Şu gün — 3-nji maýda paýtagtymyzdaky Söwda-senagat edarasynda «Halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri: özara arabaglanyşyk we ösüş — 2023» atly II halkara maslahat we sergi öz işine başlady. Forumyň açylyş dabarasyna Hökümet agzalary, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, daşary ýurtlaryň Türkmenistandaky diplomatik gulluklarynyň, ýurdumyzyň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň we ýokary okuw mekdepleriniň wekilleri gatnaşdy.  

Asylly däbe görä, açylyş dabarasy aýdym-sazly dabara bilen utgaşdy. Dabaranyň dowamynda hormatly Prezidentimiziň «Halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri: özara arabaglanyşyk we ösüş — 2023» atly II halkara maslahata we sergä gatnaşyjylara iberen Gutlagy okaldy. Gutlagda bu çäräniň ýurdumyzyň köpugurly halkara üstaşyr ulag we logistika düzümlerini kemala getirmek boýunça iri möçberli, milli we sebit ähmiýetli taslamalary amala aşyrmak başlangyçlaryny goldamaga, Aziýa we Ýewropa döwletleriniň arasynda söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy hil taýdan täze derejä çykarmaga ýardam etjekdigine ynam bildirilýär. 

 Soňra foruma gatnaşyjylar Söwda-senagat edarasynyň sergi zalynda ýaýbaňlandyrylan giň gerimli gözden geçirilişi synladylar. Bu ýerdäki diwarlyklarda ulag-logistika pudagynda uly tejribe toplan milli düzümleriň we daşary ýurt kompaniýalarynyň ýeten sepgitleri görkezilýär. Halkara foruma olaryň 150-den gowragy gatnaşýar. 

Günüň ikinji ýarymynda halkara maslahat öz işine başlar. Oňa Hökümet wekilleri, milli we halkara ulag kompaniýalarynyň ýolbaşçylary, logistika guramalarynyň we iri halkara maliýe düzümleriniň ýolbaşçylary, degişli ugurda ýöriteleşen agentlikleriň, assosiasiýalaryň we birleşmeleriň, ylmy-taslama edaralarynyň, ýokary okuw mekdepleriniň wekilleri gatnaşar. Maslahatyň deslapky meýilnamasyna degişli ugurda halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi, logistika arkaly söwda dolanyşygyny artdyrmagyň mümkinçilikleri, häzirki zaman ykdysadyýetinde ulagyň we logistikanyň özara arabaglanyşygy, sanlylaşdyrma, innowasion tehnologiýalar ýaly meseleler girizildi. Forumyň işi iki gün dowam eder.

Ýurdumyzyň ulag diplomatiýasy bir-biri bilen baglanyşykly bolan birnäçe ugry gurşap alýar. Üstaşyr ýük we ýolagçy gatnawlaryny geçirmek babatda çäkdeş ýurtlar bilen ylalaşyklary baglaşmak, döwrebap awtomobil, demir ýollary gurmak, howa we deňiz-derýa gatnawlaryny döretmek, şol ýollardan üstaşyr ýükleri we ýolagçylary gatnatmagyň şertlerini ylalaşmak ýaly ugurlar olaryň bir bölegidir. Eziz Watanymyzda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda Beýik Ýüpek ýoluny häzirki zaman talaplaryna laýyklykda gaýtadan dikeltmekde, ýurdumyzy sebitde iri ulag-logistika merkezine öwürmekde uly işler durmuşa geçirilýär. Baky Bitarap Türkmenistan halkara başlangyçlary, şol sanda ulag-aragatnaşyk ulgamy boýunça tutumlary Durnukly ösüş maksatlary bilen utgaşykly durmuşa geçirýär. Türkmenistan tarapyndan halkara we sebit derejesinde ulag-logistika ulgamyny ösdürmek, onuň häzirki zaman şertlerine görä hereket etmegini gazanmak boýunça öňe sürülýän başlangyçlar dünýä jemgyýetçiliginde giň goldawa eýe bolýar.  

Hormatly Prezidentimiziň degişli Kararyna laýyklykda, 3-4-nji maýda Aşgabatda — Söwda-senagat edarasynda geçiriljek «Halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri; özara arabaglanyşyk we ösüş — 2023» atly halkara maslahat we sergi bu ugurdaky işleriň dowamydyr. Maslahatyň meýilnamasyna halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi, logistika arkaly söwdany artdyrmagyň mümkinçilikleri, häzirki zaman ykdysadyýetinde ulagyň we logistikanyň özara arabaglanyşygy, söwdada we logistikada sanlylaşdyrma, poçta hyzmatlarynyň döwrebap ugurlary, elektron söwda, ulag-logistika düzüminiň baglanyşygyny ösdürmekde döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň orny, innowasion tehnologiýalar, ulag we logistikada ylym-bilimiň orny ýaly meseleler girizildi. 

Hormatly Prezidentimiz 28-nji aprelde sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkara ulag geçelgeleriniň ygtybarlylygy üçin amatly şertleriň döredilmegi döwletimizi yklymlaýyn ugurlar boýunça möhüm transmilli ýollaryň merkezine öwürýändigini, ählumumy durnukly ösüşiň wajyp şerti hökmünde aýratyn ähmiýete eýe bolýandygyny bellemek bilen, çäreleriň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmegi tabşyrdy.  

Türkmenistan Demirgazyk — Günorta we Gündogar — Günbatar ugurlary boýunça ýük we ýolagçy gatnawlaryny geçirmegiň howpsuzlygyny kepillendirýär. Dünýä döwletleri öz ýüklerini we ýolagçylaryny gysga wagtda amatly geçirmek babatda Türkmenistanyň mümkinçiliklerine gyzyklanma bildirýärler. Ýurdumyzyň alyp barýan hemişelik Bitaraplyk, hoşniýetli goňşuçylyk syýasaty bu ugurda işleriň has-da ilerlemegine itergi berýär. Ýurdumyzda höküm sürýän parahat ýagdaý, halkyň agzybirligi, berk berjaý edilýän ekologik talaplar dünýä döwletlerinde we iri kompaniýalarda özara hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ösdürmäge uly isleg döredýär.  

Ýol-ulag ulgamynyň köpugurly ösdürilmegi milli ykdysadyýeti ösdürmegiň aýrylmaz düzüm bölegidir. Arkadagly Serdarymyzyň Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkara ulag geçelgelerini ygtybarlylandyrmak üçin amatly şertleriň döredilmegi, ýurdumyzy yklymara ugurlar boýunça möhüm halkara geçelgä öwürmek bilen bagly tagallalary Prezident maksatnamasynda öz beýanyny tapýar. Ulag-kommunikasiýa ulgamynda demir ýol, awtomobil, deňiz, howa ulaglarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak boýunça amala aşyrylýan giň möçberli milli maksatnamalar we hereket edýän ulag geçelgelerini giňeltmek, sebit we dünýä söwda-ykdysady gatnaşyklarynyň çuňlaşdyrylmagyna itergi berjek täze geçelgeleri döretmek babatda meýilnamalar bu ugurdaky halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegi nazarlaýar. 

Ulagyň we aragatnaşyk ulgamynyň elýeterli bolmagy bilen bilelikde, ýol-hereket kadalarynyň howpsuzlyk üpjünçiligiň ähmiýeti hem möhüm ähmiýetli bolup durýar. Şol bir wagtda, sebit we sebitara ulag-üstaşyr gatnaşyklarynyň çatryklarynyň we halkara geçelgeleriniň açylmagy ençeme yklym döwletleriniň açyk deňiz giňişliklerine çykmak mümkinçiliklerini artdyrmakda zerur şertleri döredýär. Öňdebaryjy tehnologiýalar bilen üpjün edilen howa menzilleri, demir we awtomobil ýollary, köprüler, Türkmenbaşy Halkara deňiz porty ýurdumyzyň üstünden Demirgazyk—Günorta we Gündogar—Günbatar ugurlary boýunça geçýän sebit hem-de sebitara ulag ugurlarynyň kemala gelmegine, giňemegine täsir edýär. Biziň ýurdumyz hem-de Ýewropa — Kawkaz — Aziýa (TRACECA) we Lazurit ulag geçelgesi boýunça ýük akymlarynyň artdyrylmagy üçin çäk taýdan amatly ýerde ýerleşýär. Bu taslamalar ýurdumyza sebitiň möhüm ulag halkasy derejesini pugtalandyrmaga, iň täze ulag tehnologiýalaryny ornaşdyrmak maksady bilen, goşmaça çäreleri yzygiderli amala aşyrmaga täze mümkinçilikleri açar. 

Sebit we halkara derejelerde goşulyşmakda, özara bähbitli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda dürli ýurtlaryň ulag torlaryny birleşdirýän çylşyrymly ulgam bolan üstaşyr ulag geçelgeleriniň uly ähmiýeti bardyr. Ulag-logistika ulgamy durnukly ykdysady ösüşiň möhüm şertleriniň biri bolup, bu ulgamda netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmekde tagallalary birleşdirmek ählumumy zerur wezipelerdir. Ine, ýurdumyzda geçirilýän şeýle halkara çäreler sebit we ählumumy derejede netijeli hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmeginde, oňyn ugurlarynyň işlenip taýýarlanylmagynda, anyk teklipleri we döredijilikli başlangyçlary öwrenmekde möhüm ähmiýete eýedir. 

Goý, hormatly Prezidentimiziň alyp barýan parasatly içeri we parahatçylyk söýüjilikli, ynsanperwer daşary syýasaty rowaçlyklara beslensin! 

Züleýha ORAZOWA,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň uly mugallymy.

 Sahawatly topragymyzda öndürilýän oba hojalyk önümlerini ýokary hil derejesinde gaýtadan işläp, dünýä ölçeglerine laýyk gelýän, ekologiýa taýdan arassa azyk önümlerini ilata ýetirmek babatda öňde goýlan anyk wezipeleri durmuşa geçirmekde Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň «Marygallaönümleri» önümçilik birleşiginiň Türkmengala un we unaş önümleri kärhanasynda döwrebap işler alnyp barylýar. Gahryman Arkadagymyzyň ak patasy bilen 2007-nji ýylda açylyp ulanmaga berlen, häzirki zamanyň öňdebaryjy tehnologiýalary esasynda enjamlaşdyrylan kärhanada gündelik isleg bildirilýän un we unaş önümleri öndürilip, ilata ýetirilýär.  

Kärhanada işleri şu günüň talaplaryna laýyk alyp barmakda ýolbaşçydan başlap ýönekeý işçä çenli hemmeler döredijilikli we sazlaşykly zähmet çekýärler. Netijede, önümçilik yzygiderli ilerleýär. Munuň şeýledigine Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda bu ýerde gazanylýan zähmet üstünlikleri hem şaýatlyk edýär. Kärhana boýunça şu ýylyň birinji çärýeginde taýýarlanan unuň mukdary 9 müň 406 tonnadan aşypdyr. Şonuň 1 müň 254 tonnasynyň ýokary hilli un bolmagy buýsançly. Şeýle-de bu ýerde unaş ununyň 916 tonnasy taýýarlanyp, şondan 902 tonna unaş öndürilipdir. Çörek we çörek önümlerini öndürmekde gazanylan netijeler 306 tonna barabar bolupdyr.  

  Kärhanada unuň üç, unaşyň dokuz görnüşi öndürilip, şeýle önümler özüniň ýokary hil derejesi bilen tapawutlanýar. Bu önümler dürli agramly, göze gelüwli, owadan gaplara gaplanyp, ýurdumyzyň ähli künjeklerine bökdençsiz ugradylýar.  

Halkyň islegini yzygiderli öwrenýän kärhana çörek bişirýän bölümleriň hem işini ýola goýdy. Indi Türkmengala, Ýolöten, Tagtabazar etraplarynda kärhananyň çörek bişirýän bölümleri hereket edýär. Şeýlelikde, şol etraplaryň ilatynyň gündelik gyzgyn çörek bilen üpjün edilmegine mynasyp goşant goşulýar.  

Surata düşüren Azym ŞEKEROW.

Öňdebaryjy  pudagyň belent  sepgitleri 

Elektrik energiýasy arassa energiýa çeşmesi bolmak bilen, ol adamzadyň durmuşyna ykjam ornaşdy. Indi elektrik energiýasyz kadaly durmuşy göz öňüne-de getirmek kyn. Şonuň üçinem hormatly Prezidentimiziň oýlanyşykly ykdysady syýasaty netijesinde ýurdumyzyň elektroenergetika pudagyny ösdürmekde tutumly işler durmuşa geçirilýär. Öňdebaryjy pudagyň önümçilik kuwwaty kämil tehnologiýalaryň, innowasiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy bilen ösdürilýär. Soňky ýyllarda Mary DES-niň senagat zolagynda häzirki zaman tehnologiýaly täze elektrik stansiýalaryň 2-si gurlup, ulanmaga berildi.  

Biz hünär-tehniki okuw mekdebimizde ýaş hünärmenleri ýetişdirmekde döwrüň talabyndan ugur alýarys. Talyp ýaşlaryň şu günki günde elektroenergetika pudagyna ornaşdyrylýan kämil tehnologiýalary ykjam özleşdirmekleri ugrunda aladalanýarys. Sebäbi, geljekde şu pudakda zähmet çekjek hünärmenleriň öňdebaryjy tehnologiýaly önümçiligiň usullaryny gowy bilmekleri derwaýys wezipedir. Mekdebimizde bolsa talyp ýaşlara bilim, berip, hünär öwretmek üçin ähli mümkinçilikler bar. Biz şeýle mümkinçiliklerdenem netijeli peýdalanýarys. 

 Nazar KELOW. 

 Türkmenistanyň Energetika ministrliginiň hünär-tehniki okuw mekdebiniň mugallymy, TDP-niň işjeň agzasy. 

 Ätiýaçlandyryş  goraglylykdyr 

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamasynyň çäklerinde Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasy tarapyndan ätiýaçlandyryş işleri kämilleşdirilip, halkara ülňülerine laýyk gelýän derejä ýetirilýär. 

 Welaýat döwlet ätiýaçlandyryş guramasynda hem ätiýaçlandyryş bazarynda fiziki we ýuridik şahslaryň isleglerini kanagatlandyrmak üçin giň gerimli işleri durmuşa geçirilýär. Ähli raýatlaryň we edara-kärhanalaryň töwekgelçilikleriň dürli görnüşlerinden goraglylyk derejesini has-da ýokarlandyrmak maksady bilen, dünýä ülňülerine laýyk gelýän ätiýaçlandyryş hyzmatlaryny hödürleýär. Bu babatda ätiýaçlandyryş şertnamasy köpleriň bähbidine hereket edip, dürli betbagtçylykly hadysalara duçar bolnan halatynda ýetirilen zyýanyň öwezini dolmak üçin maddy taýdan ýardam berýär. Häzirki wagtda döwlet ätiýaçlandyryş guramasy ätiýaçlandyryşyň hökmany görnüşleriniň 6-syny we 50 sany meýletin görnüşlerini hödürleýär. 

Müşderileriň arasynda emlägi meýletin ätiýaçlandyryş, ulag serişdelerini meýletin ätiýaçlandyryş, betbagtçylykly hadysalardan meýletin ätiýaçlandyryş, fiziki şahslara degişli jaýlary meýletin ätiýaçlandyryş,  edara-kärhanalaryň serişdeleriniň hasabyna işgärleri betbagtçylykly hadysalardan köpçülikleýin meýletin ätiýaçlandyryş, meýletin ipoteka ätiýaçlandyrylyşy we öý emläginiň meýletin ätiýaçlandyrylyşy ýaly hyzmatlar has-da giňden we uly islegler bilen peýdalanylýar. 

Eziz Türkmenistanymyz bu gün abadançylygyň, eşretli ýaşaýşyň, gülläp ösüşiň mekanydyr. Şol sebäpli her birimizi hossarlyk aladasy bilen gurşap alýan Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, il-ýurt bähbitli işleri rowaç alsyn! 

 Aýgül ÝOLLYÝEWA. 

  Welaýat döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň ätiýaçlandyryş amallary we ykdysady seljeriş bölüminiň esasy hünärmeni.  

 Sazlaşykly  işler — döwrebap  ýaşaýyş 

 Bedew bady bilen öňe barýan eziz Diýarymyzda hormatly Prezidentimiziň parasatly syýasaty esasynda ähli ulgamlarda bolşy ýaly, ylym-bilim ulgamynda hem uly ösüşler gazanylýar. Döwrebap tehnologiýalaryň mümkinçiliklerine daýanyp, sanly bilim ulgamyny ösdürmek esasy wezipeleriň hatarynda durýar. 

«Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy» bu ugurda strategik ähmiýetli resminamadyr. Onuň esasy maksady bilim bermegiň ähli basgançaklarynda okatmagyň maksatnamalaryny ýokary hilli elektron maglumatlary bilen üpjün etmek hem-de uzak aralykdan bilim bermek arkaly degişli ulgamyň kämilleşdirilmeginden ybaratdyr.  

Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça amala aşyrylýan işleriň durmuş-ykdysady ösüşleri we döwrebap hukuk üpjünçiligi bilen sazlaşykly alnyp barylmagy ýurdumyzyň ösüş ýoly bilen öňe barýandygyny alamatlandyrýar.  

Aýry-aýry senagat pudaklarynda sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden ýerlikli peýdalanmak maksady bilen dürli programma-tehniki we maglumat serişdeleriniň üpjünçiligi hem ep-esli ýokarlandyrylýar. Bu işler welaýatlaryň, şäherleriň we obalaryň aratapawudyny aradan aýyrmaga gönükdirilen maksatnamalaýyn özgertmeleri çalt depginde amala aşyrmaga oňaýly şertleri döredýär. Şeýle innowasion mümkinçilikler ildeşlerimizi ylmyň soňky gazananlary bilen aýakdaş gitmeklige, döwrüň belent ruhunda netijeli zähmet çekmeklige höweslendirýär. 

  Ejegyz SOPYÝEWA. 

 TDEI-niň mugallymy.

Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda hem eziz Watanymyzyň täze taryhy beýik ösüşler bilen şöhratlanýar. Arkadagly Serdarymyzyň parasatly başlangyçlary bilen şu ýyl üçin kabul edilen maksatnamalaryň, öňde goýlan anyk wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilýändigini aýratyn bellemek gerek. Bular hakynda ýakynda hormatly Prezidentimiziň sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň mejlisinde hem anyk maglumatlar berildi. Oňa laýyklykda şu ýylyň üç aýynda 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 6 göterim artdy. Şu ýylyň ýanwar — mart aýlarynda bölek-satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 9,5  göterim, daşary söwda dolanyşygy 8,4 göterim ýokarlandy. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2022-nji ýylyň degişli döwrüne görä, 9,8 göterim köpeldi. Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi. Şeýle hem, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyndan» gelip çykýan wezipelere laýyklykda ýokary netijeler gazanyldy.  

Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, şu ýylyň birinji çärýeginde ýerine ýetirilen işleriň netijeleri ýurdumyzyň kabul edilen maksatnamalara laýyklykda ösmegini dowam etdirýändigini görkezýär. Munuň özi Arkadagly Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda ähli halkymyzyň agzybirlikde, jebislikde eziz Watanymyzyň batly depginler bilen gülläp ösmegine özleriniň mynasyp goşantlaryny goşýandyklarynyň aýdyň subutnamasydyr. 

Aknabat MÖWLAMOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň uly mugallymy.

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» çäklerinde milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan ugurlarynda işleriň ýokary depginlerde alnyp barylmagy Diýarymyzyň gurluşyk  senagatyny ösdürmäge, şonuň bilen birlikde-de, gurluşyk işleriniň depginini has-da güýçlendirmäge giň mümkinçilikleri açýar. Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrliginiň Balkanabat şäheriniň golaýynda ýerleşýän Balkan sement zawodynda alnyp barylýan işler  hem munuň aýdyň kepilidir.   

Uly Balkan dagynyň alkymynda özbaşdak şäherjigi ýada salyp oturan sement zawodynyň çig maly owradyjy, üweýji, bişiriji bölümlerinde, sement degirmeninde işleriň ähli tapgyrlary doly awtomatlaşdyrylan usulda ýerine ýetirilýär. Awtoulag, mehanika, energetika, awtomatika bölümlerindäki işleriň dolandyryş merkezinden kompýuterler arkaly sazlaşykly ýola goýulmagy sementiň bökdençsiz önümçiligini üpjün edýär. Kärhanada bu möhüm gurluşyk serişdesini öndürmegi ygtybarly ýola goýmak üçin zerur bolan çig mallaryň welaýatymyzyň çäklerinden alynýandygy, kuwwatly kärhana üçin zerur bolan dag magdan känleriniň kärhananyň golaýynda ýerleşýändigi aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Munuň özi häzirki zaman kärhanasynda öndürilýän gurluşyk serişdesiniň özüne düşýän gymmatyny durnukly aşaklatmaga, onuň hilini dünýä hil ülňüleriniň derejesine çykarmaga mümkinçilik berýär.  

Sement önümçiligini üznüksiz ýola goýup, önümi sarp edijilere yzygiderli ugradýan kärhanada şu ýylyň başyndan bäri 200 müň tonnadan gowrak ýokary hilli sement öndürildi. Kärhananyň hünärmenleri ata Watanymyzyň ykdysady kuwwatynyň artmagyna önjeýli goşant goşmaga döredip berýän şert-mümkinçilikleri üçin türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyza, Arkadagly Serdarymyza alkyş aýdýarlar.  

Muhammetgylyç TAGANGYLYJOW,

«Balkan».

Bäherden etrabynyň merkezinde ýerleşýän ýüplük fabrigi Ahal welaýatyndaky ugurdaş kärhanalaryň iň irileriniň biridir. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň ilkinji ýyllarynda gurlup, işe girizilen kärhanada geçen ýyllarda öndürilen nah ýüplükler dünýä bazarynda uly meşhurlyga we islege eýe boldy. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda kärhananyň önümçilik gadamlary has-da batlanýar. 

Ýurdumyzyň dokma senagatynyň önümleriniň eksport kuwwatyny ýokarlandyrmagy, içerki bazary ýokary hilli önümler bilen üpjün etmäge, bar bolan çig mal serişdelerini gaýtadan işlemegiň hasabyna pudagyň girdejilerini artdyrmaga mynasyp goşantlaryny goşýan fabrigiň işçi-hünärmenleri işlemek üçin döredilýän şertlerden we mümkinçiliklerden netijeli peýdalanýarlar, her bir iş gününiň netijeli görkezijilere beslenmegini gazanýarlar. Olaryň agzybirlikli zähmeti bilen, fabrikde önümçilik meýilnamalary aýma-aý üstünlikli ýerine ýetirilýär. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň ýanwar — mart aýlarynda bu ýerde 24 million 860 müň manatlyga golaý nah ýüplügiň öndürilmegi hem-de geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, bu baradaky ösüş depgininiň 101 göterim üpjün edilmegi hem guwandyryjy görkezijidir. 

Diýarymyzyň dokma pudagynyň kärhanalarynyň arasynda öňdebaryjylaryň birine öwrülen bu fabrikde daýhanlarymyz tarapyndan ýetişdirilen «ak altynyň» gaýtadan işlenilmegi arkaly alnan süýümler esasy çig mal bolup hyzmat edýär. Häzirki wagtda şol süýümlerden ýokary islegli, bäsleşige ukyply nah ýüplügiň günde ortaça 16-16,5 tonnasy öndürilýär.  

— Nah ýüplügiň hili ýokary bolsa, ondan öndürilýän matalar hem berk, hem hyrydarly bolýar. Şoňa görä-de, kärhanamyzda önümçilik işinde ýokary hilli çig mal ulanylýar, olardan dünýä ölçeglerine laýyk gelýän ýüplükler öndürilýär. Önümçilik bölümlerine ornaşdyrylan kämil enjamlar 27/1, 34/1, 51/1 belgili ýüplükleri öndürmäge mümkinçilik berýär. Bu görnüşli ýüplüklere daşarky bazarda isleg has ýokary. Üstümizdäki şanly ýylyň başyndan bäri kärhanamyzda öndürilen 27/1, 34/1 belgili nah ýüplügiň esasy bölegi Russiýa, Hytaýa, Türkiýä, Azerbaýjana, Gazagystana eksport edildi — diýip, fabrigiň hünärmeni, kärdeşler arkalaşygynyň ilkinji guramasynyň başlygy Hydyr Gulow aýdýar. 

Kärhanada zähmet çekýän işçi-hünärmenleriň aglabasy ýaşlar. Olar daraýjy, lenteleýji, tow beriji, egriji we saraýjy ýaly önümçilik bölümlerinde agzybirlikde zähmet çekip, häzirki zaman kämil enjamlaryny ussatlarça dolandyrýarlar. Ýaşlar önümçilik işinden başga-da, fabrikde geçirilýän medeni-köpçülik çärelerine hem işjeň gatnaşýarlar. Dokmaçy ýaşlaryň arasynda welaýat, döwlet derejesinde guralýan hünär bäsleşiklerinde ukyp-başarnygyny görkezip, üstünlikli çykyş edýärler.  

Aýdo ŞEKEROW.

Sarahs etrabynyň çäginde ýerleşýän «Döwletabatgazçykaryş» müdirliginiň işçi-hünärmenleri tebigy gazy durnukly çykarmak we gaýtadan işlemek babatdaky tagallalara mynasyp goşant goşmak bilen, aýma-aý önümçilik meýilnamalaryna hötde gelmekde tutanýerlilik görkezýärler. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň birinji çärýeginde kärhanada alnyp barlan işleriň görkezijileri olaryň çekýän zähmetiniň ýerine düşýändigine şaýatlyk edýär. Bu döwürde 544 million 375 müň manatlykdan gowrak iş edilip, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 121,9 göterim ösüş depgini üpjün edildi. Netijede, tebigy gazyň we gaz kondensatynyň bu möçberi sarp edijilere bökdençsiz ugradyldy. 

Aýdo ŞEKEROW.

ykdysady görkezijiler durnukly ýagdaýda 

 15-nji aprelde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň mejlisini geçirdi. Onda wise-premýerleriň, welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň häkimleriniň şu ýylyň birinji çärýeginde ýerine ýetirilen işleriň netijeleri baradaky hasabatlary diňlenildi. Şeýle hem ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň möhüm meselelerine garaldy. 

Döwlet Baştutanymyz, ilki bilen, jenaýat edendikleri üçin iş kesilen we eden etmişlerine ökünip, ak ýürekden toba gelen raýatlaryň mukaddes Gadyr gijesiniň öň ýanynda günäsiniň geçilýändigini belledi. Biz beýik ata-babalarymyzyň rehimdarlyk we ynsanperwerlik däplerinden ugur alyp, olary jeza çekmekden boşatmak ýaly sahawatly çäreleri geçirýäris diýip, hormatly Prezidentimiz aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz jenaýat edendikleri üçin iş kesilen 463 raýatyň mübärek Gadyr gijesi mynasybetli günäsini geçmek hakynda Permana gol çekdi. 

Soňra 2023-nji ýylyň üç aýynyň makroykdysady görkezijileri barada hasabat berildi. Şu döwürde ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň durnukly ösüşini üpjün etmek maksady bilen, toplumlaýyn çäreleriň görülmegi jemi içerki önümiň durnukly ösüşini saklamaga ýardam berdi. 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 6 göterim artdy. Şu ýylyň ýanwar — mart aýlarynda bölek-satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 9,5 göterim, daşary söwda dolanyşygy 8,4 göterim ýokarlandy. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2022-nji ýylyň degişli döwrüne görä, 9,8 göterim köpeldi. Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi.  

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» laýyklykda, hasabat döwründe gurluşyk we durkuny täzelemek işleri göz öňünde tutulan jemi 370 desganyň 7-sinde gurluşyk işleri tamamlandy, 105-sinde gurluşyk-gurnama işleri alnyp barylýar we galan desgalarda taýýarlyk işleri dowam edýär. 

Statistika baradaky döwlet komitetiniň başlygy D.Amanmuhammedow ministrlikleriň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň 2023-nji ýylyň üç aýyndaky ykdysady görkezijileri barada hasabat berdi. Oňa laýyklykda, ykdysadyýetiň pudaklarynda durnukly ösüş gazanyldy. Şu ýylyň birinji çärýeginde, geçen ýylyň degişli döwrüne garanyňda, tebigy gazyň we nebitiň çykarylyşynda, elektrik energiýasynyň, beýleki önümleriň öndürilişinde ösüş depgini üpjün edildi. Ulag we aragatnaşyk pudaklarynda durnukly görkezijiler gazanyldy. Ulaglaryň ähli görnüşleri boýunça ýolagçy gatnatmak hem-de ýük daşamak boýunça oňyn görkezijileriň üpjün edilmegi munuň aýdyň subutnamasydyr. Aragatnaşyk hyzmatlarynyň möçberi 11,8 göterim artdy. Ýurdumyzyň obasenagat toplumynda, 2022-nji ýylyň degişli döwrüne garanyňda, gök önümleriň, miweleriň we ir-iýmişleriň, etiň, süýdüň öndürilişi ýokarlandy.  

Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedow şu ýylyň birinji çärýeginde ýetilen sepgitlerden ugur alyp, makroykdysady durnuklylygy mundan beýläk-de üpjün etmegiň, pudaklarda önümçilik meýilnamalaryny ýerine ýetirmek üçin zerur işleriň geçirilmelidigini nygtady. Şunuň bilen birlikde, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» hasabat döwründe ýerine ýetirilişini düýpli seljermek babatda görkezme berildi. 

Mejlisiň dowamynda Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasarlary gezekli-gezegine gözegçilik edýän pudaklarynyň 2023-nji ýylyň ýanwar — mart aýlarynda ýerine ýetiren işleriniň netijeleri baradaky hasabatlary bilen çykyş etdiler. Soňra Aşgabat şäheriniň we welaýatlaryň häkimleriniň hasabatlary diňlenildi. Nygtalyşy ýaly, şu ýyl paýtagtymyzda birnäçe durmuş we beýleki maksatly desgalary ulanmaga bermek meýilleşdirilýär. Şunuň bilen bir hatarda, Aşgabady mundan beýläk-de abadanlaşdyrmak we bagy-bossanlyga büremek, şäher infrastrukturasyny toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmak boýunça durmuşa geçirilýän çäreler barada habar berildi. 

Döwlet Baştutanymyz şu ýyl gurluşygy tamamlanyp, ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän desgalaryň tassyklanan sanawyna laýyklykda, häkimligiň buýurmasy boýunça ýerine ýetirilýän gurluşyk işlerine berk gözegçilik etmegi tabşyrdy. Şeýle-de paýtagtyň bazarlarynda, söwda nokatlarynda halkyň sarp edýän we azyk harytlarynyň üpjünçiligini durnukly saklamak, haryt bolçulygyny döretmek boýunça zerur işleri geçirmek barada görkezme berildi. Hormatly Prezidentimiz ilatyň bökdençsiz agyz suwy, elektrik energiýasy, tebigy gaz, döwrebap we elýeterli ýaşaýyş jaýlary bilen üpjünçiligini has-da gowulandyrmak boýunça işleri dowam etdirmegiň wajypdygyna aýratyn ünsi çekdi. 

Mejlisiň ahyrynda döwlet Baştutanymyz şu ýylyň birinji çärýeginde ýerine ýetirilen işleriň netijeleriniň ýurdumyzyň kabul edilen maksatnamalara laýyklykda ösmegini dowam etdirýändigini görkezýändigini kanagatlanma bilen belledi. 

Jemi içerki önümiň ösüşi ýylyň başyndan bäri 6,2 göterim derejede durnukly saklanyp gelýär, zähmet haklary bolsa 10 göterim ýokarlandyryldy. Ýurdumyzda iri senagat we durmuş maksatly desgalaryň, şol sanda täze şäherçeleriň, ýaşaýyş jaýlarynyň, dynç alyş hem-de sagaldyş merkezleriniň, mekdepleriň, çagalar baglarynyň we beýleki desgalaryň gurluşyklary dowam etdirilýär. Kabul edilen meýilnamalara laýyklykda, ylym we bilim ulgamlarynda hem özgertmeler amala aşyrylýar. Nebitgaz ýataklary özleşdirilýär diýip, hormatly Prezidentimiz Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik we aragatnaşyk ulgamlarynyň, şeýle hem Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşyklarynyň alnyp barylýandygyny, beýleki halkara taslamalary amala aşyrmaga-da taýýarlyk görülýändigini nygtady. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini döretmegi we öz önümlerimiziň beýleki döwletlere iberilýän möçberini artdyrmak syýasatyny dowam etdirmegi, maýa goýumlary çekmegi, gelip gowuşýan daşary ýurt pulundaky serişdeleriň möçberini artdyrmagy möhüm wezipeleriň hatarynda görkezdi. Döwlet býujetiniň ýerine ýetirilişine berk gözegçilik etmek, ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek boýunça işleri geçirmek, hususy pudagyň paýyny artdyryp, ony ýurdumyzyň ykdysadyýetine işjeň gatnaşdyrmak üçin zerur çäreleri görmek wajypdyr. 

 Mejlisde döwlet durmuşyna degişli başga-da birnäçe meselelere garaldy we olar boýunça degişli çözgütler kabul edildi. 

 *** 

 Sanlar, maglumatlar: 

•  Şu ýylyň geçen üç aýynda jemi öndürilen önüm, 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 6 göterim artdy.  

•  Bölek-satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 9,5 göterim, daşary söwda dolanyşygy 8,4 göterim ýokarlandy. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2022-nji ýylyň degişli döwrüne görä, 9,8 göterim köpeldi. Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi. 

•  Hasabat döwründe «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» laýyklykda, gurluşyk we durkuny täzelemek işleri göz öňünde tutulan jemi 370 desganyň 7-sinde gurluşyk işleri tamamlandy, 105-sinde gurluşyk-gurnama işleri alnyp barylýar we galan desgalarda taýýarlyk işleri dowam edýär. 

•  Şu ýylyň 1-nji apreli ýagdaýyna görä, baş maliýe meýilnamasynyň girdeji bölegi 115,5 göterim, çykdajy bölegi bolsa 97,1 göterim ýerine ýetirildi. Hasabat döwründe ýerli býujetleriň girdeji bölegi 104,9 göterime, çykdajy bölegi bolsa 96,5 göterime deň boldy. 

•  Geçen döwürde maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberi jemi içerki önümiň 13,7 göterimine barabar boldy. 2023-nji ýyl üçin maýa goýum Maksatnamasy 10,7 göterim ýerine ýetirildi. Özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň 44,8 göterimi önümçilik, 55,2 göterimi medeni-durmuş maksatly binalaryň gurluşygyna gönükdirildi. 

•  Şu ýylyň 1-nji apreli ýagdaýyna görä, Oba milli maksatnamasynyň çäklerinde inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň 53,8 kilometriniň, ýaşaýyş jaýlarynyň 126,1 müň inedördül metriniň, aragatnaşyk ulgamlarynyň 134,4 kilometriniň gurluşygy tamamlandy. 

•  «Türkmennebit» döwlet konserni tarapyndan nebit bilen üpjün etmegiň meýilnamasy 101,9 göterim ýerine ýetirilip, nebiti gaýtadan işleýän zawodlar tarapyndan nebiti gaýtadan işlemegiň meýilnamasy 103,6 göterim berjaý edildi. Hasabat döwründe tebigy we ugurdaş gazy çykarmagyň meýilnamasy 104,5 göterim, daşary ýurtlara iberilen tebigy gazyň meýilnamasy 102,8 göterime deň boldy. 

•  Şu ýylyň birinji çärýeginde gurluşyk-senagat ulgamynda önüm öndürmek hem-de işleri ýerine ýetirmek boýunça meýilnama 109,2 göterim berjaý edildi. 

•  Elektrik energiýasynyň öndürilişiniň ösüş depgini 101,7 göterime barabar boldy. 

•  Tutuşlygyna obasenagat toplumy boýunça öndürilen önümleriň möçberiniň, ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň ösüş depgini, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 104,7 göterime deň boldy.

Ykdysadyýetiň durnukly ösüşi dogry işlenip düzülen strategik maksatnamalara esaslanýar. Munuň özi halkara derejede ykrar edilen hakykatdyr. Döwleti durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge gönükdirilen wezipeler uzak we gysga möhletli maksatnamalarda has jikme-jik şöhlelenýär. Bu ýagdaý ýurdumyzyň innowasion ösüşe esaslanýan ykdysadyýetiniň hem esasy ýörelgesi hökmünde çykyş edýär. 

Mälim bolşy ýaly, «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» we «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» kesgitlenen wezipeleri üstünlikli amala aşyrmak maksady bilen, gysga döwre niýetlenen, ýagny 2023-nji ýyl üçin maýa goýum Maksatnamasynyň kabul edilmegi hem ykdysady jähetden döwrüň talabydyr.  

Bu Maksatnamanyň esasy maksady Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny has-da berkitmekden, durmuş we medeni taýdan ýokary depginli ösüşini üpjün etmekden, milli ykdysadyýetiň senagatlaşma derejesini ýokarlandyrmakdan, pudaklara sanly tehnologiýalary ornaşdyrmagy çuňlaşdyrmakdan, kiçi, orta hem-de iri telekeçiligi ösdürmekden, ylymdyr innowasiýalara daýanýan ykdysady pudaklaryň ilerlemegini gazanmakdan ybaratdyr. Ýeri gelende, zähmet gatnaşyklaryny ösdürmek, täze iş orunlaryny döretmek we ilatyň iş üpjünçiligini gowulandyrmak wezipeleriniň hem öňde goýlan esasy işleriň hatarynda durýandygyny bellemelidiris.  

Döwlet Baştutanymyz wezipä girişmek dabarasynda eden çykyşynda ýurdumyzy strategik maksatnamalara esaslanyp ösdürmek barasynda şeýle diýdi: «Kabul eden maksatnamamyzda öňde goýlan wezipelerimizi öz wagtynda hem-de ýokary hilli ýerine ýetirmek üçin, biz ähli mümkinçiliklerimizi ulanyp, agzybirlikde we jebislikde, el-ele berip işlemelidiris». 

Dünýä ykdysadyýetiniň diýseň tiz ösýän we kämilleşýän döwründe, strategik maksatnamalara laýyklykda, adam mümkinçilikleri has-da giňeldilýär, ylmy-tehnologik ösüşler çaltlandyrylyp, innowasiýalara daýanýan täze pudaklar döredilýär. Milli ykdysadyýetimiziň uzak möhletli ösüşi hökmünde kesgitlenen wezipeler öňdebaryjy ylmy taglymatlardyr innowasion tehnologiýalar arkaly ýurdumyzyň tebigy baýlyklarynyň mümkinçiliklerini has-da netijeli peýdalanmaga gönükdirilendir.  

Maýa goýum syýasatynyň döwrebaplaşdyrylmagy maliýe ulgamyny kämilleşdirmäge, onuň innowasiýalara, durnukly ykdysady ösüşe, ykdysadyýetiň önümçilik we maliýe böleginiň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň hilini gowulandyrmaga mümkinçilik döredýär. Munuň üçin maýa goýum bazarlaryny öwrenmek arkaly bar bolan maliýe serişdelerini amatly ugurlara gönükdirmegiň ýollary we konsepsiýalary kesgitlenilýär. Şunda, esasan-da, maliýe institutlarynyň seljermeleridir usullaryna aýratyn ähmiýet berilýär. Çünki maliýe guramalary halkara derejede hereket etmek bilen, maýa goýum serişdelerini goýmagyň territorial-çäk we kanunçylyk tarapdan amatlydygyny makroykdysady görkezijileriň netijesinde anyklaýarlar. 

Halkara tejribeden belli bolşy ýaly, ösen döwletleriň düýpli maýa goýum serişdeleriniň agramly bölegi önümçilik maksatly ulgamlara gönükdirilýär. Bu biziň ýurdumyza hem mahsusdyr. Çünki maýa goýujylaryň maliýe serişdeleri ykdysadyýetiň pudaklaryna göni gatnaşmak bilen, ykdysady ösüşiň okgunly depginini gazanmaga şert döredýär.  

Maýa goýum Maksatnamasyna laýyklykda, 2023-nji ýylda milli ykdysadyýetimize maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna 37 milliard 400 million manat möçberinde düýpli maýa goýum goýlar. Munuň 20 milliard 800 million manadyny önümçilik desgalarynyň gurluşygyna gönükdirmek meýilleşdirilip, bu görkeziji ýurdumyz boýunça umumy maýa goýumlaryň möçberiniň 55,6 göterimini tutýar. Düýpli maýa goýumlar, ýagny 16 milliard 600 million manat bolsa durmuş maksatly desgalaryň gurluşygyna gönükdiriler. Munuň özi maýa goýumlaryň umumy möçberiniň 44,4 göterimine barabardyr. Bu Maksatnamanyň doly we dogry durmuşa geçirilmegi ýurdumyzda azyk howpsuzlygyny has-da pugtalandyryp, Döwlet býujetiniň durnukly ösüşini üpjün eder we halkara talaplara, innowasion tehnologiýalara, ylmyň täze gazananlaryna esaslanýan ykdysadyýetiň kemala gelmegini şertlendirer. 

Soňky ýyllarda ýurdumyzda düýpli maýa goýumlary özleşdirmekde telekeçileriň — hususy eýeçiligiň subýektleriniň orny görnetin ýokarlanýar. Ýurduň iri gurluşyklarynyň uly bölegi milli we daşary ýurt gurluşyk kompaniýalary tarapyndan alnyp barylýar.  

Türkmenistan maýa goýumlar babatda özüne çekiji ýurtdur. Tutuş döwletimizde gysga döwürde maýa goýum işjeňligini artdyrmak, sebitleriň ykdysady kuwwatyny berkitmek hem-de durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösüşi üpjün etmek babatda ägirt uly we toplumlaýyn işler amala aşyrylýar. Ýurdumyzyň durmuşa geçirýän maýa goýum baradaky başlangyçlarynyň halkara guramalar tarapyndan mynasyp goldanylmagy hem tebigy ýagdaýdyr.  

Döwletimizde telekeçiligi ösdürmekde, milli önüm öndürijileri maliýe taýdan goldamakda, daşary ýurt maýa goýujylaryny çekmekde täze, döwrebap gurallar işlenip düzülýär, halkara maliýe guramalary bilen tejribe alşylýar.  

Ýurdumyzyň sebitlerini gyradeň ösdürmek, innowasion önümçilikleri döretmek, ekologik howpsuzlygy üpjün etmek, pudaklara «ýaşyl» tehnologiýalary ornaşdyrmak, adam maýasyny kämilleşdirmek, raýatlaryň ýaşaýyş-durmuş derejesini we iş bilen üpjünçiligini ýokarlandyrmak, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmek üçin maýa goýum syýasaty kämilleşdirilýär. Milli hem-de daşary ýurtly maýa goýujylary çekmegiň döwrebap usullaryny döretmek arkaly pudaklary maliýeleşdirmegiň täze çeşmeleriniň üstünde hem yzygiderli işlenilýär we olar ýüze çykarylýar.  

Ýurtda maliýe bazaryny has-da kämilleşdirmekde maksatnamalaýyn usulyň ulanylmagy we durnukly ykdysady netijeleriň gazanylmagy döwletimiziň ösüşi üpjün etmek babatda dogry ugry saýlap alandygyny görkezýär. 

Jumageldi SALAMOW,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe alnyp barylýan ykdysady syýasat ýurdumyzy innowasion taýdan ösdürmäge, güýçli senagat kuwwatyny döretmäge we onuň pudaklaýyn düzümini giňeltmäge gönükdirilendir. Häzirki zaman bazar düzümi bolan, durnukly ösüş depginlerini gazanmaga gönükdirilen ykdysadyýeti ýokary hilli hem-de tapgyrlaýyn kemala getirmek döwletimiziň ykdysady strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlary bolup durýar. Şu ýylyň ilkinji üç aýynda milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda ýetilen sepgitler hem bu ugurda netijeli işleriň alnyp barylýandygyna şaýatlyk edýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 15-nji aprelde şu ýylyň birinji çärýeginde ýerine ýetirilen işleriň netijeleri boýunça sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň mejlisinde habar berlişi ýaly, 2023-nji ýylyň ýanwar — mart aýlarynda ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň durnukly ösüşini üpjün etmek maksady bilen, toplumlaýyn çäreleriň görülmegi esasy makroykdysady ösüşi alamatlandyrýan jemi içerki önümiň durnuklylygyny saklamaga ýardam berdi. 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 6 göterim artdy. Hasabat döwründe bölek satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 9,5 göterim, daşary söwda dolanyşygy hem 8,4 göterim ýokarlandy. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2022-nji ýylyň degişli döwrüne görä, 9,8 göterim köpeldi. Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi.  

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» meýilleşdirilen işlere laýyklykda, şu ýylyň ýanwar — mart aýlarynda gurluşyk we durkuny täzelemek işleri göz öňünde tutulan jemi 370 desganyň 7-sinde gurluşyk işleriniň tamamlanandygy, 105-sinde gurluşyk-gurnama işleri alnyp barlyp, galan desgalarda taýýarlyk işleriniň dowam edýändigi hem aýdyldy. 2023-nji ýylyň 1-nji apreli ýagdaýyna görä, Döwlet býujetiniň girdeji bölegi 115,5 göterim, çykdajy bölegi 97,1 göterim ýerine ýetirildi. Şu ýylyň birinji çärýeginde ýerli býujetleriň girdeji bölegi 104,9 göterime, çykdajy bölegi 96,5 göterime deň boldy. Bularyň ählisi ýurdumyzda täze tehnologiýalary peýdalanmagyň, ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny sanlylaşdyrmagyň we innowasion önümçilik düzümlerini döretmegiň, halkara hyzmatdaşlygy giňeltmegiň hem-de maýa goýum işini işjeňleşdirmegiň hasabyna durnukly ösüşiň berk binýadyny kemala getirmäge niýetlenen ykdysady özgertmeleriň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini görkezýär. 

Häzirki wagtda milli ykdysadyýetimiz ýurdumyzyň baý tebigy, geoykdysady mümkinçiliklerini, maýa goýum kuwwatyny peýdalanmak, döwletara hyzmatdaşlygy giňeltmek we daşary ykdysady işiniň netijeliligini artdyrmak arkaly diwersifikasiýalaşdyrylýar. Diýarymyzyň önümçilik kuwwaty barha artýar. Munuň şeýledigini halkara maliýe edaralary, şol sanda Bütindünýä banky hem birnäçe gezek tassyklady. Bütindünýä bankynyň klassifikasiýasy boýunça Türkmenistan girdejisi orta derejeden ýokary bolan ýurtlaryň hataryna girýär.  

Türkmenistanyň durmuş ugurly syýasaty ilatyň ýaşaýyş şertleriniň ýokary derejesini saklamaga gönükdirilendir. Baş maliýe resminamasy bolan Döwlet býujetiniň çykdajylarynyň köp bölegi durmuş ulgamyny maliýeleşdirmäge, şol sanda saglygy goraýyş, bilim, medeniýet ulgamlaryny, ýaşaýyş jaý, jemagat hojalygyny kämilleşdirmäge sarp edilýär. Bu barada hormatly Prezidentimiz geçen ýylyň sentýabrynda geçirilen Döwlet Maslahatynda eden taryhy çykyşynda: «Döwlet býujetiniň çykdajylarynyň 75 — 80 göterimini durmuş maksatly ugra, ýagny saglygy goraýyş, bilim, medeniýet ulgamlaryny, ýaşaýyş jaý, jemagat hojalygyny maliýeleşdirmäge, zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp haklarynyň möçberiniň köpeldilmegine, bu ugra degişli taslamalary amala aşyrmaga gönükdirýäris. Raýatlarymyzyň aýratyn toparlary, weteranlar we maýyplar, ata-enesiniň howandarlygyndan galan çagalar üçin goşmaça durmuş ýeňilliklerini döredýäris» diýip belledi. 

Dünýäde ykdysadyýeti durnukly ösýän ýurt hökmünde tanalýan Türkmenistan bu günki gün milli ykdysadyýetini diwersifikasiýalaşdyrmak, sanlylaşdyrmak we senagatlaşdyrmak arkaly ösüşiň täze tapgyryna gadam basdy. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň ykdysady ösüşiniň esasy aýratynlygy bolsa onuň maksatnamalaýyn esasda ösdürilmeginiň dowam etdirilýändiginden ybaratdyr. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynyň» çäklerinde kesgitlenen wezipeleriň öz wagtynda amal edilmegi munuň aýdyň subutnamasydyr. Bu strategik resminamalarda göz öňünde tutulan wezipeler halkymyzyň abadançylygyna we ýurdumyzyň gülläp ösmegine gönükdirilen beýik başlangyçlaryň geljek ýyllarda-da dowam etdiriljekdigini alamatlandyrýar. 

Bu strategik Maksatnamalarda ykdysady ösüşi hil taýdan täze derejä çykarmak, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmak, sanly ykdysadyýeti ösdürmek, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini dünýäniň ösen ýurtlarynyň derejesine ýetirmek, adam maýasyny ösdürmek boýunça hem anyk wezipeler kesgitlenendir. Olarda türkmen ykdysadyýetiniň geljekki ösüşiniň esasy maksatlaýyn häsiýetli aýratynlyklary, tapgyrlarydyr ugurlary bellenilip, senagat taýdan ösen, innowasion ykdysadyýeti emele getirmek ýaly maksatlardan ugur alyndy. Ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge, onuň düzümini kämilleşdirmäge köp möçberde maýa goýumlar, şol sanda daşary ýurt maýa goýumlary gönükdirilýär. Netijede, ýurdumyzda köpugurly ykdysadyýet döredilip, ol dürli ugurlary — elektrik energetikasy, nebitgaz, maşyngurluşyk, metallurgiýa, himiýa, gurluşyk, elektron, ýeňil we azyk senagaty ýaly pudaklary öz içine alýar. Şunda geçen üç aýda maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberiniň jemi içerki önümiň 13,7 göterimine barabar bolandygyny, özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň 44,8 göteriminiň önümçilik, 55,2 göteriminiň bolsa medeni-durmuş maksatly binalaryň gurluşygyna gönükdirilendigini hem aýtmak gerek. 

Ýeri gelende bellesek, Oba milli maksatnamasy 2007-nji ýylda Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy esasynda kabul edildi. 2008 — 2022-nji ýyllar aralygynda ýurdumyzda binalaryň we desgalaryň 900-den gowragynyň gurlup ulanmaga berilmegi, bar bolan inženerçilik ulgamlarynyň durkunyň täzelenmegi, täzeleriniň 72 müň 200 kilometriniň çekilmegi bolsa bu maksatnamanyň üstünlikli ýerine ýetirilendigini dolulygyna görkezýär. Hökümet mejlisinde bellenilişi ýaly, şu ýylyň 1-nji apreli ýagdaýyna görä, Oba milli maksatnamasynyň çäklerinde inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň 53,8 kilometri, ýaşaýyş jaýlarynyň 126,1 müň inedördül metri, aragatnaşyk ulgamlarynyň 134,4 kilometriniň gurluşygy tamamlandy. Häzirki wagtda medeni-durmuş, önümçilik we beýleki maksatly dürli desgalarda gurluşyk işleri dowam etdirilýär. Şeýle-de geljek ýylda Prezident Maksatnamasynyň çäklerinde ýurdumyzyň sebitlerinde senagat toplumynyň ähli ulgamlaryna iri maýa goýumlary çekmegiň hasabyna gazhimiýa, energetika, ýeňil senagat we gurluşyk serişdeleri pudaklaryny döwrebaplaşdyrmak, sebitleriň ykdysadyýetine innowasion, sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, gaýtadan işleýän senagaty mundan beýläk-de işjeňleşdirmek göz öňünde tutulýar. Munuň özi ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny has-da berkitmäge, dünýä ülňülerine laýyk gelýän ýaşaýyş-durmuş we inženerçilik düzümlerini kemala getirmäge mümkinçilik berer. 

Döwlet Baştutanymyzyň şu ýylyň birinji çärýeginde ýerine ýetirilen işleriň netijeleriniň ýokarydygy dogrusynda bellemegi hem-de aýry-aýry pudaklarda öňde durýan anyk wezipeleri kesgitlemegi bolsa milli ykdysadyýeti düýpli özgertmek boýunça saýlanyp alnan strategiýanyň rowaçlyklara beslenýändigini görkezýär. 

Parahat MERETLIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň baş hünärmeni.

Düýn ýurdumyzda milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda, medeni-ynsanperwer ulgamlarda şu ýylyň birinji çärýeginde alnyp barlan işleriň netijelerine bagyşlanan maslahatlar boldy. Olarda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 15-nji aprelde sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň mejlisinde ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň möhüm meseleleri boýunça öňde goýan wezipelerini ýerine ýetirmegiň ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle hem toplumlarda guralan çärelerde degişli ugurlar boýunça şu ýylyň birinji çärýeginde ýerine ýetirilen işler seljerildi, olaryň jemleri jemlenildi. 

Maslahatlarda degişli döwürde ykdysadyýetiň ähli pudagynyň yzygiderli ösüşini üpjün etmek maksady bilen, toplumlaýyn çäreleriň görülmeginiň jemi içerki önümiň durnukly ösüşini saklamaga ýardam berendigi aýdyldy. Muny 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önümiň 6 göterim artmagy hem aýdyň görkezýär. Şu ýylyň ýanwar — mart aýlarynda bölek-satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 9,5 göterim, daşary söwda dolanyşygy 8,4 göterim ýokarlandy. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2022-nji ýylyň degişli döwrüne görä, 9,8 göterim köpelip, zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi.  

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» ýerine ýetirilişi bilen bagly görkezijiler hem degişli maslahatlaryň gün tertibinde esasy orny eýeledi. Şolara görä, hasabat döwründe gurluşyk we durkuny täzelemek işleri göz öňünde tutulan jemi 370 desganyň 7-sinde gurluşygyň tamamlanandygy, 105-sinde gurluşyk-gurnama işleriniň alnyp barylýandygy we galan desgalarda taýýarlyk işleriniň dowam edýändigi bellenilip geçildi. 2023-nji ýylyň üç aýyndaky ykdysady görkezijilere syn berilse, ykdysadyýetiň pudaklarynda durnukly ösüş gazanylandygyny we şu ýylyň birinji çärýeginde, geçen ýylyň degişli döwrüne garanyňda, tebigy gazyň we nebitiň çykarylyşynda, elektrik energiýasynyň, beýleki önümleriň öndürilişinde ösüş depgininiň üpjün edilendigini görmek bolýar. 

Nebitgaz pudagynda «Galkynyş» gaz känini özleşdirmegiň ikinji tapgyryny durmuşa geçirmek üçin işleri alyp barmaga we Hazar deňzinde täze nebitgaz ýataklaryny özleşdirmäge gönükdirilen zerur çäreleri görmek boýunça döwlet Baştutanymyzyň beren anyk tabşyryklaryny ýerine ýetirmäge aýratyn üns berilýär. Dokma pudagynyň uly mümkinçiliklerinden ugur alyp, ýokary hilli we döwrebap dokma önümleriniň önümçiligini yzygiderli artdyrmak, pudaga innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmagy dowam etdirmek, Döwlet haryt-çig mal biržasynyň işini kämilleşdirmek hem döwrüň öňe çykaran wezipeleridir.  

Hormatly Prezidentimiziň medeni-ynsanperwer ulgamyň işi bilen bagly beren görkezmelerini ýerine ýetirmeklige hem toplumlaýyn çemeleşilýär. Ýaz paslynyň dowam etmegi bilen, raýatlaryň saglygyny goramakda, ýiti ýokanç we ýokanç däl hem-de möwsümleýin keselleriň öňüni almakda geçirilýän işler aýratyn üns merkezinde saklanylýar. Şonuň ýaly-da, mekdep okuwçylarynyň tomusky dynç alşyny talabalaýyk guramak üçin degişli işleriň häzirden geçirilip başlanylmagy özüniň oňyn netijesini berer. 

Bulardan başga-da, geçirilen maslahatlarda döwlet durmuşynyň beýleki ugurlary, ýagny milli kanunçylygyň kämilleşdirilişi, welaýatlarda möwsümleýin oba hojalyk işleriniň alnyp barlyşy, bu ugurda degişli maksatnamalaryň ýerine ýetirilişi, ýerlerde şanly senelere we baýramçylyklara ýokary derejede taýýarlyk görlüşi baradaky çykyşlara uly orun berildi. Olarda her bir hünärmeniň ýurdumyzy geljekki 30 ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyny üstünlikli ýerine ýetirmekde has-da netijeli zähmet çekmelidigi, olaryň öz wezipe-borçlaryny bilip hem-de işinde jogapkärçiligi duýup, Watanymyzyň ösüşlerine mynasyp goşandyny goşmalydygy aýratyn nygtaldy. Maslahatlarda çykyş edenler ýetilen sepgitleriň öňde duran wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmekde uly ähmiýete eýedigini bellediler.