Gymmatyň ölçeg serişdesi bolan pul uzak geçmişden bäri adamzada hyzmat edip gelýär. Pul ýüze çykmanka, dürli kesp-kärde zähmet çekýän adamlar bir-biri bilen öz öndüren harytlaryny alyş-çalyş etmek arkaly hasaplaşypdyrlar. Ykdysady gatnaşyklaryň kämilleşmegi netijesinde ähli harytlar we hyzmatlar üçin hasaplaşyp bolýan serişde zerur bolupdyr. Şeýle serişdäniň hyzmatyny dürli döwürlerde ownujak daşlardan başlap gymmat bahaly metallara, kagyz pullara we sanly walýutalara çenli uzak ýoly geçen pul ýerine ýetirip gelýär. Puluň kämilleşmegi jemgyýetiň we döwlet gurluşynyň ösüşi bilen bagly bolupdyr. Çünki pul onuň esasynda durýan döwletiň kepilligi bilen güýç gazanýar. Şol bir wagtyň özünde-de pul birligi islendik ýurduň ykdysady kuwwatynyň esasy görkezijisidir.

1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda Garaşsyz Türkmenistanyň pul birligi — milli manadymyz ulanyşa girizildi. Eýýäm 28 ýyldan bäri milli manadymyz ýurdumyzyň çäginde hereket edýän hasaplaşyk we töleg serişdesi hökmünde ykdysadyýetimiziň ähli pudaklaryna, şol sanda döwlete dahylsyz bölegine we halkymyza hyzmat edip gelýär. Ata Watanymyzyň milli pul birliginiň dolanyşyga girizilmegi bilen döwletiň pul-karz we maliýe syýasatynda toplumlaýyn özgertmeleriň geçirilmegine, bazar gatnaşyklarynyň kemala gelmegine giň ýol açyldy. Milli pulumyzyň dolanyşyga girizilmegi gönüden-göni pul bilen bagly bolan birnäçe meseleleri çözmegi talap etdi: manadyň durnuklylygyny, kadaly hereketini ýola goýmak, onuň goraglylygyny üpjün etmek, satyn alyp bilijilik ukybyny ýokarlandyrmak we beýlekiler.

Milli manadyň hümmetiniň durnukly derejede saklanmagy ýurdumyzyň ykdysady ösüşiniň wajyp şerti bolmagynda galýar. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda amala aşyrylýan ykdysady syýasatyň netijesinde, milli manadymyzyň hümmetini durnukly derejede saklamak, netijeli pul-karz syýasatyny alyp barmak, maliýe gatnaşyklaryny kämilleşdirmek babatynda giň gerimli özgertmeler durmuşa geçirilýär.

2009-njy ýylyň 1-nji ýanwarynda ýurdumyzda milli puluň reformasy amala aşyryldy, ýagny milli manadymyzyň denominasiýasy geçirildi. Denominasiýanyň geçirilmegi milli manadyň dolanyşygynyň netijeliligini ýokarlandyrmak, nyrhlaryň emele gelşini ýönekeýleşdirmek we hasaplaşyklary geçirmegi aňsatlaşdyrmak, döwlet serişdelerini tygşytlamak wezipeleri bilen baglanyşyklydyr.

Häzirki wagtda Türkmenistanyň pul-karz syýasatynyň strategik ugurlary pul dolanyşygynyň durnuklylygyny we durnukly ykdysady ösüşi gazanmak maksady bilen, ilatyň maddy-hal ýagdaýyny gowulandyrmakdan, milli ykdysadyýetiň bäsdeşlige ukyplylygyny berkitmekden, bank ulgamynyň halkara maliýe bazarlaryna utgaşykly aralaşmagy üçin amatly makroykdysady şertleriň döredilmeginden ybarat bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň sazlaşykly ösüşini üpjün edýän döwlet maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirilýär. Nagt däl hasaplaşyklarynyň gerimini giňeltmek, ýerine ýetirilýän bank hyzmatlarynyň hilini has-da ýokarlandyrmak boýunça uly işler amala aşyrylýar. Ýurdumyzyň bank edaralary tarapyndan bankyň müşderilerine we ilata edilýän sanly bank hyzmatlarynyň gerimini giňeltmek, olaryň elýeterliligini üpjün etmek boýunça anyk çäreler durmuşa ornaşdyrylýar.

Ykdysadyýetimiziň sazlaşykly ösdürilmegi netijesinde milli manadymyzyň hümmetiniň durnukly saklanylmagy hormatly Prezidentimiziň durmuş-ykdysady syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegine hem-de halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da ýokarlandyrylmagyna ýardam eder. Ata Watanymyzyň ähli ugurlarda ösüşleri gazanmagy, abraýynyň ýokarlanmagy hem-de halkymyzyň eşretli durmuşda ýaşamagy ugrunda irginsiz tagallalary edýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, il-ýurt bähbitli işleri rowaç bolsun!

Permandurdy GURBANOW,

Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullygy akademiýasynyň diňleýjisi.

27-nji oktýabrda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň käbir orunbasarlarynyň, nebitgaz toplumynyň ýolbaşçylarynyň hem-de «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021» atly XXVI halkara maslahata gatnaşmak üçin ýurdumyza gelen Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň «Tatneft» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň wekilleriniň gatnaşmagynda iş maslahatyny geçirdi. Maslahatyň barşynda nebitgaz pudagyny mundan beýläk-de ösdürmegiň, ýurdumyzyň känlerinde nebitiň çykarylyşyny artdyrmagyň meseleleri, şeýle hem «Tatneft» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti bilen hyzmatdaşlygy giňeltmegiň geljegi ara alnyp maslahatlaşyldy. Maslahatyň çäklerinde ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyny ösdürmegi, onuň dünýäniň energetika bazarlarynda eýeleýän ornuny pugtalandyrmagy ugur edinýän bilelikdäki taslamanyň tanyşdyrylyş dabarasy geçirildi.

Milli Liderimiz maslahatda dünýäniň öňdebaryjy energetika döwletleriniň hatarynda durýan ýurdumyzda ykdysadyýetiň beýleki pudaklary bilen birlikde nebitgaz pudagyna hem aýratyn ähmiýet berilýär diýip belledi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow maslahatyň dowamynda nebit çykarýan pudagyň ösüşiniň ileri tutulýan ugurlary barada durup geçdi. «Tatneft» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti bilen hyzmatdaşlygyň ýola goýlan döwrüne hem-de onuň ýerine ýetirilişi baradaky maglumatlara ünsi çekdi.

Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, nebitgaz pudagyna maýa goýumlary çekmek maksady bilen we halkara tejribä laýyklykda, nebit känlerini özleşdirmek üçin şu döwürde «Tatneft» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti tarapyndan bitirilen işler iki tarap üçin hem ykdysady taýdan bähbitlidir.

Döwlet Baştutanymyz «Türkmennebit» döwlet konserniniň edaralarynyň öňünde durýan ilkinji nobatdaky wezipeleriň üstünde durup geçdi. Döwlet konserniniň işini has-da kämilleşdirmegiň möhümdigi aýratyn bellenildi. Şunuň bilen baglylykda, täze nebit känlerini açmak we olary netijeli özleşdirmek boýunça anyk görkezmeler berildi.

Iş maslahatynda «Tatneft» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň baş direktory Nail Maganow hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa «Türkmennebit» döwlet konserni bilen baglaşylan şertnamalara laýyklykda, günbatar Türkmenistanyň käbir ýataklarynda ýerine ýetirilen işler barada hasabat berdi.

Milli Liderimiz «Tatneft» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň wekillerine hyzmatdaşlyk meselelerine jogapkärli we oňyn çemeleşýändikleri üçin minnetdarlyk bildirip, ösüşiň geljekki meýilnamalaryny nazara almak bilen, Türkmenistanda netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin ähli şertleriň döredilendigini nygtady.

Döwlet Baştutanymyz wise-premýer Ş.Abdrahmanowa hem-de «Türkmennebit» döwlet konserniniň ýolbaşçysy G.Baýgeldiýewe ýüzlenip, döwlet konserni tarapyndan çig nebiti gazyp almagyň möçberlerini artdyrmak hem-de tassyklanylan meýilnamalary ýerine ýetirmek üçin öňde durýan işleriň geljegi uly ugurlaryna ünsi çekdi.

Döwlet Baştutanymyz maslahaty jemläp, oňa gatnaşyjylara Türkmenistanyň we Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň halklarynyň abadançylygyna gönükdirilen bilelikdäki işlerinde üstünlikleri arzuw etdi.

«Aşgabat».

Mälim bolşy ýaly, «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyz şöhratly taryhymyza altyn harplar bilen ýazylýan şanly wakalara beslenýär. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk ýubileýi uludan tutulan üstümizdäki ýylda ýene bir taryhy sene — milli manadymyzyň 28 ýyllyk baýramy Diýarymyzda giňden toýlanar. Öz nobatynda Garaşsyzlyk ýyllarynda türkmen manadynyň döwletimiziň, milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşiniň özboluşly nyşany hökmünde milli buýsanjymyza öwrülendigini aýratyn bellemek gerek.

Milli pullar islendik bir döwletiň ykdysadyýetiniň aýrylmaz bölegi hasaplanylýar. Uzak taryhy geçmişe göz aýlasak, pul harydyň alyş-çalyş gymmatynyň taryhy ösüşiniň netijesinde emele gelipdir. Dürli döwürlerde halklaryň arasynda pullaryň dürli görnüşleri ulanylypdyr. Pullaryň şeýle giňden ulanylmagy netijesinde, öý hojalyklarynyň we döwletleriň arasyndaky ykdysady gatnaşyklaryň çägi has-da giňäpdir. Şu jähetden, wagtyň geçmegi we özara alyş-çalşyň düýpli ösmegi bilen, pul düşünjesiniň üsti nagt däl hasaplaşyklaryň bank kartlary, elektron pul hem-de elektron gapjyk ýaly zamanabap gurallary esasynda ýetirilipdir.

Häzirki wagtda türkmen manady milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşini alamatlandyrýan özboluşly nyşan hökmünde göz öňümizde janlanýar. Hakykatdan-da, Türkmenistanyň milli pulunyň — milli manadymyzyň 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda dolanyşyga girizilmeginden soňra, ata Watanymyz ykdysadyýeti ösdürmegiň dünýä jemgyýetçiligi üçin nusga alarlyk giň tejribesini toplady. Munuň özi milli pulumyzyň diňe bir ykdysady üstünlikleriň däl, eýsem, kuwwatly özygtyýarly ösüşimiziň, Garaşsyzlygymyzyň nyşanyna öwrülendigini görkezýär.

Garaşsyzlygymyzyň ilkinji ýyllarynda milli manadymyzyň dolanyşyga goýberilmegi ýurdumyzda ýagty ertirleri nazarlaýan giň möçberli ykdysady özgertmeleri üstünlikli amala aşyrmaga gönükdirilen özbaşdak pul-karz syýasatyny alyp barmaga ýardam berdi. Bu babatda Esasy Kanunymyzda hem aýratyn bellenilip geçilýär we onuň kanuny binýady berkidilýär. Has takygy, Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň 138-nji maddasyna laýyklykda, döwletimiziň bank ulgamy ýurdumyzda ýeke-täk pul-karz syýasatyny alyp barýan Merkezi banky we beýleki bank edaralaryny öz içine alýar. Şeýle hem Türkmenistanyň Merkezi banky nagt pul dolanyşygyny guramagy we hasaplaşyk töleg ulgamynyň netijeli işlemegini hem-de beýleki wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirýän edaradyr.

Ýurdumyzda milli manadymyz bilen bagly kanunçylygyň kämilleşdirilmegi we yzygiderli pugtalandyrylmagy Diýarymyzda amala aşyrylýan pul-karz syýasatynyň netijeli häsiýete eýe bolmagyna mümkinçilik berýär. Esasy Kanunymyzda türkmen milli manadynyň ýurdumyzyň çäginde ýeke-täk kanuny töleg serişdesi bolup durýandygy nygtalyp geçilýär. Globallaşma hadysasynyň çuňlaşýan we ýurdumyzyň halkara abraýynyň has-da belende göterilýän häzirki zaman şertlerinde bolsa, daşary söwdada pula gözegçilik etmek babatda bar bolan wezipeleri ýerine ýetirmek işleri «Daşary ykdysady gatnaşyklarynda puly kadalaşdyrmak we pula gözegçilik etmek hakynda» Türkmenistanyň Kanuny we beýleki hukuk namalary esasynda düzgünleşdirilýär.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýen şygar astynda geçýän şu ýylyň 1-nji noýabrynda milli manadymyzyň dolanyşyga girizilenine 28 ýyl dolýar. Geçilen 28 ýyllyk taryhy ýol bolsa, maliýe, ykdysady we bank ulgamynda ýetilen ajaýyp sepgitlere — gazanylan beýik ösüşlere hem-de amala aşyrylan ajaýyp özgertmelere baý boldy. Bu ugurda 2009-njy ýylyň 1-nji ýanwarynda milli manadymyzyň denominasiýasy geçirildi. Netijede, nominallary 1, 5, 10, 20, 50, 100 manat bolan banknotlar hem-de hümmeti 1, 2, 5, 10, 20 we 50 teňňä deň bolan şaýy pullar dolanyşyga goýberildi. Köp wagt geçmän, has takygy, 2012-nji ýylda nominallary 1, 5, 10 we 20 manat bolan, 2014-nji ýylda nominallary 1, 50 we 100 manat bolan modifisirlenen banknotlar dolanyşyga girizildi. Şol sanda taryhy waka — 2017-nji ýylda Aşgabat şäherinde geçirilen Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlary mynasybetli Türkmenistanyň Merkezi banky tarapyndan nominallary 1, 5, 10, 20, 50 we 100 manat bolan modifisirlenen banknotlaryň dolanyşyga goýberilendigi hem aýratyn bellenilmäge mynasypdyr.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzda üstünlikli amala aşyrylýan pul-karz syýasaty netijesinde ajaýyp ösüşler gazanylýar. Halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesi has-da ýokarlandyrylyp, bank ulgamynda geçirilýän özgertmeler esasynda nagt däl hasaplaşyklaryň gerimi giňeldilýär we olaryň täze görnüşleri önümçilige ornaşdyrylýar. «Internet-bank», «Mobil-bank», «Elektron söwda» ýaly hyzmatlar nagt däl hasaplaşyklaryň häzirki zaman görnüşleri bolup durýar. Munuň özi milli manadymyzyň 28 ýyllyk baýramyny belleýän Türkmenistanda döwrebap pul-karz syýasatynyň netijeli durmuşa geçirilýändigine aýdyň şaýatlyk edýär.

Hojamyrat KASYMOW,

Daşoguz welaýat maliýe-ykdysady orta hünär okuw mekdebiniň mugallymy.

Hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen ýurdumyzda maýa goýum syýasatynyň üstünlikli amal edilmegi netijesinde, Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe halkymyzyň hal-ýagdaýyny yzygiderli gowulandyrmak, täze iş orunlaryny döretmek bilen bagly giň mümkinçilikler açylýar. Ýurdumyzda importyň ornuny tutýan önümleriň we hyzmatlaryň sanawy barha artýar. Häzirki wagtda ýurdumyzda milli hem-de halkara ähmiýetli maýa goýum taslamalary durmuşa geçirilýär. Şeýle diýildigi, ozaly bilen, dünýäniň ösen döwletleri, abraýly halkara guramalary we iri kompaniýalary Garaşsyz Türkmenistan döwletimizi özleri üçin ynamdar hyzmatdaş hökmünde tanaýarlar diýildigidir. Şunda Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda höküm sürýän asudalygyň, abadanlygyň uly ähmiýeti bardyr.

Ýurdumyzyň maýa goýum syýasaty ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, öndürilýän önümleriň we hyzmatlaryň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak, ösüşiň durmuş-innowasion ýoluna tapgyrlaýyn geçmek ýaly maksatlary özünde jemleýär. Şunda ykdysadyýetiň durnukly we deňeçer ösüşini üpjün etmek aýratyn üns merkezinde saklanylýar. Milli maýa goýum syýasatyny amala aşyrmakda ýurdumyzyň banklary hem möhüm orun eýeleýär. Olar tassyklanylan maýa goýum Maksatnamalaryna laýyklykda, milli ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny: ýangyç-energetika, senagat, ulag-aragatnaşyk, oba hojalyk, saglygy goraýyş toplumlaryny we beýlekileri maliýeleşdirýärler. Şeýle-de ilat üçin ýaşaýyş jaýlaryny, bilim edaralaryny we beýlekileri gurmak üçin karzyna maliýe serişdeleri goýulýar.

Telekeçilere döwlet goldawynyň berilmegi ýurdumyzyň maýa goýum syýasatynyň ýene-de bir möhüm ugrudyr. Agrosenagat pudagyny ösdürmäge berilýän üns netijesinde, oba hojalyk önümlerini, et we et önümlerini, ýag alynýan ekin görnüşlerini, gök, bakja, süýt we süýt önümlerini, gant şugundyryndan şeker öndürmek, ýüň we ýüň önümlerini öndürmek, guşçulygy ösdürmek, gaýtadan işlenen önümleriň möçberlerini artdyrmak we olary daşary ýurt bazarlaryna çykarmak babatda önjeýli işler durmuşa geçirilýär.

Maýa goýumy karzlaşdyrmagyň bir görnüşi bolup, onuň maksady önümçilige goýlan goýumlardan haýyr, girdeji almakdyr. Ýurdumyzda şu hili karzlaşdyrma netijesinde gurlup ulanylmaga berlen iri önümçilikleriň, ýol-ulag infrastrukturalarynyň we beýlekileriň özleri üçin goýlan maýa goýumlaryny — karzlaryny doly ýapmak bilen, indi döwletimize uly möçberde girdeji getirýänleriniň sany barmak basyp sanardan kändir. Munuň özi Gahryman Arkadagymyzyň tagallasy bilen oýlanyşykly düzülen we ýokary depginde durmuşa geçirilýän milli maýa goýum syýasatynyň oňyn netijesidir.

Nadira BABAJANOWA,

Türkmenistanyň Gahrymany A.Nyýazow adyndaky ýöriteleşdirilen bank mekdebiniň talyby.

28.10.2021. Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistana gelen Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň (YHG) Baş sekretary Husraw Nozirini kabul etdi.

Myhman döwlet Baştutanymyz bilen salamlaşyp hem-de ýurdumyza gelmäge çakylyk üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, YHG-nyň işjeň agzasy we şu ýylky başlygy hökmünde Türkmenistanyň alyp barýan işiniň netijeli häsiýetini belledi. Dünýä derejesinde ýurdumyza belent abraý getiren milli Liderimiziň alyp barýan parahatçylyk söýüjilikli, döredijilikli syýasatyny Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň doly goldaýandygy nygtaldy.

Jenap Husraw Noziri Aşgabatda ilkinji gezek bolýandygyny aýdyp we şäheriň özünde galdyran täsirleri barada gürrüň berip, ak mermerli türkmen paýtagtynyň gözelliginiň hem-de binagärliginiň ýokary baha mynasypdygyny aýratyn belledi. Paýtagtymyz hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly we öňdengörüjilikli baştutanlygynda Türkmenistanyň ösüşiniň hem-de rowaçlygynyň aýdyň beýany bolup durýar. Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Baş sekretary mümkinçilikden peýdalanyp, milli Liderimizi Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy bilen gutlady we bu şanly senäniň şu ýyl Aşgabatda geçiriljek YHG-nyň XV sammiti bilen gabat gelendigini nygtady.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow gutlaglar we hoşniýetli sözler üçin minnetdarlyk bildirip, Bitarap döwletimiziň gyzyklanma bildirýän daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň ählisi, şol sanda abraýly sebitleýin we halkara guramalar bilen giňden gatnaşyk etmäge hemişe açykdygyny belledi. Milli Liderimiz bular barada aýdyp, YHG bilen gatnaşyklaryň yzygiderli ösdürilýändigini nygtady. Bu gurama bilen bilelikde işlemegiň uly tejribesi toplanyldy. Şonuň bilen birlikde, Türkmenistan bu gurama agza ýurtlar bilen dostlukly, hoşniýetli gatnaşyklary üstünlikli ösdürýär.

Duşuşygyň dowamynda Türkmenistanyň YHG-ä häzirki başlyklyk etmegi hem-de degişli maksatnamanyň durmuşa geçirilmegi babatda mundan beýläkki hyzmatdaşlygyň geljegi we esasy ugurlary barada pikir alyşmalar boldy. 28-nji noýabrda — YHG-nyň gününde Aşgabatda geçiriljek Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň XV sammitine taýýarlyk görmek meselelerine aýratyn üns berildi.

YHG agza döwletleriň ägirt uly kuwwaty söwda-ykdysady ulgamda, senagat pudagynda, innowasiýalary hem-de öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak babatda, maýa goýumlar ugry boýunça özara bähbitli hyzmatdaşlyk üçin amatly mümkinçilikleri döredýär.

Jenap Husraw Noziri oňyn we ysnyşykly hyzmatdaşlygyň öňe ilerledilmeginde berýän goldawy üçin milli Liderimize tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sammitiniň paýtagtymyzda üstünlikli, ýokary guramaçylyk derejesinde geçiriljekdigine hem-de çuň many-mazmuna eýe boljakdygyna ynam bildirdi. Bu ýerde munuň üçin ähli şertler döredildi. Bellenilişi ýaly, munuň üçin YHG tarapyndan hem ähli tagallalar ediler.

Duşuşygyň ahyrynda hormatly Prezidentimiz we YHG-nyň Baş sekretary Türkmenistanyň hem-de Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň tutuş dünýäde abadançylygyň we rowaçlygyň bähbidine dostlukly, hoşniýetli gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna gönükdirilen köpýyllyk netijeli hyzmatdaşlyga ygrarlydygyny ýene bir gezek tassykladylar.

27-nji oktýabrda Aşgabatda Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň binasynda gibrid görnüşde ýurdumyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygyna bagyşlanyp «Türkmenistanyň nebiti we gazy-2021» (OGT 2021) atly ХХVI halkara maslahaty öz işine başlady.

Türkmenistanyň daşary ýurt hyzmatdaşlary bilen nebitgaz ulgamyndaky gatnaşyklaryny berkitmeklige we ösdürmeklige ýardam berýän her ýyl geçirilýän bu abraýly işewürlik forumynyň maksady – geljekde energetika ulgamyny durnukly ösdürmek boýunça gatnaşyklary berkitmek, ählumumy energiýa ulgamyndaky soňky ösüş dessurlaryna syn bermek, Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna göni daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek mümkinçiliklerini giňeltmek.

Türkmenistanyň Prezidentiniň maslahatyň gatnaşyjylaryna ýollan gutlagynda bellenilişi ýaly, nebitgaz senagatyny ösdürmek Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzy ykdysady taýdan ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň biri boldy. Döwletimiziň amala aşyrýan energetika strategiýasyna laýyklykda, ýurdumyzyň uglewodrod serişdelerini halkymyzyň we beýleki ýurtlaryň halklarynyň bähbidine gönükdirmek babatda alnyp barylýan işler öz oňyn netijesini berýär. Şeýle-de döwlet Baştutanymyz öz gutlagynda Türkmenistanyň dünýäde energiýa serişdelerini köp möçberde iberýän döwletleriň biri bolmak bilen, bu serişdeleri daşary ýurtlara ibermegiň durnukly halkara ulgamlaryny döretmegiň tarapdarydygyny belledi.

Bu abraýly halkara forum «Тürkmengaz», «Тürkmennebit» Döwlet konsernleri we «Тürkmengeologiýa» Döwlet korporasiýasy tarapyndan «Тürkmenforum» hojalyk jemgyýeti, «TAPI Pipeline Company Ltd», «NaPeCo» kompaniýalary bilen hyzmatdaşlykda «GaffneyCline» we «SOCAR» kompaniýalarynyň goldamagynda gurnaldy.

28-nji oktýabra çenli dowam etjek ýokary derejeli maslahatynyň işine Türkmenistanyň ugurdaş ministrlikleriniň we pudak edaralarynyň, ýurdumyzda akkreditirlenen diplomatik missiýalarynyň hem-de halkara guramalarynyň wekilhanalarynyň ýolbaşçylary we wekilleri, ýerli we daşary ýurt köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň žurnalistleri gatnaşýarlar. Foruma göni wideoaragatnaşyk arkaly dünýäniň 100-e golaý öňdebaryjy nebitgaz kompaniýalarynyň, iri halkara guramalarynyň we 32 sany döwletden bank wekilleri hem gatnaşýarlar.

Bu maslahatda türkmen tarapyndan gatnaşyjylardan başga, Ýewropa Ykdysady Hartiýasynyň Sekretariatynyň Baş sekretary, Nebiti eksport edýän ýurtlar guramasynyň Baş sekretary, Global gaz merkeziniň başlygy we «GAZNAT SA» kompaniýasynyň Baş direktory, Nebit inženerleri jemgyýetiniň prezidenti, «CNPC», «Lukoýl», «ARETI» kompaniýalarynyň prezidentleri, «Dragon Oil» we «PETRONAS» kompaniýalarynyň Baş ýerine ýetiriji direktorlary, «SOCAR Trading SA» kompaniýasynyň ýerine ýetiriji direktory, Beýik Britaniýanyň Premýer-ministriniň Türkmenistandaky söwda wekili, BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysy, Ýewropa Bileleşiginiň we ÝHHG-niň Türkmenistandaky Ilçileri, Aziýa Ösüş Bankynyň Türkmenistandaky wekilhanasynyň direktory, daşary ýurt bilermenleri we ylmy işgärleri, şeýle-de kompaniýalaryň beýleki wekilleri öz çykyşlaryny beýan etdiler.

Maslahatyň dowamynda energetikanyň geljegi, iri sebitleýin taslamalaryň amala aşyrylyşy, şol sanda TOPH gaz geçirijisiniň gurluşygy, täze gaz-himiýa taslamalarynyň geljekki mümkinçilikleri, gury ýerde we deňizde maýa goýum mümkinçiliklerine syn, ýangyç-energetika ulgamynyň ösüşiniň ählumumy ösüş dessurlary, dünýäde iň iri Galkynyş gaz känini özleşdirmek mümkinçilikleri, arassa energiýa geçmekde tebigy gazyň orny ýaly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Maslahatyň barşynda tejribe alyşmak hem-de gatnaşyjylary Türkmenistanyň nebitgaz ulgamynda amala aşyrylýan esasy taslamalaryň ýagdaýy bilen tanyşdyrmak üçin prezentasiýalar we panel mejlisler görkezildi.

Maslahat dürli ugurlar boýunça bäş mejlisde dowam eder.

Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyz durnukly ösüşi nazarlap, bedew bady bilen öňe barýar. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ata Watanymyzda halk bähbitli işler üstünlikli amala aşyrylýar. Şunda iň döwrebap ugurlar, sanly ulgamyň giň mümkinçilikleri göz öňünde tutýar. Ýurdumyzyň ylmy-tehniki binýadyny has-da berkitmek, innowasiýalary durmuşa ornaşdyrmak, bu ugurdan hünärmenleri taýýarlamak, esasy ugur hökmünde nazara alynýar. Bilşimiz ýaly, ylmyň iň täze gazananlary beýik ösüşlere barýan ýollary salgy berýär. Gahryman Arkadagymyz eşretli zamanamyzda göz öňünde tutulan maksatnamalary we meýilnamalary üstünlikli ýerine ýetirmegiň görnüşlerini, usullaryny we serişdelerini paýhaslylyk bilen anyk kesgitleýär hem-de olary ýerine ýetirmegiň ygtybarly ýollaryny salgy berýär.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda il-ýurt bähbitli işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Esasan hem milli ykdysadyýetimizi has-da kuwwatlandyrmakda kabul edilýän maksatnamalaryň aýratyn ähmiýeti bardyr. Şonuň esasynda hem ösüşiň iň ygtybarly ýoly, döwrebap ýörelgeleri işlenip taýýarlanýar. Häzirki ylmyň ösýän döwründe ösüşiň iň tiz görnüşi sanly ulgam hasaplanýar. Sanly ulgam tizlik, amatlylyk, tygşytlylyk düşünjesini özünde jemleýär. Şonuň üçin hem sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden peýdalanmak döwrebaplyk we uly ösüşdir.

Häzirki bagtyýarlyk döwrümizde elektron senagatynyň hem barha ýokarlanýandygyny, ösen tehnologiýalaryň önümçiliginiň ýola goýulýandygyny aýratyn bellemegimiz gerek. Munuň özi hem bu ugurda kämil hünärmenleriň taýýarlanýandygyny, ylym-bilimiň has-da ösdürilýändigini aýdyň beýan edýär. Bu bolsa her bir işiň ylmy esasda alnyp barylýandygyny alamatlandyrýar.

Ýurdumyzda ähli pudaklaryň we ulgamlaryň, dolandyryş edaralarynyň işini gowulandyrmak maksady bilen, olaryň düzümlerine sowatly, oňat taýýarlykly hünärmenler giňden çekilip durulýar. Hormatly Prezidentimiz islendik işe iňňän jogapkärçilikli we täzeçillikli çemeleşmegi, halka wepalylyk bilen janaýamazakly gulluk etmegi parasatly belleýär. Zähmetsöýerlik we ylymlylyk hünärmenleriň baş maksadydyr.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzy has-da ösdürmek, ykdysady taýdan kuwwatlandyrmak boýunça öňdengörüjiligi netijesinde milli ykdysadyýetimize öňdebaryjy halkara tejribeleri giňden ornaşdyrylýar. Gazanylýan ykdysady ösüşler öz gezeginde eziz Diýarymyzyň ähli pudaklarynyň ösüşine kuwwatly itergi berýär. Şeýle buýsandyryjy ösüşleri ata Watanymyza bagyş edýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, beýik işleri hemişe rowaç bolsun!

Elmira NÖKEROWA,

S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň mugallymy.

«Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021» atly XXVI halkara maslahat

Aşgabat, 27-nji oktýabr (TDH). Şu gün Söwda-senagat edarasynda «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021» atly XXVI halkara maslahat öz işine başlady. Maslahat “Türkmengaz”, “Türkmennebit” döwlet konsernleri we “Türkmengeologiýa” korporasiýasy tarapyndan hem-de “GaffneyCline” britan kompaniýasynyň ýardam bermeginde “Türkmen Forum” hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlykda guraldy.

Nebitgaz senagaty milli ykdysadyýetimiziň esasy pudagydyr. Ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan depginli ösüşini üpjün etmekde bu pudaga uly orun degişlidir.

Uglewodorod serişdeleriniň ägirt uly gorlaryna eýe bolan Garaşsyz, Bitarap Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyny innowasion taýdan ösdürmäge gönükdirilen toplumlaýyn strategiýany yzygiderli durmuşa geçirýär. Nebitgaz toplumynyň baý kuwwatyny has netijeli peýdalanmak, öňdebaryjy tehnologiýalar we işläp taýýarlamalar esasynda ugurdaş düzümleri döwrebaplaşdyrmak onuň esasy düzüm bölekleridir. Şunda ekologiýa, gazyp alýan we gaýtadan işleýän ulgamlaryň kuwwatlyklaryny artdyrmaga, “mawy ýangyjyň” daşary ýurtlara iberilýän ugurlaryny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge aýratyn üns berilýär.

Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň şöhratly 30 ýyllygy bellenen şu ýyl energetika pudagynda halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga we ösdürmäge gönükdirilen bu abraýly maslahat diňe bir adaty görnüşde geçirilmän, eýsem, Aşgabatdan onlaýn usulda dünýäniň onlarça ýurduna görkezilýär. Oňa Hökümet düzümleriniň, degişli ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, abraýly guramalaryň ýolbaşçylary hem-de daşary ýurtlaryň Türkmenistanda işleýän köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşýarlar.

30-dan gowrak döwletden 100-den gowrak kompaniýanyň, iri halkara guramalaryň we banklaryň wekilleri sanly ulgam arkaly maslahata goşuldy.

Çärä gatnaşyjylaryň şeýle giň düzümi ägirt uly energetika kuwwatyna eýe bolan hem-de nebitiň we gazyň gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýän Türkmenistan bilen dürli döwletleriň işewür toparlarynyň netijeli gatnaşyklary ösdürmäge uly gyzyklanmasynyň aýdyň subutnamasydyr. Şonuň bilen birlikde dünýä jemgyýetçiliginiň ýurdumyz bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga bolan gyzyklanmasy “Açyk gapylar” syýasaty hem-de hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça öňe süren oňyn başlangyçlary bilen berk baglydyr.

“Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021” forumynyň açylyş dabarasynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň maslahata gatnaşyjylara iberen Gutlagy uly üns bilen diňlenildi. “Ýurdumyzyň nebitgaz senagatynyň gazananlary bilen dünýä jemgyýetçiligini giňden tanyşdyrmak we bu ugurda daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen tejribe alyşmak üçin her ýyl geçirilýän halkara maslahatyň energiýa serişdelerini gözläp tapmakda, özleşdirmekde we pudagyň işiniň halkara ülňülere laýyk gelmeginde ähmiýeti uludyr” diýlip, milli Liderimiziň Gutlagynda bellenilýär.

Nebitgaz senagatyny ösdürmek Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzy ykdysady taýdan ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň biri boldy. Döwletimiziň amala aşyrýan energetika strategiýasyna laýyklykda, ýurdumyzyň uglewodorod serişdelerini halkymyzyň we beýleki ýurtlaryň halklarynyň bähbidine gönükdirmek babatda alnyp barylýan işler öz oňyn netijesini berýär.

Şeýle hem hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Gutlagynda Türkmenistan dünýäde energiýa serişdelerini köp möçberde iberýän döwletleriň biri bolmak bilen, bu serişdeleri daşary ýurtlara ibermegiň durnukly halkara ulgamlaryny döretmegiň tarapdarydyr. Eksport etmegiň ugurlaryny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, ösen köpugurly turba geçirijiler ulgamyny döretmek Garaşsyz döwletimiziň energetika syýasatynyň ileri tutulýan esasy ugry bolup durýar diýlip nygtalýar.

Maslahatyň umumy mejlisi ählumumy energiýa ulgamynyň häzirki ýagdaýyna we geljekki ösüşine bagyşlandy. Türkmen tarapyndan çykyş edenleriň nygtaýşy ýaly, ýurdumyz bu strategik ulgamda halkara hyzmatdaşlyga ählumumy abadançylygy, rowaçlygy we gülläp ösüşi kesgitleýän ýagdaýlaryň biri hökmünde garaýar. Türkmenistan öz ägirt uly serişde kuwwatyny tutuş adamzadyň hyzmatyna goýmaga çalşyp, dünýäniň kuwwatly energetika döwletleriniň biri hökmünde ählumumy energetika ulgamynyň täze gurluşyny kemala getirmäge yzygiderli goşant goşýar, ony iş ýüzünde durmuşa geçirmek boýunça anyk çäreleri görýär.

Bu ugurda durmuşa geçirilýän möhüm işleriň hatarynda 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Türkmenistanyň energetika diplomatiýasyny ösdürmegiň maksatnamasynyň taslamasynyň işlenip taýýarlanylmagy bar. Bu resminama BMG-niň ýöriteleşdirilen edaralary, Halkara energetika agentligi, Energetika Hartiýasynyň sekretariaty hem-de beýleki ugurdaş düzümler bilen hyzmatdaşlyk etmegiň esasy ugurlaryny kesgitleýär.

Sanly ulgam arkaly çykyş eden Nebiti eksport ediji ýurtlaryň guramasynyň (OPEC) Baş sekretary Mohammed Sanusi Barkindo pursatdan peýdalanyp, türkmen halkyny we hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowy şanly sene — döwlet Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy bilen gutlady.

Türkmenistan Garaşsyzlygyna eýe bolan döwründen bäri ykdysadyýetiniň okgunly ösmegi bilen ýokary netijeleri gazandy, şunda nebitgaz senagaty, halkara nebitgaz kompaniýalary bilen hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň ösdürilmegi möhüm orny eýeledi. OPEC-niň ýolbaşçysy Nebiti eksport ediji ýurtlaryň guramasynyň birnäçe ugurlar, hususan-da, halkara nebit bazarynda durnuklylygy üpjün etmek boýunça netijeli gatnaşyklary berkitmegi maksat edinýändigini tassyklady.

Daşary ýurtly gatnaşyjylaryň çykyşlarynda nebitgaz pudagynda hyzmatdaşlyk etmegiň ekologik ugurlaryna aýratyn üns çekildi. Çykyşlarda halkara hyzmatdaşlyk meseleleriniň üstünde durlup geçildi. Bilelikdäki möhüm taslamalaryň soňky ýyllarda uly ösüşe eýe bolan döwletara gatnaşyklaryň miwesidigi nygtaldy.

Tehnologiýalaryň we ylmyň ösen döwründe nebit çig malynyň hem-de nebit önümleriniň sarp edilişi artýar, nebithimiýa pudagynyň ösdürilmegine aýratyn üns berilýär. Energiýa serişdelerini gaýtadan işlemegiň we eksportynyň möçberi artdyrylýar. Umuman, bularyň ählisi Türkmenistanyň ykdysadyýetini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek strategiýasynyň hem-de ýurdy senagatlaşdyrmagyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini görkezýär.

Soňra maslahatyň işi dürli ugurlar boýunça dowam etdi. Şolaryň ilkinjisi “Nebitgaz pudagynyň maýa goýum mümkinçilikleri: gury ýerdäki maýa goýum taslamalaryna syn” baradaky meselä bagyşlanyp, nebitgaz senagatynda geologik gözlegler, TNGIZT-niň önümçilik kuwwatlyklaryny döwrebaplaşdyrmak boýunça täze taslamalar, “Galkynyş” gaz känini özleşdirmegiň tejribesi we geljegi, onuň geologiýa nusgasynyň soňky täzelenişi, şeýle hem pes uglerodly energiýa bolan elýeterliligiň möhümligi, Türkmenistanyň tebigy gazynyň eksportynyň geljegi ýaly ýurdumyz üçin wajyp meseleleri özünde jemledi.

Çykyşlarda “Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasynyň” çäklerinde geçirilýän işlere aýratyn ähmiýet berildi.

Dünýäde iri “Galkynyş” gaz käniniň senagat taýdan ulanylmaga tabşyrylmagy Türkmenistanyň energetika strategiýasyny durmuşa geçirmek, eksport ugurly gaz geçirijileriň çig mal binýadyny pugtalandyrmak ýolunda möhüm ädim boldy. Şol känden Türkmenistan — Hytaý transmilli gaz geçirijisi gözbaş alýar. Şu ulgam boýunça eýýäm 12 ýyla golaý wagt bäri türkmen tebigy gazy HHR-e eksport edilýär.

Çykyş edenler döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýakyn geljek üçin öňde goýan wajyp wezipeleri barada aýdyp, energiýa serişdeleriniň dünýä bazarlaryna iberilişiniň diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegi bilen bir hatarda, nebitiň çykarylyşynyň artdyrylmagyna, täze uglewodorod känlerini gözlemegiň we işläp geçmegiň hasabyna, pudagyň çig mal binýadynyň pugtalandyrylmagyna, buraw işleriniň işjeňleşdirilmegine hem-de daşary ýurtlaryň ýöriteleşdirilen kompaniýalaryny çekmegiň we olaryň maýa goýumlarynyň hasabyna, guýularyň düýpli abatlanylmagyna uly üns berilýändigini nygtadylar.

Maslahata gatnaşyjylaryň çykyşlarynda halkara işlere başlangyçlar bilen gatnaşmak arkaly Türkmenistanyň öz ägirt uly kuwwatyny adamzadyň bähbidine ulanmagy teklip edip, Durnukly ösüş maksatlary hem-de olara ýetmegiň mümkinçilikleri barada öz garaýyşlaryny beýan edýändigi nygtaldy. Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda bu ulgamda amala aşyrylýan strategiýa ýokary tehnologiýaly pudaklaryň ileri tutulmagyny, döwletiň ýaşaýyş-durmuş üpjünçiliginiň ähli düzüminiň binýatlyk ugry hökmünde “ýaşyl” ykdysadyýeti ösdürmek üçin şertleriň döredilmegini göz öňünde tutýar.

Maslahatyň dowamynda resminamalaryň birnäçesine gol çekmek göz öňünde tutulýar. Hususan-da, şu gün “Türkmengaz” döwlet konserni bilen Daniýa Patyşalygynyň “Haldor Topsoe A/S” kompaniýasynyň arasynda Tebigy gazy monetizasiýa etmek arkaly ammiak we metanol önümçiligi boýunça Özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama; Günbatar Türkmenistanyň Balkanýaka zolagynyň Goturdepe nebitgazly ýatagynyň gündogar böleginde we Günorta Burun künjeginde 3D we 2D ölçegli gözleg-barlag işlerini geçirmek maksady bilen, “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasy bilen Singapur Respublikasynyň “Ýug-Neftegaz Private Limited” kompaniýasynyň arasynda Şertnama; Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy bilen Beýik Britaniýanyň “Petro Gas LLP” kompaniýasynyň arasynda TNGIZT-niň Kenar toplaýjy-ýükleýji nebit kärhanasynda nebit we nebit önümleri guýulýan 3-nji gämi duralgasynyň taslamasyny düzmek we ony gurmak boýunça Şertnama gol çekildi.

Ertir maslahat öz işini dowam eder. Oňa gatnaşyjylar “Nebitgaz pudagynyň maýa goýum mümkinçilikleri: gury ýerdäki we Hazar deňziniň türkmen bölegindäki maýa goýum taslamalaryna syn”, “Maýa goýum taslamalaryny maliýeleşdirmekde häzirki döwrüň ýagdaýlary”, “Tebigy gaz we alternatiw energiýa çeşmeleri — pes uglerodly geljege geçmegiň açary”, “Ylmy barlaglar we işläp taýýarlamalar babatda häzirki zaman gazanylanlar hem-de nou-haular” ýaly ugurlary özünde jemleýän meseleleriň giň toplumyny ara alyp maslahatlaşarlar.

Utgaşykly görnüşde geçirilýän maslahatyň dowamynda Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde dowam edýän “EKSPO — 2020” Bütindünýä sergisindäki Türkmenistanyň sergi bölüminden göni alnyp görkeziliş göz öňünde tutulýar. Şol ýerde Aşgabatdaky maslahat bilen birlikde “Tebigy gaz we alternatiw energiýa çeşmeleri — pes uglerodly geljege geçmegiň açary” diýen mesele boýunça mejlis geçirilýär.

Iki günlük maslahatyň çäklerinde dünýäniň dürli nebitgaz kompaniýalary tanyşdyryş maglumatlary bilen çykyş ederler, toplanan tejribeleri we täze işläp taýýarlamalaryny paýlaşarlar.

Forumyň çäklerinde ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň we onuň daşary ýurtly hyzmatdaşlarynyň wekilleriniň arasynda bu pudakda gatnaşyklaryň ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmak üçin duşuşyklary geçirmek bellenildi.

Ýurdumyzyň elektrik energetikasy pudagynyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň pugtalanmagy ugrunda amala aşyrylýan, şeýle-de senagat boýunça durmuşa geçirilýän iri möçberli döwlet maksatnamalarynda energetika senagatyna möhüm orun berilýär.

Ýurdumyzyň dünýäniň ykdysady hojalygyna barha işjeň goşulyşmagy, halkyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň yzygiderli gowulanmagy, öýde we senagatda elektrik energiýasyny sarp edýän döwrebap hojalyk we senagat enjamlarynyň giňden ornaşdyrylmagy, täze önümçilikleriň, obalaryň döredilmegi, telekeçilige giň ýol açylmagy, oba hojalyk önümlerini gaýtadan işleýän kärhanalaryň döredilmegi, energiýa serişdelerini diwersifikasiýa ýoly bilen dünýäniň dürli ýurtlarynyň sarp edijilerine elýeterli etmek boýunça alnyp barylýan işler, elektrik energiýasynyň öndürilişini artdyrmak, täze energetika kuwwatlyklaryny döretmek, paýlaýjy ulgamlaryň tehniki ýagdaýyny gowulandyrmak, ulgamy halkalaýyn birleşdirmek arkaly sebitleriň energiýa ulgamyny özara ätiýaçlandyrmak zerurlygyny ýüze çykarýar. Sarp edijilerimizi elektrik energiýasy bilen ygtybarly we bökdençsiz üpjün etmek, onuň artykmaç bölegini daşary ýurtlara ibermek energetika syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biri bolup durýar. Bu iş, ilkinji nobatda, täze elektrik beketleriniň geçirijilerini, häzirki zaman transformator kiçi beketlerini we paýlaýyş ulgamlaryny gurmagyň hasabyna amala aşyrylýar.

2013-nji ýylda kabul edilen «Türkmenistanyň elektrik energetikasy pudagyny ösdürmegiň 2013 — 2020-nji ýyllar üçin Konsepsiýasyna» laýyklykda, Mary döwlet elektrik stansiýasynyň çäklerinde jemi kuwwatlylygy 146,7 MWt bolan 3 sany gaz turbinasy, Ahal döwlet elektrik stansiýasynyň çäklerinde kuwwatlylygy 393,9 MWt bolan 5 sany gaz turbinasy, kuwwatlylygy 149,2 MWt bolan täze Lebap döwlet elektrik stansiýasy, kuwwatlylygy 254 MWt bolan täze Watan döwlet elektrik stansiýasy, kuwwatlylygy 504,4 MWt bolan Derweze döwlet elektrik stansiýasy gurlup, energoulgamyň kuwwatlylygy 1448,2 MWt artdyryldy.

Mary döwlet elektrik stansiýasynyň çäklerindäki kuwwatlylygy 1574 MWt bolan utgaşykly dolanyşykda işleýän elektrik stansiýasynyň, şu ýyl Lebap welaýatynyň Çärjew etrabyndaky kuwwatlylygy 432 MWt bolan gazturbinaly elektrik stansiýasynyň işe girizilmegi energoulgamyň bellenen kuwwatlylygyny artdyrmaga, sarp edijileriň elektrik üpjünçiliginiň ygtybarlylygyny ýokarlandyrmaga, täze iş orunlaryny döretmäge, goňşy ýurtlara iberilýän elektrik energiýasynyň möçberini artdyrmaga, ynsanperwer energetika syýasatyny dünýä ýüzünde dabaralandyrmaga has giň ýollary açýar.

Hormatly Prezidentimiziň «Türkmeniň döwletlilik ýörelgesi» atly kitabynda: «Halklaryň we döwletleriň arasyndaky dostluk dünýäde ynsanperwerligi ýola goýýan taglymatdyr» diýip belleýşi ýaly, «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda goňşy döwletler bilen amala aşyrylýan, uzak geljegi nazarlaýan gatnaşyklar her bir ojaga ýagtylyk hem ýylylyk paýlaýar.

Elektroenergetika ulgamynda halkara hyzmatdaşlygyň ýokary derejesini gazanmak üçin energiýanyň eksport mümkinçilikleriniň artdyrylmagy, onuň ätiýaçlyk gorlarynyň döredilmegi zerurdyr. 2019 — 2025-nji ýyllar aralygynda ýurdumyzda öndürilýän energiýanyň hasabyna, onuň eksportyny 8,7 göterim ýokarlandyrmak we 3,6 milliard kWt/sag. ýetirmek göz öňünde tutulýar. Şeýle-de «Türkmenistanyň gurluşyk we energetika toplumyny ösdürmegiň 2019 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasyna» laýyklykda, elektrik energiýasyny öndüriji täze kuwwatlyklaryň işe girizilmegi bilen, 2025-nji ýyla çenli energiýanyň möçberi, 2019-njy ýyla garanyňda, 17,4 göterim artar.

Görşümiz ýaly, soňky döwürde geçirilen düýpli özgertmeleriň netijesinde, sarp edijileriň elektrik energiýasyna zerurlygyny kanagatlandyrmaga mümkinçilik berýän energetika kuwwatlyklary döredildi. Şeýlelikde, bar bolan kuwwatlyklary sarp edilişine görä, welaýatlaryň arasynda paýlamak, ýurdumyzyň islendik künjeginden goňşy döwletlere hem elektrik energiýasyny ibermek maksady bilen, Türkmenistanda halkalaýyn energoulgamy döretmek boýunça taslama durmuşa geçirilýär.

Häzirki wagta çenli Aşgabat — Mary — Lebap — Daşoguz aralygynda dürli güýjenmedäki howa elektrik geçirijileri hereket edip, olar agzalan sebitleriň energoulgamyny özara birleşdirýärler. Ýakynda Ahal — Balkan we Balkan — Daşoguz ugurlary boýunça halkalaýyn energoulgamyň sarp edijileriniň elektrik energiýasy bilen üpjünçiliginiň ygtybarlylygyny düýpgöter gowulandyrjak we türkmen energoulgamynyň dürli böleklerini özara birleşdirjek hem-de ätiýaçlandyrjak Ahal — Balkan ugry boýunça howa elektrik geçirijisi we podstansiýalary ulanmaga berildi. Onuň işe girizilmegi, häzirlikçe, bu iki sebitiň arasynda elektrik energiýasynyň özara akymyny kadalaşdyryp, olary öz arasynda ätiýaçlandyryp, sarp edijilerimiziň elektrik üpjünçiliginiň ygtybarlylygyny has-da gowulandyrmaga ýardam berýär. Geljekde taslamanyň Balkan — Daşoguz böleginiň hem gurluşyk-gurnama işleriniň tamamlanmagy bilen türkmen energoulgamy bir bitewi halka birleşdiriler. Pudagyň meýilnamalarynda Aşgabat — Mary aralygynda hereket edýän howa elektrik geçirijisini-de ýokary güýjenmä geçirmek göz öňünde tutulýar.

Taslama barada giňişleýin aýdylanda, bu halkalaýyn energoulgam Türkmenistanyň Prezidentiniň 2020-nji ýylyň 31-nji ýanwaryndaky Ahal — Balkan we Balkan — Daşoguz ýokary woltly asma elektrik geçirijisiniň we beketleriniň gurluşygy üçin enjamlary, materiallary we awtotehnikalary satyn almak hem-de telemehanika ulgamyny gurnamak barada şertnamalary baglaşmak hakynda» hem-de 2021-nji ýylyň 22-nji ýanwaryndaky «Ýurdumyzyň energoulgamynyň ygtybarlylygyny ýokarlandyrmak üçin zerur bolan enjamlary, materiallary we awtotehnikalary satyn almak barada goşmaça ylalaşyklary baglaşmak hakynda» Kararlaryna laýyklykda amala aşyryldy. Jemi uzynlygy 421 kilometre barabar taslamanyň Ahal — Balkan böleginiň gurluşygy Ahal welaýatyndaky «Gurtly» podstansiýasyndan başlandy. Soňra gurluşyk işleri Gökdepe, Bäherden, Serdar, Bereket etraplarynyň çäklerinde dowam etdirilip, ol işler Balkanabat döwlet elektrik stansiýasynyň çäklerinde tamamlandy.

Taslamanyň gurluşygyny amala aşyrmak üçin pudaga zerur kämil tehnikalardyr tehnologiýalar satyn alnyp, döwrebap enjamlar getirilip, ýerli hünärmenlerimiziň çeken gaýratly zähmeti netijesinde gysga döwrüň içinde bu möhüm işiň birinji tapgyry üstünlikli durmuşa geçirildi. Işiň barşynda agzalan çäklerde Hindistan Respublikasynyň «Kalpataru» kompaniýasynyň öndüren demir sütünleriniň jemi 1426 sanysy oturdyldy. Bu sütünleriň astyna goýulýan binýatlar ministrligiň «Büzmeýindemirbetonönümleri» kärhanasynda taýýarlandy. Netijede, halkalaýyn energoulgamyň Ahal — Balkan böleginiň işe girizilmegi bu welaýatlaryň arasyndaky elektrik baglanyşygyny gowulandyrmaga, daşary ýurtlara iberilýän elektrik energiýasynyň möçberini artdyrmaga mümkinçilik berer.

Parahatçylygyň hem dost-doganlygyň mizemez güýjüniň dabaralanýan döwründe milli Liderimiziň halkymyz üçin şeýle ähmiýetli energetika desgasyny gurduryp, ulanmaga bermegi taryhy wakadyr. Haçanda halk bagtly geljegine ynamly gadam basanda, jemgyýet özgerýär, döwür gülleýär. Mukaddes Garaşsyzlyk bilen bat alan, hemişelik Bitaraplygy ýörelge edinen Türkmenistanyň ykdysady ösüşleri, umumadamzat bähbitli, dünýä ähmiýetli beýik işleri — halkyň göterilen ykbaly, döwletiň jümle-jahana ykrary. Dünýäde ykrar edilen Lideri bar milletiň mydama başy belentdir, mertebesi ýokarydyr, ýaşaýyş-durmuşy ösüşleriň belentliklerine tarapdyr.

Serdar NAZAROW,

Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň rektory.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda mukaddes Garaşsyzlygymyza eýe bolanymyza 30 ýyl doldy. Türkmenistan Garaşsyzlyk ýyllarynda ykdysadyýetde, maliýe-bank, medeni-ynsanperwer ugurlarda, senagatda, umuman, jemgyýetiň ähli ulgamlarynda uly öňegidişlikleri gazandy. Garaşsyzlygyň ykdysady esaslary pugtalandyrylyp, milli manadymyz dolanyşyga girizildi. Türkmeniň taryhyna altyn harplar bilen ýazylan seneleriň biri hem 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrydyr, çünki bu sene türkmeniň buýsanjy we guwanjy bolan milli pulumyzyň — manadyň dolanyşyga girizilen günüdir. Şol wagtdan başlap, ýurdumyzda özbaşdak ykdysady syýasat we onuň düzüm bölegi bolan pul-karz, býujet-salgyt, maliýe, nyrh syýasatyny işläp düzmäge we üstünlikli durmuşa geçirmäge hukuk gazanyldy. Şeýlelikde, bu wezipeleriň üstünlikli çözülmegi netijesinde, bazar ykdysadyýetine geçmekligiň milli nusgasy işlenilip düzüldi.

Ykdysadyýetimiziň bazar gatnaşyklaryna geçmeginde pula aýratyn orun degişlidir. Ýurtda hereket edýän puluň durnukly, hümmetli, satyn alyjylyk ukybynyň ýokary bolmagy bazar ykdysadyýetine üstünlikli geçmäge ähli zerur bolan amatly şertleri döredýär we ýurdumyzda kabul edilýän ähli maksatnamalary amal etmäge mümkinçilikleri artdyrýar.

Puluň kadaly hereketini ýola goýmak, durnuklylygyny üpjün etmek köp derejede onuň haryt üpjünçiligine we hyzmatlar ulgamynyň işjeňlik derejesine baglydyr. Bu meseleleri üstünlikli çözmek maksady bilen, ýurdumyzda köpsanly ulgamlaýyn we toplumlaýyn işler üstünlikli amala aşyryldy. Muňa mysal edip, 2009-njy ýylyň 1-nji ýanwaryndan manadyň tapgyrlaýyn denominasiýasynyň üstünlikli amala aşyrylmagy netijesinde, döwletimiziň ykdysady kuwwatynyň barha berkemegine, halkymyzyň bolelinlikde, bagtyýar durmuşda ýaşamagyna uly ýardam edendigini bellemelidiris.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiz ýokary depginler bilen durnukly ösdürilýär, bazar gatnaşyklaryna ynamly geçilýär, işewürleriň ýokary netijeli işlemekleri üçin ähli şertler döredilýär.

Hormatly Prezidentimiziň: «Milli manadymyz ykdysadyýeti ösdürmekde, öňümizde goýan beýik maksatlarymyza ýetmekde, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmakda möhüm serişdeleriň biridir» diýen çuň manyly, parasatly sözleri ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösüşiniň barha uly sepgitlere tarap okgunly ugur alýandygyny mälim edýär.

Bank ulgamy tarapyndan pul dolanyşygyny kämilleşdirmek maksady bilen, häzirki zaman tehnologiýalaryna esaslanýan bank kartlaryny ornaşdyrmak we amallary menzilara dolandyrmak işleri giň gerimde alnyp barylýar. Şeýle çäreleriň geçirilmegi nagt däl hasaplaşyklaryň has kämil görnüşlerini bank önümçiligine ornaşdyrmak we ýerlerde ýeterlik möçberde bank hyzmatlarynyň töleg terminallaryny ýola goýmak bilen üznüksiz baglanyşyklydyr. Elektron töleg ulgamynyň ornunyň barha ýokarlanmagy diňe bir tölegleriň tiz wagtda amala aşyrylmagyna mümkinçilik bermek bilen çäklenmän, eýsem, serişdeleri tygşytlamaga we tölegleriň goraglylygyny üpjün etmäge ähli amatly şertleri döredýär.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» çäklerinde ýerine ýetirilýän düýpli özgertmeleriň netijesinde ýurdumyzyň ykdysadyýeti ýokary depginli we durnukly ösýär. Häzirki wagtda ýurdumyzyň bank ulgamy sanlylaşdyrylýar. «Internet bank», «Mobil bank» ulgamlary arkaly raýatlaryň bank kart hasaby boýunça amallary giňeltmek, banklaryň menzilara bank hyzmatlaryny maglumat howpsuzlygy arkaly has-da kämilleşdirmek, müşderileriň bank hasaplaryny karz edaralaryna barmazdan, menzilara dolandyrmak bilen baglanyşykly möhüm işleri görkezmek bolar.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzyň ähli ösüşleriniň özeninde eziz halkymyzyň bähbidi bardyr. Häzirki wagtda ýurdumyzda amala aşyrylýan oňyn özgertmeler we gazanylýan netijeler hormatly Prezidentimiziň «Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgesiniň ýaşaýşyň ähli ulgamlarynda dabaralanýandygyny aýdyň subut edýär. Hormatly Arkadagymyzy, mähriban halkymyzy milli manadymyzyň döredilmeginiň 28 ýyllygy bilen tüýs ýürekden gutlaýarys.

Goý, ýurdumyzy ösdürmek, mähriban halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli ýokarlandyrmak ugrunda taýsyz tagallalary edýän hormatly Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolsun! Alyp barýan il-ýurt bähbitli, döwlet ähmiýetli işleri hemişe rowaçlyklara beslensin!

Altyn DURDYÝEWA,

Türkmenistanyň «Daýhanbank» döwlet täjirçilik bankynyň Amallara gözegçilik we maliýe monitoringi bölüminiň baş hünärmeni.

Arkadag Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda eziz Diýarymyz Türkmenistan bu gün ýagty geljeginiň binýadyny berkden tutup, bedew bady bilen beýik ösüşlere eýe bolýar. Dünýä ýagtylyk nuruny saçýan eziz Watanymyzda energetika ulgamynyň ösdürilmegi üçin birnäçe iri möçberli taslamalar durmuşa geçirilýär. Hormatly Prezidentimiziň durmuşa geçirýän beýik işleriniň netijesinde, Türkmenistan bu gün elektrik energiýasyny daşary ýurtlara ibermäge uly mümkinçilikleri bolan döwlete öwrülýär. Ýurdumyzda Garaşsyzlyk ýyllary içinde birnäçe elektrik stansiýalary gurlup ulanylmaga berildi. Paýtagtymyzda we welaýatlarda halkalaýyn energetika ulgamy döredilýär. Mary welaýatynda Merkezi Aziýada iň uly, ýokary tehnologiýaly elektrik stansiýasy guruldy. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda Lebap welaýatynyň Çärjew etrabynda kuwwatlylygy 432 megawat bolan gazturbinaly elektrik stansiýasy ulanylmaga berildi. Ýylyň başynda bolsa Kerki — Şibirgan ugry boýunça elektrik geçirijisi işe girizildi. Bularyň ählisi ýurdumyzda energetika senagatyny ösdürmäge uly üns berilýändigini görkezýär.

Şanly ösüşlere beslenýän ýylymyzda energetika pudagynyň ösdürilmegine mynasyp goşant goşjak ajaýyp iri taslamalaryň birnäçesiniň üstünlikli amala aşyrylmagy hormatly Prezidentimiziň ulgamyň işine berýän hemaýat-goldawlarynyň aýdyň netijesi bolup durýar. 23-nji oktýabrda Türkmenistanda halkalaýyn energoulgamy döretmek boýunça taslamanyň birinji tapgyry bolan Ahal — Balkan ýokary woltly, täze asma elektrik geçirijisiniň ulanylmaga berilmegi aýratyn ähmiýetli wakalaryň biri boldy. Hormatly Prezidentimiz bu barada: «Ýokary woltly, täze asma elektrik geçirijiniň ulanylmaga tabşyrylmagy mynasybetli geçiriljek dabara ägirt uly taslamanyň birinji tapgyrynyň amala aşyrylandygyny alamatlandyrýar, şol taslamanyň esasy maksady elektrik energiýasynyň öndürilişini artdyrmakdan hem-de welaýatlaryň we Aşgabadyň energoulgamlaryny bitewi energetika halkasyna birleşdirmekden ybaratdyr» diýip belledi. Ýurdumyzda durmuşa geçirilýän bu iri taslamanyň çäklerinde häzirki wagtda Balkan — Daşoguz ugry boýunça ýokary woltly asma elektrik geçirijiler we podstansiýalar toplumynyň gurluşygyny amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. Bu bolsa halkalaýyn energoulgamyň döredilmegi bilen birlikde, daşary ýurtlara iberilýän elektrik energiýasynyň mukdarynyň artdyrylmagyna-da uly mümkinçilikleri açar.

Orazberdi ŞALLYÝEW,

Daşoguz agrosenagat orta hünär okuw mekdebiniň direktory.

Milli ykdysadyýetimiziň depginli ösüşinde ýurdumyzyň ýeňil senagatynyň öňdebaryjy kärhanalarynyň biri bolan Bäherden ýüplük fabrigi mynasyp orun eýeleýär. Dokma senagaty ministrliginiň bu kärhanasynda şanly ýylyň geçen dokuz aýynda gazanylan iş görkezijiler has-da guwandyryjy boldy. Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň ýeňil senagatynyň önümleriniň eksport kuwwatyny ýokarlandyrmak, içerki bazarlarymyzy degişli harytlar bilen üpjün etmek, bar bolan çig mal serişdelerini gaýtadan işlemegiň hasabyna pudagyň girdejilerini artdyrmak babatdaky tagallalaryna mynasyp goşant goşýan bu fabrikde «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň ýanwar — sentýabr aýlarynda 69 million 171 müň 664 manatlyk önüm öndürilip, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, ösüş depgini 136,9 göterime barabar boldy.

Öňdebaryjy kärhanada degişli döwürde, esasan-da, 27/1, 34/1, 51/1 belgili ýüplükler öndürildi. Bäsdeşlige ukyply, ekologik taýdan arassa ýüplükleriň agramly bölegi daşary döwletlere eksport edildi.

(Öz habarçymyz).