«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ýurdumyzda iri halkara çäreleriň geçirilmegi mukaddes ýurt Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýylynyň dowamynda parahatçylyk söýüjilikli we hoşniýetli goňşuçylyk ýörelgeleriniň yzygiderli ösüşdediginiň aýdyň görkezijileri bolup durýar. Şu ýylyň 6-njy awgustynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen, üstünlikli geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde bäş sany ugurdaş çäräniň geçirilmegi özara hyzmatdaşlygyň netijeli häsiýete eýedigini görkezdi. Şolaryň birisi-de, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumydyr. Şeýle forumyň geçirilmegi bu halkara çäräniň ähmiýetini has-da artdyrdy.

Sebit ýurtlarynyň arasyndaky söwda-ykdysady gatnaşyklary täzeden dikeltmek, özara haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmak, ony giňeltmek we hil taýdan täzelemek şu günüň wajyp wezipeleri bolup öňe çykýar. Bu babatda ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy uly ähmiýete eýedir. Hormatly Prezidentimiz sebitde söwda-ykdysady ugurlary ösdürmek bilen bagly birnäçe başlangyçlary beýan etdi. Şol başlangyçlaryň biri — orta möhletli döwre niýetlenen, ozalky gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmek boýunça “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamak bilen baglydyr. Gahryman Arkadagymyz bu wezipäni çözmegiň ýollaryny ulgamlaýyn esasda gözläp tapyp biljek bäştaraplaýyn iş edarasyny döretmegiň maksada laýykdygy baradaky pikiri öňe sürdi we muňa daşary ýurtly hyzmatdaşlygy çekmek mümkinçiligi bilen Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek baradaky meselä garamagy teklip etdi. Sebit ýurtlarynyň ykdysady ösüşiniň möhüm ugry hökmünde daşary ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmegi, ilki bilen-de, munuň energetika, ulag, söwda ulgamlarynda bilelikdäki taslamalara gatnaşmagy teklip edip boljak goňşy döwletler bilen amala aşyrylmalydygyny belledi.

Ykdysady gatnaşyklar, söwda, özara alyş-beriş ykdysady bähbitler bilen bilelikde, durmuş, medeni-ruhy hajatlary kanagatlandyrmaga hem hyzmat edýär. Ykdysady gatnaşyklar, söwda jemgyýetçilik gatnaşygy bolup, ol adamlary we ýurtlary bir-biri bilen ýakynlaşdyrmagyň serişdesi hökmünde çykyş edýär. Ykdysady gatnaşyklaryň döwletara gatnaşyklarda parahatçylygy pugtalandyrmak, ylalaşdyryjylyk, ösüş ugrunda tagallalary birleşdirmek wezipesini hem ýerine ýetirýändigine taryhy Beýik Ýüpek ýoly şaýatlyk edipdir. Beýik Ýüpek ýoly biziň eýýamymyzyň birinji müňýyllygynda Gündogar bilen Günbataryň arasynda söwda we hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň ýoly bolup hyzmat edipdir. Bu ýoluň halklaryň arasyndaky dürli ugurlardaky syýasy, ykdysady, medeni gatnaşyklary ösdürmekde möhüm ähmiýeti bolupdyr. Beýik Ýüpek ýoly gadymy medeniýetiň gazanan üstünlikleriniň biri bolup, ol adamzadyň taryhynda ilkinji gezek Ýewropadan başlap, Hytaýa çenli aralykdaky ägirt uly giňişlikde halklaryň özara birleşmegine we dürli ugurlarda hyzmatdaşlyk etmegine giň ýol açypdyr. Bu aragatnaşyk Merkezi Aziýanyň, hususan-da, Türkmenistanyň üsti bilen ýola goýlupdyr. Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda Gürgenç, Şähristan, Nusaý, Merw, Sarahs, Abiwerd, Dehistan we Amul ýaly şäherler esasy orny eýeläpdir. Hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly gymmatly kitabynda: «Beýik Ýüpek ýolunyň döremeginde hem-de işjeň hereket etmeginde hem esasy orunlaryň biri türkmenlere degişlidir» diýlip bellenilýär.

Biziň halkymyz goňşulary bilen mylakatly, ysnyşykly, ylalaşykly ýaşamagy halaýan hem başarýan halk. Türkmenistan geçmişde hem, şu gün hem Merkezi Aziýa sebitinde amatly söwda ýollarynyň çatrygynda ýerleşýär. Türkmeniň goňşy halklary bilen gatnaşyklarynyň esasynda amatly söwda gatnaşyklarynyň hem orny uludyr. Bu gatnaşyklarda türkmen diňe öz bähbidini ileri sürüp, goňşusynyň bähbidini kemsitmändir. Gadymyýetde Gündogary Günbatar bilen birleşdiren Beýik Ýüpek ýoly bu gün döwrebap täzeden dikeldilip, halkara hyzmatdaşlygyň ýoluna öwrülýär. Garaşsyz Türkmenistanyň Beýik Ýüpek ýolunyň çatrygynda geografik taýdan örän amatly ýerleşmegi bu gadymy kerwen ýoluny dost-doganlygyň, hyzmatdaşlygyň ýoluna öwürmäge oňat mümkinçilikleri döredýär. Häzirki zaman köp şahaly ulag-aragatnaşyk ulgamynyň döredilmegi Türkmenistanyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýar. Şol syýasat ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan okgunly ösmegine hem-de ählumumy abadançylygyň bähbidine giň sebit we halkara hyzmatdaşlygyny ýola goýmaga gönükdirilendir.

Hormatly Prezidentimiz Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumyna gatnaşyjylara iberen Gutlagynda bu ýurtlaryň ykdysady we senagat kuwwatyny berkitmek, integrasiýa gatnaşyklaryny giňeltmek, halklaryň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilen iri möçberli maýa goýum taslamalaryny amala aşyrmak dünýä ykdysadyýetiniň globallaşma şertlerinde olary ösdürmegiň esasy ugurlary bolup durýandygyny belledi. Hormatly Prezidentimiz: “Türkmenistan öz hyzmatdaşlary bilen has ýakyn ykdysady hem-de ylmy-tehniki taýdan goşulyşmaga gyzyklanma bildirýär” diýip, energetika, ulag we logistika düzümlerini kämilleşdirmek ýaly ugurlarda öz toplan tejribämizi paýlaşmaga, şeýle hem sanly ykdysadyýetiň, täze tehnologiýalary we innowasiýalary peýdalanmagyň möhüm ugurlary boýunça bilelikde iş alyp barmaga taýýardygyny belledi.

Bu ykdysady forumda sebitiň döwletleriniň söwda-ykdysady, maýa goýum, senagat, ulag-aragatnaşyk ulgamlarynda netijeli hyzmatdaşlygy giňeltmek meseleleri üns merkezinde boldy. Bu ugurlaryň geljekki ösüşi Durnukly ösüş maksatlary bilen gönüden-göni bagly bolup, olar sebitara derejesinde bolşy ýaly, dünýä hojalyk gatnaşyklarynda-da möhüm ähmiýetlidir. Ykdysady forum oňa gatnaşyjy ýurtlaryň ykdysady ösüşi üçin ähmiýetli meseleleri ara alyp maslahatlaşmak, oňyn hyzmatdaşlyk we ösüş maksatlarynda netijeli teklipleri işläp taýýarlamak babatda möhüm meýdança bolup durýar. Şeýle forumlar sebitiň şu gününi we geljegini nazarlaýan halkara taslamalaryň bilelikde işlenip taýýarlanylmagyna itergi berýär.

Ýurdumyzyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedow bu forumda öz çykyşynda häzirki döwürde ykdysady ösüşiň durnukly ugruna çykmaga, durmuş taýdan ösüşiň maksatnamalaryny amala aşyrmak üçin şertleriň üpjün edilmegine, sebitiň ýurtlarynyň Baştutanlarynyň gazanan ylalaşyklaryna laýyklykda, özara gatnaşyklaryň meýilnamalaryny ýerine ýetirmäge gönükdirilen bilelikdäki meýilnamalary we anyk wezipeleri işläp taýýarlamagyň zerurdygyna ünsi çekdi. Türkmenistanyň özara hyzmatdaşlykda esasy ugurlaryň hatarynda ulag we energetika ulgamlarynyň ileri tutulýandygyny belledi. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň strategik Ýewraziýa ýollarynyň çatryklarynda çäk taýdan ýerleşmegiň amatlyklary, uly möçberli serişde — çig mal kuwwaty, ykdysady ösüşde ölçegleriň birnäçesi boýunça düzüm ylalaşyklygyny bar bolan bäsdeşlige ukyply artykmaçlyklar hökmünde görkezmek bilen, olary doly peýdalanmagyň gerekdigine ünsi çekdi. Elbetde, bu şertler Merkezi Aziýa sebitini uly we uzak möhletleýin daşarky maýa goýumlary üçin özüne çekiji sebite öwürýär, giň halkara hyzmatdaşlygy üçin mümkinçilikleri açýar. Bu mümkinçilikleri ýakynlaşdyrmak üçin degişli derejedäki itergini sebitiň döwletleriniň anyk ädimler, ilki bilen bolsa, giň gerimli düzüm taslamalarynyň başyny başlamak arkaly amal etmelidigi baradaky pikir derwaýys çözgüt bolup durýar.

Ykdysady forumda ugurlar boýunça mejlisler geçirilip, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň söwda-ykdysady we maýa goýum mümkinçilikleri; energetika we himiýa pudaklarynda hyzmatdaşlygyň mümkinçilikleri; ulag-logistika ulgamynda hyzmatdaşlyk ýaly ugurlar boýunça gün tertibine girizilen meseleler boýunça pikir alşyldy. Tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän ýurdumyz energetikany dünýä bazaryna ugratmagyň köpugurly düzümini yzygiderli ösdürmäge uly üns berýär. Türkmenistan—Özbegistan—Gazagystan—Hytaý gaz geçirijisi bu ulgamda sebit döwletleriniň üstünlikli hyzmatdaşlygynyň ajaýyp nusgasydyr. Himiýa senagaty ýurdumyzyň geljegi uly pudaklarynyň biri bolup, bu pudaga iri maýa goýumlar goýulýar. “Marykarbamid” we “Garabogazkarbamid” zawodlarynda öndürilýän azot dökünleri, Gyýanlydaky polimer zawodynyň, Ahal welaýatyndaky tebigy gazdan sintetik benzin öndürýän zawodyň, Lebap welaýatyndaky kaliý dökünlerini öndürýän toplumyň önümleri milli himiýa senagatynyň kuwwatyny görkezýär. Çig maly gaýtadan işlemäge ýöriteleşdirilýän döwrebap senagat toplumlar guruldy, bu himiýa senagatynyň kuwwatlyklaryny berkitmäge iri maýa goýum serişdeleriniň gönükdirilmeginiň netijesidir. Bu gün “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň köpýyllyk hyzmatdaşlarynyň hatarynda Gazagystanyň “Kazfosfat” we “Kazazot”, Özbegistanyň “Uzkimýosanoat”, “Ferganaazot” we “Maksam Çirçik” ýaly Merkezi Aziýa ýurtlaryndan kompaniýalar bar.

Elektroenergetika ulgamynda, ýod we sulfat senagatynda, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ösdürmekde sebit döwletleriniň özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmekde-de giň mümkinçilikleri bar. Bu ugurda “Merkezi we Günorta Aziýanyň arasynda elektroenergiýa bazaryny döretmek boýunça CASA-1000” taslamasynyň çäklerinde elektrik geçiriji ulgamlary gurmagyň taslamasynyň amala aşyrylmagy aýratyn ähmiýetlidir. Sebitde ulag we logistika ulgamynda özara gatnaşyklaryň uly geljegi bar. Merkezi Aziýanyň we Hazar deňziniň üstünden geçýän halkara ýollaryň işjeňleşdirilmegi, bu ugurlarda täze halkara geçelgeleriň döredilmegi sebit döwletleriniň durmuş-ykdasady ösüşini ösdümek üçin şertleri üpjün eder, maýa goýum özüne çekijiligini artdyrar, sebit we sebitara söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer, syýahatçylyk gatnaşyklaryny ösdürmäge gönüden-göni täsir etjekdigi düşnüklidir.

Dürli ulgamlara we pudaklara sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, telekeçilik düzümleriniň, orta we kiçi işewürligiň ugry boýunça gatnaşyklary giňeltmek hem geljegi uly hyzmatdaşlyklaryň hatarynda kesgitlenildi. Halkara guramalaryň, şol sanda BMG-niň Merkezi Aziýanyň ykdysadyýetleri üçin Ýörite maksatnamasynyň (SPECA), Merkezi Aziýada sebitleýin ykdysady hyzmatdaşlyk maksatnamasynyň (CAREC) çäklerinde hyzmatdaşlygy giňeltmek babatda tejribe alyşmak hem möhüm ugurlaryň hatarynda bellenildi.

Forumyň netijeleri boýunça Jemleýji resminama kabul edilip, onda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň özara bähbitli hyzmatdaşlygyny utgaşdyrmaga we berkitmäge gönükdirilen teklipler beýan edildi. Sebitiň ýurtlarynyň ykdysadyýetleriniň durnukly we kadaly ösmegi üçin amatly şertleri döretmek maksady bilen, ykdysady taýdan sebitleýin goşulyşmagy mundan beýläk-de üpjün etmek baş maksat bolup durýar. Harytlar we hyzmatlar bazarlarynyň hukuk binýadyny kämilleşdirmek, özara söwdada iberilýän harytlaryň sanawyny giňeltmek, sebit söwdasyny kämilleşdirmek wezipeleri bellenilýär. Sebite maýa goýumlaryny çekmek, bu ulgamda hyzmatdaşlygy berkitmek, bilelikdäki taslamalary durmuşa geçirmek üçin amatly şetleri döretmek we bu ugurda döwletara işlerini utgaşdyrmagyň derejesini ýokarlandyrmak wezipeleri hem öz beýanyny tapdy. Sebitiň ulag-üstaşyr mümkinçiliklerini bilelikde ösdürmegiň ýollaryny işläp düzmek möhüm ugurlaryň hatarynda görkezildi. Ulag ulgamy boýunça birnäçe teklipler öňe sürüldi, olaryň hatarynda aragatnaşyk kuwwatyny we deňiz ýollaryna çykmak mümkinçiligini ýokarlandyrmak maksady bilen, täze ulag-logistika geçelgeleriniň açylmagyna we ösdürilmegine işjeň ýardam bermek teklibi bar.

Forumyň Jemleýji resminamasynda syýahatçylyk ulgamy boýunça guwandyryjy teklibiň öňe sürülmegi aýratyn üns çekijidir. Sebit ýurtlarynyň arasyndaky söwda-ykysady gatnaşyklary täzeden dikeltmek, özara haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmak, ony giňeltmek we hil taýdan täzelemek şu günüň wajyp wezipeleri bolup öňe çykýar. Merkezi Aziýanyň dünýä syýahatçylyk bazaryndaky ornuny berkitmek maksady bilen, sebitiň ýeke-täk syýahatçylyk önümini we markasyny ösdürmek hem-de öňe sürmek arkaly syýahatçylyk pudagynda özara gatnaşyklary we hyzmatdaşlygy giňeltmek teklip edildi. Täze serhetüsti ugurlary döretmek arkaly sebitara syýahatçylygy ösdürmek bellenildi. Şeýle-de sanlylaşdyrmak, şol sanda elektron hökümet ulgamynyň meseleleri boýunça tejribe alyşmak teklibi öňe sürüldi.

Goňşy ýurtlaryň söwda-ykdysady we maýa goýum hyzmatdaşlygyny sebitleýin derejede, şol sanda sebitleýin forumlary we konferensiýalary geçirmek arkaly höweslendirmek hem-de özara ylalaşyk boýunça Merkezi Aziýa ýurlarynyň ykdysady forumyny geçirmek bellenildi.

Ykdysady forumyň çäklerinde möhüm pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekilmegi Merkezi Aziýa sebitiniň ýurtlarynyň ulag, halkara konteýner we multimodal ýük daşamalary, senagat, nebitgaz we elektronika ulgamlary ýaly birnäçe ugurlarda özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmekde gyzyklanmalaryň iş ýüzünde dabaralanýandygyndan habar berýär.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleriniň Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen oba hojalyk we azyk önümlerini, plastik turbalary, dürli görnüşli polimer önümlerini ibermek, ulag hyzmatlaryny ýerine ýetirmek bilen bagly işleri öz içine alýan şertnamalary baglaşmaklary oňyn hyzmatdaşlygyň ösüşlere beslenýändiginden habar berýär. Bu umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar bolan 74 sany eksport we import ugurly hem-de hyzmatdaşlyk şertnamalary sebit hyzmatdaşlygynyň, ykdysady gatnaşyklarynyň geljekde giň gerim bilen ösmäge uly kuwwatynyň we mümkinçilikleriň bardygyna şaýatlyk edýär.

Parahatçylyk söýüjilikli we hoşniýetli goňşuçylyk ýörelgeleriniň ösdürilmeginiň ýokary hil derejesiniň nusgasyna öwrülen bu ykdysady forum oňa gatnaşyjylaryň hyzmatdaşlygy giňeltmek maksatlaryna täze badalga berdi. Tagallalary birikdirmek arkaly alnyp barylýan sebit hyzmatdaşlygynyň şeýle forumlar arkaly, dostluk we özara deňhukuklylyk ýörelgeleri esasynda ösdüriljekdigi sebit ýurtlarynyň parahatçylyk söýüjilikli ädimlerini alamatlandyrýar.

Oguljemal NURMYRADOWA,

“Ahal durmuşy”.

Günsaýyn özgerýän ýurdumyz Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalary netijesinde has-da görklenip, dünýä ýurtlarynyň ünsüni özüne çekmegi başardy. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, durmuş ulgamy Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň döwlet syýasatynyň esasy ugrudyr. Şu maksada ýetmek üçin ýurdumyzda milli Liderimiziň parasatly baştutanlygynda ägirt uly işler amala aşyrylyp, her güni täzeliklere beslenýän Diýarymyzda olar anyk netijesini berýär. Şäherleriň we beýleki ilatly ýerleriň düzümini toplumlaýyn kämilleşdirmäge, ýurdumyzyň raýatlaryny ähli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlary bilen üpjün etmäge gönükdirilen täzeçil şähergurluşyk konsepsiýasy Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen durmuşa geçirilýän döwlet ösüş strategiýasynyň möhüm ugurlarynyň biridir.

Ýurdumyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk baýramyna taýýarlyk görülýän günlerinde Aşgabady hemmetaraplaýyn ösdürmek ugrunda giň möçberli işler alnyp barylýar. Paýtagtymyzda bar bolan ýaşaýyş jaý gaznasyny döwrebaplaşdyrmak bilen bir hatarda, dürli belentlikdäki ýaşaýyş jaý toplumlary guruldy we gurulmagy dowam etdirilýär. Bu bolsa adamlaryň amatly, hil taýdan ýokary bolan ýaşaýyş jaýlaryny şahsy isleglerine görä saýlap almak şertleriniň has-da artmagyna mümkinçilik berýär. Hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň maý aýynyň 25-ine ak pata bermeginde gurluşygyna başlanan «Şäher içindäki şäher» ýörelgesi boýunça taslamasy taýýarlanan «Aşgabat-sitiniň» gurluşygyny muňa mysal hökmünde görkezmek bolar. Köpugurly toplumy özünde jemleýän «Aşgabat-sitiniň» çäginde dünýäniň şähergurluşyk, binagärlik we inženerçilik-tehniki çözgütlerinden ybarat bolan iň täze hem-de öňdebaryjy tejribeler öz beýanyny tapar. «Şäher içindäki şäheriň» çäklerinde iň ýokary derejeli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlarynyň we beýleki durmuş maksatly desgalaryň gurluşygyna aýratyn ähmiýet berilýär. Geljekki şäheriň ak mermere beslenen paýtagtymyzyň dünýäniň gözel we şol bir wagtda ýaşaýyş üçin amatly şertleri özünde jemleýän şäherleriň birine öwrülmegi bilen bir hatarda, Watanymyzyň okgunly ösüşini we ägirt uly döredijilik kuwwatyny hem alamatlandyrar.

Döwlet Baştutanymyz Aşgabatda we tutuş ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan özgertmeler maksatnamalarynyň durmuşa geçirilişini hem hemişe üns merkezinde saklaýar. Şunuň bilen baglylykda, «Altyn asyr» Türkmen kölüniň sebitini 2019 — 2025-nji ýyllarda özleşdirmegiň Konsepsiýasyny amala aşyrmak boýunça geçirilmeli çäreleriň maksatnamasyna laýyklykda, «Altyn asyr» Türkmen kölüniň çäginde 10 megawat kuwwaty bolan utgaşdyrylan Gün we ýel elektrik bekediniň şekil taslamalary, Ahal hem-de Daşoguz döwlet elektrik beketlerini utgaşykly dolanyşyga geçirmek boýunça alnyp barylýan işleriň meýilnamasynyň işlenip taýýarlanylmagynyň netijesinde, tebigy gazy sarp etmezden, öndürilýän elektrik energiýasynyň möçberini artdyrmaga, daşky gurşawa gidýän zyýanly galyndylaryň mukdaryny birnäçe esse azaltmaga mümkinçilik berer. Bulardan başga-da, döwlet Baştutanymyzyň başlangyçlary bilen Lebap welaýatynyň Kerki şäherinde täze Halkara howa menziliniň, Türkmenabat şäherinde döwrebap «Türkmeniň ak öýi» binasynyň hem-de 3000 orunlyk sadaka jaýynyň, Farap etrabynda «Çagalar dünýäsi» medeni-dynç alyş merkeziniň dabaraly ýagdaýda açylyp ulanylmaga berilmegi, örän buýsandyryjy wakalardyr. Gahryman Arkadagymyzyň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly pelsepewi eserinde baý taryhy geçmişimizdäki ady dillere dessan bolan şöhratly şäherlerimiziň hatarynda buýsanç bilen atlandyrylýan Kerkiniň durmuşynda bu gün — Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe gadymy hem müdimi şäher ýurdumyz üçin hem, dünýä üçin hem hyzmatdaşlygyň, ösüşiň möhüm merkezine öwrülýär.

Tutumy uludan belleniljek Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk baýramly ajaýyp ýylynda milli Liderimiziň gatnaşmagynda Aziýanyň merjen şäheri Aşgabatda täze binanyň — 14 gatly kaşaň «Arkadag» myhmanhanasynyň açylyş dabarasy boldy. Paýtagtymyzda şeýle ajaýyp binanyň açylmagynyň özi Aziýanyň merjeni hökmündäki ykrarnamany ýene bir ýola subut edýär. «Arkadag» myhmanhanasy ýurdumyzyň, ylaýta-da, paýtagtymyzyň häzirki zaman şäher binagärlik keşbi bilen örän sazlaşykly myhmanhana toplumy bolmak bilen bir hatarda, döwletimiziň, ady uzaklardan ýaňlanýan merjen şäher Aşgabadymyzyň syýasy, diplomatik, ykdysady, medeni işewürlik merkezi hökmünde halkara derejesinde äşgärligini ykrar edýär. Döwlet Baştutanymyzyň ak patasy bilen Balkan hem-de Daşoguz welaýatlarynda açylan binalar hem kalbymyzy buýsançdan doldurdy.

Türkmenistany dünýä ösüşiniň täzeden-täze belentliklerine atarýan, her ädimi bilen döwletimizi ruhlandyrýan hormatly Prezidentimiziň halkymyz, Watanymyz üçin edýän atalyk aladalarynyň rowaçlyklara beslenmegini, janynyň sag, başynyň dik bolmagyny arzuw edýäris!

Baýmyrat MUSAÝEW,

«Esger».

dünýä ýollarynyň altyn halkasy

Dünýä ýurtlaryny birleşdirýän ýollar ählumumy ösüşiň möhüm ugurlarynda halkara hyzmatdaşlygy ýola goýmaga we ony ýokary depginlerde ösdürmäge hyzmat edýär. Bu bolsa hyzmatdaşlygyň hil taýdan täze derejä göterilmegine oňyn täsirini ýetirýär. Türkmenistandaky özgerişleriň bir ugry-da ulag-üpjünçilik ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Ýurdumyzyň halkara gaz geçirijileri, howa, awtoulag, demir we deňiz ýollary ykdysady gatnaşyklaryň ösüşinde aýratyn ähmiýete eýedir.

Hormatly Prezidentimiziň döwlet Baştutanlygyna saýlanan ilkinji günlerinden ýurdumyzyň ulag-ýol ulgamynda uly özgerişliklere badalga berildi. Ýollar — ýurduň ösüşleriniň aýnasy. Islendik ýurda baranyňda, ilkinji täsirler ýollardan başlanýar. Ýoly abadan ýurduň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş derejesi-de ýokary bolýar.

Türkmenistan ulag-ýol üpjünçilik ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmäge mynasyp goşant goşýar. Munuň özi ykdysady meseleleriň çözgütlerine döwletimiziň täzeçe çemeleşýändiginiň subutnamasydyr. Bu çemeleşmeler Merkezi Aziýa sebitiniň ösüşine-de oňyn täsir edýär. Hormatly Prezidentimiziň ynsanperwer içeri we daşary syýasaty dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan ykrar edilýär. Şu ýerde diňe bir demir ýa-da deňiz ýollary däl, üstaşyr awtoulag ýollarynyň we döwrebap menzilleriň gurluşygy, howa ýollarynyň mümkinçiliginiň giňeldilmegi boýunça-da Türkmenistanyň işjeň orun eýeleýändigini nygtamak artykmaçlyk etmese gerek.

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy boýunça Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 69-njy mejlisinde «Durnukly ösüş üçin halkara hyzmatdaşlygy üpjün etmekde ulag-üstaşyr geçelgeleriniň orny» atly Rezolýusiýanyň biragyzdan kabul edilmegi, resminamanyň awtordaşlary hökmünde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisiniň, Aziýa — Ýuwaş umman sebitiniň ýurtlarynyň köpüsiniň, şeýle hem Ýewropa, Latyn Amerika we Afrika ýurtlarynyň çykyş etmegi Türkmenistanyň abraýynyň yzygiderli ýokarlanýandygynyň aýdyň subutnamasy boldy. Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe we Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman ulag geçelgelerini döretmek baradaky başlangyçlaryň awtory hem Türkmenistandyr. Türkmenistan ulag-ýol ulgamynda halkara ykdysady we söwda hyzmatdaşlygyny hil taýdan täze derejä çykarmaga niýetlenilen iri halkara hem-de sebitleýin taslamalar babatda yzygiderli çykyş etmegi we olary durmuşa geçirmegi işjeň dowam etdirýär. Sebitdäki beýleki ýurtlaryň bähbitlerine laýyk gelýän möhüm taslamalary, şol sanda Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe ulag geçelgesiniň taslamasyny, şeýle hem Hazarüsti halkara ulag ugrunyň çäklerindäki taslamalary berk goldaýar.

Ýurdumyzyň Ýewropa — Aziýa çatrygynda ýerleşmegi birtopar innowasion teklipleriň we başlangyçlaryň üstünlikli amala aşyrylmagyna ýardam edýär. Türkmenistanyň täze sebit we sebitara ulag-aragatnaşyk düzümini döretmekde möhüm ähmiýetli merkez bolmakda paýyna düşýän işleri abraý bilen ýerine ýetirýändigi dünýä jemgyýetçiligine-de mälimdir. Ýewropa, Aziýa — Ýuwaş umman we Günorta Aziýa ykdysady ulgamlarynyň özara gatnaşyklarynyň yklymara ykdysady köprüsi bolmak wezipesini çözüjilik mümkinçiliginiň ýokarlanmagy gürrüňsiz ykrar edilýär. Şonuň bilen baglanyşykly ýurdumyz ägirt uly üstaşyr geçiriş mümkinçiliklerine eýedir. Hormatly Prezidentimiziň halkara ulag geçelgelerini döretmek baradaky teklipleridir başlangyçlarynyň BMG tarapyndan goldanylmagynda hem biz şu ýagdaýyň ykrar edilmeginiň subutnamasyny görýäris. Täze taryhy şertlerde Gündogar bilen Günbatary birleşdirýän Beýik Ýüpek ýoluny ýaňadan döretmäge hakyky mümkinçilikler açyldy. Döwletimiz şol mümkinçilikleri yzygiderli durmuşa geçirýär. Gazagystan — Türkmenistan — Eýran halkara demir ýoly guruldy. Türkmenistan bilen Owganystany demir ýollaryň ikisi baglanyşdyrýar. Durmuşa geçirilýän işler ýurdumyzyň, gadymda hem bolşy ýaly, Beýik Ýüpek ýolunyň bütinleý täze mazmunda döremegine işjeň gatnaşmagyna getirdi. Beýik Ýüpek ýolunyň täze görnüşi peýda bolýar, ol Aziýa bilen Ýewropanyň arasynda ulaglaryň we ýollaryň ähli görnüşlerini özüne birleşdirýär. Türkmenistanyň başlangyjy esasynda gurlan we gurulýan halkara awtoulag, howa we demir ýollary geçelgesinde müňýyllyklaryň dowamynda Ýewraziýa yklymyndaky halklary baglanyşdyran Beýik Ýüpek ýoluny täzeden herekete getirdi. Biziň döwletimiziň başlangyçlary esasynda döredilen üstaşyr ulag geçelgeleri ýurtlaryň we halklaryň arasyndaky gatnaşyklara kuwwatly itergi berýär.

Ýurdumyzyň gülläp ösmegi bilen türkmen ykdysadyýetiniň täsir ediş çägi giňeýär.

Türkmenistan mundan onlarça ýyl öňküsinden has özgerdi. Häzirki wagtda Garaşsyz ýurdumyz uly-uly gurluşyklary dowam etdirýändigi, aglabasynyň bolsa dünýä ähmiýetli iri taslamalardygy bilen tapawutlanýan ýurt hökmünde meşhurdyr. Içerki we daşarky maýadarlaryň goýýan maýa goýumlarynyň netijesinde sebitde ykdysady hyzmatdaşlyk ösýär, ýurtlaryň we halklaryň arasyndaky gatnaşyklar berkeýär, ýürekdeş hyzmatdaşlyk ýagdaýy emele gelýär. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygy, söwda we ulag geçelgesi hakyndaky Ylalaşyk, Türkmenistandan Owganystana barýan demir ýollaryň, Türkmenbaşy Halkara portunyň, howa menzilleriniň gurulmagy we beýleki başlangyçlar Türkmenistanyň halkara abraýyny has berkitdi.

Owgan halkyna kömek hökmünde iki sany täze demir ýoluň Kerki — Ymamnazar — Akina we Serhetabat — Turgundy ugurlarynda gurlup ulanylmaga berilmegi hem Türkmenistanyň ykdysady kuwwatynyň ösüşinde ynsanperwerlik syýasatynyň berk goldanylýandygynyň aýdyň beýany boldy. Häzirki hereket edýän we gurulýan awtoulag hem-de polat, şeýle hem deňiz, howa ýollary ýolagçy gatnatmagyň, şol sanda ýük daşamagyň barha artýan möçberlerine hötde gelmäge mümkinçilikdir. Ýokary tizlikli ýollaryň gurluşygyna uly üns berilýär. Bu ýollar dünýä ölçeglerine laýyk gelýär. Welaýatlaryň çäginde hem täze awtomenzilleriň gurluşygy alnyp barylýar. Hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda, bir gije-gündiziň dowamynda 2 müň ýolagça hyzmat etmäge niýetlenilen halkara ulag terminalynyň 2014-nji ýylyň sentýabrynda bolup geçen açylyş dabarasy ýadymyzdadyr. Ulgamda il-ýurt bähbitli, sebit, dünýä ähmiýetli iri taslamalaryň ençemesi durmuşa geçirildi. Bu taslamalaryň birnäçesi häzirki zaman ulag-aragatnaşyk düzüminiň döredilmegini, onuň giň gerimli ösüşlerini göz öňünde tutýar.

Şu nukdaýnazardan seredeniňde, Amyderýanyň üstünden gurlan köprüler hem dünýäde ykrar edilen desgalardyr. Amyderýanyň çep we sag kenarlaryny baglanyşdyran Kerki — Kerkiçi demir ýol köprüsi 2009-njy ýylyň sentýabrynda ulanylmaga berildi. Bu köpri ýurdumyzyň diňe bir günorta-gündogar böleginiň durmuş-ykdysady taýdan ösmegi üçin däl, eýsem, transmilli ulag geçelgelerini döretmekde uly ähmiýete eýe boldy. Amyderýanyň köprüleriniň ählisine-de şeýle baha berse bolar. Onçakly köp wagt geçmänkä, Kerki — Kerkiçi demir ýol köprüsiniň gapdalynda Türkmenistanyň we Ukrainanyň Prezidentleriniň gatnaşmagynda 2013-nji ýylyň 14-nji fewralynda awtoulag köprüsi hem dabaraly ýagdaýda açyldy. Aýna ýaly tekiz ýol bilen barýarkaň, köprüleriň owadan görnüşi daş-töwerek bilen sazlaşýar. Köpriniň yşyklary ýoluňa ýöne bir ýagty däl, nur saçýar. Köpriniň üstünden goşa kenaryň yşyklary dürler hazynasy ýaly görünýär. Kuwwatly ýurduň diňe bir gündizleri däl, gijeleriniň-de has gözeldigi, has nurludygy baradaky pikirler seriňe gelýär. Kenarlaryň özüne çekiji görnüşlerini synlaýarkaň, bagtyýarlygyň nämedigine has-da oňat göz ýetirýärsiň.

Ikinji köpri bilen bir wagtda, hormatly Prezidentimiziň ak pata bermegi bilen derýanyň aşak akymynyň ugrunda Seýdi — Farap awtoulag köprüsi hem ulanmaga berildi. Bu kuwwatly köpri hem ulaglaryň we pyýadalaryň köp geçýän esasy geçelgesine öwrüldi.

2017-nji ýylda Türkmenabatda Amyderýanyň üstünden geçýän ýene-de iki sany — awtoulag we demir ýol köprüleri ulanylyşa girizildi. Döwrebap köprüler dünýä derejesinde alanyňda, üstaşyr ýollaryň altyn halkasyny emele getirdiler. Köpri — geçelge. Geçmişe göz aýlasaň, geçelgesizlikden kösençlik bary çekilipdir. Derýanyň saý we dar ýerlerini saýlamaly bolupdyr. Akymyň gowşamagyna garaşylypdyr. Irki döwürleriň syýahatçylary Zeminiň ýüzündäki derýalaryň arasynda juda üýtgeşik saýylýan Amyderýadan geçmegiň ýeňil bolmandygyny ýazýarlar. Diňe bir türkmende däl, eýsem, dünýä halklarynda hem köpri gurmak sogap iş hasaplanylýar. Bu köneden gelýän hakykat. Çünki köprüden ýoly düşen her bir kişi çyn ýürekden alkyş okap geçýär. Başga-da bir hakykat bellidir: köpri il-ulsuň kalplaryna barýan geçelgedir. Amyderýanyň üstünden gurlan köprüleri şol kalplara uzaýan geçelgelere meňzedesiň gelýär. Ýeri gelende bellesek, 2-nji awgustda Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowa sanly ulgam arkaly BMG-niň Nýu-Ýork şäherinde ýerleşýän Baş edarasyndan gelip gowşan şatlykly habary ýetirdi. Şu ýylyň 29-njy iýulynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 75-nji sessiýasynyň 96-njy plenar mejlisinde milli Liderimiziň başlangyjy bilen öňe sürlen «Koronawirus keseliniň (COVID-19) pandemiýasy we ondan soňky döwürde durnukly ösüş üçin üznüksiz we ygtybarly halkara ýük daşamalary üpjün etmek maksady bilen, ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnama Milletler Bileleşigine agza ýurtlaryň ählisiniň biragyzdan goldamagynda kabul edildi. Agzalan Kararnamanyň döredijileri bolup 48 döwlet çykyş etdi. Bu ýörite Kararnamanyň esasy wezipeleriniň dünýä ykdysadyýetinde, hususan-da, ulag ulgamynda, häzirki döwürde ýüze çykan töwekgelçilikleri peseltmek boýunça halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny güýçlendirmekden hem-de bu babatda degişli hukuk binýadyny kemala getirmekden ybaratdyr. Köpri gurmak — sogap iş. Döwletmämmet Azady hem halkyň isleg-arzuwlaryny duýup, gerekli ýerinde köpri gurduranlaryň ýalkanjakdygyny, atlarynyň äleme doljakdygyny welilik bilen aýdyp geçipdir.

Bu gün ýüreklerde mähriban Watanyň ertiriniň bu günküsindenem has gözel boljakdygyna beýik ynam bar. Ýurdumyzda toýdur baýram, ruhubelentlik höküm sürýär. Diýarymyzyň dürli künjünde möhüm desgalaryň, gözelden-gözel binalaryň gurlup ulanylmaga berilmegi bilen baglanyşykly geçirilýän dabaralar adamlaryň köňüllerine egsilmejek ynam, şatlyk getirýär.

Kuwwatly döwletiň syýasatynyň baş maksady döwletiň we jemgyýetiň iň ýokary gymmatlygy bolan adamyň has gowy ýaşamagyny üpjün etmekden ybarat. Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň täze, innowasion ugurlarynda, aýratyn-da, logistikada işlenilip düzülen döwrebap taslamalaryň biziň günlerimizde has üstünlikli durmuşa geçirilip başlanmagy guwandyryjydyr.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyny» durmuşa geçirmek bilen baglylykda, Kerki şäherinde gurlan Halkara howa menzili hem ýurdumyzyň gündogar sebitiniň ösüşleri, ulag-ýol ulgamynyň il-ýurda has göwnejaý hyzmat etmegi üçin birtopar amatlyklary döredýär. Ol ýurdumyzyň raýat awiasiýasynyň mümkinçiliklerini ep-esli giňeldýär hem-de howa ýollary arkaly ýük daşalmagynyň we ýolagçy gatnadylmagynyň ýokary derejede amala aşyrylmagyny üpjün edýär. Birwagtlar Beýik Ýüpek ýolunyň ugrunda esasy düşelgeleriň biri bolan gadymy şäherdäki Halkara howa menzili häzirki wagtda uly iliň dilinde. Buýsançly sözleriň aňyrsynda halkymyzyň çäksiz begenji duýulýar.

Ýurdumyz il-ýurt bähbitli desgalary bilen täze, sebit we sebitara ulag-aragatnaşyk düzüminde möhüm orna eýe bolýar. Şunda öňi bilen goňşuçylyk ýörelgeleriniň has çuňlaşmagy, döwletara ykdysady gatnaşyklaryň pugtalanmagy üçin amatly şertler üpjün edilýär.

Häzirki wagtda Lebap welaýatynyň çäginde ulag ulgamynyň işiniň hili düýpli ýokarlandy. Bu bolsa milli ykdysadyýetiň ösüşine-de oňyn täsirini ýetirýär. Türkmenistanyň ulag-aragatnaşyk düzümini giňeltmek ugrundaky tagallalaryny bu gün bütin dünýä görýär we ykrar edýär.

Ulag-aragatnaşyk düzüminiň giňeldilmegi ýurdumyzyň eksport kuwwatynyň pugtalanmagyna-da ýardam edýär. Ulag-kommunikasiýa ulgamynyň sanlylaşdyrylmagy bilen hyzmatlaryň hili yzygiderli ýokarlanýar, olaryň görnüşi artýar, üstaşyr daşalýan ýükleriň möçberi köpelýär. Sanly dolandyryş ulgamlarynyň ornaşdyrylmagy ulaglaryň ähli görnüşiniň hereketiniň hakyky wagt birliginde awtomatlaşdyrylan tertipde dolandyrylmagyna giň mümkinçilikleri açýar.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» ýurdumyzyň ulag ulgamyny ösdürmegiň milli strategiýasyna, onda halkara hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmegine uly üns berilýär. Şu ýerde Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen häzirki ýagdaýlardan ugur alnyp, ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça ýörite ugruň işlenilip düzülendigini aýtmak hem artykmaçlyk etmese gerek. Üstaşyr ulag geçelgeleri sebit, şeýle hem dünýä üçin iňňän ähmiýetlidir. Halkara hyzmatdaşlygy alyp barmakda türkmen paýhasynyň tejribesi baýlaşýar. Zemin umumy öýümiz bolsa, türkmen onuň rahatlygynda, eşretinde öz asudalygynyň, eşretiniň üpjün boljakdygyny görýär. Milli Liderimiziň hut şol ýörelgäni dowam etdirmegi milletimiziň dünýäni özgertmek ýaly belent sypatynyň özboluşly bir ýüze çykmasydyr. Türkmenistanda amala aşyrylýan işler — türkmen topragyndan dünýä uzaýan ýollar şol hakykaty teswirleýär.

Ilmyrat ALLABERDIÝEW,

žurnalist.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň geçen ýedi aýyny ýokary netijeler bilen jemlän Lebap welaýatynyň senagat kärhanalarynyň arasynda Türkmenabadyň S.A.Nyýazow adyndaky himiýa kärhanasy-da bar. Dogrusy, bu kärhana özüniň ösüş basgançaklaryny birsyhly ýokarlandyrmak bilen, indi diňe bir welaýatda däl, tutuş ýurdumyz boýunça-da öňdebaryjylaryň hataryna goşuldy. Eýsem, şeýle ösüşler nämäniň hasabyna gazanylýarka? Ine, şeýle sowal bilen gyzyklanyp, biz bu öňdebaryjy kärhanada bolup, önümçilik işi bilen tanyşdyk.

Jemi 1400-den gowrak işgäri bolan bu kärhana önümhanalaryň 26-syny özüne birleşdirýär. Olarda öndürilýän önümleriň görnüşleri-de, möçberi-de ýylsaýyn artýar. Şu ýylyň ýedi aýynda kärhana 55 million 800 müň manatlyk önüm öndürip, bu baradaky tabşyrygy 106,6 göterim ýerine ýetirdi. Kärhananyň esasy önümi bolan fosforly dökünleriň 151 müň 480 tonnasy öndürilip, bu baradaky tabşyryk hem 130 göterim berjaý edildi. Şeýlelikde, ýurdumyzyň oba hojalygy üçin zerur bolan fosforly döküniň ýeterlik möçberi öndürilip, häzirki wagtda ol degişli ýerlerine yzygiderli ugradylýar. Ýurdumyzyň daýhanlary güýzde başlanýan bugdaý ekişiniň öň ýanynda topragy hut şu dökün bilen gurplandyrýarlar. Bu döküniň ekin üçin zerurlygyna gowy düşünýän hünärmenler onuň düzümini talaba görä baýlaşdyryp durýarlar. Kakajan Geldiýewiň ýolbaşçylyk edýän işçiler topary bu babatda görelde görkezýär.

Geljekde bu ýerde konsentrirlenen fosfor dökünini öndürmek hem göz öňünde tutulýar. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» girizilen täze önümhananyň gurluşygyny 2021 — 2024-nji ýyllarda amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. Iň guwandyryjy ýeri-de bu döküni öndürmek üçin gerek bolan çig mal — kükürt kislotasy kärhananyň özünde öndürilýär. Mahlasy, täze önümçiligiň işe girizilmegi bilen öndüriljek önümleriň özüne düşýän gymmatynyň peselmegine, şeýle-de mineral dökünlere bolan islegiň ýokarlanmagyna şert dörär. Aýratyn-da, ammonili superfosfat, oksigumat, tehniki we lukmançylyk kislorody, oba hojalygy üçin kükürtli himiýa serişdesi ýaly önümlere bolan isleg barha artýar. Ýurdumyzyň günbatar künjeginde hereket edýän senagat kärhanalarynyň öndürýän önümleriniň kömegi bilen kärhanada täze önümçilikler yzygiderli ýola goýulýar. Kärhanada oba hojalygynda ulanylýan polietilen turbalaryň 25 millimetrlikden 110 millimetre çenli aralykdaky dürli ölçegdäkileri öndürilýär. Gyýanlydaky täze zawodda polimer çig malyny ulanmak arkaly dürli galyňlykdaky plýonkalary öndürmek hem maksat edinilýär.

Ýeri gelende aýtsak, soňky döwürde hususyýetçiler tarapyndan ýyladyşhanalaryň köp sanlysy gurulýar. Olaryň ählisinde-de polietilen plýonkalar ulanylýar. Hut şonuň üçin-de polietilen plýonkalaryň ornuny tutup biljek önümi öndürmek meselesi kärhanada üns merkezinde durýar. Döwrüň talap edýän önümini öndürmek üçin kärhananyň hünärmenleri mydama gözlegde. Olar «Kökçi», «Ussat ýardamçy» ýaly hojalyk jemgyýetleriniň hünärmenleri bilen bilelikde täze önümleri öndürmegiň üstünde işleýärler.

Kärhanada şu ýylyň ýedi aýynda zyýansyzlandyrmakda ulanylýan hlor hekiniň 307 tonnasy öndürilip, sarp edijilere ýetirildi. «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň kärhanalarynyň biri bolan bu senagat kärhanasynda baý tejribeli halypa hünärmenleriň uly topary zähmet çekýär. Olaryň birleşen tagallasy netijesinde kärhanada önümçilik barha çalt depginler bilen ösýär we giňelýär. Şunda, esasan, öňdebaryjy tejribä, ylmyň gazananlaryna daýanmak bilen işi «galyndysyz önümçilik» esasynda alyp barmaga we ekologik arassalygy saklamaga uly üns berilýär. Kärhanada täze önümçilik toplumlary yzygiderli işe girizilýär. Şolaryň biri-de «alýuminiý sulfaty» diýlip atlandyrylýan koagulýant agyz suwuny arassalamakda ulanylýan serişde öndürýän toplumdyr. Ýakyn wagta çenli onuň her ýylda 7 — 10 müň tonnasyny daşary ýurtlardan satyn alynýardy. Indi bu önüm artykmajy bilen özümizde öndürilýär. Kärhananyň her ýylda bu önümiň 15 müň tonnasyny öndürmäge mümkinçiligi bar. Kärhana bilen bilelikde iş alyp barýan «Ussat ýardamçy» hojalyk jemgyýetiniň geçiren synag işleri özüniň gowy netijesini berdi. Häzirki wagtda bu ýerde alnan täze önümiň häsiýetleri öwrenilýär. Eger-de ol özünden edilýän talaby ödäp bilen ýagdaýynda, onda bu önümi uly möçberde öndürmek göz öňünde tutulýar. Eger-de ol talapdan pes netije berse, onda synag işleri ýene-de dowam etdiriler.

Kärhanada döredijilikli işläp, bu ýerdäki işleriň ilerlemegine öz mynasyp goşandyny goşýan hünärmenleri höweslendirmek meselesi-de ünsden düşürilenok. Olara ýörite berilýän pul baýraklaryndan daşary kärhananyň Amyderýanyň kenarynda ýerleşýän «Jennet» sagaldyş-dynç alyş merkezine mugt ýollanmalar-da berilýär. Kärhanada adam hakyndaky alada, işgäriň saglygyny dikeltmek, onuň höwesli işlemegini gazanmak hem mydama üns merkezinde saklanylýar. Şeýle aladalar bolsa işgärleri döredijilikli işlemäge ruhlandyrýar.

Hudaýberen ABRAÝEW.

«Türkmenistan»

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça maksatnamalar durmuşa geçirilip, belent sepgitlere ýetilýär. Ýurdumyzyň hemmetaraplaýyn sazlaşykly ösüşini gazanmak üçin öňe ädilýän ädimler özüniň oňyn netijesini berýär. Bazar gatnaşyklarynyň çalt depginler bilen ösýän häzirki zaman şertlerinde bu babatda alnyp barylýan beýik işler aýratyn nygtalmaga mynasypdyr. Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan durmuş-ykdysady syýasatynyň ileri tutulýan möhüm ugurlarynyň biri-de telekeçilik ulgamyny hemmetaraplaýyn ösdürmekden we onuň netijeliligini ýokarlandyrmakdan ybaratdyr.

Bazar ykdysadyýeti şertlerinde işewürlik we hususy telekeçilik işi giň gerime eýe boldy. Ilata edilýän hyzmatlaryň möçberi artýar. Dünýä işewürliginde gazanylýan oňyn netijeler, tejribeler we özara bähbitli hyzmatdaşlyk ulgamyň işini kämilleşdirmekde uly ähmiýete eýedir.

Häzirki wagtda ilatyň ösen isleglerini kanagatlandyrmakda, önümleriň hilini gowulandyrmakda, ýokary hilli önümleri taýýarlamakda we alyş-çalşy ýokarlandyrmakda, hyzmatdaşlygy ösdürmekde maksada okgunly işler durmuşa geçirilýär. Kiçi we orta telekeçilik bu pudagyň kuwwatyny artdyrýar. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça şu ýylyň ýanwar-iýun aýlarynda oba hojalyk we azyk önümleriniň öndürilişiniň ösüşi 136 göterimden gowraga, senagat önümleriniň ösüşi bolsa 119 göterime deň boldy. Bu ykdysady görkezijilerden çen tutsaň, onda bazar ykdysadyýeti şertlerinde önümçilik kuwwatynyň möçberiniň ep-esli artyp, önümiň öndürilişiniň, girdejiniň, peýdanyň ýokarlanmagyna alyp barandygyny bellemek bolar.

Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen işlenilip taýýarlanylan elektron senagaty döretmek we ösdürmek boýunça wezipeleriň durmuşa geçirilmegine telekeçiler mynasyp goşantlaryny goşýarlar. Häzirki wagtda ýurdumyzda gurulýan iri desgalarda telekeçileriň mynasyp goşandy bar. Telekeçiler önümçilik we durmuş maksatly desgalary — ýaşaýyş jaýlaryny we zawodlary, mekdepleri hem-de çagalar baglaryny, saglygy goraýyş we sport desgalaryny, ýollary gurýarlar. Ýurdumyzyň ähli ýerinde telekeçileriň tagallalary netijesinde ägirt uly gurluşyk işleri amala aşyrylýar. Türkmen telekeçileriniň gazanýan üstünlikleri örän guwandyryjydyr.

Ine, şu ýylyň alty aýynda telekeçileriň gurup ulanmaga beren iri desgalary barada aýtsak, bu ulgamda işleriň göwnejaý ýola goýlandygyny bellemek bolar. Lebap, Balkan we Daşoguz welaýatlarynda gurlan «Türkmeniň ak öýi» binalaryny, Kerkidäki Halkara howa menzilini, Farap şäherindäki «Çagalar dünýäsi» medeni-dynç alyş merkezini, ençeme ýaşaýyş toplumlaryny we beýleki desgalary ýatlap geçmek hem ýerlikli bolar.

Şonuň ýaly-da, hususy gurluşyk kompaniýalary tarapyndan uly gurluşyk işleri ýerine ýetirilýär. Bu babatda alanyňda Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň, Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň, «Aşgabat-sitiniň», şeýle hem paýtagtymyzy ösdürmegiň 17-nji tapgyrynyň desgalarynyň, Magtymguly şaýolunyň ugrundaky täze «Daşkent» seýilgähiniň taslamalarynyň taýýarlanmagyny we olaryň gurluşygyny agzamak bolar.

Şu günler mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýunyň golaýlaşmagy mynasybetli birnäçe iri desgalary açmak meýilleşdirilýär. Bu bolsa halkymyzyň baýramçylyk ruhuny belende göterýär. Bu desgalaryň ählisi mukaddes Garaşsyzlyk baýramçylygyna özboluşly sowgat bolar. Şolaryň hatarynda gözel paýtagtymyzdaky täze desgalaryň ençemesi — A.Nyýazow we Hoja Ahmet Ýasawy köçeleriniň çatrygyndaky ýerasty geçelge, döwrebap ýaşaýyş jaý toplumy hem-de Tähran köçesiniň ugrunda Söwda-dynç alyş we işewürlik merkezi, täze mekdepler, saglygy goraýyş edaralary açylyp ulanylmaga berler. Şeýle hem Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň Aşgabat — Tejen böleginiň gurluşygy-da tamamlanar.

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesi barha ýokarlanýar. Türkmenistany durmuş-ykdysady, taýdan ösýän kuwwatly döwlete öwürmek boýunça toplumlaýyn işler amal edilýär. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzda gazanylýan üstünlikler we ýetilýän belent sepgitler halkymyzyň asuda hem parahat ýaşaýşyny üpjün edýär.

«Mugallymlar gazeti».

Türkmenabadyň Ýüpek önümçilik birleşiginde ýüpek halylary dokamak işi indi ençeme ýyldan bäri üstünlikli alnyp barylýar. Şu ýyl bu ýerde sap ýüpekden halylaryň 56 inedördül metri dokalyp, sargytçylara ugradyldy.

Ýüpek halylar birleşigiň halkyň sarp edýän harytlary bölüminde dokalýar. Bölümiň ýolbaşçysy Aýgözel Akyýewanyň gürrüň berşi ýaly, bu işe ezber halyçylaryň 35-si çekilipdir.

― Haly sehimizde, esasan, 3-den 6 inedördül metre çenli ululykdaky ýüpek halylar dokalýar. Ýöne häzirki günlerde ussat halyçylarymyz has uly göwrümli halylar üçin sargytlary hem ýerine ýetirip başladylar ― diýip, bölüm başlygy gürrüň berýär. ― Şu günler biziň sehimiziň halyçylary umumy meýdany 50 we 80 inedördül metr bolan halylaryň ikisini dokaýarlar. Olaryň birinjisini dokamaga 8, ikinjisine 10 halyçymyz gatnaşýar.

Söhbetdeşimiziň gürrüň berşi ýaly, halylaryň ikisine hem meşhur ahal göli salynýar. Meýdany 50 inedördül metrlik halynyň esasy düşegi gyzyl reňkde bolsa, boýy 10,5, ini 7,8 metre ýetýän ikinji halynyň düşegi açyk-goňur reňkdedir.

Ýüpek halylar ýüňden dokalýan halylara seredeniňde haýal dokalýar. Ýöne olaryň ýakymy hiç haçan hakydaňdan gitmez. Şonuň üçin bu ýerde dokalan halylar taýýar bolan dessine olaryň hyrydary hem tapylyp dur. Hatda halylaryň köpüsi ýörite sargytlar esasynda dokalýar. Ýüpekden taýýarlanylan ýüplügiň birleşigiň özünden öndürilmegi bolsa işleriň bökdençsiz alnyp barylmagyny üpjün edýär. Birleşikde ýüplükleri boýamak işleri hem ýokary derejede alnyp barylýar.

Eger-de mundan telim asyr ozal ýüpegiň syry Çynma-Çyndan türkmen topragyna çenli gelip ýeten bolsa, bu gün türkmen topragynda dokalan ýüpek halylar dünýäniň ähli künjeginde hyrydaryny tapýar. Şeýle bolansoň, önümçilik birleşiginde ýüpek halylaryň önümçiliginiň gerimini mundan beýläk hem giňeltmek meýilleşdirilýär.

Gülzar BEKMÄMMEDOWA,

Türkmensitanyň Agrar partiýasynyň Türkmenabat şäher komitetiniň hünärmeni.

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» netijesinde halkara standartlaryna laýyk gelýän döwrebap enjamlary, tehnologiýalary we programma üpjünçiligini ornaşdyrmak arkaly sanly ykdysadyýetiň maglumat, görkezijiler ulgamyny hem-de usulyýetini işe girizmek üstünlikli amala aşyrylýar. Munuň özi dünýä ösüşiniň çalt özgerýän häzirki şertlerinde gönüden-göni ykdysadyýetiň netijeliligini hem-de döwlet düzümleriniň işiniň ýokarlanmagyny üpjün edýär. Ykdysady nazaryýetiň nukdaýnazaryndan teswirlenende, ozal zähmet maýa goýum we çig mal önümçilik şertlerine degişli bolan bolsa, mundan beýläk innowasion ykdysadyýet şertlerinde onuň düzümine tehnologiýalar, bilim we innowasiýalar goşulýar. Häzirki döwürde sanly görnüşdäki maglumatlaryň ähmiýeti artýar we olar täze ösüş hökmünde häsiýetlendirilýär. Biziň döwletimiz üçin kuwwatly innowasion öňegidişligi gazanmak syýasaty aýratyn özüneçekijidir. Bu ugurda üstünlikler ösüşiň innowasion ýolunyň wajyplygynyň we ýurdumyzda öndürilýän önümleriň, hyzmatlaryň we harytlaryň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň hasabyna gazanylýar.

Milli ykdysadyýeti döwrebaplaşdyrmak, diwersifikasiýa etmek we innowasiýa ösüş ýoluna geçmek çözgüdi uzak möhletleýin ykdysadyýetiň durnukly ösüşine baglydyr. Ulag we logistika ulgamynyň innowasiýa ösüşini dolandyrmagyň esaslaryny öwrenmek ýurdumyzyň ulag we logistika ulgamy üçin goýlan ähli derwaýys meseleleri göz öňünde tutup, döredilmeli dolandyryş mehanizmini kämilleşdirmelidigi barada netijä gelmäge mümkinçilik berýär. Ulag we logistika ulgamynyň innowasion ösüşini dolandyrmakda onuň aýratynlyklary, mümkinçilikleri möhüm bolup durýar. Bu ulgamy ösdürmekde dünýä tejribesiniň görkezişi ýaly, bu ugra hususy pudagyň işjeň gatnaşmagy we gyzyklanmagy zerurdyr.

Ýurdumyzda ulag toplumynyň ösüşine uly ähmiýet berilýär. Ulag-logistika ulgamy ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň möhüm bölegi bolup durýar. Şonuň üçin bu ugurda milli ykdysadyýetimiziň esasy ugry ösen we täsirli ulag ulgamyny döretmek, hyzmatlaryň hilini we howpsuzlygyny ýokarlandyrmak, içerki we daşarky bazarlarda onuň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak we üstaşyr mümkinçilikleri giňeltmek esasy wezipe bolup durýar.

Ulag ulgamlarynyň öňünde durýan maksatlara ýetmek üçin tehnologiki ösüşde öňegidişlik gazanmaly. Bu ýerde innowasiýa esasy orun eýeleýär. Şeýlelik bilen, ýurdumyzyň ykdysady syýasatynda sanly ulgam öňdebaryjy orny eýeleýär. Geljekde bütindünýä sanly ykdysadyýetiň gurşawyna sazlaşykly goşulmaga ukyply milli ykdysadyýeti kemala getirmek üçin häzirki wagtda sanlylaşdyrmak hadysalaryny halkara we sebit derejelerinde bir umumy kadalara getirmeklik möhüm wezipeleriň biri bolup durýar. Onuň üçin ýurdumyzda sanly ykdysadyýetiň düzümini emele getirýän möhüm tehnologiýa binýady kemala getirilýär. Häzirki döwürde Türkmenistanda durnukly ösüşi we ilatymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň yzygiderli ýokarlanmagyny üpjün etmek maksady bilen, eksportuň kuwwatlylygyny artdyrmaklyga, eksport edilýän önümleriň görnüşlerini diwersifikasiýalaşdyrmaga, täze innowasion ulag tehnologiýalaryň esasynda logistika amallary kämilleşdirmeklige uly üns berilýär. Bu ugurda ägirt uly mümkinçilikler bar. Bu mümkinçilikleri doly ulanmak bilen öz milli harytlarymyzy dünýä ýüzüne ýaýratmaga, hilini ýokarlandyrmaga, internet-söwda hyzmatlaryny amala aşyrmaga aýratyn ähmiýet berilýär.

Goý, berkarar Diýarymyzy ykdysady taýdan kuwwatly döwlete öwürýän hormatly Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun!

Aýlar USSAÝEWA,

Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynyň öwreniji mugallymy.

Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň we ilatynyň elektrik energiýasy bilen üpjünçiligi has gowulanýar. Dünýä ölçeglerine laýyk gelýän täze elektrik stansiýalarynyň işläp başlamagy netijesinde Türkmenistanda öndürilýän elektrik energiýasynyň möçberi ýene-de birnäçe million kilowatt-sagada golaý artýar. Täze döwrebap elektrik stansiýalarynyň hatarynda olaryň ýene-de biri peýda bolýar. Ol Çärjew etrabynyň çäginde ýerleşýän «Lebap» döwlet elektrik stansiýasynyň ýanyndaky gazturbinaly elektrik stansiýasydyr.

Gazturbinaly elektrik stansiýalarynyň döwrebap ulgamy elektrik energiýasyny öndürmekde we energiýa serişdelerini tygşytlamakda aýratyn uly ähmiýete eýe bolýar. Çärjew etrabynyň çäginde ýerleşýän «Lebap» döwlet elektrik stansiýasynyň ýanynda 2018-nji ýylyň noýabrynda düýbi tutulan kuwwatlylygy 432 megawat bolan gazturbinaly elektrik stansiýasy hem ulanylmaga berler. Şu günlerde «Türkmengaz» döwlet konserniniň Russiýa Federasiýasynyň «Trubnaýa Metallurgiçeskaýa Kompaniýa» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti we Şweýsariýa Konfederasiýasynyň «GAZPROM Schweiz AG» kompaniýasy bilen baglaşan şertnamasyna laýyklykda getirilýän turba we beýleki önümler desganyň gurluşygyny has çaltlandyrdy.

Häzirki wagtda desganyň gurluşyk işleri tamamlaýjy tapgyryna gadam goýdy. Ol Ýaponiýanyň «Sumitomo Corporation» we «Mitsubishi Hitachi Power Systems», şeýle hem Türkiýäniň «Rönesans Holding» kompaniýalary bilen bilelikde amala aşyrylýar. Elektrik bekediniň esasy önümçilik binasynda her biriniň kuwwaty 144 megewat bolan gazturbina gurnamalarynyň 3-si işlär. Energo bloklaryndan başga-da edara ediş binasy gurlup, onda döwlet elektrik bekediniň esasy dolandyryş bölümi, gaz paýlaýjy beket, şeýle hem ähli zerur bolan inženerçilik-tehniki ulgam ýerleşýär. Elektrik bekediniň çägi hem gözelleşdirilýär.

Milli hünärmenlerimiz hem gurluşyga işjeň gatnaşýarlar. Desga welaýatyň çäginde ozal ulanylmaga berlen ugurdaş desgalaryň arasynda has kuwwatlysy bolar. Welaýatda öňden bar bolan — Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe işe girizilen «Lebap», «Watan» ýaly kuwwatly döwrebap elektrik stansiýalary we «Kerki-500» ýaly elektrik bekedi işe girizilen gününden bäri diňe bir içerki sarp edijileriň isleglerini kanagatlandyrmak bilen çäklenmän, eýsem, eksporta iberilýän elektrik energiýasynyň artmagyna hem uly goşant goşýarlar. Hormatly Prezidentimiziň Lebap welaýatynda iş saparynda bolup, ak pata bermegi bilen Akina — Andhoý (Owganystan Yslam Respublikasy) menzilleriniň arasyndaky 30 kilometrlik demir ýolunyň ulanmaga berilmegi, Kerki (Türkmenistan) — Şibirgan (Owganystan) ugry boýunça güýjenmesi 500 kilowolt bolan 153 kilometrlik elektrik geçiriji ulgamyň, şeýle hem ýurtlaryň arasyndaky Ymamnazar — Akina hem-de Serhetabat — Turgundy optiki-süýümli halkara aragatnaşyk ulgamyň işe girizilmegi bilen baglanyşykly geçen dabaralar welaýatyň energetikleri üçin uly bir toý-baýramçylygyna öwrüldi.

Garaşsyzlyk ýyllarynda Lebap welaýatynyň elektrik desgalary dünýä ülňülerine laýyk gelýän derejede döwrebaplaşdyryldy, täze elektrik stansiýalary we beketler işe girizildi, ýene-de möhüm taslamalaryň ençemesi durmuşa geçirilýär.

Türkmenistanyň dünýäniň şeýle öňdebaryjy desgalaryny gurdurmagy ykdysady kuwwatynyň berkdigini görkezýär.

Şakir TURAÝEW,

žurnalist.

Welaýatyň ykdysadyýetinde himiýa pudagy häzir düýpli ösüşleri başdan geçirýär. Şunda «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň «Guwlyduz» kombinatynda bitirilýän işler aýratyn öwgä mynasypdyr. Tutuş Diýarymyzda öndürilýän duzuň ähli möçberleri bu ýerde taýýarlanýar. Kärhanada üstümizdäki ýylyň geçen ýedi aýynda bu mukaddes önümiň jemi 56 müň 146 tonnadan gowragy gazylyp alnyp, bellenilen meýilnama 103 göterimden hem köp amal edildi. Gürrüňi edilýän döwürde däneli duz taýýarlamagyň meýilnamasy bolsa 105,3 göterim berjaý edildi.

Kombinatyň hünärmenleriniň Hazar deňziniň kenarlarynda iş alyp barýan meýdançasy diňe biziň ýurdumyzda däl, eýsem, tutuş dünýäde duzuň iň köp gorlarynyň jemlenen mesgenleriniň biri hasaplanýar. Çig mal gorlarynyň mukdary 40 million tonnadan hem geçýän «Guwlyduz» kombinaty duz çykarmakda sebitde birinji, tutuş dünýäde bolsa dördünji orny eýeleýär. Bu baýlyklar mesgeninden alynýan nahar duzuny ýodlaşdyrmagyň ymykly ýola goýulmagy milli Liderimiziň öz mähriban halkynyň saglygyny ähli zatdan ileri tutýandygynyň misilsiz güwäsidir.

Soňky ýyllarda kärhananyň maddy-tehniki binýady täze awtoulaglaryň, dürli maksatly ýörite tehnikalaryň we kämil enjamlaryň hasabyna has berkidildi. Bu bolsa önümçilik görkezijileriniň hem-de öndürilýän önümiň hiliniň has ýokarlanmagyna düýpli täsir etdi. Bu ýerde diňe bir şu ýylyň geçen ýedi aýynda ýaraşykly gaplarda ilata ugradylan 11,3 müň tonna golaý nahar duzy dünýä ülňülerine laýyk derejede ýodlaşdyryldy.

Ýokary hilli ýüplükler

Serdar şäherindäki «Balkandokma» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetinde önümçiligiň häzirki zaman tehnologiýasy esasynda ýokary hilli, dürli ölçeglerdäki sapaklar öndürilýär. Toplumyň bölümlerinde taýýarlanylýan dürli ölçegli, dünýä hil ülňülerine laýyk gelýän nah ýüplükler bu gün diňe bir içerki bazaryň däl, eýsem, Türkiýäniň hem-de Ýewropa ýurtlarynyň bazarlarynyň hem iň bir islegli harytlary bolup durýar. Kärhanada zähmet çekýän ýaşlaryň agramly böleginiň gelin-gyzlardygy bolsa aýratyn bellärliklidir.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň geçen ýanwar — iýul aýlarynda toplumda 2 müň 740 tonna ýokary hilli nah ýüplükler taýýarlanylyp, önümçiligiň ösüş depgini geçen ýylyň hasabat döwri bilen deňeşdirilende, 132 göterime barabar boldy.

Gürrüňi edilýän döwürde sarp edijilere ýetirilen nah ýüplükleriň pul hasabyndaky möçberi 47 million 680 müň manatlykdan hem geçendigi bellärliklidir. Munuň özi geçen ýylyň degişli döwründäkisinden 26 million manatlykdan hem köpdür. Bu görkezijiler balkanly dokmaçylaryň ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň artmagyna önjeýli goşant goşmagy başarýandyklaryna güwä geçýär.

Hojaberdi BAÝRAMOW.

(Öz habarçymyz).

Hormatly Prezidentimiziň başlangyçlary esasynda, ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşini üpjün etmäge gönükdirilen özgertmeler üstünlikli amala aşyrylýar. Öňdebaryjy dünýä tejribelerinden peýdalanmak, ylmyň we tehnikanyň iň täze gazananlaryny ornaşdyrmak arkaly, ykdysadyýetimizde uly öňegidişlikler gazanylýar.

Ýurdumyzyň ykdysadyýetini ösdürmekde döwletimiz we hususy telekeçiler ysnyşykly iş alyp barýarlar. Ykdysady ýagdaýlaryň üýtgäp durýan şertlerinde telekeçilige we işewürlige ygtybarly gorag gerek. Bu babatda ätiýaçlandyryş möhüm ugur bolup durýar. Ýurduň maliýe syýasatyndaky täze ülňüler bazar ykdysadyýetine gatnaşykda bolup, ätiýaçlandyryş hyzmatlary bazaryň ähmiýetine täzeçe düşünilmegine güýçli itergi berýär.

Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň welaýat, şäher we etrap guramalarynyň hemmesinde täze enjamlara daýanýan programma üpjünçiligi ornaşdyryldy. Şeýle programma üpjünçiliginiň esasy aýratynlygy olarda maglumatlaryň goraglylygynyň üpjün edilýändigindedir. Bu ulgamyň ornaşdyrylmagy onlaýn usulynda ätiýaçlandyryş guramalarynyň arasynda maglumat alyş-çalşygyny ýeňilleşdirýär, netijede, wagtyň tygşytlanmagyna we gerekli maglumatlaryň öz wagtynda ulanylmagyna itergi berýär. Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasynda programma üpjünçiliginiň girizilmegi bilen welaýat, şäher we etrap guramalarynyň arasynda resminama dolanyşygy çalt amala aşyrylýar.

Bulardan başga-da, guramada müşderilere «Altyn asyr» plastik kartlarynyň ähli görnüşinde ätiýaçlandyryş töleglerini nagt däl görnüşde tölemek mümkinçiligi döredilen we islendik ýerde ätiýaçlandyryşyň www.insurance.gov.tm resmi web-saýtyna girip, özüňizi gyzyklandyrýan sowallara jogap alyp bilersiňiz.

Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň milli maksatnamasyny ýerine ýetirmek, ýurdumyzda ätiýaçlandyryş bazaryny ösdürmek, döwletiň maýa goýum mümkinçiligini ýokarlandyrmak, döwletiň hem-de hususyýetçiligiň, ýuridik we fiziki şahslaryň bähbitleriniň ätiýaçlandyryş goragyny kepillendirmek maksadynda Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasy töwekgelçiligiň dürli görnüşinden ätiýaçlandyryşa kabul edýän kämil gurama öwrülmek bilen, hyzmatlaryň görnüşlerini barha giňeldýär we ýurdumyzyň ösüşlerine mynasyp goşandyny goşýar. Biziň guramamyz geljekde döwletiň ykdysady we syýasy bähbitlerini durmuşa geçirmekde öz öňünde durýan ähli wezipeleri ýerine ýetirip, döwletimizde ätiýaçlandyryş bazarynyň mundan beýläk hem pajarlap ösmegine goldaw berer.

Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasy tarapyndan ätiýaçlandyryşyň işini kämilleşdirmek boýunça döwrüň talaplaryna laýyk gelýän birnäçe täze meýletin görnüşler işlenilip taýýarlanyldy. Ýagny «Karz alyjylaryň karzlaryň üzülmändigi üçin jogapkärçiliginiň meýletin ätiýaçlandyryşy», «Karzlaryň üzülmedik töwekgelçiligini meýletin ätiýaçlandyryş», «Ýer titremesinden meýletin ätiýaçlandyryş», «Emlägi meýletin ätiýaçlandyryş», «Sergileri meýletin ätiýaçlandyryş», «Haýwanlaryň eýeleriniň raýat-hukuk jogapkärçiligini meýletin ätiýaçlandyryş» hakyndaky kadalaryň tassyklanmagy ýerli ätiýaçlandyryş guramalarynyň alyp barýan işleriniň has-da öňe gitmegine uly ýardam berýär.

Guramamyz «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ýokary netijeleri gazanmak maksady bilen, ätiýaçlandyryş hyzmatlary boýunça welaýatyň çägindäki edara-kärhanalarda, oba ýerlerinde ilatyň arasynda ätiýaçlandyryşyň meýletin görnüşleri boýunça wagyz-nesihat çärelerini geçirip, ätiýaçlandyryş şertnamalaryny baglaşmak boýunça ähli zerur işleri alyp barýar.

Gözel ORAZMEDOWA,

welaýat döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň hünärmeni.

Hormatly Prezidentimiz Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzda öndürilýän oba hojalyk önümlerini gaýtadan işleýän senagaty ösdürmek barada möhüm wezipeleri öňde goýýar. Milli Liderimiziň Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň birinji mejlisinde bu barada aýdan teklipleri olaryň üstünlikli ýerine ýetirilmegine, şeýlelikde, pudagyň ýokary göterilmegine badalga berdi. Munuň özi ata Watanymyzyň senagatlaşdyrylmagy, ykdysadyýetiniň ösdürilmegi babatda uly ähmiýete eýedir.

Geçen ýyllarda bu ugurda amala aşyrylan taslamalary nazara almak bilen, döwlet Baştutanymyz şeýle belleýär: «Biziň halkymyz Garaşsyzlyk döwründe ýurdumyzy agrar ülkeden senagat taýdan ösen döwlete öwürmek boýunça ägirt uly işleri amala aşyrdy. Ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge, onuň düzümlerini kämilleşdirmäge örän köp maýa goýumlary gönükdirildi. Netijede, ýurdumyzda köp pudakly ykdysadyýet döredildi».

Elbetde, ykdysadyýetiň şeýle ýokary depginde ösdürilmeginde gaýtadan işleýän senagatyň goşandy hem örän uludyr. Sebäbi her bir ýurtda ýetişdirilýän hasylyň, öndürilýän önümiň gaýtadan işlenilmegi ep-esli mukdarda goşmaça girdejiniň gazanylmagyna mümkinçilik döredýär. Bu pudakda hil taýdan döwrüň talaplaryna laýyk gelýän, bäsdeşlige ukyply, dünýä bazarynda uly isleg bildirilýän önümleriň öndürilmegi bolsa onuň esasy şertidir. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, biziň ýurdumyzda muňa aýratyn üns berilýär. Şonuň netijesinde-de, bu ugra gönükdirilen kärhanalaryň öz işlerini ýokary derejede alyp barmaklaryna düýpli goldaw-kömekler edilýär. Şeýlelikde, olar ýurdumyzyň ykdysady ösüşine mynasyp goşant goşýarlar.

Türkmenistanyň Dokma senagaty ministrliginiň Daşoguz şäherindäki «Serdar» pagta egirme fabrigi hem şolaryň biridir. Bu ýerde onlarça ýyllardan bäri ýurdumyzda kemala getirilen pagtanyň süýümi gaýtadan işlenilip, ondan ýokary hilli ýüplük taýýarlanylýar. Öndürilen şol ýüplükler bolsa dünýäniň ençeme ýurtlaryna, ýagny Russiýa, Türkiýe, Birleşen Arap Emirlikleri, Gyrgyzystan ýaly döwletlere iberilýär.

— Fabrigimizde her ýyl 2 müň tonnadan gowrak pagta süýümi gaýtadan işlenilýär — diýip, kärhananyň ykdysatçysy Akjagül Gazakowa gürrüň berýär:  — Şondan hem 1750 tonna golaý ýüplük öndürilýär. Mundan başga-da, bu ýerde önümçilik galyndylaryndan mebel pamygy hem taýýarlanylýar. Umuman, fabrigimiz ýylyň dowamynda bökdençsiz iş alyp barmak bilen, bellenilen meýilnamalary doly ýerine ýetirip gelýär.

Bu barada aýdylanda, kärhananyň häzirki dowam edýän «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda hem üstünlikli işleýändigini bellemek gerek. Şeýlelikde, bu ýerde şu ýylyň geçen 7 aýynda 917,5 tonna ýüplük öndürilipdir. Bu hem ýylyň oňat netijeler bilen jemleniljekdigine şaýatlyk edýär.

Häzirki wagtda kärhanada işçi-hünärmenleriň 187-si gös-göni önümçilikde zähmet çekýär. Olaryň esasy böleginiň gelin-gyzlardan ybaratdygyny aýtmak bolar. Şeýle ezber işgärleriň hatarynda topar ýolbaşçylary Şabibi Kuwwatnyýazowa, Tylla Babaýewa, egrijiler Farangiz Mätkerimowa, Altyn Esebaýewa, Aýna Tekäýewa, Bahar Gutlyýewa, Aýgözel Myradowa we beýlekiler bar.

Önümçilikde guwandyryjy netijeleriň gazanylmagyna kärhanada ýokary öndürijilikli enjamlaryň ornaşdyrylmagy uly ýardam berýär. Şonuň ýaly-da, bu ýerde işgärler üçin oňat iş hem-de dynç alyş şertleri döredilipdir. Kärhanada ýörite naharhana işgärlere hyzmat edýär. Mundan başga-da, olaryň arasynda höweslendiriş çäreleri guralýar.

— Hormatly Prezidentimiziň öz öňlerinde goýýan wezipelerinden ugur alyp, bildirýän belent ynamyny ödemäge çalyşýan kärhanamyzyň işgärleri mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramyna şu ýylyň 9 aýy üçin bellenilen meýilnamalaryny üstünlikli berjaý etmek bilen, mynasyp sowgatly barmagy maksat edinýärler — diýip, kärhananyň ykdysatçysy, KA-nyň ilkinji guramasynyň başlygy Akjagül Gazakowa sözüniň üstüni ýetirdi: — Şoňa görä-de, olaryň agzybirlikli zähmetleri barha ýokary depgine göterilýär. Munuň hem ýene-de guwandyryjy üstünlikleri getirjekdigine berk ynamymyz bar.

Gutlymyrat AŞYROW,

«Daşoguz habarlary».

Milli Liderimiz Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 9-njy iýulynda bolup geçen giňişleýin mejlisinde ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň eksport edilýän möçberlerini artdyrmagyň üstünde netijeli işleri alyp barmagyň wajypdygyny belledi. Daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen ysnyşykly ykdysady gatnaşyklary ýola goýmak, halkara söwda ulgamynda iň gowy daşary ýurt tejribesini özleşdirmek üçin daşarky bazarlaryň isleglerini hem-de mümkinçiliklerini öwrenmek möhüm bolup durýar.

Ýurdumyzyň ykdysady syýasatynyň esasy maksady milli ykdysadyýetimiziň depginli ösüşiniň yzygiderliligini üpjün etmekden ybaratdyr. Ykdysady taýdan täze ýörelgeleriň we çemeleşmeleriň üstünlikli amala aşyrylmagy netijesinde ýurdumyzda azyklyk we beýleki önümleriň, gündelik we durmuş harytlarynyň bolçulygynyň döredilmegine uly üns berilýär. Dünýäde çylşyrymly ýagdaýlaryň emele gelendigine garamazdan, Türkmenistanda öndürilýän önümleriň içerki we daşarky bazarlaryň isleglerini ödeýän sanawynyň giňemegine tarap ugur alynýar. Ýurdumyzda innowasion tehnologiýalara esaslanýan önümçilikleriň giňeldilmegi diňe bir içerki bazarda önümleriň bolçulygyny döretmek bilen çäklenmän, eýsem, önüm öndürijileriň öz önümlerini ýerlemekleri üçin täze bazarlary gözlemeklerine-de itergi berýär.

Hormatly Prezidentimiz tarapyndan işlenilip düzülen ykdysady strategiýa laýyklykda eksport edilýän önümleriň sanawyny artdyrmak, daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň ornuny tutýan önümleri özümizde öndürmek bolsa esasy ugurlaryň biri bolup durýar. Bu ugurda haryt dolanyşygynyň çaltlandyrylmagyna ýardam berýän amatly şertler döredilýär. Häzirki wagtda ýurdumyzda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän we import harytlarynyň ornuny tutýan önümleriň özümizde öndürilýän möçberini artdyrmak boýunça 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamanyň taslamasy hem taýýarlanylýar. Bu bolsa öz gezeginde, içerki bazaryň kadaly ýagdaýyny saklamaga, ýurdumyzyň eksport kuwwatyny ösdürmäge ýardam edýär.

Ýurdumyzyň eksport kuwwatynyň ýokarlanmagyna welaýatymyzdaky döwlet kärhanalarynyň birnäçesi uly goşant goşýar. Nah ýüplük egriji kärhanalaryň önümleriniň uly toparyna her ýyl Angliýa, Germaniýa, Türkiýe, Polşa, Gyrgyzystan ýaly döwletler tarapyndan uly isleg bildirilýär. Kaliý dökünlerini öndürmek boýunça eksport potensialyny ösdürmäge bolan mümkinçiliklerden peýdalanylýar. Buýan köküniň we ondan alynýan dürli önümleriň eksporty köpelýär. Ýurdumyzyň eksport kuwwatynyň ösmegine döwlete dahylly däl pudagyň wekilleri hem işjeň gatnaşýarlar. Meselem, diňe bir welaýatymyzda «Altyn saraý», «Döwrebap çözgüt», «Altyn bürgüt», «Mizemez gadam» ýaly hususy kärhanalaryň eksport paýy uludyr.

Atajan KADYROW,

Lebap welaýat gümrükhanasynyň Tallymerjen gümrük nokadynyň kiçi gözegçisi, maýor.