Milli Liderimiziň nygtaýşy ýaly, nebitgaz pudagynyň netijeliligi köp derejede dünýä ykdysadyýetiniň ýagdaýyny nazara almak bilen, onuň işiniň oýlanyşykly özgerdilmegine baglydyr. Oňyn netijeleri almak bolsa, ilkinji nobatda, pudagyň önümçilik düzümlerinde bar bolan mümkinçilikleri ýüze çykarmakdan, olary işe girizmekden ybaratdyr. Şu babatda «Türkmennebit» döwlet konserniniň «Nebitgazçykaryş» trestiniň «Körpeje» gaz çykaryş müdirliginde alnyp barylýan işler, sözüň doly manysynda, döwrebaplygy bilen tapawutlanýar.

Garaşsyzlyk ýyllary içinde tehniki-ykdysady üpjünçilik babatda yzygiderli täzelenişi başdan geçirýän bu müdirlik konserniň düzümindäki nebiti, gazy we ugurdaş gazy, gaz kondensatyny çykarmak, gözleg-barlag we ulanyş guýularyny burawlamak, uglewodorod çig mallaryny turbageçirijiler arkaly akdyrmak, ýataklary, gaz gysyjy beketleri, sazlaýjy desgalary gurmak, abadanlaşdyrmak, guýularyň düýpli we ýerasty abatlaýyş işlerini amala aşyrmak, önümçilik, medeni-durmuş maksatly desgalary gurmak bilen meşgullanýan köp sanly önümçilik düzümleriniň arasynda hemişe öň hatarda bolmagy başarýar.

Körpeje, Çekişler, Altyguýy ýataklarynda hereket edýän guýulardan «mawy ýangyjy» çykarmak, taýýarlamak we ony sarp edijilere ugratmak bilen meşgullanýan bu müdirlik «Türkmennebit» döwlet konserniniň düzüminde 1998-nji ýylda işe girizilen gününden bäri netijeli işläp gelýär. Demirgazykdan günorta 160 kilometre, gündogardan günbatara bolsa 30 kilometre golaý meýdany eýeleýän hazynalar ýataklarynda iş alyp barýan müdirlikde häzirki wagtda dürli kärlerde öndürijilikli zähmet çekýän gazçylaryň sany 750-den geçýär. Müdirligiň gaz çykaryş, gaz taýýarlaýyş, daşaýyş, gazy gysyjy elektrik enjamlary, elektrik üpjünçiligi we abatlaýyş, barlag-ölçeg abzallary we awtomatlaşdyryş, prokat abatlaýyş, gaz ölçeýji beket, kommunal hyzmat ediş, suw arassalaýjy desga ýaly bölümlerinde we bölümçelerinde döwrüň ösen talaplaryna laýyklykda, ylmyňdyr tehnikanyň iň soňky gazananlary bolan kämil enjamlar, takyk kompýuter ulgamlary giňden peýdalanylýar. Munuň özi müdirlige sebitleýin senagat düzümleriniň we ilatyň tebigy gaza bolan islegini kanagatlandyrmaga giň mümkinçilik berýär.

Guýulara hyzmat etmekde ýüze çykaýjak kynçylyklary aradan aýyrmak maksady bilen, Çekişler meýdançasynda döredilen bölümde hem netijeli işler amala aşyrylýar. Bu ýerde hereket edýän pes temperaturaly saýlaýjy desgada gije-gündiziň dowamynda 5 million kub metre barabar gaz taýýar edilýär. «Keýmir» gazlift kompressor stansiýasynda bolsa nebitden saýlanylyp, alawda ýakylýan ugurdaş gaz ýygnalyp, gije-gündizde ýokary basyşa çykarylýan 3 million kub metre barabar gaz göteriş usulynda önüm berýän nebitli guýulara gönükdirilýär.

— Kärhanamyzda döwrüň talabyna laýyk zähmet çekmek üçin ähli mümkinçilikler bar. Müdirligimiz boýunça Akpatlawuk, Keýmir we Çekişler meýdançalaryndan gazy ýygnamakda, taýýarlamakda we sarp edijilere ugratmakda barlag-ölçeg abzallary, awtomatika we elektroenergetika ulgamy netijeli işledilýär. Önüm berýän guýularymyzyň 40-dan gowragy Körpeje, 26-sy Çekişler, 5-si bolsa Altyguýy ýataklarynda hereket edýär. Şu ýylyň başyndan bäri olaryň 11-sinde düýpli abatlaýyş işlerini geçirdik. Bu bolsa ýer astyndan alynýan «mawy ýangyjyň» möçberini artdyrmagymyza uly täsirini ýetirdi. Önümçilik bölümlerimizde işleriň talabalaýyk ýola goýulmagyna dürli kärlerde zähmet çekýän aýry-aýry hünärmenlerimiziň mynasyp goşantlary bar. Olardan müdirligiň baş inženeri Nurberdi Ýegenmämmedow, gaz çykaryjy operator Gurbandurdy Hanmämmedow, gaz taýýarlaýjy operatorlar Ylýas Akyýew, Rahman Welmämmedow, Kyýas Baýramgulyýew netijeli zähmet çekmekde gazçylarymyza görelde bolup, «Watana bolan söýgüsi üçin» medaly bilen sylaglandylar.

Hereket edýän guýularymyzdan alynýan gazlar arassalanylyp, doly taýýarlanylandan soňra, «Türkmennebit» döwlet konserniniň «Gamyşlyjanebit» we «Keýmir» nebit-gaz çykaryş müdirliklerine, «Türkmengaz» döwlet konserniniň Balkanabatdaky «Günbatargazakdyryş» kärhanasyna akdyrylýar. Hünärmenlerimiz müdirligimiz boýunça şu ýylda jemi 1,7 milliard tebigy gaz almak baradaky meýilnamamyzy iki essä golaý artygy bilen berjaý etjekdiklerine ynandyrýarlar. Gazçylarymyza halal zähmet çekip, ýokary önümçilik görkezijilerini gazanmaga ähli mümkinçilikleri döredip berýän Gahryman Arkadagymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirýäris — diýip, müdirligiň başlygy Baýramgylyç Gurbanow buýsanç bilen aýdýar.

— Körpeje käninde gazkondensatly guýularyň amatly iş düzgünlerinde uglewodorod gorly ýataklary ýitgisiz işläp geçmegiň geljegini üpjün etmekde hem yzygiderli işler alnyp barylýar. Şunda geçirilmegi zerur bolan guramaçylyk-tehniki çäreleriň görnüşini we göwrümini kesgitlemek maksadynda, gaz çykaryş müdirliginiň hünärmenleri bilen bilelikde konserniň «Nebitgazylmytaslama» institutynyň, «Türkmennebitgeofizika» hem-de Abatlaýyş-sazlaýyş we elektrogurnama müdirlikleriniň hünärmenleriniň gatnaşmagynda ulanyş gaznasynyň önümli guýularynyň dürli iş düzgünlerinde — barlag-ölçeg, synag işleri amala aşyrylyp geçirilýän degişli seljermelerde gatlak şertlerinde önümçilige täsir edýän umumy görkezijileriň hereketi içgin öwrenilýär. Şonuň netijesinde önümçilikde toplanylan maglumatlar taýýarlanylýan netijenamalara esas bolup hyzmat edýär — diýip, «Nebitgazylmytaslama» institutynyň barlaghana müdiri Serdarmuhammet Izimow gürrüň berýär.

Hojaberdi BAÝRAMOW.

«Türkmendermansenagat» birleşiginiň Daşoguzdaky zyýansyzlandyrylan sargy serişdelerini öndürýän kärhanasynda howpsuzlyk kadalarydyr öňüni alyş çäreleri giň gerimde ýaýbaňlandyrylýan häzirki günleriň talabyna laýyklykda, dürli ululykdaky önümleriň 150-ä golaý görnüşi öndürilýär. Döwrebap kärhanada işçi-hünärmenleriň 300-e golaýy zähmet çekýär. Bu ýerde ornaşdyrylan innowasion tehnologiýalar, öňdebaryjy enjamlar ösen döwletleriň derejesinde ýokary hilli önümleriň ýylda 13 million gaplamasyny öndürmäge mümkinçilik berýär.

Welaýat merkeziniň demirgazyk-günbatar künjeginde ýerleşýän bu kärhana binagärlik keşbi, önümçilik aýratynlygy bilen has tapawutlanýar. Ol 1,8 gektara golaý meýdany eýeleýän önümçilik bölümlerini, edara jaýyny, taýýar önümler ammaryny öz içine alýar. Bu bolsa işleriň sazlaşykly hereketini ýola goýmaga, netijeliligini ýokarlandyrmaga amatly şertleri döredýär. Innowasion tehnologiýalar ornaşdyrylan kärhanada häzirki şertlerde örän ygtybarly bolan sargy hem gorag serişdeleriniň täze görnüşleri öndürilip başlandy. Uzynlygy 100 metre barabar agardylan lukmançylyk hasalary, dokalmadyk matadan bir gezeklik ulanylýan, zyýansyzlandyrylan hem zyýansyzlandyrylmadyk hirurgiýa halatlary, bir gezeklik gorag eşikleri häzirki günlerde arassaçylyk kadalarynyň berjaý edilmeginde derwaýys hasaplanýar. Kärhanada lukmançylyk hasasyndan taýýarlanan bäş gatly agyz-burun örtükleriniň her gün 6 müňüsi öndürilip, ilata ýetirilýär.

«Türkmendermansenagat» birleşiginiň döwrebap düzümleriniň biri bolan bu kärhanada leýkoplastyr we bint, agartma, dokma hem gipsleýji bölümleriň dördüsi hereket edip, olarda ýokary hilli önümler taýýarlanýar. Munuň üçin çig mal hökmünde, esasan, özümizde öndürilen pagta ulanylýar. Şol bölümleriň hersiniň özüne mahsus aýratynlygy bar. Agartma bölümi hasa we ýüplük agardýan gazanlar, olary sykyjy, guradyjy, saraýan, tikýän enjamlar hem-de 2,5 tonna agrama barabar ýük göteriji bilen enjamlaşdyrylan. Gipsleme bölüminde-de gipsde ulanylýan pamygy saraýan hem kesýän enjamlar bar.

Esasan, pagta süýüminden taýýarlanýan bu önümleriň dokalyşynyň özboluşly aýratynlygy bar. Lukmançylyk hasalary tor görnüşli matalar şekilinde bolup, onuň esasyny düzýän sapaklaryň örülişi hem başgaçadyr. Alnan dürli şikeslerden ýa-da adam bedenine hirurgiýa taýdan çemeleşilenden soňra, şeýle sargy serişdeleri ulanylýar. Olar bedendäki ýaranyň ikilenç hapalanmazlygynyň öňüni alýar, ýaranyň has çalt bitmegini üpjün edýär. Olaryň iki gyrasynyň dokalýandygy üçin ulanmaga has ygtybarly bolýar. Häzirki wagtda bu kärhana ýurt möçberinde iň ýokary hilli gips sargysyny öndürýän ýeke-täk önümçilik desgasydyr.

Bu bölümlerde hünär taýýarlygy bolan ýaşlaryň uly topary işleýär. Kärhanada işçi-hünärmenleriň netijeli zähmet çekmegi, arakesme wagtlarynda oňaýly dynç almagy üçin ähli şertler döredilen. Leýkoplastyr we bint bölüminiň operatory Maýa Magtymgulyýewa, gipsleýji bölümden Jemal Amandurdyýewa, dokma bölüminiň operatorlary Baýrambibi Baýramowa, Geldi Hudaýberdiýew, agartma bölüminden Meýlis Meredow kämil tehnologiýalary sazlaşykly işletmek bilen, ýokary netije gazanmagyň göreldesini görkezýärler.

Uly mümkinçilige eýe bolan bu döwrebap kärhanada hil meselesine aýratyn üns berilýär. Häzirki zamanyň ösen talaplaryna laýyk gelýän enjamlar ornaşdyrylan barlaghanada bölümleriň ählisiniň önümleriniň hil derejesine gözegçilik edilýär. Barlag-ölçeg enjamlary her bir gaplamanyň ölçeg taýdan degişliligini hem hilini kesgitleýär. Her günde sargy serişdeleriniň müňlerçe gabynyň aýry-aýrylykda gözegçilikden geçirilmegi, olar barada ähli maglumatlaryň jemlenmegi gysga wagtyň içinde amal edilýär. Her bir önümiň ýörite hil görkezijisi anyklanandan soňra, ol taýýar önümler ammaryna goýberilýär. Bu işler kompýuterler arkaly dolandyrylýar.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň kuwwatly ösüşleriniň nobatdaky mysaly bolan bu döwrebap kärhanada ýokary öndürijilikli enjamlaryň sazlaşykly işledilmegi, innowasion tehnologiýalaryň ulanylmagy, häzirki bazar şertlerinde ykdysady ýörelgeleriň netijeli peýdalanylmagy önümçiligiň kuwwatlylygyny ýokarlandyrmaga, ösüş depginini üpjün etmäge mümkinçilik berýär. Önümçiligiň ähli ugurlary boýunça gazanylýan uly üstünlikler bolsa kärhananyň işçi-hünärmenlerini täze zähmet ýeňişlerine ruhlandyrýar.

Amanmyrat SAPAROW.

«Türkmendeňizderýaýollary» agentliginiň garamagyndaky «Balkan» gämi gurluşyk we abatlaýyş zawody» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti ýurdumyzda gämi gurluşyk ulgamy boýunça ilkinji ädim bolup, milli ykdysadyýetimiziň, şol sanda ýurdumyzyň deňiz-derýa ulaglary pudagynyň ösüşine uly goşant goşýar. Zawodyň önümçilik kuwwaty ýylda 10 müň tonna polady işläp, halkara ölçeglere gabat gelýän häzirki zaman enjamlaryň we awtomatlaşdyrylan ulgamlaryň peýdalanylmagy bilen, 4-6 sany gämini gurmaga niýetlenendir. Bu ýerde 2 müň tonna polady işlemek arkaly ortaça 20-30 sany kiçi we orta göwrümli gämileriň abatlaýyş we bejeriş işlerini ýerine ýetirmäge hem doly mümkinçilik bar.

Gämi gurluşyk we abatlaýyş zawodynda täze gämileri gurmak, şeýle hem dürli görnüşdäki gämilerde abatlaýyş işlerini ýerine ýetirmek bilen bir hatarda, deňiz giňişliginde ýük daşaýan, ýolagçy gatnadýan, dürli hyzmatlary edýän gämiler we ýüzüji serişdeler hem tehniki taýdan gözden geçirilýär. Olary abatlamakda hem-de enjamlaýyn hyzmatlary ýerine ýetirmekde bu ýerde döwrebap şertler döredilendir. Senagat we hojalyk maksatly önümçilik, uly ölçegli demir listleri işlemek, bug gazanlarydyr metal gurnamalary ýasamak işleri hem şu ýerde alnyp barylýar. Türkmenbaşy Halkara deňiz portuna gelýän dürli görnüşli konteýnerleri buýrujylaryň sargytlary esasynda abatlamak, kebşirlemek we reňklemek hyzmatlary-da döwrebap derejede ýola goýulýar.

— Kärhanamyzda köprüler üçin dürli ölçegli demir gurnamalary we şäherlerimiziň görküne görk goşýan yşyklandyryş direglerini ýasamakda hem uly tejribe toplanyldy. Dürli görnüşli we ölçegli haýatlary, germewleri ýasamak ýaly önümçilik işleri hem alnyp barylýar. Işleri ýokary hil derejesinde ýola goýmakda, elbetde, halkara tejribe hem içgin öwrenilýär. Kärhanamyzda sanly ulgam, elektron resminama dolanyşygy ýola goýuldy. ªu günler kärhanamyzyň abatlaýjylary «Berkarar» atly gämide ýeňil abatlaýyş işlerini guramaçylykly alyp barýarlar. Gämi reňkleýjiler Abdylhamyd Nuryýew, Gurbangeldi Artykow, gysyjy desgalaryň maşinisti Berdi Artykow dagy nusga alarlyk zähmet çekýärler. Olar Türkmenistanyň «Watana bolan söýgisi üçin» medalynyň eýeleridir.

Kärhanamyzyň işçi-hünärmenleri halal zähmet çekip, ata Watanymyzyň ykdysady kuwwatynyň yzygiderli artmagyna önjeýli goşant goşmaga döreden mümkinçilikleri üçin Gahryman Arkadagymyza alkyş aýdýarlar — diýip, «Balkan» gämi gurluşyk we abatlaýyş zawody» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň baş direktorynyň orunbasary Rejepmämmet Toýgeldiýew gürrüň berdi.

Muhammetgylyç TAGANGYLYJOW,

Bagtyýarlygyň, parahatçylygyň hem ösüşiň mekanyna öwrülen eziz Diýarymyz Gahryman Arkadagymyzyň parasatly başlangyçlaryndan badalga alýan beýik işleriň netijesinde ösýär. Ähli ugurlary öz içine alýan döwrebap mümkinçilikler täze ösüşlere badalga bolýar. Çuňňur çeşmeleriň, gadymy kökleriň hem-de şöhratly ata-babalarymyzyň asylly däpleriniň esasynda halkyň ruhy-ahlak taýdan galkynmagy ýurdumyzyň ykdysady ösüşlerine hem ygtybarly binýat bolýar. Netijede, jemgyýetiň durmuşynyň ähli ugurlarynda aýdyň we guwandyryjy üstünlikler gazanylýar.

Halkymyzyň durmuş abadançylygynyň ygtybarly binýady döredildi, raýatlarymyzyň asuda zähmet çekmegi, ýaşlarymyzyň yhlasly okamagy, çagalarymyzyň päk terbiýe almagy üçin ähli zerur bolan şertler döredildi. Ýurdumyzyň ykdysadyýeti halkymyzyň abadan durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilendir. Esasy maksat şahsyýeti, onuň döredijilik kuwwatyny ösdürmek bolup durýar. Dünýäde ynsanlaryň bagtly ýaşaýşy hakyndaky aladalardan uly maksat ýokdur. Şeýle döwletli işe sähelçe hem bolsa goşant goşmaga ýetişen ynsanlaryň ählisi özüni iň bagtly ynsanlaryň biri hasaplap biler. Watandaşlarymyzyň her birinde eziz Diýarymyzyň we halkymyzyň taryhyny öwrenmäge bolan gyzyklanma artýar, olar öz asylly zähmeti bilen ata Watanyň abraýyny hem mertebesini beýgeldýändigine, onuň ykdysady kuwwatyny artdyrýandygyna ýürekden buýsanýarlar.

Mukaddes Garaşsyzlyk ýyllarynda jemgyýetçilik gatnaşyklarynda deňi-taýy bolmadyk özgertmeler, ösüşler gazanyldy. Medeni we ruhy ösüşiň ozal görlüp-eşidilmedik depginleri aýdyň boldy, onuň agzybirligi hem-de jebisligi berkedi. Eziz Diýarymyzda adamlaryň arasyndaky dostlukly gatnaşyklar pugtalandy, jebisleşdi, maksatlar birikdi, her bir kişiniň ýüreginde yhlasly işlemäge bolan hyjuw joşguny täze zähmet üstünliklerine ruhlandyrýar. Eziz Watanyny jandan eziz görýän zähmetsöýer türkmen halky Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda saýlap alan parahatçylyk we ynanyşmak ýoly bilen belent sepgitlere tarap ynamly gadamlar bilen barýar. Taryhymyzyň şöhratlydygyna, Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň haýran galdyryjy üstünliklerine daýanmak, geljegiň röwşen gözýetimine nazar salmak arkaly eziz halkymyz bu buýsançly döredijilik ýolundan beýik geljege barýar. Ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň täze belentliklere tarap okgunly ilerlemegini, onuň ylmyň we medeniýetiň hakyky ojagyna, bolçulygyň we abadançylygyň ülkesine öwrülmegini gazanmak üçin halkymyz döredijilikli zähmet çekýär. Milli Liderimiziň «Öňe, diňe öňe, jan Watanym Türkmenistan!» diýen watançylyk şygaryny ähli üstünlikleriň gözbaşydygyny aýratyn bellemegimiz gerek. Çünki günsaýyn ösüş-özgerişlere beslenýän eziz Diýarymyzda durmuşa geçirilýän her bir iş diňe halkymyz üçin, her bir raýatyň ýaşaýyş-durmuşyny has-da ýokary götermek, jemgyýetiň kadaly we durnukly ösüşini üpjün etmegi gazanmak üçin amala aşyrylýar. Hormatly Prezidentimiziň peşgeş beren bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzyň ähli künjekleri özgerýär. Ykdysady taýdan güýçli we kuwwatly döwletde şäherleriň, obalaryň has-da täze durka eýe bolmagy bolsa adam hakyndaky aladadan nyşandyr. Adamlaryň ýaşaýşy, döredijilikli zähmeti, bagtyýar geljegi ýurdumyzda alnyp barylýan işleriň esasy ugry bolup durýar.

Şu bagtyýar günlerde agzybir we jebis türkmen halky hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Halkara Bitaraplyk gününi uly dabara bilen belläp geçýär. Hemişelik Bitaraplygymyzyň şanly 26 ýyllyk baýramy mynasybetli geçirilýän dabaralar bu ajaýyp baýramyň uly ruhubelentlige beslenýändiginden habar berýär. Goý, müňýyllyklardan gözbaş alýan şöhratly taryhyna buýsanýan halkymyzyň mertebesini bütin dünýäde belende göterip, il-ýurt bähbitli we umumadamzat ähmiýetli beýik işleriň başynda duran hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun!

Nartäç BÄŞIMOWA,

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň baý tebigy serişdelerini peýdaly ulanmak, gaýtadan işleýän senagat pudagyny ösdürmegiň hasabyna ýurdumyzyň baýlyklaryndan taýýar ýokary hilli önümleri dünýä bazarlaryna çykarmak babatda öňde goýýan wezipelerinden ugur alnyp, uly işler durmuşa geçirilýär. Muňa ýurdumyzyň Ahal welaýatynyň çäginde gurlup ulanylmaga berilýän ýangyç-energetika, dokma we maldarçylyk toplumlary aýdyň mysaldyr.

2019-njy ýylda gurlup ulanylmaga berlen Ahaldaky tebigy gazdan benzin öndürýän zawodynda dünýäde ilkinji bolup tebigy gazy gaýtadan işlemek arkaly, EURO-5 standartyna laýyk gelýän EKO-93 benzini öndürilýär. Önümçiligiň bu tehnologiýasy dünýäde ilkinjidir we ýeke-täkdir. Öz topragymyzdan gazylyp alynýan tebigy gazy suwuklandyrmagyň hasabyna alynýan ýokary hilli ýangyç howa zyňylýan zyýanly gazlardan arassadyr. Her bir önümçilikde daşky gurşawyň zyýanly galyndylardan arassa saklanyp galmagy ugrunda alada edýän Gahryman Arkadagymyz dünýäde ilkinji bolup, bu tehnologiýany ulanyşa girizmek bilen, halkara giňişlikde üstünlikli alyp barýan ekologiýa diplomatiýasynyň ýene-de bir ajaýyp tarapyny dünýä mälim etdi.

Ýurdumyzda gurlup ulanylmaga berilýän dokma toplumlary bolsa özümizde öndürilen pagta we pile çig mallaryndan dünýä ülňülerine laýyk gelýän ýokary hilli dokma önümlerini öndürýärler. Üstümizdäki ýylda gurlup ulanylmaga berlen Ahal welaýatynyň Kaka etrabyndaky täze dokma toplumy ýurdumyzda pagta çig malyndan taýýar önümleri öndürmäge we gaplamaga çenli ähli önümçilik işlerini ýerine ýetirýän ilkinji toplumdyr. Şeýle toplumlaryň ýene-de biri bolsa, welaýatyň Babadaýhan etrabynyň çäginde açylyp ulanylmaga berildi. Bu täze toplum hormatly Prezidentimiziň 2018-nji ýylyň maý aýynda gol çeken Kararyna laýyklykda guruldy.

Şeýle iri dokma toplumlarynyň gurlup ulanylmaga berilmegi dünýä sarp edijileriniň ýokary hilli türkmen önümlerine bolan isleglerini kanagatlandyrmaga gönükdirilen ýene-de bir möhüm ädimdir. Ýurdumyzda senagaty giň gerimde ösdürýän, halkymyzy eşretli durmuşda ýaşadýan Gahryman Arkadagymyzyň alyp barýan döwletli tutumlarynyň rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.

Aýnur ATAÝEWA,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň talyby.

Ýurdumyzyň bank ulgamynda ýola goýlan sazlaşykly işleriň netijesinde welaýatymyzyň çägindäki bank edaralary hem döwrüň talaplaryna laýyklykda müşderilere edilýän hyzmatlaryň gerimini günsaýyn giňeldýärler. Bank tehnologiýalarynyň yzygiderli kämilleşdirilmegi netijesinde hyzmatlaryň täze görnüşleri peýda bolýar. Bu babatda bank hyzmatlarynyň döwrebap görnüşleri bolan «Internet-bank», «Mobil-bank», «QR-kod hyzmaty», «Elektron söwda» ýaly sanly ulgamda ýerine ýetirilýän hyzmatlar bank işjeňliginiň esasy görkezijileri bolup durýar.

Bank ulgamynyň maksatnama üpjünçiligini kämilleşdirmekde, halkara maliýe guramalary bilen işjeň hyzmatdaşlyk saklamakda, ykdysadyýetiň ileri tutulýan ugurlaryna ýeňillikli karzlary bermekde, halkyň bank karzlaryna bolan islegini kanagatlandyrmakda hem uly işler durmuşa geçirilýär. Beýleki hyzmatlar bilen bir hatarda karz edaralary tarapyndan hödürlenilýän karzlaryň dürli görnüşleri-de ildeşlerimiz üçin ajaýyp mümkinçilikleri döredýär.

Kiçi we orta telekeçiligi goldamak, milli ykdysadyýetimiziň hususy böleginiň ösdürilmegine ýardam bermek, häzirkizaman işewürligi gurnamak maksady bilen, welaýatymyzyň banklary tarapyndan ýeňillikli karzlar berilýär.

Amatly bank karzlarynyň beýleki görnüşi bolsa önümçilik maksatlaryna berilýän karzlardyr. Olar kiçi we orta telekeçilik şahslaryna, şeýle hem döwlet eýeçiligine degişli bolmadyk edara-kärhanalara, daýhan hojalyklaryna, oba hojalyk önümlerini öndürijilere hödürlenilýär. Bu karzlar olary maliýe taýdan goldamakda, täze önümçilikleri ýola goýmakda, olaryň işini kämilleşdirmekde uly ähmiýete eýedir.

Bulardan başga-da şahsy hojalygyny ýöredýän ildeşlerimize öz mellek ýerlerinde (kömekçi hojalygynda, bölünip berlen ýer böleginde) ekerançylygy, maldarçylygy we guşçulygy ösdürmek maksady bilen, oba hojalyk önümlerini öndürmek, esasy we dolanyşyk serişdelerini edinmek hem-de iri önümçilikler üçin zerur bolan ýerli çig mallary öndürmek üçin kiçi göwrümli karz serişdeleri berilýär. Bu karzlaryň üsti bilen raýatlara kiçi telekeçilik işini guramak üçin uly mümkinçilikler döredilýär.

Häzirki wagtda raýatlarymyz tarapyndan «Owerdraft» karzyna bolan islegler günsaýyn artýar. «Owerdraft» karzy söwda we hyzmat ediş nokatlarynda töleg terminallary arkaly nagt däl hasaplaşyklar geçirilende, kart hasabynyň galyndysy azalyp, töleg geçirmek üçin pul serişdeleriniň ýetmedik ýagdaýynda müşderä bank tarapyndan awtomatiki usulda berilýän gysga möhletli karz serişdesidir. Onuň beýleki karzlardan esasy aýratynlygy karz boýunça bir gezeklik şertnama baglaşmak arkaly, degişli şertnamanyň hereket edýän döwründe karz gaýtarylandan soňra goşmaça şertnama baglaşmazdan karzy gaýtadan ulanmak mümkinçiliginiň bolmagydyr.

Şu günki gün raýatlar tarapyndan uly gyzyklanma bildirilýän bank karzlarynyň ýene-de täze bir görnüşi, ýagny, ýurdumyzyň ýokary we ýörite orta hünär okuw mekdeplerinde bilim alýan talyplaryň okuw töleglerini tölemek üçin berilýän «Talyp karzy» bank karzydyr.

Ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan amala aşyrylýan şeýle özgertmeler döwletiň pul-karz ulgamyny kämilleşdirmäge, milli ykdysadyýetimizde pul serişdeleriniň dolanyşygynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga, ykdysady ösüşiň depginini kuwwatlandyrmaga amatly şertleri döredýär. Bularyň ählisi ýurdumyzyň raýatlarynyň hal-ýagdaýyny ýokarlandyrmaga, olaryň ýaşaýyş derejesini dünýäniň ösen ýurtlarynyň derejesine ýetirmäge gönükdirilendir. Bu bolsa «Döwlet adam üçindir!» diýen şygaryň baş ýörelge edilýändigine ýene-de bir gezek şaýatlyk edýär.

Gülaýym JUMAÝEWA,

Türkmenistanyň Merkezi bankynyň welaýat şahamçasynyň ykdysady seljeriş we jemleýiş bölüminiň baş hünärmeni.

Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň innowasion ugurlarynda, aýratyn-da, ulag-logistika ulgamynda işlenilip düzülen döwrebap taslamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilýändigi guwandyryjydyr. Şu ýylyň 29-njy oktýabrynda hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň birinji tapgyrynyň, ýagny Aşgabat — Tejen böleginiň açylyp, ulanylmaga berilmegi hem munuň aýdyň mysalydyr. Dünýä ölçeglerine laýyk gelýän ýokary tizlikli awtomobil ýolunda Aşgabat — Kaka, Aşgabat — Duşak we Aşgabat — Tejen şäherara ugurlary boýunça awtobus gatnawlaryny hem-de ýurdumyzyň üstaşyr ulag geçelgeleriniň mümkinçiliklerini göz öňünde tutup, Türkmenbaşy — Artyk, Türkmenbaşy — Sarahs, Türkmenbaşy — Ymamnazar, Türkmenbaşy — Farap we beýleki birnäçe ugurlarda üstaşyr ýükleri daşaýan awtoulag serişdeleriniň gatnawyny ýola goýmak meýilleşdirilýär.

Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Aşgabat — Tejen aralygynyň uzynlygy 203 kilometre barabardyr. Onuň uzaboýuna toprak, geotekstil düşeklerini, çagyl-çäge garyndysyny düşemek we asfalt ýazmak işleri ýerine ýetirildi. Şu aralykda dürli görnüşli köprüleriň, ýerasty geçelgeleriň, ýolüsti geçirijileriň, trampedlerdir (uly ýola münelge-düşelgeler), monolit köprüleriň gurluşyklary hem amala aşyryldy. Dürli ölçegdäki suw geçirijileriň 76-sy, mallary geçirmek üçin ötükleriň 10-sy, oba hojalyk tehnikalary üçin ötükleriň 17-si guruldy. Demir päsgelçilik germewi hem-de daşky gorag gözenegi çekildi. Ýol hereketiniň howpsuzlygy üçin halkara standartlara laýyk gelýän çyzyklar çyzylyp, ýol belgileri ýerleşdirildi. Ulag serişdelerine hyzmat ediş zolaklary we ýangyç guýujy beketler üpjün edildi. Şeýle-de ýoluň ugrunda uly we kiçi töleg terminallary ornaşdyrylandyr. Ýoluň gözegçilik, aragatnaşyk we dolandyryş ulgamlary döwrebap enjamlaşdyryldy.

Görnüşi ýaly, Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Aşgabat — Tejen böleginiň açylyp, ulanylmaga berilmegi Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe mähriban halkymyzyň abadan we eşretli durmuşda ýaşamagy ugrundaky tagallalaryň nyşanydyr. Bu gün ýüreklerde ata Watanymyzyň geljeginiň şu gününden hem has ajaýyp boljakdygyna belent ynam bar. Hut şonuň üçinem bagtly durmuşymyzyň sakasynda duran hormatly Prezidentimize uzak ömür, berk jan saglyk, alyp barýan il-ýurt bähbitli, dünýä ähmiýetli beýik işlerinde rowaçlyklary arzuw edýäris.

Şirin NURGYLYJOWA,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymy.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda, ýurdumyzyň ätiýaçlandyryş ulgamy hem döwrüň ösen talaplaryna laýyklykda, yzygiderli kämilleşdirilýär. Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň hukuk binýady pugtalandyrylýar, hereket edýän ätiýaçlandyryş hyzmatlary döwrebaplaşdyrylýar.

Ätiýaçlandyrylýanlary şahsy, emläk we raýat-hukuk jogapkärçiligini ätiýaçlandyryş goragy bilen üpjün etmegi has-da güýçlendirmek babatda ýurdumyzda durmuşa geçirilýän işler milli Liderimiziň «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer syýasatynyň çäklerinde amala aşyrylýar.

Ýurdumyzda alnyp barylýan giň gerimli özgertmeler milli ykdysadyýetimiziň döwrüň talaplaryna laýyk gelýän täze, has kämil nusgasyny kemala getirýär. Bu bolsa, öz gezeginde, halk hojalygynyň ähli pudaklarynyň durnukly we sazlaşykly ösüşini üpjün edýär. Dünýä tejribesiniň görkezişi ýaly, bazar gatnaşyklaryna geçmekde ätiýaçlandyryş ähli hojalyk işleriniň möhüm guraly bolup durýar.

Hormatly Prezidentimiziň Karary bilen, «Türkmenistanyň Döwlet ätiýaçlandyryş guramasy hakynda» Düzgünnamanyň täzeden kabul edilmegi, şeýle hem «Ätiýaçlandyryş hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna goşmaçalaryň we üýtgetmeleriň girizilmegi bu ulgamy ösdürmek, onuň kanunçylyk binýadyny pugtalandyrmak babatda amala aşyrylýan işleriň aýdyň beýanydyr. Bu möhüm resminamalar ýerli düzüm bilen bir hatarda, ýurduň çäginde iş alyp barýan daşary ýurt kompaniýalary, fiziki şahslary we raýatlygy bolmadyk adamlary ätiýaçlandyryş hyzmatlaryndan peýdalanmak hukugy bilen üpjün edýär. Häzir Türkmenistanyň çäginde daşary ýurt maýasyny özleşdirýän köp sanly iri kompaniýalar iş alyp barýarlar. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň ýöredýän hoşniýetli Bitaraplyk hem-de giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatynyň netijesi bolup durýar. Bulardan başga-da, fiziki we ýuridik şahslaryň bähbitlerini goramak maksady bilen, «Ulaglaryň ähli görnüşleriniň ýolagçylarynyň, howa, deňiz, derýa, awtomobil ulaglarynyň, ekipaž agzalarynyň we demir ýol ulaglarynyň işgärleriniň hökmany döwlet şahsy ätiýaçlandyrmasy hakynda» Düzgünnamanyň tassyklanylmagy bu ugruň hukuk binýadynyň yzygiderli berkidilýändigini alamatlandyrýar.

Ulgamyň sanlylaşdyrylmagy babatda alnyp barylýan işleriň çäklerinde häzirki zaman maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary yzygiderli ornaşdyrylýar, ätiýaçlandyryş işini awtomatlaşdyrmak boýunça ýöriteleşdirilen programma üpjünçiligini kämilleşdirmek işleri dowam etdirilýär. Welaýatlarda, etraplarda we şäherlerde ýerleşýän guramalaryň ählisi bilen optiki süýümli aragatnaşyk arkaly özara maglumat dolanyşygy amala aşyrylýar, onlaýn maslahatlar we okuwlar guralýar. Bu ugurda «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, elektron resminamalar bilen bagly möhüm çäreler durmuşa geçirilýär.

Berkarar döwletimizde adam hakynda edilýän aladalara şaýatlyk edýän bu mümkinçilikler ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer şygarynyň dabaralanýandygynyň aýdyň subutnamasydyr.

Mähri BAÝRAMDURDYÝEWA,

Gurbansoltan eje adyndaky etrap döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň hünärmeni.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Watanymyz geljege tarap ynamly öňe barýar. Ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan ähli işleriň gözbaşynda döwlet Baştutanymyzyň ýadawsyz zähmeti, öz halkyna, onuň şöhratly taryhyna bolan beýik söýgüsi, halkymyzyň şu güni hem-de geljegi ugrundaky düýpli aladalary durýar. Milli ykdysadyýetimiziň ähli ugurlarynda uly özgertmeler durmuşa geçirilip, üstünlikli netijeler gazanylýar. Şonuň ýaly elektroenergetika pudagy hem bu ösüşlere mynasyp paýyny goşýar. Milli Liderimiziň bu ulgamy ösdürmekde alyp barýan syýasaty we öňe sürýän başlangyçlary, ilkinji nobatda, energetika ulgamynyň kuwwatyny düýpli artdyrmaga, milli ykdysadyýetimiziň ösüşiniň durnukly depginini gazanmak bilen bir hatarda, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini gowulandyrmaga gönükdirilendir.

Elektrik energetikasy ykdysadyýetimiziň ösmeginiň we ýaşaýyş üpjünçiliginiň esasy bolup durýar. Elektrik energetikasy – elektrik energiýasyny öndürmek we ibermek bilen bagly pudak bolup, milli ykdysadyýetimiziň möhüm ugurlarynyň biri hasaplanýar. Türkmenistanyň elektroenergetika ulgamy ýurduň içine we daşyna iberilmegi üçin niýetlenen harytlyk önümi bolan elektrik (ýylylyk) energiýasynyň öndürilmegini, geçirilmegini, ýerlenilmegini we sarp edilmegini üpjün edýär. Onuň önümçilik-tehnologik toplumyny özünde jemleýän kärhanalary bar. Aýratynlykda her bir elektroenergetika kärhanasy tamamlanylmadyk önümçilik dolanyşygy bolup, olar beýleki bir kärhana bilen baglydyr. Energetikanyň ähli kärhanalary senagat derejeli kärhanalara degişli bolup durýar.

Energiýa çeşmeleriniň ekologiýa taýdan arassa görnüşleriniň öndürilmegine döwlet derejesinde üns berilmegi diýseň ähmiýetlidir. Mälim bolşy ýaly, «Türkmenistanyň elektrik energetikasy pudagyny ösdürmegiň 2013 — 2020-nji ýyllar üçin Konsepsiýasyna» laýyklykda, ýurtda elektrik stansiýalary döwrebaplaşdyrmaga we gurmaga gönükdirilen giň gerimli taslamalar amala aşyryldy, elektrik geçiriji ulgamlar, onlarça paýlaýjy desgalar işe girizildi, ýurdumyzyň şäherleridir etraplarynda energoüpjünçilik ulgamy täzelendi. «Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda bu pudagy ösdürmek boýunça birnäçe işler amala aşyrylýar. Konsepsiýada göz öňünde tutulyşy ýaly, Lebap welaýatynda ýene-de bir iri maýa goýum taslamasy – Çärjew etrabynda gaz turbinaly elektrik stansiýasy gurlup, ulanylmaga berildi. Ýokary tehnologiýaly enjamlar bilen üpjün edilen, kuwwaty 432 megawatt bolan gaz turbinaly elektrik stansiýasy «Sumitomo Corporation» kompaniýasy tarapyndan gurlup, işe girizildi. Täze gurlan elektrik stansiýasynda her biriniň kuwwatlylygy 144 megawatt bolan gaz turbinaly üç enjam oturdylandyr. Bu enjamlar Ýaponiýanyň «Mitsubishi Power Ltd» kompaniýasynyň önümi bolup, olar ýurdumyzyň elektroenergetika pudagynda ilkinji gezek ulanylýar.

Desganyň çäklerinde esasy enjamlardan üç gaz turbina generatory bilen üpjün edilendir. Stansiýanyň kadaly işlemegine ýardam berýän açyk paýlaýjy gurluş we beýleki kömekçi binalar hem gurlup, hünärmenleriň öndürijilikli işlemegi üçin ähli amatly şertler döredildi. Döwrebap sanly ulgamlar hem ornaşdyryldy. Bu gaz turbinaly elektrik stansiýasynyň ulanylyşa girizilmegi ýurdumyzyň energoulgamynyň bellenen kuwwatlylygyny artdyrmaga, Lebap welaýatynyň sarp edijileriniň elektrik üpjünçiliginiň ygtybarlylygyny ýokarlandyrmaga, goňşy ýurtlara — Eýran we Owganystan Yslam Respublikalaryna, Özbegistan we Gazagystan Respublikalaryna iberilýän elektrik energiýasynyň möçberlerini artdyrmaga, täze iş orunlarynyň döredilmegine we hormatly Prezidentimiziň alyp barýan energetika syýasatynyň dünýä ýüzünde dabaralanmagyna ýardam edýär.

2016-njy ýylda Arkadag Prezidentimiziň Karary bilen tassyklanan «Energiýany tygşytlamagyň 2018 — 2024-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» esasy wezipesi ýurdumyzyň ykdysadyýetini durnukly ösdürmek üçin energetika pudagynyň mümkinçilikleriniň we tebigy energetiki serişdeleriniň ýokary derejede netijeli peýdalanylmagyny hem-de daşky gurşawyň howpsuzlygyny üpjün etmekden ybaratdyr. Hut şonuň üçin hem ýurdumyzyň energetika kuwwatlyklaryndan netijeli peýdalanmak, pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak we bu ugurda alnyp barylýan işleriň gerimini giňeltmek ugrunda döwlet derejesinde zerur şertler döredilýär. Bu bolsa ýurdumyzyň içerki sarp edijileriniň elektrik energiýasy bilen bökdençsiz hem-de ygtybarly üpjün edilmegini, pudagyň eksport mümkinçiliginiň ýokarlanmagyny şertlendirýär. Hormatly Prezidentimiz energetika pudagyna maýa goýumlarynyň möçberini yzygiderli artdyrmagyň zerurdygyny hem belläp geçýär. Çünki bu pudagyň kuwwatynyň ýokarlandyrylmagy elektrik energiýasynyň daşary ýurtlara iberilýän möçberiniň has-da artmagyna ýardam edýär.

Ýurdumyzyň alyp barýan parahatçylyk söýüjilige, ynsanperwerlige esaslanýan daşary syýasaty milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklaryny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge, maýa goýumlaryny çekmäge amatly şertler döredýär. Ykdysady we ekologik bähbitleri nazarda tutup, maýa goýumlarynyň has netijeli ugurlaryny ýurdumyzyň ykdysadyýetine ornaşdyrmak möhüm ähmiýete eýe bolup durýar. Türkmenistanyň elektroenergetika pudagyny ykdysady taýdan ösdürmegiň mümkinçiliklerini derňemekde pudaga goýulýan düýpli maýa goýumlaryň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin innowasion tehnologiýalaryň täsirini seljermek, önümçilikde önümiň özüne düşýän gymmatyny peseltmegiň mümkinçiliklerini hem-de elektroenergiýany has tygşytly ulanmagyň ugurlaryny derňemek wajyp meseleleriň biridir. Bu mesele boýunça daşary ýurt ylmy-barlag merkezlerinde hem işler alnyp barylýar. Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda, Ýewropa Bileleşiginde, Russiýa Federasiýasynda, Gazagystanda energiýa üpjünçiliginiň ygtybarlylygyny we hilini ýokarlandyrmak arkaly elek-troenergiýanyň ösüşi gazanyldy.

Milli Liderimiz Türkmenistan üçin aýratyn ähmiýete eýe bolan energetika hyzmatdaşlygy baradaky meseleleri üns merkezinde saklap, elektrik energiýasyny diwersifikasiýalaşdyrmagyň ileri tutulýan strategik ugur bolup durýandygyny yzygiderli belleýär. Şonuň üçin hem ýurdumyzyň senagatyny ösdürmek boýunça elektrik energetika pudagynda kabul edilen maksatnamanyň orny örän uludyr. Sebäbi Türkmenistan döwletimiziň energetika pudagy jemgyýetiň ösüşini kesgitleýän kuwwatly güýçdür. Şol maksat bilen hem elektrik energiýasynyň iberilýän ugurlaryny artdyrmak döwletimizde alnyp barylýan energetika syýasatynyň aýrylmaz bölegidir. Ýurdumyzda elektrik energetikasy pudagyny geljekde-de ösdürmäge, döwrebaplaşdyrmaga uly üns berilýär. Bu ugurda göz öňünde tutulan çäreleriň durmuşa geçirilmeginde, ilkinji nobatda, ýerli hünärmenlerimiziň, şonuň bilen birlikde, daşary ýurtly hyzmatdaşlarymyzyň tejribesine daýanylýar.

Ýurdumyzyň energetika ulgamyny ösdürmek, onuň ygtybarlylygyny ýokarlandyrmak maksatly inžener hünärmenleri taýýarlamak Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň esasy wezipesi bolup durýar. Ýokary bilimli hünärmenleri taýýarlamakda bilim ulgamy sanly esasda ösdürilýär we maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalary netijeli ornaşdyrylýar. Institutda okadylýan ähli dersler boýunça döwrebap elektron okuw-usuly toplumlar yzygiderli işlenilip taýýarlanylýar. Bu serişdeler okuw sapaklarynda professor-mugallymlar we talyp ýaşlar tarapyndan giňden peýdalanylýar. Institutda ýokary derejeli, hünärine ussat kämil ýaşlaryň kemala gelmeginde sanly bilim ulgamyny we maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalaryny netijeli peýdalanmak maksatlaýyn netijelere alyp barýar. Bu möhüm wezipäni berjaý etmek bilen, ýokary okuw mekdebimiziň professor-mugallymlary häzirki zaman elektroenergetika desgalarynda işlejek ýokary bilimli energetik hünärmenleridir inžener-tehniki işgärleri taýýarlamakda hem ykdysadyýetimizi ösdürmekde, energetika pudagynyň ähmiýetini barha artdyrmakda yhlasly zähmet çekýärler.

Elektrik energiýasyny eksport etmek, sarp edijileri elektrik energiýasy bilen üpjün etmek ýaly möhüm ähmiýetli işler pudagyň ykdysady kuwwatyny ýokarlandyrýar. Bu bolsa öz gezeginde ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň pugtalandyrylmagyna, ilatyň abadançylyk derejesiniň ýokarlanmagyna ýardam berýär.

Serdar ANNAÝEW,

Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň okuw bölüminiň hünärmeni.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Türkmenistanyň Prezidentiniň senagatlaşdyrmaga gönükdirilen syýasatyny amala aşyrmakda, ýurduň tebigy serişdelerini rejeli peýdalanmak, olary senagat taýdan çuňlaşdyrylan görnüşde gaýtadan işlemekde ykdysadyýetiň ähli ugurlary depginli ösüşlere eýe bolýar. 2015-nji ýylda «Türkmenistanda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek boýunça Döwlet maksatnamasynyň» we «Türkmenistanda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak boýunça Döwlet maksatnamsynyň» kabul edilmegi ýurduň önümçiligini oňyn guramak, öndürilen taýýar önümleriň dünýä bazarlaryna amatly nyrhlar bilen ýerlemäge hem-de Türkmenistanyň bazar şertlerinde bäşleşige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga uly mümkinçilik döredýär.

Türkmenistanyň halkara ykdysady gatnaşyklarynyň iň möhüm ugurlarynyň biri-de uglewodorod serişdelerini eksport etmek bolup durýar. Beýik Britaniýanyň «Gaffney Сline & Assoсiates» iňlis şereketiniň hünärmenleri tarapyndan 2012-nji ýylda geçirilen garaşsyz halkara auditiniň netijesine görä, tebigy gazyň «Galkynyş» gaz ýatagynyň kuwwaty 26,2 trillion kubmetre deň bolup, Eýranyň we Kataryň serhet ýakasyndaky ýerleşen, kuwwaty 28,3 trillion kubmetre barabar bolan «Günorta Pars» ýatagyndan soňra, dünýäde ikinji orunda durýar. Umumy gazyň möçberi boýunça Türkmenistan dünýäde 4-nji orunda durýar. Tebigy gazy ulanmakda atmosfera goýberilýän kömürturşy gazynyň mukdary kömürden bäş, nebit önümlerinden üç esse azdyr. Bu görkezijiniň geljekde ýurdumyzyň we umumadamzat ekologik görkezijilerini gowulandyrmakda wajyp orny bardyr. Häzirki wagtda Türkmenistanyň ähli ilatly nokatlarynyň doly gaz bilen üpjün edilmegi daşky gurşawy goramakda, ekologik ýagdaýlary gowulandyrmakda «Biodürlülik baradaky», «Çölleşmäge garşy göreş baradaky», şeýle-de «Howanyň üýtgemegi baradaky» halkara Konwensiýalary boýunça döwletimiziň alan borçnamalaryny ýerine ýetirmekde örän wajyp ähmiýete eýedigini bellemek zerurdyr.

Türkmenistanyň hormatly Prezidentiniň tagallalary bilen ýurdumyzda ilkinji gazdan benzin öndürýän zawodyň we iri himiýa toplumynda plastmassa önümlerini öndürýän zawodyň gurulmagy ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekde wajyp ugurlaryň biri bolup durýar.

Hormatly hormatly Prezidentimiziň öňe süren ýurduň ykdysadyýetini ösdürmek modeli talaplary kanagatlandyrmak üçin zerur şertleri özünde jemleýär. Ýurdumyzda ygtybarly strategiki hyzmatdaşlygy ýola goýmak, ykdysady pudaklary has belent sepgitlere çykarmak, taýýar önümleri dünýä bazaryna çykarmagyň täze ugurlaryny kesgitlemek wajyp meseleleriň biri bolmak bilen, bazar şertlerinde ýurduň bäsleşik ukybyny ýokarlandyrmaga uly mümkinçilikleri döredýär. «Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasy» boýunça ýangyç-energetika toplumy ileri tutulyp ösdürilýän toplumlaryň hataryna goşulýar. Türkmenistanyň energiýa serişdelerini daşary ýurtlara eksport etmegiň netijesinde, ýurdumyza walýutada uly möçberli girdejiler gelip gowuşýar.

Döwletimiz halkara Energetika Hartiýasy bilen ýakyndan hyzmatdaşlyk edýär. 2016-njy ýylyň noýabr aýynyň 25-26-sy aralygynda Ýaponiýanyň paýtagty Tokio şäherinde geçirilen halkara Energetika Hartiýasynyň konferensiýasynda Türkmenistan 2017-nji ýyldaky bu Konferensiýasynyň başlyklygyna saýlanyldy. Bu waka ýurdumyzyň abraýyny we Gahryman Arkadagymyzyň energetika hyzmatdaşlygy boýunça öňe sürýän başlangyçlarynyň uly goldawa eýe bolýandygyny görkezýär. 2017-nji ýylda halkara Energetika Hartiýasynyň «Energiýa serişdelerini üstaşyr geçirmek boýunça köptaraplaýyn çarçuwaly ylalaşyga tarap ýol» atly Aşgabat forumynyň geçirilmegi Türkmenistanyň energetika diplomatiýasynyň abraýyny halkara derejede has-da ýokary galdyrdy.

BMG-niň Baş Assambleýasynyň 64, 65, 66 we 70-nji mejlisleriniň barşynda ýurdumyzyň öňe süren beýleki başlangyçlary hem uly seslenmä eýe boldy we dünýä metbugatynda giňden beýan edildi. Energiýa howpsuzlygy XXI asyrda dünýäde bolup geçýän durnukly ösüşiň hem-de öňdengörüjilikli ýagdaýlaryň esasy ölçegi hasaplanýar. Russiýa Federasiýasynyň Ylymlar Akademiýasynyň Energetika barlaglar institutynyň bilermenleriniň çaklamasyna göra, Türkmenistan arassa tebigy gazy daşary ýurtlara çykarmak boýunça öňdebaryjy döwletleriň hatarynda durýar.

Türkmenistanyň teklibi bilen «Energiýa serişdeleriniň ygtybarly we durnukly üstaşyr geçirilmegi hem-de durnukly ösüşi we halkara hyzmatdaşlygyny üpjün etmekde onuň hyzmaty» hakynda Rezolýusiýanyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň 63-nji mejlisinde 192 döwletiň biragyzdan ses bermegi esasynda kabul edilmegi bütindünýä energiýa üpjünçilik ulgamyň howpsuzlygyny ýola goýmaga ägirt uly täsirini ýetirýär. Bütindünýä energiýa üpjünçilik ulgamynyň esasy emele getirijileriniň biri hökmünde biziň döwletimiz çykyş edýär.

Bu taryhy mejlisde öz aýdyň beýanyny tapan garaýyşlara, düýpli tekliplere nazar aýlanymyzda, Türkmenistanyň Prezidentiniň öz halkynyň hem-de dünýä halklarynyň abadan, parahat durmuşda ýaşamagyna gönükdirilen başlangyçlary gysga wagtda döwletimizi dünýä tanadyp, halkara derejede uly abraýynyň artmagyna getirdi. Ýurdumyzyň oňyn energetika diplomatiýasy halkara guramalaryň arasynda giň goldawa eýe bolýar we umumadamzat energetika howpsuzlygyny üpjün etmek meselelerini çözmekde esasy orny eýeleýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlary bilen, Türkmenistanda şeýle uly energetika gorlarynyň bardygyny äşgär etmek hem-de oňa eýe bolmak bütin adamzadyň ählumumy ösüşiniň wajyp meseleleriniň çözgütlerini tapmaga ýardam edýär.

Bäşim RAHMANOW,

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň Ykdysadyýet we maliýe kafedrasynyň uly mugallymy.

Türkmenistanda durnukly ykdysady ösüşi üpjün etmek maksady bilen, toplumlaýyn çäreler yzygiderli amala aşyrylýar. Ykdysadyýetiň mundan beýläk-de ösdürilmegine, onuň hususy ugurlarynyň höweslendirilmegine, maýa goýum kuwwatynyň artdyrylmagyna, durmuş ugurly ulgamyň kämilleşdirilmegine, türkmenistanlylaryň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň we hiliniň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilen uzak möhletli milli pudaklaýyn hem-de sebit maksatnamalary durmuşa geçirilýär.

Ýurdumyzyň durmuş ulgamynyň kämilleşdirilmegi esasy wezipeleriň biri hökmünde kesgitlenilip, bilim ulgamyny ösdürmek, saglygy goraýşyň we beýleki ulgamlaryň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça maksatnamalar ýerine ýetirilýär. Ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini hem-de durmuş taýdan goraglylygyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmak babatda giň gerimli işler durmuşa ornaşdyrylýar.

Her ýylda bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiziň şu ýyl hem çykaran Permanyna laýyklykda, 2022-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan Türkmenistanda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberleri ýokarlandyrylar.

Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 4-nji maddasynda: «Jemgyýetiň we döwletiň iň ýokary gymmatlygy adamdyr» diýlip bellenilendir. Şoňa görä-de, ýurdumyzda mümkinçilikleri çäkli çagalary saglygy goraýyş we durmuş hyzmatlary bilen yzygiderli üpjün etmäge aýratyn üns berilýär. Şolaryň hatarynda Aşgabatda innowasion tehnologiýalar bilen üpjün edilen 670 orunlyk Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş ylmy-kliniki merkezi, welaýatlardaky we Aşgabat şäherindäki «Ene mähri» merkezleri, Mary welaýatynyň Ýolöten etrabyndaky ýöriteleşdirilen psihonewrologiýa çagalar öýi hem-de Mary welaýat çagalar hassahanasy we beýleki kesel anyklaýyş merkezleri açylyp, ulanylmaga berildi.

Hormatly Prezidentimiziň Kararyna laýyklykda, Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasy döredildi. Saglyk ýagdaýy sebäpli mümkinçilikleri çäkli çagalaryň okamagy, terbiýelenmegi, jemgyýete uýgunlaşmagy, saglygynyň berkidilmegi üçin ýörite bilim edaralarynda zerur şertler döredilýär. Şeýle-de, olar iýmit, okuw enjamlary, esbaplar, serişdeler bilen doly üpjün edilýär. Munuň özi bazar gatnaşyklarynyň ösüşiniň täze tapgyryndaky şertlerde ilatyň durmuş goraglylygyny pugtalandyrmagyň Türkmenistanyň döwlet syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biridigini görkezýär.

Türkmenistanda ilaty durmuş taýdan goramak zähmete ukypsyz adamlara, maýyplygy bolan adamlara, çagaly maşgalalarа we beýleki adamlarа pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň tölenilmegi hem-de durmuş ýeňillikleriniň berilmegi görnüşinde maddy üpjünçilik we durmuş taýdan hyzmat etmek boýunça döwlet ulgamyndan ybaratdyr.

Durmuş goraglylygy köp zady öz içine alýan, ýagny kyn durmuş şertleri bilen ýüzbe-ýüz bolýan ilatyň toparlaryna durmuş ýardamyny, muzdsuz durmuş kömegini we hyzmatlary, patronažlary (syrkawlara we ýaş çagalara öýde guramaçylykly lukmançylyk hyzmatlaryny etmek) berýän durmuş instituty bolup durýar. Durmuş taýdan özara baglanyşyk – bu her bir adamyň eneden doglan pursatyndan başlap tä ömrüniň ahyryna çenli ilaty durmuş taýdan goramak ulgamynyň edaralary bilen özara gatnaşygyny aňladýar. Jemgyýetçilik gatnaşyklaryna girişmek durmuş ulgamynyň bölegi hökmünde her bir adama mahsusdyr.

Halkara tejribäniň görkezişi ýaly, «durmuş işi», «durmuş goraglylygy», «döwlet goldawyna mätäç bolan adamlar», «durmuş meselelerini çözmäge mümkinçiligi bolmadyk adamlar», «durmuş üpjünçiligi» ýaly we beýleki ugurdaş düşünjeleriň peýda bolmagynyň hem-de ylmy dolanyşyga girizilmeginiň çuň taryhy, nazary we usuly kökleri bar.

Durmuş işi — bu jemgyýetçilik hadysasydyr. Bu düşünjäniň hemmeler tarapyndan kabul edilen kesgitlemesini şeýle mazmunda beýan edip bolar: kömek etmek, hyzmat etmek, goramak, saglygyny we zähmete ukyplylygyny dikeltmek arkaly adamlara durmuş kynçylyklaryny ýeňip geçmek üçin ýardam etmäge gönükdirilen iş bolup durýar.

«Durmuş goraglylygy» adalgasy ilkinji gezek geçen asyryň 30-njy ýyllarynda peýda bolup, ol işsizligi, ýarawsyzlygy sebäpli girdejisiniň ýitmegi ýa-da ýiti azalmagy, çaganyň dogulmagy, önümçilik şikesi ýa-da hünäri bilen baglanyşykly kesellemegi, maýyplygy, garrylygy, ekleýjisini ýitirendigi we beýleki sebäpler netijesinde durmuş ýardamyna mätäç bolan raýaty hem-de ony goraýan çäreler ulgamyny alamatlandyrýar.

Şwesiýada we Finlýandiýada 1763-nji ýylda (şol döwürde ol patyşalygyň bir bölegidi) gurpsuzlygy, maýyplygy ýa-da ene-atalarynyň ýokdugy sebäpli ýaşaýyş üçin gazanç etmäge mümkinçiligi bolmadyk adamlara ýardam berilmegi boýunça ýerli häkimiýetler aladalanypdyrlar. ХIX asyryň ahyrynda we ХX asyryň ilkinji onýyllyklarynda diňe agyr näsag we zähmete ukypsyz gartaşan adamlar, şeýle hem köp çagaly maşgalalar durmuş kömeklerini alyp bilýärdiler. ХIX asyryň ahyryndan başlap, indiki asyryň bütin dowamynda Şwesiýada okgunly ykdysady ösüş bolup geçdi. Şunuň bilen baglylykda, ilat barha şäherleşip, durmuşyň derejesi çalt ösüp başlady.

Ýaponiýada «durmuş üpjünçiligi» diýen jümle ilkinji gezek 1946-njy ýylda kabul edilen Konstitusiýanyň 25-nji maddasynda peýda bolýar. Premýer-ministriň ýanyndaky durmuş üpjünçiligi boýunça maslahat beriş Geňeşligi Ýaponiýanyň durmuş üpjünçiligi ulgamynyň wezipelerini aýdyňlaşdyrýar. Ýaponiýada 1946-njy ýylda «Mätäçlik çekýänlere kömek bermek hakynda» Kanun kabul edilýär we 1950-nji ýylda oňa üýtgetmeler we goşmaçalar girizilýär. Ol 1930-njy ýylda kabul edilen kanunçylyk namalaryny düýpgöter özgertdi. Bu ýurduň durmuş goraglylygy ulgamynda 1940 — 1960-njy ýyllar aralygynda (gartaşan raýatlaryň abadançylygy, enelik we çagalyk, çagalara kömek pullary hakynda we ş.m.) birnäçe kanunlar kabul edilýär. Olara 1970-nji ýyllarda girizilen düzedişler raýatlaryň birnäçe toparlary üçin tölegleriň möçberiniň artdyrylmagyna getirdi. Häzirki wagtda «durmuş goraglylygy» islendik ösen döwletiň syýasatynyň esasy nyşanyna öwrüldi.

Ilaty durmuş taýdan goramak ulgamyny ösdürmek strategiýasy döwlet syýasatynyň derejesine çykarylýar, halkara jemgyýetçiliginde gyzyklanma döredýär. Hormatly Prezidentimiz «Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň döwlet kadalaşdyrylyşy» atly kitabynda: «Ilaty durmuş taýdan goramak ulgamynda alnyp barylýan düýpli özgertmeler adamlaryň ýaşaýşynyň hilini gowulandyrmaga, özüniň durmuş meselelerini çözmäge mümkinçiligi bolmadyk we döwlet goldawyna mätäç bolan, durmuş taýdan ejiz adamlara netijeli durmuş ýardamyny bermek arkaly döwlet durmuş kepilliklerini berjaý etmäge gönükdirilýär» diýip, jaýdar belleýär. Munuň özi ýurdumyzda adam hakyndaky aladanyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugruna öwrülendigine şaýatlyk edýär.

Ýurdumyzda durnukly ösüşi üpjün etmek maksady bilen, durmuş ugurly ulgamyň kämilleşdirilmegi ugrunda ýadawsyz zähmet çekýän Arkadag Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun! Diýarymyzyň ösdürilmegine hem-de halkymyzyň abadançylygynyň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilen işleri mundan beýläk-de rowaç alsyn!

Kakageldi HÜMMÄÝEW,

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň prorektory.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli we umumadamzat ruhy-medeni gymmatlyklar jemgyýetimiziň, ýurdumyzyň sazlaşykly hem-de ygtybarly ösüşlerini kesgitleýän esasy ölçeglere öwrüldi. Şeýle ýörelgelerden ugur alyp, türkmen halky Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda halkymyzyň ençeme asyrlaryň dowamyndaky toplan durmuş tejribesine daýanmak bilen, özboluşly ruhy däplerimizi ösdürýär. Biz onda jemgyýetimizi ählitaraplaýyn kämilleşdirmek arkaly ýurdumyzy ykdysady taýdan ösdürmegiň möhüm şertini görýäris. Häzirki taryhy döwürde hormatly Prezidentimiziň ata Watanymyzyň hemmetaraplaýyn gülläp ösmegini we halkymyzyň mynasyp ýaşamagyny üpjün etmäge gönükdirilen syýasatynda milletiň ýokary medeniýeti, durmuş eşretleri hem-de ösüşi giňişleýin beýanyny tapýar.

Häzir Türkmenistan ägirt uly gurluşyk meýdançasyny ýada salýar. Ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda täze senagat kärhanalary, şol sanda täze enjamlar bilen üpjün edilen uglewodorod we oba hojalyk çig mallaryny gaýtadan işleýän kärhanalar yzygiderli gurulýar. Gazgeçirijiler we awtomobil ýollary çekilýär, beýleki durmuş ähmiýetli desgalaryň ençemesi bina edildi we bina edilýär. Mukaddes Garaşsyzlyk ýyllarynda eziz Watanymyzyň keşbi tanalmaz derejede özgerdi. Ýurdumyzyň ähli künjeklerinde täze gurlan şäherçeler we obalar peýda boldy. Köpsanly döwrebap binalar we dürli maksatly desgalar, şol sanda ýaşaýyş jaýlary, çagalar baglary, mekdepler, lukmançylyk edaralary, söwda, sagaldyş-dynç alyş merkezleri hem-de beýlekiler gurlup, ulanmaga berilýär. Mermer paýtagtymyz Aşgabat has-da gözelleşip, sebitiň hakyky merjenine, halkymyzyň göz-guwanjyna, buýsanjyna öwrüldi. Täze binalar ýurdumyzy özgerdip, milli ykdysadyýetimiziň has-da kuwwatlydygyny aýdyň beýan edýär. Garaşsyz, baky Bitarap ýurdumyzyň kuwwatly senagaty emele geldi we ýokary depginler bilen ösdürilýär. Şeýle guwandyryjy ösüşler ylmyň we tehnikanyň önümçilige ornaşdyrylmagy, innowasion tehnologiýalaryň giňişleýin ulanylmagy, pudak düzüminiň diwersifikasiýalaşdyrylmagy bilen şertlendirilendir.

Häzirki wagtda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini giňeltmek, ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň eksportuny artdyrmak, şeýle hem ýurdumyzy senagat taýdan diwersifikasiýalaşdyrmak, elektron senagatyny döretmek boýunça döwlet maksatnamalary üstünlikli amala aşyrylýar. Ýangyç-energetika toplumynda, elektroenergetika, ulag ulgamlarynda, aragatnaşyk, telekommunikasiýalar we maglumat tehnologiýalarynda, dokma senagatynda hem-de beýleki pudaklarda döwrebap taslamalar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Sözüň doly manysynda eziz Diýarymyz ykdysady taýdan hem, tehnologik taýdan hem täze mümkinçiliklere we ösüşiň belent sepgitlerine eýe boldy.

Eziz Diýarymyzy ösüşlerden-ösüşlere alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň halk bähbitli beýik işleri mundan beýläk-de rowaç bolsun!

Gülälek GULJANOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň uly mugallymy.