Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe ulag-aragatnaşyk we logistika ulgamynyň maddy-enjamlaýyn binýady yzygiderli döwrebaplaşdyrylýar. Ýurdumyzda ulag-logistika ulgamynyň ähli görnüşleriniň deň derejede ösdürilmegi milli maksatnamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň aýdyň netijesidir. Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyna laýyklykda bu ulgamyň ösüşini üpjün edýän anyk wezipeler kesgitlenilendir.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda ýolagçylary gatnatmagyň we ýük daşamagyň möçberlerini artdyrmak hem-de hilini gowulandyrmak, ulag hyzmatlarynyň eksportuny artdyrmak, ýurdumyzyň ýükleri üstaşyr geçirmek mümkinçiligini durmuşa geçirmek, bu ugurlar boýunça halkara gatnaşyklaryny işjeňleşdirmek babatynda umumadamzat ähmiýetli çäreler durmuşa geçirilýär. Parahatçylyk we hoşniýetli hyzmatdaşlyk ýörelgelerine ygrarly bolan Garaşsyz, baky Bitarap Diýarymyz ulag babatda birnäçe halkara konwensiýalara we ylalaşyklara gatnaşyp, halkara derejeli resminamalaryň umumy ykrar edilen kadalaryna gyşarnyksyz eýerýär. Binýady berkarar döwletimiziň 2018-nji ýylda BMG-niň 2019-2020-nji ýyllar üçin Ýewropa ykdysady komissiýasynyň içerki ulag boýunça komitetiniň düzümine saýlanmagy hormatly Prezidentimiziň belent maksatly başlangyçlarynyň dünýä bileleşigi tarapyndan ykrar edilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Hormatly Prezidentimiziň öňe sürýän başlangyçlary syýasy, medeni, ykdysady we ynsanperwer ugurlar boýunça hyzmatdaşlyklaryň çäklerinde möhüm ähmiýete eýedir. Ýurdumyzyň transmilli ulag geçelgelerini döretmek boýunça giň gerimli taslamalary daşary ýurtly hyzmatdaşlarda uly gyzyklanma döredýär. Garaşsyz Türkmenistanyň başlangyçlary bilen BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan dürli ýyllarda «Durnukly ösüş üçin halkara hyzmatdaşlygyny üpjün etmekde ulag-üstaşyr geçelgeleriniň orny», «Durnukly multimodal üstaşyr geçelgelerini döretmäge ýardam bermek maksady bilen ulaglaryň ähli görnüşleriniň arasynda hemmetaraplaýyn gatnaşyklary üpjün etmegiň ýolunda», şeýle hem «Durnukly ösüş maksatlaryny amala aşyrmak bilen baglylykda ulaglaryň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Rezolýusiýalarynyň kabul edilmegi döwletimiziň ulag ulgamynda gazanan üstünlikleriniň we halkara derejedäki abraýynyň has-da pugtalanýandygynyň aýdyň mysalydyr. Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe («Lapis-Lazuli») ugry boýunça täze ulag geçelgesini döretmek taslamasy oňa gatnaşýan döwletler üçin strategik taýdan möhüm ähmiýete eýedir. Onuň durmuşa geçirilmegi bu döwletleriň sebitiň we dünýäniň söwda bazarlaryna çykmak mümkinçiliklerini artdyrýar. Şeýle hem milli ykdysadyýetleriň pugtalandyrylmagyna, söwda-ykdysady gatnaşyklaryň giňeldilmegine we haryt dolanyşygynyň mukdarynyň artdyrylmagyna ýardam berer.

Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzyň häzirki zaman ulag-üstaşyr logistik düzümleri, aragatnaşyk ulgamy kemala gelýär. Garaşsyz, baky Bitarap Diýarymyzyň dostluk-doganlyk ýollary dünýäniň çar künjüne uzaýar. Bu bolsa, öz gezeginde, hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen, Beýik Ýüpek ýolunyň täze röwüşde dikeldilýändiginiň aýdyň mysalydyr.

Baýramgeldi BAÝRAMOW,

Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynyň welaýat gümrükhanasynyň Daşoguz gözegçilik-geçiriş ýeriniň «Daşoguzawtoýollary» gümrük nokadynyň müdiri, kapitan.

Mähriban halkymyz milli Liderimiziň başda durmagynda, «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylyny joşgunly zähmet üstünliklerine besleýär. Ýene-de sanlyja günlerden şanly Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk baýramy uly dabaralara beslenip bellenilip geçiler.

Hormatly Prezidentimiz: «Biz ata Watanymyza belent buýsanjymyz, geljege berk ynamymyz, aýdyň maksatlarymyz bilen has uly sepgitlere ýeteris» diýip belleýär. Gahryman Arkadagymyzyň başda durmagynda, halkymyzyň hal-ýagdaýy ýyldan-ýyla gowulandyrylýar, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesi yzygiderli ýokarlanýar. Her ýylda aýlyk zähmet haklary, pensiýalar hem-de döwlet kömek pullary, talyp we diňleýji haklary 10 göterim ýokarlandyrylýar. 2021-nji ýyl üçin Döwlet býujeti işlenilip taýýarlanylanda, onuň çykdajylar böleginiň 70 göterimden gowragy durmuş ulgamyna gönükdirilýär. Bu hakykat ýurdumyzda jemgyýetiň we döwletiň iň ýokary gymmatlygynyň adamdygyny aýdyň edýär.

Ýurdumyzda ykdysady ösüşi alamatlandyrýan esasy makroykdysady görkezijileriň derejesi durnukly saklanylýar. Pul-karz syýasaty kämilleşdirilýär. Önümçilik hem-de eksport ugurly we daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürýän pudaklara yzygiderli goldaw berilýär. Halkara maliýe edaralary bilen netijeli hyzmatdaşlyk ösdürilýär. Bank ulgamyna döwrebap we innowasion tehnologiýalar giňden ornaşdyrylýar.

Ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň ýolunda durmuşa geçirilýän işleriň hatarynda paýtagtymyz Aşgabatda we welaýatlarymyzda gurlup ulanylmaga berilýän täze-täze binalardyr desgalary buýsanç bilen agzap geçmek bolar. Ýaşamak üçin ähli amatlyklary bolan häzirki zaman ýaşaýyş binalary bilen bir hatarda, ilatyň gündelik zerurlygyny üpjün etmek maksady bilen gurulýan suw süýjediji desgalary, elektrik beketlerini, ýollary, köprüleri, geçelgeleri synlanyňda, ýurdumyzyň ösüşlerine guwanýarsyň. Bu ýetilen eşretli durmuşyň Gahryman Arkadagymyzyň tagallasy bilen binýat bolýandygyna buýsanjyň artýar.

Goý, Garaşsyz ýurdumyzy ösüşlerden-ösüşlere alyp barýan hormatly Prezidentimiziň jany sag, il-ýurt ähmiýetli işleri hemişe rowaç bolsun!

Abdylla ANNAGYLYJOW,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň talyby.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň milli ykdysadyýetinde maliýe usullarynyň görnüşlerini giňeltmegiň hasabyna serişdeleri amatly peýdalanmak, durnukly esasda uzak möhlete maýa goýumlary çekmek hem-de gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmek boýunça giň gerimli işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. «Gymmatly kagyzlar bazary hakynda» Türkmenistanyň Kanuny fiziki we ýuridik şahslaryň gymmatly kagyzlaryň emissiýasy we dolanyşygy bilen baglanyşykly gatnaşyklarynyň kadalaryny özünde jemleýär. Paýnamalaryň we obligasiýalaryň çykarylmagy arkaly gymmatly kagyzlar bazarynyň emele gelmegi haryt önümçiliginiň giňeldilmegine oňaýly täsir edýär. Şu nukdaýnazardan, ýurdumyzyň paýdarlar jemgyýetleri gymmatly kagyzlar babatynda ilat köpçüligine mahabatlaryny yzygiderli hödürleýärler. Sebäbi olaryň çykarýan gymmatly kagyzlaryna bolan islegiň artmagy çykarylýan gymmatly kagyzlara tölenilýän göterimleriň oňyn netijesini üpjün edýär.

Milli Liderimiziň taýsyz tagallalary netijesinde ýurdumyzda gymmatly kagyzlar bazarynyň ösdürilmegini gazanmak maksady bilen, «Aşgabat gazna biržasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti döredildi. Munuň özi bolsa, gazna biržasynyň işiniň halkara tejribäniň talaplaryna laýyklykda guralmagyny üpjün edýär we onda döwlete dahylly gymmatly kagyzlaryň ýerlenilmegine hem-de hususy taraplaryň hem paýnamalaryny dolanyşyga çekmegiň ýola goýulmagyna ýardam berýär.

Ýurdumyzda gazna bazarynyň herekete getirilmegi eýeçiligiň dürli görnüşiniň we telekeçilik işiniň kämilleşýän döwründe wajyp gurallaryň biridir. Gymmatly kagyzlaryň ýerleşdirilmegi arkaly gelip gowuşýan şahsy we edara görnüşli taraplaryň pul süýşürintgileri hakyky önümçilik serişdelerine hem-de dürli ugurly döwrebap tehnologiýalara öwrülýär. Maýa goýumlarynyň çekilmegi täze kärhanalary döretmek we kämilleşdirmek işine uly täsir edýär. Şol sebäpden, gazna biržalarynyň ösdürilmegi bazar ykdysadyýeti şertlerinde ösüşleriň esasy şertleriniň biri bolup çykyş edýär. Ýurdumyzda hereket edýän «Aşgabat gazna biržasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti hem öz işini ygtyýarnama esasynda amala aşyrýan we gymmatly kagyzlar bazarynda söwdany guraýan gazna biržasydyr.

«Halkbank», «Senagat», «Rysgal» paýdarlar täjirçilik banklarynyň paýnamalarynyň «Aşgabat gazna biržasynyň» resmi sanawyna goşulmagy we birža söwdalary geçirilende, olarda agzalan banklaryň paýnamalaryny satmak-satyn almak boýunça geleşikleriň amala aşyrylmagy hem bu ugurlarda alnyp barylýan möhüm işleri şertlendirýär.

Ýurdumyzda häzirki döwürde gymmatly kagyzlar bazarynyň emissiýasy işjeň dolandyrylýar. Gymmatly kagyzlar bazarynyň häzirki döwrüň maliýe bazarynyň has işjeň bölegine öwrülmegini gazanmak üçin, elbetde, bu işe gatnaşyjylaryň hünär derejesini ýokarlandyrmak boýunça kämilleşdiriş okuwlarynyň guralmagy bu ugurdaky işleriň netijeliligine uly ýardam edýär. Kämilleşdiriş okuwlaryny tamamlanlara ýörite şahadatnamalar gowşurylýar.

Goý, berkarar Diýarymyzy ykdysady taýdan kuwwatly döwlete öwürýän hormatly Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun!

Güljan ATAÝEWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.

2021-nji ýylyň sekiz aýynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň jemleri

• 2021-nji ýylyň sekiz aýynda ýurdumyzda üstünlikli durmuşa geçirilýän we ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň sazlaşykly ösüşiniň üpjün edilmegine gönükdirilen anyk işleriň netijesinde, oňyn netijeler gazanyldy. Şu ýylyň ýanwar-awgust aýlarynda jemi içerki önümiň durnukly ösüşi üpjün edildi. Geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, önümçiligiň mukdary 5,5 göterim, bölek satuw haryt dolanyşygy 17 göterim, daşary söwda dolanyşygynyň möçberi 9,6 göterim artdy. Döwlet býujetiniň girdeji bölegi 114,5 göterime, çykdajy bölegi bolsa 97,5 göterime deň boldy. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk haky geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,5 göterim köpeldi. Aýlyk haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary doly maliýeleşdirildi. Oba milli maksatnamasynyň rejelenen görnüşini ýerine ýetirmegiň çäklerinde, durmuş maksatly desgalaryň 102-sinde, şol sanda suw arassalaýjy desgalaryň 35-sinde, meýdany 129,1 müň inedördül metr bolan ýaşaýyş jaýlarynyň, inženerçilik ulgamlarynyň gurluşygy dowam etdi. 1 milliard 449,1 million manat möçberinde düýpli maýa goýum serişdeleri özleşdirildi.
• Benzin öndürmek boýunça meýilnama 107,5 göterim, polipropilen önümçiliginiň meýilnamasy 109,7 göterim, tebigy we ugurdaş gaz çykarmagyň meýilnamasy 122,1 göterim, «mawy ýangyjy» eksport etmegiň meýilnamasy 133,6 göterim, maýa goýumlaryny özleşdirmegiň meýilnamasy bolsa 102,1 göterim berjaý edildi.
• Ýanwar-awgust aýlarynda Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, söwda dolanyşygynyň ösüşi 120,8 göterime, önüm öndürmegiň ösüşi bolsa 117,6 göterime deň boldy. Dokma senagaty ministrliginiň kärhanalarynda öndürilen nah ýüplügiň we matalaryň öndürilişi, degişlilikde, 116,8 göterim hem-de 104,4 göterim, tikin we örme önümleri boýunça 121,8 göterim, gön önümleri boýunça 104,3 göterim ýerine ýetirildi. Ýylyň başyndan bäri «Türkmenhaly» döwlet birleşigi boýunça önüm öndürmegiň meýilnamasy 110,1 göterim berjaý edildi, şunda ösüş 155,2 göterime deň boldy. Döwlet haryt-çig mal biržasy boýunça şu ýylyň sekiz aýynda birža söwdalarynyň 198-si geçirilip, şolarda 20 müň 866 şertnama bellige alyndy. Hasabat döwründe Söwda-senagat edarasy tarapyndan amala aşyrylan işleriň ösüşi 105,7 göterime deň boldy. Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça oba hojalyk we azyk önümlerini öndürmegiň ösüşi 137,4 göterime, senagat önümçiligi boýunça bolsa 107 göterime barabar boldy.
• Gurluşyk, senagat hem-de energetika toplumlarynda hasabat döwründe öndürilen önümleriň hem-de gurluşyk-senagat pudagynda ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 129,2 göterim berjaý edildi. Gurluşyk we binagärlik ministrligi tarapyndan şu ýylyň ýanwar-awgust aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende 110,5 göterime deň boldy. Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi tarapyndan önümleri öndürmegiň we işleri ýerine ýetirmegiň meýilnamasy 124,9 göterim berjaý edildi. Ýylyň başyndan bäri Energetika ministrligi boýunça öndürilen önümleriň, ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň meýilnamasy 120,4 göterim berjaý edildi. Elektrik energiýasyny öndürmegiň ösüşi 111 göterime, ony eksport etmegiň ösüşi bolsa 135,8 göterime deň boldy. «Türkmenhimiýa» döwlet konserni önümleri öndürmegiň hem-de hyzmatlary ýerine ýetirmegiň meýilnamasyny 136,2 göterim berjaý etdi. Aşgabat şäheriniň häkimligi boýunça şu ýylyň sekiz aýynda ýerine ýetirilen işleriň hem-de hyzmatlaryň meýilnamasyna 165,8 göterim derejede amal edildi.
• Obasenagat toplumy boýunça önümçiligiň ösüşi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 108,3 göterime deň boldy. Şol sanda bu görkeziji Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi boýunça 109,1 göterime, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti boýunça 102,1 göterime, «Türkmen atlary» döwlet birleşigi boýunça 102,6 göterime barabar boldy. Maýa goýumlaryny özleşdirmegiň meýilnamasy 130,3 göterim ýerine ýetirildi.
• Bilim ulgamynda amala aşyrylýan özgertmelere laýyklykda, hasabat döwründe okuw işini kämilleşdirmek, ýaş nesillerimize döwrebap bilim bermek, olary milli we umumadamzat ruhy gymmatlyklary esasynda terbiýelemek babatda degişli işler geçirildi. Talyp ýaşlar hem-de mekdep okuwçylary halkara ders bäsleşiklerinde üstünlikli çykyş edip, altyn, kümüş, bürünç medallara, dürli derejedäki diplomlara mynasyp boldular. Ýylyň başyndan bäri halkara guramalar hem-de hyzmatdaş ýokary okuw mekdepler bilen köpsanly onlaýn okuwlary we ylmy maslahatlar guraldy. Sanly ykdysadyýeti ösdürmek bilen baglylykda, toplumyň garamagyndaky ministrlikleriň hem-de Ylymlar akademiýasynyň merkezi edaralarynyň düzümi kämilleşdirildi. Ylymlar akademiýasynyň ylmy-barlag institutlarynda, ministrlikleriň garamagyndaky ylmy edaralarda hem-de ýokary okuw mekdeplerinde ylmyň we tehnologiýalaryň ileri tutulýan ugurlary boýunça ylmy-barlag işleri utgaşykly alnyp baryldy. Saglygy goraýyş ulgamynda «Saglyk» döwlet maksatnamasynyň rejelenen görnüşi, Türkmenistanyň ýiti ýokanç kesele taýýarlygyny we dessin çäreleriň görülmegini üpjün etmegiň meýilnamasy, Türkmenistanda ilatyň kesellere garşy göreşmek ukybyny ýokarlandyrmak boýunça 2021 – 2025-nji ýyllar üçin Milli maksatnamasy hem-de «Sagdyn ene – sagdyn çaga – sagdyn geljek» atly Milli strategiýa tassyklanyldy. Agyr atletikaçy Polina Gurýewanyň Ýaponiýanyň Tokio şäherinde geçirilen XXXII tomusky Olimpiýa oýunlarynda üstünlikli çykyş etmegi şu ýylyň başyndan bäri ýurdumyzyň sportunyň gazanan uly üstünlikleriniň hatarynda görkezildi. Olimpiadanyň kümüş medalyna mynasyp bolan ýaş türgeniň uly ýeňşi mynasybetli, Olimpiýa şäherçesindäki başa-baş söweş sungaty sport toplumynda tapawutlanan türgene hem-de onuň tälimçilerine ýokary döwlet sylaglaryny gowşurmak dabarasy geçirildi. Şeýle hem ýanwar-awgust aýlarynda ýurdumyzyň içeri we daşary syýasatyna, taryhy özgertmelere bagyşlanan wagyz-nesihat işleri, halkara guramalary hem-de daşary ýurtlaryň degişli ministrlikleri bilen teleköpri arkaly maslahatlar, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy, Aşgabat şäheriniň 140 ýyllygy mynasybetli ylmy-amaly maslahatlar guraldy.
• 2021-nji ýylyň geçen sekiz aýynda dürli medeni çäreler, şol sanda iýun aýynda Lebap welaýatynda Medeniýet hepdeliginiň hem-de 6-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda guralan Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde çäreler geçirildi. Täze desgalary ulanmaga bermek mynasybetli dabaralar guraldy, şanly seneleriň hormatyna döredijilik bäsleşikleri yglan edildi. Daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmek boýunça degişli çäreler görüldi. Ýurdumyzyň köptaraplaýyn we milli hödürnamalaryny ÝUNESKO-nyň Bütindünýä mirasynyň sanawyna girizmek boýunça daşary işler ministrligi bilen bilelikde degişli işler alnyp baryldy. Döwrüň talaplaryna laýyklykda, medeniýet ulgamynyň edaralarynyň, şol sanda muzeýleriň, kitaphanalaryň we köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek boýunça çäreler görülýär. Türkmen döwlet neşirýat gullugy boýunça haryt öndürmegiň meýilnamasy 112,6 göterim ýerine ýetirildi.
• Ýanwar-awgust aýlarynda ulag-kommunikasiýa toplumynda hyzmatlary ýerine ýetirmek we önüm öndürmek boýunça meýilnama 111,9 göterim berjaý edildi. Şu döwürde «Türkmendemirýollary» agentligi boýunça 107,3 göterime, «Türkmenawtoulaglary» agentliginde 140 göterime, «Türkmendeňizderýaýollary» agentliginde 141,1 göterime, «Türkmenaragatnaşyk» agentligi boýunça ösüş depgini 110,6 göterime deň boldy. «Türkmenhowaýollary» agentligi boýunça hem degişli işler alnyp baryldy. Ulaglaryň ähli görnüşleri boýunça ýük daşamagyň meýilnamasy 103,1 göterime, ýük dolanyşygynyň meýilnamasy 105,2 göterime barabar boldy.
• «Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň geçen döwründe Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasy ugruny yzygiderli durmuşa geçirmek maksady bilen, döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyryklaryny ýerine ýetirmek hem-de öňde goýlan wezipeleri çözmek boýunça degişli işler geçirildi. Ýokary derejedäki saparlar, duşuşyklar we gepleşikler halkara hyzmatdaşlygy ösdürmekde aýratyn orny eýeleýär. Ýurdumyzda Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti hem-de Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň Prezidenti, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti saparlar bilen boldy. 6-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygy boldy. Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Baş sekretary hem-de Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň Baş sekretary, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 75-nji mejlisiniň Başlygy ýurdumyza geldiler. Döwlet Baştutanymyz sanly ulgam arkaly YHG-niň XIV sammitine, Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň resmi däl maslahatyna hormatly myhman hökmünde, «Durnukly ösüş üçin gazylyp alynýan senagatyň özgerişi» mowzugy bilen geçirilen ýokary derejeli ählumumy «tegelek soluň» başyndaky maslahata, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ylym we tehnologiýalar boýunça ikinji sammitine hem gatnaşdy. Hormatly Prezidentimiziň daşary ýurtlaryň döwlet Baştutanlarynyň birnäçesi bilen telefon arkaly gepleşikleri geçirildi. Sanly ulgam arkaly dürli derejedäki duşuşyklaryň 1 müň 173-si guraldy. Ýylyň dowamynda halkara resminamalarynyň 109-syna gol çekildi. DIM-niň ugry boýunça duşuşyklar we geňeşmeler yzygiderli guraldy. Şeýle hem Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we ABŞ-nyň arasyndaky «C5+1» köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ministrler derejesindäki nobatdaky duşuşyk, «Merkezi Aziýa – Hytaý» we Merkezi Aziýa – Russiýa derejesinde daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň duşuşyklary, Aziýa – Ýuwaş ummany sebiti ýurtlarynyň ýokary derejeli maslahaty, «Merkezi Aziýa – Ýewropa Bileleşigi» ýokary derejeli dialogyň nobatdaky tapgyry geçirildi. Türkmenistanyň daşary ykdysady gatnaşyklaryny ösdürmek boýunça yzygiderli çäreler görülýär. Hasabat döwründe ikitaraplaýyn Hökümetara toparlarynyň we beýleki degişli düzümleriň çäklerinde nobatdaky duşuşyklar hem-de daşary ýurtlaryň işewür toparlarynyň wekilleri bilen gepleşikler geçirildi.
• Şu ýylyň sekiz aýynda alnyp barlan işleriň netijeleri, Ýer ýüzünde koronawirus ýokanjynyň ýaýramagy we onuň dünýä ykdysadyýetine ýetirýän ýaramaz täsiri sebäpli ýüze çykýan daşarky ýagdaýlara garamazdan, ýubileý ýylynda hem Garaşsyz döwletimiziň kabul edilen maksatnamalara laýyklykda depginli ösmegini dowam edýändigini görkezýär. Ýurdumyzda jemi içerki önümiň ösüşi 6,2 göterim derejede saklanýar. Berkarar Watanymyzda iri senagat we durmuş desgalarynyň gurluşygy depginli dowam edýär. Bu desgalaryň hatarynda täze şäherçeleridir ýaşaýyş jaýlaryny, dynç alyş we sagaldyş merkezlerini, mekdepleridir çagalar baglaryny hem-de ençeme beýleki desgalary görkezmek bolar. Bellenen meýilnama laýyklykda, şu ýyl 30 sany iri desganyň ýerine 56 sany desga işe girizildi. Ýylyň ahyryna çenli ýene-de ençeme desgany ulanmaga bermek göz öňünde tutulýar. Hasabat döwründe umumy meýdany ýarym million inedördül metre golaý ýaşaýyş jaýlaryny ulanmaga berdik. Ylym-bilim ulgamlarynda hem özgertmeler dowam edýär, önümçilikler döwrebap ýagdaýa getirilýär. Bazar ykdysadyýeti emele gelýär. Nebitgaz ýataklary özleşdirilip, «Türkmenistan — Owganystan — Pakistan» elektrik we aragatnaşyk ulgamlarynyň hem-de «Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan» gaz geçirijisiniň gurluşygy alnyp barylýar. Beýleki halkara taslamalaryny amala aşyrmaga hem taýýarlyk görülýär. Ýurdumyzda hususy işewürligi ösdürmegi, telekeçileri ykdysadyýetimizde özgertmeleri geçirmäge giňden çekmegi goldamak syýasatyny dowam edýäris. Mähriban Arkadagymyz şu ýubileý ýyly üçin wezipeleriň Ministrler Kabinetiniň geçen ýarym ýylyň jemlerine bagyşlanan mejlisinde hem-de ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynda anyk kesgitlenilendigini belledi. Bu wezipeler köp işleri amala aşyrmagy talap edýär we biz olaryň üstünde yhlas bilen tutanýerli zähmet çekmelidiris. Şoňa görä-de, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri özümizde öndürmegiň we beýleki döwletlere iberilýän harytlaryň möçberini artdyrmagyň Döwlet maksatnamalarynyň ýerine ýetirilişine goşmaça itergi bermelidiris. Hormatly Prezidentimiziň nygtaýşy ýaly, dürli pudaklarda bar bolan uly mümkinçilikleri netijeli peýdalanyp, ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegi dowam etmelidiris, ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň sanawyny we eksport edilýän ugurlaryny giňeltmelidiris.

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyly içinde ýurdumyzyň dokma senagaty ägirt uly ösüşlere ýetdi. Ykdysadyýetiň möhüm bölegi bolan bu ugruň häzirki zaman ösüşleri Garaşsyzlygymyz bilen ýaşdaş diýen ýalydyr. Öňki döwürde paýtagtymyzda we welaýatymyzda barmak basyp sanaýmaly ýüpek-egriji we pagta arassalaýjy zawod-fabrikler bolan bolsa, Garaşsyzlygymyzyň ilkinji ýyllaryndan başlap, ýurdumyzyň dürli künjeklerinde dokma we jins toplumlary, ýüplük egriji kärhanalar we taýýar önümleri öndürýän tikinçilik we dokmaçylyk fabrikleri gurlup ulanylmaga berlip başlandy.

Beýik Ýüpek ýolunyň döremegi bilen dokmaçylykda örän uly netijeler gazanylypdyr. Hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly ajaýyp eserinde mysal getirilýän türkmen gelniniň Çyn-Maçyndan ýüpek gurçugynyň tohumyny topbusynda gizläp alyp gaýtmagy bilen bagly rowaýat aýratyn many-mazmuna eýedir. Munuň özi ene-mamalarymyzyň hem dokmaçylyk, ýüpekçilik hünäri bilen gadymdan tanyş bolandyklaryny aňladýar.

Hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda, ýurdumyzyň Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda açylyp ulanylmaga berlen täze dokma toplumy pagta çig malyny gaýtadan işläp, ondan taýýar önümi goýbermäge çenli bolan ähli dokmaçylyk tapgyrlaryny özünde jemleýär. Şeýle dokma toplumynyň gurluşygynyň Ahal welaýatynyň Babadaýhan etrabynda hem tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýandygyny buýsanç bilen bellemek bolar. Çig maly gutarnykly önüme çenli işleýän toplumyň gurulmagy we işe girizilmegi Gahryman Arkadagymyz tarapyndan halkymyza peşgeş berlen Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli ykdysadyýetiň we senagatyň ýeten sepgididir.

Ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürýän hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda pagtanyň bol hasylyny öndürmek, ýüpekçiligi ösdürmek üçin berýän goldawlary netijesinde, ýurdumyzyň oba hojalyk toplumynda yzygiderli öňegidişlikler gazanylýar.

Ýurdumyzda milli ykdysadyýetimizi ajaýyp ösüşlere beslemekde döwletli işleri durmuşa geçirýän hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun!

Merjen AKMYRADOWA,

S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň talyby.

Önümçiligiň durnukly we ýokary ösüş depginleri milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda diýen ýaly aýdyň görünýär. Ýurdumyzyň söwda we hyzmatlar ulgamynda, hemişe bolşy ýaly, ýokary ösüş depginleri saklanylyp gelinýär. Munuň özi bu pudaklarda işleriň sazlaşykly guralmagynyň aýdyň netijesi bolup durýar.

Türkmenistanyň energetika ulgamynyň düzümleri umumy önümçilik ösüşine mynasyp goşant goşýar. Gurluşyk serişdeleriniň önümçiliginde bolsa, okgunly ösüş saklanýar. Olaryň ýokary görkezijilere eýe bolmagy Türkmenistanyň ähli künjeginde gurluşyk işleriniň batly depginlerde dowam etmegini şertlendirýär.

Ykdysadyýetimize bazar gatnaşyklary guralyny ornaşdyrmagyň, onuň dünýä hojalyk gatnaşyklaryna işjeň gatnaşmagynyň pugta we ygtybarly kadalaşdyryjy-hukuk binýady döredilýär. Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan döwlet syýasaty köpugurly ykdysady we serişde mümkinçilikleri bilen bilelikde, öňde durýan möhüm wezipeleriň oňyn çözgüdini üpjün edýär. Şeýlelikde, milli kanunçylygyň döwrebaplaşdyrylmagy halk hojalygy toplumynyň ähli pudaklarynda hil taýdan täze netijeleri gazanmakda milli we halkara ähmiýetli wajyp meseleleriň oňyn çözülmegine giň mümkinçilikleri açýar.

Döwlet edaralarynyň işiniň netijeliligini ýokarlandyrmagyň, milli ykdysadyýetimiziň bäsdeşlik derejesini artdyrmagyň, önümçiligi we eksporty köpugurly esasda ösdürmegiň hasabyna sazlaşykly we durnukly ykdysady ösüşiň möhüm guralyny döretmek häzirki döwrüň baş wezipesi bolup durýar.

Ykdysady syýasatyň täze tapgyry maksatnamalaýyn we uzak möhletleýin bähbitleri göz öňünde tutmak, ykdysady mümkinçilikleri artdyrmak maksady bilen, onuň maýa goýum ýagdaýynyň döredilmegi ykdysady we dolandyryş ähmiýetli çözgütleriň kabul edilmegini nazarlaýar. Şunlukda, bäsdeşlik esasynda döwlet-hususy hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmek ähmiýetli bolup durýar.

Arkadag Prezidentimiziň yzygiderli tagallalary netijesinde ýurdumyzyň sebitlerini hemmetaraplaýyn ösdürmek bilen baglanyşykly meseleler döwletimiziň ykdysady syýasatynyň möhüm ugurlarynyň birine öwrüldi. Durmuş-ykdysady taýdan ösüş, ilatyň abadançylygyny we ýurdumyzyň ekologiýa derejesini gowulandyrmak, welaýatlaryň ilatynyň durmuş derejesini ösdürmek, önümçilik pudaklaryny dolandyrmakda netijeliligi ýokarlandyrmak işlenip taýýarlanylan maksatnamalaryň baş wezipeleridir. Täzeçil usullara esaslanýan döwlet kadalaşdyryş ulgamynyň hil babatdaky görkezijilerine baha bermäge mümkinçilik döredýän bitewi ulgamyň emele gelmegi welaýatlary ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlarynyň biri bolup durýar.

Döwletimiziň ýokary makroykdysady görkezijilere eýe bolýandygyny bellemek bilen, ýurdumyzyň milli baýlyklarynyň toplanmagyny we olaryň netijeli peýdalanylmagyny höweslendirýän häzirki zaman salgyt ulgamynyň döredilmegine gönükdirilen salgyt syýasaty ykdysady strategiýa döwletiň we jemgyýetiň bähbitlerini utgaşdyrmaga, durmuş-ykdysady ösüşi üpjün etmäge mümkinçilik berýär.

Telekeçiligi ösdürmek milli Liderimiziň amala aşyrýan döwlet syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biridir. Hormatly Prezidentimiziň hemmetaraplaýyn goldawy we kiçi hem-de orta telekeçiligiň höweslendirilmegini nazarlaýan başlangyçlary netijesinde, ýurdumyzda telekeçilik ulgamynyň ösdürilmegine kuwwatly itergi berildi. Häzirki döwürde hususy bölegiň wekilleri daşary ýurt kompaniýalary bilen bir hatarda, gurluşyk pudagynda, gurluşyk serişdeleriniň önümçiliginde möhüm taslamalary durmuşa geçirmäge, azyk bolçulygynyň üpjün edilmegine gönükdirilen wezipeleri çözmäge işjeň gatnaşýarlar, gazanan serişdelerini öňdebaryjy tehnologiýalara esaslanýan önümçilige gönükdirýärler. Olar dünýäniň bazar ykdysadyýetiniň ýagdaýlaryny işjeň öwrenip, täze ugurlarda giň möçberli işleri amala aşyrýarlar. Bu bolsa önümçilik kuwwatynyň artmagyna, olaryň hiliniň ýokarlanmagyna we harytlaryň elýeterliliginiň, şeýle hem täze iş orunlarynyň döredilmegine mümkinçilik berýär. Döwlete dahylly bolmadyk pudagyň maýa goýum işjeňliginiň ýokarlanmagyny, ýurdumyzyň hususyýetçileriniň we daşary ýurt maýadarlarynyň kärhanalaryň döwrebaplaşdyrylmagyna çekilmegini şertlendirýän oňaýly ýagdaýyň döredilmegi, şeýle hem iri önümçilik we durmuş maksatly taslamalara döwlet tarapyndan goldaw berilmegi wajyp wezipeleriň üstünlikli çözülmegi üçin ygtybarly binýady emele getirýär.

Soňky ýyllarda Türkmenistan dünýäniň dürli döwletleri, öňdebaryjy maliýe we ykdysady düzümler bilen hyzmatdaşlygyň gerimini giňeldip, halkara gatnaşyklary ulgamyndaky eýeleýän ornuny pugtalandyrdy. Ozalky ýyllarda bolşy ýaly, Halkara pul gaznasy, Bütindünýä banky, Ýewropanyň Täzeleniş we Ösüş banky, Aziýa ösüş banky, Yslam ösüş banky we beýleki iri maliýe edaralar bilen netijeli gatnaşyklaryň ösdürilmegine möhüm ähmiýet berilýär. Bu bolsa maliýe-bank ulgamynyň mundan beýläk-de ösdürilmeginiň, ýurdumyzyň halk hojalygy toplumynyň birnäçe pudaklaryna maýa serişdeleriniň çekilmeginiň möhüm şertidir.

Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, ykdysadyýetiň sanly ulgama geçmegini çaltlandyrmak möhümdir. Dünýä tejribesi döwlet ösdügiçe, onuň durmuşynda maglumat tehnologiýalarynyň möhüm orun eýeleýändigini görkezýär. Türkmenistanda bu ulgamy we täzeçil maglumat-kommunikasiýa tehnologiýasyny ornaşdyrmak boýunça zerur işler alnyp barylýar, maglumat-tehnologiýa ulgamy boýunça ýokary hünärli işgärler taýýarlanylýar. Sanly ulgam boýunça işgärleriň sowatlylygyny ýokarlandyrmak üçin ýörite maksatnama taýýarlanyldy. Ýokary okuw mekdepleriniň we okuw merkezleriniň hünäri kämilleşdiriş merkezlerinde bu ugurdan okuwlar geçirilýär.

Häzirki döwürde Türkmenistanyň ykdysadyýetinde amala aşyrylýan işler döwletiň we işewürlik düzümleriniň özara gatnaşyklarynyň sazlaşygyny döretmekde, häzirki zaman ylmyny we tehnologiýasyny ösdürmekde uly ähmiýete eýe bolup durýar. Hormatly Prezidentimiziň yzygiderli alyp barýan parahatçylyk söýüjilikli daşary syýasaty we ylmy taýdan esaslandyrylan ykdysady strategiýasy möhüm wezipeleri üstünlikli çözmegiň wajyp şertini emele getirýär.

Serdar ARAZOW,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty, Ykdysady meseleler baradaky komitetiň başlygynyň orunbasary.

Türkmenabatdaky galla önümleri kärhanasynyň döwrebap binalar toplumy şu aýda sekiz ýaşyny doldurdy. Yzda galan ýyllaryň dowamynda ýurdumyzda azyk garaşsyzlygyny berkarar etmäge uly goşant goşan kärhana şu günler täze ýylyň bugdaý hasylyny gaýtadan işläp, ak una öwürýär. Kuwwatly kärhanadaky zähmet depgini mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramyna hem mynasyp sowgatlar bilen barylýandygyny subut edýär.

Desterhanda müň bir nygmat bolsun, ýöne mele-myssyk nanyň orny başgadyr. Hut şonuň üçin hem «Azyk garaşsyzlygy» diýlende, ilki bilen çöregiň, unuň bolçulygy seriňe dolýar. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň ilkinji ýyllaryndan bäri türkmen gallaçylary ýyllyk borçnamalaryny her ýyl abraý bilen berjaý edip, Watan ammaryna million tonnadan gowrak bugdaý tabşyryp gelýärler. Hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň 1-nji sentýabrynda talyp ýaşlar we mekdep okuwçylary bilen geçiren duşuşygynda hem nygtaýşy ýaly, Türkmenistan gallany diňe bir bol öndürýän däl-de, eýsem, gerek bolsa eksport edýän döwlete hem öwrüldi.

Bu bolsa bugdaýy gaýtadan işleýän kuwwatly kärhanalaryň gurulmak zerurlygyny hem ýüze çykarýar. Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzda şeýle kärhanalaryň onlarçasy guruldy. Şolaryň biri hem Türkmenabatdaky galla önümleri kärhanasydyr.

Ýadyňyzda bolsa, bu kuwwatly kärhana 2013-nji ýylyň sentýabr aýynda açylyp, ulanylmaga berlipdi. Kärhana 2014-nji ýylyň başyndan doly önümçilik güýjünde işläp başlady. Şeýle bolansoň, onuň önümçilik kuwwaty baradaky sanlardyr maglumatlar hem öz gözbaşyny şol ýyldan alyp gaýdýar.

Kärhananyň hünärmenleri mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramyny hem zähmet ýeňişleri bilen garşylaýarlar. Muny ýetilen sepgitler hem aýan edýär. Şu ýylyň ýanwar ― awgust aýlarynda kärhanada unuň ýokary hilli görnüşleriniň 30 müň 200 tonnasyny öndürmek meýilleşdirilen bolsa, öndürilen un göz öňünde tutulanyndan hem 119 tonna kändir. Şeýlelikde kärhanada ýylyň sekiz aýy üçin meýilnama 100,4 göterim berjaý edildi.

Dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalarynyň enjamlary ornaşdyrylan kuwwatly kärhanada ýokary hilli unuň önümçiligini bökdençsiz ýola goýmak üçin ähli mümkinçilikler bar. Gurluşygy Türkiýäniň kompaniýalarynyň biri tarapyndan alnyp barlan kärhana 5,2 gektar meýdanda guruldy. Onda oturdylan döwrebap enjamlar ýylda 80 müň tonna un öndürmäge mümkinçilik berýär.

Döwrebap enjamlar işleriň agramly bölegini awtomatlaşdyrylan ulgam bilen alyp barmaga mümkinçilik berýär. Şeýle-de bolsa, eýýäm sekiz ýyldan bäri işläp gelýän kärhana 250-den gowrak adamy iş orunlary bilen üpjün edýär.

Şu ýyl welaýatymyzda bugdaýyň 310 müň tonnadan gowragy öndürildi. Lebaply gallaçylar ýurdumyzda ilkinji bolup şertnamalaýyn borçnamasyny abraý bilen amal etdiler. Bu zähmet ýeňşi hormatly Prezidentimiziň welaýatymyza iýun aýyndaky saparyna mynasyp sowgat boldy. Häzir kärhanada şu ýylyň hasyly işlenilýär. Her gün onlarça tonna un öndürilip, ýurdumyzyň dürli künjeklerine ugradylýar.

Ýokarda-da ýazyşymyz ýaly, mele-myssyk nan desterhanlarymyzyň naýbaşy nygmatydyr. Şonuň üçin hem Türkmenabat galla kärhanasynyň agzybir işgärleri şanly Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk toýuny mynasyp garşylamagyň, oňa zähmet sowgatlary bilen barmagyň höwesi bilen işleýärler. Üstüne halta-halta un ýüklenen ulaglaryň bu ýerden häli-şindi çykyp duran kerweni munuň şeýle boljakdygyna ynamyňy artdyrýar.

Irina HEMRAKULYÝEWA,

Türkmenistanyň Agrar partiýasynyň Türkmenabat şäher komitetiniň esasy hünärmeni.

Hormatly Belent Serkerdebaşymyzyň bimöçber aladasy bilen mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramynyň bellenilýän ýylynda eziz Watanymyzyň ähli pudaklarynda netijeli işler durmuşa geçirilip, uly üstünlikler gazanylýar. Şeýle üstünliklere ýurdumyzyň ulag- logistika ulgamynda hem aýdyň göz ýetirmek bolýar.

Hormatly Belent Serkerdebaşymyz: «Biziň durmuşa geçirýän logistika strategiýamyz gözbaşyny gadymyýetden alyp gaýdýar. Türkmenistanyň çägi irki döwürlerde Beýik Ýüpek ýolunyň möhüm bölegi bolup, halklary we yklymlary birleşdiripdir. Bu ýagdaý Gündogaryň we Günbataryň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmekde örän uly ähmiýete eýe bolýar» diýip belläp geçýär. Munuň özi ýurdumyzyň ulag düzümini düýpli döwrebaplaşdyrmak we toplumlaýyn ösdürmek boýunça giň gerimli taslamalary üstünlikli amala aşyrmakda möhüm ähmiýete eýe bolup durýar. Şonuň bilen baglylykda, täze taryhy döwrümizde berkarar Watanymyzda sebit we dünýä ähmiýetli möhüm ulag taslamalaryny amala aşyrmaga aýratyn üns gönükdirilýär. Bu bolsa, «Demirgazyk — Günorta» hem-de «Günbatar — Gündogar» ugurlary boýunça çäk taýdan örän amatly ýerleşýän ýurdumyzyň sebit hem-de yklym ähmiýetli wajyp üstaşyr ulag we logistik merkez hökmündäki ornuny ynamly pugtalandyrmaga mümkinçilik berýär.

BMG-niň çäklerinde ulag-logistika babatdaky ähli tagallalary birleşdirmäge uly goşant goşýan Türkmenistan köpugurly utgaşdyrylan ulag ulgamyny döretmäge gönükdirilen iri düzümleýin taslamalary öňe sürýär hem-de olary daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen üstünlikli amala aşyrýar. Hormatly Belent Serkerdebaşymyzyň geçen ýylyň sentýabrynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 75-nji sessiýasynda wideo ýüzlenme arkaly çykyşynda adatdan daşary ýagdaýlar döwründe durnukly, howpsuz hem-de ygtybarly ýük daşalyşyny üpjün etmäge degişli teklipleri beýan edendigini bellemelidiris. Dünýäde koronawirus pandemiýasynyň dowam edýändigi hem-de onuň täsirlerini ýeňip geçmek boýunça ileri tutulýan wezipeleri çözmek bilen baglylykda onuň ähmiýeti aýratyn uludyr. BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan Türkmenistanyň başlangyjy boýunça öňe sürlen «Koronawirus keseliniň (COVID-19) pandemiýasy we ondan soňky döwürde durnukly ösüş üçin üznüksiz we ygtybarly halkara ulag daşamalary üpjün etmek maksady bilen ulagyň ähli görnüşleriniň arasyndaky arabaglanyşygy berkitmek» atly Kararnamanyň mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramy bellenilýän ýylda kabul edilmegi ählumumy durnukly ulag ulgamyny döretmäge, özara bähbitli ykdysady hem-de söwda gatnaşyklaryny giňeltmäge anyk goşant bolar. Bu bolsa, umumy abadançylygyň hem-de rowaçlygyň bähbitlerine laýyk gelýär. Onuň durmuşa geçirilmegi taslama gatnaşyjy ýurtlara özleriniň sebitiň we yklymlaryň söwda bazarlaryna çykyp bilmeklerini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge kömek eder.

Ýakynda sebit we dünýä ähmiýetli möhüm wakanyň şaýady bolduk, ýagny Hazaryň türkmen kenarynda — «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Merkezi Aziýa döwletleriniň döwlet Baştutanlarynyň duşuşygy geçirildi. Bu duşuşygyň çäklerinde ýurtlaryň ulag üstaşyr mümkinçiliklerini ösdürmek dogrusynda hem aýratyn bellenilip geçildi.

Ýurdumyzyň ulag üstaşyr mümkinçliklerini we ýük dolanyşygyny artdyrmaga Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy öz mynasyp goşandyny goşýar. Häzirki wagtda Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bu taslamalaýyn özgertmeleriň durmuşa geçirilmeginde öňdebaryjy halkara tejribäniň hem-de iň täze tehnologiýalaryň, sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanyp, ýurdumyzyň gümrük serhediniň üstünden harytlaryň hem-de ulag serişdeleriniň geçirilmeginiň tertibiniň berjaý edilmeginde maksatnamalaýyn işleri ýokary derejede alyp barýar.

Gümrük gullugy harytlar we ulag serişdeleri serhetden geçirilende ýurdumyzyň kanunçylygynyň berjaý edilmegini üpjün etmek bilen, daşary ykdysady işi döwlet tarapyndan düzgünleşdirmekde möhüm wezipeleri durmuşa geçirýär. Häzirki taryhy eýýamda bu wezipeleri birkemsiz ýerine ýetirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynyň işiniň kanunçylyk we maddy-enjamlaýyn binýadyny berkitmäge we kämilleşdirmäge gönükdirilen toplumlaýyn işler durmuşa geçirildi.

Ýurdumyzda ulag üstaşyr geçelgeleriniň emele gelmegi bilen baglylykda, Gullugyň düzüminde birnäçe täze gümrük edaralary döredildi. Hormatly Belent Serkerdebaşymyzyň yzygiderli tagallalary netijesinde gümrük nokatlary dünýäniň öňdebaryjy önüm öndürijileriniň iň kämil gümrük gözegçilik we barlag serişdeleri bilen doly üpjün edilýär.

Biz — harby gullukçylara döwrebap derejede işlemäge we ýokary amatly şertlerde ýaşamaga döredýän giň mümkinçilikleri üçin Hormatly Belent Serkerdebaşymyza köp sagbolsun aýdýarys. Goý, Hormatly Belent Serkerdebaşymyzyň jany sag bolsun, tutýan tutumly işleri hemişe rowaçlyklara beslensin!

Akmyrat ÇEPBÄÝEW,

Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynyň Ahal welaýat gümrükhanasynyň harby gullukçysy, kapitan.

Garaşsyzlyk ýurdumyzyň ösüşinde bahasyz taryhy pursat bolup, beýleki ulgamlar bilen bir hatarda, milli ykdysadyýetiň ähli pudagynyň depginli ösmegine güýçli itergi berdi. Garaşsyzlygyň otuz ýylynyň içinde ýurdumyzyň ösüşini şöhlelendirýän iri möçberli meýilnamalar, giň möçberli, innowasion ösüşlere gönükdirilen öňdebaryjy özgertmeler durmuşa geçirildi. Şol özgertmeleriň netijesinde häzirki wagtda biziň ýurdumyz dünýä ykdysadyýetine okgunly goşulyşýar we onuň halkara abraýy barha artýar. Biziň ýurdumyz Halkara pul gaznasynyň berýän görkezijileri boýunça sebitdäki goňşy döwletleriň aglabasyndan öňe geçip, ilatyň jan başyna düşýän jemi içerki önümiň möçberi boýunça öňdeligi eýeleýär.

Şu ýylyň 10-njy sentýabrynda sanly ulgam arkaly geçirilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde şu ýylyň 8 aýynda esasy makroykdysady görkeziji bolan jemi içerki önümiň durnukly ösüş depgininiň üpjün edilendigi — 6,2 göterim derejede saklanandygy bellenildi. Häzirki döwürde Oba milli maksatnamasynyň rejelenen görnüşini ýerine ýetirmegiň çäklerinde durmuş maksatly desgalaryň 102-siniň gurluşygynyň dowam etdirilmegi döwletimiziň ykdysady kuwwatyny, halkyň döretmek, gurmak mümkinçiligini aýdyň görkezýär. Olaryň hatarynda täze şäherçelerde ýaşaýyş jaýlary, dynç alyş we sagaldyş merkezleri, mekdepler, çagalar baglary we beýleki desgalar bar. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň bellenilýän bu ýylda meýilnamalaşdyrylan 30 sany iri desganyň ýerine 56 sany desganyň işe girizilmegi, ýylyň ahyryna çenli ýene-de ençeme desganyň ulanylmaga berilmeginiň göz öňünde tutulmagy milli ykdysadyýetiň kuwwatly ösüşine şaýatlyk edýär.

Şol mejlisde milli Liderimiz ýurdumyzyň Döwlet býujeti boýunça teklipleri taýýarlamagy tabşyrdy, bu baş maliýe meýilnamasynyň taslamasynda geljek ýylda aýlyk haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň we talyp haklarynyň ortaça 10 göterim köpeldilmeginiň göz öňünde tutulmalydygyny belledi. Gahryman Arkadagymyz 2022-nji ýyl üçin maýa goýum maksatnamasyny taýýarlamagyň zerurdygyna hem üns çekip, geljek ýylda ýurdumyzda gurluşyk işleriniň möçberiniň düýpli artjakdygyny bellemegi ykdysady özgertmeleriň yzygiderli häsiýete eýedigini tassyklaýar.

Garaşsyzlyk ýyllary içinde Türkmenistan çig mal ýurdy bolanlygyndan senagat taýdan ösen ýurda öwrülmek ýolunda şanly sepgitleri eýeledi. Bu döwürde milli senagat uly ösüşi başdan geçirdi, senagat önümçiliginiň möçberi esseläp artdy. Döwrebaplaşdyrylan, ýokary tehnologik senagat pudagy döredilip, bäsdeşlige ukyply taýýar önümleriň görnüşleri we möçberi yzygiderli artdyrylyp, milli ykdysadyýetiň geljek ösüş ýoly kepillendirildi. Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzda dürli ugurlara gönükdirilen senagat pudaklary ösdürildi.

Ykdysady özgertmeler ýerli tebigy we beýleki serişdeleri ulanýan täze pudaklaryň döremegine şert döretdi. Bu pudaklarda bäsdeşlige ukyply ýokary hilli önümler öndürilýär. Nebithimiýa önümçiliginde düýpli gaýtadan işlenen önümleri, hususan-da, polipropilen we polietilen ýaly nebithimiýa önümlerini öndürmek ýola goýuldy. Gurluşyk materiallaryny öndürmegiň möçberleri hem yzygiderli artýar. Garaşsyzlyk ýyllarynda elektrik energiýasynyň, suwuklandyrylan tebigy gazyň öndürilişi onlarça esse artdy, mineral dökünleriň öndürilişi hem ep-esli artdy.

Milli senagatyň täze mümkinçiliklerini durmuşa geçirmäge gönükdirilen önümçilik desgalarynyň bina edilmegi bilen, ykdysadyýetiň köpugurly ösüşi üpjün edildi. Gurluşyk serişdeleriniň, himiýa senagatynyň, dokma we haly önümleri boýunça önümçilik kuwwatlyklary bilen birlikde, ýurdumyz üçin täze hasaplanylýan dag-magdan we metallurgiýa pudaklarynyň esasy goýuldy. 2017-nji ýylda Garlyk dag-magdan kombinaty işi girizilip, ýurtda kaliý dökünlerini öndürmekde ilkinji önümçiligiň başy başlandy. Elektron senagaty, aýna önümçiligi, tebigy gazdan suwuklandyrylan benzin önümçiligi boýunça iri kärhanalar toplumy, dürli gurallaryň önümçiliginiň pudagy emele getirildi. 2019-njy ýylyň tomsunda Ahal welaýatynda senagat möçberinde tebigy gazy suwuk ýangyja öwürýän dünýäde ilkinji GTL-zawody işe girizildi. Milli ykdysadyýetiň täze ösýän pudaklarynyň biri-de elektron senagaty bolup, ýurdumyzda kompýuterleriň, smart telewizorlaryň, smartfonlaryň, monobloklaryň, split-kondisionerleriň, LED-lampalaryň dürli görnüşleriniň önümçiligi ýola goýuldy.

Garaşsyzlyk ýyllary içinde kuwwatly ösüşe eýe bolan pudaklaryň biri-de ýeňil senagatdyr. Bu döwürde ýurdumyzda ýerli çig malda işleýän häzirki zaman dokma senagaty düýbünden täzeden döredildi. Dokma pudagynyň kärhanalarynda öndürilýän dokma önümleriň 70 göterimi eksporta ugradylýar. Ýakynda Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda ulanylmaga berlen iri dokma toplumy hem kämil enjamlar bilen üpjün edilip, täze önümçilige niýetlenendir.

Garaşsyzlyk ýyllarynda telekeçilik giň gerim bilen ösdürildi, bu ugurda ýörite maksatnamalaýyn işler durmuşa geçirildi. Hormatly Prezidentimiziň ykdysadyýetiň hususy ulgamynyň ösdürilmegine goldaw bermegi netijesinde, hususy gurluşyk kärhanalaryna döwlet maksatnamalarynyň çäklerinde iri buýurmalary ýerine ýetirmek ynanyldy. Telekeçiler paýtagtymyzy, ýurdumyzyň şäherlerini we obalaryny abadanlaşdyrmak, awtoulag ýollaryny, gidrotehniki hem-de beýleki desgalary gurmaga, halkara bäsleşiklere işjeň gatnaşýarlar.

Diwersifikasiýa strategiýasyny yzygiderli amala aşyrýan ýurdumyz soňky ýyllarda hyzmatdaşlar bilen bilelikde gündogar we günorta ugurlary boýunça birnäçe iri turbageçiriji taslamalaryny durmuşa geçirdi. Energiýa serişdeleriniň möçberi boýunça Türkmenistan iň baý döwletleriň biri bolup durýar, elektrik energiýasynyň öndürilişi dünýäde iň girdejili önümçilikleriň biri hasaplanylýar. Bu möhüm pudaga goýulýan maýa goýumlarynyň möçberleri yzygiderli artdyrylyp, pudagyň eksport mümkinçiligi barha ösýär. Soňky ýyllarda pudagyň düzüminiň üsti dünýäniň esasy önüm öndürijileriniň iň döwrebap enjamlary bilen üpjün edilen gazturbina elektrik beketleriniň birnäçesi bilen ýetirildi.

Garaşsyzlyk ýyllary içinde Türkmenistan iň ýokary halkara ülňülerine laýyk gelýän täsin inžener-ulag kommunikasiýalaryny gurmak we işe girizmek boýunça öň görlüp-eşidilmedik derejedäki ösüşe eýe boldy. Ýurdumyzyň gündogaryny günbatary, günortasyny demirgazygy bilen baglanyşdyrýan ýollaryň durky täzelenýär, halkara standartlara laýyk gelýän täze awtomobil ýollary, estakadalar, köprüler gurulýar, dünýäniň ösen döwletlerinden müňlerçe awtomobil ulaglary satyn alynýar. Döwlet Baştutanymyzyň kesgitlän şähergurluşyk syýasatynda döwrebap ýaşaýyş toplumlaryny döretmek bilen bir wagtda, köçeleri we şaýollary giňeltmek we abadanlaşdyrmak, täze ýol aýrytlaryny gurmak, iri ulag düzümlerini döwrebaplaşdyrmak hem möhüm orun eýeleýär.

Ýurdumyzyň TRASEKA-nyň taslamalaryna gatnaşmagy sebitiň möhüm ulag merkezi derejesini pugtalandyrmak, şeýle hem iň täze ulag tehnologiýalaryny ornaşdyrmak maksady bilen, Beýik Ýüpek ýoluny dikeltmek boýunça goşmaça ädimleri yzygiderli we işjeň ätmäge mümkinçilik berýär. Türkmenbaşy şäherinde gurlan Halkara deňiz porty Aziýanyň we Ýewropanyň arasyndaky söwda gatnaşyklaryny täze derejä çykarmakda öz ornuny pugtalandyrýar.

Ykdysady ösüşiň yzygiderli üpjün edilmeginde döwletimizi ösdürmek boýunça kabul edilen maksatnamalaryň öz wagtynda, dowamly ýerine ýetirilmelidigi örän ähmiýetlidir. Gahryman Arkadagymyzyň döredijilikli başlangyçlary, öňdengörüjilikli maksatnamalary ýurdumyzyň has-da ösmegini, halkyň abadan durmuşynyň dowamat-dowam bolmagyny üpjün etmek maksatlaryndan gözbaş alýar. Garaşsyz ýurdumyzy ähli pudaklar, ulgamlar boýunça ösdürmek ugrunda uly aladalar edip, döwletli tutumlary öňe sürýän Gahryman Arkadagymyzyň ähli işleriniň rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.

Kaýumberdi ALLABERDIÝEW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallym-öwrenijisi.

Döretmek — döwletliligiň, bolçulygyň, ösüşiň alamaty. Türkmenistan bu gün döredýän döwlete öwrüldi. Kabul edilýän milli maksatnamalaryň çäklerinde güneşli ülkämizde dürli maksatly desgalar yzygiderli gurulýar. Şol gurluşyklarda telekeçilerimiziňem mynasyp paýy bar. Olar ýurtda azyk bolçulygyny döretmäge hem saldamly goşant goşýarlar. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň hususy ulgamy höweslendirmek, kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek ugrunda edýän taýsyz tagallalary ýurdumyzyň telekeçilerini öndürijilikli işlemäge ruhlandyrýar. Telekeçilige aýratyn üns berilmegi ýurduň eksport mümkinçiligini we gaýtadan işleýän senagatyň ygtybarlylygyny artdyrýar. Ykdysady taýdan ösen ýurtlaryň tejribesiniň görkezişi ýaly, döwletiň durnukly durmuş-ykdysady ösüşi gönüden-göni kiçi we orta telekeçiligiň işjeňligine bagly bolýar. Şeýle bolansoň, döwletimiz hususyýetçilere guramaçylyk we maliýe goldawyny berýär. Bu bolsa diňe bir ýeňillikler we karz bermek görnüşinde bolman, eýsem, oňaýly ýagdaýy döretmek, bazar ulgamynyň zerur bolan düzüm bölegi hökmünde güýçli işewür jemgyýetçiligini kemala getirmek üçin hukuk we beýleki şertleri üpjün etmekde jemlenýär.

Döwlet tarapyndan hususyýetçilere edilýän goldaw-hemaýat özüniň oňat netijesini berýär. Häzirki döwürde ýurdumyzda oba hojalyk azyk önümleriniň 90 göterimden gowragy, senagat harytlarynyň 60 göterimden gowragy hususyýetçiler tarapyndan öndürilýär. Şonuň ýaly hem, söwda we hyzmatlar ulgamynda hyzmatlaryň 90 göterimden gowragyny telekeçilerimiz amala aşyrýarlar.

Häzir ýurdumyzyň ilatynyň ete, şol sanda, towuk etine, ýumurtga, süýde bolan islegleri hususy önüm öndürijiler tarapyndan kanagatlandyrylýar. Şeýle-de, ýurdumyzyň hususy önüm öndürijileri ilatymyzy gök-bakja we miwe önümleriniň, şerbetleriň esasy bölegi bilen üpjün edýärler.

Milli Liderimiz olaryň bitirýän işlerine: «Telekeçilerimiz söwda we hyzmatlar ulgamynda hem möhüm orny eýeleýärler. Siz diňe bir ýokary derejede hyzmatlary etmek bilen çäklenmän, eýsem, köp sanly täze iş orunlaryny hem döredýärsiňiz. Bu bolsa örän möhüm durmuş wezipesidir.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe türkmen halkynyň durmuş-ykdysady derejesi günsaýyn gowulanýar. Bu bolsa, elbetde, halk hojalygynyň ähli pudaklarynyň sazlaşykly we durnukly ösüşiniň ajaýyp netijesidir.

Ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmak boýunça gazanylýan üstünliklere telekeçilerimiz uly goşant goşýarlar. Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň hususy pudagynyň wekillerine döwletimiziň uly ynam bildirýändigini we bil baglaýandygyny bellemek isleýärin» diýip, ýokary baha berýär.

Türkmenistanda diňe bir daşary ýurtlarda öndürilýän önümleriň däl, eýsem, şol önümleri öndürýän kärhanalaryňam ornuny tutup biljek kärhanalary gurmaga hem uly üns berilýär. Hususyýetçileriň örän işjeň gatnaşmaklarynda ýurdumyzda elektron senagat ösýär. Mundan başga-da, dürli görnüşdäki durmuş tehnikalary bolan gaz we elektrik peçleri, tozan sorujylary, sowadyjylary... öndürmek boýunça önümçilikler döredilýär. Bularyň ählisi daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň sanyny azaltmaga we ilaty köpçülikleýin isleg bildirilýän harytlar bilen elýeterli bahadan üpjün etmäge mümkinçilik berýär.

2018-nji ýylyň 16-njy martynda hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary bilen geçiren duşuşygynda «Türkmenistanda kiçi we orta telekeçiligi goldamagyň 2018 — 2024-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyny» we degişli döwre niýetlenen çäreleriň meýilnamasyny tassyklady. Bu maksatnama milli ykdysadyýetimiziň bäsleşige ukyplylygynyň ýokarlandyrylmagyna, ýurdumyzyň eksport mümkinçiliginiň artdyrylmagyna, azyk howpsuzlygynyň pugtalandyrylmagyna, hususy bölegiň önümçilik, innowasiýa we maýa goýum işjeňliginiň höweslendirilmegine gönükdirilendir.

Döwletimiziň pul-karz syýasaty-da hususyýetçileriň erkin işlemekleri üçin edilýän aladanyň bir mysalydyr. Hususy pudagyň giň gerime eýe bolmagyny gazanmak maksady bilen, hormatly Prezidentimiziň görkezmesi boýunça ýurdumyzyň banklary tarapyndan telekeçilere örän pes göterimli karz berilýär. Olar döwlet tarapyndan berilýän şol amatly karzyň hasabyna degişli tehnikalary, esasy serişdeleri satyn alyp bilýärler, halk hojalygynyň pudaklaryna öz biznes-taslamalaryny ornaşdyryp bilýärler.

Geçen ýyllaryň dowamynda paýtagt şäherimiz Aşgabatdan başlap, welaýatlarymyzyň hemmesinde biri-birinden gözel ymaratlaryň onlarçasy peýda boldy. Bu ýerli telekeçileriň gurluşyk işinde ýeterlik tejribe toplandygyny aňladýar. Olar indi gurluşyk-gurnama we abatlaýyş işlerini amala aşyrmak boýunça halkara bäsleşiklere işjeň gatnaşýarlar. Altyn elli ussalar gurluşyk işini ýokary hilli geçirmekde daşary ýurtly gurluşykçylardan birjigem kem duranoklar. Ýurdumyzyň hususy gurluşykçylary diňe bir kaşaň ymaratlary bina etmän, eýsem, şol iş üçin zerur bolan her dürli materiallary-da öndürýärler.

Häzirki wagtda biziň hususyýetçilerimiziň Hytaý Halk Respublikasynda, Awstriýa Respublikasynda, Birleşen Arap Emirliklerinde we beýleki ýurtlarda Söwda öýleri hereket edýär. Bu bolsa türkmen telekeçileriniň daşary ýurtlarda uly islege eýe bolan harytlary öndürmegiňem hötdesinden gelýändigini aňladýar.

Mälim bolşy ýaly, 2016-njy ýylyň 8-nji iýunynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary bilen duşuşypdy. Onda milli Liderimiz birleşmäniň agzalarynyň ykdysadyýetiň dürli ugurlaryna degişli taslamalary bilen tanşyp, garamaga hödürlenen işleriň geljegi uly meýilnamalaryny oňlap hem-de ykdysadyýetiň döwlete degişli däl ulgamynda mundan beýlägem iş alyp barmagyň ileri tutulýan ugurlarynyň birnäçesini kesgitläp, «Türkmenistanda telekeçiligi ösdürmek boýunça çäreler hakynda» Karara hem-de Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalaryna dürli maýa goýum-gurluşyk taslamalaryny ýerine ýetirmek üçin ýer böleklerini bölüp bermek hakda Buýruga gol çekipdi. Şol taslamalar öz möçberi we gerimi boýunça ýurdumyzyň telekeçiliginiň ösüşiniň täze tapgyrynyň başlanýandygynyň alamaty bolupdy.

Hawa, işeňňir hususyýetçileriň Watanymyzyň gülläp ösmegi üçin bitirýän işleri öwgä mynasyp. Goý, olara geljek ýyllarda-da üstünlik, at-abraý miýesser etsin!

Amanmyrat KIÇIGULOW,

«Balkan».

Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň bellenilýän ýylynda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşinde gazanylýan üstünlikler her birimizde buýsanç duýgusyny döredýär. Şu ýylyň 8 aýynyň jemlerine bagyşlanyp, Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň 10-njy sentýabrynda wideoaragatnaşyk arkaly geçirilen mejlisinde geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi içerki önümiň 5,5 göterim ýokarlanandygy bellenildi. Bu görkeziji dünýäde ýiti ýokanç keseliň ýaýramagy bilen bagly ýüze çykan amatsyz ýagdaýlarda hem milli ykdysadyýetimizde durnukly ösüşiň üpjün edilýändigini ýene-de bir gezek tassyklady. Ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşinde gazanylan oňyn netijeleriň köp babatda döwletiň oýlanyşykly we işjeň alyp barýan hereketleriniň, hususan-da, milli ykdysady ulgamyň ýagdaýyny yzygiderli derňemegiň esasynda ileri tutulýan pudaklaryň, milli öndürijileri höweslendirmegiň, goramagyň usullaryny dogry kesgitlemegiň esasynda mümkin bolandygy aýratyn nygtalmaga mynasypdyr.

Häzirki döwür dünýä ykdysadyýetiniň ählumumylaşmagy bilen häsiýetlendirilýär. Bu umumy ykdysady giňişlikde ýüze çykýan ýiti bäsdeşlik her bir döwletiň onda tutýan ornuny pugtalandyrmak üçin, ilkinji nobatda, milli ykdysadyýetiniň ösüşe ukyplylygyny üpjün etmegi gün tertibiniň wajyp meselesine öwürdi.

Jemi içerki önümiň depginli ösüşi ykdysadyýetiň ösüşe ukyplylygyny, durnukly ösýändigini aňladýan görkezijileriň biri bolup durýar. Anyk sanlar bilen aňladylýan bu statistiki görkezijiniň binýady her birimiziň asylly zähmetimizden başlap, ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda ýerine ýetirilýän işlerdir döwlet derejesinde kabul edilýän dürli çözgütleriň esasynda emele gelýär. Netije hemişe döwrüň çagyryşlaryna wagtynda düşünmek, bar bolan mümkinçiliklerden ugur almak bilen bagly. Bu durmuşda subut edilen hakykat bolup, ykdysadyýet babatda hem ol öz manysyny ýitirmeýär.

Dünýä giňişliginde we ýurduň içinde emele gelen täze şertleri nazara alyp, döwrüň talaplaryna laýyklykda ykdysady strategiýa düzedişleriň girizilmegi onuň oýlanyşykly alnyp barylýandygyndan nyşan. Şunda onuň ileri tutulýan ugurlarynyň dogry kesgitlenmegi ösüşlerde we oňyn özgertmelerde öz aýdyň beýanyny tapýar.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň sekiz aýynyň dowamynda ýurdumyzyň ykdysadyýetinde gazanylan netijeler munuň şeýledigine doly şaýatlyk edýär. Bu oňyn netijeleriň milli Liderimiz tarapyndan oýlanyşykly amala aşyrylýan diwersifikasiýa syýasatynyň esasynda mümkin bolandygy guwanarlykly ýagdaýdyr. Geçen Hökümet mejlisinde hormatly Prezidentimiziň: «Dürli pudaklarda bar bolan uly mümkinçilikleri netijeli peýdalanyp, ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegi dowam etmelidiris» diýip bellemegi bu ösüş ugrunyň uzak menzilleri nazarlaýan ugurdygyny, onuň ýurdumyzyň şu günki we ertirki abadan durmuşyny üpjün etmekde ähmiýetiniň uludygyny görkezýär.

Aslynda, mazmuny boýunça, «ykdysadyýet» diýlip girdeji almagyň çeşmesine düşünilýär. Ykdysadyýetiň diwersifikasiýalaşdyrylmagy bolsa harytlary öndürmekden we hyzmatlary ýerine ýetirmekden gelýän girdeji çeşmeleriniň ugurlarynyň artdyrylmagyny aňladýar. Ýagny ykdysady sektorlaryň sanynyň artdyrylmagy netijesinde, milli ykdysadyýet köpugurly ösüşe eýe bolýar. Şunda diwersifisirlenen ýa-da köpugurly ösdürilýän ykdysadyýet diýlip, haýsy-da bolsa bir haryda, hyzmata ýa-da ykdysadyýetiň bir pudagyna garaşsyzlygy aňlatmak bilen, ol bir wagtda goşulan gymmaty döredýän birnäçe pudaklaryň ösdürilmegi esasynda kemala gelýär.

Dünýä ýurtlarynyň aglabasynyň häzirki zaman syýasy we ykdysady ýagdaýynda durnuksyzlygyň dowam edýän şertlerinde ýurdumyzyň ykdysady ulgamyny pugtalandyrmak möhüm wezipeleriň biri bolup durýar. Dünýä tejribesinden görnüşi ýaly, diwersifikasiýa esasynda ösdürilýän ykdysadyýetler özüniň durnuklylygy bilen tapawutlanýar. Çünki ykdysadyýetiň diwersifikasiýalaşdyrylmagy makroykdysady deňagramlylygy saklamaga päsgel berýän ýurduň ol ýa-da beýleki önümçilik we eksport ýöriteleşmesine garaşlylygy azaldýar, içerki we daşarky amatsyz şertlerde hem ykdysady howpsuzlygy pugtalandyrýar, täze, tehnologik taýdan has çylşyrymly bolan önümleri, şeýle-de importy çalyşýan önümleri öndürmek üçin şertleri döredýär.

Häzirki dowam edýän maliýe-ykdysady çökgünlik, şeýle-de dünýäde koronawirus ýokanjynyň ýaýramagy bilen bagly daşarky amatsyz täsirler ykdysadyýeti köpugurly ösdürilýän ýurtlaryň köp artykmaçlyklardan peýdalanýandygyny äşgär etdi. Ýurdumyzda esasy makroykdysady görkezijileriň biri bolan jemi içerki önümiň ösüş depgininiň ortaça 5-6 göterim derejede saklanmagy strategik ugruň dogry kesgitlenendigini alamatlandyrýar.

Ýurdumyzda her ýyl gurlup, işe girizilýän önümçilik kuwwatlyklary we durmuş maksatly desgalardyr binalar amala aşyrylýan diwersifikasiýa syýasatynyň anyk netijeleri bolup durýar. Diňe şu ýylyň dowamynda olaryň 50-den gowragynyň ulanylmaga berilmegi, şeýle-de Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň bellenilýän aýynda ýene-de 4-sini ulanmaga bermek boýunça häzirki döwürde degişli işleriň alnyp barylmagy Türkmenistanyň diňe bir Merkezi Aziýada däl, eýsem, tutuş dünýäde gurujy döwlet hökmündäki ornunyň has-da pugtalanýandygynyň aýdyň güwäsidir.

Milli derejede ykdysadyýetiň diwersifikasiýasy gorlary çäkli ykdysady binýada garaşlylygy azaltmak ýoly bilen gazanylýar. Tebigy serişdelere baý ýurtlarda diwersifikasiýa syýasaty gazylyp alynýan pudagyň önümçilik binýadyny azaldyp, önümçilik we tebigy serişdelere dahylly bolmadyk pudaklary ösdürmegi maksat edinýär. Bu syýasaty senagatlaşdyrmak syýasaty diýip hem atlandyryp bolar. Senagatlaşdyrmak syýasaty senagaty döwrebaplaşdyrmakdan, şol sanda bar bolan tebigy we ykdysady serişdeleri dolanyşyga çekmekden, senagatyň däp bolan pudaklary bilen bir hatarda önümçiligiň ileri tutulýan täze ugurlaryny döretmekden, sebitleriň senagat kuwwatyny güýçlendirmekden we innowasiýalaryň esasynda olaryň ösüşini üpjün etmekden ybaratdyr. Ýurdumyzyň ykdysady strategiýasynda gaýtadan işleýän, dokma, gazhimiýa senagatlarynyň ösüşiniň ileri tutulýan ugur hökmünde kesgitlenmegi we bu ugurlarda gazanylan üstünlikler köpugurly ösdürilýän ýolda ýetilen menzillerdir.

Häzirki döwürde Gahryman Arkadagymyz tarapyndan senagatlaşdyrmak syýasatynyň milli ykdysadyýetimiziň diwersifikasiýalaşdyrylmagy bilen utgaşyklylykda alnyp barylmagy oňyn durmuş-ykdysady netijeleri gazanmakda biri-biri bilen baglanyşykly bolan we biri-birini şertlendirýän bu iki ugruň ähmiýetiniň ýokarydygyny görkezýär. Şunda importyň ornuny tutýan eksporta gönükdirilen senagat strategiýalarynyň amala aşyrylmagy netijesinde, ýurdumyzda ykdysadyýetiň köpugurly ösüşiniň üpjün edilýändigi äşgär bolýar. Importy çalyşýan önümçiligiň esasy maksady daşary ýurtlarda öndürilýän önümleri ýurduň içinde öndürmek üçin öndürijileri höweslendirmekden ybaratdyr. Eksporta gönükdirilen senagatlaşdyrmak bolsa eksport önümlerini öndürýän pudaklara goldaw bermek bilen, daşary ýurt bäsdeşleri üçin ýerli bazarlary açýar we munuň netijesinde senagatlaşdyrmak çaltlandyrylýar. Mundan başga-da, eksporty höweslendirmäge gönükdirilen maliýe serişdeleriniň beýleki pudaklara garanyňda has netijeli we çalt özüni ödemegi bu ugry özüne çekiji edýär.

Ýurdumyzda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberlerini artdyrmak we daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň ornuny tutýan önümleri öndürmek boýunça häzirki döwürde amala aşyrylýan maksatnamalaýyn işleriň dowam etdirilmegi döwrüň talabydyr. Daşary söwda ulgamyndaky häzirki ýagdaýyň durnuksyz häsiýeti importyň ornuny tutýan önümçiligi ösdürmegiň ähmiýetini artdyrýar. Geçen Hökümet mejlisinde Gahryman Arkadagymyzyň hususy işewürligi ösdürmek, telekeçileri ykdysadyýetimizde özgertmeleri geçirmäge giňden çekmek boýunça döwlet syýasatynyň dowam edýändigini bellemegi bu ugurda öňde goýlan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmekde telekeçilik ulgamyna aýratyn ornuň degişlidigine şaýatlyk edýär.

Mälim bolşy ýaly, milli öndürijileriň tutýan ornunyň pugtalanmagy ýurduň ykdysady ösüşine döwletiň goşulyşmagynyň derejesini azaltmaga mümkinçilik döredýär. Häzirki döwürde ýurdumyzda öndürilýän jemi içerki önümde hususy bölegiň paýynyň 70 göterime golaý bolmagy bazar ykdysadyýetiniň ösdürilýändigini alamatlandyrýan görkezijileriň biridir. Bu anyk maglumat döwlet derejesinde kabul edilýän çözgütleriň, maksatnamalaryň ýurdumyzda bazar gatnaşyklaryny ösdürmäge ýardam berýändigini görkezýär.

Maýagözel BABAÝEWA,

Türkmenistanyň Zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak ministrliginiň Zähmet gory we iş üpjünçilik müdirliginiň başlygynyň orunbasary, ykdysady ylymlaryň kandidaty.

Mukaddes Garaşsyzlyk döwründe ýurdumyzyň ähli ugurlarynda düýpli özgerişlikler amala aşyryldy we ýokary depginli durmuş-ykdysady ösüşler gazanyldy. Gazanylýan üstünliklerde, beýleki pudaklar bilen bir hatarda, gurluşyk, energetika we jemagat hojalygy pudaklarynyň hem uly orny bardyr. Bu pudaklar boýunça ýurdumyzda kabul edilen Prezident Maksatnamasynda bellenilen wezipeler üstünlikli ýerine ýetirilýär. Sebitlerde ýaýbaňlandyrylan gurluşyk işleriň öz wagtynda, ýokary hilli amala aşyrylmagy işjeň maýa goýum syýasatyny talap edýär. Ahal welaýatynda hem täze dolandyryş merkeziniň, täze döwrebap obalaryň, dürli desgalaryň, ýaşaýyş-durmuş maksatly binalaryň gurluşygy alnyp barylýar. Şeýle uly möçberli gurluşyk işleriniň amala aşyrylmagy ýurdumyzyň keşbini düýpgöter özgerdýär we önümçilik-durmuş ulgamlarymyzyň ýokary depginli ösüşini kepillendirýär, şeýle hem ýurdumyzyň önümçilik pudagyny, ilatymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini halkara derejelerine ýetirmekde ähli amatlyklary döredýär. Biziň ýurdumyzda gurulýan we gurulmagy meýilleşdirilýän köpugurly desgalaryň we binalaryň taslamasyna örän ýokary talaplar bildirilýär. Diňe ýokary hilli taslamalaryň işlenilip düzülmegi, olarda ylmyň, tehnikanyň, tehnologiýanyň gazanan iň soňky üstünlikleriniň göz öňünde tutulmagy, taslamalaryň halkara talaplaryna laýyk getirilmegi döwrebap gurluşyk işlerini amala aşyrmaga mümkinçilik berýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe giň gerimde we ýokary depginler bilen alnyp barylýan iri gurluşyklaryň taslamalary ýurt Baştutanymyzyň il-ýurt bähbitli taýsyz tagallalaryndan gözbaş alýar. Ine, Garaşsyzlyk baýramynyň öň ýanynda Ahal welaýatynyň merkezinde dört gatly, 24 we 32 öýli ýaşaýyş jaýlarynyň dabaraly ýagdaýda açylmagy hem bu işleriň yzygiderli dowam etdirilýändigine şaýatlyk edýär. Garaşsyzlyk ýyllarynda milli gurluşyk senagaty bilen bilelikde milli binagärlik mekdebiniň hem kemala gelendigi aýratyn bellärliklidir. Gurluşygyň depginlerini güýçlendirmek, ýurdumyzda bäsleşige ukyply gurluşyk toplumyny emele getirmek, onuň maddy-enjamlaýyn binýadyny şol sanda ony gurluşyk materiallaryny ösdürmek arkaly pugtalandyrmak boýunça giň möçberli işler alnyp barylýar.

Milli ykdysadyýetimiziň ösüş depginlerini ýokarlandyrmakda elektroenergetika pudagynyň uly täsiri bar. Ýurdumyzyň sebitlerinde häzirki zaman gazturbina elektrik beketleri, gaz geçiriji ulgamlar, paýlaýjy elektropodstansiýalar gurulýar. Ahal welaýatynda hem beýleki sebitlerde bolşy ýaly, gazturbinaly elektrik beketleri gurlup, ulanmaga berildi. Energetika pudagynda iri taslamalar dünýäniň ösen ýurtlary bilen hyzmatdaşlykda durmuşa geçirilýär. Şu ýylyň 3-nji sentýabrynda türkmen-ýapon hyzmatdaşlygynyň nobatdaky subutnamasy bolan täze desga — Lebap welaýatynyň Çärjew etrabynda kuwwatlylygy 432 megawat bolan gazturbinaly elektrik stansiýasy ulanylmaga berildi. Pudaklaýyn düzümiň toplumlaýyn döwrebaplaşdyrylmagy we köpugurly esasda ösdürilmegi netijesinde ýurdumyzyň elektroenergetika kuwwatlyklary birnäçe esse artdy. Bu bolsa diňe bir içerki sarp edijileri üpjün etmek däl, eýsem, elektroenergiýany eksport etmäge mümkinçilik berdi.

Ykdysadyýeti köpugurly ösdürmegiň çäklerinde elektron senagatyny döretmek boýunça Döwlet Maksatnamasy üstünlikli durmuşa geçirilýär. Innowasion esasda elektron pudagyny döretmek we ösdürmek, bäsdeşlige ukyply, ösen tehnologiýalar bilen enjamlaşdyrylan, serişde we energiýa tygşytlaýan, ekologiýa taýdan arassa elektron we elektrotehniki senagatynyň ösdürilmegi dowam etdirilýär. Içerki we daşarky bazarlara gönükdirilen elektron we elektrotehniki harytlary öndürmek, ykdysadyýetiň gaýtadan işleýän we bazar üçin ahyrky önümleri öndürýän önümçilik pudaklaryny hem-de üpjünçilik ulgamlaryny döretmek işleri alnyp barylýar. Elektrik energiýasyny paýlaýjy we elektrik toguny hasaba alyjy enjamlaryň önümçiligi ýola goýuldy. Ähli welaýatlarda halkyň sarp edýän elektron we elektrotehniki abzallaryny öndürýän kiçi kärhanalary döretmek Prezident Maksatnamasynyň möhüm ugry bolup durýar. Bu meýilnamalar döwlet-hususyýetçilik hyzmatdaşlygynyň çäklerinde durmuşa geçirilip, sebitleriň ykdysadyýetiniň ösmegini we täze iş orunlarynyň döremegini üpjün eder. Geljekde ýurdumyzda alnyp barylýan köpýyllyk ylmy-barlag işleriniň esasynda ýerli çig maldan hem-de Gün energiýasyny elektrik energiýasyna öwürýän serişdeleriň önümçiligini döretmek maksat edinilýär.

Hormatly Prezidentimiz tarapyndan işlenip taýýarlanylan döwlet gurluşynyň konsepsiýasynda, milli ösüş maksatnamalarynda esasy orun çuňňur nazary bilimlere hem-de netijeli tehnologiýalarda birleşen giňişleýin amaly tejribä esaslanýan ykdysadyýeti ösdürmegiň innowasion ýoluna berilýär. Bu tehnologiýalara “ýokary” diýilmegi hem, olarda diňe bir iň täze sanly ulgamlaryň we öňdebaryjy inženerçilik çözgütleriniň ulanylýandygy üçin däl, eýsem, ilkinji nobatda, önümçilikde, jemgyýetçilik durmuşynda we ýaşaýyşda, adam gatnaşygynda olaryň ýokary anyk netije berýändigini göz öňünde tutup atlandyrylýar. Häzirki döwürde dünýäde durnukly ösüşiň aýratynlygynda durmuş maksatly taslamalar goýulýar. Olar energetikadan başlap, ekologiýa çenli ykdysadyýetiň dürli pudaklaryny ösdürmegiň nazary we amaly meselelerini gurşap alýar. Çünki jemgyýetiň durnukly ösüşiniň özeni ykdysadyýetden, adam maýasyndan we ilatyň gündelik durmuş zerurlyklaryndan düzülýär.

Garaşsyzlyk ýyllarynda Türkmenistanda durmuşa geçirilýän düýpli özgertmeler umumy jemgyýetiň — adamlaryň bähbitlerine gönükdirilendir. Ýurdumyzyň ykdysady mümkinçilikleri bolsa, şol meseleleriň durmuşa geçirilmeginde möhüm gural bolup hyzmat edýär. Bu meseleler jemagat hojalygy pudagynyň hem yzygider ösdürilmegini nazarlaýar. Ilatyň jemagat hyzmatlaryna bolan isleglerini kanagatlandyrmaga gönükdirilen bu pudagyň maddy-enjamlaýyn binýady yzygiderli pugtalandyrylýar. Bu ugurda zerur bilimlere eýe bolan hünärmenler taýýarlanylýar. Binagärlik gurşawynyň dizaýny, tehnologik maşynlar we enjamlar, ýaşaýyş-durmuş howpsuzlygy, tebigy abadanlaşdyryş we daşky gurşawy goramak ýaly jemagat hojalygy üçin zerur ugurlar boýunça kämil hünärmenleriň taýýarlanylmagyna üns gönükdirilýär.

Ýurdumyzyň ykdysady ösüşiniň ýokary depginleri halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilýän iri möçberli maksatnamalaryň öz wagtynda amala aşyrylmagyna giň mümkinçilikleri döredýär. Gurluşyk, energetika, jemagat hojalygy pudaklary biri-biri bilen sazlaşykda utgaşýan, milli ykdysadyýetimiziň tiz depginler bilen ösýän we kämilleşýän ugurlary bolup durýar. Hormatly Prezidentimiziň öňdengörüjilikli, giň dünýägaraýyşly, ylmy taýdan esaslandyrylan syýasatynyň netijesinde Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli ykdysadyýetimiziň ähli ugrunda uly ösüşler gazanylýar. Her bir gazanylýan öňegidişlikler halkyň röwşen geljegini, abadan durmuşyny kepillendirýär.

Şamämmet GURBANNYÝAZOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.