Ekologiýa taýdan arassa we galyndysyz işleýan innowasion tehnologiýalary ykdysadyýetimiziň dürli pudaklarynda ornaşdyrmak, daşky gurşawy zyýanly gazlardan we tüsselerden gorap saklamak, tebigy baýlyklary rejeli, tygşytly peýdalanmak döwrüň möhüm talaplarynyň hatarynda durýar.

Ýurdumyzda elektrik energetikasy pudagyny ösdürmäge uly üns berilýär. Obalardyr şäherleri elektrik energiýasy bilen ygtybarly we bökdençsiz üpjün etmek, artýan bölegini bolsa daşary ýurtlara ibermek, eksport edilýän ugurlarynyň sanyny artdyrmak boýunça iri taslamalar durmuşa geçirilýär. Milli Liderimiziň energetika pudagyny ösdürmek babatdaky syýasaty netijesinde ýurdumyzyň halkalaýyn energoulgamyny döretmek boýunça iri möçberli taslamanyň birinji tapgyry amala aşyryldy we Ahal — Balkan täze elektrik geçiriji ulgamy işe girizildi. Taslamanyň baş maksady ýurdumyzda elektrik energiýasynyň öndürilişini artdyrmakdan hem-de Aşgabadyň we welaýatlaryň energoulgamlaryny bir bitewi energetika halkasyna birleşdirmek arkaly halkymyzy elektrik energiýasy bilen üpjün etmegiň ygtybarlylygyny ýokarlandyrmakdan ybaratdyr.

Alym Arkadagymyz öz çykyşlarynda ählumumy meseleleriň biri bolan ýangyç we energiýa çeşmeleriniň tygşytly ulanylmalydygy barada yzygiderli nygtaýar. Dünýä tejribesinden belli bolşy ýaly, bu meseläniň üstünlikli çözgüdi jemgyýetiň geljekki ösüşi bilen bir hatarda, daşky gurşawy — biosferany goramak üçin hem örän möhüm bolmagynda galýar. Bu ugurda geljegi uly hasaplanýan usullaryň biri hem adaty bolmadyk, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini peýdalanyp, energiýa tygşytlaýjy täze tehnologiýalary ulanmakdan ybaratdyr.

Türkmenistanyň çäginiň, takmynan, 40 göterimi ýeliň energiýasyny ulanmaga amatly hasap edilýär. Ýeliň energiýasyny demirgazyk-günbatar etraplarda ulanmak has hem amatly bolup, bu etraplarda ýylyň dowamynda ýeliň tizligi ortaça 4 m/s-den ýokarydyr. Hazar deňziniň demirgazyk kenarlarynda howa akymynyň udel kuwwaty ýokary bolup, onuň bahasy 110 — 135 Wt/m2 barabardyr. Ýeliň energiýasynyň mümkinçiligi Balkan — Köpetdag ugrunda örän ýokary hasap edilýär we onuň bahasy 150 Wt/m2-den hem ýokarydyr. Merkezi welaýatlardan demirgazyk araçäk aralygynda ýeliň udel kuwwaty 100 Wt/m2-den ýokary bolmaýar. Umuman alnanda, ýeliň energetiki mümkinçiligi 5,5 mlrd. şertli ýangyjyň tonnasyna barabardyr.

Bellenilenleriň esasynda Türkmenistanyň çäginde ýel energetiki gurluşlary ornaşdyrmagyň ýerlerini saýlap almak we bu babatdaky gorlara baha bermek üçin ilki bilen taslamanyň amala aşyryljak sebitindäki ýeliň azyndan birýyllyk ortaça tizligini (dürli beýiklikde), ýyllyk we gündelik ugruny, tizliginiň gaýtalanyşyny, iň kiçi we iň uly ýokary tizligini kesgitlemek zerurdyr.

Dürli kuwwatlykdaky ýel elektrik gurnawlaryny gurmak we ýel energiýasyny öndürmek hem-de ondan netijeli peýdalanmaga gönükdirilen taslama işleri hünärmenleriň bu işe jogapkärli çemeleşmegini talap edýär. Ýel elektrik stansiýasynyň ýerleşdiriliş şertine baglylykda, onuň ýeliň energiýa çeşmeleri bilen bökdençsiz üpjün edilmegi ýel akymynyň tizligini ölçemek bilen kesgitlenýär. Şeýlelik bilen, ýel akymynyň ortaça tizliginiň birneme ýokarlanmagy öndürilýän energiýanyň mukdaryny ep-esli artdyrmaga mümkinçilik berýär. Hut şu görkeziji taslamanyň maliýe we ykdysady netijeliligine uly täsirini ýetirýär.

Häzirki wagtda merkezi elektrik üpjünçiliginden uzakdaky obalar, şol sanda elektrik energiýasyny sarp ediji dürli desgalar ýel elektrik gurnawlarynyň kömeginden giňden peýdalanýar. Emma ýokarda bellenilip geçilen ýeliň häsiýetnamasyna gabat gelýän ýerlerde ýel gurnawlarynyň kömegi arkaly energiýa öndürilip, gönüden-göni merkezi ulgama birikdirilýär. Ýel energiýasyny peýdalanmagyň esasynda daşky gurşawa zyňylýan zyýanly gazlaryň mukdaryny azaltmak tebigy energiýa gorlaryny tygşytlamaga bildirilýän talaplar bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr.

Ýeliň energiýasyny netijeli peýdalanmak üçin bu barada doly maglumata eýe bolmaly. Meteorologik stansiýalarda toplanylýan umumy häsiýetnamalar munuň üçin ýeterlik bolmaýar. Bu ýagdaý ýeliň tebigy düzüminiň, anyklygynyň we başlangyç görkezijileriň takyklygynyň çäklerini, ýeliň energiýasynyň amaly ulanmak mümkinçiliklerini we beýleki käbir sebäplerini hasaba alýan ýörite häsiýetnamalaryň zerurlygyny ýüze çykarýar. Şeýle häsiýetnamalaryň alynmagy we toplanylmagy ýel energetiki kadastryny işläp taýýarlamagyň esasy meselesi hasaplanýar.

Ýel energetiki kadastry ýeliň energetiki ähmiýetini ýüze çykarmaga, ýel elektrik gurnamalarynyň mümkin bolan iş kadalaryny kesgitlemäge mümkinçilik berýän aerologik we energetiki häsiýetnamalaryň toplumydyr.

Kadastry işläp taýýarlamak üçin başlangyç görkezijileriň esasy çeşmesi gidrometeogulluk torunyň daýançlarynda ýele gözegçilikler hasaplanýar. Gije-gündiziň dowamynda birnäçe gezek geçirilýän bu gözegçilikler onlarça ýyly öz içine alýar we giňişleýin hakyky maglumatlaryň toplumyny emele getirýär.

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyny», şeýle hem «Energiýany tygşytlamagyň 2018 — 2024-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyny» amala aşyrmakda ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasynda 2018 — 2021-nji ýyllar aralygynda Türkmenistanyň çäginde Gün, ýel energetiki gurluşlary ornaşdyrmagyň ýerlerini saýlap almak boýunça teklipleri we Gün hem-de ýel kadastryny işläp taýýarlamak, Gün we ýel energetiki gorlara baha bermek wezipeleri durýar. Olary durmuşa geçirmek, ýel energetiki kadastryny işläp taýýarlamakda ygtybarlylygy üpjün etmek maksady bilen, «Ýel energetiki kadastryny işläp taýýarlamagyň sanly ulgamy» atly programma üpjünçiligi dolulygyna C sharp (C#) programmalaşdyryjy dilde taýýarlanyldy. Bu üpjünçiligiň hasaplamalarynyň netijesinde alnan maglumatlary sebitdäki ýel energiýa gorlaryna baha bermekde we ýel energetiki gurnawlaryň guruljak ýerlerini kesgitlemekde hem-de ýurdumyzyň ýel energiýa serişdeleriniň maglumatlar binýadynyň sanly ulgamyny döretmekde peýdalanmak bolar.

Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri» ylmy-önümçilik merkezinde taýýarlanylan bu programma üpjünçiligi üçin Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Intellektual eýeçilik boýunça döwlet gullugyndan şahadatnama alyndy.

Milli Liderimiziň döredýän giň mümkinçilikleri ylmy işgärleri öňde goýlan wezipeleri üstünlikli amala aşyrmaga ruhlandyrýar.

Kakageldi SARYÝEW,

Kerki etrabynyň Astanababa şäherçesinde işe girizilen «Ýelken» aýakgap sehiniň işläp başlanyna entek köp wagt bolanok. Gysga wagtyň içinde sehiň hünärmenleriniň taýýarlaýan önümleriniň ilatyň isleg bildirýän harydyna öwrülmegi guwandyryjydyr. Galyberse-de, aýakgaplaryň ýerli çig mallaryň hasabyna taýýarlanylmagy köpçüligiň göwnünden turýar.

Yhlas etseň, bitmejek iş ýok. Telekeçi Arslan Möwlamow hem turuwbaşdan öz öňünde goýan maksadyna ýüregi bilen ýapyşdy. Ol bu ugurdan iş alyp barýan hünärmenler bilen tanyşdy, maslahatlaşdy. Türkmenabatly tejribeli aýakgap ussasy Şükürylla Bahryýew oňa el kömegini, dil kömegini berdi. Bäherden etrabyndaky «Ak suw» hojalyk jemgyýetiniň hünärmenleri, Mary şäherinden telekeçi Dörtguly Haýdarow bu kiçi kärhanany ýerli çig maldan taýýarlanýan daban, emeli gaýyş, ýelim, kagyz, deri, granitol ýaly serişdeler bilen üpjün edip başladylar.

Işlejege ýurdumyzda mydama goldaw bar. Arslan bankdan karz pul serişdesiniň hasabyna kärendesine jaý hem aldy. Aýakgap tikmäge höwesek ýaşlar-da tapyldy. Häzirki wagtda sehde oglan-gyzlaryň 17-si zähmet çekýär. Olar gysga wagtyň içinde işiň abyny-tabyny kemsiz ele aldylar. Sehde köp işleriň el güýji bilen ýerine ýetirilýändigine garamazdan, aýakgaplaryň görnüşleriniň owadan, hiliniň ýokarydygyny aýratyn bellemek gerek. Aýakgaplaryň pasyllara görä dürli görnüşli, dürli ölçegde, dürli reňkde alyjylaryň islegine laýyk taýýarlanylmagy müşderileriň göwnünden turýar. Netijede, işiň öndürijiligi gün-günden ýokarlanýar.

Bu ýerde işler özara guralan ýaryş esasynda alnyp barylýar. Biçimçi Ylham Mürzäýew, tikinçi Ogulgeldi Rozykulowa, galypçy Süleýman Allaýew, ýelimleýji Aýna Hudaýnazarowa ýaryşda öňdeligi eýeleýär.

Ýakynda «Ýelken» aýakgap sehinde bolup, işleriň gidişi bilen gyzyklandyk. Şonda Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Kerki etrap Geňeşiniň başlygy Arzuw Rahmanowa bilen gabatlaşdyk. Ol bu ýere — ýaşlaryň arasyna ýygy-ýygydan gelýändigini, öňdebaryjylary höweslendirip durýandyklaryny aýtdy. Dogrudan hem, sehde işleýänleriň hemmesi diýen ýaly ýaşlar. Olaryň bar ýerinde işiň ilerlejegine şübhe ýok. Sehiň ýolbaşçysy Arslan Möwlamow şeýle gürrüň berýär:

— Bir günde 45 — 50 jübüt aýakgap öndürýäris. Türkmenabat, Kerki şäherlerinde, Köýtendag, Hojambaz etraplarynda özümiziň aýakgap dükanlarymyzy açdyk. Harytlarymyzy şol ýerdäki hususy dükanlarymyzda elýeterli bahadan satuwa goýberýäris. Geljekde Aşgabat şäherinde we beýleki welaýat merkezlerinde dükanlarymyzy açmagy meýilleşdirýäris. Iş orunlaryny köpeldip, öndürýän önümlerimiziň görnüşini hem artdyrmakçy. Diňe aýakgap däl, eýsem, gelin-gyzlar üçin el torba, gapjyk, mekdep okuwçylary üçin goş torba ýaly harytlary hem taýýarlap, köpçülige hödürlemekçi. Olary alyjylaryň isleglerine görä, dürli reňkde, dürli biçüwde tikmek niýetimiz bar.

Gyşda geýer ýaly üsti ýapyk, galyň aýakgaplary hem öndürýäris. Olar ekologik taýdan arassa, adam saglygy üçin peýdaly. Doňakçylykda taýmazlygyny, ýagyşda-ýagmyrda içine suw geçirmezligini göz öňünde tutup tikýäris. Häzirki wagtda bizde aýakgap tikýän enjamlar hem bar. Türkiýe döwletine ýene-de 20-sini sargyt etdik.

...Hawa, «Ýelken» aýakgap sehiniň işi barha ilerleýär. Onuň öndürýän ýokary hilli aýakgaplarynyň hyrydarlarynyň hem sany barha artýar.

Ödegeldi KULYÝEW,

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasynyň netijesinde Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Garaşsyz, hemişelik Bitarap Diýarymyzda täze pudaklary döretmek, senagatda we durmuş-medeni ulgamda köpsanly desgalaryň gurulmagy bilen milli ykdysadyýetimiz netijeli ösdürilýär. Durnukly ösüş meseleleri dünýäniň ähli ýurtlary, şol sanda, Türkmenistan üçin hem wajyp wezipeleriň biri bolup durýar. 2015-nji ýylyň 25-nji sentýabrynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 70-nji mejlisinde sözlän sözünde «Şu gün biz ýakyn 15 ýyl üçin bilelikdäki hereketleriň maksatnamasy hökmünde Durnukly ösüş maksatlaryny kabul edýäris. Şeýlelik bilen howanyň üýtgemeginiň we ekologiýa meselelerini çözmezden, Ýer ýüzüniň döwletleriniň we halklarynyň durmuş-ykdysady ösüşini gazanmagyň mümkin däldigine aýdyň düşünýäris. Şunuň bilen baglylykda, Birleşen Milletler Guramasynyň, onuň Baş sekretarynyň ählumumy ekologiýa töwekgelçiliklerini azaltmak boýunça täsirli çäreleri taýýarlamaga gönükdirilen tagallalaryny goldaýarys» diýip belläp geçdi.

2016-njy ýylyň 20-nji sentýabrynda Türkmenistanyň Hökümeti Durnukly ösüş maksatlarynyň 17-sini, wezipeleriň 148-sini we görkezijileriň 187-sini tassyklady. Görkezijileriň milli sanawynyň üýtgedilmegi netijesinde häzirki wagtda ýurtda 148 wezipe we 175 görkeziji tassyklanyldy.

Kabul edilen Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmek we olaryň amala aşyrylyşy barada hasabat bermek maksady bilen, 2017-nji ýylyň noýabr aýynda monitoring ulgamynyň institusional gurluşy tassyklanyldy hem-de Durnukly ösüş maksatnamasyny ornaşdyrmak boýunça iş toparlary döredildi. Döwlet gullukçylarynyň we talyplaryň arasynda, jemgyýetçilik guramalarynda, milli ykdysadyýetiň hususy böleginde 2030-njy ýyla çenli Durnukly ösüş boýunça bilimleri ýaýratmak maksady bilen Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň binýadynda Ylmy-usulyýet merkezi döredildi.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda Durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamasy» üç ugur boýunça: durnukly ykdysady ösüşe, durmuş böleginiň ösdürilmegine we ekologiýa howpsuzlygyny üpjün etmekligegönükdirilendir. Durnukly ösüşiň ugurlarynda senagat pudagynyň we hyzmatlar ulgamynyň düzümleýin özgerdilmegi hem göz öňünde tutulýar. Şol ulgamlar bolsa ýurdumyzyň esasy ugurlarynyň biri bolup durýar. Bu babatda hormatly Prezidentimiz tarapyndan ýokary hilli önümleri çykarmak boýunça täze tehnologiýalara esaslanýan önümçilikleri goldamaga aýratyn üns berilýär. Döwlet eýeçiliginiň desgalaryny hususylaşdyrmak öňdebaryjy ylmy hem-de dolandyryş we önümçilik ulgamyndaky tehnologik gazananlary ulanmak arkaly kärhanalaryň işini kämilleşdirmek işleri üstünlikli dowam etdirilýär. Sanly ulgamy giňeltmek we has netijeli ornaşdyrmak arkaly dolandyryş ulgamynyň täzelenmegi ýurdumyzyň ykdysady nusgasyny kämilleşdirmek üçin esas döredýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda düýpli özgertmeler durmuşa geçirilýär. Onuň netijesinde senagat kärhanalaryň döwrebaplaşdyrylmagy, tehniki we tehnologik taýdan düýpli enjamlaşdyrylmagy, oba hojalyk önümçiliginiň dünýäniň iň öňdebaryjy tehnikalary bilen üpjün edilmegi täze ýollaryň we aragatnaşyk ulgamlarynyň döredilmegi ykdysady ulgamyň hil taýdan tapawutlanýan ösüşiniň gazanylmagyna uly ýardam berýär.

Bularyň netijesinde ykdysadyýetimiziň durnukly ösmegi üçin kuwwatly önümçilik, durmuş we inžener üpjünçilik ulgamynyň berk binýadynyň döredilmegi sebitleriň gyradeň ösüşini gazanmak meselesiniň häzirki döwürde ýurdumyzda amala aşyrylýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýandygyna şaýatlyk edýär. Hususan-da, Prezident maksatnamasynyň çäklerinde Aşgabat şäherini we welaýatlary 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň sebitleýin maksatnamalarynyň işlenilip taýýarlanylmagy we häzirki döwürde olaryň üstünlikli amala aşyrylmagy ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň mundan beýläk-de pugtalanmagyna şertleri döretdi.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe diňe bir ykdysadyýetimizde däl, eýsem, ilatyň ösüşine, şeýle-de durmuş ulgamynda bolup geçýän islendik özgertmeler zähmet bazarynyň ýagdaýyna özüniň täsirini ýetirdi. Häzirki döwürde hormatly Prezidentimiz tarapyndan kesgitlenilen milli ykdysadyýetimizi senagatlaşdyrmak, diwersifikasiýalaşdyrmak, sanly ykdysadyýetimizi ösdürmek strategiýalary işçi güýji bazarynyň oýlanyşykly dolandyrylmagy netijesinde üstünlikli alnyp barylýar. Bu ýerde ulanylýan «dolandyrmak» düşünjesi sebitde bar bolan mümkinçilikleri, şol sanda, zähmet gorlarynyň rejeli ulanylmagy bilen bagly mümkinçilikleri hem özünde jemleýär. Hormatly Prezidentimiziň durmuşa geçirýän ykdysady strategiýasynyň netijesinde «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ýurdumyz ösüşiň täze belentliklerine eýe boldy.

Goý, ýurdumyzyň beýik ösüşleri ugrunda taýsyz tagallalary edýän hormatly Prezidentimiziň amala aşyrýan beýik işleri rowaç, jany sag, ömri uzak bolsun!

Medine TAHYROWA,

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy, Balkanabat şäherinde ýerleşýän «Parfiýa gurluşyk» hususy kärhanasynda öndürilýän unaş önümleri ýokary islegden peýdalanýar. Hususy kärhanada aş önümleriniň dürli görnüşleri öndürilip, halkymyza ýetirilýär. Dürli göwrümli, gelşikli gaplara gaplanan önümler gözüňi dokundyrýar.

— Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen ýurdumyzda telekeçiligi ösdürmekde toplumlaýyn işler durmuşa geçirilýär. Şeýlelikde, milli ykdysadyýetimiziň bäsdeşlige ukyplylygy ýokarlanýar, ýurdumyzda hususy telekeçilik ösýär, senagat önümçiliginiň netijeliligi we düşewüntliligi artýar. Biz kärhanamyzda önümleriň görnüşlerini köpeltmäge, importyň ornuny tutýan azyk önümleriniň öndürilişini artdyrmaga uly üns berýäris.

Halkyň köp isleg bildirýän unaş önümlerini taýýarlamakda işimizi döwrebap guramaga çalyşýarys. Italiýanyň enjamlary oturdylan sehimizde her günde dürli görnüşli, ýokary hilli unaş önümleriniň 1 tonna 250 kilograma golaýy öndürilýär. Işleriň awtomatlaşdyrylan usulda ýola goýulmagynyň netijesinde öndürilýän önümler 400, 500 gramlyk, 1 hem-de 5 kilogramlyk gaplarda «Uzboý» haryt nyşany bilen elýeterli bahadan ilata ýetirilýär. Öndürýän önümlerimizi beýleki welaýatlara hem ugradýarys. Sehimizde işiň abyny-tabyny ele alýan tejribeli işgärler barha köpelýär. Bu ugurda Rustem Saryjaýewiň, Ereşbaý Çaryýewiň, Döwran Begjanowyň, Altyn Berdiýewanyň, Tawus Ataýewanyň atlaryny ilkinjileriň hatarynda tutmak bolar.

Gahryman Arkadagymyzyň ýurdumyzda telekeçiligi ösdürmäge berýän goldawyna mynasyp zähmetimiz bilen jogap berip, ilatymyzyň unaş önümlerine bolan islegini kanagatlandyrmak biziň baş maksadymyz bolup durýar — diýip, aş önümleri sehiniň başlygy Sähetdurdy Ataýew gürrüň berdi.

Oguljennet ANNAGELDIÝEWA,

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini yzygiderli gowulandyrmak, milli ykdysadyýeti düýpli özgertmek we çalt depginler bilen ösdürmek boýunça durmuşa geçirýän beýik işleri netijesinde döwletimiz günsaýyn ösýär we özgerýär. Ýurdumyzyň ykdysady ösüşi arkaly daşky gurşawyň ekologiýa ýagdaýyny gowulandyrmak boýunça çäreleriň durmuşa geçirilmegi tebigy baýlyklardan netijeli peýdalanylmagyna, ilatyň arassa howa şertlerinde ýaşamagyna amatly mümkinçilikleri döredýär.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly ýöredýän ykdysady strategik ugry bilen täze elektrik beketleriniň, elektrik geçirijileriniň döwrebap tok paýlaýjy podstansiýalaryň toplumlarynyň gurluşyklary yzygiderli alnyp barylýar. Şol işleriň durmuşa geçirilmegi netijesinde elektrik energiýasy gönüden-göni sarp edijilere — kärhanalara, guramalara, oba, şäher ilatyna ýetirilýär. Şeýlelikde, Diýarymyzyň welaýatlarynyň ählisinde, paýtagtymyzda kuwwatly elektrik beketleri biri-biri bilen baglanyşykda işleýär. Munuň özi tutuş ýurdumyz boýunça kuwwatly elektrik halkasynyň döredilendigine şaýatlyk edýär. Şeýle hem sarp edijileriň islegleri boýunça elektrik energiýasyny gerek ýerine paýlamaga, artygyny bolsa eksport ugurlaryna ibermäge mümkinçilik berýär.

Döwlet Baştutanymyz energetika, hususan-da elektrik energiýasy pudagyny has-da ösdürmek barada hemişe alada edýär. Şonuň netijesinde bu pudaga uly möçberde maýa goýulýar. Munuň özi onuň kuwwatyny artdyrmaga, ony diwersifikasiýalaşdyrmaga, täze taslamalary kabul etmäge ýardam edýär. Bu ugurda amala aşyrylýan düýpli özgertmeler ýurduň milli ykdysadyýetini mundan beýläk-de kuwwatly ösdürmäge itergi berýär. Şonuň bilen birlikde, döwletimiz energetika ulgamynda dünýäniň ýurtlary bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürýär.

Ýurdumyzda önümçilige ekologiýa taýdan arassa serişdeleriň we energiýany tygşytlaýan tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy netijesinde elektrik energiýasy bilen üpjünçilik meselesi oňyn çözülýär. Türkmenistanda elektrik energiýasyny öndürmek üçin ekologiýa taýdan iň arassa tebigy gaz ulanylýar. Önümçilikde we gündelik durmuşda peýdalanylýan energiýa çeşmelerini rejeli ulanmak ýurdumyzda ekologik ýagdaýyň gowulanmagyna itergi berýär. Gündelik durmuşymyzda sarp edilýän energiýa serişdelerini tygşytly ulanmak iň wajyp meseleleriň biri bolup durýar. Energiýany öndürmek ýa-da almak üçin köp serişde sarp edilýär. Islendik önümçilik tehniki-ykdysady tarapdan esaslandyrylan, başgaça aýdanymyzda, ykdysady taýdan netijeli bolmalydyr. Energiýany öndürmekde ulanylýan serişdeleri, ýangyjy, materiallary tygşytlamak, ulanyş işlerini we zähmet serişdelerini ýeňilleşdirmek umumy önümçiligiň tehniki-ykdysady görkezijileriniň ýokarlandyrylmagyna uly ýardam berýär.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda hem ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ähli pudaklarynda dünýäniň ylmy-tehniki gazananlary, innowasion tehnologiýalar giňden ornaşdyrylyp, uly ösüşler gazanylyp, ýokary sepgitlere ýetilýär.

Ýurdumyzy ösüşlerden-ösüşlere alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun, beýik işleri rowaçlyklara beslensin!

Göwher GARAHANOWA,

3-nji dekabrda sanly ulgam arkaly şu ýylyň 11 aýynyň jemlerine bagyşlanyp geçirilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde «Dünýä ykdysadyýetindäki çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurduň ykdysadyýetine ýetirýän täsirlerini peseltmek hem-de milli ykdysadyýeti durnukly ösdürmek boýunça 2022-nji ýyl üçin Maksatnama» we bu maksatnamany amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy kabul edildi. Maksatnamanyň baş maksady eýeçiligiň ähli görnüşindäki kärhanalaryň ykdysady işjeňliginiň durnukly ösüşini gazanmak boýunça çäreleri durmuşa geçirmekden hem-de ýurdumyzyň ykdysady pudaklarynyň durnukly ösüşini üpjün etmek bilen, halkymyzyň durmuş hal-ýagdaýyny has-da ýokarlandyrmak boýunça alnyp barylýan işleriň netijeliligini artdyrmakdan ybaratdyr. Dünýä ösüşiniň häzirki çylşyrymly şertlerinde milli ykdysadyýetimiziň bäsdeşlige ukyplylygyny pugtalandyrmaga, içerki mümkinçiliklerimizi durnukly ösüşiň çeşmesine öwürmäge ýardam berjek bu Maksatnamanyň ilatyň bagtyýar durmuşyny mundan beýläk-de üpjün etmekde uly orun eýelejekdigi gümansyzdyr.

Aslynda, ykdysadyýet köp şertleriň täsir etmegi netijesinde hemişe üýtgäp durýan ulgam bolup, birsydyrgyn ösüş oňa häsiýetli däldir. Bu kanunalaýyklyk dünýä ösüşiniň häzirki döwrüne hem mahsusdyr.

Üýtgeşmeler ykdysady ösüşiň aýrylmaz bölegi bolup durýar. Bu ýerde esasy mesele milli ykdysadyýeti ýüze çykýan täze şertlere uýgunlaşdyrmakdan, onuň oňaýsyz ýagdaýlara garşy durnuklylygyny berkitmekden we dowamly ösüşini gazanmakdan ybaratdyr. Bolup geçýän özgertmeleri netijeli dolandyrmak üçin islendik döwletiň özüniň anyk şertlerine uýgunlaşdyrylan strategiýasynyň bolmagy we onuň hemişe döwrüň çagyryşlaryna çalt seslenmegine mümkinçilik berýän «düzedişleriň» girizilmegi zerur şertleriň biridir. Ösüşiň ileri tutulýan ugurlarynyň dogry kesgitlenmegi bolsa özgertmeleriň amala aşyrylýan döwründe durnuklylygy üpjün edýär.

Häzirki döwür — dünýäde maliýe-ykdysady çökgünligiň, şeýle-de ählumumy pandemiýanyň dowam edýän döwri. Obýektiw sebäpler bilen şertlendirilen bu ýagdaý eýýäm birnäçe ýyl bäri ýurtlaryň ykdysady ösüşine ýaramaz täsirini ýetirýär. Olaryň netijesinde ykdysady ösüşiň pese düşmeginiň öňüni almaga gönükdirilen syýasaty yzygiderli amala aşyrmak döwrüň talaby bolup, bu syýasatyň ösüş üçin täze mümkinçilikleri döretmäge ýardam bermegi, oňyn ösüşi kepillendirmegi möhümdir.

Dünýäde ýiti ýokanjyň ýaýramagy, halkara söwdanyň peselmegi, şeýle-de bu giňişlikde emele gelen käbir geosyýasy we geoykdysady ýagdaýlar ykdysadyýetiň görkezijilerine täsirini ýetirmegini dowam edýär. Dünýä ykdysadyýetinde emele gelen şeýle kynçylykly şertlerde milli ykdysadyýetimiziň durnuklylygyny pugtalandyrmaga gönükdirilen gaýragoýulmasyz çäreleriň toplumyny durmuşa geçirmek ähmiýeti boýunça birinji derejeli meseledir. Hökümet mejlisinde kabul edilen «Dünýä ykdysadyýetindäki çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurduň ykdysadyýetine ýetirýän täsirlerini peseltmek hem-de milli ykdysadyýeti durnukly ösdürmek boýunça 2022-nji ýyl üçin Maksatnamada» we bu Maksatnamany amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasynda göz öňünde tutulan çäreler şeýle çemeleşmeleriň biri bolup, ol häzirki döwürde amala aşyrylýan döwlet strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlaryny goldamaga ýardam berer. Ol milli ykdysadyýetiň köpugurly ösdürilmegini çaltlandyrmaga, sanly tehnologiýalary we öňdebaryjy tejribeleri giňden ornaşdyrmaga, sanly ykdysadyýeti ýokary depginler bilen ösdürmäge, kärhanalary dolandyrmagyň netijeliligini ýokarlandyrmaga itergi bermek bilen, ýurdumyzyň durnukly ösüş nusgasyna geçmegini üpjün eder. Amala aşyrylmagy meýilleşdirilýän çäreleriň toplumy ilatyň ýaşaýyş derejesiniň has-da gowulanmagyna, iş orunlarynyň saklanylmagyna, durmuş taýdan goraglylygyň berkidilmegine gönükdirilendir. Bu Maksatnamanyň «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» bellenen wezipelerden ugur alnyp taýýarlanylandygy aýratyn bellärliklidir. Şunda döwletiň maýa goýum syýasatyny önümçiligiň düýpli döwrebaplaşdyrylmagyna we onuň gurluş taýdan üýtgedilip guralmagyna, täze tehnologik ykdysadyýetiň döredilmegine gönükdirmek öňde goýlan esasy wezipeleriň biri hökmünde kesgitlendi.

Döwlet tarapyndan alnyp barylýan maýa goýum syýasatynyň milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşini üpjün edýän uzak möhletleýin maksatlardan we wezipelerden ugur almagy möhüm şertleriň biri bolup, onda bäsdeşlige ukyply önümleriň möçberleriniň artmagyna mümkinçilik berýän diwersifikasiýa, senagatlaşdyrmak, sanlylaşdyrmak syýasatyna giň orun berilmegi örän möhüm ähmiýete eýedir. Bu şertleriň Maksatnamada göz öňünde tutulmagy garaşylýan netijeleriň gazanyljakdygyndan nyşan. Jemi içerki önümiň artmagy maýa goýum syýasatynyň ýokary netijeliliginiň esasy görkezijisi bolmak bilen, ol importy çalyşýan we eksporta gönükdirilen önümleriň möçberleri

Maýagözel BABAÝEWA,

Türkmenistanyň Zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak ministrliginiň Zähmet gory we iş üpjünçilik müdirliginiň başlygynyň orunbasary, ykdysady ylymlaryň kandidaty.

niň artmagynda-da özüniň aýdyň beýanyny tapýar.

Maksatnama laýyklykda, 2022-nji ýylda ýurdumyzyň ykdysadyýetine 36,1 mlrd. manatlyk maýa goýum goýulmagyna garaşylýar. Şunda maýa goýum serişdeleriniň 60,2 göterimini önümçilik maksatlaryna, 39,8 göterimini bolsa durmuş-medeni maksatly gurluşyklara gönükdirmek meýilleşdirilýär. Beýle diýildigi, goşulan gymmaty döredýän täze kärhanalaryň sanynyň artjakdygyny, täze iş orunlarynyň dörediljekdigini, adam maýasynyň hil görkezijileriniň mundan beýläk-de gowulanmagyna ýardam berjek durmuş maksatly desgalaryň guruljakdygyny aňladýar.

Halkara we daşary ýurt maliýe guramalary bilen hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de işjeňleşdirilmegi ýurdumyza maýa goýumlaryň artmagyna ýardam berjek ugur hökmünde kesgitlendi.

Garaşsyz Türkmenistan halkara giňişlikde durmuş derejeli döwlet hökmünde ykrar edilýär. 2022-nji ýylyň Döwlet býujetiniň çykdajylarynda durmuş ulgamyna degişli pudaklara gönükdiriljek serişdeleriň möçberiniň 76 göterimden-de ýokary göz öňünde tutulmagy, dünýäde dowam edýän çylşyrymly ýagdaýlara garamazdan, ýurdumyzyň saýlap alan ösüş ýoluna ygrarlydygyny tassyklaýar. Şunda Döwlet býujetinden durmuş we jemgyýetçilik hyzmatlaryna goýberilýän serişdeleriň 38,7 göteriminiň bilimi, 14,1 göteriminiň saglygy goraýşy, 2,7 göteriminiň medeniýeti, 34,8 göteriminiň durmuş üpjünçilik ulgamyny, 9,7 göteriminiň ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyny maliýeleşdirmäge gönükdirilmegi ildeşlerimiziň ýaşaýyş derejesini kesgitleýän ähli ugurlaryň hemişe döwletiň üns merkezinde saklanylýandygyny alamatlandyrýar.

Geljek ýylda amala aşyrylmagy göz öňünde tutulýan bu Maksatnamada ýurdumyzda eksporta niýetlenen, şeýle-de daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçilikleri giňeltmek, eýeçiligiň ähli görnüşindäki kärhanalaryň eksport mümkinçiliklerini ýokarlandyrmak üçin şertleriň döredilmegine we höweslendirilmegine uly orun berilmegi möhüm ähmiýete eýedir. Ol daşarky amatsyz şertleriň milli ykdysadyýetimize täsirini peseltmäge mümkinçilik berýän ugurlaryň biri bolup, ýurduň içerki mümkinçiliklerini ösüşiň hatyrasyna ulanmaga itergi berýär. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň dürli sebitlerinde erkin ykdysady zolaklary döretmek, bu zolaklarda ýerli we bilelikdäki kärhanalaryň işini ýola goýmak boýunça çäreleriň durmuşa geçirilmegi bäsdeşlige ukyply önümleriň köp öndürilmegine, «Türkmenistanda öndürildi» diýen nyşan bilen daşarky bazarlarda ýerlenýän harytlaryň möçberleriniň artdyrylmagyna mümkinçilik berer.

Ýurdumyzda durnukly ykdysady ösüşi gazanmakda ulag-logistika ulgamyna aýratyn orun berilýär. Maksatnamada ýurdumyzyň geosyýasy ýerleşişinden peýdalanyp, ulag-logistika ulgamyny ösdürmek we milli harytlaryň amatly ulag geçelgeleri arkaly dünýä bazaryna çykarylmagyna ýardam bermek, üstaşyr ýükleri artdyrmak hem-de bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek göz öňünde tutulan. Häzirki döwürde ýurdumyzyň daşary ykdysady syýasatynda ýurtlaryň arasynda ulag-logistika ulgamynda hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek meselesiniň möhüm ugurlaryň biri hökmünde kesgitlenmegi yklymlary birleşdirmekde, ykdysadyýeti ösdürmekde uly ähmiýete eýedir. Ýurdumyzyň Aziýanyň we Ýewropanyň, Gündogaryň we Günbataryň çatrygynda, geografik taýdan amatly ýerleşmegi içerki ösüş üçin, şeýle hem giň halkara hyzmatdaşlygyň bähbitlerine hyzmat edýän möhüm esas hökmünde çykyş edýär.

Maksatnamada bellenen çäreleriň durmuşa geçirilmegi jemi içerki önümiň möçberiniň artmagyna, onuň häzirki ösüş meýliniň saklanylmagyna ýardam berer.

Maýagözel BABAÝEWA,

Döwletimiziň ykdysady ösüş konsepsiýasyna laýyklykda bazar gatnaşyklarynyň barha çuňlaşdyrylýan döwründe salgyt syýasatyny ýönekeýleşdirmäge has köp üns berilýär. Munuň özi köpugurlaýyn salgyt ýeňillikleriniň giňeldilmegini aňladýar. Eger-de salgyt tölegleriniň ykdysadyýetimiziň ösüşine edýän täsirini göz öňünde tutsak, şeýle ugruň goldanylmagy örän bähbitlidir.

Ýurduň ykdysady ýagdaýyna we bu ugurda alnyp barylýan syýasata laýyk gelýän salgyt düzgünleriniň we syýasatynyň işlenilip düzülmegi salgyt kanunçylygyny hem kämilleşdirdi. Bu iş salgyt syýasatynyň üsti bilen ýene-de yzygiderlilikde dowam etdirilýär. Hormatly Prezidentimiziň aýdyşy ýaly, milli salgyt syýasatynyň netijeliligi köp babatda döwletiň ykdysadyýetiniň durnukly ösüşini kesgitleýär, aýlyk zähmet haklarynyň we döwlet kömek pullarynyň artdyrylmagy türkmenistanlylaryň ýaşaýyş derejesini ýokarlandyrmak üçin goşmaça mümkinçilikleri döredip, onuň maliýe binýadyny berkidýär. Şeýle hem salgyt syýasaty pensiýalardyr çaga üçin berilýän kömek pullarynyň köpeldilmegini, köp çagaly maşgalalary we maýyplygy bolan adamlary, hossarsyz çagalara durmuş taýdan goldawyň yzygiderli güýçlendirilmegini, şäher we oba ýerleriniň abadanlaşdyrylmagyny, dynç alşyň medeni we sport çäreleriniň guralmagyny we başga-da ençeme möhüm wezipeleriň çözgütlerini jemleýär. Salgytlaryň tölenmeginden emele gelýän býujet serişdeleri şu ugurlara gönükdirilýär.

Salgytdan gelip gowuşýan serişdeler howpsuzlygy, maliýe durnuklylygyny we ählumumy çökgünliligiň ýaramaz täsirleriniň öňünde ykdysady ulgamyň durnuklylygyny üpjün etmäge ýardam berýär. Bu bolsa häzirki wagtda aýratyn möhümdir. Düzgünleri we girizilýän täzelikleri düşündirmek, salgytlary öz wagtynda we doly tölemek babatda jogapkärçilikli raýat garaýyşlaryny kemala getirmek, salgyt medeniýetini terbiýelemek we ilatyň salgyt sowatlylygyny ýokarlandyrmak boýunça-da düşündiriş işleri netijeli ýola goýulýar.

Ýurdumyzyň salgyt syýasaty, bir tarapdan, salgyt kanunçylygynyň kämilleşdirilmegine hem-de onuň berjaý edilmegine gözegçiligi güýçlendirmegi, salgytlary tölemegi üpjün etmek boýunça çäreleri ýerine ýetirmegi göz öňünde tutýar, beýleki tarapdan bolsa, salgytdan düşýän agramy azaltmaga, maýa goýum işlerini, senagatyň strategik pudaklaryny höweslendirmäge, hususy telekeçileriň bähbitlerini goramaga we olary goldamaga gönükdirilýär.

Welaýatlarda salgyt bölümleriniň işgärleri bilen salgyt töleýjileriň arasynda salgyt kanunçylygy barada okuw-maslahatlar guralýar, şeýle-de welaýat salgyt bölümlerinde düşündiriş işlerini talabalaýyk alyp barmak babatdaky tejribe öwrenilýär. Şol okuw-maslahatlarda salgyt töleýjilere we salgyt bölümleriniň işgärlerine häzirki hereket edýän «Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň Bütewi kanunynyň düzgünleri, oňa täze girizilýän üýtgetmelerdir goşmaçalar düşündirilýär, sowal-jogap alşylýar. Bu işleriň ählisi salgyt salmagyň we tölemegiň düzgünlerini gyşarnyksyz berjaý etmäge mümkinçilik berýär.

Baýram TAGANOW,

2021-nji ýylyň on bir aýynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň jemleri

• Ykdysadyýetimiziň pudaklarynda şu ýylyň on bir aýynda alnyp barlan işleriň netijeleri Türkmenistanyň daşary we içeri syýasatynyň bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlyk kadalaryna berk eýermek esasynda alnyp barylýandygyny görkezdi. Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk şanly baýramy mynasybetli bellenen esasy çäreleriň köpüsi ýokary derejede guramaçylykly geçirilýär. Şu ýyl 30 sany iri desga ulanmaga berilmeli bolsa, olaryň sany 73-e ýetdi. Ykdysadyýetde 6,2 göterim ösüş depgini saklandy. Hasabat döwründe halk hojalygynyň ähli pudaklarynda diýen ýaly bellenen tabşyrygyň çäklerinde önümçiligiň ösüşi üpjün edildi. Zähmet haklarynyň, pensiýalaryň we döwlet kömek pullarynyň möçberleri artdyryldy. Ýurdumyzda häzirki döwürde hem iri senagat we ýaşaýyş-durmuş maksatly köpsanly desgalaryň gurluşygy dowam edýär. Şolaryň hatarynda täze şäherçelerdir ýaşaýyş jaýlary, dynç alyş we saglyk merkezleri, mekdeplerdir çagalar baglary hem-de ençeme beýleki desgalar bar.
• Milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň şu ýylyň on bir aýynda jemi içerki önümiň durnukly ösüş depgini üpjün edildi. Hasabat döwründe öndürilen önümleriň mukdary 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 6,1 göterim ýokarlandy. Geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, bölek haryt dolanyşygynyň mukdary 16,5 göterim artdy. Daşary söwda dolanyşygynyň görkezijileri bolsa 18,6 göterim ýokarlandy. Şu ýylyň on bir aýynda Döwlet býujetiniň girdeji böleginiň meýilnamasy 108,5 göterim, çykdajy böleginiň meýilnamasy 97,2 göterim ýerine ýetirildi. Şu ýylyň ýanwar-noýabr aýlarynda iri we orta kärhanalar boýunça aýlyk haklary, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,5 göterim köpeldi. Maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna özleşdirilen maýa goýumlarynyň mukdary 24,6 milliard manada deň boldy. «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etrapdaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň durmuş-ýaşaýyş şertlerini düýpli özgertmek boýunça 2020-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynyň» rejelenen görnüşinde göz öňünde tutulan gurluşyk işleri alnyp baryldy.
• Nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde, şu ýylyň on bir aýynda benzin öndürmegiň meýilnamasy 105,3 göterim, bitum öndürmegiň meýilnamasy 140,3 göterim, polipropilen öndürmegiň meýilnamasy 106,6 göterim ýerine ýetirildi. Tebigy we ugurdaş gazyň çykarylyşynyň meýilnamasy 121,4 göterim, «mawy ýangyjy» daşary ýurtlara ibermegiň meýilnamasy 132 göterim berjaý edildi. Geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, bu görkezijiler boýunça ösüş depgini, degişlilikde, 122,1 göterim hem-de 136,7 göterim üpjün edildi. Maýa goýumlary barada maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleri boýunça meýilnama 106,2 göterim ýerine ýetirildi.
• Gurluşyk, senagat we energetika toplumlarynda, «Türkmenhimiýa» döwlet konserninde hem-de Aşgabat şäheriniň häkimliginde şu ýylyň geçen on bir aýynda önüm öndürmek we işleri ýerine ýetirmek boýunça meýilnama 139,5 göterim ýerine ýetirildi. Gurluşyk we binagärlik ministrligi boýunça şu ýylyň ýanwar-noýabr aýlarynda ýerine ýetirilen işler boýunça meýilnama 113,6 göterime deň boldy. Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi tarapyndan öndürilen önümleriň we ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 129,6 göterime deň boldy. Ýylyň başyndan bäri geçen döwürde Energetika ministrligi boýunça öndürilen önümleriň, ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň meýilnamasy 132,9 göterim berjaý edildi. Elektrik energiýasyny öndürmegiň ösüş depgini 112,2 göterime, onuň eksporty bolsa 135,9 göterime barabar boldy. «Türkmenhimiýa» döwlet konserni önüm öndürmek we hyzmatlary ýerine ýetirmek boýunça meýilnamany 152 göterim berjaý etdi. Aşgabat şäheriniň häkimligi boýunça ýerine ýetirilen işler we hyzmatlar boýunça meýilnama şu ýylyň on bir aýynda 151,4 göterim ýerine ýetirildi.
• 2021-nji ýylyň ýanwar-noýabr aýlarynda Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça söwda dolanyşygynyň ösüş depgini, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 116,2 göterime, öndürilen önümleriň ösüş depgini bolsa 108,7 göterime barabar boldy. Dokma senagaty ministrligi boýunça geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, nah ýüplügiň önümçiligi 120,2 göterime, nah matalarynyň önümçiligi 105,5 göterime, tikin we trikotaž önümleriniň önümçiligi 116,4, gön önümleriniň önümçiligi 104,7 göterime deň boldy. Şu ýylyň başyndan bäri «Türkmenhaly» döwlet birleşigi boýunça haly we haly önümlerini öndürmegiň meýilnamasy 110,6 göterim ýerine ýetirildi. Döwlet haryt-çig mal biržasy boýunça şu ýylyň on bir aýynda birža söwdalarynyň 273-si geçirilip, 29 müň 419 şertnama hasaba alyndy. Söwda-senagat edarasy boýunça hasabat döwründe amala aşyrylan işleriň ösüş depgini 108 göterime barabar boldy. Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça şu ýylyň ýanwar-noýabr aýlarynda oba hojalyk hem-de azyk önümlerini öndürmegiň ösüş depgini 115,4 göterime, senagat önümleriniň öndürilişiniň ösüş depgini 125,2 göterime deň boldy.
• Hasabat döwründe obasenagat toplumynda önümleriň önümçilik möçberiniň ösüş depgini geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 107,7 göterime deň boldy. Bu görkeziji Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi boýunça 108,4 göterime, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti boýunça 100,7 göterime, «Türkmenatlary» döwlet birleşigi boýunça 103,7 göterime deň boldy. Maýa goýumlaryny özleşdirmegiň meýilnamasy 153,9 göterim berjaý edildi. Hasabat döwründe maýa goýumlarynyň esasan oba we suw hojalygyny ösdürmek, ýerleriň suwaryş ýagdaýyny, ekerançylyk meýdanlarynyň suw bilen üpjünçiligini gowulandyrmak boýunça döwlet maksatnamalarynda göz öňünde tutulan desgalaryň gurluşyklaryna gönükdirilendigi bellenildi.
• Şu ýylyň on bir aýynda ulag-kommunikasiýalar toplumy boýunça ýerine ýetirilen hyzmatlaryň we önüm öndürmegiň meýilnamasy 109,2 göterim berjaý edildi. «Türkmendemirýollary» agentliginde ýanwar-noýabr aýlarynda ýerine ýetirilen hyzmatlaryň ösüş depgini 110,1 göterime barabar boldy. «Türkmenawtoulaglary» agentligi boýunça 137,5 göterim ösüş depgini gazanyldy. Şeýle hem «Türkmendeňizderýaýollary» agentligi boýunça ýerine ýetirilen hyzmatlaryň ösüş depgini 131,4 göterime, «Türkmenaragatnaşyk» agentligi boýunça ösüş depgini 111 göterime deň boldy. «Türkmenhowaýollary» agentligi boýunça hem degişli işler alnyp baryldy.
• Hasabat döwründe şanly senelere bagyşlanyp, döredijilik bäsleşikleri yglan edildi, dürli medeni çäreler, duşuşyklar, wagyz-nesihat işleri, aýdym-sazly dabaralar, medeni-durmuş maksatly binalaryň ulanylmaga berilmegi mynasybetli dürli dabaralar guraldy. Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzyň gazanan üstünlikleri, ýeten sepgitleri metbugat sahypalarynda, teleradioýaýlymlarda, internet saýtlarynda giňden beýan edildi. Döwlet Baştutanymyzyň tabşyryklaryndan, sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyndan gelip çykýan wezipeleri ýerine ýetirmek, şeýle hem işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmak boýunça netijeli işler geçirildi. Ýylyň başyndan bäri halkara hyzmatdaşlygynyň çäklerinde, wideoaragatnaşyk arkaly dürli çäreler guraldy. 30-njy noýabrda Şekillendiriş sungat muzeýinde «Parahatçylygyň medeniýeti» atly halkara maslahaty geçirildi.Türkmen hünärmenleri sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden peýdalanyp, birnäçe halkara okuwlaryna we maslahatlaryna gatnaşdylar. Birnäçe halkara resminamalaryna gol çekildi. Türkmen döwlet neşirýat gullugy tarapyndan önümçilik meýilnamasy 103,3 göterim ýerine ýetirildi. Hasabat döwründe ýurdumyzda gazet-žurnallary elektron görnüşinde ilata ýetirmegi üpjün etmek ulgamy kämilleşdirildi.
• Hasabat döwründe okuw işini kämilleşdirmek, bilimiň hilini ýokarlandyrmak boýunça işler dowam etdirildi. «Altyn asyryň altyn zehinleri» atly ders bäsleşigi, «Garaşsyzlygyň merjen däneleri» bäsleşigi guramaçylykly geçirildi. Okuwçy we talyp ýaşlar halkara ders bäsleşiklerinde üstünlikli çykyş edip, altyn, kümüş, bürünç medallara, dürli derejeli diplomlara mynasyp boldular. Okuw kitaplarynyň we okuw gollanmalarynyň jemi 132 görnüşi neşir edildi. «Muhammet Baýram han Türkmen we türkmen halkynyň mertlik, watansöýüjilik, adamkärçilik ýörelgeleri» atly halkara forumy, «Innowasion tehnologiýalary önümçilige ornaşdyrmagyň meseleleri», «Magtymguly Pyragy we türkmen halkynyň garaşsyz döwletlilik taglymaty» atly halkara ylmy maslahatlary geçirildi. Bilimler we talyp ýaşlar güni mynasybetli 1-nji sentýabrda hormatly Prezidentimiziň geçiren umumy sapagy bilim edaralarynda nusgalyk watançylyk dersine öwrüldi. Milli Liderimiziň adyndan 1-nji synp okuwçylaryna «Bilimli» atly kompýuterler gowşuryldy. Ahal hem-de Lebap welaýatlarynda täze orta mekdepleriň 7-si dabaraly ýagdaýda açyldy. Döwlet Baştutanymyzyň Kararlaryna laýyklykda, uniwersitetleriň 3-si, institutlaryň 4-si hojalyk hasaplaşygyna geçirildi, Döwlet hünär bilim edaralary hakyndaky Düzgünnamalar tassyklanyldy. Ylymlar akademiýasynyň ylmy-barlag institutlarynda, ministrlikleriň garamagyndaky ylmy edaralarda, ýokary okuw mekdeplerinde ylmyň we tehnologiýalaryň ileri tutulýan ugurlary boýunça ylmy-barlag işleri utgaşykly alnyp baryldy. Saglygy goraýyş ulgamynda «Saglyk» döwlet maksatnamasynyň rejelenen görnüşi, Türkmenistanyň ýiti ýokanç kesele garşy taýýarlygyny we dessin çäreleriň görülmegini üpjün etmegiň meýilnamasy, Türkmenistanda ilatyň kesellere garşy göreşmek ukybyny ýokarlandyrmak boýunça 2021 – 2025-nji ýyllar üçin Milli maksatnamasy, «Sagdyn – ene, sagdyn – çaga, sagdyn – geljek» atly Milli strategiýa tassyklanyldy. Sagaldyş-dikeldiş edaralarynda öňdebaryjy tejribeleri lukmançylyk işine ornaşdyrmak işjeň dowam etdirildi. Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy şäherinde ýokanç keselleri hassahanasy we Magtymguly etrabynda köpugurly hassahana açylyp, ulanylmaga berildi. Halkara fiziologiýa ylmy-kliniki hem-de Halkara sagaldyş-dikeldiş merkezleriniň gurluşyklaryna badalga berildi. Hasabat döwründe ýurdumyzyň türgenleri halkara ýaryşlarynyň 20-sine gatnaşyp, bäş altyn, on kümüş, on dokuz bürünç, jemi 34 medala mynasyp boldular.
• Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasy strategiýasyny durmuşa geçirmek, milli Liderimiziň netijeli döwletara gatnaşyklary ösdürmek boýunça öňde goýan wezipelerini we beren tabşyryklaryny ýerine ýetirmek hem-de sebit we halkara guramalarynyň çäklerinde netijeli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak boýunça geçirilen degişli işler barada aýdyldy. Hasabat döwründe ýurdumyza Gazagystan Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň we Türkiýe Respublikasynyň Prezidentleri döwlet saparlary, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti resmi sapar, Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti iş sapary bilen geldiler. Şu ýylyň 6-njy awgustynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň Konsultatiw duşuşygy geçirildi. Oňa gatnaşmak üçin sebitiň ähli döwletleriniň Prezidentleri ýurdumyza geldiler. 28-nji noýabrda Aşgabatda hormatly Prezidentimiziň Başlyklyk etmeginde Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammiti geçirildi. Oňa Azerbaýjan Respublikasynyň, Eýran Yslam Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Özbegistan Respublikasynyň, Pakistan Yslam Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň, Türkiýe Respublikasynyň Prezidentleri hem-de Gazagystan Respublikasynyň Premýer-ministri gatnaşdylar. Hasabat döwründe hormatly Prezidentimiz iş sapary bilen Täjigistan Respublikasynda, Birleşen Arap Emirliklerinde we Türkiýe Respublikasynda hem-de resmi sapar bilen Özbegistan Respublikasynda boldy. Ýylyň dowamynda onlaýn tertibinde döwlet Baştutanymyzyň birnäçe ýurtlaryň ýolbaşçylary bilen duşuşyklary geçirildi. Milli Liderimiz sanly ulgam arkaly BMG-niň durnukly ulag ulgamy boýunça ikinji ählumumy maslahatyna, BMG-niň senagat meseleleri boýunça forumyna, YHG-niň 14-nji sammitine, Türki dilli döwletleriň guramasynyň döwlet Baştutanlarynyň maslahatyna, GDA-nyň döwlet Baştutanlarynyň Geňeşiniň mejlisine, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ylym we tehnologiýalar boýunça sammitine, Demirgazyk Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça Halkara foruma gatnaşdy. Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz sanly ulgam arkaly Birleşen Milletler Guramasynyň 76-njy mejlisinde çykyş etdi. Şeýle hem döwlet Baştutanymyzyň daşary ýurt döwletleriniň ýolbaşçylary bilen telefon arkaly gepleşikleri geçirildi. Daşary işler ministrliginiň üsti bilen jemi 84 wekiliýet ýurdumyza sapar bilen geldi we Türkmenistandan daşary ýurtlara 49 wekiliýet iberildi. Sanly ulgam arkaly dürli derejedäki duşuşyklaryň 1783-si guraldy. Ýylyň dowamynda halkara resminamalaryň 182-sine gol çekildi. Daşary işler ministrliginiň ugry boýunça duşuşyklar we geňeşmeler, maslahatlaşmalar yzygiderli geçirildi. Ýurdumyzyň wekilleri hyzmatdaşlygyň dürli görnüşinde geçirilen duşuşyklaryň hem birnäçesine gatnaşdylar. Türkmenistanyň daşary ykdysady gatnaşyklaryny ösdürmek boýunça yzygiderli çäreler görülýär. Ýanwar-noýabr aýlarynda ikitaraplaýyn hökümetara toparlarynyň, beýleki degişli düzümleriň çäklerinde nobatdaky duşuşyklar hem-de işewürler forumlary we daşary ýurtlaryň işewür toparlarynyň wekilleri bilen gepleşikler geçirildi.

* * *

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzy senagat taýdan ösen döwletleriň hataryna çykarmak baradaky öňdengörüjilikli syýasatyndan ugur alnyp, häzirki wagtda Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi tarapyndan döwrebap tehnologik enjamlar bilen üpjün edilen senagat kärhanalaryny gurmak, ozalky bar bolanlarynda düýpli abatlaýyş işlerini geçirmek boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar. Kärhanalary häzirki zaman tehnologiýalary bilen enjamlaşdyrmak, ýerli çig mallaryň hasabyna bäsdeşlige ukyply, ýokary hilli, ekologik taýdan arassa bolan täze senagat önümlerini öndürmek, gaýtadan işleýän önümçiligi innowasion esasda ýola goýmak, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri özümizde öndürmek wezipeleri şol işleriň esasyny düzýär.

Senagat we gurluşyk pudagy ýurdumyzyň ähli künjeklerinde alnyp barylýan gurluşyklary zerur bolan önümlerdir beýleki serişdeler bilen üpjün edýär. Şunda hormatly Prezidentimiziň tagallalary bilen gurlup, bu gün üstünlikli hereket edýän gurluşyk önümçiligi boýunça kärhanalaryň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak esasy wezipe bolup durýar. Garaşsyzlyk ýyllarynda gurlan «Bäherden», «Balkan», «Lebap» sement zawodlary, «Türkmendemirönümleri» döwlet kärhanasy, Gazbeton öndürýän zawod, «Türkmenmermer» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti, «Türkmen aýna önümleri» kärhanasy we durky täzelenip, döwrebap tehnologiýalar bilen enjamlaşdyrylan, gurluşyk-gurnama önümlerini öndürýän kärhanalar, kuwwatly owradyjy-saýlaýjy enjamlar toplumlary bilen üpjün edilen kän müdirliklerdir hojalyklar, esasy tehnologik enjamlarynda hem-de ulgamlarynda dikeldiş, düýpli abatlaýyş işleri geçirilen Ýaşlyk keramzit zawody we başgalar senagat pudagynyň kuwwatyny has-da artdyrmaga amatly şertleri döredýär.

Ministrlige degişli sement zawodlary Diýarymyzda ýaýbaňlandyrylan gurluşyklar üçin zerur bolan ýokary hilli sementiň üpjünçiliginde möhüm orun eýeleýärler. Olaryň hersiniň kuwwatlylygy ýylda 1 million tonna barabardyr. Häzirki wagtda ildeşlerimiziň müňlerçesini iş bilen üpjün edýän bu zawodlarda önümçiligiň çig maly hökmünde, esasan, ýerli serişdeler ulanylýar. «Türkmendemirönümleri» döwlet kärhanasy bolsa ýurdumyzda gurluşyk işleri üçin gerek bolan demir önümlerini öndürýän ilkinji kärhanadyr. Bu gün agzalan kärhananyň dürli ölçegdäki demir önümleri diňe bir eziz Diýarymyzda ýaýbaňlandyrylan gurluşyklarda ulanylman, eýsem, ýurdumyzyň çäginden uzaklarda-da giňden isleglidir. Onda öndürilýän önümlere sarp edijiler tarapyndan uly isleg bildirilmegi, ilkinji nobatda, önümleriň ýokary hili bilen baglydyr.

Sanlyja ýyl mundan ozal ulanylmaga berlen «Türkmen aýna önümleri» kärhanasy hem bu gün öňdebaryjy önümçilikleriň hataryna goşuldy. Ýyllyk taslama kuwwatlylygy galyňlygy 4 mm bolan float usulyndaky aýnanyň 7,2 million inedördül metrini öndürmäge niýetlenen innowasion tehnologiýaly kärhanada gurluşyk üçin aýnadyr çüýşe gaplaryň önümçiligi ýokary depginde alnyp barylýar. Öňler şeýle önümler daşary ýurtlardan satyn alnan bolsa, bu gün kärhananyň daşary ýurtlara eksport edýän aýna önümleriniň möçberi barha artýar. Pudakda sement, demir we aýna önümlerinden başga-da, magdan däl materiallar, gurnama demirbeton, iri panelli jaý gurluşyk önümleri, elektron serişdeler we maşyngurluşyk enjamlary, diwara örtülýän materiallar, keramzit, gazbeton, gips, kaolin, izogam önümleridir beýleki gurluşyk materiallary öndürilýär.

Soňky ýyllarda ýurdumyzda döwlet Baştutanymyzyň tagallasy bilen milli elektron senagaty kemala gelýär, ilat arasynda uly isleg bildirilýän elektron we elektrotehniki önümleriň çykarylyşy ýola goýulýar. Ministrligiň bilelikdäki «Aýdyň gijeler» hojalyk jemgyýeti tarapyndan elektron harytlaryň önümçiligi giňden alnyp barylýar. Hojalyk jemgyýetinde dürli görnüşli LED lampalaryň, okuwçylar üçin niýetlenen öwrediji kompýuterleriň, netbuklaryň, smartfonlaryň, 32, 42, 55 we 65 dýuým ölçegli smart telewizorlaryň önümçiligi ýola goýuldy.

Gurluşyk materiallary pudagynda öndürilýän dürli görnüşli önümleriň, şol sanda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň möçberi mundan beýläk-de artdyrylar we pudagyň eksport mümkinçilikleri ýokarlandyrylar. Häzirki wagtda «Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» hem-de «Türkmenistanyň senagat we kommunikasiýa toplumynyň pudaklaryny ösdürmegiň 2019 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynda» kesgitlenen wezipeleri durmuşa geçirmek üçin ministrlik tarapyndan ähli zerur işler amala aşyrylýar. Şeýle-de hormatly Prezidentimiziň 2020-nji ýylyň 20-nji fewralynda gol çeken «Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrliginiň 2020 — 2023-nji ýyllarda senagat we önümçilik desgalaryny gurmagy hakynda» Kararyna laýyklykda, ýurdumyzyň welaýatlarynyň etraplarynda hem-de şäherlerinde häzirki zaman senagat desgalarynyň gurluşygy giň gerimde alnyp barylýar. Munuň özi Türkmenistanyň ykdysady kuwwatyny has-da artdyrmakda uly ähmiýete eýedir. Ýeri gelende bellesek, şu ýylyň geçen döwründe pudakda senagat önümleriniň esasy görnüşleri boýunça meýilnamalar üstünlikli ýerine ýetirilip, 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, ähli ugurlarda ýokary ösüş depginleri gazanyldy.

Senagat we gurluşyk önümçiligi pudagynyň agzybir işgärleri eziz Watanymyzyň gülläp ösmegi ugrunda alyp barýan tutumly işleri, döredip berýän giň mümkinçilikleri üçin hormatly Prezidentimize egsilmez alkyş aýdýarlar.

Goý, Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun, il-ýurt bähbitli, umumadamzat ähmiýetli başlangyçlary mundan beýläk-de rowaçlyklara beslensin!

Gülşirin TAGANDURDYÝEWA,

Ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň iri düzümleriniň biri bolan «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasynyň hünärmenleriniň alyp barýan yhlasly işleri tebigy baýlyklaryň iri ýataklaryny senagat taýdan özleşdirmäge ygtybarly goşantdyr. Korporasiýanyň düzüminde hereket edýän geofiziki, geologiýa-gözleg we gidrogeologik ekspedisiýalar, ýörite geologik maglumatlar merkezi we beýleki bölümler bu ugurda düýpli işleri bitirýärler. «Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasyna» laýyklykda geçirilýän işler iki hem-de üç ölçegli seýsmiki barlaglary, profilli we meýdan-grawimetrik, şonuň ýaly-da, beýleki barlag usullaryny, şeýle hem gatlaklaryň nebitgaz berijiligine baha bermegi, çuň gözleg-barlagy we parametrik burawlaýşy özünde jemleýär. Bu işleri amala aşyrmakda korporasiýanyň düzümine girýän Balkan geofiziki ekspedisiýasynyň hünärmenleri hem tutanýerli zähmet çekýärler.

Kärhanamyzyň zähmet toparlary «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň geçen 11 aýynda seýsmiki gözleg işlerini geçirmek baradaky meýilnamany 105,3 göterim berjaý etmegiň hötdesinden geldiler. Hasabat döwründe ekspedisiýamyz boýunça 3D usulynda 435 inedördül kilometr meýdandaky işler üstünlikli ýerine ýetirildi.

Has düşnükli bolar ýaly aýtsak, 2D usuly ýeriň gatlagyny bir ugur boýunça, 3D usuly bolsa ählitaraplaýyn öwrenýär. Şu sebäpden iş alyp barmagyň 3D usuly ýörgünli bolup, ol has çuň we çylşyrymly geologik gurluşy bolan gatlaklary içgin öwrenmäge giň mümkinçilik berýär. Kärine ussat hünärmenlerimiz ýeriň müňlerçe metrlik çuňluklaryndaky gatlaklary öwrenmek netijesinde alynýan seýsmiki maglumatlaryň esasynda bu meýdançanyň çäginde geljegi uly bolan nebitgazly ýataklary anyklamagy üstünlikli amala aşyrýarlar.

Ýeriň çuňluklaryna dürli usullarda gönükdirilýän tolkunlar yza serpilende, ýörite awtoulaglarda oturdylan seýsmiki stansiýalarymyz ýüze çykýan maglumatlary ýazgylaryna geçirýärler. Şol ýazgydaky maglumatlar ekspedisiýanyň kompýuterlerinde ilkinji gezek gaýtadan işlenilýär. Alnan maglumatlar süzgüçden geçirilip, arassalanyp, degişli hünärmenlere gowşurylýar. Hut şol maglumatlar hem geofiziklerimiziň bitiren işleriniň hilini görkezýär. Toplanan maglumatlar soňra korporasiýanyň geologik maglumatlary gaýtadan işleýji merkezine ýetirilýär. Diňe şondan soňra, ahyrky netije alynýar we jemleýji hasabatda öwrenilen meýdançanyň kartasy taýýarlanyp, ol çuň buraw işlerini alyp barýan müdirliklere berilýär. Çünki bu çäreleriň her biri aňryçäk takyklygy talap edýär. Gahryman Arkadagymyzyň ýurdumyzyň nebitgaz pudagyny döwrebaplaşdyrmak babatdaky tagallalarynyň netijesinde soňky gysga wagtyň içinde kärhanamyz has ygtybarly seýsmiki stansiýalar, kuwwatly ýer sarsdyryjylar we beýleki zerur bolan tehniki enjamlardyr kämil tehnologiýalar bilen üpjün edildi. Munuň özi geofizikleriň bitirýän işleriniň netijeliligini gazanmaga we hilini ýokarlandyrmaga täsirini ýetirýär.

Şeýlelikde, Diýarymyzyň günbatar sebitiniň dürli meýdançalarynda seýsmiki-gözleg işlerini geçirýän ekspedisiýanyň esasy maksady ýeriň çuň gatlaklarynyň geologik gurluşyny öwrenmek bilen, nebitgazly ojaklaryň üstüni açmakdan hem-de uglewodorod çig mallarynyň haýsy çuňluklarda we gatlaklarda ýatandygyny takyklap, burawlaýjylara teklipnamalary taýýarlap bermekden ybaratdyr. Kärhanamyzyň hünärmenleriniň 400-e golaýy hemişe meýdan şertlerinde zähmet çekýärler. Üç sany seýsmiki we bir sany grawiki toparlarda işleýän hünärmenlerimiziň öz işlerini netijeli alyp barmagy üçin ähli şertler üpjün edilýär. Häzirki güne çenli welaýatyň çägindäki gyzyl reňkli gatlaklar dolulygyna diýen ýaly öwrenilendir. Indi esasy wezipe ondan aşakda ýerleşýän miosen gatlagyny öwrenmekden ybarat bolup, bu möhüm iş häzirki wagtda «Gukurguýy» meýdançasynda amala aşyrylýar. Türkmen alymlarynyň tassyklamalaryna görä, miosen gatlaklarynyň bolsa uglewodorod çig mallary babatda geljegi uludyr.

Şaguly SÖÝÜNOW,

Hormatly Prezidentimiz ýakynda — 10-njy dekabrda Türkmenistanyň daşary ýurtlardaky diplomatik we konsullyk edaralarynyň ýolbaşçylarynyň hem-de käbir beýleki ýolbaşçylaryň gatnaşmagynda Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisini geçirdi. Döwlet Baştutanymyzyň mejlisde milli ykdysadyýetimizi ösdürmek bilen baglanyşykly öňe süren başlangyjy we degişli ýolbaşçylara beren tabşyryklary ýurdumyzyň ykdysady ösüşinde täze tapgyryň başlanýandygyny alamatlandyrdy. Gahryman Arkadagymyz bu barada: «Daşary ýurtlardaky ilçihanalarymyzyň we wekilhanalarymyzyň düzümini tejribeli halkara derejeli ykdysatçylar bilen berkitmegi teklip edýärin. Olary zerur serişdeler bilen üpjün etmeli. Olaryň bolýan ýurtlarynda we sebitlerinde ykdysady ugur boýunça geçirilýän çärelere işjeň gatnaşmaklary üçin mümkinçilikleri göz öňünde tutmaly» diýmek bilen, dünýä ykdysadyýetiniň ösen tejribelerini öwrenmegi hem-de olary milli ykdysadyýetimize ornaşdyrmagy maslahat berdi. Şunda ykdysady diplomatiýanyň milli nusgasyny kämilleşdirmek we ony has işjeň ýagdaýa getirmek, bu babatda ýurdumyzyň bitaraplyk hukuk derejesinden ýerlikli peýdalanmak esasy maksatlaryň biri bolup durýar.

Türkmenistanyň üstünlikli durmuşa geçirýän bitaraplyk syýasaty diňe sebitde däl, eýsem, Ýer ýüzünde hem ählumumy parahatçylygy, howpsuzlygy, durmuş-ykdysady ösüşi kepillendirýär. Halkara jemgyýetçilik milli Liderimiziň ynsanperwer garaýyşlarynyň, täze başlangyçlarynyň häzirki hem geljekki nesiller, tutuş adamzat üçin örän möhümdigini ykrar edýär.

Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasynyň başlangyçlarynyň hem-de ýörelgeleriniň durmuşa geçirilmegine işeňňir gatnaşmagy we daşary syýasatda gazanýan üstünlikleri hormatly Prezidentimiziň çuň many-mazmunly hem uzak geljegi nazarlaýan daşary syýasy ugrunyň halkara derejede barha giň goldawa eýe bolýandygyna şaýatlyk edýär.

Türkmenistan özüniň anyk işleri bilen sebitde ýagdaýy durnuklylaşdyrmaga we sebitara hyzmatdaşlyga saldamly goşandyny goşmak bilen, öz üstüne alan borçnamalaryna ygrarlydygyny tassyklaýar. Ýurdumyzyň syýasy durnuklylygy we ýokary ykdysady ösüş depgini Türkmenistana halkara gepleşikleri we maslahatlary geçirmek üçin oňyn mümkinçilik berdi.

Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasy bilen hyzmatdaşlygynyň ileri tutulýan ugry bu halkara guramanyň düzümleri bilen mundan beýläk-de işjeň gatnaşyklary ýola goýmakdan ybaratdyr. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň BMG-niň Ykdysady we Durmuş Geňeşiniň agzalygyna iki gezek saýlanylmagy aýratyn bellenmäge mynasypdyr.

Halkara hyzmatdaşlykda Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasy, Ýewropa Bileleşigi, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygy, Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy, Goşulyşmazlyk Hereketi, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasy, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasy ýaly abraýly halkara guramalar, dünýäniň ýurtlary bilen syýasy, ykdysady, medeni-ynsanperwer gatnaşyklary yzygiderli giňeldýär. Ýer ýüzünde parahatçylygy, ynanyşmagy we ösüşi üpjün etmek üçin tagallalary birleşdirmäge öz goşandyny goşýar.

Türkmenistan nebit-gaz gorlary boýunça dünýäniň baý döwletleriniň hatarynda durýar. Ýewraziýa yklymynda düýbünden täze ýangyç-energetika düzüminiň taslamasy, ýagny Ýewraziýa yklymynda syýasy we ykdysady durnuklylygy üpjün etjek Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygy şu jähetden örän möhümdir. Bu iri halkara taslama bitaraplyk syýasatynyň ösüş ýörelgesiniň yzygiderli we ygtybarly häsiýete eýedigini görkezýär.

Transmilli gaz geçiriji Owganystanyň we onuň ugrundaky ýurtlaryň ilatynyň iş bilen üpjünçiligine, umuman, durmuş-ykdysady ýagdaýynyň gowulanmagy üçin şertleri döreder. Mundan başga-da, Türkmenistandan Owganystana iberilýän elektrik energiýasynyň möçberini artdyrmak, owgan ykdysadyýeti üçin ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerinde milli hünärmenleri taýýarlamak, şeýle hem Türkmenistan — Owganystan — Pakistan ugurlary boýunça elektrik energiýasyny ibermek we optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamyny çekmek boýunça degişli işler alnyp barylýar. Şunuň ýaly ynsanperwer çäreler Merkezi Aziýada, hususan-da, goňşy döwletimiz Owganystanda syýasy, ykdysady we durmuş ýagdaýynyň kadalaşmagyna, asudalygyň durnukly bolmagyna ýardam berer.

Bitaraplyk derejesinden, hoşniýetli ýörelgesinden ugur alýan özara bähbitli ykdysady hyzmatdaşlyk Garaşsyz ýurdumyzda beýik özgertmeleri üstünlikli durmuşa geçirmäge, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini, intellektual taýdan ösüşini üpjün etmek üçin ajaýyp şertleri döretmäge mümkinçilik berdi.

Türkmenistanyň ykdysady ösüşi deňagramlylygy we bäsdeşlige ukyplylygy bilen tapawutlanýar. Ýurduň durnukly ösmeginde onuň maliýe-bank ulgamy möhüm orun eýeleýär, bu ulgam pul dolanyşygynyň deňeçerligini üpjün etmäge, milli puluň satyn alyjylyk ukybyny saklamaga we döwletiň durnukly durmuş-ykdysady ösüşini gazanmaga gönükdirilendir. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmegi üçin onuň pugta kadalaşdyryjy hukuk binýady döredildi hem-de yzygiderli kämilleşdirilýär. Ykdysadyýeti sanly ulgama geçirmek milli Liderimiziň ylmy taýdan esaslandyrylan özgertmeler syýasatynyň aýrylmaz bölegidir. Şol strategiýa diňe bir durnukly ösüşi däl, eýsem, dünýäniň degişli ýagdaýyna uýgunlaşmagyny, daşarky ýagdaýlar bilen şertlendirilen töwekgelçilikleriň azaldylmagyny üpjün edýär.

Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen ýurdumyzda ulag-logistika infrastrukturasynyň döredilmegi «Gündogar — Günbatar» we «Demirgazyk — Günorta» ugurlary boýunça ulag-aragatnaşyk merkezleriniň birine öwrülmegine amatly şertleri döretdi. Şonuň bilen birlikde dünýäniň köp döwletleri bilen işjeň söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy ilerletmäge giň ýol açyldy.

Durnukly ykdysady ösüşi üpjün etmekde dünýäniň ösen döwletleri bilen işjeň maýa goýum syýasatyny alyp barmaga aýratyn orun degişlidir. Ýurdumyzda kabul edilen kanunlaryň halkara talaplara laýyk getirilmegi, ykdysady amatlyklaryň döredilmegi ýurdumyzyň maýa goýum syýasatynyň barha özüne çekijiligini ýokarlandyrýar.

Häzirki döwürde oba hojalygyny ösdürmäge aýratyn üns berilýär we bu ugurda ýokary netijeler gazanylýar. Ýurtda azyk bolçulygy döredilýär, ilat ýylyň dowamynda elýeterli bahadan, ekologik taýdan arassa oba hojalyk önümleri bilen üpjün edilýär we onuň belli bir bölegi daşary ýurtlara eksport edilýär. 2020-nji ýylda Türkmenistan Bütindünýä Söwda Guramasyna synçy hökmünde goşuldy we söwda syýasatyny kämilleşdirmäge, ony halkara talaplara laýyk getirmäge başlady. Bu bolsa Diýarymyzda ykdysady ösüşiň durnuklylygyny saklamaga ýardam eder.

Bitaraplyk hukuk ýagdaýy ýurdumyzyň mundan beýläk hem gülläp ösmegi üçin parahat durmuşy, geljege ynamy berkidýär. Çünki hut asuda, durnukly ýagdaý döredijilikli zähmete, ýokary depginli ösüşe binýat döredýär, munuň özi ýurdumyzyň ösen döwletleriň hataryna goşulmagyna giň ýol açýar.

Baýramdurdy TAÝHAROW,

Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwrüniň taryhyna altyn harplar bilen ýazyljak ýene bir şanly ýylyň ahyrky günlerini başdan geçirýäris. Ýene barmak büküp sanaýmaly günlerden Täze — 2022-nji ýyl ýetip geler. Ajaýyp döwrümizde ýyllar özüne mynasyp at bilen gelýär. Şol at hem olaryň şanyna şan, şöhratyna şöhrat goşýar.

Şu günler köpsanly ildeşlerimiz tarapyndan bosagada duran ýylyň «Halkyň Arkadagly zamanasy» diýlip atlandyrylmagy barada teklip öňe sürülýär. Bu asylly başlangyç ýurdumyzda giň goldaw tapýar. Ony Lebap welaýat Halk Maslahatynyň agzalary hem tüýs ýürekden goldaýarlar. Çünki Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe alnyp barylýan il-ýurt bähbitli işleriň, ýetilýän belent sepgitleriň her biri Gahryman Arkadagymyzyň ady bilen berk baglanyşyklydyr.

Milli Liderimiziň taýsyz tagallalary netijesinde şäherlerimiziň we obalarymyzyň durky batly depginler bilen täzelenilýär. Ýaşaýyş jaý gurluşygy öň görlüp-eşidilmedik derejede giň gerime eýe bolýar. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygyny bellän ýylymyzda ýurdumyzyň ähli sebitleri bilen birlikde gadymy Lebap topragynda medeni-durmuş maksatly binalaryň, senagat-önümçilik desgalarynyň birnäçesiniň açylyp, ulanylmaga berilmegi diňe bir welaýatymyzy ykdysady taýdan ösdürmeklige, şeýle-de ilatyň ýaşaýyş derejesini özgertmeklige goşant goşman, eýsem, sebit derejesinde iňňän möhüm ähmiýetli wakalara öwrüldi.

Häzirki döwürde milli Liderimiziň taýsyz tagallalary netijesinde jemgyýetimizi yzygiderli demokratiýalaşdyrmak boýunça kabul edilen maksatnamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmegi, sebitleriň durmuş-ykdysady taýdan ösdürilmegi boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar. Watana bolan söýgi, onuň ajaýyp geljegine ynam öz ýurduny we halkyny oňyn özgertmeleriň, abadançylygyň, rowaçlygyň ýoly bilen öňe alyp barýan milli Liderimiziň başlangyçlarynyň üstüni ýetirýär.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzy ähli babatda ösdürmek üçin tutumly işleri alyp barýar. Häzirki wagtda Milli Parlamentimiziň işi hem has kämilleşdirilip, ol öz işini iki palataly görnüşde alyp barýar. 2021-nji ýyl hakydalarymyza Milli Parlamentimiziň iki şahasynyň biri bolan Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň täze röwşi bilen hem ýakym çaýar.

Kämil Parlament ulgamy berkarar döwletimiziň ösüşleriniň täze gadamlaryna özüniň oňyn miwelerini bagyşlaýar. Kabul edilýän kanunçylyk namalary halkyň bolelin we abadan durmuşda ýaşamagyna, döwletimiziň halkara abraýynyň artmagyna, ykdysadyýetiň ähli ugurlarynda täze belentliklere ýetmäge ýardam edýär. Kanunçylyk namalarynyň ählisiniň sakasynda hormatly Prezidentimiz duran hoşniýetli we ynsanperwer syýasata daýanýandygyny aýratyn nygtamak gerek. Dünýäde ykrar edilen Lideriň ýoly bilen eziz Diýarymyzda ýetilýän sepgitlere, gazanylýan ösüşlere goşant goşmak bizi älem-jahanyň iň bagtly raýatlaryna öwürýär. Şonuň üçin täze ýylyň şygarynyň Gahryman Arkadagymyzyň ady bilen baglanyşdyrylmagy alnyp barylýan işleriň netijeliligini has artdyrar.

Milli Liderimiziň hossarlyk aladalarynyň miwesini öz alyp barýan işimizde ― buýan köküni ýygnap, ondan dürli önümleri almakda hem görýäris. Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň mundan bir ýyl çemesi ozal geçirilen mejlisinde hormatly Prezidentimiz täze görnüşli koronawirus ýokanjyna garşy durmakda türkmen buýanynyň we ondan taýýarlanylýan melhemleriň peýdaly bolup biljekdigini belledi. Alymlar bolsa buýan köküniň düzümindäki glisirriziniň sowuklama garşy işjeňliginiň ýokarydygy hem-de bedeniň immun ulgamyna oňyn täsir edýändigi sebäpli häzirki döwrüň wehimi bolan koronawirus ýokanjynyň ýaýramagyna garşy göreşmekde möhüm ähmiýete eýedigini belleýärler. Buýan köküniň şiresiniň az mukdary hem bu ýokanjyň öňüni almakda gowy netije berýär.

Biziň toplumymyzyň düzüminde buýan köküni gaýtadan işläp, arassalanmadyk glisirrizin turşusyny öndürýän kärhanany gurmak baradaky başlangyç hem myrat tapýar. Häzirki wagtda bu kärhanany gurmak boýunça degişli işler alnyp barylýar. Nesip bolsa, ol iň ýakyn geljekde glisirrizin turşusyny öndürmek boýunça sebitiň iň kuwwatly kärhanalarynyň biri bolar. Bu zerur önümiň özümizde öndürilmegi eziz Diýarymyzyň derman senagatynyň düýpli ösmegine we ykdysady kuwwatynyň artmagyna itergi berer.

Biz şeýle döwletli işleriň sakasynda duran Gahryman Arkadagymyza tüýs ýürekden alkyş aýdýarys. Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe milli Liderimiziň il-günüň nurana geljegine gönükdirilen işleri mundan beýläk hem rowaç alsyn!

Meret BAÝRAMOW,