Türkmen halky «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllyk toýuny uly zähmet üstünlikleri bilen garşylady. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ykdysadyýetimiziň diwersifikasiýalaşdyrylmagy, daşary ýurt maýa goýumlarynyň işjeň çekilmegi, önümçilige innowasion tehnologiýalaryň we sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy netijesinde uly öňegidişlikler gazanylýar.

Ykdysadyýetimiziň pudaklaryny diwersifikasiýalaşdyrmak syýasatynyň üstünlikli amala aşyrylmagy bilen dörän pudaklaryň biri hem dokma senagatydyr. Garaşsyzlyk ýyllary içinde ýurdumyzda dokma senagatynyň binýady tutulyp, dokma kärhanalarynyň onlarçasy işe girizildi. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda bu pudaga berilýän üns has hem ýokarlandy. Häzirki döwürde iň kämil enjamlar bilen üpjün edilen dokma kärhanalarynyň 60-dan gowragy bolup, olarda 24 müňden hem köp adam zähmet çekýär. Şol kärhanalarda öndürilýän önümler dünýä ýurtlarynyň ençemesine eksport edilýär.

Türkmen dokma önümleriniň daşary ýurt bazarlarynda bäsdeşlige ukyplylygy barha ýokarlanýar. Munuň sebäpleriniň biri-de ýurdumyzda öndürilýän orta we inçe süýümli pagtanyň hil görkezijileriniň ýokary derejeliligidir. Bu bolsa dürli görnüşli dokma önümlerini öndürmäge mümkinçilik berýär. Geljekde dokma önümleriniň täze görnüşlerini, ýagny dünýä bazarlarynda isleg bildirilýän çyzykly mahmal, şeýle-de spanbond, spanleýs, sintepon ýaly mata däl önümleri öndürmek göz öňünde tutulýar.

Türkmenistanyň dokma kärhanalarynda ulanylýan esasy çig mal pagta süýümidir. 2020-nji ýylda ýurdumyzda türkmeniň çogly güneşiniň, mes topragynyň, suwunyň täsirinde ýetişen pagta süýüminiň 1 million 200 müň tonnadan gowragy taýýarlanyldy. Türkmen topragynda ösdürilip ýetişdirilýän pagta süýüminiň beýleki tebigy süýümlerden has tapawutly tarapy, ondan dürli görnüşli, ekologik taýdan arassa dokma önümlerini taýýarlap bolýanlygydyr.

Soňky döwürde dokma kärhanalarynda pagta süýümi we beýleki himiki süýümler, mysal üçin, wiskoza, poliester süýümi bilen garyşdyrylyp, düýbünden täze önümler öndürilýär. Bu bolsa, öz gezeginde, öndürilýän taýýar önümleriň hemmetaraplaýyn isleg ödeýiş häsiýetlerini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Arassa tebigy süýüm taýýar önümli gigiýeniki (çyglylygy kabul edip bilijilik, howa geçirijilik we ş.m.), himiki süýümler bolsa mehaniki häsiýetlerini (berkligini, sürtülmä çydamlylygyny, berlen şekili saklap galmak ukybyny we ş.m.) ýokarlandyrmaga hem-de eksporta niýetlenen önümleri öndürmäge mümkinçilik berýär.

Bu günki günde Türkmenbaşy, Gökdepe we Aşgabat dokma toplumlarynda eksporta niýetlenen ýokary hilli harytlar öndürilip başlandy. Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramy mynasybetli Diýarymyzda täze önümçilik we durmuş maksatly binalardyr desgalar gurlup ulanmaga berildi. Muňa mysal edip, hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda şu ýylyň 25-nji awgustynda Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda açylyp, ulanmaga berlen dokma toplumyny görkezmek bolar. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, dokma toplumlarynyň tehniki taýdan döwrebaplaşdyrylmagy hem-de olaryň çig mal serişdeleriniň golaýynda gurulmagy kärhanada ugurdaş önümleri öndürmäge mümkinçilik berýär, harytlaryň düşewüntliligine hem-de ahyrky bahasyna täsir edýär. Bu bolsa, öz gezeginde, dünýä tejribesinde ulanylýan «klaster» syýasatynyň milli Liderimiziň baştutanlygynda üstünlikli amala aşyrylýandygynyň subutnamasydyr. Kaka etrabynda ulanmaga berlen täze dokma toplumynyň önümçilik kuwwatlylygy ýylda inçe süýümli pagtadan 3 müň 650 tonna ýokary hilli, kompakt penýe görnüşli nah ýüplügini, 12 million inedördül metr ýokary hilli egin-eşiklik matalary, şol sanda 10 million inedördül metr boýalan matany hem-de 1, 2 million sany taýyn tikin önümlerini öndürmäge mümkinçilik döredýär. Toplumda ornaşdyrylan sanly tehnologiýalar çig maly gaýtadan işlemekden başlap, taýýar önüme çenli tehnologik işleriň birnäçesini öz içine almak bilen, egriji, dokma, boýag we tikin bölümlerini özünde jemleýär.

Kaka etrabyndaky dokma toplumy üçin ulanyljak esasy çig mal «kompakt penýe» diýlip atlandyrylýar. Onuň aýratynlygy inçe süýümli pagtany egirmegiň daraklamak usulynda taýýarlanmagydyr. Olardan öndürilen matalar, trikotaž önümler ýokary tekizlikde bolup, iň ýokary hil häsiýetlerine, şeýle-de ýüpek matalar ýaly ýumşak, berlen şekili saklap galmak ukybyna eýedir. Sürtülmä çydamly, ýygyrt atmak häsiýeti ýok, ýuwlanda girmeýän, dünýä bazarlarynda bäsdeşlige ukyply, uly isleg bildirilýän, dürli görnüşdäki eksporta niýetlenen batist, markizet, perkal, tafta, gipýur we beýleki matalar bolup, olardan sanly ulgamyň ýardamynda taýýar önümleri öndürmek mümkinçiligi bar.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň dokma pudagyny ösdürmek boýunça alyp barýan öňdengörüjilikli syýasaty hem-de innowasion esasda ýerine ýetirilýän işler netijesinde bar bolan önümçilik kärhanalarynyň durkunyň täzelenmegi, täze, döwrebap kärhanalaryň gurlup ulanmaga berilmegi, işine ezber hünärmenleriň taýýarlanmagy, häzirki zaman marketinginiň inçe syrlarynyň önümçilige ornaşdyrylmagy dünýä bazarlarynda türkmen dokmasynyň bäsdeşlik ukybyny ýokarlandyrmaga we onuň abraýly ornuny tapmagyna mümkinçilik döredýär.

Çerkez ATAÝEW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň marketing kafedrasynyň müdiri, professor.

Milli Liderimiziň ýurdumyzyň ykdysadyýetini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek babatda alyp barýan öňdengörüjilikli ykdysady strategiýasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň netijesinde Türkmenistan senagat taýdan ösen ýurtlaryň hataryna ynamly goşulýar. Ýurdumyzyň dürli sebitlerinde gurulýan iri senagat desgalary ykdysady ösüşleriň ygtybarly binýadydyr.

Dünýä ülňülerine laýyk gelýän döwrebap önümleri bilen tapawutlanýan senagat kärhanalarynyň biri-de 2018-nji ýylyň 14-nji fewralynda hormatly Prezidentimiziň ak pata bermegi bilen Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynda açylyp, ulanylmaga berlen «Türkmen aýna önümleri» kärhanasydyr. Senagat toplumynda biri-biri bilen baglanyşykly tehnologik ulgam bolup, ol kwars çägesiniň esasynda çig mal taýýarlamak boýunça bölümden, dürli ölçegdäki we dürli galyňlykdaky aýnalaryň önümçiligi boýunça bölümden, şeýle hem aýnany ýakyp taplaýan bölümden we gaýtadan işleýän hem-de taýýar önümler bölümlerinden ybaratdyr. Türkmenistanda ilkinji gezek ýola goýlan aýna önümçiliginiň öňdebaryjy tehnologiýasy bu taslamanyň esasyny düzýär. Häzirki zaman «float» tehnologiýasy esasynda bu ýerde termopolirlenen dury we reňkli aýnalar taplanan görnüşde öndürilýär.

Senagat toplumynda Germaniýanyň, Belgiýanyň, Italiýanyň, Awstriýanyň we Finlýandiýanyň öňdebaryjy enjamlary ornaşdyryldy. Bu ýerde dünýä standartlaryna laýyk gelýän ýüzi örtükli aýnanyň bir ýylda 1 million inedördül metrini, laminirlenen aýnanyň 100 müň, taplanan aýnanyň hem 300 müň, aýna paketleriniň bolsa 400 müň inedördül metrini öndürmek mümkinçiligi bar. Önümleriň hemmesi ýokary halkara ülňülerine doly laýyk gelýär. Şeýle hem bu ýerde dürli ölçegli gaplaryň, hojalyk we lukmançylyk maksatly önümleriň 30-dan gowrak görnüşini çykarmak ýola goýuldy.

Kärhananyň Çig maly baýlaşdyrmak we taýýarlamak bölüminde ýörite enjamlarda garyndylar doly taýýar bolýança garylýar. Şonuň bilen birlikde, olara reňk hem berilýär. Düz aýna önümçiligi bölüminde giňligine we uzynlygyna ýerleşdirilen belentli-pesli enjamlaryň hersiniň ýerine ýetirýän hyzmaty bar. 1100 gyzgynlyk derejesi bolan aýna erediji pejiň birtaplyga getirilmegi tehniki enjamyň ýokary kämilliginden habar berýär. Awtomatika hem-de robotlaşdyrylan iş usulynda işiň gidişi takyk we anyk ýerine ýetirilýär.

Düz aýna önümçiligi bölüminiň işine gözegçilik edýän operatorlar işiň başdan-aýak talabalaýyk gidişine kompýuterler arkaly gözegçilik edýärler. Olar her bir enjamyň işleýşiniň hil derejesine ylmy taýdan çemeleşip baha berýärler.

«Türkmen aýna önümleri» kärhanasynyň işläp başlan ilkinji günlerinden düz aýnalary Gazagystan Respublikasyna, Azerbaýjan Respublikasyna, Owganystan Yslam Respublikasyna, Özbegistan Respublikasyna eksport edendigi bu döwrebap senagat toplumynyň uly kuwwatlyga eýedigini görkezýär. Kärhanada häzirki zaman ülňülerine doly laýyk gelýän taplama peji, aýnany laminirleýji enjam, magnetron tozanlama enjamy, aýna paket taýýarlaýan enjam doly güýjünde işledilýär.

Gaplyk çüýşe önümçilik bölüminde çüýşäniň gerekli mukdardaky ergini peçden aşak akyp gaýdýar. Şol ergin ýörite enjamlarda çüýşe görnüşinde düzülip, awtomatik hereketde gaz alawyna tutulýar. Munuň özi çüýşäni birden sowap, döwülmekden goraýar. Kompýuter arkaly gaplyk çüýşäniň hili barlanylýar. Zaýa ýeri bolsa, lenta arkaly yzyna — peje tarap äkidilýär we täzeden eredilýär. Gaplyk çüýşeler awtomatik usulda örülip, olara polietilen örtügi geýdirilýär we ammara äkidilýär.

Kärhananyň Aýnany senagat taýdan gaýtadan işlemek bölüminde aýnany taplama enjamy, aýnany laminirleýän enjam, aýna paket taýýarlaýan enjam, magnetron tozanlama enjamy işleýär. Dürli galyňlykdaky aýnalar hil taýdan örän berkligi bilen tapawutlanýar. Olar döwläýende-de, adama zeper ýetirýän aýna gyýçaklary bolmaýar. Kärhanada ornaşdyrylan daşary ýurt kompaniýalarynyň enjamlarynyň hatarynda aýna erediji peçler ýangyjy we energiýany tygşytlaýar.

Ýokary hilli aýna önümlerini öndürmäge niýetlenen kärhananyň tehnologiýa ulgamy dürli görnüşli aýnalaryň hem-de azyk önümleri, derman serişdeleri üçin niýetlenen reňkli aýna gaplaryň önümçiligini özünde jemleýär. Italiýanyň «Bottero» kompaniýasynyň ýokary öndürijilikli enjamy sygymy 0,25-den 1 litre çenli bolan içgiler üçin niýetlenen çüýşeleri, bankalary, şeýle hem lukmançylyk aýna gaplaryny hem öndürmäge mümkinçilik berýär. Önümçilik ulgamynyň ähli düzümlerine awtomatik usulda gözegçilik amala aşyrylýar we ol halkara ölçeglerine laýyk derejede tehnologiýa taýdan dolandyrylýar. Serişdeleri taýýarlamakdan başlap, taýýar önümlere çenli ähli tapgyrlarda talap edilýän hil derejesiniň hem-de görkezijileriniň ýola goýulmagyna gözegçilik edýän barlaghana hem ýokary tehnologiýaly enjamlar we gurallar bilen üpjün edilipdir.

Toplumda işgärlerdir hünärmenler üçin zähmet çekmäge ähli şertler döredilipdir. Kärhananyň bölümlerinde dynç alar ýaly ýörite ýerler üpjün edilen. Bu ýerde 48 maşgala niýetlenen iki gatly ýaşaýyş jaýyň ikisi we 400 orunlyk umumy ýaşaýyş jaýy bar.

«Türkmen aýna önümleri» kärhanasynda 900-e golaý adam zähmet çekýär we işler dört çalşykda alnyp barylýar. Hünärmenleriň we işçileriň saglygyna lukmançylyk gözegçiligi ýola goýulýar. Bu bolsa kärhanada zähmet çekýän işçileriň has-da yhlasly işlemeklerine ýardam edýär.

Hawa, häzirki wagtda «Türkmen aýna önümleri» kärhanasynda alnyp barylýan işler, sözüň doly manysynda, dünýä ülňülerine laýyk gelýär. Hut şonuň üçinem, bu ýerde öndürilýän önümlere bolan isleg barha artýar. Milli ykdysadyýetimiziň ösüşine mynasyp goşantlaryny goşýan «Türkmen aýna önümleri» kärhanasynyň zähmetsöýer işgärleri ýurdumyzyň senagat toplumyny ösdürmek ugrunda netijeli işleri durmuşa geçirip, halkymyzyň bagtyýar geljegi ugrunda döwletli başlangyçlary amala aşyrýan Gahryman Arkadagymyzyň adyna tüýs ýürekden hoşallyk sözlerini aýdýarlar.

Gülşat AHUNOWA,

Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň žurnalistika hünäriniň talyby.

Dünýä giňişliginde hemmetaraplaýyn durnukly ösýän ýurt hökmünde öz ornuny barha berkidýän ata Watanymyz hormatly Prezidentimiziň badalga beren Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe milli ykdysadyýetini diwersifikasiýalaşdyrmak, sanlylaşdyrmak we senagatlaşdyrmak arkaly düýpli özgerişlikleriň hil taýdan täze tapgyryna gadam basýar.

Döwlet Baştutanymyz häzirki döwürde ýurdumyzyň ýokary depginli durmuş-ykdysady ösüşini üpjün etmekde telekeçiligiň ähmiýetini ýokarlandyrmaga we ony döwlet tarapyndan goldamaga uly üns berýär. Hut şonuň netijesinde türkmen işewürleri durmuş-medeni maksatly desgalary, senagat kärhanalaryny, döwrebap söwda toplumlaryny gurýarlar we öz tejribelerini barha kämilleşdirýärler. Durmuş maksatly desgalardyr binalaryň gurluşyklarynyň ýurdumyzyň çar künjeginde ýaýbaňlandyrylmagy halkymyzyň bagtyýarlykda ýaşamagynyň döwlet syýasatynyň baş maksadydygyny görkezýär.

Şu dogrusynda pikir ýüwürdeniňde, güneşli Diýarymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30-njy ýylynda ýurdumyzyň ähli sebitleri bilen birlikde biziň welaýatymyzyň çäginde gurlup, ulanylmaga berlen möhüm ähmiýetli desgalaryň, medeni-durmuş maksatly binalaryň giň mümkinçilikleri we olaryň gurluşygyna gatnaşan türkmen telekeçileriniň asylly zähmeti göz öňüňde janlanýar. Mähriban Arkadagymyzyň: «Türkmen telekeçileri şäherleri gurmaga ukyplydyr» diýen ganatly sözlerinden ruhlanýan telekeçileriň asylly zähmeti netijesinde ýakynda Türkmenabat şäheriniň iň gözel ýerleriniň birinde 614 maşgala niýetlenilen ýaşaýyş jaý toplumy açylyp, ulanylmaga berildi. Täze jaýlar üç we bäş otagly öýlerden ybarat bolup, olarda döwrebap şertlerde ýaşamak üçin ýokary amatlylyklaryň ählisi göz öňünde tutulan. Açylyş dabarasynda bagtyýar maşgalalaryň onlarçasyna täze jaýlardan ähli amatlylykly öýleriň açarlarynyň gowşurylmagy hormatly Prezidentimiziň «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer ýörelgesiniň biziň eşretli zamanamyzda barha rowaçlanýandygyny ýene-de bir gezek aýdyň görkezdi.

Tutumly toýlara, baýramçylyk dabaralaryna utgaşýan üstümizdäki ýubileý ýylymyzda täze açylyp, ulanmaga berilýän binalardyr desgalar ýokary hili we milli binagärlik öwüşginleri, şeýle hem ýokary amatlylyklary bilen tapawutlanyp, Garaşsyz Watanymyzyň okgunly ösdürilýändiginiň nyşanyna öwrülýär. «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer ýörelgeden ugur alyp, eziz Diýarymyzy ösüşleriň ak ýoly bilen öňe alyp barýan hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun, döwletli işleri hemişe rowaç alsyn!

Laçyn AZIMOWA,

«Çäksiz Diýar» hususy kärhanasynyň tehniki howpsuzlyk inženeri, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty.

Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklary uly ösüşlere beslenýär, senagat kärhanalary döwrebaplaşdyrylýar, tehniki we tehnologik taýdan düýpli enjamlaşdyrylýar, oba hojalyk önümçiligi dünýäniň iň öňdebaryjy tehnikalary bilen üpjün edilýär, täze ýollar, aragatnaşyk ulgamlary gurulýar. Ykdysadyýetimiziň durnukly ösmegi üçin kuwwatly önümçilik, durmuş we inžener üpjünçilik ulgamynyň berk binýady döredilýär.

Hormatly Prezidentimiziň durnukly ösüş syýasatynda milli ykdysadyýetimiziň has-da ýokary depginli ösüşini gazanmaga aýratyn üns berilýär. Şunda innowasion häsiýetli önümçilikleri döretmek, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmek we olary dünýä bazarlaryna çykarmak, daşky gurşawy gorap saklamak, ýaşaýyş-durmuş we inženerçilik üpjünçilik ulgamlaryny hil taýdan ýokary derejede ösdürmek esasy wezipeleriň hatarynda durýar.

Şeýle hem sanly ulgam ösdürilýär, tehnologiýalaryň önümçiligi ýola goýulýar. Sanly ulgam boýunça kämil hünärmenleriň ylmy esasda iş alyp barmaklary aýratyn bellenmäge mynasypdyr. Netijede, diňe bir ösen tehnologiýalary, kompýuterleri öndürmek bilen çäklenilmän, eýsem, kämil hünärmenler tarapyndan täze taslamalar hem işlenip taýýarlanylýar. Şeýle taslamalaryň mysalyny «akylly öýlerde» görmek bolýar. Bu bolsa döwrebap ösüşleriň durmuşymyza tiz ornaşýandygyny aýdyň beýan edýär.

Ýurdumyzyň beýik ösüşleri biziň her birimizi guwandyrýar, buýsandyrýar. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda gazanylýan şeýle ösüşler ýurdumyzy dünýä meşhur edýär. Çünki bu günki bagtyýar günlerimizde ýurdumyzyň ösüşleri giň mümkinçiliklere eýe edýär. Ulag diplomatiýasynda hem, gurluşyk-binagärlikde hem, ylym-bilimde hem gazanylýan üstünlikler ýokary derejä eýe bolýar.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwri bagtyň, abadan durmuşyň döwrüdir. Biz muny her bir ädimde, her bir işde, durmuşymyzyň her bir pursadynda duýýarys. Ýaşlaryň ylym-bilim almaklary üçin döredilýän mümkinçilikler, sagdyn durmuşda kemala gelmekleri, sport bilen meşgullanmaklary hakyky bagtyýarlygyň nusgasydyr, belent derejesidir. Hormatly Prezidentimiz sözüň doly manysynda halkyň eşretli durmuşy üçin beýik işleri durmuşa geçirýär. Şeýle bagtyýarlygy halkymyza peşgeş eden Gahryman Arkadagymyzyň jany sag bolsun, beýik işleri üstünliklere beslensin!

Rahman KULOW,

Türkmen döwlet bedenterbiýe we sport institutynyň mugallymy.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­miz­de, şeý­le hem ylym, bi­lim ul­gam­la­ryn­da mag­lu­mat-kom­mu­ni­ka­si­ýa teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­ny or­naş­dyr­mak bi­len bag­la­ny­şyk­ly be­ýik iş­ler dur­mu­şa or­naş­dy­ryl­ýar. Ýur­du­myz­da mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi di­wer­si­fi­ka­si­ýa ýo­ly bi­len ös­dü­rip, san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti kä­mil­leş­dir­mek bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. El­bet­de, is­len­dik ba­bat­da işiň ne­ti­je­li­li­gi we iler­le­me­gi üçin onuň ka­nun­çy­lyk hu­kuk bin­ýa­dy­nyň ze­rur­dy­gy düş­nük­li. Bu ba­bat­da mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi in­no­wa­si­ýa taý­dan ös­dür­mek hem-de ony ýo­ka­ry de­re­je­le­re ýe­tir­mek üçin bir­nä­çe ka­da­laş­dy­ry­jy hu­kuk na­ma­la­ry ka­bul edil­di.

«Türk­me­nis­tan­da 2019 — 2025-nji ýyl­lar­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň Kon­sep­si­ýa­sy­ny» me­ýil­na­ma­la­ýyn esas­da dur­mu­şa ge­çir­me­giň ne­ti­je­sin­de san­ly gur­şa­wyň dö­re­dil­me­gi ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy pu­dak­la­ryn­da zäh­met çek­ýän ra­ýat­la­ra giň müm­kin­çi­lik­le­ri dö­red­ýär. Mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi ös­dür­mek­de ba­zar gat­na­şyk­la­ry ul­ga­my­ny döw­re­bap­laş­dyr­ma­gyň esa­sy şert­le­ri­niň ugur­la­ry kes­git­le­nen­de, şol ugur­la­ryň kä­mil­leş­di­ril­me­gi döw­le­tiň ösüş­le­ri­ne tä­ze ba­dal­ga bo­lup hyz­mat ed­ýär. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gur­ban­gu­ly Ber­di­mu­ha­me­do­wyň parasatly baştutanlygynda mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­miz­de ga­za­nyl­ýan üs­tün­lik­ler­de san­ly ul­ga­ma geç­me­giň äh­mi­ýe­ti ulu­dyr. San­ly ul­gam ösen teh­ni­ka­nyň oňyn ne­ti­je­le­rin­den bo­lup, ol işi çalt we ýo­ka­ry hil­li ama­la aşyr­mak­da, wag­ty tyg­şyt­la­mak­da müm­kin­çi­lik­le­ri art­dyr­ýar. Dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gin­de san­ly ul­gam ösüş­le­riň yg­ty­bar­ly bin­ýa­dy­ny dö­re­di­ji ul­gam hök­mün­de kes­git­len­ýär. Äh­li pu­dak­lar­da, hu­su­san-da, yk­dy­sa­dy­ýet­de ga­za­nyl­ýan ösüş­ler döw­re­bap­ly­ga eýe bol­ýar.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz «Türk­me­nis­ta­nyň dur­muş-yk­dy­sa­dy ösü­şi­niň döw­let ka­da­laş­dy­ry­ly­şy» at­ly ki­ta­by­nyň bi­rin­ji jil­tin­de yk­dy­sa­dy­ýe­ti düýp­li ös­dür­mek üçin kä­mil yl­myň ge­rek­di­gi­ni, in­no­wa­sion teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň önüm­çi­li­ge or­naş­dy­ryl­ma­ly­dy­gy­ny bel­le­ýär.

«Türk­me­nis­tan­da 2019 — 2025-nji ýyl­lar­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň Kon­sep­si­ýa­syn­da» öň­de goý­lan we­zi­pe­ler üs­tün­lik­li ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýär. Kon­sep­si­ýa­ny dur­mu­şa ge­çir­me­giň bi­rin­ji tap­gy­ryn­da yk­dy­sa­dy­ýe­te san­ly ul­ga­my or­naş­dyr­mak­da uly iş­ler durmuşa or­naş­dy­ryl­dy. Ge­çen döw­rüň tej­ri­be­si­niň gör­ke­zi­şi ýa­ly, dün­ýä­de fi­zi­ki, san­ly we bio­lo­gik hä­si­ýet­li teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň ut­gaş­ma­gy­ny aň­lad­ýan «dör­dün­ji se­na­gat re­wol­ýu­si­ýa­sy» döw­let do­lan­dy­ry­lyş ul­ga­my­ny, yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi, tu­tuş jem­gy­ýe­ti­mi­zi ös­dür­mek üçin bin­ýat­lyk esas hök­mün­de öňe çyk­dy. Bu gün san­ly ul­gam ýur­du­my­zyň sy­ýa­sy, yk­dy­sa­dy we dur­muş ul­gam­la­ry­na oňyn tä­si­ri­ni ýe­ti­rip baş­la­dy.

Bu gün­ki gün ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy, ag­rar, me­de­ni-dur­muş, ylym, bi­lim, sag­ly­gy go­ra­ýyş we beý­le­ki pu­dak­la­ry­na san­ly ul­ga­myň iş­jeň or­naş­dy­ry­ly­şy in­no­wa­sion ösüş­ler­den ha­bar ber­ýär. San­ly­laş­dyr­mak ba­bat­da halk ho­ja­ly­gy­nyň äh­li ugur­la­ryn­da mak­sat­na­ma­la­ýyn iş­ler yzy­gi­der­li ama­la aşy­ryl­ýar. Hä­zir san­ly ul­gam umu­my ösü­şiň esa­sy şer­ti­ne öw­rül­di.

Hä­zir­ki dö­wür­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­sy bi­len önüm­çi­li­ge in­no­wa­sion iş­läp taý­ýar­la­ma­lar giň­den or­naş­dy­ryl­ýar. Bu bol­sa mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň äh­li ul­gam­la­ryn­da düýp­li ösüş­le­ri ga­zan­ma­ga giň şert­le­ri dö­red­ýär. San­ly ul­gam ho­ja­lyk hem-de do­lan­dy­ryş iş­le­ri­ni kä­mil­leş­dir­mek­de, önüm­çi­li­gi dep­gin­li, bäs­deş­li­ge ukyp­ly hem-de ýo­ka­ry gir­de­ji­li et­mek­de has äh­mi­ýet­li. Şeý­le­lik­de, döw­rüň öň­de­ba­ry­jy in­no­wa­sion teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň dur­mu­şy­my­za iş­jeň or­naş­dy­ryl­ma­gy ne­ti­je­sin­de işe­wür hyz­mat­daş­ly­gyň ge­ri­mi has gi­ňe­ýär. Bu bol­sa yk­dy­sa­dy­ýe­tiň döw­re­bap ös­me­gi­ne, hal­kyň ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si­niň has-da ýo­kar­lan­ma­gy­na müm­kin­çi­lik ber­ýär. Mu­ny biz dur­mu­şy­my­zyň äh­li ugur­la­ryn­da eýe bo­lun­ýan üs­tün­lik­le­riň my­sa­lyn­da gör­ýä­ris.

Hal­ky­my­zy ösüş­ler­den-ösüş­le­re alyp bar­ýan hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ja­ny sag, öm­ri uzak bol­sun, il-ýurt we umu­ma­dam­zat bäh­bit­li be­ýik iş­le­ri ro­waç­lyk­la­ra bes­len­sin!

Ak­my­rat JU­MA­ÝEW,

Se­ýit­na­zar Seý­di adyn­da­ky Türk­men döw­let mu­gal­lym­çy­lyk ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň uly baýlygy bolan tebigy gazy dünýäde abadan we eşretli ýaşaýşyň hyzmatynda goýmaga gönükdirilen syýasaty üstünliklere beslenýär. Bu babatda alysdaky Hytaý döwleti bilen netijeli hyzmatdaşlyk ýola goýulýar. Dostana ýurda türkmen tebigy gazyny ibermek işine «Türkmengaz» döwlet konserniniň «Lebapgazçykaryş» müdirliginiň agzybir işgärleri hem netijeli gatnaşýarlar.

Müdirligiň gaz känlerinde zähmet çekýän baýlyk çykaryjylar şanly ýylda has ruhubelentlik bilen zähmet çekýärler. Olar tarapyndan ýylyň geçen dokuz aýynda tebigy gazyň 9 milliard 128 million kub metrden gowragy öndürilip, bu baradaky meýilnama 134 göterim berjaý edildi. Baýlyk çykaryjylar gaz kondensatyny öndürmekde hem guwandyryjy netijeleri gazanýarlar. Hasabat döwründe gymmatly çig malyň 34,3 müň tonnadan gowragy öndürilip, degişli meýilnama 110 göterim ýerine ýetirildi.

Gazanylýan ýokary görkezijiler «mawy ýangyjyň» eksport edilýän möçberlerini barha artdyrmaga mümkinçilik berýär. Geçen döwürde daşary ýurtly hyzmatdaşlara ugradylan tebigy gaz 5,9 milliard kub metrden gowrak boldy. Has takygy, işleri ýokary sazlaşykly guramagyň hasabyna 2,2 milliard kub metrden hem gowrak önümiň meýilnama goşmaça ugradylmagy üpjün edildi. Baýlyk çykaryjylar ýyly üstünlikli jemlemek, ýetip gelýän hünär baýramlaryny sowgatly garşylamak ugrunda yhlasly zähmet çekýärler.

Baýram MÄMMEDOW.

Geçen hepdäniň anna güni hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisini geçirdi. Onda döwlet durmuşyna degişli möhüm meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy, resminamalaryň taýýarlanan taslamalaryna seredildi.

Mejlisiň dowamynda milli Liderimiz degişli ýolbaşçylaryň hasabatlaryny diňläp, hususan-da, türkmen jemgyýetiniň hukuk esaslaryny has-da kämilleşdirmek, onda hakyky demokratik däpleri pugtalandyrmak boýunça Halk Maslahatynyň işiniň ähmiýetini belledi.

Mejlisde döwlet Baştutanymyzyň görkezmelerine laýyklykda işlenip taýýarlanylan 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň taslamasy, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlary hem-de 2022-nji ýyl üçin Maýa goýum maksatnamasy barada hasabat berildi.

Bellenilişi ýaly, resminamalaryň taslamasy «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» bellenen gaýragoýulmasyz wezipeleri nazara almak arkaly taýýarlanyldy. Geljek ýyl üçin esasy maliýe meýilnamasynyň taslamasyna laýyklykda durmuş ulgamyny ösdürmäge ýeterlik möçberdäki serişdeler gönükdiriler. Hormatly Prezidentimiziň degişli Permanyna laýyklykda, geljek ýylda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberi 10 göterim köpeldiler.

Düýpli maýa goýumlarynyň belli bir möçberini önümçilik we durmuş-medeni maksatly binalaryň hem-de desgalaryň gurluşygyna gönükdirmek meýilleşdirilýär. 2022-nji ýylda maýa goýumlaryny, esasan, ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge, innowasion esasda önümçilikleri ýola goýmaga, ýokary goşmaça bahaly pudaklary ösdürmäge gönükdirmek göz öňünde tutulýar.

Hormatly Prezidentimiz Döwlet býujetiniň, ilkinji nobatda, milli ykdysadyýetiň durnukly ösüş depginini saklamaga, senagatlaşdyrmaga, iri maýa goýum taslamalaryny durmuşa geçirmäge, ähli ulgamlara innowasion tehnologiýalary, ylmyň we tehnikanyň iň soňky gazananlaryny giňden ornaşdyrmaga gönükdirilmelidigini belledi.

Milli Liderimiz ýurdumyzyň baş maliýe meýilnamasynda zähmet serişdelerini netijeli dolandyrmaga mümkinçilik döretmek, ilatyň iş bilen üpjünçilik meselelerini çözmek, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmak boýunça çäreleriň görülmeginiň göz öňünde tutulmagynyň zerurdygyny nygtady. Önümçilik we durmuş-medeni maksatly desgalaryň gurluşygyny mundan beýläk-de dowam etdirmek, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň, eksport ugurly harytlaryň mukdaryny artdyrmak, elektron senagatyny döretmek boýunça maksatnamalary üstünlikli amala aşyrmak üçin maliýe serişdeleriniň ýeterlik möçberde göz öňünde tutulmagynyň wajypdygyna aýratyn üns berildi.

Mejlisiň barşynda döwlet Baştutanymyzyň garamagyna «Edebiýat, medeniýet we sungat işgärleriniň, höwesjeň aýdymçy ýaşlaryň hem-de zehinli çagalaryň arasynda Türkmenistanyň Prezidentiniň «Türkmeniň Altyn asyry» atly baýragyny almak ugrundaky bäsleşigi yglan etmek hakyndaky» Kararyň taslamasy hödürlenildi. Onuň çäklerinde höwesjeň aýdymçy ýaşlaryň arasynda «Ýaňlan, Diýarym!» telebäsleşigini hem-de zehinli çagalaryň arasynda «Garaşsyzlygyň merjen däneleri» bäsleşigini geçirmek meýilleşdirilýär. Türkmenistanyň Prezidentiniň «Türkmeniň Altyn asyry» atly baýragyny almak ugrundaky bäsleşigi Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň 31 ýyllyk baýramy mynasybetli, 2022-nji ýylyň sentýabr aýynda jemlemek göz öňünde tutulýar.

Hormatly Prezidentimiz döwrüň wezipelerine hem-de talaplaryna laýyklykda, medeniýet ulgamynyň edaralarynyň we köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmäge, döredijilik ulgamynyň wekilleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmak, täze zehinleri ýüze çykarmak boýunça işleri işjeňleşdirmäge ünsi çekdi. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz her ýyl geçirilýän «Türkmeniň Altyn asyry» bäsleşiginiň hem-de beýleki döredijilik gözden geçirilişleriň ähmiýetini nygtady.

Ministrler Kabinetiniň mejlisiniň barşynda şu günler ýurdumyzyň welaýatlarynda möwsümleýin işleriň barşy, energetika ulgamynda bar bolan kuwwatlyklardan netijeli peýdalanmak boýunça alnyp barylýan işler, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň işini onuň düzümini has-da kämilleşdirmek boýunça görülýän çäreler bilen baglanyşykly, beýleki möhüm meselelere hem garaldy, olar boýunça degişli çözgütler kabul edildi.

«Aşgabat».

Döwlet Baştutanymyzyň taýsyz tagallasy bilen berkarar döwletimiz ykdysady taýdan uly ösüşleri başdan geçirýär. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» we «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy» ösüşiň we döredijiligiň belentliklerine çykmagyň iki ugruny — bagtyýarlyk döwrümizde ägirt uly gazananlarymyzy we halkymyzyň öz geljegine ynamly garamaga mümkinçilik berýän ykdysady we ruhy goldawy birleşdirýär.

Düýpli özgertmeleriň netijesinde amala aşyrylýan işler milli ykdysadyýetimiziň has-da ösmegine we ynamly öňe gitmegine ýardam berýär. Ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmagyň we döwrebaplaşdyrmagyň, önümçiligi ösdürmegiň ileri tutulmagynyň, oýlanyşykly maýa goýum syýasatynyň netijesinde içerki önümiň ösüş depgini has-da ýokarlanýar. Gurluşyk işleriniň giň gerime eýe bolmagy bilen, şäherlerimiziň, şäherçelerimiziň, obalarymyzyň keşbi düýpgöter özgerdi. Halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesi has-da gowulanýar. Döwlet tarapyndan ilata uly durmuş ýeňillikleri berilýär, zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary, talyp we diňleýji haklary yzygiderli ýokarlandyrylýar. Şeýle hem salgyt ulgamy kämilleşdirildi, telekeçilik işini bellige almagyň we ygtyýarlandyrmagyň tertibi ýönekeýleşdirildi. Oba hojalygy, ulag, aragatnaşyk, informasion tehnologiýalary, dürli innowasiýalary ornaşdyrmak we ulanmak, köp görnüşli hyzmatlary ösdürmek ýaly ulgamlarda kiçi we orta telekeçilige ýeňillikli esasda karz berilmegi ýurdumyzda işewürligiň ösmeginde möhüm orun eýeleýär. Bularyň hemmesi Diýarymyzy gülledip ösdürmäge, adam hakyndaky alada gönükdirilendir.

Oguljahan ARNADURDYÝEWA,

Serdar etrap salgyt bölüminiň barlaglar bölümçesiniň başlygy.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe merdana halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesi täze belentliklere göterilýär. Munuň özi Gahryman Arkadagymyzyň pähim-paýhasy, taýsyz tagallalary netijesinde ähli ulgamlarda rowaçlyk tapýan «Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgäniň miwesidir.

Hormatly Prezidentimiziň il-ýurt bähbitli, dünýä ähmiýetli tutumlarynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrliginiň Balkan Kän müdirliginiň hünärmenleriniň hem mynasyp paýy bar. Diňe bir şu ýylyň geçen dokuz aýynda magdan däl materiallary öndürmegiň meýilnamasyna 102 göterime golaý amal edildi. Şunda bitirilen işleriň pul hasabyndaky möçberi 12 million manatlyga barabar boldy. Gürrüňi edilýän döwürde 3 million 170 müň manatlyk gurluşyk materiallaryny taýýarlamagyň tabşyrygyna 120 göterime barabar amal edendigimizi hem aýratyn nygtasym gelýär.

Ýeri gelende aýtsak, Gahryman Arkadagymyzyň öňe sürýän we üstünlikli amala aşyrylýan taryhy çözgütlerinde Watanymyzyň günbatar sebitini ösdürmeklige hem uly üns berilýär. Bu sebitiň amatly geografik ýerleşişi, howa we tebigy aýratynlyklary, gazylyp alynýan dürli tebigy baýlyklaradyr magdanlara baý ýataklary Balkan welaýatynyň ykdysady ösüşine, ilatynyň maddy hal-ýagdaýyny we iş orunlary bilen üpjünçiligini ýokarlandyrmaga, netijeli önümçilik kuwwatlyklaryny döretmäge giň mümkinçilik berýär. Häzirki wagtda welaýatda alnyp barylýan gurluşyk işleriniň depgini barha artýar. Welaýatyň etrap-şäherlerinde, oba-şäherçelerinde alnyp barylýan dürli maksatly binalary ýokary hilli senagat önümleri, gurluşyk serişdeleridir magdan däl materiallar bilen bökdençsiz üpjün etmekde hem müdirligimiziň hünärmenleri saldamly işleri bitirýär. Has takygy, kärhanamyzyň önümçilik düzümlerinde şu ýylyň başyndan bäri 1,2 million kub metre golaý magdan däl materiallar, 272 müň kub metre barabar çäge-çagyl garyndysy öndürildi. Gürrüňi edilýän hasabat döwründe diwara örtülýän materiallaryň 258 müň manatlygyny taýýarlap, meýilnamany 113 göterim amal etdik. Häzirki zamanyň kämil önümçilik tehnikalary bilen ygtybarly üpjün edilen müdirligimizde we onuň günbatar sebitiň çäklerindäki önümçilik düzümlerinde öndürilýän önümleri diňe bir Balkan welaýatyna däl, eýsem, eziz Diýarymyzyň ähli künjeklerinde alnyp barylýan gurluşyklara hem polat ýollar arkaly yzygiderli ugradýarys.

Ýurdumyzda il-ýurt bähbitli, döwlet ähmiýetli yzygiderli gurulýan dürli maksatly desgalardyr ymaratlary ýokary hilli gurluşyk serişdeleri hem-de magdan däl materiallar bilen ygtybarly üpjün etmegi baş wezipä öwren kärhanamyzyň hünärmenleri «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylyny ýokary önümçilik görkezijilerine beslemek üçin şu günler has-da gaýratly zähmet çekýärler. Olar Watanymyzyň ykdysady kuwwatynyň has-da artmagyna önjeýli goşant goşmaga döredip berýän giň mümkinçilikleri üçin Gahryman Arkadagymyza alkyş aýdýarlar.

Allamyrat GURBANDURDYÝEW,

Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrliginiň Balkan Kän müdirliginiň önümçilik-tehniki bölüminiň müdiri.

Ýurdumyzda ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli ýokarlandyrmaga gönükdirilen giň göwrümli işler durmuşa geçirilýär. Hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň 8-nji oktýabrynda geçiren Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly giňişleýin mejlisiniň barşynda bu ugra aýratyn ähmiýet berildi. Onda Prezident Maksatnamasynyň, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamalarynyň ýerine ýetirilişiniň ara alnyp maslahatlaşylmagy, ýakyn geljek üçin ileri tutulýan wezipeleriň kesgitlenmegi şeýle diýmäge esas berýär.

Hormatly Prezidentimiz geljek ýylyň Döwlet býujeti boýunça maslahat geçirmegi we onuň ähli maddalaryna seretmegi öňde duran wezipeleriň hatarynda görkezdi.

Türkmenistanyň Döwlet býujeti kanun derejesinde kabul edilýär we hökmany amal edilmeli wezipe bolup durýar. Döwlet býujetinde Türkmenistanyň indiki ýyl üçin ýurduň durmuş-ykdysady ösüşiniň esasy ugurlary kesgitlenilýär. Şeýlelikde, Döwlet býujeti ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşiniň ýyllyk maksatnamasyna öwrülýär. Ýyllyk maksatnama we onuň esasynda utgaşdyrylyp taýýarlanan pudaklaýyn hem-de sebitleýin maksatnamalaryň durmuşa geçirilmegi Türkmenistanyň mundan beýläk hem depginli ösüşini saklamaga, maýa goýum işjeňligini yzygiderli üpjün etmäge, täze iş orunlaryny döretmäge, durmuş taýdan goraglylygy berkitmäge we ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmaga mümkinçilik berýär. Bu möhüm resminama düzülende, milli Liderimiziň ykdysady strategiýasynda kesgitlenen ilkinji nobatdaky wezipeler, milli özgertmeler maksatnamalary, «Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasy», şeýle hem beýleki milli, döwlet, sebit we pudak maksatnamalary nazara alynýar.

Häzirki döwürde ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň okgunly ösmegi iri möçberli durmuş maksatnamalary üstünlikli amala aşyrmak üçin giň mümkinçilikleri döredýär. Halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmak şol maksatnamalaryň esasy ugry bolup durýar. Milli Liderimiziň oýlanyşykly ykdysady strategiýasy ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösmegini üpjün edýär, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň ýokarlanmagyna ýardam berýär.

Durmuş ulgamynda zähmet haklarynyň we ilatyň beýleki girdejileriniň ýokarlandyrylmagy, adamlaryň saglygynyň pugtalandyrylmagy we ömrüniň dowamlylygynyň artdyrylmagy babatda yzygiderli işler amala aşyrylýar. Hormatly Prezidentimiziň 2022-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberlerini 10 göterim ýokarlandyrmak hakyndaky Permana gol çekmegi ähli halkymyzy begendirdi. Milli Liderimiz ýurdumyz boýunça iň pes aýlyk zähmet hakynyň möçberine gaýtadan seretmegiň wagtynyň gelendigini, munuň bir tarapdan, örän möhüm makrogörkezijidigine, beýleki tarapdan bolsa, biziň her birimize düşnükli bolan görkezijidigine ünsi çekmek bilen, esasy syýasatymyzyň “Döwlet adam üçindir!” diýen şygardygyny belledi.

Durmuş ulgamy we ulgam emele getiriji pudaklar býujetden maliýeleşdirmegiň ileri tutulýan ugurlary bolmagynda galýar. Şunuň bilen baglylykda, durmuş ulgamyny maliýeleşdirmegiň möçberi ýurduň Döwlet býujetiniň umumy çykdajylarynyň ep-esli bölegini düzýär. Ilatyň girdejileriniň artmagyny üpjün etmek we ýaşaýyş jaý-durmuş şertlerini gowulandyrmak, zähmet serişdelerini netijeli dolandyrmak boýunça çäreleri maliýeleşdirmek möhüm orun tutýar.

Maksatnamalaýyn ösüş ýoly milli ykdysadyýetimiziň pudaklaryny, şeýle hem sebitleri has-da batly depginler bilen sazlaşykly ösdürmegi, ilatymyzyň durmuş hal-ýagdaýynyň has-da gowulanmagyny göz öňünde tutýar hem-de ol döwletiň golaýdaky we geljekdäki maksatlaryna hyzmat edýär, Türkmenistanyň ykdysady ösüşi, halkymyzyň abadançylygynyň ýokarlanmagy üçin ygtybarly binýady döredýär. Bu bolsa ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň adam hakyndaky aladalaryna ýugrulan «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer syýasatynyň has-da dabaralanmagyna oňyn şertleri döredýär.

Selbi ANNAORAZOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.

Türkmenabadyň S.A.Nyýazow adyndaky Himiýa kärhanasy öz işini döwrüň talabyna görä guramak bilen, iň bir öndürijilikli işleýän önümçilik kärhanalarynyň birine öwrüldi. Kärhananyň hünärmenleri Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Himiýa instituty bilen ýakyn aragatnaşyk saklap, döredijilik gözleglerini yzygiderli alyp barýarlar. Netijede, kärhanada önümçiligiň täze görnüşleri ýola goýuldy. Kärhananyň öňdebaryjy tejribä daýanyp, täzeçillige ýykgyn etmegi bilen, bu ýerde ýurdumyz üçin zerur önümleriň 10-a golaýy öndürilýär.

Himiýa kärhanasy indi iki ýyl bäri «Çelek» hususy kärhanasy bilen hyzmatdaşlyk saklaýar. Ylmy gözlegler esasynda möhüm önümçiligi ýola goýmaga çalyşýan «Çelek» hususy kärhanasy, ilki bilen, Himiýa kärhanasyndan önümçilik üçin zerur bolan desgany kärendesine aldy. Soňra bu ýerde Hytaý Halk Respublikasyndan satyn alnan önümçilik enjamlaryny gurnady. Awtomatik ulgam boýunça işleýän önümçilik enjamlary gurnalanda, «Çelek» hususy kärhanasynyň ýolbaşçysy Geldimyrat Gurbanow kärhananyň öz düzen tehnologiýasynyň ornaşdyrylmagyny gazandy. Sebäbi hytaý tehnologiýasy çylşyrymly bolup, biziň şertlerimize laýyk gelmeýärdi. Hut şoňa görä-de, göz öňünde tutulýan önümi almak üçin, ýerli tehniki şertlere laýyk gelýän usul saýlanyp alyndy. Senagat garyndy suwuklygy almak üçin oňa goşulýan goşundylaryň käbiri daşary ýurtlardan satyn alynsa, öz ýurdumyzda bar bolan önümleriň birnäçe görnüşini, suw we elektrik togunyň bökdençsiz bolmagyny Himiýa kärhanasy üpjün edýär.

Täze önümi synagdan geçirmek üçin Hytaý döwleti saýlanyp alyndy. Hytaýly hünärmenlere onuň 200 tonnasy ugradyldy. Olar bu önümi birnäçe usullar arkaly barlagdan geçirip, onuň ýokary netije berjekdigini habar berdiler.

Şu ýerde bir zady bellemek gerek, Hytaýda dag jynslary burawlananda, gytaklaýyn, gapdallaýyn burawlanýar we bu usul çylşyrymly hasaplanýar. Şeýle usul bilen burawlananda, buraw enjamlarynyň ujundaky almaz aşa gyzýar we ony öz wagtynda sowatmak, ýaglamak gerek bolýar. Senagat garyndyly suwuklyk bolsa bu wezipäni ýerine ýetirýär. Ol hem-ä burawyň gyzan guralyny sowadýar, ýaglaýar hem-de gaty dag, daş gatlagynyň çalt pytramagyna ýardam berýär. Şeýlelikde, bu täze önüm ähli talaplary ödäp, synagdan şowly geçýär. Hytaý tarapy indi bu önüme — senagat garyndyly suwuklyga yzygiderli isleg bildirýär. Malaýziýa hem bu önüme isleg bildirýän ýurtlaryň hataryna goşuldy. Geljekde isleg bildirýän döwletleriň sanynyň ýene-de artmagyna garaşylýar.

Eýsem, şeýle uly islege eýe bolan täze önümiň peýdasy nämelerden ybarat? «Senagat garyndyly suwuklyk» diýlip atlandyrylýan bu önüm senagatda çalgy we burawlamak şertlerinde ulanylýar. Dagda köp magdanlar, minerallar we elementler bar. Olary tapmak, özleşdirmek we senagatda peýdalanmak şu günüň derwaýys wezipesi bolup durýar. Ýöne dagyň gaty gatlagyny burawlamak örän kyn düşýär. Diňe senagat garyndyly suwuklygy ulanmak arkaly şol gaty gatlagy burawlap bolýar. Senagatda iň zerur hasaplanylýan tantal önümi bolsa şol gaty gatlagyň düzüminde bar. Şol gaty gatlakda kremniý elementiniň-de 97 göterim arassa görnüşi bolup, olary diňe burawlamak arkaly ýüze çykaryp bolýar. Tantal önüminden kompýuterleriň we telewizorlaryň integral shemalaryny, prosessorlary ýasap bolýar. Bu enjamlar kompýuteriň beýnisi hasaplanýar. Kremniý elementi bolsa Gün batareýalaryny we elektronika senagatynyň birnäçe önümlerini ýasamakda ulanylýar. Şonuň üçin-de dünýä bazarynda bu önümleriň bahasy mydama ýokary.

Senagat garyndyly suwuklygy almak üçin, «Çelek» hususy kärhanasynyň tehnology Soltan Ýagmurow, Türkmenabadyň S.A.Nyýazow adyndaky Himiýa kärhanasynyň direktory Rahmet Çaryýew, kükürt kislotasy önümçiliginiň başlygy Begenç Hudaýberdiýew we beýleki birnäçe hünärmenler tagalla baryny etdiler. Bir maksada gönükdirilen tagallalar öz netijesini hem berdi. Tehniki ylymlaryň kandidaty Geldimyrat Gurbanowyň ýolbaşçylyk edýän «Çelek» hususy kärhanasynyň öndüren bu täze önümini hemmetaraplaýyn öwrenmek bilen «Türkmenhimiýa» döwlet konserni onuň önümçiligini ýola goýmaga ygtyýarnama berdi. «Türkmenstandartlary» döwlet gullugynyň beren «Tehniki şerti» we bu gullugyň Lebap welaýat bölüminiň beren «Laýyklyk sertifikaty» täze önümi uly möçberde öndürmäge ýol açdy. Indi «Türkmenistanda öndürildi» diýen ýazgy bilen, ýurdumyzyň daşarky bazara çykarjak önümleriniň sany ýene-de artýar. Bu bolsa hormatly Prezidentimiziň 2015-nji ýylyň 15-nji maýynda Türkmenistanda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçilikleri döretmek, olaryň düzümini kämilleşdirmek, ylmy taýdan esaslandyrylan ugurlary kesgitlemek, ýurdumyzyň tölege ukyplylygyny berkitmek, daşary söwda dolanyşygyny artdyrmak, täze iş orunlaryny döretmek, ilatyň pul girdejilerini ýokarlandyrmak we ykdysadyýetiň hususy böleginiň paýyny yzygiderli artdyrmak maksady bilen gol çeken Kararyna hakyky iş bilen jogap berildigi bolar. Sebäbi hut şu möhüm Karar esasynda, ýurdumyzda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek boýunça Döwlet maksatnamasy tassyklanyldy. Onuň esasy maksatlary bolsa ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny has-da berkitmekden, gaýtadan işleýän senagat önümçiliklerini innowasion esasda ýola goýmakdan, tebigy we mineral-çig mal serişdelerini toplumlaýyn ulanmak arkaly, ýurdumyzyň eksport kuwwatyny hem-de mümkinçiliklerini artdyrmakdan, eksportyň düzümini kämilleşdirmek bilen, hususy eýeçilikdäki kärhanalaryň paýyny ýokarlandyrmakdan, şeýle-de daşary ýurtlar bilen uzak möhletleýin hyzmatdaşlygy ösdürmekden ybaratdyr.

Hudaýberen ABRAÝEW.

(Öz habarçymyz).

Ine, indi birnäçe ýyldan bäri oktýabr aýynyň üçünji ýekşenbesinde ýurdumyzda Senagat işgärleriniň güni giňden bellenilýär. Döwlet derejesinde bellenilýän bu hünär baýramçylygy milli ykdysadyýeti ösdürmekde, dünýä bazarlarynda uly isleg bildirilýän dürli görnüşli önümleri öndürmekde Garaşsyz Türkmenistanyň senagat toplumynyň ykrarnamasyny alamatlandyrýar. Häzirki wagtda ýurdumyzyň senagat pudagy okgunly ösüp, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň senagaty mundan beýläk-de diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge gönükdirilen strategik ugrunyň netijeli häsiýete eýedigini tassyklaýar. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna» laýyklykda, ýokary tehnologiýaly önümçilikleri, şol sanda maşyngurluşyk, gurluşyk we himiýa senagaty, elektrik energetikasy we elektron senagaty boýunça netijeli işler alnyp barylýar.

Mundan başga-da, nebiti gaýtadan işleýän senagat, dokma pudagy hem-de beýleki ulgamlar innowasion esasda döwrebaplaşdyrylýar. Hut şol pudaklarda ýokary hilli we bäsdeşlige ukyply senagat önümleri öndürilýär. Galyberse-de, biz häzir ýurdumyzda ilatyň sarp edýän harytlarynyň ähli görnüşleriniň diýen ýaly öndürilýändigini ynamly aýdyp bileris.

Eziz Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygynyň öňüsyrasynda Aşgabatda geçirilen ýurdumyzyň halk hojalygynyň gazananlarynyň sergisi hem-de golaýda Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde açylan «EKSPO — 2020» Bütindünýä sergisine Türkmenistanyň giňden gatnaşmagy munuň şeýledigine şaýatlyk edýär.

Mälim bolşy ýaly, senagat pudaklarynyň durnukly ösüşi maşyngurluşygynyň ýagdaýyna gönüden-göni baglydyr. Olaryň önümleriniň aglaba bölegi nebiti gaýtadan işleýän senagata hyzmat etmekde, gurluşykda, beýleki senagat, hojalyk we durmuş isleglerini kanagatlandyrmakda ulanylýar.

Ýurdumyzyň maşyngurluşyk zawodlary nebit nasoslaryny, nebit önümlerini gaplara we tankerlere guýmak üçin niýetlenen enjamlary, elektrik kabellerini, ýeňil azyk senagaty hem-de oba hojalygy üçin yşyklandyryş enjamlaryny we beýleki önümleri öndürýärler. Owadandepede gurlan Türkmenistandaky ilkinji «Türkmendemirönümleri» döwlet kärhanasy gurluşykda ulanylýan metal önümlerini çykarýar. Munuň özi daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň möçberini ep-esli azaltmaga mümkinçilik berýär.

Häzirki wagtda ýylda armatur önümleriniň 30 müň tonnasyny çykarmaga niýetlenen täze metallurgiýa zawody gurulýar. Kärhanada alýumin önümleri we beýlekiler öndüriler.

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda işlenip taýýarlanylan daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek baradaky maksatnama üstünlikli durmuşa geçirilýär. Ýerli çig maldan gurluşyk serişdelerini öndürýän tehnologik kärhanalaryň sany yzygiderli artdyrylýar. Döwrebap tehnologik enjamlar bilen üpjün edilen täze senagat kärhanalary gurulýar, hereket edýänleriniň bolsa durky täzelenýär hem-de döwrebaplaşdyrylýar. Bu işleri utgaşdyrmak we çaltlandyrmak maksady bilen, 2020-nji ýylyň 7-nji fewralynda Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi döredildi. Onuň işi ýurdumyzyň gurluşyk meýdançalaryny zerur bolan serişdeler bilen üpjün etmäge gönükdirilendir.

Bu pudagyň kärhanalarynda öndürilýän sement, magdan däl we örtük serişdeleri, metal önümleri, aýna, gurnama demirbeton önümleri, keramzit, kaolin, gips ýaly zerur bolan gurluşyk serişdeleri, maşyngurluşyk önümleri diňe bir içerki bazarlara iberilmän, eýsem, daşary ýurtlara hem eksport edilýär.

Şunda sement önümçiligi senagat kärhanalarynyň işiniň möhüm ugurlarynyň biri bolup durýar. Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzda Bäherden zawody we onuň Keletedäki önümhanasy, Balkan we Lebap sement zawodlary gurlup ulanmaga berildi. Ýokary hilli türkmen sementine bolan islegler dünýä bazarlarynda barha artýar.

Aýna we aýna önümlerine hem islegler yzygiderli ýokarlanýar. Şu babatda Merkezi Aziýada iri kärhanalaryň biri bolan «Türkmen aýna önümleri» kärhanasy daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini giňeltmek hem-de eksportyň möçberini artdyrmak boýunça wezipeleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegine saldamly goşandyny goşýar. Bu ýerde her ýyl garaldylan aýnanyň 1 million inedördül metri, laminirlenen aýnanyň 100 müň inedördül metri, taplanan aýnanyň 300 müň inedördül metri, aýna paketleriniň 400 müň inedördül metri öndürilýär. Kärhana, şeýle hem aýna gap-gaçlarynyň 35 görnüşiniň önümçiligini ýola goýdy.

Soňky ýyllarda ýurdumyzyň sebitlerinde gurluşyk senagatynyň beýleki kärhanalaryň hem ençemesi peýda boldy. Mysal üçin, Balkan welaýatynda gips kartonyny hem-de gurluşyk we timarlaýyş işleri üçin niýetlenen gury garyndylary çykarmak bilen meşgullanýan kärhanalar işläp başlady. Lebap we Ahal welaýatlarynda keramiki önümleri öndürýän zawodlar ulanmaga berildi. Aşgabatda bolsa timarlaýyş işlerini ýerine ýetirmek üçin niýetlenen metal önümlerini öndürýän kärhana işläp başlady.

Mineral dökünleri, natriý sulfatyny, ýod, brom we brom önümlerini, tehniki uglerody hem-de beýlekileri öndürýän himiýa senagaty milli ykdysadyýetimiziň geljegi uly, okgunly ösýän pudaklarynyň biridir. Öndürilýän mineral dökünleriň möçberleriniň we görnüşleriniň artdyrylmagy ýurdumyzyň oba hojalygynyň bu önümlere bolan isleglerini doly kanagatlandyrmaga hem-de olaryň eksportyny ýola goýmaga mümkinçilik berdi. Türkmenistan azyklyk duzuna bolan islegleri doly üpjün edýär. «Guwlyduz» kärhanasynda öndürilýän ýodlaşdyrylan azyklyk duzy ÝUNISEF-iň Güwänamasyna mynasyp boldy.

Ýurdumyzyň gazhimiýa senagatynyň döredilmegi hem Türkmenistanda tebigy gazyň ägirt uly gorlarynyň bolmagy bilen şertlendirilendir. Möhüm ähmiýetli desgalaryň hatarynda karbamid we ammiak öndürýän iri toplumlary görkezmek bolar. Granulirlenen polietileni we polipropileni öndürýän gazhimiýa toplumynyň, tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň işe girizilmegi bu pudagyň okgunly ösýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Önümleriň köp görnüşlerini, şol sanda dürli plastik önümleri hem-de dürli diametrdäki turbalary öndürýän kärhanalaryň önümleri tebigy gazy ulanmak arkaly iň täze tehnologiýalaryň özleşdirilýändigine şaýatlyk edýär. «Türkmenturba» zawody munuň aýdyň mysaly bolup biler. Bu zawod plastmas we aýna süýümli turba önümlerini öndürýär.

Türkmenistanda elektron enjamlary öndürýän senagat hem çalt depginler bilen ösdürilýär. Türkmen önüm öndürijileri täze enjamlaryň we abzallaryň, hojalykda ulanylýan önümlerden başlap, kompýuterlere çenli önümleriň çykarylyşyny ýola goýdular. Mysal üçin, ýokarda agzalan «EKSPO — 2020» Bütindünýä sergisinde ýurdumyzyň kiçi we orta işewürleriniň wekili — «Aýdyň gijeler» hojalyk jemgyýeti öz elektron önümlerini üstünlikli hödürleýär. Bu kärhana smart-telewizorlaryň dürli görnüşlerini öndürýär we daşary ýurtlara iberýär. Mundan başga-da, kompaniýa LED lampalary çykarýar, kompýuterleri, planşetleri, telefonlary ýygnamak, öndürmek bilen meşgullanýar.

Bütindünýä sergisine gatnaşyjylar, şeýle hem öndürilýän pagta süýümini, dürli ýüpek önümleriň we matalaryň, tikin hem-de dokma önümleriniň ýurdumyzyň eksport harytlarynyň esasy bölegini tutýandygyna göz ýetirmäge mümkinçilik aldylar. Munuň özi bolsa, ýurdumyzyň kuwwatly dokma senagaty bolan döwletleriň birine öwrülýändigine şaýatlyk edýär. Ýokary tehnologiýaly enjamlar bilen üpjün edilen pudagyň kärhanalary daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň görnüşlerini hem-de ýokary hilli dokma önümleriniň möçberlerini yzygiderli artdyrýar.

Türkmenistanyň senagat pudaklarynyň işgärleri milli ykdysadyýetimizi pugtalandyrmak işine, ýurdumyzyň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň has-da gowulandyrylmagyna, Türkmenistanyň dünýäniň senagat taýdan ösen döwletleriniň hataryna çykarylmagyna saldamly goşant goşýarlar.

Jumanazar GARAJAÝEW,

«Aşgabat» gazetiniň syýasy synçysy.