Türkmenistan milli ulag düzümini döretmek, ösdürmek we kämilleşdirmek babatda Garaşsyzlyk ýyllarynda milli we halkara taslamalaryň ençemesini durmuşa geçirdi. Munuň üçin ulag ulgamynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmak boýunça giň möçberli maksatnamalar ýerine ýetirildi. 18 — 19-njy iýulda paýtagtymyzda geçirilen «Halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri: özara arabaglanyşyk we ösüş» atly halkara maslahatda hem bu babatda giňişleýin gürrüň edildi. Dünýä ýurtlarynyň ençemesinden bu ugurda iş alyp barýan öňdebaryjy kompaniýalaryňdyr döwlet düzümleriniň wekillerini, halkara bilermenleri bir ýere jemlän bu maslahat ýurdumyzyň ulag-logistika ulgamyny has-da ösdürmekde, ýurdumyzyň, sebitiň üstaşyr ulag geçirijilik mümkinçiligini artdyrmakda we ony yklym ýollary bilen birleşdirmekde täze mümkinçiliklere badalga berer. 

Türkmenistanda ulag-logistika ulgamyny ösdürmekde Türkmenbaşy şäherindäki Halkara deňiz portuna aýratyn orun degişlidir. Deňiz portunyň umumy tutýan meýdany 150 gektardan gowrak bolup, umumy ýükler, konteýner, ýolagçy hem-de ürgün ýük terminallaryny öz içine alýar. Portuň bir ýylda 300 müň ýolagça, 75 müň ýük awtoulaglaryna, 400 müň konteýnerlere hyzmat etmäge mümkinçiligi bar. Türkmenbaşy Halkara deňiz porty bir wagtda 17 gämi kabul etmäge we ýükleme-düşürme işlerini geçirmäge ukyplydyr. Bu mümkinçilikler ýurdumyzyň iki yklymy — Aziýa bilen Ýewropany birleşdirijilik ornuny ýokarlandyrýar.  

«Demirgazyk — Günorta», «Gündogar — Günbatar» ugurlar boýunça halkara ähmiýetli köp şahaly üstaşyr ýollar Türkmenistan üçin uly mümkinçilikleri döredýär. Ýurdumyzyň çäklerinden halkara geçelgeleriň birnäçesi geçip, Türkmenistan döwletimiziň sebitde ulaglaryň dürli görnüşleriniň iri gatnawlar merkezi hökmünde çykyş etmegine esas döredýär.  

Gazagystan — Türkmenistan — Eýran halkara demir ýoly Aziýanyň we Ýewropanyň arasynda has amatly demir ýol gatnawyny ýola goýmaga şert bolup durýar. Bu halkara demir ýol geçelgesi Pars aýlagyna we Ýewropanyň, Russiýanyň hem-de Hytaýyň bazarlaryna çalt we ygtybarly baryp ýetmäge mümkinçilik berýär. 

Merkezi Aziýa — Kawkaz — Ýewropa halkara ulag geçelgesi hem Beýik Ýüpek ýoluny dikeltmekde esasy orunlaryň birini eýeleýär. «TRASEKA» diýlip atlandyrylýan bu halkara ulag geçelgesi Hytaý Halk Respublikasy bilen bütin yklymy birleşdirýän halkara ugurdyr. Biziň ýurdumyzda öz başlangyjyny Türkmenbaşy Halkara deňiz portundan alýan we Türkmenistan — Özbegistan gümrük serhet nokatlaryndan goňşy döwletleriň çäginde dowam edýän bu ugur halklaryň ýakynlaşmagynda, bütin dünýäniň ykdysadyýetiniň durnukly ösmeginde kesgitleýji orny eýeleýär. Çünki bu ýollaryň özara birleşmegi ýükleri daşamakdaky we ýolagçylary gatnatmakdaky sarp edilýän wagty we serişdeleri ep-esli tygşytlamaga mümkinçilik berýär.  

Gülnur HOJAÝEWA,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň talyby.

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de Bi­ta­rap­lyk sy­ýa­sa­ty­ny üs­tün­lik­li ama­la aşyr­ýan Ga­raş­syz Türk­me­nis­tan dün­ýä­de dur­nuk­ly ösü­şe, pa­ra­hat­çy­ly­gyň we howp­suz­ly­gyň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy­na oňyn go­şant goş­ýar hem-de ener­ge­ti­ka, ulag, eko­lo­gi­ýa, sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­gam­la­ryn­da we beý­le­ki ugur­lar­da baş­lan­gyç­la­ry öňe sür­ýär. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ta­ra­pyn­dan ýur­du­my­zyň ne­bit­gaz pu­da­gy­ny ös­dür­mek bo­ýun­ça iş­le­riň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi, ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­niň da­şa­ry ýurt­la­ra ibe­ril­ýän ugur­la­ry­nyň di­wer­si­fi­ka­si­ýa ýo­ly bi­len ös­dü­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de Türk­me­nis­tan yg­ty­bar­ly hyz­mat­daş hök­mün­de hal­ka­ra de­re­je­sin­de eýe­le­ýän or­nu­ny has-da ber­kit­di. Ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ne baý bo­lan ýur­du­myz ony bü­tin adam­za­dyň bäh­bi­di­ne gö­nük­dir­mä­ge ça­lyş­ýar.  

Dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän be­ýik iş­le­riň esa­sy ug­ry Türk­me­nis­ta­nyň ener­ge­ti­ka dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­ny kes­git­le­mek­den, onuň sy­ýa­sy-hu­kuk esas­la­ry­ny mun­dan beý­läk-de kä­mil­leş­dir­mek­den yba­rat­dyr. 

Türk­me­nis­ta­nyň se­na­gat pu­dak­la­ry­ny, ho­ja­lyk dü­züm­le­ri­ni has-da dep­gin­li ös­dür­mek­de, je­ma­gat ta­lap­la­ry­ny do­ly ka­na­gat­lan­dyr­mak­da, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň eks­port kuw­wa­ty­ny art­dyr­mak­da elekt­roe­ner­ge­ti­ka pu­da­gy­nyň hem hyz­ma­ty ulu­dyr. Oňa döw­let ta­ra­pyn­dan mö­hüm äh­mi­ýet be­ril­ýär. Ýur­du­myz­da ula­nyl­ýan, şeý­le hem ulan­ma­ga be­ril­ýän tä­ze des­ga­la­ry elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len bök­denç­siz üp­jün et­mek üçin giň ge­rim­li iş­ler ýaý­baň­lan­dy­ryl­dy. We­la­ýat­lar­da döw­re­bap gaz­tur­bi­na­ly elekt­rik stan­si­ýa­lar gur­lup, işe gi­ri­zil­di. Olar bi­ri-bi­ri bi­len kuw­wat­lyk taý­dan bag­la­ny­şyk­ly bo­lup, ýur­du­myz­da elekt­rik gu­şa­gy­ny eme­le ge­tir­ýär. Şu­nuň ne­ti­je­sin­de ener­ge­ti­ka se­na­ga­ty­nyň önüm­çi­lik kuw­wat­lyk­la­ry en­çe­me es­se art­dy. Mu­nuň özi di­ňe bir ýur­du­my­zyň se­na­gat we je­ma­gat ta­lap­la­ry­ny elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len do­ly ka­na­gat­lan­dyr­mak bi­len çäk­len­män, eý­sem, goň­şy döw­let­le­re — Eý­ran Ys­lam Res­pub­li­ka­sy­na, Ow­ga­nys­tan döw­le­ti­ne iber­mä­ge hem müm­kin­çi­lik ber­ýär.  

Hä­zir­ki wagt­da ýa­kyn we alys halk­la­ryň ojak­la­ryn­da türk­me­niň te­bi­gy ga­zy­nyň alaw­la­ma­gy do­gan­lyk mil­let­le­riň ýü­re­gi­ni ýy­lad­ýar. Türk­me­nis­tan bi­len goň­şy döw­let­le­riň ara­syn­da­ky ser­het pa­ra­hat­çy­lyk we dost­luk ser­he­di­ne öw­rül­ýär. Ne­ti­je­li yk­dy­sa­dy hem me­de­ni gat­na­şyk­lar, öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­lyk giň ge­rim alyp, Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rü­ne la­ýyk gel­ýän gör­nüş­de tä­ze maz­mu­na eýe bol­ýar. 

Hä­zir­ki wagt­da ýur­du­my­zyň se­na­ga­ty ösüş bi­len ýo­ka­ry gal­ýar. Ga­za­nyl­ýan ne­ti­je­ler bol­sa Wa­ta­ny­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny art­dyr­ýar. 

Ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň ös­me­gi­ne äh­li müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýän Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň ja­ny sag, öm­ri uzak bol­sun, il-ýurt bäh­bit­li  beýik işleri ro­waç­lyk­la­ra bes­len­sin!  

Çe­men KA­KA­LY­ÝE­WA,

Türk­men döw­let ma­li­ýe ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Mälim bolşy ýaly, Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda Türkmenistanda ulag-kommunikasiýa ulgamynda demir ýol, awtomobil, deňiz, howa ulaglarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak boýunça amala aşyrylýan giň möçberli milli maksatnamalary we hereket edýän ulag geçelgelerini giňeltmek, sebit we dünýä söwda-ykdysady gatnaşyklarynyň çuňlaşdyrylmagyna kuwwatly itergi berjek täze geçelgeleri döretmek babatda giň gerimli işler durmuşa geçirildi. Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda başy başlanan il-ýurt we dünýä ähmiýetli işler Arkadagly Serdarymyzyň parasatly öňdengörüjiligi bilen täze röwüşde dowam etdirilýär.  

18-nji iýulda ak şäherimiz Aşgabatda Ýewraziýada üstaşyr ulag hyzmatdaşlygyny diwersifikasiýalaşdyrmaga bagyşlanan «Halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri: özara arabaglanyşyk we ösüş» atly maslahat öz işine başlady. Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň «Türkmen Forum» hojalyk jemgyýeti bilen bilelikde guralan we iki günläp dowam eden bu foruma ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň wekilleri, bilermenler, maýadarlar, ýurdumyzyň we daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. 

Foruma gatnaşyjylaryň hatarynda «Vitol», «Meno Logistics», «Boeing», «Dragon Oil», «Fly Dubai», «Airbus», «Cargo Lux» halkara logistika we ekspeditorçylyk kompaniýalarynyň, Howa Ulaglarynyň Halkara Assosiasiýasynyň (IATA), Halkara gämiçilik edarasynyň (ICS), Halkara awtomobil ulaglary birleşiginiň (IRU), Merkezi Aziýada «USAID» maksatnamasynyň wekilleriniň bardygyny bellemek has-da buýsançly. Maslahatyň mejlislerine hem-de pikir alyşmalaryna halkara guramalarynyň we maliýe edaralarynyň, BMG-niň, ÝHHG-niň, Bütindünýä bankynyň, Aziýanyň Ösüş bankynyň, Türkmenistanda işleýän diplomatik missiýalaryň wekilleri hem gatnaşdylar. 

Adaty görnüşde hem-de sanly ulgam arkaly geçirilen maslahatyň iş maksatnamasy «Pandemiýadan soňky döwürde ulag-logistika toplumynyň dikeldilmegi: täze howplar we mümkinçilikler» atly plenar mejlisi hem-de «Ulag-kommunikasiýa toplumynyň sanlylaşdyrylmagy. Geljege nazar», «Durnukly ulagyň ekologik jähetleri. «Ýaşyl» infrastrukturanyň ösdürilmeginde döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň orny», «Ulag-kommunikasiýa toplumynyň ösdürilmeginde ylmyň we bilimiň orny» atly üç sany iş mejlisini özünde jemledi. 

Maslahatyň birinji gününde Halkara ulag diplomatiýasy merkeziniň Ýerine ýetiriji sekretary I.Runow, BMG-niň Ýewropa ykdysady komissiýasynyň Ýerine ýetiriji sekretarynyň orunbasary D.Mariýasin, BMG-niň Aziýa – Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we Durmuş komissiýasynyň ulag, ulag-aragatnaşyk we logistika, ykdysady bölümleriniň ýolbaşçysy F.Kormilisin, Halkara Ulag Assosiasiýasynyň Ýerine ýetiriji komitetiniň wekili sanly ulgam arkaly gutlag sözleri bilen çykyş etdiler. 

Maslahatyň dowamynda oňa gatnaşyjylar ulag hyzmatlarynyň dünýä bazarynyň ýagdaýy, ýük akymlarynyň ugurlary we ösüşi, ulagyň ähli görnüşiniň netijeliligini hem-de bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň mümkinçilikleri, Ýewraziýada halkara gatnawlara goşulyşmak we olaryň ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmak şertlerinde Türkmenistanyň üstaşyr ulag kuwwatynyň netijeliligini ýokarlandyrmakda awtomobil hem-de howa ulagynyň eýeleýän orny, töwekgelçilikleri gözegçilikde saklamak, logistik çykdajylary hasaba almak bilen bagly meseleleri ara alyp maslahatlaşdylar. 

Türkmenistan öz ulag-kommunikasiýasyny ösdürmek, Ýewropa – Kawkaz – Aziýa (TRACECA) ulag geçelgesi boýunça ýük akymlarynyň artdyrylmagy üçin çäk taýdan amatly ýerde ýerleşýär. Ýurdumyzyň TRACECA taslamalaryna gatnaşmagy onuň sebitiň möhüm ulag halkasy derejesini pugtalandyrmak, şeýle-de iň täze ulag tehnologiýalaryny ornaşdyrmak maksady bilen, goşmaça çäreleri iş ýüzünde yzygiderli amala aşyrmaga täze mümkinçilikleri açar. 

Halkara hyzmatdaşlyk barada aýdylanda, Türkmenistanyň ähli ýurtlaryň we halklaryň düýpli bähbitlerine gabat gelýän giň halkara hyzmatdaşlygy ösdürmäge gönükdirilen netijeli başlangyçlary öňe sürýändigi, olary durmuşa geçirmek boýunça anyk işleri amala aşyrýandygy nygtaldy. Şu gezekki maslahat munuň aýdyň subutnamasydyr. 

Foruma gatnaşyjylaryň çykyşlary tanyşdyrylyşlar bilen utgaşdyryldy. Munuň özi ulag ulgamynda hyzmatdaşlygy diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça beýan edilen teklipler bilen has içgin tanyşmaga mümkinçilik berdi. 

Maslahatyň çäklerinde Halkara ulag we üstaşyr geçelgesini döretmek hakynda Eýran Yslam Respublikasynyň, Katar Döwletiniň, Oman Soltanlygynyň, Türkmenistanyň hem-de Özbegistan Respublikasynyň Hökümetleriniň arasynda Ylalaşygyň (Aşgabat Ylalaşygy) Işçi komitetiniň üçünji mejlisi, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Gyrgyzystan – Özbegistan – Türkmenistan – Eýran we Täjigistan – Özbegistan – Türkmenistan – Eýran – Türkiýe ulag geçelgeleri boýunça birinji iş duşuşygy hem geçirildi. 

Maslahatyň ikinji gününde ulag-kommunikasiýa toplumynyň ösdürilmeginde ylmyň we bilimiň orny, bu ulgamlarda halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek bilen bagly meselelere seredildi. Şeýle-de forumyň çäklerinde sylaglaýyş dabarasyny geçirmek, özara gatnaşyklary pugtalandyrmaga, onuň netijeli görnüşlerini işläp taýýarlamaga, ählumumy abadançylygyň we ösüşiň bähbidine sebit hem-de halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge gönükdirilen resminamalara gol çekildi.  

«Bereketli toprak».

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow 8-nji iýulda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde birnäçe möhüm resminamalara gol çekdi. Olaryň hatarynda «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyny» tassyklamak baradaky Karar hem bar. Bu möhüm resminamanyň kabul edilmegi bilen ýakyn ýyllarda köpugurly özgertmeleri amala aşyrmagyň, halk hojalygynyň pudaklaryny hem-de döwlet dolandyrylyşynyň ähli ulgamlaryny düzüm taýdan mundan beýläk-de täzeden guramagyň nobatdaky tapgyry başlandy. 

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» Hökümetiň mejlislerinde, döwlet Baştutanymyzyň geçiren maslahatlarynda yzygiderli ara alnyp maslahatlaşyldy. Ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmagyň, sanly ulgama geçirmegiň wezipeleri, ösüşiň ugurlary hem-de depginli ösüşiň ulgamlaryny kesgitlemek nazara alnyp, onuň üstünde düýpli işlenildi. Munuň özi halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň hilini ýokarlandyrmaga, ýurdumyzyň gülläp ösüşini üpjün etmäge, ykdysady kuwwatyny berkitmäge gönükdirilendir. 

Ösüşiň innowasion nusgalaryny döretmek boýunça döwlet Baştutanymyzyň bellän ugurlary, beren görkezmeleridir tabşyryklary ýakyn ýedi ýyl üçin anyk çäreleriň toplumlaýyn hem-de sazlaşykly maksatnamasyny düzmekde ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary, welaýatlaryň häkimlikleri üçin ugur görkeziji bolup hyzmat eder. 

Bellenen toplumlaýyn çäreleriň netijesinde jemi içerki önümiň ösüş depgininiň 2028-nji ýyla çenli döwürde 6,7 göterimden pes bolmadyk derejesini gazanmak göz öňünde tutulýar. Şol döwre çenli jemi içerki önümiň möçberindäki döwlete dahylsyz bölegiň paýyny 72 göterime ýetirmek meýilleşdirilýär. Bu görkezijini döwlete dahylsyz bölegi ösdürmek, hususan-da, kiçi we orta telekeçiligiň işini mundan beýläk-de giňeltmek arkaly gazanmak göz öňünde tutulýar. 

Ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüş mümkinçiliklerini giňden ulanmak, milli ykdysadyýeti senagatlaşdyrmak, pudaklaryň we hyzmatlar ulgamynyň depginli ösüşini üpjün etmek hem-de sanly tehnologiýalary giňden ornaşdyrmak Maksatnamanyň möhüm ugry hökmünde kesgitlenilýär. Şu maksat bilen 2022 — 2028-nji ýyllarda önümçilik we durmuş maksatly binalaryňdyr desgalaryň 500-den gowragyny gurmak bellenilendir. Maksatnama laýyklykda, öňümizdäki ýedi ýylda ýurdumyzyň önümçilik kuwwatyny pugtalandyrmaga we durmuş ulgamyny ösdürmäge 278,1 mlrd. manatdan gowrak maýa goýumlary goýmak göz öňünde tutulýar. 

Transmilli gaz taslamalarynyň örän uly geljegi bar. Mysal hökmünde aýtsak, energiýa akymlarynyň täze strategik ugurlaryny açmak, Hindistan we Pakistan ýaly iri, depginli ösýän ýurtlaryň ykdysadyýetini ýangyç serişdeleri bilen üpjün etmek arkaly Aziýa — Ýuwaş umman sebitindäki, Ýakyn hem-de Orta Gündogardaky beýleki ösýän bazarlara çykmak maksat edinilýär. 

Elektrik energiýasynyň önümçiligini, gazyň çykarylyşyny, benziniň öndürilişini, polietileniň, polipropileniň önümçiligini artdyrmak, tebigy gazy has çuňňur we giňişleýin gaýtadan işlemek, umuman, nebit, dokma, himiýa senagatlarynda önümçilige gönükdirilen innowasion taslamalary we ulag-düzüm desgalaryny gurmak ýakyn döwür üçin esasy wezipeler hasaplanýar. 

Türkmenistan öz ösüşinde diňe senagat pudagynda, ulag-logistika düzümlerinde döwrebap ulgamy kemala getirmek bilen çäklenmeýär, oba hojalygy we azyk önümleriniň önümçiligini artdyrmagy hem maksat edinýär.  

Ýakyn ýyllarda Türkmenistanda sanly ykdysadyýetiň durnukly ösüşiniň üpjün edilmegi, ýurdumyzyň senagatynyň innowasion häsiýetde ösdürilmegi, jemi içerki önümiň düzüminde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ulgamynyň ösüşiniň ýokarlandyrylmagy senagatyň bäsdeşlige ukyplylygyny güýçlendirer, önümçilik we ylmy-tehniki kuwwaty artdyrar. 

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyny» durmuşa geçirmegiň çäklerinde «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» kabul edilmegi hojalygy ýöretmegiň döwrebap, netijeli usullaryny giňden ornaşdyrmagy, ýurdumyzyň geoykdysady ýagdaýlaryny, heniz ulanylmadyk mümkinçiliklerini hem-de artykmaçlyklaryny herekete girizmegi, bazar gatnaşyklary şertlerinde hereketlendiriji güýç hökmünde telekeçileriň bu işlere işjeň çekilmegini talap edýär. Bu ugurda ýurdumyzyň sebitlerini hem-de serhetdeş döwletleri birleşdirýän ýörite ykdysady zolaklaryň, ykdysady geçelgeleriň daşary ýurt bazarlaryna çykmaga mümkinçiligi bolan ösen ulag-logistik düzümli senagat ulgamlarynyň we senagat toplumlarynyň ösdürilmegine ýardam etjekdigi gürrüňsizdir. 

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzyň senagat taýdan ösmegine güýçli depgin beren iri ylmy taslamalar amala aşyrylýar. Ylmyň we tehnikanyň artykmaçlyklary diňe ykdysadyýetdäki oňyn netijesi bilen çäklenmän, eýsem, türkmenistanlylaryň durmuş derejesiniň ýokarlanmagyna ýardam bermek bilen, jemgyýetiň ähli gatlaklaryna hem oňyn täsir edýär. Şunuň bilen birlikde «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» suw, energetika we ulag diplomatiýasy babatda türkmen döwleti tarapyndan Birleşen Milletler Guramasynyň belent münberinden beýan edilen hem-de halkara jemgyýetçiligiň goldawyna eýe bolan düýpli maksatlaryň we başlangyçlaryň Türkmenistanda Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekdäki ýollaryny şöhlelendirýär. 

Şeýlelikde, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» üstünlikli berjaý edilmegi Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe innowasion ösüşleriň, öňegidişlikleriň gazanylmagyny şertlendirer. 

Serdar ARAZOW,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Ykdysady meseleler baradaky komitetiniň başlygynyň orunbasary.

8-nji iýulda geçirilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde ýurdumyzyň ähli ulgamlary bilen bilelikde  gurluşyk, senagat we energetika toplumlarynda gazanylýan ösüşler barada beýan edilenler halkymyzy diýseň buýsandyrdy. Habar berlişi ýaly, 2022-nji ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda gurluşyk-senagat pudagynda önümleri öndürmegiň we işleri ýerine ýetirmegiň meýilnamasynyň 153,1 göterim berjaý edilmegi anyk görkezijili mysallardandyr.  

Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, häzirki döwürde ýurdumyzyň ähli sebitlerinde umumy bahasy 38 milliard amerikan dollaryndan hem köp bolan 2 müň 900-e golaý iri desganyň gurluşygy alnyp barylýar. Türkmenistanyň Prezidentiniň Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, hasabat döwründe ýurdumyzda 1 milliard 300 million manatdan hem köp möçberde düýpli maýa goýumlar özleşdirildi. Geçen ýarym ýylda 30 sany iri desga, meýdany 322 müň inedördül metr bolan ýaşaýyş jaýlary, şol sanda umumy bahasy 900 million manada golaý, ähli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlary gurlup ulanylmaga berildi. 

 Gahryman Arkadagymyzyň döwletli işlerini uly üstünliklere besleýän Arkadagly Serdarymyzyň jany sag, işleri rowaç bolsun! 

Rahatjan NARBAÝEWA,

Türkmenistanyň Döwlet migrasiýa gullugynyň Lebap welaýaty boýunça müdirliginiň harby gullukçysy

Türkmenistanyň nebit senagaty «Dagajyk» we «Çeleken» känlerinden gözbaş alýar. «Dagajyk» «dagjagaz» sözüniň gysgaldylan görnüşi bolup, bu ýerde ilkibaşda oturymly ilat ýaşapdyr we balykçylyk, nebitçilik bilen meşgullanypdyr. Deňiz suwunyň çekilmegi hem-de nebitiň öndürilişiniň artmagy netijesinde ilat kenara çekilýär. Bu ýere nebit daşamak üçin dürli görnüşli gämiler gelipdir we köp sanly işçi güýji talap edilipdir. 1874-nji ýylda doganlar Nobeller Hazaryň kenarynda, has anygy, Çelekende nebitli ýerleri 25 ýyllyk möhlet bilen kärendesine alypdyrlar. 1876-njy ýylda Nobelleriň firmasy 37 metr çuňlukdan nebitli goruň üstüni açýar. Bu firma el bilen nebit alynýan 164 sany guýyny hem-de 8 ýer bölegini kärendesine alyp, onda buraw desgalarynyň 3-sini gurýar. Şol ýyl tutuş Çeleken boýunça el bilen nebit alynýan guýularyň sanynyň 700-e golaýlandygy, çykarylan nebitiň möçberiniň 1600 tonna ýetendigi barada maglumatlar bar. Bu firma ýurdumyzda nebit çykarmak boýunça işlän daşary ýurt kompaniýalarynyň ilkinjisidir. 

Doganlar Nobeller ХIХ asyryň ahyrynda nebit daşaýan ikinji gämini hem gurýarlar. Bu täzeçillik Nobelleriň kompaniýasyny nebit önümçiliginde öňdebaryjylaryň hataryna çykarýar. Şol döwürde bug bilen işleýän sorujylar (nasos) ilkinji gezek ulanyşa girizilýär. Alfred Nobel doganlaryna çig nebiti turba geçirijiler arkaly akdyrmagy taslamalaşdyryp, ony Bakuwdan Astrahana çenli akdyrmagy maslahat berýär we ol dünýäde çekilen ilkinji turba geçiriji hökmünde taryha girýär.  

«Çeleken» ýatagyndan birnäçe asyr mundan öň nebit çykarylan-da bolsa, onuň hasabaty ýöredilmändir. Diňe 1876-njy ýyldan soňra, doganlar Nobelleriň maglumaty esasynda «Çelekenden» we beýleki nebit ýataklaryndan çykarylan nebitiň hasabaty ýöredilip başlanypdyr. Şol ýylda Türkmenistanyň nebitli meýdançalarynda urgy-mehaniki usul bilen burawlanan ilkinji guýular hem Nobelleriň önümçilige ornaşdyrmagy bilen peýda bolýar. Burawlamagyň aýlawly usulyny ornaşdyrmak 1932-nji ýylda girizilipdir. Nebitdagda bolsa (häzirki Uzboý şäherçesi) nebit gözlegleri XIX asyryň ahyrlarynda başlanýar. Şol döwürde belli rus magdan inženeri F.Maýewskiý: «Senagat nokady hökmünde Nebitdag diňe geljekde ähmiýetli bolar» diýip, örän jaýdar belläpdir. 1930-njy ýyllarda «Nebitdag» we «Çeleken» ýataklary ylmy esasda öwrenilip, şol döwürde nebit çykarmagyň öňdebaryjy usullary hem hut şu känlerde ulanylyp başlapdyr.  

1932-1933-nji ýyllarda ozalky soýuz respublikalarynyň senagat şäherlerinden nebit önümçiligi üçin zerur enjamlar we tehniki bilimli hünärmenler getirilýär. Şeýdibem, «Nebitdag» meýdançasynda nebit çykarylyşynyň taryhynda täze döwür başlanýar. Beýik Watançylyk urşunyň öňüsyrasynda Türkmenistan boýunça çykarylan nebit 587 müň tonna deň bolup, biziň ýurdumyz bu ugurda soýuz respublikalarynyň arasynda dördünji orna çykypdyr. 1941-nji ýyla çenli «Nebitdag» ýatagynyň beren «gara altyny» ýurdumyzda çykarylan nebitiň ýarysyndan-da köpdür. 1941 — 1945-nji ýyllarda front üçin Watan ammaryna 2 million 938 müň tonna ýangyç ugradyldy. Ýurdumyzda diňe 1945-nji ýylda çykarylan nebit bolsa 629 müň tonna barabar boldy. Beýik Watançylyk urşundan soňky ýyllarda Türkmenistanyň nebit senagaty giň gerim alýar, geologiýa-gözleg, burawlaýyş işleriniň depgini güýçlendirilýär. 

Nebitli, nebitgazly we gazly ojaklardan «Nebitdag» 1930-njy ýylda, «Gumdag» 1948-nji ýylda, «Keýmir» 1956-njy ýylda, «Gamyşlyja» 1958-nji ýylda, «Goturdepe» 1959-njy ýylda, «Ekerem» 1961-nji ýylda, «Barsagelmez» 1964-nji ýylda, «Guýjuk» 1974-nji ýylda açylyp ulanmaga berildi. Garaşsyzlyk ýyllarynda «Ýaşyldepe», «Altyguýy», «Nebitlije», «Şatut», «Kemer», «Mydar», «Ýylakly», «Demirgazyk Goturdepe», «Uzynada» ýaly onlarça nebitgazly känleriň açylmagy ýurdumyzyň nebit senagatynyň taryhynda möhüm wakalar boldy. Nebitiň we onuň bilen ugurdaş gazyň çykarylyşynyň artmagy «Goturdepede» we «Barsagelmezde» täze guýularyň ýüzlerçesiniň işe girizilendigi bilen düşündirilýär. Bu iki ýatak öz gorlary boýunça diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, tutuş Merkezi Aziýada hem iri nebitli ojaklar hasaplanylýar. 1975-nji ýylda ozalky soýuzyň merkezi gaz geçirijisine «Goturdepäniň» we «Barsagelmeziň» gazy sepleşdirilýär. Häzirki wagtda diňe «Türkmennebit» döwlet konsernine degişli, ýurdumyzyň gury ýer çäginde ýerleşýän nebitli, nebitgazly we kondensatly ýataklaryň 30-dan gowragy özleşdirilýär. Türkmenistan boýunça jemi 170-e golaý känden nebit we gaz kondensaty alynýar. 

Bilermenler biziň ýurdumyzyň umumy geologik gorlaryny 72 milliard tonnadan gowrak şertli ýangyç möçberinde diýip kesgitleýärler. Şonuň 53 milliard tonnasy gury ýerdäki ýataklaryň, 18 milliard tonnadan gowragy bolsa deňizdäki ýataklaryň ýangyç serişdeleridir. Soňky ýyllarda geçirilen geologik barlaglaryň görkezişi ýaly, munuň özi ahyrky sanlar däldir. Ýangyç serişdeleri çykarylyp başlanandan bäri bir ýarym asyra golaý wagt geçen hem bolsa, alymlar entek Türkmenistanyň çäginde üsti açylmadyk baýlykly nokatlaryň az däldigini tassyklaýarlar. Döwletimiziň tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýelemegi aýratyn guwandyryjy ýagdaýdyr. 

«Nebitgazylmytaslama» institutynyň alym-hünärmenleriniň güýji bilen, Günbatar hem-de Merkezi Garagumda, gojaman Hazaryň goýnunda, ýurdumyzyň gündogar-demirgazyk sebitlerinde nebitli we gazly känleriň ençemesiniň üsti açyldy. Häzirki wagtda geologlarymyz topragyň ýedi müň metr çuňlugyndaky gatlaklaryň nebit känlerine, gorlaryna ylmy esasda baha berip bilýärler. «Türkmennebit» döwlet konserniniň kärhanalary täze ýataklary özleşdirýärler. Diňe bir işlenip taýýarlanylýan ýataklary burawlamak bilen çäklenilmän, täze meýdançalarda geologiýa-gözleg işleri hem amala aşyrylýar. Netijede, nebitgaz ýataklarynyň we meýdançalarynyň sany artýar. Önümçilige dünýä ülňülerine laýyk gelýän täze innowasion tehnologiýalar ornaşdyrylýar. Ulanyşyň giçki tapgyryndaky känlerden çig nebitiň çykarylyşyny durnukly derejede saklamak, bu känleriň nebit berijilik mümkinçiligi bolan önümli gatlaklarynda täze guýulary gazyp, önümçilige girizmek, hereket etmeýän guýularda ýerasty we düýpli abatlaýyş işlerini amala aşyrmak ýaly çäreler yzygiderli durmuşa geçirilýär. Diňe geçen ýylda daşary ýurt kompaniýalary bilen bilelikde ýurdumyzda nebitiň we kondensatyň 8 million tonnadan gowragy, tebigy we ugurdaş gazyň 83,7 milliard kub metri çykaryldy. Daşary ýurtlara «mawy ýangyjyň» 34 milliard kub metrden gowragy eksport edildi.  

2010-njy ýylda «Türkmennebit» döwlet konserni tarapyndan «Demirgazyk Goturdepe» ýatagynyň Hazar ýalpaklygynda ýerleşýän bölegi özleşdirilip başlandy. «Goturdepe» buraw işleri müdirligi tarapyndan 317-nji guýuda gazuw işleri tamamlanyp, nebit akymy alynýar. Häzirki wagtda bu meýdançada taslama çuňlugy 5 müň metre golaý bolan 331-nji we 250-nji belgili guýularda-da buraw işleri tamamlanyp, ulanyşa berildi. Bu işde konserniň «Nebitgazylmytaslama» institutynyň alymlarynyňdyr hünärmenleriniň hem goşandynyň bardygyny, olaryň ylmy derňewleriniň ýerine düşendigini aýratyn bellemek gerek. «Demirgazyk Goturdepe» ýatagynda türkmen nebitçileriniň öz güýçleri bilen kese we ýapgyt sütünli, ýokary önümli çuň guýulary üstünlikli gazyp, ulanyşa girizendikleri, bu işiň dowam etdirilýändigi hem nygtalmaga mynasypdyr. Bu ýatak boýunça 2020-nji ýylda «Ýug-Neftegaz Private Limited» kompaniýasy şertnama esasynda täze guýularyň 6-syny burawlap, işe girizdi. Ýeri gelende aýtsak, geçen ýylyň sentýabrynda «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasynyň öňünde goýlan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek maksady bilen gol çekilen Karara laýyklykda, bu korporasiýa günbatar Türkmenistanyň Balkanýaka zolagynyň «Goturdepe» ýatagynyň gündogar böleginde 3D ölçegli gözleg-barlag işlerini geçirmek barada Singapuryň «Ýug-Neftegaz Private Limited» kompaniýasy bilen şertnama baglaşmaga ygtyýar berildi. 

Türkmenistanyň Hökümeti bilen Azerbaýjan Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda Hazar deňzindäki «Dostluk» ýatagynyň uglewodorod serişdelerini bilelikde gözlemek, işläp geçmek we özleşdirmek hakynda 2021-nji ýylyň ýanwar aýynda gol çekilen resminama laýyklykda, nebitiň we gazyň täze gorlaryny çykarmak, ugratmak hem-de zerur bolan düzümi döretmek göz öňünde tutulýar. Hazar deňziniň türkmen bölegine degişli suw ýalpaklaryndaky önümli gatlaklary özleşdirmek boýunça degişli işler alnyp barylýar. Hazar deňzinde iki döwletiň aralyk zolagynda ýerleşýän «Dostluk» nebitgaz känini Azerbaýjanyň hünärmenleri bilen bilelikde özleşdirmek babatda edilýän tagallalara-da türkmen hünärmenleri işjeň gatnaşýarlar. 

Häzirki wagtda «Uzynada» meýdançasynda täze guýulary burawlamak işleri dowam etdirilýär. «Türkmennebit» döwlet konserni tarapyndan bar bolan senagat derejesindäki nebit gorlarynyň möçberini artdyrmak maksady bilen, täze nebitli gatlaklary we känleri gözläp tapmak, olary özleşdirmek boýunça günbatar Türkmenistanyň guryýer çäklerinde ýerleşýän, bu ugurda geljegi uly bolan «Demirgazyk Ekerem», «Günorta Beňňuwan», «Gündogar Körpeje», «Günorta Garadaşly», «Günorta Atajan», «Aýdogdy», «Batgalyýer», «Garmar», «Hasardag», «Günorta Eýşem», «Çukurçy» we «Nogaý» meýdançalarynda geologiýa-gözleg işlerini alyp barmak meýilleşdirilýär. Munuň özi ýurdumyzyň nebitgaz senagatynyň kuwwatyny has-da pugtalandyrmakda möhüm ähmiýete eýedir. 

Saparmyrat ARTYKOW,

«Türkmennebit» döwlet konserniniň «Nebitgazylmytaslama» institutynyň uly ylmy işgäri.

Ýylyň islendik paslynda bazara çykarylýan gök önümleri görenimizde, tamdyrdan ýaňy çykan mele-myssyk çöregi bölenimizde, üsti pagtadan hyryn-dykyn doldurylan awtoulaglaryň tirkegleri deňimizden geçende, ilki bilen, daýhanlaryň çekýän zähmeti barada buýsanç bilen oýlanýarys. Sebäbi olaryň tutanýerli zähmetleriniň netijesinde bazarlarymyz naz-nygmatlardan, gök önümlerden, saçaklarymyz özümizde öndürilen bugdaý unundan bişirilen çörekden doly. Ýeňil senagat ýerli çig mal bilen üpjün edilýär. Bularyň aňyrsynda, ilki bilen, oba hojalyk işgärleriniň ýylboýy alyn derini döküp çeken tutanýerli zähmeti ýatyr. Olaryň bu bolçulygy döretmeklerine senagat kärhanalarynyň hünärmenleri uly ýardam berýärler. S.A.Nyýazow adyndaky himiýa zawody hem şolaryň hatarynda.  

Bu ýerde öndürilen dökünleri ýurdumyzyň ähli ýerinde oba hojalyk işgärleri topragy gurplandyrmak, medeni ekinleri iýmitlendirmek üçin giňden peýdalanýarlar. 

― Hormatly Prezidentimiz oba hojalyk ekinlerinden bol we ýokary hilli hasyl almak wezipesini öňümizde goýdy. Şunda olary özümizde öndürilýän dökünler bilen üpjün etmek wajyp meseleleriň biri bolup durýar. Şu ýylyň geçen alty aýyndaky görkezijilere ser salanymyzda, kärhanamyzyň zähmetkeşler toparynyň öňlerinde goýlan wezipeleriň hötdesinden abraý bilen gelýändiklerine göz ýetirmek bolýar ― diýip, zawodyň baş ykdysatçysy Akmyrat Öwezow bizi kärhananyň ýeten sepgitleri bilen tanyşdyryp başlady. 

Zawodyň esasy önümleriniň biri ammonili superfosfatdyr. Oba hojalyk önümleriniň öndürilişini bu köpugurly dökünsiz göz öňüne getirmek mümkin däl. Düzüminde oba hojalyk ekinleriniň kadaly ösmekleri üçin zerur bolan 9―11 göterim fosfory, 8―10 göterim azody saklaýan, ekinlere we daşky gurşawa zyýanly täsiri bolmadyk bu dökün bilen ösümlikleri irki we giçki ösüş döwürlerinde iýmitlendirýärler. Ol daýhanlaryň arasynda uly islegden peýdalanýar. Şonuň üçin zawodyň hünärmenleri bu döküniň mukdaryny artdyrmak ugrunda aladalanýarlar. Olaryň zähmeti ýerine hem düşýär. Geçen alty aýyň dowamynda kärhanada ammonili superfosfatyň 135 müň tonnadan gowragy öndürildi we sarp edijilere ugradyldy. Bu ýarym ýyl üçin göz öňünde tutulanyndan 37 müň tonna köpdür. Netijede alty aýyň meýilnamasy 135 göterim ýerine ýetirildi. Bu bolsa ýurdumyzyň daýhanlarynyň mineral dökün bilen ýeterlik möçberde üpjün edilendigini aňladýar. 

Geçen döwürde kärhanada «Kükürtli» himiki serişdesiniň hem 220 tonnasy buýrujylara iberildi. Oba hojalyk ekinlerini zyýan beriji mör-möjeklerden, käbir kesellerden ygtybarly goramakda onuň orny uludyr.  

Zawodda öndürilýän önümleriň hatarynda halk hojalygynyň dürli pudaklarynda giňden peýdalanylýan kükürt kislotasy hem bar. Ol dökün öndürilýän kärhanalarda, energetika pudagynda, dokma senagatynda giňden ulanylýan zerur çig mallaryň biri bolup durýar. Şu ýylyň başyndan bäri bu önümiň 58 müň tonnadan gowragy öndürilip, ulanyjylara ugradyldy. Şonda ösüş depgini 102 göterime barabar boldy. Zawodyň kükürt kislotasy önümçiliginiň başlygy Rüstem Açylowyň aýtmagyna görä, önümhana açylan wagty Gahryman Arkadagymyzyň sowgat eden 20 sany demirýol çelegi öndürilen kükürt kislotasyny buýrujylara wagtynda we gerek mukdarda ugratmaga mümkinçilik berýär. 

Zawodyň ýene bir önümhanasynda tehniki we lukmançylyk kislorody taýýarlanylýar. Şu wagta çenli onuň 120 müň kub metrden gowragy ulanyjylara ugradyldy.  

Kärhananyň Magdanlyda ýerleşýän şahamçasynda hlorly hek hem öndürilýär. Bu zyýansyzlandyryjy serişdäniň ýokanç keselleriň öňüni almakdaky orny uludyr. Onuň şu ýylyň başyndan bäri öndürilen mukdary 206 tonnadan geçdi. Bu kuwwatly zawodyň hünärmenleri ýurdumyzyň ykdysady pudaklaryny we beýleki ulgamlaryny gerekli himiki serişdeler bilen üpjün etmekde öňlerinde goýlan wezipeleriň hötdesinden abraý bilen gelýärler.  

Döwlet JUMADURDYÝEW.

Ata Watanymyz häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda halk hojalygynyň ähli ulgamlarynda ösüşleriň täze belentliklerine tarap bedew bady bilen öňe barýar. Şunda netijeli özgertmeleriň, amala aşyrylýan milli we döwlet maksatnamalarynyň ägirt uly gerimi, olaryň meýilnamalaýyn üstünlikli berjaý edilmegi türkmen döwletiniň ykdysady kuwwatynyň artdyrylmagyna mümkinçilik berdi. 

 Biziň ýurdumyz örän amatly geografik ýagdaýy eýelemek hem-de Gündogar bilen Günbatary, Demirgazyk bilen Günortany birleşdirýän gatnaw ýollarynyň hakykatda strategik çatrygynda ýerleşmek bilen ägirt uly üstaşyr mümkinçiliklere eýedir. Bu bolsa milli ykdysadyýetiň ösüşinde möhüm orny eýeleýär. 

 Döwlet Baştutanymyzyň ýurdumyzy okgunly ösdürmek syýasaty dünýäniň häzirki örän çalt depginlerdäki özgeriş ýagdaýlarynyň çäginde ählumumy ösüşiň möhüm bölegine öwrülýär. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň geçen hepdäniň anna güni geçiren Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde bular babatda aýratyn durlup geçildi. Mejlisde ýurdumyzyň halk hojalygynyň pudaklarynda şu ýylyň geçen alty aýynda alnyp barlan işleriň jemi jemlenildi, şonuň ýaly-da, Prezident maksatnamalarynyň we ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça kabul edilen beýleki maksatnamalaryň ýerine ýetirilişi ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Hökümetiň giňişleýin mejlisinde Döwlet Baştutanymyz 2022 — 2028-nji ýyllarda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň hem-de Oba milli maksatnamasynyň taslamalarynyň taýýarlanandygyna, bu Maksatnamalarda Garaşsyz ýurdumyzyň ýakyn ýedi ýyl üçin ykdysady strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlarynyň bellenilendigine, mähriban halkymyzyň abadançylygyna we gülläp ösmegine gönükdirilen taslamalaryň göz öňünde tutulandygyna ünsi çekdi. Döwlet Baştutanymyzyň «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyny» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyny» tassyklamak hakynda Kararlara gol çekmegi ýurdumyzyň sazlaşykly ösüşinde möhüm ähmiýete eýedir. Milli we döwlet maksatnamalarynyň, olaryň esasynda bellenilen meýilnamalaryň üstünlikli berjaý edilmegi ýurdumyzda durmuşa ornaşdyrylýan özgertmeleriň, bitirilýän işleriň toplumlaýyn we sazlaşykly häsiýete eýe bolmagy halk hojalygynyň ähli pudaklarynyň ösüşiniň ýokary depginlerini üpjün etdi. 

Mejlisde berlen maglumatlardan mälim bolşy ýaly, 2021-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,5 göterim artdy. Şu ýylyň alty aýy boýunça bölek satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,4 göterim, daşary söwda dolanyşygy bolsa 40 göterim köpeldi. Hasabat döwründe maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberi jemi içerki önümiň 14 göterimine barabar boldy. Hasabat döwrüniň jemleri boýunça özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň 43,7 göterimi önümçilik desgalarynyň gurluşygyna, 56,3 göterimi bolsa durmuş we medeni maksatly binalaryň gurluşygyna gönükdirildi. 2022-nji ýylyň 1-nji iýuly ýagdaýyna görä, Oba milli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde 3 sany hassahananyň, 125,6 kilometr inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň, 246,5 müň inedördül metr ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygy tamamlandy. Häzirki wagtda medeni-durmuş, önümçilik we düzümleýin maksatly desgalarda işler dowam etdirilýär. 

Ýurdumyzda daşary ýurtlardan getirilýän import ugurly çig malyň we harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürýän senagat kärhanalarynyň, önümçilikleriň döredilmegi, olarda döwrüň iň kämil tehniki enjamlarynyň we tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy bu ugurdaky göz öňünde tutulan wezipeleriň üstünlikli berjaý edilmegini şertlendirdi. Ýerli çig mal serişdeleriniň esasynda önümçiligiň möçberlerini artdyrmak maksady bilen ýurdumyzyň senagat kärhanalaryny döwrebaplaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işler milli ykdysadyýetiň pugtalandyrylmagyna özüniň oňyn täsirini ýetirdi. Mälim bolşy ýaly, çykarylýan önümleriň hiliniň we bäsdeşlige ukyplylygynyň ýokarlandyrylmagy, öndürilýän harytlaryň sanawynyň giňeldilmegi milli ykdysadyýetimiziň gaýtadan işleýän pudaklarynyň düşewüntliligini has-da artdyrdy. Bar bolan pudaklaýyn desgalary öňdebaryjy işläp taýýarlamalaryň hem-de innowasiýalaryň hasabyna tehnologiýa taýdan gaýtadan enjamlaşdyrmak boýunça işler güýçli depginlerde yzygiderli alnyp barylýar. Şunda gurluşyk pudagyna möhüm ähmiýet berilmegi  aýratyn buýsandyryjydyr. 

Döwlet Baştutanymyz innowasiýalary we häzirki zaman tehnologiýalaryny ornaşdyrmagyň hasabyna gurluşyk pudagyny ösdürmek boýunça alnyp barylýan işleriň güýçlendirilmelidigini belläp, «akylly» şäher we «akylly» ýaşaýyş jaýy taslamalaryny, şeýle hem energiýa çeşmelerini dikeldýän tehnologiýalaryň hasabyna ýaşaýyş jaýy taslamalaryny üstünlikli durmuşa geçirmegi möhüm wezipeleriň hatarynda kesgitledi. Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda gurulýan önümçilik hem-de durmuş maksatly binalaryňdyr desgalaryň, Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkezinde gurulýan desgalaryň öz wagtynda ulanmaga berilmeginiň döwrüň möhüm talabydygyny aýdyp, ýer serişdeleriniň we ilatly ýerlerde ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygynyň baş meýilnamalaryny taýýarlamak, welaýatlarda, etraplarda, şäherlerde bolsa durmuş maksatly desgalary yzygiderli gurmak meseleleriniň üns merkezinde saklanylmalydygyna aýratyn ünsi çekdi. 

Demirgazyk — Günorta ugry boýunça ýük daşalýan Gazagystan — Türkmenistan — Eýran halkara demir ýolunyň ulanmaga berilmegi bilen, Ýakyn Gündogaryň, Günorta we Günorta — Gündogar Aziýa ýurtlaryna eksport edilýän harytlaryň möçberini artdyrmak üçin ähli tagallalary etmelidiris diýip, hormatly Prezidentimiz aýtdy. Ýurdumyzyň depginli durmuş-ykdysady ösüşini we ählumumy abadançylygyň bähbitlerine laýyk gelýän sebitleýin hem-de halkara hyzmatdaşlygyny ýola goýmak ýurdumyzyň döwlet syýasatynyň esasy ileri tutýan ugurlarynyň birine öwrüldi. 

Golaýda paýtagtymyzda altynjy Hazar sammitiniň geçirilmegi hem bu ugurdaky işleriň öňe ilerlemeginde ähmiýeti örän ýokarydyr. Mälim bolşy ýaly, sammitde dünýäniň ulag-logistika hyzmatlary bazaryny ösdürmegiň, Hazar deňzinde ykdysady hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň möhüm meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Şunda ýurdumyzyň ulag syýasaty Merkezi Aziýa bilen Ýewropany, Hazar, Gara deňiz we Baltika sebitlerini, Orta we Ýakyn Gündogary, Günorta we Günorta — Gündogar Aziýany baglanyşdyrýan ykdysady taýdan bähbitli yklym geçelgelerini döretmäge gönükdirilendir. Şeýlelikde, häzirki zamanyň Beýik Ýüpek ýolunyň söwda ugurlarynyň çatrygynda möhüm halka bolmagyna gönükdirilen Türkmenbaşy şäherindäki Halkara deňiz portuna aýratyn orun berilýär. Munuň özi ulag hyzmatlarynyň dünýä bazarynda Türkmenistanyň eýeleýän ornuny öňe ilerletmäge mümkinçilik berýär. Üstünlikli durmuşa geçirilýän ägirt uly özgertmeler syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde ýurtda döwrüň talabyna laýyk gelýän köp şahaly ulag düzüminiň emele getirilmegi sebitde we Ýewraziýa giňişliginde netijeli ykdysady hyzmatdaşlygyň geriminiň giňemegine, ösmegine mümkinçilikleri has-da artdyrýar. 

Belent maksatlar nazarlanyp amala aşyrylýan durmuş-ykdysady özgertmeler Türkmenistanyň çalt depginler bilen ösmeginiň aýdyň nyşany bolup, onuň çäklerinde türkmen topragynyň ähli künjeklerinde ykdysady kuwwatyň ýokarlanmagynda möhüm ähmiýeti bolan ägirt uly gurluşyklar güýçli depginlerde alnyp barylýar. Bu ulgamdaky ýagdaý köp babatda işçi güýçleriniň artmagyny, olaryň mukdaryny we hilini, öndüriji güýçleriň ylmy-tehniki ösüş derejesini, jemgyýetiň medeni we ruhy ösüşini kesgitleýär. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe üstünlikli amala aşyrylýan beýik işler eziz Watanymyzyň pajarlap ösmegine mynasyp goşant goşýan, döwletimiziň beýik geljeginiň we bagtyýar durmuşynyň hatyrasyna döredýän we gurýan mähriban halkymyzyň durmuşynda uly öňegidişlikleri döredýär. Bitirilýän beýik işler mazmuny we ähmiýeti jähetden bitewülikde halkymyzy ruhy täzelenişe, kämillige we bagtyýarlyga, abadançylyga tarap barýan röwşen ýola gönükdirýär. 

Oguljamal GELDYMUHAMMEDOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň Dünýä ykdysadyýeti kafedrasynyň professory, ykdysady ylymlaryň doktory.

Garaşsyz Watanymyzyň ykdysadyýetini ösdürmek, senagatyň gaýtadan işleýän pudagyny kämilleşdirmek ugrunda alnyp barylýan işler özüniň oňyn netijelerini berýär. Munuň şeýledigine welaýatymyzda Gahryman Arkadagymyzyň ak pata bermegi bilen, 2010-njy ýylda ulanylmaga berlen Daşoguz pagta egriji fabriginiň häzirki wagtda alyp barýan işleriniň netijesinde-de aýdyň göz ýetirmek bolýar. Hormatly Prezidentimiz Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe güneşli Diýarymyzda ýetişdirilýän oba hojalyk önümlerini gaýtadan işleýän senagaty ösdürmek barada yzygiderli alada edýär, bu ugurda degişli tabşyryklary berýär. Her bir ykdysady düzümiň kämilleşmegi, ösmegi üçin çig mal esasy serişde bolup durýar. Şeýlelikde, fabrik üçin esasy çig mal ýurdumyzda öndürilýän pagtadyr. Fabrikde pagta süýüminden edilýän ýüplük Türkmenistanyň dokma senagatynda giňden peýdalanylýar hem-de dünýä bazaryna eksport edilýär. Şonuň netijesinde bolsa ýurduň ykdysadyýetine uly girdeji getirýär.

 Bu ýerde öndürilýän ýüplükler ýokary hilliligi, ekologik taýdan arassalygy bilen tapawutlanýar. Pagta egriji fabrikde döwrebap, ýokary öndürijilikli enjamlar ornaşdyrylandyr. Şeýle enjamlaryň göwnejaý işledilmegi netijesinde, fabrigiň zähmet topary önüm öndürmek baradaky aýlyk, çärýeklik, ýyllyk meýilnamalaryny yzygiderli ýerine ýetirýär. Munuň şeýledigini «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň geçen 6 aýynyň netijeleri hem görkezýär. Şonda bellenilen meýilnama 100,2 göterim ýerine ýetirilipdir.  

Işleriň ýokary depginde, göwnejaý alnyp barylmagynda bu ýerde zähmet çekýän işçi-hünärmenleriň aýratyn goşantlary bar. Olardan Kunduz Sabirowa, Şemşat Çaryýewa, Nurulla Abdykerimow, Gülnabat Sopyýewa, Maýagözel Annageldiýewa dagyny agzamak bolar. Bu ýerde zähmet çekýän işgärleriň aglaba bölegini aýal-gyzlar düzýär.  

Pagta egriji fabrigiň hünärmeni, TKA-nyň ilkinji guramasynyň başlygy Mähri Durdyýewa bilen söhbetdeş bolanymyzda, ol häzirki wagtda bu ýerde dürli ölçegli ýüplükleriň öndürilýändigini, olara diňe öz ýurdumyzda däl, eýsem daşary döwletlerde hem uly isleg bildirilýändigini buýsanç bilen belledi: 

— Fabrigimizde öndürilýän ýüplükler Türkiýe, Birleşen Arap Emirlikleri, Gyrgyzystan, Hindistan, Azerbaýjan, Pakistan ýaly döwletlere eksport edilýär. Häzirki wagtda pagta egriji fabrigimizde işçi-hünärmenleriň 500-den gowragy zähmet çekýär. Olar iş egin-eşikleri we gorag serişdeleri bilen üpjün edilýär. Bu ýerde işçileriň göwnejaý dynç almagy we naharlanmagy üçin ähli mümkinçilikler bar. Fabrikde 150 orunlyk naharhana bolup, onda işgärlere fabrigiň hasabyna wagtly-wagtynda çaý-nahar berilýär.  

Fabrikde öndürilýän önümler ýurdumyzda we daşary ýurtlarda geçirilýän bäsleşiklerde, sergilerde ýokary bahalara mynasyp bolýar. Fabrigimiziň işçi-hünärmenleri özleriniň şeýle ýokary iş depginlerini dowam etdirmek bilen, ýurdumyzyň Garaşsyzlygynyň 31 ýyllyk baýramyna mynasyp sowgatly barmagy maksat edinýärler. Munuň özi olara ýene-de täze üstünlikleriň hemra boljakdygyna ynamy döredýär. 

Raziýa GAÝYPJANOWA,

«Daşoguz habarlary»

Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň çäginde ýerleşýän «Türkmendemirönümleri» döwlet kärhanasy ýurdumyzyň senagat pudagynyň ösüşine saldamly goşant goşýan iri önümçilikleriň biridir. «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda Diýarymyzyň metallurgiýa senagatynyň bu öňdebaryjy kärhanasynyň işçi-hünärmenleriniň zähmet gadamlary barha batlanýar.  

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy we taýsyz tagallalary bilen gurlup ulanylmaga berlen kärhana indi 10 ýyldan gowrak wagt bäri üstünlikli işläp, daşary ýurtlardan getirilýän gurluşyk harytlarynyň ornuny tutýan, dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply gurluşyk önümlerini öndürmekde üstünlik gazanýar. Önümçilik kuwwatlylygy ýylda 160 müň tonna metal önümlerini öndürmekden ybarat bolan kärhanada, esasan, metal böleklerini eretmek arkaly alynýan sozulan metallardan dürli ölçegdäki gurluşyk armaturalary we beýleki metal önümleri taýýarlanýar. Önümçilik bölümlerinde ornaşdyrylan häzirki zaman enjamlarynyň, kämil tehnologiýalaryň bu babatdaky mümkinçilikleri uludyr.  

Kärhanada zähmet çekýänleriň esasy bölegi ýaşlardyr. Ýaş hünärmenler bu ýerdäki kämil tehnologiýalary ussatlyk bilen dolandyrmak arkaly ýokary hilli gurluşyk önümlerini öndürmekde ýeterlik tejribe toplapdyrlar. Olaryň çekýän agzybirlikli zähmeti önümçilik işiniň netijeliligine we hiline oňyn täsirini ýetirýär. Kärhananyň bäsdeşlige ukyply önümlerine isleg barha ýokarlanýar. Üstümizdäki ýylyň geçen alty aýynda kärhanada önümçilik işinde gazanylan görkezijiler hem muňa şaýatlyk edýär. Şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda bu ýerde 163 million 897 müň 591 manatlyk dürli ölçegdäki demir önümleri öndürilip, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, ösüş 178,3 göterime barabar boldy.  

Önümçilik işinde sarp edijileriň isleginiň nazara alynýandygy aýratyn bellärliklidir. Geçen döwürde kärhanada sarp edijileriň buýurmasy boýunça dürli ölçegdäki we görnüşdäki önümler öndürildi. Ýokary hilli bu önümler şertnamalar esasynda ýurdumyzyň çäklerinde giň gerimde ýaýbaňlandyrylan gurluşyklara bökdençsiz ugradyldy.  

Aýdo ŞEKEROW.

 Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň çäginde ýerleşýän «Türkmendemirönümleri» döwlet kärhanasy ýurdumyzyň senagat pudagynyň ösüşine saldamly goşant goşýan iri önümçilikleriň biridir. «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda Diýarymyzyň metallurgiýa senagatynyň bu öňdebaryjy kärhanasynyň işçi-hünärmenleriniň zähmet gadamlary barha batlanýar.  

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy we taýsyz tagallalary bilen gurlup ulanylmaga berlen kärhana indi 10 ýyldan gowrak wagt bäri üstünlikli işläp, daşary ýurtlardan getirilýän gurluşyk harytlarynyň ornuny tutýan, dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply gurluşyk önümlerini öndürmekde üstünlik gazanýar. Önümçilik kuwwatlylygy ýylda 160 müň tonna metal önümlerini öndürmekden ybarat bolan kärhanada, esasan, metal böleklerini eretmek arkaly alynýan sozulan metallardan dürli ölçegdäki gurluşyk armaturalary we beýleki metal önümleri taýýarlanýar. Önümçilik bölümlerinde ornaşdyrylan häzirki zaman enjamlarynyň, kämil tehnologiýalaryň bu babatdaky mümkinçilikleri uludyr.  

Kärhanada zähmet çekýänleriň esasy bölegi ýaşlardyr. Ýaş hünärmenler bu ýerdäki kämil tehnologiýalary ussatlyk bilen dolandyrmak arkaly ýokary hilli gurluşyk önümlerini öndürmekde ýeterlik tejribe toplapdyrlar. Olaryň çekýän agzybirlikli zähmeti önümçilik işiniň netijeliligine we hiline oňyn täsirini ýetirýär. Kärhananyň bäsdeşlige ukyply önümlerine isleg barha ýokarlanýar. Üstümizdäki ýylyň geçen alty aýynda kärhanada önümçilik işinde gazanylan görkezijiler hem muňa şaýatlyk edýär. Şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda bu ýerde 163 million 897 müň 591 manatlyk dürli ölçegdäki demir önümleri öndürilip, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, ösüş 178,3 göterime barabar boldy.  

Önümçilik işinde sarp edijileriň isleginiň nazara alynýandygy aýratyn bellärliklidir. Geçen döwürde kärhanada sarp edijileriň buýurmasy boýunça dürli ölçegdäki we görnüşdäki önümler öndürildi. Ýokary hilli bu önümler şertnamalar esasynda ýurdumyzyň çäklerinde giň gerimde ýaýbaňlandyrylan gurluşyklara bökdençsiz ugradyldy.  

Aýdo ŞEKEROW.

Mälim bolşy ýaly, şu ýylyň iýunynda hormatly Prezidentimiziň Russiýa we Eýrana resmi saparlary boldy. Bu döwletler bilen ulag we üstaşyr hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça özara düşünişmek hakynda Ähtnamalara gol çekilmegi, Türkmenistanyň we Eýranyň arasynda Ulag boýunça hökümetara topary döretmek barada döwlet Baştutanymyz tarapyndan başlangyjyň öňe sürülmegi halkara hyzmatdaşlyga, yklymüsti üstaşyr ulag ýollarynyň netijeli peýdalanylmagyna ýardam eder. 29-njy iýunda Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň Aşgabatda geçirilen VI sammitinde hem Hazar ulag ulgamynyň kuwwatyndan we mümkinçiliklerinden doly peýdalanmagyň zerurdygy biragyzdan tassyklanyldy. 

Ösen üstaşyr ulag düzümlerini döretmek Türkmenistanda hemişe ileri tutulýan strategik wezipe hasaplanýar. Biz muňa hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň iýunynda Russiýa we Eýrana amala aşyran resmi saparlarynyň barşynda hem şaýat bolduk. Gepleşiklerde ulag ulgamy uzak möhletleýin hyzmatdaşlygyň ähmiýetli ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Bu döwletler bilen ulag we üstaşyr hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça özara düşünişmek hakynda Ähtnamalara gol çekilmegi, Türkmenistanyň we Eýranyň arasynda Ulag boýunça hökümetara topary döretmek barada döwlet Baştutanymyz tarapyndan başlangyjyň öňe sürülmegi halkara hyzmatdaşlygy giňeltmäge, yklymüsti üstaşyr ulag ýollaryny netijeli peýdalanmaga täze mümkinçilikleri açar. Ýeri gelende aýtsak, soňky 10 ýylda Russiýanyň «Wozroždeniýe» kompaniýasy Türkmenistanda bahasy 1,5 milliard amerikan dollaryndan gowrak bolan ýol-ulag düzüminiň desgalaryny gurdy. 

Şu ýylyň aprelinde Aşgabatda geçirilen ýokary derejedäki türkmen-hindi gepleşikleriniň barşynda bolsa iki ýurduň Prezidentleri hindi deňiz terminallaryna barýan Ýewraziýa geçelgelerini döretmek boýunça ylalaşdylar. Arkadagly Serdarymyzyň Çabahar we Türkmenbaşy Halkara deňiz portlarynyň arasynda hyzmatdaşlyk etmek hakynda göni gepleşikleri guramak, şeýle hem BMG-niň howandarlygynda sebitara ulag gatnawlaryny ösdürmek boýunça Ýörite maksatnamany döretmek ýaly başlangyçlarynyň ýurdumyzy halkara ulag-kommunikasiýa düzümine goşmak üçin oňyn şertleri döretjekdigi şübhesizdir. 

Ulag ulgamy ýaşaýşyň derejesini gowulandyrmagyň, geljekki nesilleriň abadançylygynyň, dünýäniň ykdysady giňişligine goşulyşmagyň we ony ösdürmegiň möhüm şerti bolup durýar. Häzirki zaman durmuşyny ulagsyz göz öňüne getirmek mümkin däl. Ulag bolsa welosipedden başlap, awtomobil, otly, gämi we uçar ýaly serişdelerdir. Ýük daşamakda we ýolagçy gatnatmakda bu ulaglaryň hersiniň aýry-aýrylykda ýerine ýetirýän wezipesi, eýeleýän möhüm orny bar. Soňky döwürde elektromobiller hem ulag ulgamyny ösdürmekde täzeçillik boldy. 

Ulag-logistika ulgamy diňe bir halkara gatnaw ýollary däldir, onuň adamlar üçin iş orunlarydygyny, ykdysady ösüşiň esasy çeşmeleriniň biridigini unutmak bolmaz. Ulag adamzady gurşap aldy, onuň ösüşine täsir etdi. Hemra aragatnaşygy hem, şol sanda sanly aragatnaşyk hem, alysda ýaşaýandygyna garamazdan, adamlaryň birek-birege ýakyn bolmagyny üpjün etse-de, häzire deňiç ulag ulgamynyň ornuny tutup biljek ulgam döremedi. Gaýtam, iň täze innowasion tehnologiýalar, öňdebaryjy pikirler, iri maýa goýum taslamalary hut ulag ulgamyna sarp edilip, onuň geriminiň we ähmiýetiniň has-da artmagyna getirdi. Ulag logistikasy, edil şonuň ýaly, ulag diplomatiýasy ähli ugurlary, ilkinji nobatda, durmuş-ykdysady ugurlary özünde jemleýän, özara sazlaşygy emele getirýän düşünjedir. 

Türkmenistan diňe tebigy baýlyklarynyň ägirt uly gorlary bilen dünýä döwletleriniň ünsüni özüne çekmän, eýsem, Ýewraziýanyň strategik üstaşyr geçelgelerini üpjün etmek üçin döwrebap ulag düzümini amatly peýdalanmaga hem mümkinçilik döredýär. Türkmenistan yklymyň esasy ýollarynyň, Ýewropa bilen Aziýanyň çatrygynda ýerleşýär. Türkmenistandan birnäçe sebitlere, dünýä ummanyna çykalgalar bar. Ýurdumyz bu şertlerden oňaýly peýdalanyp, öz geografik ýagdaýyny halkymyzyň eşretli durmuşynyň bähbitlerine gönükdirmegi maksat edinýär. 

Häzirki zaman ulag ulgamynyň döwletiň, jemgyýetiň, tutuş adamzadyň durmuşynda möhüm orun eýeleýändigi jedelsiz hakykatdyr. Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow wezipä girişmek dabarasynda eden çykyşynda häzirki döwürde ulag-logistika ulgamynyň sebitleri we dünýäniň yklymlaryny birleşdirýän güýje öwrülýändigini ýöne ýere aýtmady. «Şoňa görä-de, bu geografik ýagdaýdan we beýleki mümkinçiliklerden ýerlikli peýdalanarys» diýip, döwlet Baştutanymyz sözüniň üstüni ýetiripdi. 

Türkmenistan ulag ulgamynda giň halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek, ähli ýurtlaryň we halklaryň bähbitlerine laýyk gelýän möhüm başlangyçlary öňe sürmek bilen çäklenmeýär, bu başlangyçlary iş ýüzünde durmuşa geçirmek üçin netijeli çäreleri hem görýär. Pikirimizi delillendirmek üçin mysaly daşdan gözlemäliň. Munuň üçin ýurdumyzyň durmuşynyň şu ýylyň 1 — 4-nji aprelindäki wakalaryna nazar aýlamak ýeterlik. 

Ýokarda hem agzap geçişimiz ýaly, şol günlerde Hindistan Respublikasynyň Prezidenti Ram Nath Kowindiň Türkmenistana döwlet sapary boldy. Saparyň dowamynda Türkmenistanyň we Hindistanyň arasynda ulag köprülerini döretmek boýunça ylalaşyga gelindi. Ýewraziýa ulag geçelgelerini emele getirmek boýunça transkontinental taslamanyň çäklerinde dörän bu konsepsiýa Merkezi Aziýanyň üsti bilen Hindi ummanyndaky portlara çykalgany üpjün eder. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenbaşy deňiz portunyň bu halkara üstaşyr ulag ugry boýunça möhüm «deňiz derwezesi» bolup hyzmat etmäge uly mümkinçiliginiň bardygy bellenildi. 

Türkmenbaşy Halkara deňiz porty barada aýratyn gürrüň etmek gerek. Döwlet Baştutanymyzyň: «Biz dünýäniň ähli ýurtlary we halklary üçin açykdyrys» diýşi ýaly, Türkmenistanda «Açyk gapylar» syýasaty üstünlikli durmuşa geçirilip, goňşy döwletler bilen dostluk gatnaşyklaryny hemmetaraplaýyn pugtalandyrmaga hem-de giňeltmäge aýratyn üns berilýär. Şol sanda Hazaryň hoşniýetli goňşuçylygyň we netijeli hyzmatdaşlygyň deňzi hökmünde derejesini pugtalandyrmaga gönükdirilen çäreler hem yzygiderli görülýär. 

Türkmenbaşy Halkara deňiz porty döwrebap ulag düzümini kemala getirmegiň möhüm bölegi bolmak bilen, Aziýanyň we Ýewropanyň ýurtlarynyň arasynda söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy hil taýdan täze derejä çykarmaga, Ýewraziýa giňişliginde ulag gatnawlaryny artdyrmaga uly itergi berdi. Iň kämil tehnikalar bilen üpjün edilen bu deňiz porty Türkmenistanyň logistika mümkinçiligini peýdalanmaga gönükdirilen iri ulag taslamalarynyň biridir. Altynjy Hazar sammitinde eden çykyşynda: «Men Gündogar — Günbatar hem-de Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça Ýewraziýada üstaşyr ulag akymlarynyň baglanyşdyryjy merkezi hökmünde Hazar deňzini «Mümkinçilikleriň deňzi» diýip atlandyrmagy hakykatdan daşda däl diýip hasaplaýaryn» diýmek bilen, Arkadagly Serdarymyzyň geljekde Hazaryň ähmiýetiniň has-da artjakdygyna ynam bildirmegi kanunalaýyk ýagdaýdyr we öňdengörüjilikli garaýyşdyr. 

Ýurdumyzda amala aşyrylýan polat we awtomobil ýollarynyň taslamalary, döwrebaplaşdyrylýan, täze gurulýan deňiz we howa menzilleri özara gatnaşyklaryň ygtybarly söwda-ykdysady köprüsini döretmäge gönükdirilendir. Gurulýan döwlet we halkara ähmiýetli awtomobil ýollarynyň möhümdigini aýratyn bellemeli, munuň özi Türkmenistanyň çäklerinden geçýän ulag serişdeleriniň möçberiniň artmagyna, hyzmatyň hiliniň ýokarlanmagyna ýardam berýär. Gurluşygy dowam edýän Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýoly Merkezi Aziýada iň döwrebap ýol taslamasy hasaplanýar. Häzirki döwre çenli awtobanyň birinji tapgyry, ýagny Aşgabat — Tejen bölegi çekilip, ikinji böleginiň gurluşygy alnyp barylýar. Awtomobil ýolunyň halkara standartlara laýyk gelýändigini tassyklaýan güwänamalara mynasyp bolmagy ýurdumyzyň dünýäniň logistika-aragatnaşyk ulgamyna ynamly we yzygiderli goşulýandygyny, ösen üstaşyr ulag düzümlerini döretmäge çynlakaý çemeleşýändigini ýene bir gezek tassyklady. 

Türkmenistan tarapyndan durnukly ulag ýollaryny döretmek babatda öňe sürülýän teklipleriň dünýä bileleşiginiň hemişe giň goldawyna eýe bolýandygyny aýtmak gerek. Üstaşyr ulag geçelgeleri boýunça 2014-nji, 2015-nji, 2017-nji we 2021-nji ýyllarda BMG-niň Baş Assambleýasynyň degişli Kararnamalary biragyzdan kabul etmegi, Aşgabatda Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahatyň, şeýle hem üstaşyr ulag hyzmatdaşlygyny ösdürmek meselesine bagyşlanan beýleki ýokary derejeli maslahatlaryň geçirilmegi Türkmenistanyň halkara giňişlikdäki abraýynyň has-da berkemegini üpjün etdi. Bu çäreler aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Sebäbi bu başlangyçlar, şeýle hem Türkmenistanyň işjeň gatnaşmagynda döredilýän täze üstaşyr geçelgeler Ýewraziýa giňişliginde durnukly ösüşi üpjün etmekde sebitiň ornuny güýçlendirýär. Bu bolsa, öz nobatynda, netijeli söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy berkitmäge ýardam berýär, halklaryň bähbitlerine, ählumumy parahatçylyga we abadançylyga hyzmat edýär. 

Türkmenistan asyrlaryň dowamynda Beýik Ýüpek ýolunyň möhüm ähmiýetli bölegi hökmünde belli bolup geldi. Milli Liderimiziň «Türkmenistan — Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi» atly kitabynda nygtaýşy ýaly, gadymy döwürlerde ýurdumyzyň çäginden yklymyň halklaryny we ýurtlaryny birleşdiren, umumadamzat ösüşinde, Gündogaryň we Günbataryň özara gatnaşyklarynda ägirt uly orny eýelän esasy söwda ýollary geçipdir. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyz Beýik Ýüpek ýolunyň ýüregi bolup durýar. 

Ençeme asyr mundan ozal bolşy ýaly, täze taryhy döwürde — Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe-de Türkmenistan Ýewraziýa giňişliginde möhüm orny eýelemek bilen, Gündogar bilen Günbatary baglanyşdyrýan ulag geçelgesi, deňhukukly we özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin ygtybarly köpri bolup hyzmat edýär. Sebitde köpugurly ulag gatnawlarynyň düzüminiň döredilmegi howpsuzlygy pugtalandyrmaga we durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösüşi gazanmaga ýardam berer. 

Oraz ABDYÝEW.

«Türkmenistan».

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de mäh­ri­ban hal­ky­my­zyň hal-ýag­da­ýy­ny yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­dyr­mak, döw­re­bap müm­kin­çi­lik­ler­den peý­da­la­nyp ösü­şi üp­jün et­mek esa­sy ugur­la­ryň bi­ri­dir. Şun­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän be­ýik iş­ler, gur­lup ulan­ma­ga be­ril­ýän des­ga­lar, bi­na­lar, döw­re­bap teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň iş­jeň dur­mu­şa ornaşdyrylýandygy aý­ra­tyn bel­len­mä­ge my­na­syp­dyr. Bu­la­ryň hem­me­si ama­la aşy­ryl­ýan dur­muş-yk­dy­sa­dy mak­sat­na­ma­lar­da be­ýa­ny­ny tap­ýar. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­sy bi­len, eziz Wa­ta­ny­my­zyň gül­läp ös­me­gi, hal­ky­my­zyň aba­dan, bag­ty­ýar dur­muş­da ýa­şa­ma­gy, dö­re­di­ji­lik­li zäh­met çek­me­gi we oňaý­ly dynç al­ma­gy ba­bat­da äh­li şert­ler dö­re­dil­ýär. Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň öňe sür­ýän baş­lan­gyç­la­ry ne­ti­je­sin­de ila­ty­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­ýar.  

Ar­ka­dag­ly Ser­da­ry­my­zyň ama­la aşyr­ýan dur­muş-yk­dy­sa­dy öz­gert­me­le­ri hal­ky­my­zyň asu­da, eş­ret­li, bag­ty­ýar, bo­le­lin dur­muş­da ýa­şa­ma­gy­na gönükdirilen giň müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär. Ýur­du­my­zyň dür­li kün­jek­le­rin­de gur­lup ulan­ma­ga be­ril­ýän bi­na­lar hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­lan­gy­jy bi­len mäh­ri­ban Di­ýa­ry­my­zyň äh­li ýer­le­rin­de ýaý­baň­lan­dy­ry­lan giň möç­ber­li öz­gert­me­le­riň aja­ýyp mi­we­si­dir. «Hal­kyň Ar­ka­dag­ly za­ma­na­sy» ýy­ly­myz­da ýur­du­myz dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ösü­şiň tä­ze be­lent­lik­le­ri­ne ga­dam ur­ýar. Ata Wa­ta­ny­my­zyň her bir kün­je­gin­de aja­ýyp bi­na­lar gu­rul­ýar. Ýur­du­myz ok­gun­ly we saz­la­şyk­ly ösüş ýo­ly bi­len öňe bar­ýar.  

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­lan­gy­jy bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn öz­gert­me­ler mak­sat­na­ma­la­ry­nyň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de ýur­du­myz­da giň ge­rim­li iş­ler ama­la aşy­ryl­ýar. «Hal­kyň Ar­ka­dag­ly za­ma­na­sy» ýy­ly­myz­da ýur­du­my­zyň we­la­ýat­la­ryn­da il-ýurt bäh­bit­li des­ga­lar gur­lup ulan­ma­ga be­ril­di. Ahal we­la­ýa­tyn­da gu­rul­ýan döw­re­bap şä­her äh­li il­deş­le­ri­mi­zi buý­san­ja bes­le­ýär. Mu­nuň özi oňaý­ly ýa­şa­ýyş, ön­dü­ri­ji­lik­li zäh­met we ra­hat dynç alyş ba­bat­da dö­re­dil­ýän şert­ler bo­lup, adam ha­kyn­da­ky ala­da­dan ny­şan­dyr. Mu­nuň özi iş­le­mä­ge we dö­ret­mä­ge, ýur­du­my­zyň ösüş­le­ri­ne go­şant goş­ma­ga äh­li müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär. 

Mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi has-da döw­re­bap ös­dür­mek, ila­tyň ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si­ni has-da ýo­kar­lan­dyr­mak «Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy: Türk­me­nis­ta­ny 2022 — 2052-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mil­li mak­sat­na­ma­syn­da» hem öz be­ýa­ny­ny tap­dy. Şeý­le be­lent mak­sat­lar bi­len dur­muş mak­sat­ly des­ga­la­ry gur­mak, döw­re­bap teh­no­lo­gi­ýa­lar bi­len üp­jün et­mek, «akyl­ly öý­le­ri», «akyl­ly şä­her­le­ri» ke­ma­la ge­tir­mek bo­ýun­ça işler do­wam et­di­ril­ýär. Bu bol­sa adam­la­ryň aba­dan dur­mu­şy­ny, eş­ret­li ýa­şaý­şy­ny üp­jün et­mek iş­le­ri­niň my­na­syp do­wam et­di­ril­ýän­di­gi­ni aý­dyň be­ýan ed­ýär.  

Dün­ýä ýü­zün­de ösü­şiň, pa­ra­hat­çy­ly­gyň me­ka­ny hök­mün­de ta­nal­ýan eziz Di­ýa­ry­myz­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler hal­kyň bäh­bi­di­ne gö­nük­di­ril­ýär. Aja­ýyp des­ga­lar, döw­re­bap şa­ýol­lar, ka­şaň myh­man­ha­na­lar, gö­zel se­ýil­gäh­ler her bir ada­myň kal­by­ny buý­san­ja bes­le­ýär. Bu­lar türk­men hal­ky­nyň ag­zy­bir­li­gi­niň, je­bis­li­gi­niň, ata-ba­ba­la­ry­my­zyň asyl­ly ýö­rel­ge­le­ri­ne we­pa­ly­ly­gy­nyň, şöh­rat­ly gel­je­ge ta­rap ok­gun­ly he­re­ke­ti­niň röw­şen şug­la­sy­dyr.  

Bu ösüş­ler ýur­du­my­zy dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­mek­de örän äh­mi­ýet­li­dir. Ýur­du­my­zyň se­na­gat, me­de­ni-dur­muş dü­züm­le­rin­de, ulag we ener­ge­ti­ka pu­da­gyn­da, oba ho­ja­ly­gyn­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän iş­ler hem aý­ra­tyn ma­ny-maz­mu­na eýe­dir. Ýer­li gur­lu­şyk­çy­lar Aş­ga­bat şä­he­ri­ni we ýur­du­my­zyň se­bit­le­ri­ni ös­dür­mek bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn mak­sat­na­ma­la­ryň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­ne my­na­syp go­şant goş­ýar­lar. Türk­men te­le­ke­çi­le­ri ýur­du­my­zyň dür­li ýer­le­rin­de gur­lan köp san­ly döw­re­bap mek­dep­le­riň, mek­de­be çen­li ýaş­ly ça­ga­lar eda­ra­la­ry­nyň, sport top­lum­la­ry­nyň, me­de­ni­ýet mer­kez­le­ri­niň, amat­ly ýa­şa­ýyş jaý­la­ry­nyň we me­de­ni-dur­muş mak­sat­ly beý­le­ki en­çe­me bi­na­la­ryň gur­lu­şy­gy­na iş­jeň gat­naş­ýar­lar.  

Ýur­du­myz­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän ta­ry­hy öz­gert­me­ler bu ha­ky­ka­tyň su­but­na­ma­sy­dyr. Eziz Di­ýa­ry­my­zyň äh­li kün­jek­le­rin­de ama­la aşy­ryl­ýan be­ýik iş­ler bol­sa toý­la­ry­my­za görk, baý­ram­la­ry­my­za be­zeg ber­ýär. Çün­ki bag­ty­ýar adam­la­ryň kal­by­na ýol aç­ýan, dur­mu­şy­na ýal­kym saç­ýan ýag­şy iş­ler, öz­ge­riş­ler, ösüş­ler he­mi­şe-de toý-baý­ram­la­ryň gel­şi­gi, şat­lyk­ly gün­le­riň ýa­ra­şy­gy sa­ýyl­ýar.  

 Il-ýurt bäh­bit­li uly iş­le­ri ama­la aşyr­ýan hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ja­ny sag, öm­ri uzak bol­sun! 

Ar­zy­gül GY­LY­JO­WA,

Türk­men döw­let bi­na­gär­lik-gur­lu­şyk ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.