Häzirki bagtyýarlyk döwrümiz beýik ösüşlere beslenýär, dürli ugurlarda uly üstünlikler gazanylýar. Eziz Diýarymyz Garaşsyzlyk ýyllary içinde milli ykdysadyýetimiziň ähli ulgamlarynda belent sepgitlere ýetdi. Hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen durmuşa geçirilýän beýik işleriň netijesinde ýurdumyzyň syýasy, medeni we durmuş ulgamlarynda uly üstünlikler gazanyldy. Ykdysadyýetimiziň ähli pudaklary sazlaşykly ösüş ýoluna düşüp, täze önümçilik kuwwatlyklary emele geldi. Bu bolsa ýurdumyzyň ykdysady taýdan kuwwatlanmagy bilen bir hatarda halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da ýokarlanmagyny hem şertlendirdi. Ýurdumyzda gurlup, ulanmaga berilýän dürli maksatly binalaryň sany yzygiderli artýar. Bu bolsa hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen bagtyýarlyk ýoluna düşen halkymyzyň her bir gününiň ýatdan çykmajak taryhy wakalara beslenýändigini aýdyň beýan edýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli ykdysadyýetimiz beýik ösüşlere beslendi. Bu bolsa Watanymyzyň ykdysady kuwwatynyň artmagyny üpjün etdi. Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň sazlaşykly ösmegini üpjün etmek babatda taýsyz tagallalary edýär, beýik işleri durmuşa geçirýär. Şeýlelikde, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy ösüşiň täze belentliklerine ýetmek bilen mynasyp garşylanýar.

Häzirki wagtda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimiz halk hojalygynyň ähli ugurlarynda ýokary ösüşleri gazanyp, ykdysady kuwwatyny yzygiderli artdyrýar. Hormatly Prezidentimiziň içeri we daşary syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde döwletimiziň durnukly ösüş depgini ýokary derejelerde saklanyp gelýär. Munuň özi Gahryman Arkadagymyzyň Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzy dünýäniň iň ösen döwletleriniň hataryna çykarmak we halkymyzyň bagtyýar durmuşyny üpjün etmek babatdaky belent maksadynyň hasyl bolýandygynyň subutnamasydyr.

Amala aşyrylýan giň möçberli özgertmeleriň netijesinde milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda ýokary önümçilik görkezijileri gazanylýar, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesi yzygiderli ýokarlanýar.

Täze taryhy eýýamymyzda ýurdumyzy senagatlaşdyrmak boýunça işleriň durmuşa geçirilmegi, elektron senagatynyň ösdürilmegi, täze iş orunlarynyň döredilmegi, maýa goýum işiniň işjeňleşdirilmegi döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarydyr. Sanly ykdysadyýete tapgyrlaýyn geçmek hem esasy wezipeleriň hatarynda durýar. Gazanylan bu üstünlikleriň netijesinde halkymyzyň bagtyýar ýaşaýşy üpjün edilýär.

Häzirki wagtda Türkmenistanda öndürilýän önümler diňe bir içerki bazarlarymyzda däl, eýsem, daşary ýurtlarda-da uly islegden peýdalanýar, abraýly halkara guramalaryň sertifikatlaryna, güwänamalaryna mynasyp bolýar, olara halkara sergilerde mynasyp baha berilýär. Bu bolsa söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy has-da giň gerimde ýola goýmaga itergi berýär. Ýurdumyzyň energetika, gurluşyk we gurluşyk materiallary, derman senagaty, ýeňil senagat, azyk senagaty, nebit-gaz, oba hojalyk pudaklarynyň önümleri dünýä bazarynyň talaplaryna laýyk gelýär.

Gahryman Arkadagymyz ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ähli pudaklaryny sazlaşykly ösdürmäge uly üns berýär. Senagat kärhanalarynyň sanynyň artdyrylmagy, gaýtadan işleýän önümçiligiň ýola goýulmagy bu ugurdaky işleriň öňe ilerlemegine kuwwatly itergi berdi. Milli ykdysadyýeti, şol sanda senagaty ösdürmek üçin ýurdumyzda iri maýa goýumlary gönükdirildi, uly işler, giň gerimli özgertmeler durmuşa geçirildi.

Häzirki wagtda paýtagtymyzyň we ýurdumyzyň welaýatlarynyň okgunly ösüşini, ýurdumyzyň elektrik energetikasy pudagynyň kuwwatynyň artýandygyny nazara almak bilen, täze energetika ulgamlary çekilýär. Soňky ýyllarda pudagyň düzüminiň üsti gaz turbinaly elektrik stansiýalary bilen ýetirildi. Şeýle hem paýlaýjy elektrik beketleri gurulýar. Bu bolsa halkymyzyň elektrik energiýasy bilen üpjünçiligine oňaýly täsir etmek bilen birlikde, milli ykdysadyýetiň ýokary depginde ösmeginde, şeýle hem onuň eksport mümkinçiligini ýokarlandyrmakda möhüm ähmiýete eýedir.

Paýtagtymyzy we welaýatlarymyzy ösdürmek boýunça maksatnamalary durmuşa geçirmek hormatly Prezidentimiziň başyny başlan oňyn özgertmeleriniň baş maksadydyr. Geçen sanlyja ýylyň dowamynda ýurdumyzyň welaýatlarynda täze obalar, şäherçeler döredildi. Olaryň her biri ähli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlaryny, dünýä ülňülerine laýyk gelýän mekdepleri we çagalar baglaryny, sport toplumlaryny, döwrebap saglygy goraýyş we medeniýet edaralaryny, durmuş maksatly beýleki desgalary öz içine alýar.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly syýasaty halk hojalygynyň ähli pudaklarynyň uly ösüşlere eýe bolmagyny üpjün etdi, şol sanda ylym-bilim ulgamlaryny kämil derejä ýetirdi. Häzirki wagtda milli Liderimiziň taýsyz tagallalary bilen iri taslamalar durmuşa geçirilýär. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli dabaraly açylýan binalary, desgalary aýratyn bellemek gerek. Munuň özi hem milli ykdysadyýetimiziň kuwwatlylygyny, ösendigini aýdyň beýan edýär. Türkmen halkyna şeýle bagtyýarlygy peşgeş edýän hormatly Prezidentimiziň jany sag bolsun, beýik işleri üstünliklere beslensin!

Ogulgurban REJEPOWA,

«Mugallymlar gazeti».

Sebitiň ýurtlary we dünýäniň ähli döwletleri bilen parahatçylykly, dostlukly we özara bähbitli gatnaşyklaryň ösmegine ýardam etmek ýörelgelerine eýerýän ýurdumyzyň özara baglaşylan halkara-hukuk derejesindäki ikitaraplaýyn resminamalary hemişelik bitaraplyk syýasatynyň hukuk esasy hökmünde çykyş edýär. Garaşsyzlygyň ilkinji günlerinden başlap amala aşyrylýan oňyn bitaraplyk syýasatynyň BMG derejesinde ykrar edilmegi halkara gatnaşyklar ulgamynda synagdan geçen institutlaryň biri bolan bitaraplygyň taryhynda ilkinji tejribeleriň birine öwrüldi. Geçen döwürde ýurdumyzyň nebit-gaz toplumynyň mümkinçiliklerini durmuşa geçirmekde möhüm işlere amal edildi. Şunuň bilen baglylykda, energetika howpsuzlygyny milli, sebit we halkara derejede üpjün etmek üçin zerur bolan mehanizmleri döretmek meselesine aýratyn ähmiýet berildi.

Häzirki döwrüň global howpsuzlyk şertlerinde energetika howpsuzlygy esasy meseleleriň biri bolup çykyş edýär. Bu ýöne ýerden däldir. Sebäbi energiýa çeşmeleriniň elýeterliligi, bu ugurda ösen infrastrukturanyň bolmagy, häzirki zaman ykdysadyýetiň ösmegi, halklaryň hal-ýagdaýynyň ýokarlanmagy bütin adamzadyň medeni we ruhy taýdan ösmegi üçin maddy binýady döretmegiň esasy faktory bolup durýar. Aslyýetinde, energetika howpsuzlygy global howpsuzlygyň institusional esaslarynyň biri bolup hyzmat edýär.

Global energetika howpsuzlygyny üpjün etmek giň halkara tagallalar bilen birlikde, döwletler tarapyndan degişli çäreleriň berjaý edilmegine hem baglydyr. Şol sebäpli, bir ýurduň çägindäki energetika howpsuzlygy islendik döwletiň strategik maksady bolup durýar. Energetika howpsuzlygynyň ölçeglerini düzmek we kesgitlemek, şeýle hem howpsuzlygyň wehimlerini hem-de töwekgelçiliklerini ýüze çykarmak birmeňzeş daşary we içeri syýasaty işläp düzmäge ýardam berýär.

Türkmenistan ähli gyzyklanýan taraplaryň energetika howpsuzlygynyň ygtybarly halkara-hukuk kepilliklerini we berk esaslaryny döretmek boýunça, ilki bilen, BMG-niň çäklerinde oňyn we netijeli hyzmatdaşlyk etmegiň tarapynda çykyş edýär. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiziň energetika howpsuzlygynyň mazmunyny okgunly global ösüşi üpjün etmegiň, dünýäniň energetika giňişliginde ýörelgeleýin täze nusganyň esasy binýady bolmaga gönükdirilen köptaraplaýyn çözgütleri işläp düzmegiň esasy faktory hökmünde kesgitlemegi aýratyn möhüm häsiýete eýe bolýar. Şeýle nusganyň esasyna energiýa çeşmelerini iberijileriň, üstaşyr geçirijileriň we sarp edijileriň bähbitleriniň utgaşyklylygyna hem-de ylalaşyklylygyna, olaryň geljekki iberiliş ýollary babatda dünýä bileleşiginiň umumy bir netijä gelmäge ukyplylygyna esaslanýan ýörelgeleriň goýulmagy aýratyn bellenmäge degişlidir. Çünki bu çemeleşmede taraplaryň deňhukuklylyk ýörelgesine berk eýerilýändigini görmek bolýar.

Türkmenistanyň Prezidenti BMG-niň Baş Assambleýasynyň 65-nji sessiýasyndaky çykyşynda energetika howpsuzlygyny üpjün etmek babatda halkara özara hereketleriň mundan beýläk hem ilerlemeginiň konseptual düzgünlerini esaslandyrdy. Şunda energiýa akymlarynyň diwersifikasiýasy, täze, köp görnüşli turbageçirijileri döretmek ilkinji nobatda durýan mesele hökmünde görkezildi. Bu babatda Türkmenistan öz çig mal binýadyna hakyky baha bermäge we ony geljekde ulanmak mümkinçiliklerine esaslanyp, döwlet syýasatynyň ýörelgelerini kesgitledi. Döwlet Baştutanymyz täze, Türkmenistan — Hytaý we Türkmenistan — Eýran gaz geçirijileriniň gurluşygynyň üstünlikli tamamlanmagyny we ulanmaga berilmegini ynamly deliller hökmünde mysal getirmek bilen, «Biz olara halkara energetika hyzmatdaşlygyny ýola goýmaga hakyky goşant hökmünde, umumy ýagdaýlara oňyn täsir etmäge, Aziýa yklymynda syýasy we ykdysady gatnaşyklaryň bütin ulgamyna goşmaça durnuklylygy bermäge ukyply hakyky faktor hökmünde garaýarys» diýip belledi. Energetik triada gatnaşyjylaryň — öndürijileriň, üstaşyr geçirijileriň we sarp edijileriň bähbitleriniň durmuşa geçmegi syýasy erkiň we köptaraplaýyn oňyn çemeleşmäniň netijesinde mümkindir.

Türkmenistan tarapyndan üstünlikli amala aşyrylýan energiýa strategiýasynda diwersifikasiýa syýasaty möhüm orun eýeleýär. Bitarap Türkmenistanyň amatly geografik ýerleşişi hem-de uglewodorod serişdeleriniň ägirt uly gorlaryna eýe bolmagy energiýa serişdelerini halkara bazarlaryna uzak möhletleýin esasda ibermegi guramakda täze mümkinçilikleriň döremegine hem ýardam edýär.

Ýurduň energiýa syýasaty diňe söwda-ykdysady häsiýetli däl-de, eýsem, has giň ölçeglerdäki wezipeleri çözmäge gönükdirilendir. Şuňa baglylykda ýene-de bir taslamanyň, ýagny Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan (TOPH) gaz geçirijisiniň amala aşyrylmagy derwaýysdyr. Bu iri taslamanyň ýakyn geljekde durmuşa geçirilmegi ähli gatnaşyjy taraplar üçin diýseň bähbitlidir. Sebitiň ykdysadyýetini ýokary galdyrmakda, köp sanly goşmaça iş orunlaryny döretmekde, durmuş infrastrukturasyny döretmekde we gowulandyrmakda, yklymda durnukly syýasy ýagdaýy saklamakda hem-de berkitmede TOPH-nyň köptaraplaýyn ähmiýeti äşgärdir.

Türkmenistanyň Prezidentiniň «Bitarap Türkmenistan» atly kitabynda belleýşi ýaly, häzir dünýä ykdysadyýetiniň durnuklylygynyň dünýä energetikasynyň durnuklylygyna daýanýandygy jedelsiz hakykatdyr. Şonuň üçin hem bu ulgamda özara hyzmatdaşlygyň degerli usullaryny işläp düzmek hem-de ony halkara hukugy arkaly berkitmek möhümdir.

Gylyçmuhammet JORAÝEW,

Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynyň uly mugallymy.

Keramatly türkmen topragynyň asty-da, üsti-de tükeniksiz hazyna. Üstünde bitýän, sanasaň san ýetmez ösümlikleriň uzap gidýän hatary göreni haýrana goýýan bolsa, astyndan ummasyz gora eýe bolan «garadyr mawy altyn» çogup çykýar. Türkmeniň nebitidir gazy genji-hazyna bolup, bu gün dünýäni haýrana goýýar. Sebäbi Türkmenistan uglewodorod baýlyklary babatda dünýäde öňdäkileriň hatarynda durýar.

Islendik ýurt barada öwrenilende, ilki bilen, şol döwletde nähili önümleriň önýändigi, onuň haýsy tebigy baýlyklara baýdygy bilen gyzyklanylýar. Biziň bereket çeşmesi hasaplanylýan Diýarymyzda bolsa önmejek zat ýok. Onda-da janypkeş halkymyzyň zähmeti bilen türkmen topragynda kemala gelýän datly miweler, tebigy ýer gorlaryndan gazylyp alynýan önümler diňe bir ýurduň öz çägine däl, jahanyň jümmüşine ýol salyp, çar ýana ýaýraýar.

Garaşsyzlygyň geçen 30 ýylynyň içinde ýurdumyzda kabul edilen milli maksatnamalar, amala aşyrylan durmuş-ykdysady özgertmeler, tutumly taslamalar Türkmenistany diwersifikasiýa ýoly bilen öňe barýan, senagat taýdan ösen ýurda öwürmegi başardy. Islendik gurlan hem gurulýan dürli maksatly desgalardyr binalaryň gurluşygy, badalga alan ululy-kiçili taslamalar, ilkinji nobatda, elektrik energiýasynyň üpjünçiligi bilen bagly bolýar. Türkmenistan bolsa XXI asyryň talaplaryna doly kybap gelýän ençeme energiýa taslamalaryny dünýä hödürleýär. Muňa 2018-nji ýylyň 23-nji fewralynda Mary welaýatynyň Serhetabat etrabynda Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň owgan bölegine badalga berilmegi aýdyň mysaldyr. Bu taslama özüniň asyrlara barabarlygy, tutuş dünýä dahyllylygy bilen oňyn seslenme döredýär.

Hormatly Prezidentimiz bu taryhy taslama bilen bagly eden çykyşynda: «Umuman, «Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan» gaz geçirijisiniň taslamasynyň amala aşyrylmagy biziň ýurtlarymyzyň ykdysady taýdan ösmegine, täze iş ýerlerini döretmäge, täze ýaşaýyş-durmuş maksatly hem-de önümçilik desgalaryny gurmaga uly itergi berer we iri daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmäge mümkinçilik döreder. Bu işleriň ählisi adamlaryň abadançylygyna hyzmat edip, olaryň hal-ýagdaýynyň gowulanmagyna, ýaşaýyş-durmuş derejesiniň ýokarlanmagyna ýardam eder. Bu babatda taslamanyň durmuşa geçirilmegi biziň halklarymyzyň esasy bähbitlerine laýyk gelýär» diýip, jaýdar belläpdi.

Bu gaz geçirijisi boýunça ýylda 33 milliard kub metr möçberinde türkmeniň tebigy gazy goňşy döwletlere akar. Bu taryhy taslama ýurtlaryň we halklaryň bilelikdäki bähbitlerine hyzmat edip, sebitde parahatçylygy durnuklaşdyrmaga, ykdysady hyzmatdaşlygy has-da giňeltmäge ýardam berer. Milli Liderimiziň belleýşi ýaly: «Bu gaz geçirijisi biziň ýurtlarymyzy bilelikdäki maksatlarymyza anyk düşünmegiň, uzak möhletleýin hyzmatdaşlygyň mümkinçiliklerini aýdyň görmegiň esasynda hakyky dostluk we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklary arkaly has-da berk baglanyşdyrar, biziň umumy üstünligimiziň, geljekdäki sazlaşykly we netijeli işlerimiziň girewüni men şunda görýärin. Bu taslama gatnaşyjy doganlyk ýurtlaryň Baştutanlarynyň parahatçylyk söýüjiligi, öňdengörüjiligi we syýasy erk-islegi ony amala aşyrmagyň möhüm şerti bolup durýar» diýen sözleri Türkmenistanyň sebite we dünýä edýän oňyn täsiriniň gysgaça häsiýetnamasydyr.

Taryh üçin juda gysga möhletde türkmeniň «mawy ýangyjy» ilki Owganystany, ondan aşyp Pakistany, ahyrky nokatda bolsa başy bulutlar bilen birleşýän Gimalaýyň eteklerini jähekläp oturan hindi topragyny ýyladar. Asyryň ägirt taslamasy bolan bu gaz geçirijisiniň özüne esas edinen ýörelgesi, ilki bilen, Owganystanda parahatçylygy berkitmekden, syýasy durnuklylygy hem ykdysady ösüşi pugtalandyrmakdan ybaratdyr.

Türkmenistan häzirki wagtda suwuklandyrylan gazy öndürmekde hem ony daşarky bazarlara çykarmakda Merkezi Aziýada öňdebaryjy döwlet hasaplanylýar. Dünýäniň iň ösen döwletleriniň tehnologiýalary ornaşdyrylan Türkmenbaşynyň nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda, Seýdiniň nebiti gaýtadan işleýän zawodynda, Bagajadaky, Naýypdaky senagat toplumlarynda öndürilýän suwuklandyrylan gaz, esasan, goňşy döwletlere, hatda Ýewropa ýurtlaryna hem ugradylýar. Geljekde köptaraplaýyn hem uzak möhletleýin hyzmatdaşlyklaryň has-da giňelmegi bilen Ýuwaş ummany — Aziýa döwletleriniň isleg bildirýän ýurtlaryna hem türkmen ýangyjynyň barjakdygyna ynamymyz kämildir.

Tebigy gazy ulanmagyň we ugratmagyň iň ygtybarly hem tygşytly ýoly turba geçirijiler bolup durýar. Bu energiýa köprüsi ýurtlary we yklymlary birikdirmekde, ekologiýa howpsuzlygyny berjaý etmekde wajyp orun eýeleýär. Türkmenistanyň öňe sürýän esasy ýörelgesi goňşy ýaşaýan doganlyk halklar bilen dostana gatnaşyklaryň çygryny giňeltmekden, deňhukukly ykdysady hyzmatdaşlyk esasynda sebitde we tutuş dünýäde parahatçylygy berk berjaý etmekden, nebitdir gazy hem beýleki uglewodorod serişdelerini umumadamzat gülleýşiniň hatyrasyna ýakyn-u-alys ýurtlara ugratmakdan ybarat. Iň wajyby bolsa, ýurdumyzyň tebigy baýlyklaryny, ilki bilen, öz halkymyzyň hajatlaryna doly sarp edip, galanlaryny dünýä bazarlaryna çykarmak arkaly milli ykdysadyýetimizi pajarlatmak, şeýdibem ilatymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini iň ösen döwletleriň derejesine ýetirmekdir.

Ýurdumyzyň energetika diplomatiýasy — yklymlara nur paýlaýan gönezlik bolup geljekde-de hyzmat eder. Türkmeniň gazy öz çäginden çykyp, goňşularynyň ojaklaryny ýyladýarka, jümle-jahany nur bolup çoýýarka, Ýer ýüzünde Diýarymyzyň ady geçmişde-de bolşy ýaly, altyn harplar bilen ýazylar durar, ýazylar durar.

Aýnabat NAZAROWA,

«Esger».

Ýurdumyzyň depginli ösüşini üpjün etmek üçin nebitgaz senagatynyň kuwwatlyklaryny netijeli peýdalanmak hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän syýasatynyň möhüm ugrudyr.

Döwlet Baştutanymyz Ministrler Kabinetiniň 9-njy iýulda geçirilen giňişleýin mejlisinde döwrebap tehnologiýalary hem-de usullary ulanmak arkaly çig nebitiň we gaz kondensatynyň çykarylyşynyň möçberlerini artdyrmak, nebit guýularyny abatlamak, harytlyk nebitiň gaýtadan işleýän kärhanalara üznüksiz iberilmegini üpjün etmek üçin zerur çäreleri görmegi tabşyrdy. Tebigy gazyň çykarylyşyny kadalaşdyrmak hem-de sarp edijileriň bu önüm bilen ygtybarly üpjün edilmegini ýokarlandyrmak maksady bilen, ýerasty gaz saklawhanalarynyň gurluşygynyň meselelerine işjeň çemeleşmegiň zerurdygy bellenildi.

Ilkinji nobatdaky wezipeleriň hatarynda “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasy tarapyndan amala aşyrylýan geologiýa-gözleg hem-de buraw işleriniň, şol sanda Hazar deňziniň geljegi uly kenarýaka zolaklarynda amala aşyrylýan işleriň netijeliligini ýokarlandyrmak bellenildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bu işe iri nebitgaz kompaniýalaryny hem-de maýadarlaryny çekmegiň zerurdygyny belläp, iki aý möhletde bu barada degişli teklipleri bermegi tabşyrdy.

Amatly maýa goýum ýagdaýyny we işewürligi üstünlikli alyp barmak üçin zerur şertleri döredýän Türkmenistan energetika pudagynda uzak möhletleýin we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine ähmiýet berýär. Nebitgaz toplumynyň hemmetaraplaýyn ösüşine ägirt uly maýa goýum serişdeleri gönükdirilýär. Häzirki döwürde ýurdumyz dünýäniň ähli gyzyklanma bildirýän döwletleri, öňdebaryjy tehnologiýalara eýe bolan iri daşary ýurt kompaniýalary, şeýle hem maýa düzümleri we halkara guramalar bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýýar. Bilelikdäki taslamalaryň ykdysady taýdan bähbitliligi, durmuş ähmiýeti we ekologiýa howpsuzlygy hyzmatdaşlygyň esasy ýörelgeleri bolup durýar.

Türkmenistan bilen Hytaýyň nebitgaz pudagyndaky netijeli gatnaşyklaryň milli bähbitlere we iki dostlukly döwletiň ösüşiniň ileri tutulýan ugurlaryna laýyk derejede ösdürilmegi munuň aýdyň beýanydyr. Bu ugurda köpýyllyk bilelikdäki işleriň netijeleri boýunça oňyn tejribe toplandy. “Mawy ýangyjy” dünýä bazarlaryna köpugurly esasda ugratmaga we gaz senagatynyň eksport mümkinçiliklerini berkitmäge gönükdirilen giň möçberli taslamalar munuň aýdyň netijesidir. Şolaryň hatarynda Türkmenistan — Hytaý halkara gaz geçirijisi bar. Onda Ýewropanyň we Aziýanyň halklaryny müňýyllyklaryň dowamynda baglanyşdyran Beýik Ýüpek ýoluny täzeden dikeltmek, Amyderýanyň kenaryndaky känleri özleşdirmek meseleleri öz beýanyny tapdy.

Hytaý kompaniýasynyň dünýäniň iri “Galkynyş” gaz känini döwrebaplaşdyrmaga gatnaşmagy netijeli hyzmatdaşlygy giňeltmegiň ýolundaky möhüm ädime öwrüldi. Bu käniň açylmagy ýurdumyzyň dünýäniň energetika döwleti hökmündäki derejesini pugtalandyrdy. Mundan başga-da, Hökümetara ylalaşyklara laýyklykda, bu geljegi uly käni ulanyşa girizmek boýunça taslamany durmuşa geçirmek üçin Hytaýyň Döwlet ösüş banky “Türkmengaz” döwlet konsernine karz serişdelerini berdi. Häzirki döwürde karz alnan maliýe serişdeleri doly yzyna gaýtaryldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň şunuň bilen baglylykda belleýşi ýaly, dünýä ykdysadyýetinde emele gelen çylşyrymly ýagdaýlara garamazdan, netijeli çäreleriň durmuşa geçirilmegi bilen, Türkmenistan durnukly ösüş depginlerini we maliýe-ykdysady durnuklylygyny saklaýar. Ýurdumyzda ykdysadyýeti döwrebaplaşdyrmak we diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça giň möçberli maksatnamalar üstünlikli amala aşyrylýar. Şunda innowasion ugurlara, sanly ulgama geçilmegine, ýokary tehnologiýaly senagat önümçiliginiň döredilmegine möhüm ähmiýet berilýär.

Amala aşyrylýan özgertmeler ähli gyzyklanma bildirilýän daşary ýurtly hyzmatdaşlar, şol sanda milli ykdysadyýetimiziň esasy pudaklarynyň biri bolan nebitgaz toplumynda ýola goýulýan gatnaşyklar özara peýdaly hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmek üçin ägirt uly mümkinçilikleri açar.

Tebigy gazyň ykrar edilýän gorlary boýunça Türkmenistan dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýär we Merkezi Aziýa sebitinde “mawy ýangyjy” eksport edýän esasy ýurtlaryň hataryna girýär. Amatly geosyýasy ýagdaýy we uglewodorod serişdelerine baý bolan ýurdumyz dürli ugurlarda, şol sanda Ýewropa we Aziýa bazarlary boýunça gazyň eksportyny artdyrmak üçin ägirt uly mümkinçiliklere eýedir.

Häzirki döwürde Merkezi Aziýa — Hytaý ugrunyň çig malynyň binýady we halkara ugrunyň düzümleri berkidilýär. Täze gaz känleri “Bagtyýarlyk” şertnamalaýyn çäkde tapgyrma-tapgyr ulanmaga berilýär. Önümi paýlaşmak hakyndaky Ylalaşygyň şertlerinde Hytaý milli nebitgaz korporasiýasy (CNPC) bu kände gözleg işlerini alyp barýar we ony döwrebaplaşdyrýar.

Şu ýylyň ýanwar aýynda “Malaý” ýatagynda täze kuwwatly gaz gysyjy desganyň ulanmaga berilmegi türkmen tebigy gazynyň HHR-e uzak möhletleýin esasda durnukly iberilmegini üpjün etmekde möhüm ädime öwrüldi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň taslamasy ägirt uly geosyýasy we geoykdysady ähmiýete eýedir. Täze energetika magistraly diňe bir türkmen tebigy gazynyň Günorta Aziýanyň iri ýurtlaryna uzak möhletleýin esasda iberilmegini üpjün etmek bilen çäklenmän, eýsem, tutuş sebitiň mundan beýläk-de durmuş-ykdysady ösüşi, parahatçylygyň, durnuklylygyň we howpsuzlygyň berkidilmegi üçin kuwwatly binýatdyr.

Hazaryň türkmen böleginiň we onuň kenar ýakalarynyň uglewodorod serişdelerini özleşdirmek ýurdumyzyň nebitgaz toplumynyň we oňa daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmegiň ösüşiniň esasy ugry bolup durýar. Bu ýerde BAE-niň “Dragon Oil”, Malaýziýanyň “Petronas”, Italiýanyň “Eni” ýaly dünýä belli kompaniýalary köp ýyllaryň dowamynda önümi paýlaşmak hakyndaky Ylalaşyk esasynda işleýärler.

Şu ýylyň ýanwar aýynda Hazar deňzindäki “Dostluk” ýatagynyň uglewodorod serişdelerini bilelikde gözlemek, işläp geçmek we özleşdirmek hakynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Azerbaýjan Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda gol çekilen özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama Hazar sebitiniň energetika mümkinçiliklerini durmuşa geçirmek üçin giň mümkinçilikleri açdy. Şu günler Aşgabatda türkmen-azerbaýjan iş toparynyň nobatdaky mejlisi geçirilýär. Onda öň gazanylan ylalaşyklaryň durmuşa geçirilmegi baradaky meselelere garalýar.

Ýurdumyzda nebitiň we gazyň çykarylyş derejesini saklamak netijeli tehnologiýalary we känleri işläp taýýarlamagyň täzeçil usullaryny ulanmak arkaly üpjün edilýär. Şunuň bilen baglylykda, daşary ýurt kompaniýalary bilen hyzmatdaşlyk işjeň ösdürilýär.

Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň “Tatneft” açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti özüni ygtybarly hyzmatdaş hökmünde görkezdi. Onuň bilen geçen ýyl «Goturdepe» ýatagynda nebit çykarylyşyny artdyrmak we guýulary düýpli abatlamak boýunça serwis hyzmatlarynyň berilmegini öz içine alýan goşmaça ylalaşyk gazanyldy. Şeýlelikde, ozal hereket edýän şertnama 2028-nji ýyla çenli uzaldyldy. Maýa goýumlary gaýtarmak täzeden dikeldilen guýulardan alynýan goşmaça nebitiň hasabyna amala aşyrylar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ykdysadyýetiň köpugurly esasda ösdürilmeginde ýurdumyzda öndürilýän önümleriň möçberleriniň we görnüşleriniň artdyrylmagyna gönükdirilen ykdysady strategiýasyna laýyklykda, soňky ýyllaryň dowamynda nebithimiýa, himiýa we elektroenergetika pudagyna degişli uglewodorod serişdelerini düýpli gaýtadan işleýän häzirki zaman senagat toplumlary guruldy.

Hususan-da, Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda benzin önümçiligi boýunça gurnama, ýokary dykyzlygy bolan polietilen we dürli görnüşli polipropilen öndürýän Gyýanlydaky polimer zawody, şeýle hem Ahal welaýatynyň çäginde gurlan tebigy gazdan benzin öndürýän dünýäde ilkinji kärhana Ýaponiýanyň we Koreýa Respublikasynyň öňdebaryjy kompaniýalarynyň we banklarynyň gatnaşmagynda gurlup ulanmaga berildi. Bu kärhanalaryň önümlerine bolan isleg artýar we olaryň eksport ugurlary giňelýär.

Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň önümçilik kuwwatlyklarynyň artdyrylmagyna möhüm üns berilýändigini bellemek gerek. Bu toplumyň döwrebaplaşdyrylmagy we tehniki taýdan täzeden enjamlaşdyrylmagy netijesinde ýurdumyzda öndürilýän senagat önümleriniň dörtden bir bölegi öndürilýär. Toplumda ýokary oktanly etilirlenmedik awtomobil we uçar ýangyjy, yşyk we tehniki kerosin, suwuklandyrylan nebit gazy, dizel ýangyçlaryň birnäçe görnüşleri, çalgy ýaglar, polipropilen we elektrodly taplanan koks, ýol we gurluşyk bitumy öndürilýär.

Häzirki döwürde Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda haýal kokslama we gudrony arassalaýan täze gurnama ornaşdyrylýar. Munuň özi nebitiň düýpli gaýtadan işlenýän mukdaryny artdyrmaga mümkinçilik berer. Mundan başga-da, taslama kuwwaty sagatda 70 megawat bolan iki sany turbinaly energobloguň gurluşygy alnyp barylýar. Ol hereket edýän we täze gurulýan desgalaryň elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjünçiligini ýola goýar.

Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk baýramynyň bellenilýän ýylynda 20 — 25 we 30 mikrometr galyňlygy bolan gaplama plýonkalaryň, süýji-köke gaplanylýan dürli galyňlykdaky polipropilen plýonkalaryň önümçiligi ýola goýlar. Plýonkalaryň bu görnüşleriniň her ýylda 2 müň tonnasyny öndürmek göz öňünde tutulýar. Olar içerki we daşarky bazarlara ugradylar.

Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny 2030-njy ýyla çenli döwür üçin ösdürmegiň Maksatnamasyna laýyklykda, ýurdumyzyň dürli künjeklerinde täze gazhimiýa toplumlaryny, şol sanda izobutanyň, metanolyň we beýlekileriň önümçiligi boýunça toplumlary gurmak meýilleşdirilýär. Dünýäniň ösen ýurtlarynda giňden ulanylýan wodorodyň önümçiligini ýola goýmagyň mümkinçilikleriniň öwrenilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Munuň özi ykdysadyýetiň innowasion ulgamyny ösdürmäge we eksportyň möçberini artdyrmaga ýardam eder.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň yzygiderli durmuşa geçirýän daşary syýasatynyň açyklyk häsiýete eýe bolmagy, ýurdumyzyň baý tebigy serişdeleri, amatly maýa goýum ýagdaýy dürli ugurlarda, şol sanda nebitgaz toplumynda halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek üçin ägirt uly mümkinçilikleri açýar.

(TDH).

Hormatly Prezidentimiziň 9-njy iýulda şu ýylyň 6 aýyň jemine bagyşlap geçiren Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde sanly ykdysadyýete geçmegi çaltlandyrmak, elektron resminama dolanyşygyny ähli edara-kärhanalarda ornaşdyrmak, elektron senagaty we hususy telekeçiligi ösdürmek, olaryň kanunçylyk binýadyny has-da berkitmek maksady bilen alnyp barylýan işleriň güýçlendirilmelidigini aýratyn nygtady. Şeýle-de milli Liderimiz ýurdumyzda elektron senagaty döretmek işiniň başlanandygyny, bu ugurda geljekki wezipeleri üstünlikli çözmek üçin işgärleri taýýarlamagyň ulgamyny döretmegi degişli ýolbaşçylara tabşyrdy.

Mälim bolşy ýaly, häzirki döwürde bu ugurda durmuşa geçirilýän maksatnamalaýyn işlere möhüm ähmiýet berilýär.

Aslynda, senagat tebigy baýlyklary, oba hojalyk önümlerini, çig maly gaýtadan işläp, taýyn haryda öwürýän halk hojalygynyň möhüm pudagydyr. Islendik önümçilik pudagynyň ýöriteleşmegi we ösmegi üçin kämil tehnikalardyr enjamlar zerurdyr.

Elektron senagatlaşma diýmek ylmy-tehniki öwrülişigiň netijesinde ýurduň senagat kuwwatynyň ornuny tutýan täze innowasion görnüşleriň işlenip taýýarlanylmagy we onuň önümleriniň hiliniň hem-de häzirki zaman tehnologiýa önümçiliginiň ýokary derejeli döredilmegi diýmekdir. Bu pudak dünýä ykdysatçylary tarapyndan käbir edebiýat çeşmelerinde «Çylşyrymly tehnikalaryň önümçiligi» diýlip hem atlandyrylýar.

Häzirki döwürde senagatlaşmak strategiýasyndan ugur alnyp durmuşa geçirilýän işleriň hatarynda elektron resminama dolanyşygyny, döwrebap elektron enjamlaryň we robotlaryň önümçiligini görkezmek bolar. Gündelik durmuşda ulanýan elektron enjamlarymyzy öz ýurdumyzda öndürmegimiz milli ykdysadyýetiň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrýar. Çünki halkara bazarlarda elektron enjamlaryň eksportynda bäsdeşlige ukyply önümleriň öndürilmegine esasy görkeziji hökmünde garalýandygy mälimdir. Şeýlelikde, ösüşiň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan elektron senagat ylmy çemeleşmeleri talap edýän we tehnologik taýdan çylşyrymly pudak hasaplanýar.

Elektron senagat diňe bir önümçilige zerur bolan tehnikany däl, eýsem, maşyngurluşygy hem öz içine alýar. Ykdysatçylaryň aýtmaklaryna görä, elektron senagatyň düzümine aragatnaşyk, senagat, awtomobil we lukmançylyk tehnikalary, kompýuterler, ilatyň sarp edýän elektron enjamlary, harby tehnikalar we başga-da birnäçe önümçilik tehnikalary degişlidir. Bu ulgamlarda bäsdeşligiň ýokary derejesi elektron önümleriň hiliniň has-da ýokary bolmagyny we döwrebaplygyny talap edýär.

Gürrüňi edilýän senagat häzirki zaman maşyngurluşygynda iň ýokary ylmy pudak bolup, ösen ýurtlarda umumy senagatyň üçden iki bölegini eýeleýär. Bu pudagyň halkara ykdysady ösüşe öz mynasyp goşandyny goşýan ýurtlaryň jemi içerki önümindäki paýy ýokarydyr. Bu bolsa ykdysadyýetde döreýän işsizlik, önümçiligiň yza galmagy ýaly meseleleriň aradan aýrylmagyna şert döredýär.

Häzirki wagtda türkmen işewürleri tarapyndan hem ykjam el telefonlary, kompýuterler, sowadyjylaryň dürli görnüşleri we telewizorlar öndürilip, ilata hödürlenýär, şeýle-de dünýä bazaryna çykarylýar. Bilşimiz ýaly, «Aýdyň gijeler» hojalyk jemgyýeti tarapyndan öndürilýän elektron enjamlara isleg barha artýar. Şeýle tutumly işler maksatnamalaýyn amal edilýär. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» elektron senagaty ösdürmek boýunça birnäçe wezipeler göz öňünde tutulan. Şunda esasy wezipelerden ugur alnyp, ýurdumyzda ýakyn geljekde bu ugurda dürli göwrümli kärhanalaryň döredilmegi maksat edinilýär.

Elbetde, senagatyň bu görnüşiniň milli ykdysadyýetimize giňden ornaşdyrylmagy geljekde ýurdumyzyň durmuşynda uly ähmiýete eýe bolar. Netijede, ykdysadyýetiň senagat pudagynyň has-da pugtalanmagyna, önümçiligiň giňelmegine we täze, döwrebap önümçilikleriň ýüze çykmagyna oňyn täsirini ýetirer.

Jumageldi SALAMOW.

«Türkmenistan».

Islendik ýurduň ösýändigine, özgerýändigine gurluşyk ulgamynda ýerine ýetirilýän işleriň mysalynda hem göz ýetirmek bolýar. Gurmak döwletliligiň, berkararlygyň aýdyň alamaty, geljege gönükdirilen işleriň ynandyryjylykly nyşanydyr. Hormatly Prezidentimiz gurmak, döretmek ýoluny ynamly ýöretmek bilen, ýurdumyzy uly gurluşyk meýdançasyna öwürdi. Türkmen topragy şeýle giň gerimli gurluşyk-gurnama işlerini hiç haçan gören däldir.

Bagtyýarlygyň nyşany bolan kaşaň binalar, giň we ýagty ýollar, ajaýyp seýilgähler obadyr şäherlerimize gelşik berýär. Munuň şeýledigi Lebap topragynyň täze keşbiniň mysalynda hem aýdyň görünýär. Bu il-ýurt bähbitli işler häzirki günlerde hem ýokary depginde, guramaçylykly dowam edýär. Baş baýramyň ― Türkmenistanyň mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygynyň giňden belleniljek ýylynyň geçen aýlarynda bu babatda bitirilen işler, gazanylan netijeler hakynda söhbet açmak örän ýakymlydyr.

Gahryman Prezidentimiz welaýatymyzda senagat, medeni-durmuş maksatly binalaryň öz wagtynda we ýokary hilli gurlup, ulanylmaga berilmegi barada uly aladalary edýär. Hut üstümizdäki ýylyň geçen döwründe hormatly Prezidentimiz welaýatymyza iş saparlarynyň ikisini amala aşyryp, olaryň çäginde möhüm desgalaryň birnäçesiniň ulanylmaga berilmegine ak pata berdi. Olaryň arasynda Malaýdaky kuwwatly gaz gysyjy desga, Kerkiniň halkara howa menzili, Türkmenabat şäherindäki «Türkmeniň ak öýi» binasy bar. Olar ýurdumyzyň okgunly ösüşlerini üpjün etmekde, ilatyň abadan we eşretli durmuşda ýaşamagyny gazanmakda ähmiýetli boldy.

Dünýäde gurýan döwlet gurply hasaplanylýar. Gurmak üçin uly möçberde maliýe serişdeleri, çig mallar, gurluşyk önümleri, dürli kysymly, kuwwatly gurluşyk tehnikalary we gurallary, şeýle-de adam güýji zerur bolup durýar. Şu sanawda görkezilenleriň ýurdumyzda ýeterlik möçberlerde bolmagy, esasan bolsa, gurmaga, döretmäge berk erk-islegiň bolmagy şeýle tutumly işleriň barha rowaç almagyny şertlendirýär.

Şu ýylyň geçen döwründe ykdysadyýetiň döwlet eýeçiligine degişli bölegine welaýat boýunça gönükdirilen düýpli maýa goýum serişdeleri 831,1 million manada barabar boldy. Munuň özi geçen ýylyň degişli döwri deňeşdirilende bu görkezijiniň 127,9 göterim artandygyna şaýatlyk edýär. Olardan 551,3 million manady, ýagny, maýa goýumlaryň umumy möçberiniň 66,3 göterimi önümçilik maksatly desgalara gönükdirildi. Şol bir wagtyň özünde medeni-durmuş maksatly desgalarda özleşdirilen döwletiň maýa goýum serişdeleri 280 million manada golaý boldy we maýa goýumlaryň umumy möçberiniň 33,7 göterimine barabar boldy. Bu görkeziji hem geçen ýylyň degişli döwründäkiden artyk boldy.

Welaýatymyzda Oba milli maksatnamasyny durmuşa geçirmek boýunça giň möçberli işler hem üstünlikli dowam etdirilýär. Ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmäge gönükdirilen maýa goýum serişdeleri hasabat döwründe 86,8 million manada barabar bolup, ýyllyk meýilnama 112,4 göterim berjaý edildi. Şonuň netijesinde ilatyň abadan ýaşamagyna ýardam berjek binalaryň birnäçesi, ýaşaýyş jaýlarynyň köpsanlysy ulanylmaga berildi. Geçen alty aýda welaýatymyz boýunça Oba milli maksatnamasynyň çäginde ýaşaýyş jaýlarynyň 41,6 müň inedördül metri ulanylmaga berildi. Şeýle-de ilaty elektrik energiýasy, tebigy gaz, agyz suwy bilen üpjün etmekde oňyn netijeler gazanyldy. Şunuň ýaly möhüm işlere ýurdumyzyň dürli ministrlikleriniň we pudaklaýyn edaralarynyň welaýatymyzyň çäginde hereket edýän gurluşyk guramalarynyň işgärleri netijeli gatnaşýarlar. Olar tarapyndan häzirki wagtda hem dürli desgalaryň gurluşyk-gurnama işleri üstünlikli alnyp barylýar. Olaryň arasynda ýangyç-energetika toplumynyň desgasy, bilim ojaklary bilen birlikde köpsanly ýaşaýyş jaýlary hem bar. Ähli amatlylyklary bolan ýaşaýyş jaýlaryny gurmaga döwletiň düýpli maýa goýumlary bilen birlikde ilatyň serişdeleri hem giňden çekilýär. Ýurdumyz, şeýle-de raýatlar üçin bähbitli möhüm işler üstünlikli dowam etdirilýär. Diýmek, şanly baýramyň öň ýanynda biz ýene-de uly şatlyk-şagalaňa, egsilmez ruhubelentlige beslenen dabaraly açylyşlaryň birnäçesiniň şaýatlary bolarys.

Hawa, gurýan döwlet gurpludyr, kuwwatlydyr. Şeýle döwletde ýaşamak bolsa bagtdyr.

Mämmet GYLYJOW.

Mälim bolşy ýaly, ýurdumyzda ykdysadyýetiň ähli ulgamynda halkara ülňülerine laýyk gelýän täze innowasion tehnologiýalary we maglumat aragatnaşyk enjamlaryny yzygiderli ornaşdyrmak işleri üstünlikli alnyp barylýar. Şunuň bilen baglylykda sanly tehnologiýalary bank ulgamyna giňden ornaşdyrmak, täze bank hyzmatlaryny girizmek bilen bagly işler aýratyn ähmiýete eýe bolýar. Innowasion tehnologiýalaryň kömegi arkaly müşderileriň bank hyzmatlaryndan özbaşdak peýdalanyp bilmek mümkinçiligi has-da ýokarlandyrylýar.

Türkmenistanyň «Halkbank» paýdarlar täjirçilik banky tarapyndan adaty töleg terminalynyň ornuny tutmaga mümkinçilik berýän «Halkbank terminal» atly täze hyzmat ýola goýuldy. Bu hyzmat döwrebap we ygtybarly tehnologiýanyň esasynda taýýarlanylan we nagt däl hasaplaşykda ulanylýan adaty töleg terminalynyň ýerini tutup biljek mobil programma üpjünçiligi bolup durýar. Söwda we hyzmat ediş nokatlarynyň işgärleri tölegi kabul etmek üçin öz ykjam telefonlaryna täze «Halkbank terminal» atly mobil programma üpjünçiligini ýükläp, ony adaty töleg terminalynyň ornuna ulanyp bilerler. Adaty töleg terminallardaky ähli mümkinçilikler göz öňünde tutulan we olaryň ýerine ýetirýän wezipeleriniň ählisini amal etmäge ukyply täze mobil programma üpjünçiligi harytlara we hyzmatlara töleg geçirmek hem-de amallaryň taryhyny görmek ýaly mümkinçilikleri berýär.

Türkmenistanyň «Halkbank» döwlet täjirçilik banky tarapyndan hödürlenilýän bu täze «Halkbank terminal» hyzmatyndan peýdalanmagyň kynçylygy ýok. Ykjam enjamlarda gurnalan mobil programma üpjünçiliginde satyn alnan harydyň ýa-da ýerine ýetirilen hyzmatyň bahasy girizilýär hem-de degişli töleg geçirilýär. Eger-de «Halkbank terminal» hyzmaty gurnalan ykjam telefonlarda «NFC» galtaşyksyz töleg tehnologiýasy gurnalan bolsa, onda tölegi geçirmek üçin galtaşyksyz töleg tehnologiýasy bolan bank kartyny telefona ýakynlaşdyrmak ýeterlikdir. Bu ýakynlaşdyrmanyň netijesinde mobil programma üpjünçiligi bank kartyndaky maglumatlary okaýar. Şeýlelikde satyn alnan haryt ýa-da hyzmat üçin tölegler kabul edilýär. Şundan soňra ykjam telefonyň ýüzünde tölegiň kabul edilendigi barada elektron çek (hasabat kagyzy) peýda bolýar. Bütin dünýäde hem uly islege eýe bolýan bu hyzmatyň ýola goýulmagy ýurdumyzda nagt däl hasaplaşyklary döwrebap we amatly usulda alyp barmaga täze mümkinçilikleri döreder.

Ildeşlerimize hödürlenilýän bu täze hyzmatda bank kartynyň maglumatlaryny programmada el bilen girizmek mümkinçiligi hem göz öňünde tutulandyr. Bu «NFC» tehnologiýasy ornaşdyrylmadyk telefonlara degişli bolup durýar. Şeýle ýagdaýda töleg geçiriljek kartyň maglumatlary mobil programma üpjünçiliginde el bilen girizilýär. Mobil programma üpjünçiligi ykjam telefona ýükläp almak mümkinçiliginiň döredilmegi, bank amallaryny sanlylaşdyrmagyň ýolunda nobatdaky möhüm ädimdir.

Ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan galtaşyksyz töleg tehnologiýasy bilen işleýän bank kartlary hem ulanyşa goýberildi. Bölek satuw we hyzmat ulgamlarynda QR-code (dessin tassyklanylýan kod) arkaly hasaplaşyklary «Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň «Rysgal Pay» mobil gapjygy programma üpjünçiligi arkaly tölemeklik ýola goýuldy. Islendik ýerde, şol sanda, internet dükanlarda, taksilerde, restoranlarda, ownuk satuw söwda nokatlarynda mobil enjamynyň kömegi bilen satyn almak we tölemek, «QRcode» töleg ulgamy we «Rysgal Pay» mobil gapjygy size tölegleri ygtybarly amala aşyrmaga mümkinçilik berýär.

Mundan başga-da ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan raýatlarymyza döwrebap «Cash back» bank hyzmaty hem hödürlenilýär. «Cash back» bank hyzmaty bank amallarynyň hilini kämilleşdirmäge, halka edilýän bank hyzmatlarynyň göwrümini has-da giňeltmäge, karz edaralary tarapyndan müşderileri çekmäge giň mümkinçilik berýär. Karz edaralary tarapyndan bank kartlary arkaly tölegler amala aşyrylanda, kartyň eýesine berilýän höweslendirmek göteriminiň möçberini banklar özleriniň alyp barýan göterim syýasatyna laýyklykda kesgitleýärler. «Cash back» döwrebap höweslendiriş bank hyzmaty ýurdumyzyň bazar ykdysadyýeti şertlerinde söwda we hyzmat ulgamlarynda bäsdeşligiň artmagyna uly itergi berýär hem-de alyjylaryň we satyjylaryň arasyndaky hyzmatdaşlygyň, müşderilere edilýän döwrebap hyzmatlaryň hiliniň ýokarlanmagyny we olaryň barha kämilleşmegini üpjün edýär. Häzirki wagtda bu hyzmatyň amatlylyklaryndan peýdalanýan ildeşlerimiziň sany günsaýyn artýar.

Türkmenistanyň karz edaralary tarapyndan müşderilere sanly tehnologiýalara esaslanýan döwrebap, amatly hyzmatlar yzygiderli hödürlenilýär. Munuň özi müşderi bilen bankyň arasyndaky gatnaşyklary işjeňleşdirmekde, hyzmatlaryň täze görnüşlerini ýola goýmakda uly mümkinçilikleri döredýär. Bank ulgamynyň sanlylaşdyrylmagy nagt däl hasaplaşyklar ulgamyny kämilleşdirmäge, işewürlik mümkinçiliklerini artdyrmaga, halkymyza hyzmatlaryň täze, döwrebap görnüşlerini hödürlemäge, bank hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmaga, harajatlary we gymmatly wagty tygşytlamaga ýardam berýär. Türkmenistanyň karz edaralary hem ildeşlerimize bank hyzmatlarynyň has amatly, döwrebap görnüşlerini yzygiderli hödürlemek babatynda netijeli işleri durmuşa geçirýär.

Aziz HUDAÝBERDIÝEW,

Türkmenistanyň Merkezi bankynyň welaýat şahamçasynyň maglumat tilsimatlar bölüminiň başlygy.

Gökdepäniň Türkmenistanyň Gahrymany A.Nyýazow adyndaky dokma toplumy ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň barha artmagy ugrundaky tagallalara önjeýli goşant goşýan kärhanalaryň biridir. Türkmenistanyň Dokma senagaty ministrliginiň gürrüňi edilýän öňdebaryjy kärhanasynda bu gün guwandyryjy işler alnyp barylýar hem-de önümçilik işleriniň gerimi barha giňeýär.

Toplumda welaýatyň daýhanlarynyň yhlasly zähmeti bilen kemala getirilýän «ak altyny» gaýtadan işlemek arkaly ýokary hilli ýüplüklerden başlap, dokma önümlerini taýýarlamakda işçi-hünärmenleriň 1700-den gowragy zähmet çekýär. Önümçilik bölümlerinde oturdylan, ugurdaş kärhanalara niýetlenen häzirki zaman tehnologiýalary dünýä ülňülerine laýyk gelýän ýokary hilli önümleri öndürmäge mümkinçilik berýär. Bu ýerde öndürilýän dürli belgili nah ýüplükler dünýä bazarynda uly islege eýedir. Geçen ýyllaryň içinde önümleriň müňlerçe tonnasy ýörite buýurmalar esasynda daşary ýurtlara eksport edildi. Bu ýüplükler berkligi, ekologiýa taýdan arassalygy, hiliniň ýokarydygy bilen tapawutlanýar. Şeýle bolansoň, dokma önümçiligine niýetlenen ýüplükleriň bir bölegi kärhananyň önümçilik işinde giňden peýdalanylýar. Ýüplüklerden dokalýan nah matalar degişli bölümde boýalyp, olardan dürli görnüşli taýýar önümler öndürilýär. Çagalara we uly ýaşly adamlara niýetlenen dürli biçüwdäki egin-eşikleriň, şol sanda sport lybaslarynyň, öýde geýmek üçin niýetlenen geýimleriň hyrydary ýetik. Dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyplylygy bilen tapawutlanýan şeýle önümlere isleg uly.

Dokma toplumynyň kärdeşler arkalaşygynyň ilkinji guramasynyň başlygy Giçgeldi Ataýewiň gürrüň bermegine görä, bu ýerde zähmet çekýänleriň 1200-e golaýy zenanlardyr. Şonuň bilen baglanyşykly, olaryň iş we dynç alyş şertlerine aýratyn ähmiýet berilýär. Gelin-gyzlaryň arasynda baý many-mazmunly bäsleşikler, wagyz-nesihat maslahatlarydyr duşuşyklar, medeni-dynç alyş çäreleri yzygiderli geçirilýär. Köpçülikleýin medeni çärelere işjeň gatnaşýan, tapawutlanyp zähmet çekýän işçidir hünärmenler jemgyýetçilik guramalary tarapyndan höweslendirilip durulýar. Bu bolsa olaryň zähmet gadamlarynyň has-da batlanmagyna itergi berýär.

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň uludan toý ediljek ýylynda toplumda işler has-da ilerleýär. Şanly ýylda tikinçilik bölüminiň durky döwrebaplaşdyryldy. Häzirki zaman tikin enjamlary bilen enjamlaşdyrylan binanyň açylyp, ulanylmaga berilmegi bilen, taýýar önümleriň önümçiligi has artdy. Ýakynda penjek-balaklaryň önümçiligi hem ýola goýuldy. Agzalan bölümde, esasan-da, «Gala» brend nyşanly lybaslar tikilýär. Ýeri gelende, bu önümleriň ýurdumyzda uly meşhurlyk gazanandygyny bellemelidiris. Toplumyň zähmetsöýer işçileri bereketli topragymyzda ýetişdirilen pagta çig malyndan ýüplükleriň, olardan matalaryň dürli görnüşini taýýarlamakda aýba-aý oňat görkezijilere eýe bolýarlar. Olar ýylyň geçen alty aýyny hem ýokary iş görkezijilerine beslediler.

Aýdo ŞEKEROW.

«Türkmenistan».

Türk­me­nis­tan geo­sy­ýa­sy we geoyk­dy­sa­dy müm­kin­çi­lik­le­ri­ni ha­sa­ba al­mak bi­len, ulag ba­bat­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mä­ge gö­nük­di­ri­len iş­le­re aý­ra­tyn äh­mi­ýet ber­ýär. Bu ugur ýur­du­my­zyň da­şa­ry sy­ýa­sy ug­ru­nyň Kon­sep­si­ýa­syn­da hem öz be­ýa­ny­ny tap­ýar. Türk­me­nis­ta­nyň ulag dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň ke­ma­la gel­me­gi onuň ulag ba­bat­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ug­ru­na öw­ren­di­gi­ni gör­kez­ýär.

Döw­le­ti­mi­ziň ulag dip­lo­ma­ti­ýa­sy Mer­ke­zi Azi­ýa we Ha­zar deň­zi­niň se­bit­le­ri­ni Ýew­ra­zi­ýa­da stra­te­gik dur­nuk­ly­ly­gyň mä­käm hal­ka­sy­na öwür­me­gi, Ýew­ro­pa we Azi­ýa ýurt­la­ry­ny gel­je­gi uly yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­lar hök­mün­de je­bis­leş­dir­me­gi, yk­ly­ma­ra äh­mi­ýet­li ulag ul­ga­my­ny dö­ret­me­gi mak­sat edin­ýär. Mu­nuň özi hä­zir­ki za­ma­nyň bir­leş­di­ri­len üs­ta­şyr ulag dü­zü­mi­niň dö­re­dil­me­gi­ni ta­lap ed­ýär, bu bol­sa Mer­ke­zi Azi­ýa ýurt­la­ry­nyň, goň­şy se­bit­le­riň ara­syn­da yk­dy­sa­dy we söw­da hyz­mat­daş­ly­gy­ny hil taý­dan tä­ze de­re­jä çy­kar­ma­ga iter­gi be­rer. Şu­nuň esa­syn­da Mer­ke­zi Azi­ýa­ny we Ha­zar se­bi­ti­ni Ýew­ro­pa, Or­ta hem Ýa­kyn Gün­do­gar bi­len bir­leş­dir­ýän, gel­jek­de ony Hy­taý, Hin­dis­tan, Azi­ýa — Ýu­waş um­many se­bi­ti­niň ýurt­la­ry ýa­ly iri yk­dy­sa­dy mer­kez­le­re çy­kar­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýän tä­ze geoyk­dy­sa­dy gi­ňiş­li­giň gur­lu­şy­nyň bin­ýa­dy­ny tut­mak mak­sat edi­nil­ýär. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň mej­lis­le­rin­de, iri hal­ka­ra we se­bit gu­ra­ma­la­ry­nyň fo­rum­la­ryn­da eden ta­ry­hy çy­kyş­la­ryn­da mö­hüm hal­ka­ra me­se­le­le­ri, hu­su­san-da, Mer­ke­zi Azi­ýa­da we Ha­zar se­bi­tin­de ulag-kom­mu­ni­ka­si­ýa dü­zü­mi­ni ös­dür­mä­ge de­giş­li me­se­le­ler bo­ýun­ça baş­lan­gyç­lar bi­len çy­kyş et­di.

Äh­lu­mu­my ba­za­ryň iri pu­dak­la­ry­ny has tyg­şyt­ly ugur­lar bi­len bag­la­nyş­dyr­ýan yk­ly­ma­ra ulag-kom­mu­ni­ka­si­ýa ge­çel­ge­le­ri­ni dö­ret­mä­ge gö­nük­di­ri­len uly möç­ber­li tas­la­ma­la­ryň yzy­gi­der­li dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi üs­tün­lik­li ýö­re­dil­ýän «Açyk ga­py­lar» sy­ýa­sa­ty­nyň iş ýü­zün­de ama­la aşy­ryl­ýan­dy­gy­ny gör­kez­ýär. Şu jä­het­den ala­nyň­da, hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ulag howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek we ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­ly üs­ta­şyr ulag dü­zü­mi­ni dö­ret­mek ba­ra­da­ky baş­lan­gyç­la­ry wa­jyp­ly­gy bi­len öňe çyk­ýar. Çün­ki köp şa­ha­ly hem-de howp­suz hal­ka­ra ulag dü­zü­mi­niň dö­re­dil­me­gi äh­lu­mu­my dur­nuk­ly ösü­şiň aý­ryl­maz bö­le­gi­dir.

Türk­me­nis­ta­nyň ulag stra­te­gi­ýa­sy ýur­duň üýt­gew­siz ta­ry­hy ýö­rel­ge­le­ri­ne we mil­li aý­ra­tyn­lyk­la­ra esas­lan­ýar. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz Türk­me­nis­tan­da kö­pu­gur­ly ulag-ara­gat­na­şyk inf­rast­ruk­tu­ra­sy­nyň dö­re­dil­me­gi­niň, il­kin­ji no­bat­da, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti mak­sa­da­la­ýyk ös­dür­mä­ge hem-de ahyr­ky ne­ti­je­de, hal­kyň eş­ret­li ýa­şaý­şy­ny ýo­kar­lan­dyr­ma­ga, dur­muş hä­si­ýet­li mak­sat­na­ma­la­ry ama­la aşyr­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýän­di­gi­ni aý­ra­tyn nyg­ta­ýar. Türk­me­nis­tan hal­ka­ra ge­çel­ge­le­riň çat­ry­gyn­da ýer­leş­mek bi­len, ýur­du­myz­da döw­re­bap ýol­lar, köp­rü­ler, hal­ka­ra ho­wa, de­mir ýol men­zil­le­ri, port­lar gu­rul­ýar. Bu­la­ryň äh­li­si hä­zir­ki za­man şert­le­rin­de Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň tä­ze­den di­kel­dilme­gi­ne ýol aç­ýar, sy­ýa­hat­çy­ly­gyň, me­de­ni hyz­mat­daş­ly­gyň, söw­da-yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ryň ro­waç­lan­ma­gy­na şert dö­red­ýär.

«Lo­gis­ti­ka» adal­ga­sy hä­zir­ki dö­wür­de ulag­lar ul­ga­my­nyň saz­la­şyk­ly ösü­şi­ni üp­jün et­mek jä­he­tin­den örän ýör­gün­li­dir. Hal­ka­ra hyz­mat­daş­lyk­da «lo­gis­ti­ka» adal­ga­sy­na önü­miň, ha­ry­dyň ýa-da hyz­ma­tyň do­lan­dy­ryş ul­ga­my­ny, ulag­lar bi­len da­şa­ly­şy­ny saz­laş­dyr­mak, ul­gam­laş­dyr­mak ýa­ly top­lum­la­ýyn iş­le­riň kes­git­le­me­si hök­mün­de ga­ral­ýar. Şeý­le­lik­de, lo­gis­ti­ka­nyň mak­sa­dy önü­mi tiz wagt­da we yg­ty­bar­ly ýag­daý­da ön­dü­ri­ji kär­ha­na­lar­dan aly­jy­la­ra ýe­tir­mek­den yba­rat bo­lup dur­ýar.

Hal­ka­ra ýük da­şa­ly­şy ama­la aşy­ry­lan­da, dür­li döw­let­le­riň çä­gin­den geç­mek ze­rur­ly­gy dö­re­ýär. Ulag lo­gis­ti­ka­sy ama­la aşy­ry­lan­da, ulag gör­nüş­le­ri­niň we amat­ly ug­ruň dog­ry saý­la­nyp alyn­ma­gy ýük­le­riň aly­ja çalt we ar­zan gow­şu­ryl­ma­gy­na tä­sir ed­ýär. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, ulag lo­gis­ti­ka­sy bu ul­ga­myň äh­li ugur­la­ry­ny özün­de jem­le­ýän, yk­dy­sa­dy pu­dak­la­ry bag­la­nyş­dyr­ýan dü­şün­je bo­lup öňe çyk­ýar. Ulag ul­ga­my­nyň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­nyň döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy mil­li mak­sat­na­ma­la­ryň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­niň gi­re­wi­dir. «Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýur­du­my­zy 2019 — 2025-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mak­sat­na­ma­syn­da» ulag ul­ga­my­nyň ösü­şi­ni üp­jün et­mek bi­len bag­la­ny­şyk­ly we­zi­pe­ler kes­git­le­nen­dir. Ola­ryň ha­ta­ryn­da ýo­lag­çy­la­ry gat­nat­ma­gyň, ýük­le­ri da­şa­ma­gyň möç­be­ri­ni art­dyr­mak we hi­li­ni go­wu­lan­dyr­mak, ulag hyz­mat­la­ry­nyň eks­por­ty­ny, esa­san-da, ýur­duň üs­ta­şyr ýük ge­çi­ri­ji­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, ul­gam­da hal­ka­ra yk­dy­sa­dy we söw­da hyz­mat­daş­ly­gy­ny hil taý­dan tä­ze de­re­jä çy­kar­ma­ga ni­ýet­le­nen iri hal­ka­ra hem-de se­bit­le­ýin tas­la­ma­la­ry öňe sür­mek hem-de ola­ry dur­mu­şa ge­çir­mek ýa­ly we­zi­pe­ler bar.

2021-nji ýy­lyň 14-nji ýan­wa­ryn­da Türk­me­nis­ta­nyň we Ow­ga­nys­tan Ys­lam Res­pub­li­ka­sy­nyň Pre­zi­dent­le­ri­niň gat­naş­ma­gyn­da bir­ba­da hal­ka­ra äh­mi­ýet­li dört des­ga­nyň — hal­ka­ra de­mir ýol ge­çel­ge­si­niň Akina — And­hoý bö­le­gi­niň, Ymam­na­zar — Aki­na we Ser­he­ta­bat — Tur­gun­dy hal­ka­ra op­ti­ki-sü­ýüm­li ara­gat­na­şyk ul­ga­my­nyň, şeý­le hem Ker­ki şä­he­rin­den Şi­bir­ga­na çen­li elekt­rik ge­çi­ri­ji­le­riň işe gi­ri­zil­me­gi mil­li ulag dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň üs­tün­lik­le­re bes­len­ýän­di­gi­ni gör­kez­di.

Şu ýy­lyň 23-nji iýu­nyn­da Ker­ki şä­he­rin­de sa­gat­da 100 ýo­lag­ça hyz­mat et­mä­ge ni­ýet­le­nen Hal­ka­ra ho­wa men­zi­li­niň ula­nyl­ma­ga be­ril­me­gi Türk­me­nis­ta­nyň üs­ta­şyr ulag ge­çel­ge­le­ri­ni di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­mak we ony se­bi­tiň äh­lu­mu­my ösü­şi­niň bäh­bit­le­ri­ne peý­da­lan­mak ba­bat­da ed­ýän ala­da­la­ry­nyň su­but­na­ma­sy­dyr. Bu ho­wa men­zi­li­niň ulan­ma­ga be­ril­me­gi ýur­du­my­zyň köp şa­ha­ly mul­ti­mo­dal üs­ta­şyr ulag ge­çel­ge­le­ri­niň müm­kin­çi­li­gi­ni has-da art­dy­rar.

Amy­der­ýa­nyň ke­na­ryn­da ýer­leş­ýän Ker­ki Le­bap we­la­ýa­ty­nyň we tu­tuş ýur­du­my­zyň se­na­gat hem ulag dü­züm­le­ri­niň iş­jeň ke­ma­la gel­ýän mer­kez­le­ri­niň bi­ri­dir. Ga­dy­my dö­wür­ler­den bä­ri türk­men Di­ýa­ry­ny Gün­do­gar bi­len Gün­ba­ta­ryň, De­mir­ga­zyk bi­len Gü­nor­ta­nyň söw­da hem-de me­de­ni ýol­la­ry­ny bag­la­nyş­dyr­ýan mer­kez di­ýip at­lan­dy­ryp­dyr­lar. Ýur­du­my­zyň çäk­le­rin­den adam­zat si­wi­li­za­si­ýa­sy­nyň ösü­şin­de ägirt uly orun eýe­län Be­ýik Ýü­pek ýo­ly ge­çip­dir. Şo­ňa gö­rä-de, Ga­raş­syz, Bi­ta­rap Türk­me­nis­tan hä­zir ady ro­wa­ýa­ta öw­rü­len bu ýo­ly tä­ze gör­nüş­de gaý­ta­dan di­kelt­mek ar­ka­ly dost-do­gan­lyk ýol­la­ry­ny dün­ýä­niň çar ta­ra­py­na uzad­ýar. Ýur­du­my­zyň mul­ti­mo­dal ulag inf­rast­ruk­tu­ra­sy bu gün se­bi­tiň pa­ra­hat, asu­da, bo­le­lin dur­muş­da ýa­şa­ma­gy­na gö­nük­di­ri­lip, äh­lu­mu­my howp­suz­ly­gyň we dur­nuk­ly ösü­şiň ber­ka­rar bol­ma­gy­na hyz­mat ed­ýär.

Ine, ýa­kyn­da bolsa Balkan welaýatynyň Je­bel şä­her­çe­sin­de tä­ze Hal­ka­ra ho­wa men­zi­li­niň düý­bü­ni tut­mak da­ba­ra­sy bol­dy. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň gat­naş­ma­gynda gur­lu­şy­gy­na ba­dal­ga ber­len bu ho­wa men­zi­li se­bit we se­bi­ta­ra üs­ta­şyr ulag gat­naw­la­ryn­da mö­hüm or­ny eýe­lär. Sa­gat­da 100 ýo­lag­ça hyz­mat et­mä­ge ni­ýet­le­nen tä­ze ho­wa men­zi­li top­lu­my ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň ra­ýat awia­si­ýa­sy­nyň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny düýp­li pug­ta­lan­dyr­mak­da mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe bo­lar.

Türk­me­nis­tan sy­ýa­sy, yk­dy­sa­dy müm­kin­çi­lik­le­ri­ni äh­lu­mu­my pa­ra­hat­çy­ly­gy hem ösü­şi pug­ta­lan­dyr­mak­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gyň peý­da­sy­na ulan­ýar. Ýur­du­my­zyň pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­lik­li da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­na esas­lan­ýan ulag we ara­gat­na­şyk tas­la­ma­la­ry­nyň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi ulag hyz­mat­daş­ly­gy­ny, se­bi­tiň we dün­ýä­niň halk­la­ry­nyň aba­dan­çy­ly­gy­ny we uzak möh­let­le­ýin ösü­şi­ni üp­jün etmäge, öza­ra dü­şü­niş­me­gi pug­ta­lan­dy­rmaga möhüm goşantdyr.

Nu­ry KÖ­ME­KOW,

Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li Ge­ňe­şi­niň Mej­li­si­niň Hal­ka­ra we par­la­men­ta­ra ara­gat­na­şyk­lar ba­ra­da­ky ko­mi­te­ti­niň ag­za­sy.

13-nji iýulda hormatly Prezidentimiz sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň mejlisini geçirdi. Onda döwlet Baştutanymyzyň Balkan welaýatyna boljak iş saparyna taýýarlyk çäreleriniň maksatnamasyna garaldy. Gün tertibine girizilen meseleler boýunça Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasarlary hasabat bilen çykyş etdiler. Wise-premýerleriň hasabatlaryny degişli yzygiderlilikde diňläp, milli Liderimiz ähmiýet berilmeli meselelere ünsi çekdi we anyk tabşyryklary berdi.

Ilki bilen göni aragatnaşyga ykdysadyýet we maliýe ulgamyna hem-de Balkan welaýatyna gözegçilik edýän wise-premýer çagyryldy. Wise-premýer ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň çäklerinde Balkan welaýatynyň senagat düzümini işjeňleşdirmek, günbatar sebitde medeni-durmuş maksatly binalaryň gurluşygyny çaltlandyrmak boýunça alnyp barylýan işler, şeýle hem hormatly Prezidentimiziň günbatar sebite boljak iş saparynyň dowamynda geçirilmegi meýilleşdirilýän çäreler barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, wise-premýer Jebel şäherçesinde täze Halkara howa menziliniň düýbüni tutmak hem-de Balkanabat şäherinde gurlan «Türkmeniň ak öýi» binasynyň we onuň ýanynda 3 müň orunlyk sadaka jaýynyň açylyş dabarasyny ýokary guramaçylyk derejesinde geçirmek bilen baglanyşykly işler hakynda hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, häzirki döwürde ýurdumyzyň halkara ähmiýetli ulag-üstaşyr geçelgeleri hökmünde ykrar edilen ulag-kommunikasiýa ulgamynyň ösdürilmegine, şeýle hem sebitleri durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek maksatnamasynyň üstünlikli amala aşyrylmagyna we medeni-durmuş maksatly binalaryň gurluşygyna möhüm ähmiýet berilýändigini belläp, bu işleriň Balkan welaýatynyň hemmetaraplaýyn ösdürilmeginde möhüm orun eýeleýändigini aýtdy.

Şeýle hem milli Liderimiz Balkan welaýatyna boljak iş saparynyň çäklerinde meýilleşdirilen çäreleriň guramaçylykly geçirilmegi ugrunda alnyp barylýan taýýarlyk işleriniň netijeli häsiýete eýe bolmalydygyna ünsi çekdi. Hormatly Prezidentimiz hödürlenen maksatnamany, umuman, makullap, bu babatda wise-premýere birnäçe anyk tabşyryklary berdi.

Sanly ulgam arkaly geçirilýän mejlisiň dowamynda medeniýet ulgamyna gözegçilik edýän wise-premýer hasabat bilen çykyş etdi. Wise-premýer Balkan welaýatyna boljak iş saparynyň maksatnamasynda göz öňünde tutulan medeni çäreler, taryhy ähmiýeti bolan şanly wakalaryň hormatyna guralýan dabaralarda ýurdumyzyň sazlaşykly ösüşiniň beýan edilmegi ugrunda görülýän taýýarlyk işleri barada hasabat berdi. Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzyň okgunly ösüşini hem-de ata-babalarymyzdan miras galan medeni gymmatlyklarymyzy şöhlelendirýän dabaralaryň medeni maksatnamasynyň ýerine ýetirilmegine jogapkärçilikli çemeleşilmelidigini belledi.

Soňra bilim, saglygy goraýyş we sport ulgamlaryna gözegçilik edýän wise-premýer hormatly Prezidentimiziň Balkan welaýatyna boljak iş saparynyň çäklerinde geçiriljek çärelere görülýän taýýarlyk işleri barada hasabat berdi. Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, ähli ugurlarda bolşy ýaly, sebitiň ylym-bilim ulgamynda düýpli özgertmeleri üstünlikli durmuşa geçirmegiň möhümdigine ünsi çekdi. Şunuň bilen baglylykda, ösüp gelýän ýaş nesilleriň döwrebap bilim-terbiýe almaklary bilen bir hatarda, olaryň Hazaryň kenarynda amatly dynç alşyny guramak meseleleriniň hemişe üns merkezinde saklanylmalydygyny belledi.

Mejlisiň dowamynda döwlet durmuşyna degişli başga-da birnäçe meselelere garaldy we olar boýunça degişli çözgütler kabul edildi.

"Nesil".

Ýollar — ýurduň ýaraşygy

Türkmenistan ulag ulgamynyň maddy-tehniki binýadyny döwrebaplaşdyrmakda, hereket edýän ulag-kommunikasiýa ulgamlaryny giňeltmekde we olaryň täzelerini döretmekde nusgawy işleri amala aşyrýar. Bu ýagdaý diňe bir ýurduň ykdysady kuwwatynyň mümkinçiliklerini ýüze çykarmak bilen çäklenmän, onuň geosyýasy hem-de geoykdysady täsirleriniň ýokarlanmagyna, sebitiň ösüşinedir asudalygyna goşant goşmagyna şert döredýär. Şu ýerde bir zady aýratyn nygtamak zerur: Türkmenistan geosyýasy, geoykdysady täsirlerini artdyrmak hem-de olary ösüşiň, parahatçylygyň we asudalygyň bähbitlerine ulanmak meselesinde özboluşly syýasy hem geografik aýratynlyklardan peýdalanýar. Olaryň ilkinjisi ýurdumyzyň Bitaraplyk hukuk ýagdaýy bolup, onuň dünýä döwletleri tarapyndan ykrar edilen wezipeleri, borçlary we mümkinçilikleri hiç bir döwletiň içerki işlerine gatyşmazdan hem-de hiç bir döwletiň içerki işlerimize gatyşmagyna ýol bermezden, döwleti dolandyrmaga, halkara başlangyçlarydyr teklipleri öňe sürmäge esas berýär. Şonuň bilen birlikde-de, halkara ähmiýetli tekliplerdir başlangyçlaryň hukuk esaslaryny döretmäge hem-de olary BMG-niň Baş Assambleýasynda tassyklatmaga şert döredýär. Bu ýagdaý parahatçylyk söýüjilikli tagallalary amala aşyrmakda Türkmenistan üçin häsiýetli aýratynlyk bolup durýar.

Ýurduň çäkleriniň geografik taýdan amatly ýerleşmegi, onuň yklymara geçelgeleri özünde jemleýändigi häzirki döwürde döwletimize ikinji bir artykmaçlygy berýär. Çünki dünýäniň ykdysady-söwda dolanyşygynyň şu güni hem geljegi üstaşyr ulag geçelgeleri, amatly hem tiz ýerine ýetirilýän logistik hyzmatlar bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Munuň özi döwletleriň hem halklaryň azyk garaşsyzlygyndan başlap, tas ähli ugurlarynadyr hyzmatdaşlygyna, asudalygynadyr ýaşaýyş derejelerine çenli täsir edýändigi bilen öz ähmiýetini has aýdyň ýüze çykarýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow iri halkara guramalaryň forumlarynda, ýokary derejeli duşuşyklarda eden çykyşlarynda bitewi halkara logistik ulgamy döretmek, döwlet serhediniň üstünden geçilýän nokatlarda gözegçilik-geçirişleri we gümrük barlaglaryny ýeňilleşdirmek, salynýan paçlaryň bitewi ulgamyny işläp düzmek we bu ugurdaky beýleki meseleler bilen baglanyşykly birnäçe teklipleri öňe sürdi. Şolaryň netijesinde şu güne çenli ençeme oňyn netijeleriň gazanylandygy we dürli ugurlar boýunça ylalaşyklara gelnendigi nygtalmaga mynasypdyr.

Hormatly Prezidentimiziň ýakynda, has takygy, 6-njy iýulda Balkan welaýatyna iş saparynyň çäklerinde Garabogaz aýlagyna baryp görmegi we sebitiň ulag-logistik ulgamyny ösdürmek boýunça amala aşyrylýan işler bilen tanyşmagy Türkmenistanyň ýokarda agzalan meseleler babatdaky mümkinçilikleriniňdir bu ugurdaky başlangyçlarynyň ýene-de bir aýdyň beýanyna öwrüldi. Milli Liderimiziň bu ugurdaky işler bilen tanyşlygy Garabogaz aýlagyny Hazar deňzi bilen birleşdirýän akabanyň üstünden geçýän köprüden başlamagy ulag-logistika pudagynyň ykdysadyýetdäki zeruryýetini we oňa döwlet tarapyndan aýratyn üns berilýändigini görkezýär. Gürrüňi edilýän köpri ýurdumyzyň üstaşyr ulag mümkinçiliklerini netijeli ulanmakda, bu babatda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmekde, netijede, milli ykdysadyýetiň depginini ýokarlandyrmakda ähmiýetli orna eýedir. Çünki bu köpri diňe bir Garabogaz şäherine geçelgäni üpjün etmek bilen çäklenmän, eýsem, ol Türkmenabatdan gözbaş aljak ýokary tizlikli awtobany, ýagny üstaşyr ulag geçelgesini goňşy hem dostlukly döwlet bolan Gazagystanyň ýollary bilen birleşdirmekde-de juda möhüm orun eýeleýär. Şonuň üçin-de milli Liderimiziň degişli ýolbaşçylara bu ýerde täze köprini gurmak hem-de oňa barýan ýoluň durkuny täzelemek bilen baglanyşykly beren tabşyryklary aýlagdaky tebigy serişdeleri himiýa senagatynda gaýtadan işlemek arkaly, ýurdumyzyň ykdysady mümkinçiliklerini ýokarlandyrmakda, Türkmenistanyň halkara üstaşyr ulag geçirijilik ukybyny artdyrmakda we onuň ygtybarlylygyny gazanmakda möhüm ädimdir. Halkara bäsleşik esasynda durky täzelenjek bu ýoly Aşgabat — Türkmenbaşy aralygyndaky ýokary tizlikli awtoulag ýoluna birikdirmek bilen baglanyşykly çözgüt hem juda oýlanyşykly ädimdir. Sebäbi ol Gazagystan — Türkmenistan halkara ulag ugruny Owganystan, Pakistan döwletleri, şeýle-de Günorta-Gündogar Aziýanyň beýleki ýurtlary bilen birleşdirer. Netijede, geljekde ol Türkmenistan — Gazagystan — Hytaý — Hindistan — Pakistan — Owganystan — Türkmenistan halkalaýyn awtoulag ýoluny emele getirer. Bu halkany demirýol geçelgesi babatda döretmekde-de eýýäm uly işler amala aşyryldy.

Şeýle taslamalaryň durmuşa geçirilmegi dünýäniň iň köp ilatly yklymynyň bazarlarynda öz ornuňy berkitmek, senagat kärhanalaryny döretmek arkaly, yklymyň ýaşlarynyň iş üpjünçiligini ýokarlandyrmak, sebitde hususyýetçiligiňdir hünärleriň täze ugurlaryny ösdürmek diýmekdir. Bu taslamalar degişli döwletleri halkara ulag geçelgeleri arkaly ilaty dünýä ilatynyň ýarysyndan-da köp sebitiň sarp edijileri we amatly işçi güýji bilen birleşdirmek diýmekdir. Ol munuň bilen hem çäklenmeýär. Ykdysadyýetiň islendik pudagyna degişli amala aşyrylan taslamalar şol ýurduň ylym hem bilim ulgamynyň ösmegine-de göni ýa-da gytaklaýyn täsirini ýetirýär. Sebäbi döredilen kärhanalar, gurlan zawod-fabrikler we beýlekiler ylymly-bilimli, sowatly hünärmenleri, olaryň täze ugurlar boýunça bilim almaklaryny talap edýär. Bu bolsa ýaşlaryň dürli ugurlar boýunça bilimlerini ýokarlandyrmaklaryna we hünär eýeleri bolmaklaryna mümkinçilik döredýär. Şonuň bilen birlikde-de, Gahryman Arkadagymyzyň goldawyna we başlangyçlaryna esaslanýan, ýurdumyzyň ägirt uly içerki hem-de daşary ýurtlardan çekilen maýa goýumlaryny özünde birleşdirýän bu taslamalar döwlet Baştutanymyzyň hemişe nygtaýşy ýaly, ösüş arkaly parahatçylyga, halklaryň asudalygyna, abadançylygyna, agzybirligine, medeniýetleriňdir dostana gatnaşyklaryň özara sazlaşykly ösmegine hyzmat eder.

Hazynalar aýlagy

Garabogaz şäherinde ýapon we türk kompaniýalarynyň gatnaşmagynda, ýylda 1 million 155 müň tonna karbamid öndürmäge ukyply täze zawodyň gurulmagy bu ýerde himiýa senagatynyň häzirki zaman ösüşiniň başyny başlady. 2018-nji ýylda gurlup işe girizilen bu zawodyň önümleri häzirki döwürde dünýäniň iň geçginli harytlarynyň birine öwrüldi we olar tutuşlygyna diýen ýaly eksporta gönükdirilýär.

Karbamid önümçiligini ýola goýmaga niýetlenen bu häzirki zaman toplumy milli ykdysadyýetimizi çaltlandyrylan depginlerde diwersifikasiýalaşdyrmakda we döwrebaplaşdyrmakda, ýurdumyzda gaýtadan işleýän senagatyň kuwwatyny artdyrmakda möhüm ädime öwrüldi. Zawodyň ulanylmaga berilmegi milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan hem-de barha depginli ösýän gazhimiýa pudagyny döwrebaplaşdyrmakda täze tapgyryň başlangyjyna öwrüldi diýsek, ýalňyşmasak gerek.

Bir gije-gündiziň dowamynda 1 milliard kub metre golaý gazy gaýtadan işlemäge niýetlenen «Garabogazkarbamid» zawody gije-gündiziň dowamynda 2000 tonna sintetik ammiak öndürmäge hem-de şonuň esasynda 3500 tonna karbamid işläp çykarmaga ukyplydyr. Gürrüňi edilýän zawodda öndürilýän karbamidiň düzüminde 46,2 göterim azodyň bardygy onuň bu ugurda dökünleriň arasynda iň ýokary görkezijä eýe bolmagyna mümkinçilik berýär. Bu bolsa daşary ýurtly sarp edijileriň önüme bolan isleglerini has-da artdyrýar.

Elbetde, gürrüňi edilýän zawod sebitde senagat toplumyny döretmek ugrunda ädilen ilkinji ädim bolsa-da, aýlag gaýtadan işleýän himiýa senagatyny toplumlaýyn ýola goýmak üçin giň mümkinçiliklere eýedir. Çünki sebit Ýer ýüzünde senagat möçberinde natriý sulfatynyň we beýleki gymmatly minerallaryň tebigy şertlerde emele gelen, seýrek gabat gelýän künjekleriniň biridir. Taryhyny uzak geçmişden alyp gaýdan ylmy barlaglar aýlagy «altyn aýlag» diýip ykrar etdi. Şeýle bolansoň, sebitde bu ugurdan häzirki zaman kärhanalaryny gurmagyň we olarda ylmyň iň täze gazananlaryny ornaşdyrmagyň ýurdumyz üçin-de, sebit hem dünýä döwletleri üçin-de uzak geljegi bar. «Garabogazkarbamid» zawodynyň gurluşygynyň çäklerinde bu ýerdäki deňiz portunyň durkunyň doly täzelenmegi we oňa ýokary ýük göterijilikli gämileriň labyr taşlap bilmegi üçin zerur şertleriň döredilmegi-de şu maksatlardan gözbaş alýar.

Ýer ýüzüniň iň iri duzly howzy

Ylmy maglumatlar Ýer ýüzünde iň iri duzly howuz hasaplanýan Garabogaz kölündäki ylmy barlaglaryň 1700-nji ýyllarda başlanandygyny habar berýär. Uzak ýyllaryň, hatda birnäçe asyryň dowamynda geçirilen dürli ylmy barlaglar bu ýerde Mendeleýewiň tablisasyndaky elementleriň tas ählisiniň diýen ýaly bardygyny tassyklady. Bu bolsa kölüň gidromineral çig mal gory hökmünde ykrar edilmegine we dünýäniň ünsüniň aýlaga gönükmegine esas döretdi.

Taryhy maglumatlar natriý sulfatyndan başga-da, magniý sulfatynyň, hlorly magniniň, lukmançylyk glauber duzunyň, nahar duzunyň we dürli senagat pudaklarynda ulanylýan beýleki minerallaryň Garabogaz aýlagyndan ir döwürlerden bäri alnyp gelinýändigini görkezýär. Netijede, tas bir asyra golaý döwrüň dowamynda sebitiň tebigy çig mal serişdeleriniň hasabyna himiýa önümleriniň 10-dan gowrak görnüşiniň önümçiligi ýola goýuldy. Garaşsyzlygyň hem baky Bitaraplygyň berýän mümkinçilikleridir şertleri, şeýle-de ýurdumyzyň ösen ykdysady kuwwaty, geosyýasy hem geoykdysady üstünligi hazynalar aýlagyny ýene-de ösdürmäge şert döredýär. Şonuň üçin-de, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bu sebitiň ösüşine we oňa içerkidir daşarky maýa goýumlarynyň gönükdirilmegine aýratyn ähmiýet berýär. Garabogaz aýlagynyň mineral çig mal gorlarynyň geljekde-de toplumlaýyn ulanylmagy ýurdumyzda himiýa senagatynyň diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegine, bu ýerde gidrometallurgiýa senagatynyň döredilmegine badalga bolar. Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, aýlagda işleriň döwrüň talabyna laýyklykda ýola goýulmagy eksporty artdyryp, importyň möçberini görnetin azaldar, şonuň bilen birlikde-de, ekologiýa taýdan arassalygy, iň kämil tehnologiýalar arkaly gaýtadan işlenendigi üçin olaryň eksport ugurlaryny has ýokarlandyrar.

Alymlaryň aýtmaklaryna görä, aýlagda çig malynyň bol mukdary bolan natriý sulfaty, bişofit, epsomit we magniý okisi dünýä önümçiliginde kosmos tehnikasyndan başlap, awiasiýadyr awtoulag önümçiligine, ösümlik işlerinden tä sabyn önümçiligine çenli dürli pudaklaryň 25-den gowragynda ulanylýar. Şundan ugur alnanda, üsti kümüş, düýbi altyn hasap edilýän Garabogaz aýlagynyň tükeniksiz baýlygynyň senagat önümçiliginde toplumlaýyn ulanylmagy Türkmenistan üçin strategik ähmiýete eýedir. Çünki döwlet Baştutanymyzyň tagallalary netijesinde, bu ýerde geljekde täze önümçilikleriň ýola goýulmagy döwletimiziň himiýa senagatynyň mümkinçiliklerini has-da ýokarlandyrmaga, biziň üçin heniz nätanyş senagat bolan reňkli metallurgiýa, gidrometallurgiýa we maşyngurluşygy ýaly geljegi uly täze pudaklaryň döremegine mümkinçilik berer.

Häzirki döwürde sebitde ýod, brom we olardan alynýan önümleri öndürýän birnäçe desganyň gurlup işe girizilmegi ýokarda agzalan ugurlary we pudaklary döretmäge gönükdirilen başlangyç diýsek, ýalňyşmasak gerek. Täze önümçilikleriň işe girizilmegi bilen, eýýämden ýurdumyzda tehniki ýoduň öndürilýän möçberleri ep-esli artdy. Mundan başga-da, Türkmenistanyň ýeňil senagatynda maksatnamalaýyn esasda geçirilýän özgertmeler içerki bazarlary ýokary hilli ýerli harytlar bilen üpjün etmäge we olaryň bäsdeşlige kuwwatyny ýokarlandyrmagyň hasabyna, eksportuň möçberlerini artdyrmaga şert döretdi.

...Ine, şu zatlar barada pikir öwürýärsiň welin, Gahryman Arkadagymyzyň milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, ýurdumyzyň üstaşyr ulag geçirijiligini ýokarlandyrmak we ony sebitiň logistik merkezine öwürmek, ösüş arkaly parahatçylygy nusgalyk derejä çykarmak... ugrunda edýän tagallalaryna akyl ýetirýärsiň. Heniz doly açylmadyk syrly sandygy ýatladýan Garabogaz aýlagynyň baýlyklaryny şol ýerdäki deňiz portunyň, Türkmenistan — Gazagystan halkara awtoulag ýolunyň, Türkmenbaşynyň Halkara deňiz portunyň, «Lapis Lazuli» awtoulag we demirýol geçelgeleriniň, Ýewropa — Kawkaz — Aziýa (TRASEKA) ulag geçelgesiniň.... üsti bilen dünýä çykarmak babatdaky tagallalar geljekde ýurduň ykdysadyýetine goltgy berjek önjeýli güýçdür. Şeýle güýjüň emele gelmeginde milli Liderimiziň başlangyjy bilen binýat bolan, Ýewropa bilen Aziýany birleşdirýän, gadymy Beýik Ýüpek ýolunyň şu günki dowamaty hasaplanýan Gündogar — Günbatar, Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça döredilen halkara geçelgeleriň-de paýy uludyr. Sebäbi bu ýollar Türkmenistanyň aýdyň geljegine uzaýan ýollardyr. Çünki bu ýollar Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalaryndan, halkymyzyň ynsanperwer we parahatçylyk söýüjilik ýörelgelerinden gözbaş alýan ýollardyr. Olar bizi we nesillerimizi ösüşiň hem özgerişiň, asudalygyň hem bagtyýarlygyň täze sepgitlerine alyp barýar. Ýollar mübärek bolsun!

Ysmaýyl TAGAN.

«Türkmenistan».

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramyna ynamly barýan ata Watanymyzda durmuş ugurly bazar ykdysadyýetiniň milli nusgasyny kemala getirmek babatynda ägirt uly üstünlikler gazanyldy. Ýurdumyzda milli ykdysadyýetiň özboluşly nusgasy taryhy taýdan gysga wagtda kemala getirildi hem-de uzak möhletli geljekde döwletiň durnukly ösmegi üçin berk binýat döredildi.

Bu gün ýurdumyzda ösen önümçilik düzümi, köpugurly ulag-kommunikasiýa, azyk senagaty, oba hojalyk ulgamlary ýokary derejede hereket edýär. Häzirki wagtda Türkmenistan iň täze tehnologiýalary peýdalanmagyň, ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny sanlylaşdyrmagyň, innowasion önümçilik düzümlerini döretmegiň, ýurduň dünýä ykdysady ulgamyna goşulyşmagyny çuňlaşdyrmagyň, halkara hyzmatdaşlygy giňeltmegiň hem-de maýa goýum işini işjeňleşdirmegiň esasynda, uzak möhletli geljegi nazarlap, durnukly ösüşiň berk binýadyny kemala getirmäge niýetlenen, hormatly Prezidentimiziň başyny başlan ykdysady özgertmeleri durmuşa geçirilýär.

Soňky 10 — 15 ýylyň dowamynda milli taslamalaryň, meýilnamalaryň ençemesi üstünlikli durmuşa geçirildi. Bularyň özi ykdysadyýetiň ösüşine durnukly häsiýet berýär. Hil taýdan öňegidişlikleri üpjün edýär. Bu amala aşyrylýan işler ýurdumyzyň ilatynyň durmuşyny düýpgöter özgertdi, ýaşaýyş-durmuş ýagdaýynyň has ýokary derejesini üpjün etdi.

Gysga wagtyň içinde Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda durmuşa geçirilen ägirt uly işler, olaryň hatarynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyny, Türkmenistan — Hytaý, Türkmenistan — Eýran, «Gündogar — Günbatar» gaz geçirijilerini, «Demirgazyk — Günorta» transmilli demir ýoluny, Amyderýanyň üstünden geçýän awtomobil we demir ýol köprülerini, Aşgabat, Türkmenbaşy, Türkmenabat, Kerki şäherlerinde gurlan Halkara howa menzillerini, Türkmenbaşy Halkara deňiz portuny görkezmek bolar.

Ýurdumyzyň önümçilik kuwwatynyň özenini tutýan iri önümçilik desgalary: Mary, Garabogaz karbamid zawodlary, Gyýanlyda gazhimiýa toplumy, Ahal welaýatynda tebigy gazdan benzin öndürýän dünýäde ýeke-täk zawod hem-de döwrebap aýna kombinaty, sement we beýleki gurluşyk harytlar zawodlary, şeýle hem ýurdumyzyň hususyýetçileriniň önümçilikleri, welaýatlardaky ýyladyşhanalary — bularyň ählisi halkymyzyň bagtyýar durmuşyny üpjün edýär, ýurdumyzyň dünýä bazaryndaky ornuny pugtalandyrmaga giň mümkinçilikleri döredýär.

Döwlet býujetiniň çykdajylarynyň köp bölegi durmuş ulgamyny maliýeleşdirmäge, şol sanda saglygy goraýşa, bilime, medeniýet ulgamyna, ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyna gönükdirilýär. Türkmenistanyň Prezidentiniň çözgütlerine laýyklykda ýurdumyzda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberi yzygiderli ýokarlandyrylýar.

Ýurdumyzyň ykdysady taýdan durnukly ösmeginde maliýe-bank ulgamy möhüm orun eýeleýär. Bu ulgam pul dolanyşygynyň deňeçerligini üpjün etmäge, milli puluň satyn alyjylyk ukybyny saklamaga, döwletiň durnukly durmuş-ykdysady ösüşini gazanmaga gönükdirilendir. Bank ulgamynyň durnukly hereket etmegi ýurduň ykdysadyýetiniň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň hem-de dünýäniň ykdysady giňişligine goşulyşmagynyň aýgytlaýjy şerti bolup çykyş edýär.

Ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan oba daýhanlaryna hemaýat etmek, daýhan hojalyklaryny ösdürmek hem-de oba hojalyk önümlerini gaýtadan işlemek, şeýle hem senagaty we hyzmatlar ulgamyny ösdürmek üçin karz serişdeleriniň berilmegini mysal hökmünde görkezmek bolar.

Ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň tagallalary netijesinde raýatlaryň ýaşaýyş jaý, durmuş şertlerini has-da gowulandyrmak ugrunda ägirt uly işler amala aşyrylýar. Bu maksat bilen, raýatlarymyza ýokary amatlyklary bolan, jaýlardan öý satyn almak üçin örän amatly şertlerde ýeňillikli ipoteka karzlary bermek boýunça berlen tabşyryklaryň netijesinde, ilatymyza uzak möhletli esasda, ýagny 30 ýyla çenli, ýylda 1 göterim bilen, bäş ýyl ýeňillikli möhletde, ýagny esasy bergini soň üzüp başlamak şertinde berilýän karzlary aýtmak bolar.

Maliýe-bank ulgamynda nagt däl hasaplaşyklar ulgamyny, hususan-da, ykdysadyýetiň dürli ulgamlarynda bank kartlaryny giňden ulanmak, elektron resminamalar dolanyşygyny kämilleşdirmek boýunça yzygiderli işler alnyp barylýar. Internet-bank hyzmatlary ösdürilýär.

Ýurdumyzda ministrlikler, pudaklaýyn dolandyryş edaralary, häkimlikler, guramaçylyk hukuk görnüşine garamazdan ähli edaralar, kärhanalar we guramalar, şeýle hem telekeçilik işini amala aşyrýan şahslar tarapyndan sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak boýunça degişli işler geçirilýär. Häzirki wagtda ýurdumyz boýunça ýüzlerçe internet web-saýtlary döredildi. Aragatnaşyk hyzmatlarynyň ähli görnüşleri sanly ulgam arkaly hödürlenýär. Elektron resminama dolanyşyk ulgamy gurnalyp işe girizildi. Sanly ulgam arkaly jemagat hyzmatlarynyň, ýol gözegçilik gullugynyň tölegleri kabul edilýär, mundan başga-da internet web-saýtlarda harytlaryň elektron söwdasy doly ýola goýlup, ilatymyz tarapyndan giňden peýdalanylýar.

Ýurdumyzda Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça tapgyrlaýyn işler alnyp barylýar. Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda durmuş we ykdysady syýasatda degerli netijeleri gazanmak, bazar gatnaşyklaryna geçmegiň gerimini giňeltmek, ykdysady ösüşiň durmuşa gönükdirilen ugruny dowam etmek, ilaty elýeter hem-de ýokary hilli lukmançylyk, bilim hyzmatlary bilen üpjün etmek, oňyn görkezijileri saklap galmak boýunça netijeli çäreler görülýär.

Azyk howpsuzlygyny üpjün etmek, ilatyň umumy hal-ýagdaýyny ýokarlandyrmak, hemme ýerde sagdyn durmuşy ornaşdyrmak, ähli zady öz içine alýan, adalatly hem-de gowy hilli bilim almak üçin şertleri döretmek, gender deňligini üpjün etmek, suw hem-de energiýa serişdelerini netijeli peýdalanmak, ykdysadyýetiň ähli ulgamlaryny senagatlaşdyrmak we innowasiýalary ornaşdyrmak ýaly wezipeler amala aşyrylýar.

Döwletimiziň ähli babatdaky ösüşlerine badalga berip, ýurdumyzyň mundan beýläk hem gülläp ösmegi, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da ýokarlanmagy ugrunda dünýä nusgalyk işleri alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak, tutýan tutumly işleriniň elmydama rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.

Serdar ARAZOW,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty, Ykdysady meseleler baradaky komitetiň başlygynyň orunbasary.