Türkmenistanyň Bütindünýä Söwda Guramasyna (BSG) agza bolmagy dünýä ykdysadyýetine işjeň goşulyşmagyna möhüm ähmiýet berer. BSG-a goşulyşmagy bilen ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ähli ulgamynda erkin halkara söwdasynyň talaplaryna laýyk şertleri we özgertmeleri geçirmeli. Ykdysadyýetiň döwlete degşli böleginde işler erkin bazar gatnaşyklarynyň ýörelgelerine laýyk alnyp barylmagy üpjün etmeli. Bu işlere häzirden uly üns berip başlamaly.

Ýurdumyzda durnukly ykdysady ösüşi yzygiderli goldamak üçin dolandyryş ulgamynda we ýylsaýyn artýan ykdysadyýetiň hususy pudagynyň ösüşinde uly öňe gidişlikler gazanmaly. BSG-na agza ýurtlaryň ählisinde söwda, hyzmatlar we dürli önümçilikleriň gerimi hususy pudakda has hem artýar. Halkara söwdada hususyýetçileriň goşandyna möhüm ornuň berilýändigi sebäpli, BSG-agza ýurtlaryň ykdysadyýetinde hususy pudagyň paýynyň ykdysadýyetiň ähli ugurlarynda giňelýändigini bellemek bolar. Bu ýurtlarda önümçilikleri we dürli hyzmatlary amala aşyrýan pudaklarda düýpli hususylaşdyrmak we döwlet-hususy hyzmatdaşlyk ýaly işler giň gerim bilen alnyp barylýar.

BSG-a agza bolup girmek meslesinde ilkinjileriň hatarynda ýurduň içerki önümçiligini ösüş derejesinde saklamak üçin onuň bäsleşgine ukyplylygyny ýokarlandyrmak wajyp bolup durýar. Önümçilik we hyzmat pudaklarda halkara derejesinde bäsleşige çydamlylygyny berkitmeli.

BSG-na agza bolmak bilen döwlete degişli önümçilik ulgamyň ýa-da hyzmatlaryň azalmagyna getirer diýip netije berip bolmaz, Ykdysadyýetiň döwlete degşli böleginde işler erkin bazar gatnaşyklarynyň ýörelgelerine laýyk açyklyk şertleriň berjaý edilmegi we bäsleşige ukyplylyk derejesiniň ýokarlandyrmagy olaryň halkara söwdasynda öňyn netije gazanmagyna mümkinçilik berer. BSG-nyň esasy bildirýän talaplary hem açyklyk ýörelgesiniň ähli ugurlarda berjaý edilmegi bolup durýar.

BSG-a goşulyşmak we onuň doly hukukly agzasy bolmak işi - tapgyrlaýyn we çylşyrymly, bu esasanam, ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda, şol sanda ykdysadyýetiň dolandyryş ulgamynda düýpli özgertmeleri geçirmegi talap edýär. Ykdysadyýetiň döwlete degşli pudagynda hünärmenleriň taýýarlygynyň ýokary derejede bolmagy gazanmak BSG-a goşulyşýan döwürde we agaz bolandan soňraky ýyllarda hem örän möhüm bolup durýar. Hünärmenleriň iňlis dilinde suwara (ykdysady, hukuk sözlügi giň bolmaly) gürläp bilmegi, halkara söwdanyň düzgünleri öwrenmek esasy meseleleriň biridir. BSG-a agza bolup girýän döwürde birnäçe gepleşikleriň geçirilmegi boýunça dürli ugurlardan (her bir pudak boýunça) hünärmenleriň taýýarlygyny üpjün etmek zerur hasaplanylýar.

Ýurduň ykdysady syýasatyny halkara söwdanyň kadalaryna laýyk getirmek bilen harytlar we hyzmatlar söwdasynyň açyklygy, şeýle hem intellektual eýeçilik hukuklarynyň goraglylygyny güýçlendirmek boýunça borçnamalarymyzy ýerine ýetirmek wajyp bolup durýar.

BSG-a goşulyşmak işi bu guramanyň birnäçe köptaraplaýyn şertnamalary bilen kesgitlenen halkara söwda düzgünlerine geçmegi hem-de söwda, maýa goýumlary we intellektual eýeçilik hukuklaryny goramak bilen baglanyşykly kanunlary we düzgünleri, şeýle hem, söwda, pul-karz, salgyt, gümrük hem-de birnäçe pudaklaýn kanunçylyk namalaryna gaýtadan seretmeli bolar, olaryň ählisinde daşary söwda bilen bagly meseleleri BSG-nyň bildirýän talaplaryna doly laýyk getirilmegi esasy talap bolup durýar.

Bütindünýä söwda guramasyna, bazar ykdysadyýetli adaty ýagdaýdaky hukuk derejeli ýurt bilen deňeşdirilende birnäçe ýeňillikleri we artykmaçlyklary berýän ösüp barýan ýurt hukuk derejeli agza-döwlet bolup goşulyşmagy öňe sürmeli. Ösüp barýan ýurt hukuk derejesi bilen agza bolmagyň içerki önümçiligi belli bir derejede goramaga hem-de özgertmeleri dowamly geçirmäge mümkinçilik döredýär. Şeýle hem, Bütindünýä söwda guramasyna “ösüp barýan ýurt” derejesi bilen girmegiň ähmiýeti ýurt üçin uly bolup durýar. Sebäbi ösüp barýan ýurt bolup BSG-a giriş döwründe käbir köptaraplaýyn şertnamalaryň düzgünlerini berjaý etmekde wagty yza süýşürmeklige, şol bir wagtda hem içerki bazar şertlerini we ykdysady mümkinçilikleri giňeltmäge mümkinçilik berýär. Şol sebäpli Türkmenistanyň “ösüp barýan ýurt statusy” bilen girmek meselesine aýratyn üns bermeli.

BSG-a goşulyşýan ýurtlara Guramanyň bildirýän talaplarynyň ýerine ýetiriljekdigi barada borçnamalary bermeli. Bu borçnamalar esasan hem nyrhlary (tarifleri) peseltmek, içerki bazary daşary ýurtlylar üçin açmak we belli bir standartlary kabul etmek we beýleki ykdysady-dolandyryş babatyndaky şertler bolup biler.

Beýleki döwletler bilen deňeşdirilende has oňaýly düzgüni emele getirmeli, ykdysadyýetde bäsleşige ukyplylgy ýokarlandyrmak boýunça çäreler toplumyny amala aşyrmaly (erkin ykdysady zolaklaryň ösdirilmegi, döwletimiziň çäginden üstaşyr geçelgeleriň döredilmegi, salgyt ýeňillikleri arkaly). Ýerli önümçilikleriň daşary ýurtlaryň şol bir ugurdaky kärhanalary bilen bäsleşmäge ukyply bolmagyny gazanmaly. Bäsleşige çydamadyk kärhanalar (önümçilikler) üçin kynçylyklar ýüze çykar.

BSG-a agza bolmagyň talaplarynda, daşary ýurt maýa goýumlaryň ýurda erkin gelmegi we olar üçin pul-karz, salgyt, gümrük we beýleki dolandryş düzgünleriniň hem-de söwda babatynda amallaryň erkin ýeňil tertipde amala aşyrylmaga mümkinçilik döredilmegi wajyp bolup durýar. Ýurdumyzda içerki önümçiligiň bäsleşige ukuplylygny ýokarlandyrmak, maýa goýumlary çekmek üçin ýurdumyzda pul-karz syýasatyna düýpöter täzeden seredilmegi esasy wezipeleriň biri bolmagynda galýar. Ýokarda agzalan çäreleriň amala aşyrylmagy içerki ykdysady mümkinçilikleri giňden açmaga we olary netijeli peýdalanmaga ýardam berer.

BSG-a goşulyşmagy bilen, ýurtlar üçin söwda babatynda mümkinçilikeri giňeldýär, ýagny:

dünýä bazaryna goşulyşmagyna giň şert döredýär: BSG-nyň agzalary birek-biregiň bazarlaryna girmegi kepillendirýär. Bu, goşulýan ýurtlardaky kärhanalaryň önümlerini we hyzmatlaryny has giň sarp edijilere satyp biljekdigini görkezýär;

söwda päsgelçiliklerini azaltmak bilen: BSG-nyň azalary nyrhlar we beýleki söwda päsgelçiliklerini (gümrük paçlar, aksizler we şm) azaltmaly bolýar. Bu öndürijiler üçin harytlary we hyzmatlaryň serhetden geçende söwda etmegini ýeňilleşdirýär we arzanlaşdyrýar. Bu hem ahyryky sarp ediji üçin harytlaryň köpdürliligine we olaryň bahalarynyň arzanlanmagyna şert döredýär;

belli bir düzgünlere we kadalara esaslanýan ulgam döredilen: bu hem her bir agza üçin BSG-nyň düzgünlerine esaslanýan söwda ulgamy üpjün edilýär. Bu söwda-da adalatlylygy we aç-açanlygy üpjün etmäge kömek edýär.

Häzirki wagtda BSG-nyň agzalygyna kabul edilen ýurtlaryň sany jemi 164 ýetdi. Olardan, ozalky SSSR-iň düzümine giren ýurtlardan BSG-nyň agzalygyna kabul edilen ýurtlaryň sany 11, häzirki wagtda BSG-na “goşulyşýan ýurt” derejesine eýe bolanlar 4 sany ýagny, Belarus, Özbegistan Respublikalary, Azerbaýjan we Türkmenistan. Bu ýurtlaryň BSG-a goşulyşmak prossesi has öňde barýar.

Şeýle hem sebit ýurtlaryndan BSG-a goşulyşýan ýurtlaryň içinde Eýran Yslam Respublikasyny belläp geçmek bolar.

Ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi ösdürmeklige uly üns berilýär hem-de döwlet tarapyndan goldanylýar. Kiçi we orta telekeçiligiň ösdürilmegi bolsa bazarlary halkyň sarp edýän köp görnüşli harytlary bilen üpjün etmeklige esas bolup durýar. «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda» Türkmenistanyň Kanuny ykdysady ösüşe we durmuş taýdan kämilleşmäge ýardam edýän bazar ykdysadyýetiniň möhüm bölegi hökmünde kiçi we orta telekeçiligiň ösmegi üçin amatly şertleriň döredilmegine gönükdirilen döwlet syýasatynyň hukuk esaslaryny döretmek maksadyndan ugur alýar.

Kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek üçin amatly şertleriň döredilmegi, şol sanda kiçi we orta telekeçiligiň subýektlerine maliýe we maddy serişdeleriň berilmegi, kiçi we orta telekeçiligiň subýektlerine hukuk, ykdysady we gaýry maglumatyň, ylmy-tehniki işläp taýýarlamalaryň we tehnologiýalaryň elýeterliliginiň üpjün edilmegi, olar tarapyndan durmuş-ykdysady ösüşiň döwlet maksatnamalaryny durmuşa geçirmäge gönükdirilýän maýa goýumlaryň höweslendirilmegi, täze iş orunlarynyň döredilmegi we ilatyň girdejileriniň ýokarlandyrylmagy, kiçi we orta telekeçiligiň subýektlerinden harytlaryň (işleriň, hyzmatlaryň) döwlet tarapyndan satyn alynmagynyň bäsleşik esasynda amala aşyrylmagy, olary maliýeleşdirmegiň ýörite maksatnamalarynyň amala aşyrylmagy, daşary ykdysady işi, sebitara hyzmatdaşlygyny, şeýle hem kiçi we orta telekeçiligiň subýektleriniň eksport mümkinçiliginiň ösdürilmegine ýardam edilmegi kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamagyň esasy ugurlarydyr.

Söýün Höwezow,

Garaşsyz Watanymyzda halkymyzyň abadan ýaşaýşynyň, bagtyýar geljeginiň bähbidine beýik işler durmuşa geçirilýär, giň möçberli özgertmeler maksatnamalary amala aşyrylýar. Üstünlikli durmuşa geçirilýän işler ýurdumyzyň depginli ykdysady ösüşini gazanmak, milli ykdysadyýetiň pudaklaýyn düzümini diwersifikasiýalaşdyrmak, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini düýpli ýokarlandyrmak, täze iş orunlaryny döretmek bilen bir hatarda, Diýarymyzyň sebitleriniň gyradeň ösüşini hem üpjün edýär. Hormatly Prezidentimiziň durmuş ugurly sebitleýin syýasatynyň esasy wezipeleri-de hut şu maksatlara ýetmegi nazarlaýar. Şunda Ahal welaýatynda täze döwrüň ruhuna laýyklykda alnyp barylýan toplumlaýyn işler hem öz mynasyp netijelerini berýär.

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» kesgitlenen wezipelerden ugur alyp, «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda-da ýurdumyzyň sebitlerinde we milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda belent sepgitlere ýetmek maksat edinilýär. Ilatyň durmuş-ýaşaýyş derejesini ýokarlandyrmak, sebitleriň ykdysady taýdan ösmegi üçin amatly şertleri döretmek, ykdysadyýetimiziň, öndürilýän harytlaryň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmak, durmuş-ykdysady ösüşiň ýokary depginini gazanmak, eksport mümkinçiligini giňeltmek bolsa döwletimiziň sebitleýin syýasatynyň esasy maksatlary bolup durýar.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabynda siwilizasiýalaryň mekany bolan Änewiň şöhratly taryhy bilen birlikde, Ahal ýaýlasynyň ykdysady mümkinçilikleri, häzirki wagtda bu ýerde amala aşyrylýan özgertmelerdir geljekde durmuşa geçiriljek iri taslamalar barada hem giňişleýin maglumat berilýär. Kitapda nygtalyşy ýaly, Türkmenistanyň umumy meýdanynyň 19 göterimden gowragyny eýeleýän Ahal welaýatynyň geografik taýdan ýerleşişi, tebigy baýlyklary, amatly howa şertleri, ylmy we zähmet mümkinçilikleri senagaty, oba hojalygyny, ulag-aragatnaşyk, hyzmatlar ulgamlaryny hem-de ykdysadyýetiň beýleki pudaklaryny ösdürmäge giň mümkinçilikleri döredýär. Şol mümkinçiliklerden netijeli peýdalanylmagy bilen, geçen taryhy döwrüň dowamynda welaýatyň senagat pudagynda uly öňegidişlikler bolup geçdi. Şunda bu sebitiň senagat pudagynyň esasyny gaz, elektroenergetika, maşyn gurluşygy, metal işläp bejerýän, ýeňil we gurluşyk materiallary senagatynyň kärhanalarynyň emele getirýändigini bellemek gerek. Soňky ýyllarda pudagyň üsti innowasiýalara esaslanýan iri zawod-fabrikler, önümçilik toplumlary bilen ýetirilýär. Hormatly Prezidentimiziň degişli Karary bilen kabul edilen «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasyna» laýyklykda, şanly ýylda sebitde amala aşyrylmagy meýilleşdirilýän işler bilen tanşanyňda, olaryň geriminiň örän giňdigini görmek bolýar.

Maksatnamada şu ýylda Ahal welaýatynyň çäginde uly gorlary bolan gaz ýataklarynyň hasabyna, hususan-da, «Garagum» gaz känini özleşdirmegi dowam etdirmek bilen, tebigy gazyň çykarylyşyny 10,1 milliard kub metre ýetirmek göz öňünde tutulýar. Şunda gazylyp alynýan gaz kondensatly nebitiň möçberi 36,8 müň tonna ýetiriler. Şu döwürde awtomobil benzininiň 420 müň tonnasy, suwuklandyrylan gazyň 28,1 müň tonnasy, sebitiň himiýa senagatynyň iri önümçilik-tehniki binýady bolan «Tejenkarbamid» zawodynda bolsa azot dökünleriniň 180 müň tonnasy öndüriler. 2024-nji ýylda jemi 3,5 milliard manada barabar maýa goýumlary goýup, onuň 2,4 milliard manatlygyny önümçilige gönükdirmek meýilleşdirilýär.

Ykdysadyýetiň ýokary maýa goýum işjeňligi gurluşyk we gurluşyk materiallary senagatynyň güýçli depginler bilen ösmegine getirýär. Ahal welaýatynda «Türkmen aýna önümleri» kärhanasynyň açylmagy ýurdumyzda dürli aýna önümlerini öndürmäge giň mümkinçilik döretdi. Bu ýerde üstümizdäki ýylda-da 6 müň inedördül metrden gowrak gurluşyk aýnasynyň öndürilmegi üpjün ediler. Şeýle-de sementiň 1820 müň tonnasy, magdan däl gurluşyk materiallarynyň 13 müň kub metrden gowragy öndüriler. Welaýatyň ýeňil senagatynyň kuwwatlyklary hem artdyrylýar. Sebitde pagta süýüminiň 84 müň tonnasynyň öndürilmegi ýurdumyzyň dokma senagaty pudagynyň ösüşlerine mynasyp goşant bolar.

Ahal welaýaty ýurdumyzyň agrar taýdan ösen sebitleriniň biri bolup, onuň çäginde bugdaýdan, pagtadan, gök-bakja önümlerinden, miwelerden, ir-iýmişlerden, üzümden ýylyň-ýylyna bol hasyl alynýar. Sebitde 2024-nji ýylda oba hojalyk önümlerini öndürmek üçin bölünip berlen suwarymly ýerleriň meýdany 485 müň gektara deň bolup, şunda 400 müň tonna bugdaý, 280 müň tonna pagta, 183,4 müň tonna ýeralma, 268,4 müň tonna gök önümleri, 117,2 müň tonna bakja önümleri, 32 müň tonna miwelerdir ir-iýmişleri, 106,3 müň tonna üzüm öndürmek meýilleşdirilýär. Welaýatyň oba hojalygynyň öňdebaryjy pudaklarynyň ýene biri maldarçylykdyr. Bu ýylda maldarlar gara mallaryň sanyny 282,5 müň başa, dowarlaryň sanyny 4580 müň başa, düýeleriň sanyny 46 müň başa, gylýallaryň sanyny 4,7 müň başa, guşlaryň sanyny 4230,2 müň başa ýetirmegi maksat edinýärler. Sebitde mallaryň we guşlaryň baş sanynyň artmagy bilen, 2024-nji ýylda etiň (diri agramynda) 135,5 müň, süýdüň 254 müň, ýüňüň 10,7 müň, ary balynyň 164,5, piläniň 300 tonnasyny öndürmek göz öňünde tutulýar.

Welaýatyň azyk senagaty azyk önümleriniň görnüşlerinidir mukdaryny artdyrmagyň hasabyna uly ösüşlere eýe bolýar. Şanly ýylda-da sebitde azyk senagatynyň eýeçiligiň ähli görnüşlerindäki kärhanalary tarapyndan et we et önümleriniň (ete geçirilip hasaplananda, guşuňkydan başgasy) 8,1 müň tonnasy, süýt we süýt önümleriniň (süýde geçirilip hasaplananda) 39,7 müň tonnasy, arassalanmadyk ösümlik ýagynyň 14,5 müň tonnasy, süýji-köke önümleriniň 6,9 müň, unuň 72,2 müň, ýarmanyň 22,3 müň, unaş önümleriniň 1130 tonnasy ilata ýetiriler. Şunda balyk we balyk önümleriniň, gaplanan gök hem miwe önümleriniň, mineral suwlaryň, alkogolsyz içgileriň öndürilýän mukdary-da görnetin artdyrylar. Welaýatda 2024-nji ýylda ýerlemegiň ähli ugurlary boýunça bölek satuw haryt dolanyşygynyň umumy möçberi 11 milliard manada barabar bolup, onuň umumy möçberiniň 92 göterimini döwlete dahylsyz bölegiň kärhanalary eýelär.

Ulag-kommunikasiýa pudagy-da sebitiň ykdysadyýetiniň möhüm bölegini düzüp, şunda demir ýol we awtomobil ulaglary möhüm orny eýeleýär. Şoňa görä, şu ýyl üçin maksatnamada agzalan döwürde ulagyň ähli görnüşleri bilen daşalýan ýükleriň möçberini 84,5 million tonna, gatnadylýan ýolagçylaryň sanyny bolsa 94,5 million adama ýetirmek pudakda esasy wezipeleriň hatarynda kesgitlenen. Welaýatyň ilatyny aragatnaşyk hyzmatlary bilen doly üpjün etmek üçin esasy telefon belgileriniň sanynyň 84 müň belgä, TMCELL ykjam aragatnaşyk ulgamynyň abonentleriniň sanynyň 966,3 müň birlige ýetirilmegi-de bu işe mynasyp goşant bolar.

Ahal welaýatynda durmuş ulgamyny ösdürmäge hem uly üns berilýär. 2024-nji ýylyň 1-nji ýanwary ýagdaýyna görä, sebitde jemi 16 sany hassahana, 133 sany mekdebe çenli çagalar edarasy, 242 sany umumybilim berýän mekdep, 2 sany orta hünär bilimi edarasy, 28 sany kitaphana, 5 sany muzeý, 14 sany sport mekdebi hereket edýär. Häzirki wagtda-da bu ýerde köp sanly önümçilik, medeni-durmuş maksatly binalaryň, oba, şäher ilaty üçin amatly ýaşaýyş şertlerini döretmäge mümkinçilik berýän, ähli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşyklary güýçli depginde dowam edýär. Ak bugdaý etrabynyň 2023-nji ýylyň jemleri boýunça ýurdumyzyň etraplarynyň we etrap hukukly şäherleriniň arasynda durmuş-ykdysady hem-de medeni taýdan görkezijileri babatda iň ýokary netijeleri gazanyp, ýeňiji bolan etrap hökmünde yglan edilmegi sebitde amala aşyrylýan özgertmeleriň öz miwelerini berýändigini nobatdaky gezek subut etdi.

«Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasyna» laýyklykda, Diýarymyzyň ähli sebitlerinde, şol sanda Ahal welaýatynda-da durmuşa geçirilýän toplumlaýyn işleriň baş maksady ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşini pugtalandyrmaga, pudaklaryň kuwwatyny berkitmäge, bazar gatnaşyklaryna esaslanyp, durmuş-ykdysady syýasaty has-da rowaçlandyrmaga, ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny, hal-ýagdaýyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmaga gönükdirilendir.

Jemile ARAZOWA,

2024-nji ýylyň 29-30-njy apreli aralygynda Katar Döwletiniň Doha şäherinde Merkezi Aziýa ýurtlary we Azerbeýjan Respublikasy bilen Arap ykdysady hyzmatdaşlygy forumynyň üçünji mejlisi geçirildi. Forumyň işinde Türkmenistanyň wekiliýetine Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministriniň orunbasary B.Ýalakow ýolbaşçylyk edýär.

Öz çykyşynyň dowamynda türkmen tarapy Azerbeýjanyň, Merkezi Aziýa we Arap ýurtlarynyň durnukly ykdysady ösüşini üpjün etmekde edilýän tagallalaryň durmuşa geçirilmegiň ähmiýetini bellemekbilen, ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň ileri tutulýan ugurlary hökmünde söwda-senagat, ulag-energetika, daşky gurşaw ýaly pudaklaryň çykyş edýändigini nygtady.

Çäräniň barşynda Katar Döwletiniň Daşary işler ministrliginiň departamentiniň başlygy bilen duşuşyk geçirildi. Söhbetdeşligiň çäklerinde taraplar syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer çygyrlarda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmek bilen baglanyşykly meseleleri ara alyp maslahatlaşyp, ýokary derejede amala aşyrylýan özara saparlaryň ähmiýetine üns çekdiler. Aýdylanlar bilen bir hatarda ikitaraplaýyn gatnaşyklary ösdürmäge iki halkyň özara medeniýet günleriniň geçirilmeginiň we hökümetara türkmen-katar toparynyň işiniň itergi berýändigi nygtaldy.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministriniň orunbasary B.Ýalakowyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýet 2024-nji ýylyň 29-30-njy apreli aralygynda Katar Döwletiniň Doha şäherinde geçirilýän Merkezi Aziýa ýurtlary we Azerbaýjan Respublikasy bilen ministrler derejesinde Arap Ykdysady we Hyzmatdaşlyk forumynyň 3-nji mejlisine we onuň çägindäki ýokary wezipeli işgärleriň bilelikdäki utgaşdyryş ýygnagyna gatnaşýar.

Bu çäräniň maksady Merkezi Aziýa ýurtlary, Azerbaýjan Respublikasy we Arap ýurtlaryň arasynda hyzmatdaşlyk meseleleri ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat.   

Taryhda yz goýan belli şahsyýetler halkyň beýikliginiň ölçeg daşlarynyň biridir. Şonuň üçinem umumadamzat derejesindäki şahsyýete öwrülmek söz bilen beýan ederden juda ýokardaky belentlikdir. Dünýä akyldary hökmünde ykrar edilen türkmen danasy Magtymguly Pyragynyň döredijiligi hem özüniň egsilmez gymmatyny şu günlerimizde-de ýitirmeýär.

Dana şahyryň goşgulary ençeme ýyllaryň dowamynda türkmeniň sesi bolup, Ýer ýüzünde ýaňlanyp geldi. Bagtyýar türkmen halky bu gün beýik akyldar Magtymguly Pyragynyň arzuwlan zamanasynda — berkarar döwletde ýaşamak bilen, nusgawy şahyryň döredijiligine, edebi-mirasyna uly sarpa goýýar. «Her bir halkyň beýikligi onuň öňe çykaran, dünýä beren şahsyýetleriniň beýikligine barabar bolýar. Köňülleriň we döwürleriň şahyry, adamzadyň iň gözel, iň tämiz duýgularynyň aýdymçysy Magtymguly Pyragy türkmen halkynyň ruhy beýikligidir. Beýik şahyryň bize goýup giden mirasy özboluşly terbiýe mekdebidir» diýip belleýän Gahryman Arkadagymyz akyldar şahyryň döredijiligine, edebi-mirasyna çäksiz hormat goýýar.

Dana Pyragynyň döredijiligi durmuşyň ähli taraplaryny öz içine alýar. Şahyryň şygyrlary, esasan, watançylyk, gahrymançylyk, öwüt-nesihat, söýgi, dostluk baradaky ynsanperwer pikirleri öňe sürýär. Magtymgulynyň döredijiliginiň türkmen edebiýatynyň ösmegine goşan goşandynyň örän ýokarydygyny görnükli gündogarşynas E.E.Bertelsiň: «Eger belli bir halkyň belli bir döwürdäki mahsus sypatlaryny görkezýändigi üçin edebiýata «nusgawy» edebiýat diýlip at berilmegi türkmen edebiýaty babatda ulanylmakçy bolsa, onda, elbetde, şol at XVIII — XIX asyrlaryň türkmen edebiýatyna berilmelidir. Ol edebiýatyň has aýdyň we mahsus wekili bolsa türkmen halky tarapyndan henize çenli-de örän hormatlanýan şahyr Magtymguly bolupdyr» diýip bellemegi hem aýdyňlygy bilen tassyklaýar.

Nusgawy edebiýatymyzyň almaz täji bolan Magtymgulynyň eserleri halkymyzyň ruhy baýlygydyr, adamzat üçin gymmatly hazynadyr. Şahyr döredijiliginde hoş sözli, asylly, sada, akylly, hoşgylaw bolmagy, adam gadyryny bilmegi, hemişe oňa hormat goýmagy öwüt-ündew edip, adamlary beýik adamkärçilige çagyrýar.

Hormatly Prezidentimiz nusgawy şahyrlarymyzyň köptaraply döredijiliginiň çuňňur öwrenilmegi üçin ähli mümkinçilikleri döredýär. Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygynyň bellenilmegi hem asylly däplerden gözbaş alýar. Munuň özi tutuş edebiýatymyza, nusgawy şahyrlarymyza goýulýan belent sarpanyň aýdyň mysalydyr. Magtymguly türkmen halkynyň pähime ýugrulan pikirlerini ajaýyp şygyrlaryna siňdirip, ýürekleriň töründen orun alan söz ussadydyr. Her setiri, her sözi kalbyňa nakyl bolup ornaýan şirin dilli söz ussadymyzyň manysy goýazy dürdäne goşgulary ata Watanyňy, halkyňy söýmekde, birek-birek bilen agzybir ýaşamakda ýol görkeziji şamçyragdyr. Şonuň üçin hem şahyryň goşgularyny wagyz etmek, ýaş nesle öwretmek asylly işleriň biridir, milli terbiýäniň özenidir.

Meýlismyrat SAPAROW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň «Maliýe we ykdysadyýet» ylmy-amaly žurnalynyň baş redaktorynyň wezipesini ýerine ýetiriji.

Durnukly ykdysady ösüşi üpjün etmekde we ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli ýokarlandyrmakda ýurduň intellektual serişdelerini hem-de adam maýasyny netijeli peýdalanmak uly ähmiýete eýedir. Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda milli ykdysadyýetimizi uzak möhletleýin esasda ösdürmäge gönükdirilen maksatnamalarda hem bu ugra aýratyn orun berilýär.

Uzak ýyllaryň dowamynda dünýä belli ykdysatçylary gyzyklandyryp gelýän iň möhüm meseleleriň biri-de ykdysady ösüşiň esasy hereketlendiriji güýjüniň nämede jemlenýändigini kesgitlemek bilen baglanyşyklydyr. Bu babatda zähmet bölünişigi, girdejiniň we maýanyň artmagy, maýa goýumlaryň özleşdirilmegi, esasy önümçilik serişdeleriniň netijeli peýdalanylmagy, tehnikalaryň kämilleşdirilmegi ýaly köp sanly şertleriň ähmiýeti baradaky pikirler orta atylsa-da, uzak wagtyň dowamynda adam maýasynyň ähmiýetine ýeterlik üns çekilmändir. Dünýä tejribesi has ösen döwletleriň bir topary üçin durmuş-ykdysady ösüşiň umumy kanunalaýyklyklarynyň bardygyny görkezýär. Ykdysady taýdan kuwwatly ýurtlary tapawutlandyrýan aýratynlyk önümçilik we sarp ediş gatnaşyklarynyň merkezinde adamyň bolmagy bilen baglanyşyklydyr. Bu günki gün aýratyn alnan guramanyň ýa-da tutuş jemgyýetiň ösüş depginini we derejesini hut adam maýasy kesgitleýär diýsek, hakykatdan daş düşmeris. Şu nukdaýnazardan, esasy önümçilik serişdeleri ykdysady ösüşiň ikinji derejeli şertine öwrülýär. Ykdysadyýetiň sazlaşykly ösmegi, esasan, ilatyň umumy bilim derejesine we hünär taýýarlygynyň kämilligine bagly bolýar.

Bilim we tejribe adam maýasynyň göwrümini giňeldýär, saglygy goraýyş adamyň ukyp-başarnyklaryny netijeli peýdalanmagyň möhletini artdyrýar. Adam maýasynyň kemala gelmegi hem-ä şahsyň özünden, hemem tutuş jemgyýetden görnetin tagallalary talap edýär. Aýratyn alnan şahs üçin adam maýasyny ösdürmegiň ähmiýeti onuň hemişelik girdejisiniň artmagy bilen baglanyşyklydyr. Ösen döwletleriň mysalynda adamyň bilim derejesi bilen bütin ömrüniň dowamynda gazanýan girdejisiniň arasynda gönümel baglanyşygyň bardygyny görmek bolýar. Emma milli ykdysadyýet derejesinde adam maýasyny ösdürmegiň peýdasyny kesgitlemek biraz çylşyrymlydyr. Çünki raýatlaryň bilim derejesiniň ýokarlandyrylmagynyň, saglyk ýagdaýyna täsir edýän durmuş şertleriniň gowulandyrylmagynyň netijesini anyk kesgitlemek diňe uzak wagtdan mümkin bolýar.

Adam maýasynyň ähmiýeti ykdysady ösüşiň nusgalary baradaky garaýyşlarda hem orun alýar. Ykdysatçylaryň bir bölegi ýurduň umumy girdejisinde adam maýasynyň paýyny 30-dan 50 göterime çenli möçberde kesgitleýär. Şeýle hem alymlar adam maýasynyň toplanmagynyň esasy şertiniň iş tejribesinde kämilleşmek bilen baglanyşyklydygy baradaky pikiri öňe sürýär. Bu garaýşa laýyklykda, adam maýasy, esasan, önümçiligiň kesgitli bir ugrunda zähmet çekilen wagtynda ýokarlanýar. Önüm näçe köp öndürilse, hünärmenleriň we işçileriň tejribesi şonça artýar. Şunuň bilen birlikde, şol ugurda açyşlardyr oýlap tapyşlar köpelýär. Şunda döwlet iş tejribesinde kämilleşen ussat hünärmenleriň hasabyna ozal bar bolan artykmaçlygyny has-da berkidýär. Bu hakykaty Hytaý, Hindistan ýaly haryt önümçiliginiň ösen ýurtlarynda tehniki öňegidişligiň we işçileriň hünär derejesiniň ýokarlanýandygy hem tassyklaýar. Ýaponiýa, Koreýa Respublikasy, Singapur ýaly döwletleriň tebigy baýlyklarynyň çäklidigine garamazdan, ýokary hünär derejeli hem-de tertip-düzgünli işçi güýjüniň hasabyna ykdysady ösüşde uly öňegidişlik gazanandygy hem adam maýasynyň ähmiýetini görkezýär.

Ykdysadyýetde önümçiligiň artmagyna gönümel täsir etmekden başga-da, adam maýasynyň ösdürilmegi durmuş we medeni ulgamlarda oňyn netije gazanmaga kömek edýär. Ýokary bilimli, sowatly raýatlar ýurduň syýasy-jemgyýetçilik durmuşyna, haýyr-sahawat işlerine has işjeň gatnaşýar. Giň dünýägaraýyşly adamlar jemgyýetiň ruhy galkynyşyna goşant goşýar. Adamlaryň durmuş şertleriniň gowulanmagy we medeni derejesiniň ýokarlanmagy jemgyýetde abadançylygy we adalaty üpjün etmäge gönükdirilýän harajatlaryň tygşytlanylmagy arkaly ykdysadyýete oňyn täsirini ýetirýär.

Ylmy we tehnologik bilimleriň ykdysady ösüşde möhüm orun eýeleýändigi bu gün bilermenleriň ählisi tarapyndan ykrar edilýär. Alymlaryň we inženerleriň bilim-başarnyklary täze bilimleriň, innowasiýalaryň döremegine ýardam edýär. Ýokary hünär derejeli işçiler bolsa täzeçillikleriň durmuşa ornaşdyrylmagyna, tejribede peýdalanylmagyna mümkinçilik berýär. Bilimleriň we tehnologiýalaryň ösüşinden tutuş jemgyýet peýdalanyp bilýär. Hut şoňa görä-de, häzirki döwürde ösüp barýan ýurtlarda döwlet býujetiniň 15-den 30 göterimine çenli ylym-bilim ulgamyna gönükdirilýär. Şol bir wagtyň özünde-de, bilimleriň diňe tejribä ornaşdyrylan ýagdaýynda peýda berýändigini hem ýatdan çykarmaly däl. Şoňa görä-de, adam maýasynyň durmuşa geçirilmegi üçin netijeli we sazlaşykly zähmet bazarynyň döredilmegi zerurdyr. Diýmek, bilimleri we başarnyklary önümçilikde ýa-da hyzmatlar ulgamynda durmuşa geçirmäge mümkinçilik bolan ýagdaýynda adam maýasy döwlete we jemgyýete peýda getirýär.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe adam maýasyny ösdürmek döwlet syýasatynda ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda durýar. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» we «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» adam maýasy ykdysadyýetiň esasy düzüm bölekleriniň biri hökmünde kesgitlenilýär. Şunuň bilen baglylykda, adam maýasyny ösdürmek, onuň intellektual derejesini ýokarlandyrmak esasy strategik wezipelere degişli edilýär. Şol wezipeleri berjaý etmek üçin Türkmenistanda durmuşa geçirilýän düýpli özgertmeler ýurduň ykdysady kuwwatynyň yzygiderli pugtalanmagyna ýardam berýär. Ykdysadyýetiň pudaklarynyň kämil ulgamyny döretmek, adam maýasynyň hil häsiýetlerini ýokarlandyrmak, milli ykdysadyýetiň hemme pudaklaryny ýokary taýýarlykly hünärmenler bilen üpjün etmek, ösüp gelýän ýaş nesliň bilim hem ruhy taýdan kämilleşmegine ýardam bermek esasy maksatlaryň biri bolup durýar. Şeýle-de ylmy-tehniki ösüşiň gazananlaryndan, täze tehnologiýalardan, innowasiýalardan oňat baş çykarýan hünärmenleri taýýarlamak wezipelerinden ugur alyp, bu ugurlara düýpli maýa goýumlar gönükdirilýär. Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda mynasyp dowam etdirilýän ykdysady özgertmeler döwletimiziň we jemgyýetimiziň okgunly ösmegine giň ýol açýar.

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

Durmuşa geçirilýän giň gerimli maksatnamalaryň çäklerinde gurulýan Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýoly ýurdumyzyň sebitlerini baglanyşdyryp, ýolagçylaryň gatnadylyşyny we ýükleriň daşalyşyny kämilleşdirmäge, logistik hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmaga uly goşant goşar.

Türkmenistanyň Prezidentiniň 2019-njy ýylyň 11-nji ýanwaryndaky Kararyna laýyklykda, bu giň gerimli taslamany durmuşa geçirmek Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy «Türkmen Awtoban» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetine ynanyldy. Umumy uzynlygy 600 kilometre barabar bolan bu ýoluň Aşgabat — Tejen aralygyndaky birinji tapgyry 2021-nji ýylyň 29-njy oktýabrynda Gahryman Arkadagymyzyň gatnaşmagynda dabaraly ýagdaýda ulanmaga berildi. Ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Mary we Türkmenabat şäherlerini birikdirýän üçünji tapgyrynyň gurluşygyna bolsa şu ýylyň ýanwarynda badalga berildi. Baş potratçy bolup çykyş edýän «Türkmen Awtoban» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň buýurmasy boýunça ýoluň gurluşygy we ýanaşyk ýerlerini abadanlaşdyrmak işleri «Ata Melhem» hususy kärhanasy, «Edermen» we «Altyn nesil» hojalyk jemgyýetleri tarapyndan amala aşyrylýar.

Ýokary tizlikli awtomobil ýoly Aşgabat — Daşoguz awtomobil ýolunyň 24-nji kilometrinde gurlan çatrykdan başlanýar. Bu ýerde töleg merkezleri, ýol gözegçilik gullugynyň nokady, dynç almak üçin niýetlenen meýdançalar ýerleşýär. Awtobanyň Aşgabat — Tejen aralygyndaky böleginiň uzynlygy 203 kilometre barabar.

Awtoban alty hereket zolagyndan ybaratdyr. Onuň ýer düşeginiň giňligi 34,5 metre, ýol hereket böleginiň giňligi her tarapda 11,25 metre, hereket zolagynyň giňligi bolsa 3,75 metre barabardyr. Ýoluň hereket bölegi biri-birinden ýörite zolak arkaly bölünýär. Her ugurda hereket zolagyna adatdan daşary ýagdaýlar üçin zolak, suwly ganaw hem-de haýwanlaryň we adamlaryň hereket zolagyna çykmagynyň öňüni almak üçin niýetlenen ýörite germewler gurnalan.

Ýokary tizlikli ýolda hereketiň bökdençsiz amala aşyrylmagyny üpjün etmek üçin köp sanly köprüler, ýerasty we ýerüsti geçelgeler, suw geçirijiler, ýangyç guýujy beketler gurlup, daşky gorag gözenekleri çekilendir.

Awtobanyň 100-nji kilometrinde gurlan iki gatly «Kerwensaraý» söwda merkezinde sürüjiler we ýolagçylar üçin zerur bolan ähli şertler döredilendir.

Mahlasy, döwrebap awtoban ähli görkezijiler we talaplar babatda iň ýokary dünýä standartlaryna kybap gelýär. Bu hakykat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň birinji tapgyrynyň degişli kompaniýalaryň we halkara düzümleriň güwänamalarynyň birnäçesine mynasyp görülmeginde hem beýanyny tapýar. Has takygy, döwrebap taslamanyň birinji tapgyry Awstriýanyň «VCE Vienna Consulting Engineers ZT GmbH» kompaniýasy tarapyndan awtomobil ýolunyň hiliniň ISO 9001 standartyna hem-de taslamany düzmek we gurluşyk boýunça işleriň halkara standartlara, hususan-da, «Ýol gurluşygyny taslamak» we «Gurluşyk işleri» standartlaryna laýyk gelýändigini tassyklaýan güwänamalara mynasyp görüldi. Şeýle hem Germaniýa ulag ylymlary instituty tarapyndan geçirilen barlaglaryň netijesinde ýokary tizlikli Aşgabat — Türkmenabat awtomobil ýoluna ýokary howpsuzlyk güwänamasyny bermek hakyndaky çözgüt kabul edildi. Awstriýanyň Dornbirn şäheriniň Ulag kommunikasiýalary we düzümleri departamenti tarapyndan bu ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň gurluşygynda innowasion ýokary tizlikli tehnologiýalaryň ulanylandygy baradaky güwänama gowşuryldy.

Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň işe girizilmegi ýurdumyzyň ulag-logistika mümkinçiliklerini artdyryp, Diýarymyzy halkara gatnawlaryň möhüm halkasyna öwrer. Türkmenistanyň dünýäniň ulag ulgamyna yzygiderli goşulyşmagy we Gündogar — Günbatar hem-de Demirgazyk — Günorta ugurlarynda möhüm ulag geçelgelerini döredip, Beýik Ýüpek ýoluny gaýtadan dikeltmek we Ýewraziýanyň ykdysady zolaklaryny birleşdirmek babatda uly tagallalary edýän Milli Liderimiziň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, asylly maksatlary myradyna gowuşsyn!

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

Hormatly Prezidentimiziň durmuş ugurly ykdysady syýasatynyň möhüm ugry bolan sebitleýin syýasat ýurdumyzyň sebitlerini gyradeň ösdürmäge, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini düýpli ýokarlandyrmaga gönükdirilendir. Şunuň bilen baglylykda, welaýatlaryň durmuş-ykdysady ösüşi ýokary depginlere eýe bolýar.

Üstünliki amala aşyrylýan «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» kesgitlenen wezipelerden ugur alnyp, «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda Diýarymyzyň ähli sebitlerinde, milli ykdysadyýetiň pudaklarynda belent sepgitlere ýetmek maksat edinilýär.

Sebitleýin syýasatyň esasy maksatlary ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmakdan, sebitleriň ykdysady taýdan ösmegi üçin amatly şertleri döretmekden hem-de öndürilýän harytlaryň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmakdan, durmuş-ykdysady ösüşiň ýokary depginini üpjün etmekden, eksport mümkinçiligini artdyrmakdan ybaratdyr. Sebitleriň oba hojalygyny ösdürmekde, toprak, howa we beýleki aýratynlyklary hasaba almak bilen, zolaklaýyn ekerançylygy ornaşdyrmak, maldarçylygyň ot-iým binýadyny pugtalandyrmak, ýurduň azyk bolçulygyny üpjün etmek, ýokary hilli oba hojalyk önümçiligini döretmek ileri tutulýan ugurlardyr.

Mary welaýaty gazylyp alynýan tebigy çig mala baý sebitleriň biridir. Welaýatyň durnukly ösüşinde ykdysadyýetiň özenini elektroenergetika, gaz, himiýa, maşyngurluşyk, metal işläp bejeriş, oba hojalyk, dokma we azyk senagaty düzýär. «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasynda» Mary welaýatynda elektrik energiýasyny 14 606,6 million kWt sagat möçberinde öndürmek göz öňünde tutulýar. Welaýat uglewodorod serişdeleriniň ägirt uly gorlaryna eýe bolup, ýakyn geljekde olaryň gazylyp alnyşynyň möçberi artdyrylar. Munuň özi olary halkara bazarlara çykarmagyň mümkinçiligini ýokarlandyrar. Sebitiň nebitgaz çykaryjy kuwwatlyklaryny pugtalandyrmagyň hasabyna, gaz kondensatly nebitiň 52,7 müň tonnasyny we tebigy gazyň 34,8 milliard kub metrini öndürmek bellenilýär. Şu ýyl welaýatda kuwwaty ýylda 33 milliard kub metr harytlyk gazy çykarmak boýunça «Galkynyş» gaz käniniň üçünji tapgyryny özleşdirmek meýilleşdirilýär. Himiýa senagatynyň ösüşine uly itergi berýän kuwwatlyklaryň işe girizilmegi bilen, öndürilýän önümleriň görnüşleri we möçberleri artdyrylýar. Şu ýyl mineral dökünleriň 520 müň tonnasy we tehniki uglerodyň 1 800 tonnasy öndüriler. «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda welaýatda jemi 12,2 milliard manada barabar maýa goýumlary goýmak we onuň 10,9 milliard manadyny önümçilige gönükdirmek göz öňünde tutulýar.

Ykdysadyýetiň ýokary maýa goýum işjeňligi gurluşygyň we gurluşyk materiallary senagatynyň güýçli depginler bilen ösmegine getirýär. 2024-nji ýylda magdan däl gurluşyk materiallarynyň 1 365 müň kub metrini, gurluşyk üçin beton gurnawlarynyň ýygnalan bölekleriniň 52,9 müň kub metrini, diwar materiallaryndan 219,8 million sany şertli kerpiji, 24,2 müň kub metr keramziti we 220,4 müň tonna asfaltbetony öndürmek bellenilýär.

Mary welaýaty gowaça ösdürip ýetişdirmek boýunça Türkmenistanyň iň iri sebitidir. Şunuň bilen baglylykda, Garaşsyzlyk ýyllarynda welaýatda köp sanly iri hem-de orta ululykdaky dokma toplumlary, fabriklerdir kärhanalar işe girizildi. Olar çig mal binýadyna gönüden-göni golaýda ýerleşmek bilen, pagta süýümini gaýtadan işlemekden başlap, taýýar önümi çykarmaga çenli önümçiligiň yzygiderliligini doly üpjün edýär. Şu ýyl 109,5 müň tonna pagta süýümini, 18 müň tonna nah ýüplügi, 53,5 million inedördül metr nah matalary (sütüklini goşmak bilen), 2 848,2 million manatlyk örülen we tikin önümlerini, 1 537,6 tonna pamygydyr ondan öndürilen önümleri, 113,9 müň inedördül metr haly hem-de haly önümlerini, 2,8 müň tonna ýagy aýrylyp ýuwlan ýüňi, 466,2 müň inedördül metr ýüpek matalary, 11 422,6 müň jübüt jorap önümlerini, 6 241,7 müň jübüt aýakgaby we 23,5 million inedördül desimetr eýlenen derini öndürmek göz öňünde tutulýar.

Welaýat ýurduň agrar taýdan ösen sebitleriniň hataryna degişlidir. Sebitde bugdaý, pagta, gök-bakja ekin önümleri, miweler we ir-iýmişler, üzüm uly möçberde öndürilýär.

Şu ýyl oba hojalyk önümlerini öndürmek üçin suwarymly ýerleriň meýdany 433,7 müň gektara barabardyr. Şonda 345 müň tonna bugdaý, 359 müň tonna pagta, 180,7 müň tonna ýeralma, 194,8 müň tonna gök önümler, 86,4 müň tonna bakja önümleri, 30,5 müň tonna üzüm, 33 müň tonna miweler we ir-iýmişler, 224 müň tonna gant şugundyry öndüriler.

Maldarçylyk oba hojalygynyň öňdebaryjy pudagy bolup, maýa goýumlaryň köp bölegi bu pudagy ösdürmäge gönükdirilýär. Gara mallaryň, dowarlaryň, guşlaryň baş sanyny köpeltmek, etiň we süýdüň öndürilişiniň möçberini artdyrmak boýunça yzygiderli işler durmuşa geçirilýär. Hususan-da, maldarçylyk önümleriniň öndürilişini artdyrmakda önümçilige öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrýan telekeçilere aýratyn üns berilýär. Hojalyklaryň ähli toparynda mallaryň we guşlaryň baş sanyny artdyrmak göz öňünde tutulýar.

Azyk senagaty önümleriň görnüşini we mukdaryny artdyrmagyň hasabyna giň gerimli ösüşe eýe bolýar. Döwlet tarapyndan kiçi we orta telekeçilige berilýän goldawlaryň netijesinde, çalt ösýän hususy kärhanalar miwe hem-de gök önümlerini, ösümlik ýagyny, et, süýt, süýji-köke önümlerini öndürýän esasy öndürijilere öwrülýär.

Sebitde azyk senagatynyň eýeçiliginiň ähli görnüşindäki kärhanalar tarapyndan 23,9 müň tonna et we et önümleri (ete geçirilip hasaplananda, guşuňkydan başgasy), 947,4 müň şertli bankalara gaplanan et, 122 müň tonna süýt we süýt önümleri (süýde geçirilip hasaplananda), 109,4 million sany şertli banka gaplanan miwe we gök önümleri, 30,7 müň tonna arassalanmadyk ösümlik ýagy, 23,2 müň tonna süýji-köke önümleri, 110,7 müň tonna un, 9,8 müň tonna ýarma, 6,8 müň tonna unaş önümleri, 11,4 müň tonna şeker, 283,5 tonna balyk we beýleki balyk önümleri, 274,1 tonna gaplanan hem-de gaýtadan işlenen balyk we balyk önümleri öndüriler.

Ulag-kommunikasiýa ulgamy welaýatyň ykdysadyýetiniň möhüm bölegini düzýär. Şu ýyl ulaglaryň ähli görnüşleri bilen daşalýan ýükleriň möçberini 116,1 million tonna we gatnadylýan ýolagçylaryň sanyny 204 million adama ýetirmek meýilleşdirilendir.

Ilaty aragatnaşyk hyzmatlary bilen has doly üpjün etmek üçin esasy telefon belgileriniň sanyny 123,4 müň belgä, TMCELL ykjam aragatnaşyk ulgamynyň abonentleriniň sanyny 1 011,5 müň birlige ýetirmek göz öňünde tutulýar. Sebitiň durmuş ulgamyny ösdürmäge-de uly üns berilýär. Şu ýylyň 1-nji ýanwary ýagdaýyna görä, welaýatda 26 sany hassahana, 196 sany mekdebe çenli ýaşly çagalar edaralary, 405 sany umumybilim berýän we 7 sany orta hünär bilimi, 1 sany ýokary hünär berýän mekdepler, 23 sany sport mekdebi, 44 kitaphana, 1 teatr we 8 muzeý hereket edýär.

Köp sanly önümçilik we medeni-durmuş maksatly binalar, oba we şäher ilaty üçin amatly ýaşaýyş şertlerini döretmäge mümkinçilik berýän, hemme amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlary hem-de desgalar guruldy we gurulmagy dowam etdirilýär. Şeýlelikde, «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasynyň» amala aşyrylmagy üstümizdäki ýylda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösüşini pugtalandyrmaga, pudaklaryň, sebitleriň kuwwatyny berkitmäge, bazar gatnaşyklaryna esaslanyp, durnukly ösüşi, ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny üpjün etmäge hem-de hal-ýagdaýyny mundan beýläk-de gowulandyrmaga, abadan, bagtyýar ýaşaýşynyň bähbidine gönükdirilendir.

Orazmuhammet AŞYROW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Strategik we durnukly ösüş müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň asudalygyny, halkymyzyň agzybirligini, döwletimiziň esasyny, jemgyýetimiziň jebisligini pugtalandyrmakda gazanylýan üstünlikler milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösmeginiň ygtybarly kepiline öwrülýär. «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda ýurdumyzyň her bir raýatynyň ösen döwletleriňkä kybap ýaşaýyş derejesini üpjün etmek ugrunda düýpli öňegidişlikler gazanylýar. Öňdebaryjy dünýä tejribesine, ylma, bilime we iň täze tehnologiýalara daýanmak ýörelgesi Milli Liderimiz Gahryman Arkadagymyzyň ilkibaşdan saýlap alan içeri we daşary syýasatynyň düýp özeninde goýlandyr. Milli agzybirlige, syýasy durnuklylyga bil baglamak bilen, ykdysadyýetimiziň binýatlaýyn pudaklaryny, şol sanda oba hojalygyny, gurluşyk materiallary senagatyny, nebitgaz, dokma, himiýa toplumlaryny düýpli döwrebaplaşdyrmak, durmuş-medeni ugurly şähergurluşyk ulgamyny, sagdyn durmuş ýörelgelerine esaslanýan bedenterbiýäni we sporty ösdürmek ileri tutulýan maksatlaryň hatarynda durýar. Milli syýahatçylyk pudagy pajarlap ösýär. Ýurdumyza iri möçberli daşary ýurt maýa goýumlaryny giňden çekmek hem-de olary netijeli özleşdirmek maksady bilen, döwletimizde milli we daşary ýurtly maýadarlaryň netijeli iş alyp barmaklary üçin ýokary amatlyklar döredilýär.

Ministrler Kabinetiniň 9-njy fewralda geçirilen giňişleýin mejlisinde milli ykdysadyýetiň pudaklarynda Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda öňde goýlan maksatlaryň ýerine ýetirilişiniň netijeleri seljerildi. Berlen hasabatlara laýyklykda, 2023-nji ýylyň jemleri boýunça ýurdumyzyň binýatlaýyn makroykdysady görkezijisi, ýagny jemi içerki önüminiň ösüşi 6,3 göterim derejede üpjün edildi. Bu görkeziji senagatda 4,3 göterime, gurluşykda 2,0 göterime, ulag we aragatnaşykda 8,4 göterime, söwda ulgamynda 12,8 göterime, oba hojalygynda 4,4 göterime, hyzmatlar ulgamynda 5,1 göterime deň boldy. Geçen ýyl, 2022-nji ýyldaky bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önümiň möçberi 7,8 göterim artyp, ykdysadyýetiň pudaklarynda kadaly önümçilik netijeleri gazanyldy. Döwlet býujetiniň girdeji bölegi 109,4 göterim, çykdajy bölegi 99,8 göterim ýerine ýetirildi. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp hem-de diňleýji haklarynyň möçberi 9,9 göterim ýokarlandy.

Ýylyň dowamynda milli ykdysadyýetiň hususy böleginde iş alyp barýan ýerli maýadarlaryň girdejileri artyp, goşmaça önümçilikleri gurmak we ýola goýmak işleriniň gerimi giňedi. Iri taslamalary amala aşyrmak maksady bilen daşary ýurt banklaryndan çekilen karzlaryň öz wagtynda gaýtarylmagy, şeýle-de önümi paýlaşmak şertinde iş alyp barýan ýangyç-energetika ugurly daşary ýurt kompaniýalaryň öz serişdeleriniň hasabyna maýa goýmak işiniň depgininiň güýçlenmegi umumy ýylyň ahyryna özleşdirilen maýa goýum görkezijisiniň ýokary depginde ösmegine getirdi.

Döwletimizde iri möçberli, kämil ylym-tehnologiýaly, ýokary sygymly senagat toplumlaryny gurmak işleri hormatly Prezidentimiz tarapyndan öňe sürlen döwrebap ykdysady strategiýa laýyklykda amala aşyrylýar. Milli ykdysady ösüşiň ähli ugurlarynda geljegi nazarlaýan her bir başlangyçda, tutumly işlerde, ägirt uly taslamalary amala aşyrmakda berk jogapkärçilik, işi hökmany tertipnama laýyk ýerine ýetirmek hem hasabatlylyk ýörelgesi pugta ileri tutulýar. Döwlet dolandyryş düzümleriniň işini kämilleşdirmek boýunça bellenen çäreler hut şu maksada gönükdirilendir.

Hökümetiň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiz agrosenagat toplumynyň işini döwrebap guramak barada karara gelendigini belläp, toplumda Oba hojalyk ministrliginden bölünip aýrylan täze düzümleriň döredilýändigi hakyndaky resminama gol çekdi. Döwlet Baştutanymyzyň agrosenagat toplumynyň işini düýpli özgertmek boýunça kabul eden çözgüdi ykdysady netijeliligi, oba ilatynyň abadançylygyny has-da artdyrmaga, pudagy düýpli döwrebaplaşdyrmaga gönükdirilenligi bilen tapawutlanýar. Täze düzümleriň öňünde, ilkinji nobatda, oba hojalyk önümçiliginiň sebitleýin ýöriteleşdirilmegini, pudaga «ýaşyl» energiýa, serişde we suwy tygşytlaýjy tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagyny, maldarçylygyň ot-iýmlik binýadynyň kämilleşdirilmegini üpjün etmek maksatlary bellenilýär.

Türkmenistanyň umumy ilatynyň 52,9 göterimi oba ýaşaýjylarydyr, ýagny zähmete ukyply ildeşlerimiziň aglaba bölegi oba ýerlerinde ýaşaýar. Bu görkeziji oba ilatynyň zähmet üpjünçiligi bilen bagly meseleleriň ähmiýetini artdyrýar. Agrar toplumda gazanylýan düýpli öňegidişlikler oba hojalygyna, topraga öz ykbalyny baglan ildeşlerimiziň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli gowulandyrmaga giň ýol açýar. Bu pudakda işleri toplumlaýyn guramagyň we dolandyrmagyň täze, öňdebaryjy usullarynyň ornaşdyrylmagy, kämil ylmyň, oňyn dünýä tejribesiniň naýbaşy nusgalarynyň önümçilige netijeli çekilmegi ýerleriň hasyllylygynyň ýokarlanmagyna, ýokary hilli sarp ediş önümleriniň üznüksiz esasda öndürilmegine ýardam berýär. Jepakeş daýhanlaryň ýadawsyz zähmeti bilen abadan ýaşamagy, netijeli işlemegi, ekologik taýdan arassa azyk önümlerini boldan öndürmegi üçin zerur şertler döredilýär. Eýeçiligiň görnüşine garamazdan, azyklyk oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirmek üçin berilýän maliýe goldawynyň önümçilik çäreleriniň netijesinde, 2022-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 2023-nji ýylda öndürilen gök önümleriň möçberi 9,4 göterim, azyklyk bakja önümleri 4,0 göterim, miweler, ir-iýmişler 1,1 göterim, ýeralma 5,5 göterim, et (diri agramda) 0,8 göterim, şöhlat önümleri 7,7 göterim, süýt we süýtturşy önümleri 1,7 göterim, gaplanan miwedir gök önümler 5,5 göterim, mesge ýagy 6,8 göterim möçberde artdy.

Agrar ugurly täze, döwrebap birleşikleriň, konserniň döredilmeginiň asyl maksady agrosenagat pudagynyň işini ösen talaplara laýyk ýola goýmaga, önüm öndürijileriň gyzyklanmalaryny we kanuny bähbitlerini goramaga gönükdirilendir. Bu çäreler ýurdumyzda oba hojalyk önümleriniň satyn alyş nyrhlaryny ýokarlandyrmak, tehniki hyzmatlara, ýere, suwa, dökünlere we beýleki önümçilik harajatlaryna bolan hajatlary öz wagtynda, dolulygyna kanagatlandyrmak ýörelgelerine esaslanýar. Ekerançylyk we maldarçylyk maksatly ýerleriň netijeli peýdalanylmagyny gazanmak, täze kuwwatly oba hojalyk tehnikalaryny, döwrebap tehnologiýalary işe ornaşdyrmak, netijeli maliýe goldawyny bermek, önümçilik gorlarynyň rejeli peýdalanylmagy üçin jogapkärçiligi ýokarlandyrmak, mülkdarlaryň, kärendeçileriň, hususy ýer eýeleriniň, oba hojalygynda iş alyp barýan kiçi we orta telekeçileriň hukuklaryny hem borçlaryny kanuny esasda berkitmek wezipeleriniň ähmiýeti ýokary bolmagynda galýar. Oba zähmetkeşlerine berilýän döwlet goldawyny has-da kämilleşdirmek, meýdan işlerini, ylaýta-da, suw gorlarynyň sarp edilişini berk gözegçilikde saklamak, oba ýerlerinde gaýtadan işleýän senagat önümçiliginiň gerimini giňeltmek, oba hojalyk ylmyny ösdürmek bu toplumyň öňünde durýan möhüm wezipelerdir. Hormatly Prezidentimiz giňişleýin mejlisiň barşynda zähmete ukyply oba ilaty babatynda zähmet bazarynyň iň ýokary çeýeliginiň üpjün edilmelidigini, oba adamlarynyň maddy zerurlyklarynyň, mümkin boldugyça, doly kanagatlandyrylmalydygyny nygtady. Toplumyň işinde oba ýerlerinde ýaşaýan ildeşlerimiziň zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmak, oba hojalyk pudagynda zähmet çekýänleriň bilim we hünär taýýarlygyny yzygiderli kämilleşdirmek meseleleri ileri tutulýar.

Bugdaýyň we gowaçanyň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek, daýhanlaryň ýere bolan höwesini artdyryp, yhlasly zähmet çekmekleri üçin ähli şertleri döretmek, oba hojalyk önümlerini öndürijileri ykdysady taýdan höweslendirmek maksady bilen kabul edilen täze resminama oba ilatynda uly seslenme döretdi. Türkmenistanda 2024-nji ýylyň hasylyndan başlap, bugdaýyň bir tonnasynyň döwlet satyn alyş bahasy 2 müň manat möçberde; nah pagtanyň bir tonnasy üçin döwlet satyn alyş bahalary ýygymyň başlanýan gününden 15-nji oktýabra çenli 5 müň manat, 15-nji oktýabrdan 15-nji noýabra çenli 4 müň 770 manat, 15-nji noýabrdan ýygymyň tamamlanýan gününe çenli 4 müň 550 manat möçberde; ýüpek pagtanyň bir tonnasy üçin döwlet satyn alyş bahalary ýygymyň başlanýan gününden 15-nji oktýabra çenli 6 müň 700 manat, 15-nji oktýabrdan 15-nji noýabra çenli 6 müň 400 manat, 15-nji noýabrdan ýygymyň tamamlanýan gününe çenli 6 müň 100 manat möçberde bellenildi. Döwletimizde agrar önümçiligiň gerimini giňeltmek, möwsümleýin işleriň netijeliligini ýokarlandyrmak, ýerleriň hakyky eýelerini tapmak, hususy önüm öndürijilere kepillendirilen goldawy bermek ýörelgesi ýurt derejesinde azyk bolçulygyny maksatnamalaýyn esasda durnukly pugtalandyrmagyň aýrylmaz şertidir. Bu çäreler ilatyň gündelik sarp edýän önümleriniň öndürilişini, agrosenagat önümleriniň senagat taýdan gaýtadan işlenilişini ýokarlandyrmak, ter we gaplanan miweleriň, gök önümleriň ýylyň dört paslynda satyn alyjylara elýeter bolmagyny gazanmak wezipelerini üstünlikli çözmäge ýardam berýär.

Ykdysady ösüş ilatyň ýaşaýyş-durmuş abadançylygyny ýokarlandyrmagyň, maşgala ösüşini goldamagyň maddy binýadyny üpjün edýär. Ýurdumyzda 2023-nji ýylda maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna 78 sany önümçilik, medeni-durmuş ugurly binadyr desgalar açylyp ulanyşa berildi. Önümçiligiň gerimini artdyrmagyň hasabyna öndürilen önümleriň eksportyndan döwletimiziň hazynasyna 11,4 milliard amerikan dollary möçberinde walýuta girdejisi üpjün edildi. Bu netijeler ýurdumyzyň ilatynyň jan başyna düşýän hakyky JIÖ paýynyň artýandygyna şaýatlyk edýär. 2023-nji ýylda «akylly» şäher konsepsiýasyna laýyklykda, Arkadag şäheriniň binalar toplumynyň birinji tapgyrynyň, şeýle-de okuw, önümçilik we ýaşaýyş-durmuş maksatly ençeme binalardyr desgalaryň açylyş dabaralary uludan toýlanyldy.

Hökümetiň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň garamagyna Türkmenistanda durmuş-ykdysady ösüş we maýa goýumlar boýunça ýyllyk Maksatnamanyň kämilleşdirilen taslamasy hödürlenildi hem-de tassyklanyldy. Ol ýurdumyzyň ministrliklerinde, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynda, welaýatlarda, Aşgabat we Arkadag şäherlerinde ýedi ýyllyk Prezident Maksatnamasynda kesgitlenen wezipeleri hem-de 2024-nji ýylyň Döwlet býujetinde göz öňünde tutulan taslamalary ýokary hilli, öz wagtynda amala aşyrmaga gönükdirilendir. Döwlet syýasatynda ileri tutulýan durmuş ugurlaryny ösdürmek çärelerini nazarlaýan Maksatnama 2024-nji ýylyň hasabaty üçin meýilnamalaşdyryş döwrüniň çaklamasyny öz içine alyp, onuň çäklerinde maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna jemi 38,5 milliard manat möçberde maýa goýumlaryň özleşdirilmegi nazarda tutulýar. Şol sanda onuň önümçilik böleginde 26,1 milliard manatlyk maýalyk serişdeleri özleşdirmek göz öňünde tutulýar. Bu ýylda özleşdirilmegi göz öňünde tutulan düýpli maýalaryň döwlete degişli böleginiň paýy 59,6 göterime ýa-da 22,9 milliard manada, döwlete dahylsyz böleginiň paýy 30,2 göterime ýa-da 11,6 milliard manada, daşary ýurt maýa goýumlarynyň paýy hem 10,2 göterime ýa-da 3,9 milliard manada deň bolar. Üstümizdäki ýylda maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna özleşdiriljek maýa goýumlaryň düzüminde kärhanalaryň we guramalaryň öz serişdeleriniň paýy 53,0 göterim, karz ugurly çekilen serişdeler 12,1 göterim, döwletiň býujet serişdeleri 5,4 göterim, döwlet serişdeleri 11,3 göterim, daşary ýurt maýa goýumlary 10,2 göterim, gaýry serişdeler 8,0 göterim möçberden ybaratdyr. Diýmek, 2024-nji ýylda hem milli we daşary ýurt pulunda özleşdiriljek maýa goýumlar ösüşiň esasy hereketlendiriji güýji bolmagynda galar. Şol nukdaýnazardan, şu ýylda Döwlet býujeti maýa goýumlaryň özleşdirilişiniň ýokary derejede saklanmagy meýilleşdirildi, şeýle netije, esasan-da, kärhanalaryň öz serişdelerinden goýjak hususy maýasynyň hasabyna gazanylar. 2024-nji ýylda jemi içerki önümiň ösüşi, geçen ýylyň degişli döwrüne garanyňda, 6,3 göterim derejede ýa-da 231,0 milliard manat möçberde bolar diýlip çaklanylýar.

Hormatly Prezidentimiziň tabşyrygyna laýyklykda, 2024-nji ýylda ýurdumyzyň dürli künjeklerinde jemi 53 sany iri önümçilik we durmuş maksatly binalaryň, desgalaryň gurluşygynyň tamamlanmagy hem-de ulanmaga berilmegi maksat edinilýär. Olardan saglygy goraýyş, bilim, sport we medeniýet ojaklaryny, inženerçilik ulgamlaryna degişli desgalaryň taslamalarynyň jemi 26-syny döwletiň býujet serişdeleriniň hasabyna maliýeleşdirmek meýilleşdirilýär. Maksatnama laýyklykda, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini ýokarlandyrmak üçin ýurdumyzyň welaýatlarynda we Aşgabatda esasy meýdany 430 müň inedördül metre deň bolan ýaşaýyş jaýlary, 5360 orunlyk umumybilim berýän mekdepleriň, 1200 orunlyk mekdebe çenli çagalar terbiýeçilik edaralarynyň taslamalary, başga-da birnäçe medeni-durmuş, ýaşaýyş jaý-jemagat, hyzmatlar, bezeg-seýilgäh ugurly taslamalar amala aşyrylar. Paýtagtymyzda bir gije-gündiziň dowamynda 50 müň kub metr agyz suwuny arassalaýan desganyň, «Dokmaçylar» medeni merkeziniň, Magtymguly şaýolunyň ugrunda ýerasty awtoduralgaly söwda, medeni-dynç alyş, işewürlik merkeziniň, Aşgabat şäheriniň gulluklarynyň binasynyň, Magtymguly Pyragynyň ýadygärliginiň hem-de bagy-bossanlyk toplumynyň, «Parahat — 7» ýaşaýyş toplumynda 13 sany döwrebap ýaşaýyş jaýlarynyň, seýilgäh toplumynyň, 400 orunlyk Halkara sagaldyş we dikeldiş, 250 orunlyk Halkara fiziologiýa ylmy-kliniki merkezleriniň gurluşygyny tamamlap, açmak meýilleşdirilýär. Ahal welaýatynyň Ak bugdaý etrabynyň Öňaldy, Kaka etrabynyň Gowşut geňeşliklerinde täze, döwrebap uly obalaryň, Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary böleginiň, Bäherden sement zawodynyň ikinji tapgyrynyň, Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy şäherinde ýaşaýyş jaýlar toplumynyň, Balkanabat şäheriniň Jebel şäherçesinde Halkara howa menziliniň, Garabogazköl aýlagynyň üstünden geçýän awtomobil köprüsiniň, Daşoguz welaýatynyň Daşoguz şäheriniň çäginde täze ýaşaýyş jaý we desgalar toplumynyň, Köneürgenç etrabynyň Täzeýol geňeşliginiň çäginde täze, döwrebap şäherçäniň, Lebap welaýatynyň Köýtendag etrabynda iri sement zawodynyň ikinji tapgyry, Türkmenabat şäherinde glisirrizin turşusyny öndürýän kärhananyň, Türkmenabat şäheriniň Halkara howa menziline barýan awtomobil ýolunyň ugrunda 40 sany 4 gatly, 32 öýli ýaşaýyş jaýlarynyň daşky basyşly lagym ulgamynyň, Mary welaýatynyň Mary şäheriniň Bitaraplyk köçesiniň ugrunda 500 orunlyk umumybilim berýän orta mekdebiň, Tagtabazar etrabynyň Saryýazy geňeşliginiň Saryýazy obasynda 160 orunlyk täze çagalar bakja-bagynyň, başga-da birnäçe binalardyr desgalaryň gurluşyklary bar. Bu Maksatnamanyň eýýäm üstünlikli amala aşyrylyp başlanandygy guwandyryjydyr.

Gysga möhletli döwre niýetlenen bu Maksatnama laýyklykda, gurulmagy göz öňünde tutulýan täze, döwrebap desgalaryň ählisi diýen ýaly, ýerli kompaniýalar, ýagny milli potratçylar tarapyndan ýokary hilli gurlup, bellenen wagtynda ulanyşa giriziler. Türkmenistanyň Prezidentiniň Oba milli maksatnamasyna laýyklykda, ýurdumyzyň sebitlerinde gurlup ulanmaga berilmegi göz öňünde tutulýan medeni-durmuş maksatly desgalaryň, önümçilik ugurly maldarçylyk we guşçulyk toplumlarynyň, balykçylyk hojalygynyň, däne saklanylýan elewatoryň, ýyladyşhanalaryň, sowadyjy ammarlaryň gurluşygynyň hem bu meýilnamada orun alandygyny bellemek gerek. Eýýäm iki aýy jemlenen hasabat ýylynyň çaklamalaryna girizilen häzirki hereket edýän nyrh, pul-karz syýasatynyň kämilleşdirilen görnüşi döwletiň býujet we karz ýagdaýynyň hem bu ýylda gowy netijeleri görkezjekdigine, maliýe durnuklylygynyň oňyn dowam etjekdigine, ýokarda ady agzalan binadyr desgalaryň öz wagtynda, ýokary hilli gurlup ulanyşa tabşyryljakdygyna ynamy artdyrýar. 1-nji martda hormatly Prezidentimiziň sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň mejlisinde ykdysady düzümiň ýolbaşçysynyň ýanwar-fewral aýlarynyň makroykdysady görkezijileri barada beren hasabaty munuň şeýledigine aýdyň şaýatlyk edýär. Hasabatdan görnüşi ýaly, üstümizdäki ýylyň iki aýynda maksatnama laýyklykda göz öňünde tutulan çäreleriň öz wagtynda, üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň netijesinde, jemi içerki önümiň durnukly ösüşi üpjün edilip, ol 6,3 göterim artdy. Bu görkeziji senagatda 5,6 göterime, gurluşykda 0,2 göterime, ulag we aragatnaşyk pudagynda 6,6 göterime, söwdada 8,1 göterime, oba hojalygynda 3,9 göterime, hyzmatlar ulgamynda 7,4 göterime deň boldy.

Şu ýylyň hasabat döwründe, eýeçiliginiň görnüşine garamazdan, ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda, 2023-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 7,9 göterim artyp, maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna özleşdirilen maýalaryň möçberi 2,5 milliard manada, bölek-satuw haryt dolanyşygynyň möçberi 19,1 milliard manada deň bolup, degişlilikde, 24,6 we 10,5 göterim ösüş gazanyldy. Şeýle-de ýurdumyz boýunça ortaça aýlyk zähmet haklary 10,3 göterim ýokarlandy. Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary, talyp we diňleýji haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi. Döwlet býujetiniň girdeji böleginiň meýilnamasy 6 milliard manat möçberinde, 103,3 göterim, çykdajy böleginiň meýilnamasy 4 milliard manat möçberinde, 97,5 göterim ýerine ýetirildi. Täzeçe düzülen ýyllyk maksatnamanyň düzümini «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» amala aşyrylmagy meýilleşdirilen işleriň şertleri bilen deňeşdireniňde, onda täze, köp sanly oňyn üýtgeşmeleriň orun alýandygyny görmek bolýar.

Aýratyn-da, maksatnamada gysga döwürde ýurdumyzyň milli ykdysadyýetiniň köpugurlylygyny gazanmaga, Döwlet býujetiniň girdejilerini gaýry çeşmeleriň hasabyna artdyrmaga, çykdajy bölegini maksatlaýyn ulanmaga, şeýle-de milli ykdysadyýetiň pudaklaryny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegiň düýbünden başgaça usullaryny ornaşdyrmaga gönükdirilen toplumlaýyn çäreler göz öňünde tutulýar. Netijede, ýurt möçberinde jemi önümiň düzüminde hususy pudagyň paýyny 71,4 göterime çenli ýokarlandyrmak, daşary söwda dolanyşygynyň möçberini 20,7 milliard amerikan dollaryna ýetirmek, iri senagat kärhanalaryny gurmagyň hasabyna jemi 3000-e golaý täze iş orunlaryny döretmek maksat edinilýär. Döwlet Baştutanymyzyň tabşyryklaryna laýyklykda, ýurdumyzyň birinji we ikinji derejeli karz edaralary resmi hasabatlaýyn döwürde milli ykdysadyýete daşarky şertleriň ýetirýän täsiriniň öňüni almak, durnuklylaşdyryş gaznasynyň serişdelerini netijeli ulanmak, hususy kärhanalary, telekeçilik önümçiliklerini ösdürmek, töleg ödeýjilik bilen bagly karzlary yzygiderli bermek, eýeçiligiň görnüşine garamazdan, edara-kärhanalara berilýän maliýe goldawyny, çekilýän erkin serişdeleri ýokarlandyrmak, nagt däl hasaplaşyklaryň göwrümini giňeltmek, milli puluň hümmetini saklamak, bank hyzmatlarynyň ilata elýeterliligini artdyrmak, hyzmatlaryň döwrebap sanly hem-de şol derejede goragly usullaryny ornaşdyrmak, maliýe ulgamynda ynsapsyz iş emelleriniň öňüni almak ýaly çäreler işlenip düzüldi.

Bu sepgitleriň üstünlikli amal edilmegi ýylyň ahyryna çenli döwletiň esasy makroykdysady görkezijilerinde özüniň aýdyň beýanyny tapar hem-de ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmaga saldamly goşant goşar. Maksatnama ykdysady ösüşiň möhüm guraly hasaplanylýan iri möçberli önümçilikleriň yzygiderli artdyrylmagyny şertlendirmek bilen, ilatyň jan başyna düşýän milli harytlyk önümleriň möçberiniň köpelmegine, şeýle-de eksport mümkinçilikleriniň ýokarlanmagyna getirer. Milli ykdysadyýetiň häzirki ösüşine ýurdumyzda işsizligiň pes derejede saklanýandygy nukdaýnazaryndan seretsek, ol her ýylda aýlyk zähmet hakynyň ösüşini ähli çaklama gözýetiminden has ýokarda kesgitlemäge mümkinçilik berýär. 2023-nji ýylda milli puluň hümmeti zähmet haklarynyň hem-de beýleki durmuş ugurly tölegleriň milli manadyň hakyky hümmetiniň derejesine indekslenmeginiň hasabyna has-da artyp başlady. Şeýle ýagdaý milli manadyň hümmetiniň şu ýylda-da belli bir derejede ýokarlanjakdygyny çaklamaga esas döredýär. Diýmek, 2025-nji ýylda milli puluň hümmetiniň has ýokary derejä ýetmegine garaşyp bolar. Milli hasaplamalara görä, ilkinji nobatda, döwlet Baştutanymyz tarapyndan kesgitlenen, köp sanly ileri tutulýan ugurlary ösdürmekde, daşarky şertlere hakyky baha bermekde durmuşa geçirilýän ykdysady syýasata laýyklykda, milli puluň Maksatnamada görkezilen hümmeti býujetiň girdeji we çykdajy çaklamalary üçin ulanmaga amatly hasaplanyldy. Munuň özi Maksatnamada berlen çaklamalary ulanyp, geljek üç ýyl üçin orta möhletli Döwlet býujetini düzmäge mümkinçilik berýär.

Ýyllyk hasabat mejlisiniň barşynda abraýly halkara guramalar we dünýäniň ykdysady taýdan kuwwatly döwletleri bilen özara bähbitli gatnaşyklary giňeltmekde, çuňlaşdyrmakda Türkmenistanyň daşary syýasat strategiýasynyň yzygiderli kämilleşdirilýändigi bellenildi. Milli strategiýa laýyklykda, Türkmenistan sebitde we tutuş dünýäde halklaryň arasynda dostlugy, hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak ýörelgelerine berk eýerýän, özüniň hoşniýetli Bitaraplyk derejesiniň hukuk gurallaryny umumadamzat bähbitlerine gönükdirýän döwlet hökmünde halkara abraýdan peýdalanýar. Bu ugurda ädilen parahatçylyk söýüjilikli ädimler sebitde syýasy durnuklylygyň ygtybarly kepili bolup çykyş edýär. Aýratyn-da, döwrebap, howpsuz, ykjam we amatly halkara ulag-logistika ulgamyny kemala getirmekde döwletimiziň öňe sürýän asylly başlangyçlary dünýä jemgyýetçiliginde giň goldawa eýe bolýar. Dünýä ösüşiniň häzirki çylşyrymly döwründe bu çäreleriň zerurlygy, öz wagtyndadygy diplomatik pikir-garaýyşlarda, düýpli ykdysady we syýasy seljermelerde doly ykrar edilýär, goldanylýar.

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen kabul edilýän, durmuşa geçirilýän toplumlaýyn ösüş maksatnamalarynyň, sebitleri we tutuş ýurdumyzy ykdysady taýdan pugtalandyrmaga gönükdirilen gysga hem uzak möhletli meýilnamalaryň, köpugurly konsepsiýalaryň bellenen wagtynda amala aşyrylmagy ýetilen sepgitlere dürs baha bermäge, gazanylan netijeleri takyk kesgitlemäge, düýpli seljermelere, ylma esaslanýan çaklamalara daýanmak bilen, ykdysady ösüşi has-da ýokarlandyrmaga ýardam berýär.

Ýurdumyzyň erkin bazar gatnaşyklaryna geçmeginiň häzirki möhüm tapgyrynda milli ykdysadyýetimiziň öňünde hil taýdan täze wezipeler durýar. Hormatly Prezidentimiz Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde eden çykyşynda pudak ýolbaşçylarynyň öňünde milli ykdysadyýetimizi gysga, orta we uzak möhletleýin ösdürmegiň çäklerinde ýerine ýetirilmeli işleriň tutuş bir toplumyny kesgitledi. Milli ykdysadyýetiň dürli pudaklarynyň ýagdaýyny häsiýetlendirýän maglumatlara esaslanyp, döwletiň berýän maliýe mümkinçiliginden ýerlikli peýdalanmak tabşyryldy, şol bir wagtda söwda hem hyzmatlar ulgamynda iri maýa goýum işjeňligini artdyrmak, önümleriň täze görnüşlerini kemala getirmek, importyň möçberini azaltmak, dünýäniň ösen döwletleriniň erkin bazarlarynda açyk söwdany guramak, eksporty ýokarlandyrmak wezipesi şol işleriň esasy ugurlary bolup durýar diýlip bellenildi. Milli ykdysadyýetiň garyşyk eýeçilikli modelini kemala getirjek erkin ykdysady zolaklaryň döredilmegi, olaryň çäklerinde ilatyň gündelik sarp edýän önümleriniň täze önümçiliklerini ýola goýmak, ykdysady özgertmeleri ýerine ýetirmegiň barşynda amatly maýa goýum taslamalaryny çekmek boýunça amala aşyrylýan oňyn başlangyçlar ýurdumyza gelýän daşary ýurtly işewürlere giň mümkinçilikleri açýar.

Beýik Britaniýanyň we Demirgazyk Irlandiýanyň Birleşen Patyşalygynyň «Fitch Ratings» halkara reýting agentligi tarapyndan Türkmenistanyň ykdysadyýetine «B» derejede gysga möhletli we «B+durnukly» derejede uzak möhletleýin oňyn görkezijileriň gaýtadan berilmegi daşary ýurtly maýadarlar üçin türkmen ykdysadyýetiniň durnukly bolmagynda galýandygyny aýtmaga mümkinçilik berýär.

Belent maksatlar, buýsançly sepgitler agzybir, zähmetsöýer halkymyzy täze ýeňişlere ruhlandyrýar. Üstümizdäki ýylda maksatnamalaýyn çäreleriň giň gerimde, strategik esasda durmuşa geçirilmegi, ilki bilen, Döwlet býujetine gelip gowuşýan salgytlardan gaýry girdejileri artdyrmak, bazar gatnaşyklaryna, sanly ykdysadyýete doly geçişi üpjün etmek, döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagyny tizleşdirmek, başga-da köp sanly oňyn ykdysady ädimleriň ädilmegi bilen aýrylmaz baglydyr. Binýady berkden tutulan kuwwatly döwletimiziň milli ykdysadyýetini pugtalandyrmakda ak ýürekden, halal zähmet çekmek her birimiziň jana-jan borjumyzdyr. Bize bu ugurda ajaýyp mümkinçilikleri döredýän hem-de nusgalyk görelde bolýan Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, döwletli işleri, umumadamzat ähmiýetli başlangyçlary hemişe rowaçlyklara beslensin!

Hangeldi GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Ykdysadyýeti töwekgelçiliklerden goramak agentliginiň Ykdysady töwekgelçilikleri seljeriş müdirliginiň başlygy.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda üstünlikli alnyp barylýan öňdengörüjilikli ykdysady syýasat ýurdumyzy innowasiýa taýdan ösdürmäge, senagat kuwwatyny pugtalandyrmaga we onuň pudaklaýyn düzümini giňeltmäge gönükdirilendir. Häzirki zaman bazar düzümi bolan we durnukly ösüş depginini gazanmaga gönükdirilen ykdysadyýeti ýokary hilli hem-de tapgyrlaýyn kemala getirmek ykdysady strategiýanyň ileri tutulýan ugurlary bolup durýar. 9-njy fewralda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde habar berlişi ýaly, geçen ýyl durmuşa geçirilen toplumlaýyn çäreleriň netijesinde, esasy makroykdysady ösüşi alamatlandyrýan jemi içerki önümiň durnukly ösüş depgini üpjün edildi we bu görkeziji 6,3 göterim artyp, senagatda 4,3, gurluşykda 2, ulag we aragatnaşykda 8,4, söwdada 12,8, oba hojalygynda 4,4, hyzmatlar ulgamynda 5,1 göterime deň boldy. Geçen ýyllar bilen deňeşdirme geçirilende, jemi içerki önümiň ösüş depgininiň 2020-nji ýylda 5,9, 2021-nji ýylda 6,2, 2022-nji ýylda 6,2 göterime deň bolmagy 2023-nji ýylda ýokary netije gazanylandygyny görkezýär.

Hökümet mejlisinde «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasy» tassyklanyldy. Bu resminama ministrlikler, pudaklaýyn dolandyryş edaralary, welaýatlaryň, Aşgabat we Arkadag şäherleriniň häkimlikleri bilen bilelikde ýedi ýyllyk Prezident Maksatnamasynda hem-de şu ýyl üçin Döwlet býujetinde kesgitlenen gaýragoýulmasyz wezipelere laýyklykda işlenip düzüldi. Resminamada şu ýyl gazanylmaly makroykdysady görkezijiler, ähli pudaklar boýunça önümçilik meýilnamalary beýan edildi. Şunuň bilen baglylykda, welaýatlar, Aşgabat we Arkadag şäherleri boýunça ýerine ýetirilmeli işler, durmuş-ykdysady ösüşiň hem-de maýa goýumlaryň görkezijileri bellenildi. Ilatyň girdejilerini yzygiderli artdyrmak, ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmak bilen bagly çäreler göz öňünde tutuldy.

Häzirki wagtda ýurdumyzda iň täze tehnologiýalary peýdalanmagyň, ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny sanlylaşdyrmagyň we innowasion önümçilik düzümlerini döretmegiň, halkara hyzmatdaşlygy giňeltmegiň hem-de maýa goýum işini işjeňleşdirmegiň esasynda, durnukly ösüşiň berk binýadyny kemala getirmäge niýetlenen täze ykdysady özgertmeler durmuşa geçirilýär. Milli ykdysadyýet ýurduň baý tebigy, geoykdysady mümkinçiligini, maýa goýum kuwwatyny peýdalanmak, döwletara hyzmatdaşlygy giňeltmek we daşary ykdysady derejesini ýokarlandyrmak bilen üstünlikli diwersifikasiýalaşdyrylýar. Ýurduň önümçilik kuwwaty barha artýar. Munuň şeýledigini halkara maliýe edaralary, şol sanda Bütindünýä banky hem birnäçe gezek tassyklady. Bütindünýä bankynyň klassifikasiýasy boýunça Türkmenistan girdejisi orta derejeden ýokary ýurtlaryň hataryna girdi. Halkara maliýe guramalary, reýting agentlikleri tarapyndan ykdysady ösüşe oňyn baha berilmegi ýurduň ykdysadyýetiniň durnukly we ýokary depginli ösüşiniň aýdyň güwäsidir.

Türkmenistanyň durmuş-ykdysady syýasaty ilatyň hal-ýagdaýynyň ýokary derejesini saklamaga gönükdirilendir. Baş maliýe resminamasy bolan Döwlet býujetiniň çykdajylarynyň köp bölegi durmuş ulgamyny maliýeleşdirmäge, şol sanda saglygy goraýşy, bilimi, medeniýeti, ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyny kämilleşdirmäge gönükdirilýär. Durnukly ösüş maksatlarynyň işjeň durmuşa ornaşdyrylýan häzirki döwründe ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny has-da berkitmek, dünýä ülňülerine laýyk gelýän ýaşaýyş-durmuş we inženerçilik amatlyklaryny döretmek boýunça işler alnyp barylýar.

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasyndan» ugur alnyp taýýarlanan «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynyň» çäklerinde, ýurdumyzda jemi 160 sany durmuş-medeni maksatly binanyň we desganyň, şol sanda 11 hassahananyň, 18 saglyk öýüniň we merkeziniň, 31 sany mekdebe çenli çagalar edarasynyň, 57 sany umumybilim edarasynyň, 8 sany medeniýet öýüniň, 20 sany suw we 15 sany lagym arassalaýjy, köp sanly inženerçilik ulgamlarynyň gurluşygy göz öňünde tutulýar.

Geljek ýedi ýylda döwletimizi ösdürmek, obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça ýokary strategik ähmiýete eýe boljak Prezident Maksatnamasynyň çäklerinde sebitlerde senagat toplumynyň ähli ulgamlaryna iri maýa goýumlary çekmegiň hasabyna gazhimiýa, energetika, ýeňil senagat we gurluşyk serişdeleri pudaklaryny döwrebaplaşdyrmak, ykdysadyýete innowasion, sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, gaýtadan işleýän senagaty mundan beýläk-de işjeňleşdirmek göz öňünde tutulýar.

Ulag-logistika ulgamynyň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak, üstaşyr we multimodal ýük gatnawlarynyň möçberini artdyrmak, welaýatlaryň çäginde oba hojalyk maksatly ýer gaznalaryny dolandyrmagy kämilleşdirmek, suw tygşytlaýjy tehnologiýalary ornaşdyrmak arkaly oba hojalygy we onuň bilen baglanyşykly pudaklary, maldarçylygy ösdürmek, öri meýdanlaryny giňeltmek, azyk harytlarynyň önümçiligini ýokarlandyrmak ilkinji nobatdaky wezipeleriň hatarynda durýar.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyna» laýyklykda, ýurdumyzyň çäklerinde täze desgalaryň gurluşygyny amala aşyrmak meýilleşdirilýär. Has takygy, bu maksatnamanyň esasy maksady obalaryň we kiçi şäherleriň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini düýpli ýokarlandyrmakdan hem-de oba ilatly ýerleriň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň durmuş taýdan ösüşini esasy hem döwrebap ugurlara gönükdirmekden, inženerçilik üpjünçilik ulgamlaryny özgertmekden ybaratdyr.

Maksatnamada ilatyň hakyky girdejilerini yzygiderli ýokarlandyrmak we durmuş pudaklarynda täze iş orunlaryny döretmek, obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatyna edilýän hyzmatlaryň möçberini, hilini ýokary derejelere çykarmak, ýurdumyzyň ähli sebitlerinde saglygy goraýyş, mekdebe çenli çagalar, umumybilim edaralarynyň maddy üpjünçiligini düýpli berkitmek hem-de döwrebaplaşdyrmak, welaýatlardaky etraplaryň we obalaryň suw, elektrik energiýasy, tebigy gaz bilen üpjünçilik ulgamlaryny düýpli abatlamak, täzelerini gurmak, içerki ýollaryň durkuny täzelemek, täze ýollary gurmak, obalarda, şäherçelerde telefon aragatnaşyk hyzmatlarynyň we beýleki hyzmatlaryň ýokary derejede bolmagyny üpjün etmek ýaly möhüm wezipeler beýleki döwlet, pudaklaýyn we sebitleýin resminamalarda bellenen maksatlar bilen doly utgaşdyrylandyr. Maksatnamalarda ýurduň ykdysadyýetiniň geljek döwürde ösüşiniň esasy häsiýetli aýratynlyklary, tapgyrlary we ugurlary bellenilip, senagat taýdan ösen, innowasion görnüşli ykdysadyýeti emele getirmekden ugur alyndy. Netijede, ýurdumyzda köp pudakly ykdysadyýet döredilýär. Ykdysadyýetimiz dürli ugurlary — elektrik energetikasy, nebitgaz, maşyngurluşyk, metallurgiýa, himiýa, gurluşyk, elektron, ýeňil we azyk senagaty hem-de beýleki pudaklary öz içine alýar. Kiçi we orta telekeçilik hem yzygiderli ösdürilýär. Ähli ugurlardaky ösüşleriň halkyň bagtyýar şu gününe we ýagty ertirlerine gönükdirilendigi halkymyzy täze üstünliklere ruhlandyrýar.

Meýlismyrat SAPAROW.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň «Maliýe we ykdysadyýet» ylmy-amaly žurnaly.