Hormatly Prezidentimiziň tagallalary netijesinde milli ykdysadyýetiň durnukly ösüşini üpjün etmäge gönükdirilen, bäsdeşlige ukyply, daşarky bazarlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçiligiň täze görnüşleri döredilýär we ähli pudaklara sanly tehnologiýalar ornaşdyrylýar. Telekeçilik işiniň netijeliligi ýokarlandyrylyp, ykdysadyýetde hususy bölegiň paýy artdyrylýar. Netijede, Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň 75 göterime golaýy durmuş ulgamyny ösdürmäge, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli ýokarlandyrmaga gönükdirilýär. Bu özgertmeler «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyndan» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyndan» ugur alnyp durmuşa geçirilýär.

Milli maksatnamany amala aşyrmagyň barşynda ykdysadyýetiň pudaklaryny innowasion esasda senagatlaşdyrmak bilen çäklenilmän, bazar infrastrukturasyny doly kemala getirmek ugrunda hem tapgyrlaýyn işler alnyp barylýar. Pudaklary döwrüň talabyna laýyklykda döwrebaplaşdyrmakda, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmakda üstünlikler gazanylýar. Netijede, ýurduň maliýe ulgamynyň düzüm bölegi bolan maliýe bazarlary öňdebaryjy dünýä tejribeleri esasynda kämilleşdirilip, täzeçe iş usullary döredilýär. Ýurduň maliýe bazarynyň düzümleriniň esaslary pugtalandyrylyp, olaryň hukuk binýady berkidilýär.

Ykdysadyýetiň düzüm böleklerinde işiň depginini ýokarlandyrmak we olary akylly-başly dolandyrmak babatda jemgyýetde hem belli bir pul serişdesiz, ýagny döwlet bilen kärhanalaryň, döwlet bilen raýatlaryň dürli gatlaklarynyň, kärhanalar bilen şahsy taraplaryň arasynda ygtybarly hasaplaşykly gatnaşyklar emele getirildi. Dürli maliýe gurallary arkaly döwletiň pul dolanyşygynyň has kämil nusgasy döredilýär. Dünýä tejribesinden belli bolşy ýaly, gymmatly kagyzlar pul dolanyşygyny sazlaşykly ýola goýmakda möhüm maliýe guraly bolup çykyş edýär. Şoňa laýyklykda, ýurdumyzyň maliýe bazary milli ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmakda öňde durýan strategik wezipelerden ugur alýar. Bu babatda Milli Liderimiziň tagallalary netijesinde ygtybarly strategiýa işlenip düzüldi we herekete girizildi.

Ykdysadyýetiň bazar gatnaşyklaryna geçiş döwründe maliýe serişdelerini jemlemek we olaryň netijeliligini ýokarlandyrmak, gözegçiligini üpjün etmek maksady bilen, ähli özgertmeler döwlet tarapyndan amala aşyrylýar. Maliýe bazarynyň düzümi bolan gymmatly kagyzlar bazary doly görnüşde döredilýär we işe girizilýär. Ilatyň hem-de ykdysady subýektleriň wagtlaýynça işe girizilmedik pul serişdeleri jemlenip, maýalara zerurlygy bolan pudaklara gönükdirilýär. Gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmegiň hukuk binýady yzygiderli pugtalandyrylýar. Şunda ýüze çykyp biläýjek dürli ýagdaýlar göz öňünde tutulyp, onuň ähli taraplara bähbitli ugry saýlanyp alynýar. Gymmatly kagyzlar alyş-çalyşda, pul dolanyşygynda aýratyn ähmiýete eýe bolup, ykdysadyýeti has-da ýokary depginde ösdürmäge, pul dolanyşygynyň hereketini çaltlandyrmaga ýardam edýär.

Türkmenistan täze gatnaşykly gymmatly kagyzlar bazaryny diwersifikasiýa ýoly bilen döredýär. Şunda gymmatly kagyzlar bazary ykdysadyýetiň ygtybarly guraly bolup durýar. Ýurdumyz Garaşsyzlygyny gazanandan soňra, milli ykdysadyýetiň bazar gatnaşyklaryna tapgyrlaýyn geçmegi, netijede, eýeçiligiň dürli görnüşleriniň ýüze çykmagy gymmatly kagyzlaryň dolanyşyga girizilmegine täzeçe itergi berdi. Döwletimizde gymmatly kagyzlar bilen geçirilýän amallar düzgünleşdirildi. Halkara talaplara laýyk gelýän hukuk binýadyny döretmek maksady bilen, «Paýdarlar jemgyýetleri hakynda», «Gymmatly kagyzlar bazary hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary, gymmatly kagyzlaryň netijeli işlemegi üçin «Türkmenistanda gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmegiň 2012 — 2016-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» kabul edildi. Bu resminamalar esasynda gymmatly kagyzlar bazarynyň guramaçylyk we hukuk binýady döredildi. Ýerine ýetirilen çäreleriň netijesinde, 2016-njy ýylda «Aşgabat gazna biržasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti işe girizildi. Ýurdumyzda gazna biržasynyň döredilmegi paýdarlar jemgyýetleriniň işjeňliginiň ýokarlanmagyna we olaryň sanynyň artmagyna oňyn täsir etdi.

Pul gatnaşyklarynyň sazlaşygyny ýola goýmakda gymmatly kagyzlar möhüm ähmiýete eýedir. Gymmatly kagyzlar — bu maliýe serişdeleri bolup, hukuga kepil geçýän şaýatnama (subutnama) hem-de aýratyn wezipeli zerur alamatlary bolan, geljekde eýesine kesgitlenen möhletde peýda getirjek ýa-da dürli amallary geçirmäge mümkinçilik berjek resminamadyr.

Degişli kanunçylykda gymmatly kagyzlara şeýle kesgitleme berilýär: «Gymmatly kagyzlar — mälim edilende birine geçirilmegi we amala aşyrylmagy mümkin bolan, özünde berkidilen emläk hukuklaryny tassyklaýan resminamalardyr. Atly gymmatly kagyzlar ulanyjylaryň hukuk tarapynyň goraglylygyny üpjün edýär. Teklip ediji üçin gymmatly kagyzlar olary ulanyjylaryň hukuk tarapynda durýar we ykdysady subýektleriň berkidilen emläk hukuklarynyň amala aşyrylmagy, eýesiniň hökmany kybaplaşdyrylmagy talap edilmeýän gymmatly guralyna öwrülýär. Maýa goýum (düýpli) gymmatly kagyzy — atly gymmatly kagyzyň ýa-da teklip ediji üçin gymmatly kagyzyň maýa goýum serişdesi hökmünde dolanyşykda bolýan we ýuridik şahsyň maýasy-da maýa goýum paýy, oňa gatnaşmagyň paýy ýa-da başga bähbitli görnüşde eýeçiligiň bardygyny tassyklaýan görnüşi.

«Gymmatly kagyzlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda bellenilişi ýaly, esasy gymmatly kagyzlara paýnamalar, obligasiýalar, geçirilýän wekseller, bank depozit güwänamasy, gymmatly kagyzlardan öndürilýän kagyzlar (deriwatiwler) degişlidir.

Halkara tejribäni ornaşdyrmak arkaly maýa goýumlary maliýeleşdirmek üçin zerur şertleri döretmek işleriniň ýaýbaňlandyrylmagy netijesinde, gymmatly kagyzlaryň görnüşlerini, şol sanda paýnamalar we obligasiýalar bazaryny giňden ösdürmek hormatly Prezidentimiziň maliýe özgertmeleriniň esasyny emele getirýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyz 2022-nji ýylyň sentýabrynda geçirilen Döwlet Maslahatynda eden taryhy çykyşynda: «Gazna biržalarynyň işini işjeňleşdireris. Bu bolsa ýurdumyzyň maliýe bazarynyň giňelmegine ýardam berer. Milli maksatnamalarymyzy üstünlikli amala aşyrmak bilen, ýurdumyzyň pul-karz gurşawyny has-da döwrebaplaşdyrarys. Maksatnamada kesgitlenişine laýyklykda, ýakyn ýedi ýylyň dowamynda ýurdumyzyň maliýe bazarynyň işi has-da kämilleşdiriler, bank hyzmatlarynyň görnüşleri giňeldiler. Gymmatly kagyzlar bazaryny we maliýe gurallaryny ösdürmek, ätiýaçlandyryş ulgamynyň gerimini giňeltmek bilen bagly anyk çäreler durmuşa geçiriler» diýip belledi. Hormatly Prezidentimiziň aýdanlaryndan ugur alnyp, maliýe bazarynyň işini kämilleşdirmek maksady bilen, dürli görnüşli gymmatly kagyzlaryň (aksiýalaryň, obligasiýalaryň, opsionlaryň) bazary giňeldildi we bu iş dowam etdirilýär. Şu nukdaýnazardan, dürli guramaçylyk-hukuk görnüşindäki kärhanalara gymmat bahaly kagyzlar bazarynyň gurallary ornaşdyrylýar. Bazar gatnaşyklarynyň esasy gurallarynyň biri bolan maliýe bazaryny innowasion tehnologiýalar esasynda ösdürmek ýurdumyzyň bu ugurdaky kanunçylyk binýadynyň yzygiderli kämilleşdirilmegi bilen bilelikde amala aşyrylýar. Maliýe bazaryny ösdürmekde, gazna biržasynyň işini döwrebaplaşdyrmakda strategik wezipeleriň üstünlikli çözülmegi ykdysadyýetde we durmuş ulgamynda belent sepgitlere ýetmäge mümkinçilik berdi. Ýeri gelende bellesek, golaýda Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynda geçirilen «Maliýe bazarlarynyň ösüşiniň häzirki zaman meýilleri» atly halkara ylmy-amaly maslahat hem netijeli häsiýete eýe boldy.

Gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmek, gazna biržasynyň işini döwrebaplaşdyrmak babatda kesgitlenen wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek, önümçilikde toplanan tejribäni okuw işine ornaşdyryp, ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak maksadyndan ugur alnyp, «Aşgabat gazna biržasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti bilen institutymyzyň arasynda hyzmatdaşlyk etmek barada şertnama baglaşyldy. Hyzmatdaşlygyň çäklerinde ýurdumyzda gymmatly kagyzlar bazarynyň gatnaşyjylarynyň maliýe sowatlylygyny kämilleşdirmek maksady bilen, yzygiderli okuw-maslahatlary geçirilýär. Gymmatly kagyzlar bazaryny we maliýe gurallaryny, gazna biržalarynyň, şol sanda Aşgabat gazna biržasynyň işini düýpli öwrenmek babatda institutyň professor-mugallymlaryny, aspirantlaryny, magistrantlaryny we talyplaryny düýpli ylmy-barlaglara çekmek, amaly teklipleri taýýarlamak, kafedralarda bu ugurdan bilim berlişini we ýerine ýetirilýän ylmy işleri utgaşdyrmak hem-de öňdebaryjy halkara tejribäni giňden ornaşdyrmak maksady bilen, institutyň maliýe kafedrasynyň ýanynda Gymmatly kagyzlar bazary boýunça ylmy-amaly topar döredildi. Toparyň döredilmeginiň esasy maksady gymmatly kagyzlar bazary we maliýe gurallary babatda dünýä tejribesini düýpli öwrenmekden, gazna biržasynyň işini kämilleşdirmek üçin düýpli ylmy we amaly barlaglary alyp barmakdan, nazary bilimi tejribe bilen utgaşdyrmakdan, institutyň professor-mugallymlarynyň, aspirantlarynyň, magistrantlarynyň we talyplarynyň gymmatly kagyzlar bazarynyň işi bilen bagly zerur amaly bilimleri, endikleri hem-de tejribeleri öwrenmeklerine ýardam etmekden ybaratdyr.

Bilim, ylym ösüşiň, abadançylygyň, ýurdumyzyň halkara abraý-mertebesiniň ýokary göterilmeginiň esasy serişdesidir. Şoňa görä-de, ykdysady ulgamyň hünärmenlerini taýýarlaýan ýokary okuw mekdebiniň mugallymlary hökmünde hormatly Prezidentimiziň bu ugurda öňde goýýan wezipelerini durmuşa geçirmekde mundan beýläk-de yhlasymyzy gaýgyrmarys.

Abdykerim MUHANOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň kafedra müdiri.

Il-ulus bolup, hormatly Prezidentimiziň daşyna jebisleşip, ýurt abadançylygynyň, halk bähbidiniň hatyrasyna badalga berilýän işlere goşant goşmak halkymyzyň adatyna öwrülen ýörelge. Gahryman Arkadagymyzyň 22-nji fewralda geçiren Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Prezidiumynyň mejlisi halkymyzyň demokratik däpleriniň zamanabap dowam etdirilýändiginiň nobatdaky subutnamasy boldy. Onda Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň şu ýylyň 9-njy fewralynda çykaran Karary bilen tassyklanylan «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasynda» öňde goýlan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek bilen baglylykda, «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda meýilleşdirilen işler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Durmuş-ykdysady taýdan ösüş we maýa goýum maksatnamasyndan gelip çykýan wezipelere laýyklykda, hereket edýän kanunlary kämilleşdirmek, hukuk namalarynyň taslamalaryny taýýarlamak işleriniň möhüm ugurlary milli kanunçylygyň halkara hukuk kadalary bilen sazlaşygyny şertlendirýär. Elbetde, milli kanunçylygy umumy ykrar edilen düzgünlere laýyk getirmek ugrundaky wezipeleri ýerine ýetirmek üçin ylmy-hukuk seljermelerini geçirmek hem-de taslamalaryň wagtynda işlenilmegini üpjün etmek wajypdyr. Şoňa görä-de, Gahryman Arkadagymyz bu ugurdaky teklipleri işläp taýýarlamak üçin Türkmenistanyň Mejlisiniň, beýleki döwlet edaralarynyň we jemgyýetçilik birleşikleriniň wekillerinden ybarat bolan hukuk-bilermenler toparyny döretmegiň göz öňünde tutulýandygyny hem belläp geçdi.

Şular bilen baglylykda, öňde durýan wezipeleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi ugrundaky çäreler milli hukuk ulgamynyň kämilleşdirilmegi babatda alnyp barylýan deňeşdirme-hukuk barlaglarynyň hem-de kanun çykaryjylyk işiniň netijeliligini artdyrar. Şeýle hem türkmen döwletliliginiň taryhyny, jemgyýetimiziň demokratiýalaşmagynyň ösüş ýollaryny öwrenmek bilen baglanyşykly ylmy-amaly seljerme işleriniň hiliniň has-da ýokarlanmagyny üpjün eder. Barlaglaryň jemi boýunça geňeşmeler durmuş ulgamyny nazarlaýan täze ykdysady garaýyşlaryň, umumadamzat bähbitli çemeleşmeleriň we täzeçillikleriň ýüze çykarylmagyny, netijeli teklipleriň işlenilip taýýarlanylmagyny we oňyn çözgütleriň kabul edilmegini şertlendirer.

Döwlet tarapyndan goldanylmagy bilen işlenip düzülýän ylmy-tehniki we hojalyk-hukuk taslamalary maýa goýumlarynyň tehnologik we üznüksiz ösüş düzümini kämilleşdirmegiň ygtybarly binýadyny goýar. Ýurdumyzyň maýa goýum syýasatynyň okgunly ilerlemegine we maýadarlar üçin ýeňillikli şertleriň döredilmegine, makroykdysady hem-de maliýe durnuklylygynyň saklanylmagyna, maýa goýum maksatnamalaryndan garaşylýan köpugurly netijeleriň gazanylmagyna ýardam eder. Milli ykdysadyýetiň pudaklarynyň öndürijilik ukyplylygynyň ýokarlandyrylmagy, senagatda ösen tehnologiýalary we innowasiýalary ulanýan, dürli eýeçilik görnüşlerine daýanýan kärhanalaryň döredilmegi üçin zerur şertleri döreder. Bank ulgamlaryna sanly tehnologiýalaryň işjeň ornaşdyrylmagy bilen, pul dolanyşygynyň ygtybarlylygyna, bank amallarynyň hiliniň ýokarlanmagyna hem-de wagtyň we harajatlaryň tygşytlanylmagyna esaslanýan hyzmatlaryň täze görnüşleriniň ýola goýulmagyna giň mümkinçilikleri açar. Bütindünýä hojalyk giňişligine goşulyşmak üçin işewürlik gurşawynyň giňeldilmegini, söwda gatnaşyklarynda bäsdeşlige ukyply gurallaryň döredilmegini, harytlaryň we hyzmatlaryň dünýä bazarlaryna çykarylmagyny hem-de onuň sarp edijileriniň elýeterlilik mümkinçiligini üpjün eder. Ykdysadyýeti ösdürmegiň kadalaşdyryjy-hukuk esaslaryny berkitmegiň, hojalyk işleriniň milli hem-de halkara derejeli tejribeleriniň, strategik meýilleşdiriş ulgamynyň düýpli özgerdilmegine badalga berer. Elektron işewürliginiň ösdürilmegi bilen, eziz Diýarymyzyň ýokary takykly tilsimatlary ornaşdyrylan elektrotehnika kärhanalarynyň sanynyň we kuwwatynyň artmagyna hem-de sanly gurşawa işjeň goşulmagyna täze ýollary açar.

Kanunyň hökmürowanlyk ýörelgesiniň berkarar edilmegi, onuň kadalarynyň doly, dogry, dürs berjaý edilmegi hem-de oňa hormat bilen garalmagy demokratik, hukuk we dünýewi döwletimiziň häsiýetli aýratynlygydyr. Üýtgetmeler we goşmaçalar girizilip, hereket edýän kadalaşdyryjy hukuk namalarynyň many-mazmunynyň yzygiderli baýlaşdyrylmagy, täze kanunlaryň kabul edilmegi bolsa, kanunyň rüstemligini gazanmak bilen, öňde goýulýan belent maksatlara ýetmegiň esasy şerti hökmünde çykyş edýär. Şu nukdaýnazardan, Türkmenistan döwletiniň hukuk esaslarynyň özeninde milli däp-dessurlarymyz, mukaddes gymmatlyklarymyz, ählumumy ykrar edilen kanunylyk, deňhukuklylyk, adalatlylyk, ynsanperwerlik, kanunyň öňünde hemmeleriň deňligi, günäkärlik jogapkärçiligi ýaly ýörelgeler jemlenýär.

Pähimdar pederlerimiziň umyt-maksatlary hasyl bolýan, Watanyň berkararlygyny arzuwlan, halkyň jebislikde bir döwlete gulluk etmegini öwüt eden akyldar Magtymguly Pyragynyň ýaşan gadymy türkmen topragynda taryhy döwrümiziň öňde goýýan döwletli tutumlarynyň rowaçlanmagyna goşant goşmak biziň her birimiziň raýatlyk hem konstitusion borjumyzdyr.

Meretguly TANGIÝEW,

Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa institutynyň uly ylmy işgäri.

Hormatly Prezidentimiz üstünlikli amala aşyrýan döwlet syýasatynda durmuşy ugry ösdürmäge ilkinji derejeli ähmiýet berýär. Her bir işde halkyň bähbidiniň nazarda tutulýandygyna bolsa eziz Diýarymyzda giňden ýaýbaňlandyrylýan gurluşyk-gurnama işleriniň mysalynda aýdyň göz ýetirmek bolýar. Bu babatda welaýatymyzda üstümizdäki ýylyň tamamlanan birinji çärýeginde önjeýli işler bitirildi.

Geçen hasabat döwründe gazanylan netijeler hem-de ýetilen belent sepgitler, hakykatdan-da, guwandyryjy. Has takygy, şu ýylyň geçen üç aýynda welaýatymyz boýunça döwletimiziň özleşdirilen düýpli maýa goýumlary 255,1 million manada barabar boldy. Bu bolsa geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende 7,6 göterim artykdyr. Şonça serişdäniň 55,4 million manady (maýa goýumlaryň umumy möçberiniň 21,7 göterimi) önümçilik maksatly desgalaryň gurluşyk-gurnama işlerine gönükdirildi. Bu görkeziji hem geçen ýylyň deňeşdirilýän döwründäkiden 40 göterime golaý artdy.

Welaýatymyzyň sebitlerinde ilatyň abadan we eşretli durmuşda ýaşamagyna hyzmat etjek binalaryň gurluşygy barha giň gerime eýe bolýar. Şu ýylyň ýanwar — mart aýlarynda medeni-durmuş maksatly desgalaryň gurluşygynda özleşdirilen düýpli maýa goýumlary 199,7 million manada ýetip (maýa goýumlaryň umumy möçberiniň 78,3 göterimi), geçen ýylyň degişli döwrüne görä, 105,5 göterim artdy. Geçen döwürde döwletiň özleşdirilen düýpli maýa goýumlarynyň düzüminde gurluşyk-gurnama işleri 216,6 million manada barabar boldy. Munuň özi özleşdirilen maýa goýumlarynyň 84,9 göterimine barabardyr. Bu ugra gönükdirilen serişdeler geçen ýylyň degişli döwrüne görä, 37,5 göterim artdy.

Şanly ýylyň tamamlanan üç aýynda döwletimiziň düýpli maýa goýumlarynyň hasabyna welaýatymyzda esasy serişdeleriň jemi 354,9 million manatlygy işe girizilip, bu görkeziji geçen ýylyň deňeşdirilýän döwrüne görä, 4,7 esse artdy. Esasy serişdeleriň 9,5 million manady önümçilik maksatly, 345,4 million manady bolsa medeni-durmuş maksatly pudaklarda işe girizildi.

Welaýatymyzda Oba milli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäginde gurulýan desgalarda özleşdirilen düýpli maýa goýumlary 149,8 million manada deň bolup, ýyllyk tabşyryk 61 göterim berjaý edildi. Şonuň netijesinde ýaşaýyş jaýlarynyň 41 müň inedördül metri guruldy, aragatnaşyk ulgamynyň 109,1 kilometre golaýy çekildi we telefon belgileriniň 21,6 müňden gowragy oturdyldy. Häzirki günlerde bu ugurda degişli gurluşyk işleri guramaçylykly dowam edýär. Hasabat döwründe özleşdirilen düýpli maýa goýumlary ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygynda 90,4 million, orta mekdepleriň gurluşygynda 34 million, gazlaşdyrmak desgalarynyň, gaz geçirijileriň gurluşygynda 4,5 million, hassahanalaryň, saglyk öýleriniň we merkezleriniň gurluşygynda 6,9 million manada barabar boldy. Şeýle halk bähbitli işler suw geçiriji, agyz suwuny arassalaýjy, lagym geçiriji ulgamlaryň, awtomobil ýollarynyň, aragatnaşyk ulgamynyň desgalarynyň gurluşyklarynda-da üstünlikli dowam edýär. Şonuň netijesinde üstümizdäki ýylyň aýagyna çenli işe girizilýän kuwwatlyklaryň sany has-da artar.

Hasabat döwründe döwlet eýeçiligine degişli gurluşyk-gurnama kärhanalarynda ýerine ýetirilýän potrat işleriniň möçberleri düýpli artdy. Bu görkeziji 65,5 million manada barabar bolup, geçen ýylyň degişli döwrüne görä, 57,8 göterim köpeldi. Bu işde «Türkmengaz» döwlet konserniniň düzümindäki gurluşyk-gurnama kärhanalarynyň işgärleri has öňe saýlanýarlar.

Hawa, halkymyzyň ýüreginiň şadyna, kalbynyň owazyna öwrülen «Döwlet adam üçindir!», «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýen dünýä nusgalyk ýörelgeler barha rowaçlanýar. Şonuň netijesinde il-ýurduň bähbitlerine hyzmat etjek täze desgalar, medeni-durmuş maksatly binalar köpçülikleýin gurulýar. Olary halkymyz bagtyýar ýaşaýşyň aýdyň alamatlary hökmünde kabul edýär we şeýle abadan durmuşyň gözbaşynda durýan Gahryman Arkadagymyza we Arkadagly Gahryman Serdarymyza tüýs ýürekden çykýan alkyş sözlerini aýdýar.

Mämmetgylyç KÜTIÝEW

Ýakynda Aşgabatda Demir ýollaryň hyzmatdaşlygy guramasynyň agza döwletleriniň (DÝHG) demir ýol ulaglary edaralarynyň ýolbaşçylarynyň we jogapkär wekilleriniň maslahatynyň XXXVIII mejlisi üstünlikli geçirildi. Düýn Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynda guralan «Sebitde ulag-logistik hyzmatdaşlygy we arabaglanyşygy berkitmekde Türkmenistanyň başlangyçlarynyň orny» atly ylmy maslahat bu halkara forumyň jemleri boýunça kabul edilen Aşgabat Jarnamasyna bagyşlandy.

Milli ulag ulgamynyň ösdürilmegi, bir tarapdan, ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşine saldamly goşant goşýan bolsa, beýleki tarapdan, ýurdumyzyň ählumumy ykdysady ulgamdaky ornuny berkitmäge mümkinçilik döredýär. Birleşen Milletler Guramasy we beýleki abraýly halkara guramalar bilen köpugurly hyzmatdaşlyk alyp barýan Bitarap Türkmenistan bütindünýä ulag düzümine işjeň goşulýar. Gadymy Beýik Ýüpek ýolunyň häzirki zaman görnüşinde täzeden dikeldilmegine işjeň gatnaşýan Türkmenistanyň barha kämilleşdirilýän ulag düzümi oňa sebitara ulag-logistika merkezi hökmünde çykyş etmäge şert döredýär.

Ulag pudagynda bar bolan ägirt uly kuwwatdan netijeli peýdalanmak maksady bilen, Maryda, Balkanabatda, Daşoguzda, Türkmenabatda gurlan ýolagçy terminallary, Türkmenbaşy Halkara deňiz porty, Amyderýanyň üstünden geçýän awtomobil we demir ýol köprüleri, Aşgabat, Türkmenbaşy, Türkmenabat, Kerki Halkara howa menzilleri ýurdumyzyň bu ugra gönükdiren iri maýa goýumlarynyň netijesidir. Bulardan başga-da, uçarlar, ýolagçy awtobuslary, otlular, gämiler, ýeňil we ýük awtoulaglary yzygiderli satyn alynýar. Hazaryň türkmen kenaryndaky Halkara deňiz porty häzirki döwürde diňe bir ýurdumyzyň däl, eýsem, tutuş Merkezi Aziýanyň hem deňiz derwezesi hasaplanýar. Garabogazköl aýlagynyň üstünden geçýän Türkmenbaşy — Garabogaz — Gazagystan serhedi awtoulag ýolunyň we köpriniň işe girizilmegi goňşy ýurtlaryň arasyndaky söwda gatnaşyklaryny ösdürmäge, ýük dolanyşygynyň möçberlerini artdyrmaga mümkinçilik berer.

Milli we ýerli harytlary dünýä bazarlarynda çalt ýerlemegi üpjün etmäge mümkinçilik berýän ulag ulgamynyň bolmagy ýurdumyzda bazar ykdysadyýetini ösdürmegiň, önümçilik-tehniki binýady pugtalandyrmagyň esasy şertleriniň biri bolup durýar. Hut şu nukdaýnazardan, Türkmenistan Merkezi Aziýany Hazar, Gara deňiz we Baltika sebitleri, Orta we Ýakyn Gündogar, Günorta we Günorta-Gündogar Aziýa bilen birleşdirýän täze geoykdysady giňişligiň binýadyny döretmegiň, ýagny Ýewraziýa multimodal üstaşyr ulag taslamalaryny durmuşa geçirmegiň tarapdary bolup çykyş edýär. Türkmenistanyň 2023-nji ýylda TRACECA ulag geçelgesini ösdürmek baradaky Ylalaşyga resmi taýdan goşulmagynyň esasy maksady hem Ýewropa bilen Aziýa sebitlerinde netijeli, durnukly we howpsuz ulag gatnawlaryny ösdürmekden ybaratdyr.

Türkmenistan Ýewraziýanyň giňişliginde ýük daşamakda möhüm hyzmatdaşa öwrülmegi maksat edinýär. Üstaşyr ulag-kommunikasiýalar ulgamy babatda döwlet tarapyndan öňe sürülýän başlangyçlar Demirgazyk — Günorta we Gündogar — Günbatar ulag geçelgeleri boýunça ýük daşamalary artdyrmaga niýetlenendir. Bu babatda, ýagny sebitiň Ýewraziýa ulag ulgamyna işjeň goşulyşmagy meselesinde Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň doly işe girizilenden soňra, uly ähmiýete eýe boljakdygy şübhesizdir. 17-nji aprelde hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň Tejen — Mary böleginiň işe girizilmegi-de munuň şeýle boljakdygyny we ýurdumyzda ulag-kommunikasiýa ulgamyny kämilleşdirmäge aýratyn üns berilýändigini görkezýär.

Uzynlygy 600 kilometre deň bolan ýokary tizlikli Aşgabat — Türkmenabat awtomobil ýoly üstaşyr ulag gatnawlarynyň Aziýa — Ýuwaş umman sebitine çenli uzalyp gidýän awtomobil ýollarynyň köpşahaly ulgamyna çalt çykmagyna mümkinçilik berer. Ol ýük awtoulaglaryna Türkmenbaşy Halkara deňiz porty arkaly Hazar deňziniň üsti bilen Russiýanyň günorta, Eýranyň demirgazyk sebitlerine, Kawkaza, Ýewropa, Pars we Oman aýlaglaryna çykmaga şert döreder. Şeýlelikde, sebitiň günorta we gündogar ugurlar boýunça halkara ulag ulgamyna goşulyşmagy üçin Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýoly multimodal logistika ulgamynyň möhüm bölegine öwrüler.

Mälim bolşy ýaly, 2019-njy ýylyň ýanwarynda badalga berlen bu ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň birinji tapgyry — 203 kilometrlik Aşgabat — Tejen bölegi 2021-nji ýylyň oktýabrynda Milli Liderimiziň gatnaşmagynda ulanmaga berlipdi. Awtobanyň Mary — Türkmenabat böleginiň uzynlygy 288 kilometrdir. Onuň ugrunda birnäçe durmuş-medeni we inženerçilik-kommunikasiýa desgalarynyň hem gurulýandygyny aýtmalydyrys. Ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň birinji hem ikinji bölekleriniň mynasyp bolan halkara güwänamalary bolsa onuň tutuşlygyna innowasion desga bolup durýandygyny, bu iri gurluşyga häzirki zaman çözgütleriniň ornaşdyrylýandygyny tassyklaýar.

Türkmenistanyň ulag diplomatiýasynyň mümkinçiliklerini durmuşa geçirmek boýunça öňe süren başlangyçlary we teklipleri netijesinde, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy alty sany Kararnama kabul etdi. Ýurdumyzyň ulag syýasatyny we bu ugurdaky tagallalary dünýä jemgyýetçiliginiň işjeň goldaýandygyny tassyklaýan bu resminamalar halkara ulag-logistika hyzmatdaşlygyny ösdürmäge, Durnukly ösüş maksatlaryny üstünlikli amala aşyrmaga hemaýat edýär. Geçen ýylyň maýynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 77-nji sessiýasynyň 70-nji plenar mejlisinde Türkmenistanyň başlangyjy bilen 26-njy noýabry “Bütindünýä durnukly ulag güni” diýip yglan etmek hakynda Kararnamanyň kabul edilmegi hem ýurdumyzyň daşary syýasatdaky diplomatik üstünligine öwrüldi.

Ýurdumyzyň sebitiň hem-de halkara ulag ulgamyna işjeň goşulyşmagy, ulag-logistika merkezleriniň işiniň netijeli guralmagy, ozaly bilen, kämil hünärmenlere baglydyr. Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynda bu ugur boýunça ýokary bilimli hünärmenler taýýarlanylýar. Munuň üçin talyplarymyz Diýarymyzyň dürli künjeklerinde hereket edýän halkara howa menzillerinde, Türkmenbaşy Halkara deňiz portunda, döwrebap awtoulag we demir ýol kärhanalarynda önümçilik tejribeliklerini geçip, bilimlerini iş bilen utgaşdyryp artdyrýarlar.

Ýokary okuw mekdebimiz bilen Özbegistan Respublikasynyň Daşkent binagärlik-gurluşyk institutynyň, Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň Kazan milli barlag-tehniki uniwersitetiniň hem-de Astrahanyň Deňiz we derýa ulaglary Hazar institutynyň arasynda özara düşünişmek hakynda gol çekilen Ähtnamalara laýyklykda, bu bilim edaralary bilen netijeli hyzmatdaşlyk ýola goýuldy. Hyzmatdaşlar bilen wideoaragatnaşyk arkaly okuw sapaklary we maslahatlar geçirilýär. Şeýle-de sanly aragatnaşyk ulgamlary arkaly daşary ýurtlaryň ýokary okuw mekdepleri hem-de beýleki abraýly bilim edaralary bilen gatnaşyklary işjeňleşdirmek we hyzmatdaşlygy giňeltmek boýunça işler dowam etdirilýär.

Institutymyz 2022-nji ýylda Bütindünýä uniwersitetler reýtingleriniň “UI GreenMetric” sanawyna goşuldy. Geçen ýylyň jemleri boýunça “UI GreenMetric” reýtinginiň sanawy täzelendi we institutymyz ýene sanawda galdy. 2023-nji ýylda bolsa ýokary okuw mekdebimiz “Times Higher Education” halkara uniwersitetler reýtingine goşuldy. Şeýle hem şol ýyl Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary instituty Tehniki uniwersitetler assosiasiýasynyň düzümine girdi. Beýleki halkara reýtinglere goşulmak boýunça hem degişli işler alnyp barylýar.

Milli Liderimiz Gahryman Arkadagymyzyň hem-de hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň tabşyryklaryny we öňümizde goýan wezipelerini gyşarnyksyz berjaý edip, Watanymyzyň ösüşlerine mynasyp goşant goşjak hünärmenleri taýýarlamak ugrunda mundan beýläk-de netijeli işleri alyp bararys.

Muhammetrahym Öwezow,

Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynyň rektory, tehniki ylymlaryň kandidaty.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan mundan beýläk-de ýokary depginlerde ösdürmäge gönükdirilen döwlet maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirilýär. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda durmuşa geçirilýän özgertmeleriň her biri halkymyzyň bähbidini nazarlaýar, röwşen geljegimizi üpjün edýär. Gahryman Arkadagymyzyň hem-de hormatly Prezidentimiziň tagallalary bilen berkarar Watanymyzda ýetilýän belent sepgitlere we gazanylýan uly üstünliklere tüýs ýürekden buýsanýarys. Munuň özi röwşen geljegimiziň hatyrasyna gönükdirilen beýik işlere bolan buýsanjymyzdyr.

Türkmenistan häzir ykdysady taýdan durnukly ösýär we maksatnamalaýyn işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Häzirki wagtda ýurdumyzda dürli pudaklarda sanly ulgamyň mümkinçilikleri ornaşdyrylýar. Bu bolsa ýurdumyzyň durnukly ösüşini üpjün edýär.

Ösüşli ýollaryň şaýatlyk etmegine görä, halkyň we ýurduň ösüşi ylym bilen berk baglanyşyklydyr. Maksatnamalaýyn işleriň durmuşa geçirilmeginde, döwrebap ulgamy ösdürmekde hem ylym-bilimiň aýratyn orny bardyr. Hut şonuň üçin hem ylym-bilimli hünärmenler sanly ulgamyň ösdürilmegine mynasyp goşant goşýarlar. Ösen, kuwwatly döwletde kämil hünärmenlere giň mümkinçilikler bar, olar täzeçe garaýyşlar bilen döwrebap tehnologiýalara erk edýärler. Bu bolsa ösen sanly ulgamy üpjün edýär.

Hormatly Prezidentimiziň «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýen baş ýörelgesinden ugur alyp, döwletimiziň syýasy, ykdysady we ruhy taýdan berk binýady döredilip, berkarar Watanymyz kuwwatly döwlete öwrüldi. Ýokary tehnologiýalara we kämil bilime esaslanýan ösüşiň özi döwrebaplykdyr. Ol halkymyzy röwşen geljege ruhlandyrýar. Ýurdumyzyň ägirt uly mümkinçilikleriniň üstünlikli durmuşa geçirilmegi, milli ykdysadyýetimiziň has-da ösdürilmegi Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň tagallalarynyň aýdyň beýanydyr. Watanymyzyň gülläp ösmegi ugrunda beýik işleri durmuşa geçirýän Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun!

Aýna ÝAZOWA,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň mugallymy.

Mary welaýatynyň çägindäki gaz känlerini sanasaň, sogaby artýar. «Şerepli», «Kelleli», «Ýylan» gaz känleri-de senagat taýdan täze özleşdirilýän gaz ýataklarynyň düzümine girýär. «Kelleli» gaz käninde «Türkmengaz» döwlet konserniniň meýilnamasyna laýyklykda, tebigy gazy ilkinji arassalaýan kuwwatly desga gurulýar. Täze desgany «Marygazçykaryş» müdirliginiň buýurmasyna görä, «Türkmenýöritenebitgazgurnama» trestiniň 2-nji ýöriteleşdirilen edarasynyň gaz gurluşykçylary baş potratçy hökmünde alyp barýar. Gaz känleriniň ulanyş guýularyndan çykarylýan gazy harytlyk derejesine ýetirip, ony Garagum — Üçajy — Malaý ýokary basyşly gaz geçirijisine akdyrmak maksady bilen gurulýan desgada zähmet çekýän gurluşykçylar kömekçi gulluk binalarynyň işini doly tamamlap, häzir diametri 159 we 219 millimetrlik gaz geçirijileriň gurluşygyny, desganyň seperatorlarynydyr kömekçi enjamlaryny, ýygnaýjy hatarlar toplumynyň hem-de ilkinji birikme nokadynyň enjamlaryny gurnamak işlerini alyp barýar.

Hünärmenleriň hasaplamalaryna görä, täze desga işe girizilensoň, gaz känlerinden her gije-gündizde 1 million 100 müň kub metr harytlyk tebigy gaz daşarky bazara ugradylar.

Welmuhammet GALANDAROW.

Türkmenistanyň kanunçylyk binýadyny halkara kadalara laýyk getirmek we ýurdumyzyň ösüşlerini, ykdysady kuwwatyny kämil kanun esasynda berkitmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň döwlet syýasatynyň esasy ugrudyr. Milli kanunçylygy kämilleşdirmekde geçen ýyllaryň içinde uly işler durmuşa geçirildi. Üstümizdäki ýylyň geçen üç aýynda-da bu babatda Kanunlaryň ençemesi kabul edildi.

Döwleti ösdürmegiň, raýat jemgyýetini gurmagyň häzirki zaman maksady — adamyň mynasyp durmuşynydyr erkin ösüşini kemala getirýän maddy, durmuş we ruhy şertleriň döredilmegini üpjün etmekden ybarat. Bu ýagdaý Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe olaryň özara baglanyşygynyň esasyny kesgitleýär.

Garaşsyz Türkmenistanda bazar gatnaşyklaryna geçmegiň türkmen nusgasy özboluşly aýratynlygy bilen tapawutlanyp, ol kanunyň hökmürowanlygyndan, adalatlylykdan we jemgyýetimiziň islegdir talaplaryndan gözbaş alýar. Bazar gatnaşyklary eýeçiligiň köp dürli görnüşini ykrar edýär. Bu ýagdaýda ösüşiňdir hiliň hatyrasyna bäsdeşligi döretmek we ösdürmek üçin hususy hem-de döwlet kärhanalarynyň deň şertlerde hojalygy alyp barmaklary möhüm şert bolup durýar.

Ýurdumyzda durmuşa geçirilýän toplumlaýyn häsiýetli özgertmeler hukuk ulgamyny-da gurşap alýar. Milli ykdysadyýetiň binýadynda kämil kanunçylyk ulgamynyň bolmagy onuň netijeli ösüşiniň möhüm şertleriniň biridir. Ykdysady gatnaşyklary düzgünleşdirýän hukuk esaslaryny gurşap alýan kanunçylyk namalary yzygiderli esasda döwrüň talabyna we halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryna laýyklykda özgerdilýär. Döwlet Baştutanymyz bu gün hereket edýän kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek, şeýle-de ýurdumyzyň ýokary depginlerde ösdürilmegine ýardam berjek kanunlary kabul etmek boýunça işleri dowam etdirmegiň möhümdigini nygtaýar. Bu ugurda amala aşyrylýan işler raýatlaryň hukuklarynyň we azatlyklarynyň kepillikleriniň güýçlendirilmegine, döwletiň, jemgyýetiň we raýatyň bähbitleriniň deňagramlylygynyň has oňyn bolmagyna ýardam edýär.

Döwlet Baştutanymyzyň tabşyryklaryndan ugur alnyp, şu ýylyň 30-njy martynda «Energiýany tygşytlamak we energiýadan netijeli peýdalanmak hakynda», «Gidrometeorologiýa işi hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary kabul edildi. Diýarymyzda şunuň ýaly uly maksatlara gönükdirilen işleriň amal edilmegi hormatly Prezidentimiziň bu ulgamlara aýratyn ähmiýet berýändiginiň, onuň kanunçylyk binýadynyň barha kämilleşdirilýändiginiň mynasyp subutnamasydyr.

Ýazmuhammet DÖWLETOW,

Bäherden etrabynyň prokurorynyň kömekçisi, 3-nji derejeli ýurist.

Her bir güni uly üstünliklere, şanly senelere beslenýän Garaşsyz, hemişelik Bitarap ýurdumyzda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň taýsyz tagallalarynyň we bimöçber aladalarynyň netijesinde, eziz Diýarymyz milli ykdysadyýetimizi kämilleşdirmegiň täze tapgyryna gadam basdy. Döwlet Baştutanymyzyň parasatly baştutanlygynda ykdysady we durmuş taýdan barha kuwwatlanýan ýurdumyzda bank ulgamynyň hyzmatlaryndan, mümkinçiliklerinden, döwrüň ösen talaplaryndan peýdalanmak üçin oňyn ýagdaýlar döredilýär. Bu işleriň ählisi halkymyzyň abadan durmuşyny üpjün etmek ugrunda uly tagallalary durmuşa geçirýän Gahryman Arkadagymyzyň «Döwlet adam üçindir!», Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýen ynsanperwer ýörelgeleriniň durmuşymyzyň ähli ugurlarynda öz beýanyny tapýandygyna şaýatlyk edýär.

Ýurdumyzyň durnukly ösmeginde bank ulgamy möhüm orna eýe bolup, öz işini döwletiň durnukly durmuş-ykdysady ösüşini gazanmaga, ylmyň gazananlaryna esaslanyp, raýatlarymyza ýokary derejede bank hyzmatlaryny hödürlemäge gönükdirýär. Bilşimiz ýaly, halkymyza maliýe hyzmatlarynyň we ykdysady serişdeleriň elýeterliligini üpjün etmek hormatly Prezidentimiziň bank ulgamy boýunça alyp barýan döwlet syýasatynyň möhüm ugry bolup durýar. Şonuň esasynda nagt däl hasaplaşyklaryň we tölegleriň gerimini, bank kartlaryny, ulag hyzmatlaryny, saglygy goraýyş hem-de beýleki hyzmatlaryň görnüşlerini giňeldýän häzirki zaman serişdelerini ornaşdyrmak boýunça netijeli işler alnyp barylýar. Bu bolsa ýurdumyzyň ähli ulgamlary bilen birlikde bank ulgamynyň hem ilatymyza sanly hyzmatlary hödürlemek bilen halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmakda, olara döwrebap hyzmatlary amala aşyrmakda alyp barýan işleriniň aýdyň netijesidir.

Ylmyň, tehnikanyň we innowasion tehnologiýanyň ösmegi adamlaryň döwrebap hyzmatlara bolan talaplaryny barha artdyrýar. Şoňa laýyklykda, banklarda döwrebaplyga we täzeçillige esaslanýan hyzmatlary ýola goýmak zerurlygy ýüze çykýar. Hut şoňa görä-de, soňky ýyllaryň dowamynda bank ulgamy tarapyndan bank amallarynyň täze görnüşlerini girizmek we innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak, telekeçilik işleriniň dolandyrylyşyny kämilleşdirmek boýunça anyk ädimler ädilýär. Dünýä tejribesinden we ilatyň isleginden ugur alyp, banklarda ýola goýulýan hyzmatlaryň hilini yzygiderli ýokarlandyrmak, täze başlangyçlary durmuşa geçirmek boýunça maksatnamalaýyn işler alnyp barylýar. Şu ugurdaky alnyp barylýan işleriň çäklerinde, sanly ulgama geçmek, sanly hyzmatlary ýola goýmak barada alnyp barylýan işleri aýratyn bellemek gerek. Çünki ýurdumyzda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda, milli bank ulgamyna sanly tehnologiýalaryň işjeň ornaşdyrylmagyna aýratyn ähmiýet berilýär. Sanly tehnologiýalaryň giňden peýdalanylmagy bank edaralarynyň bäsleşige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga we müşderilere menzilara bank hyzmatlaryny hödürlemäge mümkinçilik döredýär.

Goý, ýurdumyzyň her bir raýaty hakyndaky aladany döwlet işiniň esasy bölegine öwren Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun!

Oguljennet JUMABAÝEWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň uly mugallymy.

Ene topragyň berekedini artdyrmaly, ilaty ýokary hilli, elýeterli bahaly ekerançylyk we maldarçylyk önümleri bilen bolelin üpjün etmeli. Hormatly Prezidentimiziň oba hojalyk pudagynyň öňünde goýan bu jogapkärli wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirilýär. Şeýle il-ýurt bähbitli işe lebaply oba adamlary hem saldamly goşant goşýarlar. Olaryň üstümizdäki ýylyň birinji çärýeginde gazanan netijeleri ýokarda bellänlerimizi ynandyryjylykly tassyklaýar.

«Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynyň tamamlanan üç aýynda etraplaryň ýyladyşhanalarynda gök-bakja önümleriň 1,8 müň tonnadan gowragy öndürildi we geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende 7,4 göterim ösüş depgini gazanyldy. Öndürilen limon bolsa 36,3 tonna barabar boldy. Şeýle oňyn görkezijiler ilaty öz topragymyzda öndürilýän gowy hilli, arzan bahaly ýokumly önümler bilen üpjün etmäge mümkinçilik berdi.

Welaýatymyzda mallaryň baş sanyny köpeltmek hem-de mallardan alynýan önümleriň möçberlerini artdyrmak ugrunda uly tagallalar edilýär. Häzirki wagtda welaýatymyzyň ähli hojalyklarynda iri mallaryň 597,5 müň başy, dowarlaryň 3 225,6 müň başy, guşlaryň 3 429,1 müň başy, düýeleriň 6,3 müň başy bolup, bu görkezijiler geçen ýylyň başky üç aýy bilen deňeşdirilende ep-esli artykdyr. Hasabat döwründe hojalyklaryň ählisi boýunça etiň 36,8 müň tonnasy (diri agramda), süýdüň 120,1 müň tonnasy, ýumurtganyň hem 54,4 million sanysy öndürildi. Şu zerur önümleriň 98 göterimden gowragynyň hususy hojalyklarda öndürilendigi bellärliklidir. Munuň özi ýurdumyzda döwletimiz tarapyndan hususyýetçileriň ýokary netijeli zähmet çekmekleri, ak bazarlarymyzy zerur önümleri bilen doldurmaklary üçin ähli zerur şertleriň döredilýändiginden habar berýär.

Lebaply dowardarlar ene mallardan owlak-guzy almak işini ýokary guramaçylykly alyp barýarlar. Şu ýylyň geçen döwründe hojalyklaryň ähli görnüşleri boýunça owlak-guzularyň 1 million 276,5 müňden gowragy alyndy. Olaryň 74,4 müň başy oba hojalyk kärhanalaryna degişlidir. Bu bolsa ýylyň başyna bar bolan ene mallaryň 98,8 göteriminden owlak-guzy alnandygyndan habar berýär.

Maldarçylyk önümlerini öndürmekde Saýat etrabynyň maldarlary öňdeligi eýeleýärler. Etrapda häzirki wagtda iri mallaryň 115,7 müň başy, dowarlaryň 486,8 müň başy, guşlaryň 823,2 müň başy bolup, olardan geçen döwürde etiň 7 müň tonnadan gowragy, süýdüň 24,1 müň tonna golaýy, ýumurtganyň bolsa 11,4 milliondan gowragy öndürildi. Munuň özi welaýatymyzda iň ýokary görkezijileriň biridir.

Şanly ýylyň tamamlanan üç aýy oba zähmetkeşleriniň ümzükleriniň öňedigini, olaryň nygmat bolçulygyny döretmek işiniň öň hatarlarynda bolmak hyjuwy bilen joşýandyklaryny aýdyň tassyklaýar. Janypkeş adamlar özlerini her bir işde giňden goldaýan hormatly Prezidentimize we Milli Liderimize özleriniň hoşallyklaryny beýan edýärler.

«Türkmen gündogary».

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistan döwletimiz ösüş-özgerişleriň aýdyň ýoly bilen ynamly öňe barýar. Döwlet Baştutanymyzyň taýsyz tagallalary bilen milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýalaşdyrmagyň ýoly bilen ösüş-özgerişleriň täze belentliklerine çykmagyna giň ýol açyldy.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň milli ykdysadyýetini ösdürmekde, ykdysadyýetimize sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça öňdebaryjy derejelere ýetmekde wajyp wezipeleri öňde goýýar. Ýurdumyzda elektron senagatyny ösdürmek, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna esaslanýan ösen ykdysadyýeti kemala getirmek şu günüň wajyp wezipesi bolup durýar. Bu wezipe innowasion, ýokary tehnologiýaly, bäsleşige ukyply sanly ykdysadyýeti kemala getirmekden ybaratdyr. Hut şu maksat bilen Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy kabul edildi.

Sanly ykdysadyýet diýmek, munuň özi — elektron enjamlarynyň kömegi bilen önümçilik, söwda, alyş-çalyş, sarp etmek, paýlamak boýunça dürli görnüşli çylşyrymly işleri örän gysga wagtda amala aşyrmak diýmekdir. Şol bir wagtda ol şol “akylly” enjamlaryň satyn alynmagynam öz içine alýar. Ýokarda ýatlanymyzy başgaça aýtsak, sanly ykdysadyýet — munuň özi elektron hasaplaşyk, internet-söwda hem-de göni ýaýlym hyzmatlaryny bermekligi öz içine alýan sanly kompýuter tehnologiýalary bilen bagly hereketleriň ulgamydyr.

Öňdebaryjy ulgamyň maliýe we bank edaralarynyň işini kämilleşdirmekdäki ähmiýeti örän uludyr. Bu edaralaryň işiniň sanlylaşdyrylmagy dürli amallary ýerine ýetirmekde wagtyň tygşytlanmagyna, müşderilere edilýän hyzmatlaryň görnüşlerini artdyryp, hilini ýokarlandyrmaga täze mümkinçilikleri açýar. “Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynda ykdysadyýetimizi we dürli ulgamlary sanlylaşdyrmakda netijeli işleriň bady artýar.

Arslan ÇARYÝEW.

Türkmenistanyň “Türkmenistan” DTB-nyň “Pendi” şahamçasynyň sanly bank tehnologiýasy we awtomatizasiýa bölüminiň esasy hünärmeni, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

Ata Watanymyz Türkmenistan Garaşsyzlyk ýyllary içinde durnukly ösüş ýoluna düşdi. Bedew bady bilen öňe barýan ýurdumyzda ähli pudaklar bilen birlikde ýurdumyzyň senagat ulgamynda hem maksatnamalaýyn işler durmuşa geçirilýär. Şeýle netijeli işleriň alnyp barylmagy söwda toplumynyň ähli ugurlaryny kämilleşdirýär. Hereket edýän ulgamlaryň çäginde döwrebap tehniki serişdeleriň ornaşdyrylmagy önümleriň hil taýdan kämilleşmegine giň ýol açýar.

Häzirki döwürde ýurdumyzyň içeri we daşary ykdysady syýasatynda esasy orunlaryň birini eýeleýän söwda toplumy halk hojalygynyň çalt depginde ösýän ugruna öwrüldi. Bu ulgamda maksatnamalaýyn işleriň durmuşa geçirilmeginiň düýp maksady, milli ykdysadyýetimiziň ösüşini hil taýdan täze derejelere çykarmakdan, ilatymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da gowulandyrmakdan ybarat bolup durýar. Söwda we hyzmatlar ulgamynyň ýokary derejelere çykarylmagy milli özgertmelerimiziň netijeli durmuşa geçirilýändiginiň beýany bolup durýar. Şeýle-de ykdysadyýetimiziň döwrebaplaşdyrylýandygyny, bu toplumyň ösüşi esasynda, milli önüm öndürijilerimiziň eksport mümkinçilikleriniň giň gerime eýe bolýandygyny hem bellemek gerek.

Eziz Diýarymyzyň ykdysadyýetiniň esasy ugurlarynyň biri bolan dokma pudagynda-da öndürilýän harytlaryň hili hem barha ýokarlanýar. Bu ugurda döwrebap tehnologiýaly önümçilik düzümleriniň döredilmegi bäsleşige ukyply dürli görnüşli dokma önümleriniň öndürilmegine uly itergi berýär. Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň diwersifikasiýa ýoly bilen ösmegine dokma toplumlary, esasan, pagta süýüminden ýüplükleri taýýarlaýan, dürli görnüşdäki matalary dokaýan, tikinçilik önümlerini öndürýän kärhanalar öz goşantlaryny goşýarlar. Dokma toplumynyň önümçilik kuwwatlygynyň ýokarlandyrylmagy, milli haryt nyşanly önümleriň artdyrylmagy we hil taýdan ýokarlandyrylmagy, şeýle hem olaryň görnüşlerini giňeltmek, ekologiýa taýdan arassa, bäsleşige ukyply önümlerimiziň diňe bir içerki bazarlarda däl, hatda, daşary ýurt bazarlarynda hem eýeleýän ornuny giňeldýär. Garaşsyzlyk ýyllarynda amala aşyrylýan ägirt uly işleriň netijesinde, häzirki döwürde ýurdumyzda «Gala», «Ýeňiş», «Goza», «Wada», «Nusaý», «Bedew», «Bürgüt», «Akpamyk», «Merw», «Jeýtun», «Mäne» ýaly haryt nyşanly dokma önümleri öndürilýär we olar ildeşlerimiz we daşary ýurtly sarp edijiler tarapyndan uly isleg bildirilýän harytlaryň hatarynda durýar.

Milli mirasymyz bolan türkmen haly sungaty häzirki wagtda uly üstünliklere beslenýär. Türkmen halylary deňi-taýy bolmadyk gözelligi we ýokary hilliligi bilen Ýer ýüzünde uly meşhurlyga eýedir. Bu ulgamda «Türkmenhaly» döwlet birleşigi tarapyndan haly önümlerini öndürmekde, şeýle-de haly dokamagyň usullaryny, gadymdan gelýän haly nusgalaryny we irki haly önümlerini gaýtadan dikeltmek üçin oňyn işler durmuşa geçirilýär. Bu birleşigiň çeper halyçylyk kärhanalarynda öndürilýän dürli şekilli halylar hem-de sowgatlyk önümler bilen birlikde, türkmen halylarynyň nusgawy görnüşleri hem öndürilýär. Bularyň ählisi içerki we daşarky bazarlarda bildirilýän talaplary üstünlikli kanagatlandyrýar. Munuň netijesinde, türkmen halkynyň çeperçilik medeniýetiniň gymmatly mirasy bolan halylarymyzyň dünýä meşhurlygy has-da belende göterilýär.

Täze taryhy döwürde döwletimiziň daşary ykdysady gatnaşyklary pugtalandyrylýar, şeýle hem söwda ulgamynyň kuwwatlygyny berkitmek, daşary ýurt işewürleri bilen ýakyn hyzmatdaşlyk saklamak, esasan, maýa goýumlary çekmek üçin anyk işler durmuşa geçirilýär. Häzirki döwürde ykdysady özgertmeleriň netijesinde, birnäçe oňyn işleriň durmuşa geçirilmeginde hususy ulgama möhüm orun degişlidir. Bu ulgam ýokary hilli harytlary, hyzmatlary hödürlemek bilen, azyk, gurluşyk serişdeleriniň önümleriniň we beýlekileriň önümçilik ulgamlaryna maýa goýumlary gönükdirýär. Şol esasda, söwda ulgamyny durnukly ösüş ýoly bilen ösdürmekde telekeçilik ulgamyna, hususan-da, isleg bildirilýän daşary ýurt harytlarynyň ornuny tutýan, eksporta niýetlenen önümleriň öndürilmegine aýratyn ähmiýet berilýär.

Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanda döredilýän giň mümkinçilikleriň netijesinde, milli ykdysadyýetimiziň söwda ulgamynda maksatnamalaýyn işler tapgyrlaýyn durmuşa geçirilip, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesi yzygiderli ýokarlandyrylýar. Şeýle işleriň sakasynda duran Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, il-ýurt bähbitli tutýan tutumly işleri elmydama rowaçlyklara beslensin!

«Esger».

Türkmenistanyň kanunçylyk binýadyny halkara kadalara laýyk getirmek we ýurdumyzyň ösüşlerini, ykdysady kuwwatyny kämil kanun esasynda berkitmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň döwlet syýasatynyň esasy ugrudyr. Milli kanunçylygy kämilleşdirmekde geçen ýyllaryň içinde uly işler durmuşa geçirildi. Üstümizdäki ýylyň geçen üç aýynda-da bu babatda Kanunlaryň ençemesi kabul edildi.

Döwleti ösdürmegiň, raýat jemgyýetini gurmagyň häzirki zaman maksady — adamyň mynasyp durmuşynydyr erkin ösüşini kemala getirýän maddy, durmuş we ruhy şertleriň döredilmegini üpjün etmekden ybarat. Bu ýagdaý Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe olaryň özara baglanyşygynyň esasyny kesgitleýär.

Garaşsyz Türkmenistanda bazar gatnaşyklaryna geçmegiň türkmen nusgasy özboluşly aýratynlygy bilen tapawutlanyp, ol kanunyň hökmürowanlygyndan, adalatlylykdan we jemgyýetimiziň islegdir talaplaryndan gözbaş alýar. Bazar gatnaşyklary eýeçiligiň köp dürli görnüşini ykrar edýär. Bu ýagdaýda ösüşiňdir hiliň hatyrasyna bäsdeşligi döretmek we ösdürmek üçin hususy hem-de döwlet kärhanalarynyň deň şertlerde hojalygy alyp barmaklary möhüm şert bolup durýar.

Ýurdumyzda durmuşa geçirilýän toplumlaýyn häsiýetli özgertmeler hukuk ulgamyny-da gurşap alýar. Milli ykdysadyýetiň binýadynda kämil kanunçylyk ulgamynyň bolmagy onuň netijeli ösüşiniň möhüm şertleriniň biridir. Ykdysady gatnaşyklary düzgünleşdirýän hukuk esaslaryny gurşap alýan kanunçylyk namalary yzygiderli esasda döwrüň talabyna we halkara hukugyň umumy ykrar edilen kadalaryna laýyklykda özgerdilýär. Döwlet Baştutanymyz bu gün hereket edýän kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek, şeýle-de ýurdumyzyň ýokary depginlerde ösdürilmegine ýardam berjek kanunlary kabul etmek boýunça işleri dowam etdirmegiň möhümdigini nygtaýar. Bu ugurda amala aşyrylýan işler raýatlaryň hukuklarynyň we azatlyklarynyň kepillikleriniň güýçlendirilmegine, döwletiň, jemgyýetiň we raýatyň bähbitleriniň deňagramlylygynyň has oňyn bolmagyna ýardam edýär.

Döwlet Baştutanymyzyň tabşyryklaryndan ugur alnyp, şu ýylyň 30-njy martynda «Energiýany tygşytlamak we energiýadan netijeli peýdalanmak hakynda», «Gidrometeorologiýa işi hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary kabul edildi. Diýarymyzda şunuň ýaly uly maksatlara gönükdirilen işleriň amal edilmegi hormatly Prezidentimiziň bu ulgamlara aýratyn ähmiýet berýändiginiň, onuň kanunçylyk binýadynyň barha kämilleşdirilýändiginiň mynasyp subutnamasydyr.

Ýazmuhammet DÖWLETOW,

Bäherden etrabynyň prokurorynyň kömekçisi, 3-nji derejeli ýurist.