«Ýer hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda 

I. 2004-nji ýylyň 25-nji oktýabrynda Türkmenistanyň Kanuny bilen tassyklanylan «Ýer hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunyna (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2004 ý., № 4, 33-nji madda; 2007 ý., № 1, 39-njy madda, № 4, 68-nji madda; 2014 ý., № 1, 43-nji madda; 2015 ý., № 1, 37-nji madda; 2016 ý., № 1, 74-nji madda, № 4, 165-nji madda; 2017 ý., № 1, 19-njy madda, № 2, 80-nji madda, № 4, 137-nji we 179-njy maddalar; 2018 ý., № 4, 111-nji madda; 2019 ý., № 4, 76-njy madda; 2020 ý., № 4, 86-njy madda; Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Maglumatlary, 2021 ý., № 4, 142-nji madda) şu üýtgetmeleri we goşmaçalary girizmeli: 

 1) 10-njy maddanyň on ikinji tesimini şu görnüşde beýan etmeli: 

«- ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň möçberlerini hem-de ol tölegleri hasaplamagyň we tölemegiň Tertibini tassyklaýar;»; 

 2) 11-nji maddanyň birinji böleginiň on üçünji tesiminden soň şu mazmunly tesimleri goşmaly: 

«- ýerden peýdalanmak hukugyna we ýere kärende hukugyna güwä geçýän resminamalar berleninden soňra, her aýyň 1-indäki ýagdaýyna görä, olaryň nusgalaryny hem-de ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň anyk hasaplanan möçberleri baradaky maglumatlary degişli häkimlige hem-de maliýe we ykdysadyýet babatda ýerine ýetiriji häkimiýetiň ygtyýarly edarasynyň degişli salgyt edarasyna (mundan beýläk — salgyt edarasy) iberýär; 

- ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň tölenilmegine gözegçiligiň amala aşyrylmagynda öz ygtyýarlygynyň çäklerinde ýardamlary berýär; 

- ýer böleklerini peýdalanmaga we kärendesine alan taraplaryň her biri boýunça ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň möçberleriniň hasaplanyşy hem-de salgyt edarasy tarapyndan berlen tölegler baradaky maglumatlar boýunça her çärýekde degişli häkimlik we salgyt edarasy bilen deňeşdirme seljerişi boýunça işine gatnaşýar;»; 

 3) 12-nji maddanyň birinji böleginde: 

 sekizinji tesimi şu görnüşde beýan etmeli: 

 «- ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň doly we öz wagtynda tölenilmegine gözegçiligi amala aşyrýarlar;»; 

 sekizinji tesimden soň şu mazmunly tesimi goşmaly: 

«- deňeşdirme seljerişi boýunça geçirilen işiň netijelerine laýyklykda, ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň tölenilişi baradaky maglumatlary jemleýärler;»; 

 4) 13-nji maddada: 

 sekizinji tesimi şu görnüşde beýan etmeli: 

 «- ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň doly we öz wagtynda tölenilmegine gözegçiligi amala aşyrýarlar;»; 

 sekizinji tesimden soň şu mazmunly tesimi goşmaly: 

«- ýer böleklerini peýdalanmaga we kärendesine alan taraplaryň her biri boýunça ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň tölenilişiniň hasabyny ýöredýärler hem-de her çärýekde ýer serişdelerini dolandyrmak baradaky döwlet edarasy we degişli salgyt edarasy bilen deňeşdirme seljerişi boýunça işi geçirýärler, onuň netijeleri barada maglumatlary degişlilikde welaýat, Aşgabat şäher häkimligine berýärler;»; 

 5) 29-njy maddanyň dördünji tesimini güýjüni ýitiren diýip ykrar etmeli; 

 6) 49-njy maddanyň birinji böleginiň altynjy tesiminde birinji «kärende» diýen sözüň öňünden «ýer üçin» diýen sözleri goşmaly; 

 7) IX babyň adyny şu görnüşde beýan etmeli: 

 «Ýer üçin töleg we ýer üçin kärende tölegi hem-de gelip gowuşýan serişdeleri peýdalanmak»; 

 8) 55-nji maddada: 

 adyny şu görnüşde beýan etmeli: 

 «Ýer üçin töleg we ýer üçin kärende tölegi»; 

 birinji bölekde «kärende» diýen sözüň öňünden «ýer üçin» diýen sözleri goşmaly; 

 ikinji bölekde: 

 birinji tesimde «Türkmenistanyň raýatlarynyň eýeçiliginde, şeýle hem» diýen sözleri aýyrmaly; 

 ikinji tesimde «bellenilýär» diýen sözi «tassyklanylýar» diýen söze çalşyrmaly; 

 üçünji bölekde: 

 birinji tesimde «Kärende» diýen sözi «Ýer üçin kärende» diýen sözlere çalşyrmaly; 

 ikinji tesimde «bellenilýär» diýen sözi «tassyklanylýar» diýen söze çalşyrmaly; 

dördünji bölekde «kärende» diýen sözüň öňünden «ýer üçin» diýen sözleri goşmaly we «bellenilýär» diýen sözi «tassyklanylýar» diýen söze çalşyrmaly; 

 9) 55-nji maddadan soň şu mazmunly maddany goşmaly: 

 «55¹-nji madda. Salgyt edarasynyň ýer gatnaşyklary babatda wezipeleri 

 Salgyt edarasy ýer gatnaşyklary babatda şu wezipeleri amala aşyrýar: 

- ýer serişdelerini dolandyrmak baradaky döwlet edarasy tarapyndan her aýyň 1-indäki ýagdaýyna görä, berilýän ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň anyk hasaplanan möçberleri barada maglumatlary (maglumatlara ýerden peýdalanmak hukugyna we ýer kärendesi hukugyna güwä geçýän resminamalaryň degişlilikde nusgalary goşulýar) jemleýär; 

- ýer böleklerini peýdalanmaga we kärendesine alan taraplaryň her biri boýunça ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň tölenilişiniň hasabyny ýöredýär, hasabatyny düzýär hem-de degişli häkimlige we ýer serişdelerini dolandyrmak baradaky döwlet edarasyna berýär; 

- ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň dogry hasaplanylyşyna hem-de ýerden peýdalanyjylar we ýer kärendeçileri tarapyndan ol tölegleriň Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda doly we öz wagtynda tölenilişine gözegçilik etmek maksady bilen, ýer serişdelerini dolandyrmak baradaky döwlet edarasy bilen bilelikde degişli häkimlik tarapyndan geçirilýän deňeşdirme seljerişi boýunça işe gatnaşýar; 

- ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň tölenilişi barada her aýdaky hasabatlary jemleýär we ýokarda durýan edarasyna berýär; 

 - ýer üçin tölegiň we ýer üçin kärende töleginiň meseleleri boýunça teklipleri ýokarda durýan edarasyna berýär.». 

 II. Şu Kanun resmi taýdan çap edilen gününden herekete girizilýär. 

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW. 

 Aşgabat şäheri, 2022-nji ýylyň 17-nji apreli. 

Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasynyň arasynda gazanylan ikitaraplaýyn ylalaşyklary durmuşa geçirmek hem-de iki ýurduň özara gatnaşyklaryny mundan beýläk-de ösdürmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-rus toparynyň türkmen böleginiň düzümi tassyklanyldy. 

            2022-nji ýylyň 6-njy aprelinde Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň binasynda, bu ministrligiň wekilleri Birleşen Milletler Guramasynyň Ýewropa ykdysady Komissiýasynyň (UNECE) Durnukly ösüş boýunça sebitleýin Forumynyň işine sanly wideoaragatnaşyk arkaly gatnaşdylar. Bu forum öz işini 2022-nji ýylyň     7-nji aprelinde hem dowam eder.

         Forumyň işine Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet  ministrliginiň  Döwlet maliýesini jemleýji we ykdysady syýasaty müdirliginiň, Strategik we durnukly ösüş müdirliginiň wekilleri bilen birlikde Birleşen Milletler Guramasynyň Ženewadaky edarasynyň ýanyndaky Türkmenistanyň  Hemişelik wekili hem gatnaşdy. 

Bu Forumyň esasy maksady 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Durnukly ösüşiň gün tertibiniň UNECE sebitinde ýerine ýetirilişini ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat bolup durýar.

Birleşen Milletler Guramasynyň Ýewropa ykdysady Komissiýasynyň (UNECE) Durnukly ösüş boýunça sebitleýin Forumynyň alyp baryjysy öz tarapyndan forumy açyp giriş sözi bilen çykyş etdi hem-de bu Forumyň maksady we meseleleri barada giňişleýin durup geçdi. Şeýle hem Birleşen Milletler Guramasynyň Ýewropa ykdysady Komissiýasynyň (UNECE) Durnukly ösüş boýunça sebitleýin ýerine ýetirilen işleri we bu ugurda gazanan üstünlikleri barada beýan etdi. Soňra gatnaşýan wekiller öz çykyşlary bilen tanyşdyrdylar. 

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow bu forumda çykyş etdi. Ministr Muhammetgeldi Serdarow ministrlik tarapyndan Durnukly Ösüş Maksatlarynyň (DÖM)  Türkmenistanda  ornaşdyrylmagy boýunça uly ähmiýetli işleriň alnyp barylýandygy barada aýdyp geçdi. Şu ýylyň başynda ýurdumyzy hemmetaraplaýyn ösdürmek boýunça alnyp barylýan syýasatyň esasy ugurlaryny özünde jemleýän uzakmöhletleýin «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 - 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» kabul edilendigi barada belläp geçdi. Bu maksatnamada Birleşen Milletler Guramasy (BMG) tarapyndan Durnukly Ösüş Maksatlarynyň Türkmenistanda  ornaşdyrylmagy boýunça giňden beýan edilen.

Şu günki günde Türkmenistanyň Hökümeti tarapyndan Durnukly ösüş maksatlaryny millileşdirmek boýunça geçirilen işleriň jemleri boýunça 17 maksatdan, 136 wezipeden we 180 görkezijilerden durýan millileşdirilen sanaw tassyklandy we bu agzalan ugurlar 2030-njy ýyla çenli durmuşa geçiriler. Durnukly ösüşiň 4-nji maksady (Ýokary hilli bilim), 5-nji maksady (Gender deňligi), 14-nji maksady (Deňziň ekologik ulgamyny gorap saklamak), 15-nji maksady (Gury ýer ekologik ulgamyny gorap saklamak), 17-nji maksady (Durnukly ösüş babatynda hyzmatdaşlyk) boýunça edilýän işler boýunça düýpli syn beriljekdigi barada Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow öz çykyşynda aýtdy.

Şeýle hem, global pandemiýanyň ýüze çykan pursatyndan başlap, ýurdumyzyň Hökümeti global pandemiýanyň ykdysadyýetiň önümçilik sektorlaryna ýetirip biljek degişli täsirini peseltmek, iş ýerlerini saklap galmak we döwletimiziň raýatlaryny goramak boýunça işjeň çäreleriň görülendigi barada Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow öz çykyşynda aýdyp geçdi.

Soňra, Birleşen Milletler Guramasynyň Ýewropa ykdysady Komissiýasynyň (UNECE) Durnukly ösüş boýunça sebitleýin Forumynyň işine gatnaşýan wekilleriň arasynda sorag-jogap alyşyldy.

Soňra Forumynyň işine gatnaşýan wekilleriň arasynda Forumyň işiniň dowam etmegi, berjek netijeleri barada özara pikir alşyldy we gatnaşyjylara minnetdarlyk bildirilip, işlerinde üstünlik arzuw edildi   hem-de forum öz işini jemledi.

Forumyň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, dünýäniň abraýly halkara guramalary bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Arkadagly Serdarymyzyň Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyşly sözler aýdyldy. Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

«Halkyň Arkadagly zamanasy» şygary astynda geçýän 2022-nji ýylyň 11-nji fewralynda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň mejlisinde ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň strategik ugurlary kesgitlendi. Halkymyz tarapyndan uly goldawa mynasyp bolan «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy» kabul edildi. Gahryman Arkadagymyzyň halkymyzyň bagtyýar geljeginiň hatyrasyna täze belentliklere tarap ynamly barýan ata Watanymyzy ösdürmegiň geljekki döwrüni «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy» diýip atlandyrmagy halkda uly ruhy ýokary göterilişi döretdi. 

Milli maksatnamanyň esasy maksady geljek 30 ýylda ýurdumyzyň Garaşsyzlygynyň we Bitaraplygynyň binýadyny has-da berkitmekden, ata Watanymyzyň syýasy, ykdysady kuwwatyny, durmuş, medeni taýdan ýokary depginlerde ösüşini üpjün etmekden, milli ykdysadyýetiň senagatlaşma derejesini ýokarlandyrmakdan, institusional özgertmeleri, sanly tehnologiýalary ornaşdyrmagy çuňlaşdyrmakdan, bazar ykdysadyýetini, kiçi hem-de orta telekeçiligi işjeň ösdürmekden, amatly işewürlik gurşawyny döretmekden, bilimlere, innowasiýalara, şeýle-de ösen jemgyýete daýanýan, durmuş, ekologiýa taýdan amatly tehnologiýalary özünde jemleýän pudaklaýyn ösüşi dowam etdirmekden ybarat.  

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow wezipä girişmek dabarasyndaky çykyşynda bu hakda şeýle diýdi: «Men ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda geljekde etmeli işlerimiz barada umumylaşdyryp gürrüň etdim. Kabul eden maksatnamamyzda öňde goýlan wezipelerimizi öz wagtynda hem-de ýokary hilli ýerine ýetirmek üçin biz ähli mümkinçiliklerimizi ulanyp, agzybirlikde we jebislikde, el-ele berip işlemelidiris». 

Milli maksatnamada ýurduň sebitleriniň innowasion-industrial esasda we durnukly ösüşini gazanmak, sebitleriň ykdysady kuwwatyny berkitmäge gönükdirilen çäreleri yzygiderli amala aşyrmak, ekologiýa we azyk howpsuzlygyny üpjün etmek, «ýaşyl» ykdysadyýeti höweslendirmek, adam maýasyny ösdürmek, raýatlaryň ýaşaýyş-durmuş derejesini, durmuş goraglylygyny we iş bilen üpjünçiligini mundan beýläk hem ýokarlandyrmak maksat edinilýär. 

 Durmuş-ykdysady ösüşiň döwrebap modeli 

Dünýä ykdysadyýetinde ýagdaýlaryň yzygiderli üýtgäp durmagy ýurduň durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösüşini üpjün etmegiň täze, döwrebap modelini talap edýär. Ýurdumyzda üstünlikli durmuşa geçirilýän durmuş-ykdysady ösüşiň milli nusgasy bazar ykdysadyýetiniň şertlerinde hojalyk gatnaşyklarynyň erkinligine we sagdyn bäsdeşlige şert döredip, innowasion esasda we tebigy serişdeleri gorap saklamak bilen, jemgyýetiň ösýän maddy hem-de ruhy isleglerini kanagatlandyrmak üçin harytlaryňdyr hyzmatlaryň önümçiligini pudaklaýyn, sebitleýin we üznüksiz deň ölçegli ösdürmekden ybarat bolup, döwletimiziň doly syýasy bitewüligini, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň üznüksiz ýokarlanmagyny üpjün edýär.  

Milli maksatnamanyň durmuşa geçirilýän döwründe döwletimiziň ykdysady syýasaty durnukly we deňeçer ösüşi üpjün etmäge, bu babatda pudaklaryň innowasion-industrial ösüşini gazanmagyň hasabyna bäsdeşlige ukyplylygyny we zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmaga, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan ýerli önümçiligiň hasabyna importyň mukdaryny azaltmaga, eksportyň görnüşini we mukdaryny artdyrmaga, gönükdiriler. Maýa goýum, işewürlik we bäsdeşlik gurşawyny gowulandyrmaga, pul-karz we salgyt syýasatynyň höweslendiriji ornuny güýçlendirmäge, maliýe durnuklylygyny üpjün etmäge, býujet çykdajylaryny rejelemäge, makroykdysady düzgünleşdirişi kämilleşdirmäge, hususy telekeçiligi ösdürmäge gönükdirilen çäreler toplumy amala aşyrylar. 

Ykdysadyýetiň düýpli diwersifikasiýalaşdyrylmagy dowam etdiriler we ýokary tehnologiýaly önümçilik höweslendiriler, ykdysadyýetiň ähli pudaklary sanlylaşdyrylar. Ylmy-innowasion mümkinçilikler pugtalandyrylar. Täze tehnologiýalary, ylmy-tehniki işläp taýýarlamalary önümçilige ornaşdyrmak, kiçi we orta telekeçiligiň ornuny güýçlendirmek hem-de gerimini giňeltmek işleri dowam etdiriler. Eýeçiligi döwletiň garamagyndan aýyrmak we döwlet emlägini hususylaşdyrmak giň gerimde alnyp barlar. Ykdysadyýetiň köpugurlylygyny gazanmaga gönükdirilen özgertmeleri, onuň gurluş düzümleriniň diwersifikasiýasyny pudaklary we sebitleri arabaglanyşykly ösdürmek dowam etdiriler. Tebigy baýlyklardan rejeli peýdalanmak, ýurdumyzyň ykdysady-geografik we geosyýasy ýerleşiş amatlylygyndan netijeli peýdalanmak, daşary ýurt kompaniýalary bilen işewürligiň gerimini giňeltmek we beýleki ugurlar geljek 30 ýylda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek babatda öňde goýlan sepgitlere ýetmäge mümkinçilik berer.  

 Halkara gatnaşyklary ösdürmek 

Milli maksatnamada ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegine giň orun berilýär. Ata Watanymyzyň alyp barýan daşary syýasatynyň baş ugry ählumumy parahatçylygy, durnuklylygy we howpsuzlygy gorap saklamaga, Durnukly ösüş maksatlaryny ýerine ýetirmäge mundan beýläk-de hemmetaraplaýyn ýardam bermekden ybaratdyr. 

Türkmenistanyň halkara syýasatynyň baş maksady içerki ösüş üçin amatly daşarky şertleri üpjün etmek bilen baglydyr. Şu nukdaýnazardan, Türkmenistan geljek 30 ýylda daşary syýasatda parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmek, ýurdumyzyň Bitaraplygyny dünýä giňişliginde ösdürmek, daşary ykdysady gatnaşyklary okgunly diwersifikasiýalaşdyrmak, durnukly ösüşe hemmetaraplaýyn ýardam bermek, şeýle hem halkara gatnaşyklary ynsanperwerleşdirmäge, olara ýokary ahlak we adalat standartlaryny ornaşdyrmaga ýardam bermek ýaly bäş sany esasy strategik maksatly ugurlary amala aşyrmaga öz tagallalaryny gönükdirer.  

 Ykdysady we azyk howpsuzlygy 

Ýurdumyzyň ykdysady we azyk howpsuzlygyny üpjün etmek wezipesi Milli maksatnamada ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda kesgitlenildi. Geljek 30 ýylda ýurdumyzyň ykdysady howpsuzlygyny üpjün etmekde döwlet syýasaty ykdysadyýeti döwlet tarapyndan dolandyrmak we strategik meýilleşdirmek ulgamlarynda kämilleşdiriler. Döwrebap tehnologiýalary önümçilige ornaşdyrmak arkaly, önümçilik pudaklarynda durnukly ösüşi üpjün etmäge, milli maliýe ulgamynyň durnukly ösüşini gazanmaga, deňagramly, sebitleýin syýasaty durmuşa geçirmäge, daşary söwda dolanyşygynyň oňyn aratapawudyny üpjün etmäge hem-de azyk bolçulygyny pugtalandyrmaga gönükdiriler. 

Milli pul-karz ulgamynyň dünýä maliýe we haryt bazarlaryndaky durnuksyzlyga baglylygyny azaltmak, şeýle hem durnukly ykdysady ösüşi üpjün etmek üçin uzak möhletleýin maliýe serişdeleriniň içerki çeşmelerini döretmek ugrunda işler ýaýbaňlandyrylar. 

Milli maksatnamada döwletiň azyk ätiýaçlygyny pugtalandyrmak, ony yzygiderli täzelemek we üstüni ýetirmek wezipeleri ileri tutulýar. Bu wezipeleri amala aşyrmak üçin oba hojalyk önümçiliginiň pudaklaýyn we önümleýin düzümi kämilleşdiriler. Ýurdumyzyň toprak-howa şertlerinde öndürip boljak önümleriň iň ýokary möçberlerde öndürilmegi gazanylar. Sarp edilýän azyk önümleriniň hili we howpsuzlygy ýokarlandyrylar. Önümçiligi ekologik taýdan howpsuz şertlerde alyp barmak, oba hojalyk pudagynda  iri möçberli azyklyk önümleri öndürijiler, daýhan we fermer hojalyklary döwlet tarapyndan goldanylar. Ýurdumyzda azyk bolçulygyny döretmäge işjeň gatnaşýan hususyýetçileri höweslendirmek, ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak, topragyň gurplulygyny we hasyllylygyny ýokarlandyrmak, miweçiligiň we üzümçiligiň ekin meýdanlaryny giňeltmek dowam etdiriler. Öň ösdürilip ýetişdirilmeýän miweleriň ýyladyşhana şertlerinde ýetişdirilmegini ýola goýmak, maldarçylyk we guşçulyk ugurlaryny çalt ösdürmek, täze innowasion tehnologiýalary, oba hojalyk önümlerini saklamagyň hem-de daşamagyň döwrebap usullaryny ornaşdyrmak bilen bagly işler göz öňünde tutulýar. 

 Maýa goýum syýasaty 

Ýurdumyzda alnyp barylýan işjeň maýa goýum syýasaty gaýtadan işleýän we ahyrky önümleri öndürýän senagat pudaklaryny ýokary depginlerde ösdürmek bilen bir hatarda, durmuş ulgamyny döwrebaplaşdyrmaga hem-de häzirki zaman durmuş-medeni maksatly binalarynyň gurluşygyny amala aşyrmaga mümkinçilik berýär.  

Gahryman Arkadagymyzyň Halk Maslahatynyň şu ýylyň 11-nji fewralynda geçirilen mejlisinde eden taryhy çykyşynda nygtaýşy ýaly, 2021-nji ýylda maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna ýurdumyzda özleşdirilen maýa goýumyň möçberi 24,6 milliard manada barabar boldy. Milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklarynda iri zawod-fabrikleriň gurluşygy üstünlikli dowam edýär, nebitgaz känleri özleşdirilýär, esasy gaz geçirijiler çekilýär. Has oňaýly ýaşaýyş jaýlarynyň, mekdepleriň, ýokary derejeli myhmanhanalaryň we beýleki durmuş desgalarynyň gurluşygy giň gerimde alnyp barylýar. Geçen ýyl göz öňünde tutulan 30 desganyň ýerine umumy bahasy 13 milliard manat bolan 73 sany iri desga ulanmaga berildi.  

Türkmenistan abraýly halkara maliýe guramalary we edaralary bilen ysnyşykly hyzmatdaşlygy işjeň ösdürýär. Daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek arkaly, iri, halkara ähmiýetli taslamalar durmuşa ornaşdyrylýar. Ýurdumyzda telekeçiligi, kiçi we orta işewürligi goldamak, milli önüm öndürijileriň taslamalaryny maliýeleşdirmek üçin halkara maliýe guramalary bilen hem işler dowam etdirilýär.  

Milli maksatnamanyň çäklerinde geljek 30 ýylda ýokary tehnologiýalara esaslanýan we bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmäge, şeýle hem sebitleriň ykdysady we durmuş infrastrukturasynyň kämilleşdirilmegine gönükdirilen maýa goýum syýasaty dowam etdiriler. Maýa goýumyny çekmegiň mehanizmi kämilleşdiriler, ony maliýeleşdirmegiň çeşmeleri giňeldiler. 

 Türkmenistanyň daşky gurşawy goramak we ekologiýa syýasaty 

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» ekologiýa syýasatyna aýratyn orun degişlidir.  

Resminamada Aralýaka sebitiň ekologiýa ýagdaýyny gowulandyrmak boýunça halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek, ýurdumyzyň tokaý zolaklaryny giňeltmek bilen bagly işlere aýratyn ähmiýet berilýär.  

Ýurdumyzyň biologik dürlüligini gorap saklamak we baýlaşdyrmak boýunça milli strategiýanyň we hereketleriň meýilnamasyny işläp taýýarlamak, aýratyn goralýan tebigy ýerleriň dolandyrylyşyny kämilleşdirmek, olaryň çäklerini giňeltmek, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda energiýa tygşytlaýjy, ekologiýa taýdan amatly tehnologiýalary ornaşdyrmak bilen bagly wezipeleri amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. 

 «Ýaşyl» ykdysadyýet 

Milli maksatnamada ýurduň ösüşiniň «ýaşyl» ugruny, serişdeleriň galyndysyz peýdalanylmagyny göz öňünde tutýan durnuklylyk modeli öňe sürülýär.  

«Ýaşyl» ykdysadyýetiň ösdürilmegi galyndysyz ykdysadyýete geçilmegi bilen bagly bolup, köptaraply çemeleşmäni göz öňünde tutýar: bu innowasion tehnologiýalary, işewürligiň täze görnüşlerini, şeýle hem jemgyýetiň galyndysyz ykdysadyýetiň ýörelgelerine laýyk gelýän özara hereketiň täze ýörelgelerini döretmäge taýýarlygyny öz içine alýar.  

 Sanly ykdysadyýet, innowasion we intellektual ösüş  

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» hem-de «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda» bellenen wezipelere laýyklykda, milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda sanly maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ornaşdyrylýar. Milli ykdysadyýetde sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça öňde goýlan wezipeler ösen elektron senagatyna, adam maýasyna, işewürlik gurşawyna we maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna esaslanýan ösen ykdysadyýeti döretmegi göz öňünde tutýar.  

Döwrüň talabyna laýyklykda, ilata edilýän hyzmaty döwrebap usulda ýola goýmak, hasaplaşyklaryňdyr tölegleriň nagt däl görnüşinde hem-de bank kartlary arkaly amala aşyrylyşy kämilleşdiriler. Halkara tejribä esaslanyp, tölegleriň täze görnüşlerini ornaşdyrmak, tölegleri internet üsti bilen amala aşyrmagyň mümkinçiliklerini giňeltmek, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda sanly ulgam arkaly sargytlary kabul etmek hem-de eltip bermek hyzmatlaryny giňeltmek boýunça işler ýaýbaňlandyrylar.  

Milli ykdysadyýetimiziň geljekki ösüşi döwrebap maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryna, nano we biotehnologiýalara, emeli aňa, ekologiýa taýdan arassa, galyndysyz önümçilige, ösen sanly bilime, ylma we lukmançylyga esaslanar. Nanotehnologiýalar dünýä ykdysadyýetiniň aýry şahasy bolman, ol ösen ykdysadyýetiň pudaklaryny döwrebaplaşdyrmaga gönükdiriler. Ykdysadyýetiň dürli pudaklary üçin ýokary önümçilikli takyk hasaplamalary amala aşyrmaga mümkinçilik berýän kwant tehnologiýalarynyň hem-de ýokary tehnologik çözgütlere esaslanyp, anyk önümçilik wezipelerini çalt çözmäge mümkinçilik berýän robot tehnikasynyň ösüşine uly ähmiýet berler.  

 Döwlet-hususy hyzmatdaşlygy 

Milli ykdysadyýetimizde hususy bölegiň paýyny ýokarlandyrmak ýurtda bazar-ykdysady özgertmeleriniň düýp özenidir. «Döwlet-hususy hyzmatdaşlygy hakynda» hem-de «Erkin ykdysady zolaklar hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň hukuk binýadyny üpjün edýär.  

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary ýurdumyzda iri möçberli taslamalary amala aşyrmaga işjeň gatnaşýarlar. Olar tarapyndan gurlup işe girizilýän kuwwatlyklar, ilkinji nobatda, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutmaga we ýurdumyzyň eksport kuwwatyny artdyrmaga gönükdirilendir. Bu bolsa, bir tarapdan, halkymyzy özümizde öndürilýän önümler bilen üpjün etmäge, beýleki bir tarapdan bolsa, ilatyň iş bilen üpjünçiligini gowulandyrmak ýaly strategik wezipeleriň amala aşyrylmagyna ýardam berýär. Şeýlelikde, uzak möhletli geljekde hem döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegi bilen bir hatarda, onuň geriminiň we ugurlarynyň giňelmegi gazanylar.  

Milli maksatnamanyň durmuşa geçirilýän döwründe ykdysadyýetiň hususy bölegine berilýän goldaw dowam etdirilip, bellige alnan dürli guramaçylyk-hukuk görnüşli hojalyk subýektleriniň sanynyň yzygiderli artmagynyň hasabyna ýurduň jemi içerki önümindäki paýynyň köpelmegi üpjün ediler.  

 Durmuş goragy, adam maýasy we ösen jemgyýet 

Milli maksatnamanyň durmuşa geçirilýän döwründe raýatlaryň durmuş taýdan goraglylygyny pugtalandyrmaga gönükdirilen maksatnamalaýyn çäreler ilatyň iş bilen üpjünçiliginiň derejesini ýokarlandyrmagyň, zähmeti guramagy kämilleşdirmegiň, ilatyň pensiýa we durmuş üpjünçiligini durnukly ösdürmegiň, şeýle-de onuň ygtybarly maliýe esasyny emele getirmegiň maksatlary üçin binýatlyk şertler kämilleşdiriler. 

Bu resminama laýyklykda, ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň her bir pudagynyň geljek 30 ýyldaky ösüşi öňdebaryjy dünýä tejribesiniň, innowasion tehnologiýalaryň we ylmyň soňky gazananlarynyň ornaşdyrylmagy bilen bagly bolup durýar. Şu nukdaýnazardan, täze, ösen jemgyýetiň talabyna laýyklykda, döwrebap iş orunlary dörediler, menzilara işlemek ulgamy doly herekete girizilip, onuň kadalaşdyryjy-hukuk binýady ösdüriler. Robotlaşan tehnikalardan, Günüň energiýasy bilen dolandyrylýan «akylly» öýlerden peýdalanmagy başarýan täze tehniki düşünjeli, ösen jemgyýet kemala geler. Bu bolsa gönüden-göni adam maýasynyň döwür bilen aýakdaş ösdürilmegini şertlendirer. 

Bilim maksatnamalarynyň düýpgöter özgermegi bilen, ýaşlarda logiki pikirlenme ukybyny kämilleşdirmek, ylym bilen önümçiligiň arabaglanyşygyny has hem berkidip, düýpli ylmy gözlegleriň amaly işlerde ulanylmagyny ýokarlandyrmak maksat edinilýär.  

Milli maksatnamada ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň ylmyň we tehnologiýanyň soňky gazananlary esasynda ösdürilmegi, önümçiligiň tehniki we tehnologik derejesiniň ýokarlandyrylmagy, çykarylýan önümleriň görnüşleriniň artdyrylmagy, gaýtadan işlemegiň usullarynyň kämilleşdirilmegi göz öňünde tutulýar. Ekologiýa we biodürlülige gönükdirilen innowasiýalary ornaşdyrmak, önümiň hilini, işgärleriň iş şertlerini gowulandyrmak, adam maýasynyň ösdürilmegi, aň-bilim we intellektual eýeçiligiň goraglylygynyň kämilleşdirilmegi dowam etdiriler.  

Resminamada göz öňünde tutulanlaryň durmuşa geçirilýän döwründe Türkmenistanyň sebitleýin syýasaty ähli welaýatlaryň durmuş-ykdysady ösüşini ýokary depginler bilen alyp barmakdan, olaryň ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň döwrebaplaşdyrylmagyna goşýan goşantlaryny artdyrmakdan, has netijeli üpjünçilik ulgamyny döretmekden ugur alar. Ýurduň sebitleriniň durmuş-ykdysady taýdan ösdürilmegi önümçiligi rejeli ýerleşdirmek, ykdysadyýetiň köpugurlylygyny gazanmaga gönükdirilen bazar-ykdysady we institusional özgertmeleri çuňlaşdyrmak, olary pudaklar bilen arabaglanyşykly ösdürmek, sebitleriň ykdysady we durmuş infrastrukturasyny kämilleşdirmek arkaly amala aşyrylar. 

Ýurdumyzyň geljekki ösüşinde möhüm orny eýeleýän erkin ykdysady zolaklaryň döredilmegi sebitleriň maýa goýum işjeňligini artdyrmaga, innowasion ösüşini we senagatlaşma derejesini çaltlandyrmaga, innowasiýa häsiýetli önümleri öndürýän önümçiligiň yzygiderli giňelmegine we täze, döwrebap iş orunlarynyň döredilmegine uly itergi berer. 

Umuman, «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» durmuşa geçirilmegi netijesinde ýurdumyz innowasion-industrial taýdan bäsdeşlige ukyply ykdysadyýeti hem-de ösen jemgyýeti bilen dünýä ýurtlarynyň derejesindäki ornuny has-da berkider. 

Orazmuhammet AŞYROW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginde  2022-nji ýylyň     28-nji martynda Birleşen Milletler Guramasynyň (BMG) Aziýanyň we Ýuwaş Umman sebiti boýunça Ykdysady we durmuş komissiýasynyň (UNESCAP) Aziýa we Ýuwaş Umman sebiti üçin Durnukly ösüş boýunça 9-njy Forumyna sanly wideoaragatnaşyk arkaly gatnaşyldy. Bu forum 2022-nji ýylyň 31-nji martyna çenli öz işini dowam eder.

Agzalan duşuşuga Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň, Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň, Türkmenistanyň Zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak ministrliginiň, Türkmenistanyň Oba hojalyk we we daşky gurşawy goramak ministrliginiň we ýurdumyzyň degişli ministrlikleriniň we pudak edaralarynyň wekilleri hem öz edara binalarynda sanly wideoaragatnaşyk arkaly gatnaşdylar.

Bu Forumyň esasy maksady 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Gün tertibi we Durnukly Ösüş Maksatlary boýunça alnyp barylýan işler barada hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň (BMG) Aziýanyň we Ýuwaş Umman sebiti boýunça Ykdysady we durmuş komissiýasynyň (UNESCAP) Durnukly ösüş boýunça sebitleýin edilen işleri, bu ugurda gazanan üstünlikleri bilen tanyşmakdan, tejribeler alyşmakdan hem-de «COVID-19» pandemiýasynyň ýaramaz tasirleri we durnukly ýaşaýyşyň «COVID-19» pandemiýasyndan soňra dikeldiş meselelerini ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat bolup durýar.

Birleşen Milletler Guramasynyň Aziýanyň we Ýuwaş Umman sebiti boýunça Ykdysady we durmuş komissiýasynyň (UNESCAP) alyp baryjysy öz tarapyndan dabarany açyp giriş sözi bilen çykyş etdi. Şeýle hem bu maslahatyň maksady we wezipeleri barada giňişleýin durup geçdi, soňra gatnaşyjy ýurtlaryň wekilleri öz çykyşlary bilen tanyşdyrdylar. 

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministriniň wezipesini ýerine ýetiriji Muhammetgeldi Serdarow Forumda çykyş etdi. Ýurdumyzda Durnukly Ösüş Maksatlarynyň ornaşdyrylmagy boýunça uly ähmiýetli işleriň alnyp barylýandygy barada aýdyp geçdi. Şeýle hem ol häzirki wagtda global pandemiýanyň ýaýramagy sebäpli emele gelen ýagdaý bilen baglanyşykly dünýäde ykdysady çökgünligiň bolup geçýändigi barada belläp geçdi.Bulardan başga-da global pandemiýanyň ýüze çykan pursatyndan başlap, ýurdumyzyň Hökümeti tarapyndan pandemiýanyň ykdysadyýetiň önümçilik sektorlaryna degişli täsirini ýeňilleşdirmek, iş ýerlerini saklap galmak we döwletimiziň raýatlaryny goramak boýunça işjeň çäreleriň görülendigi barada Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministriniň wezipesini ýerine ýetiriji Muhammetgeldi Serdarow öz çykyşynda aýtdy. Şu ýylyň başynda ýurdumyzy geljek otuz ýylda ählitaraplaýyn ösdürmek boýunça syýasatynyň esasy ugurlaryny öz içine alýan «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 - 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» kabul edilendigi barada belläp geçdi. Bu maksatnamada Birleşen Milletler Guramasy (BMG) tarapyndan işlenip taýýarlanan Durnukly Ösüş Maksatlarynyň  Türkmenistanda  ornaşdyrylmagy boýunça giňden beýan edilen.

Şeýlelikde, Forumyň dowamynda Durnukly ösüşiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Gün tertibini amala aşyrmak boýunça ileri tutulýan ugurlary barada goşmaça teklipleri bilen we gatnaşyjy ýurtlar öz ileri tutulýan durnukly usulyýetleri bilen we arzalary bilen çykyş etdiler.

Şunuň bilen baglylykda, Birleşen Milletler Guramasynyň (BMG) Aziýanyň we Ýuwaş Umman sebitleri boýunça Ykdysady we durmuş Komissiýasynyň (UNESCAP) Sekretariatynyň Durnukly Ösüş boýunça 9-njy Aziýa we Ýuwaş Umman Forumyna gatnaşan wekilleriň arasynda Durnukly Ösüş Maksatlaryny maliýeleşdirilmegiň netijeli mehanizmi we onuň wajyp ähmiýeti boýunça sorag-jogap alyşyldy.

Soňra degişli ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň wekilleriniň we guramaçylaryň arasynda Forum öz işini dowam etdi we bu forumyň geljekde berjek netijeleri barada özara pikir alyşyldy we gatnaşyjylaryň ählisine minnetdarlyk bildirilip, işlerinde üstünlik arzuw edildi.

 M.A.Muhammedow hakynda 

 Muhammetguly Atamuhammedowiç Muhammedowy Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary wezipesine bellemeli. 

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW. 

 Aşgabat şäheri, 2022-nji ýylyň 25-nji marty. 

 * * * 

 Muhammetguly Atamuhammedowiç Muhammedow 

1981-nji ýylda Ahal welaýatynyň Bäherden etrabynyň Bäherden şäherinde doguldy. Ýokary bilimli. 2003-nji ýylda Türkiýe Respublikasynyň Gazi uniwersitetini ykdysatçy-dolandyryjy hünäri boýunça tamamlady. 

 2004 — 2008-nji ýyllarda “Türkmennebitgazgurluşyk” döwlet konserniniň düzümlerinde we bölümlerinde dürli wezipelerde işledi. 

2008 — 2013-nji ýyllarda Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ykdysadyýeti ösdürmek bölüminiň ykdysady seljeriş we durmuş meseleleri bölümçesiniň esasy hünärmeni we müdiri. 

 2013-nji ýylyň iýulynda Türkmenistanyň maliýe ministriniň orunbasary wezipesine bellenildi. 

 2014 — 2017-nji ýyllarda Türkmenistanyň maliýe ministri. 

2017 — 2021-nji ýyllarda Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ykdysadyýeti ösdürmek bölüminiň ykdysady seljeriş we durmuş meseleleri boýunça esasy hünärmeni we müdiri. 2021-nji ýylda Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň esasy buhgalteri, soňra — häzirki wagta çenli Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ykdysadyýeti ösdürmek bölüminiň ykdysady seljeriş we durmuş meseleleri bölümçesiniň müdiri. 

“Magtymguly Pyragy” medaly, “Garaşsyz, Baky Bitarap Türkmenistan” we “Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 25 ýyllygyna” ýubileý medallary bilen sylaglanyldy. 

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

Germaniýa Federatiw Respublikasynyň Ykdysadyýet we howany goramak federal ministrligi bilen bilelikde ýurdumyzyň dolandyryş işgärleriniň hünärini ýokarlandyrmak boýunça okuw çäreleriniň 2022-nji ýyldaky tapgyryna gatnaşjak döwlete dahylsyz taraplaryň arasyndan dalaşgär seçip almak üçin söhbetdeşligi yglan edýär

Söhbetdeşligiň geçirilýän wagty 2022-nji ýylyň 30-njy maýyndan 3-nji iýuny aralygynda. Okuwa diňleýjiler söhbetdeşlik esasynda kabul edilýär.

Türkmen hem-de german telekeçileriň arasynda ikitaraplaýyn  söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmäge gönükdirilen meýilnamalary taýýarlan dalaşgärlere 2022-nji ýylyň dowamynda wideo aragatnaşyk arkaly geçiriljek okuwlara gatnaşmak we Germaniýa Federatiw Respublikasynda 2 hepdelik tejribe geçmek (dünýäde dörän ýagdaý zerarly girizilen çäklendirmeler aýrylan ýagdaýynda) mümkinçiligi döredilýär. Dalaşgärler nemes, iňlis ýa-da rus dilleriniň haýsy hem bolsa birini ýeterlik derejede bilmelidirler.

Söhbetdeşliklere gatnaşmaga isleg bildirýänler 2022-nji ýylyň 20-nji maýyna çenli zerur resminamalary Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligine tabşyrmaly.

2022-njy ýylyň 15-nji martynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň edara binasynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenkonyň arasynda duşuşyk geçirildi.

Duşuşyga ministrligiň hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň Türkmenistandaky Hemişelik wekilhanasynyň wekilleri hem gatnaşdylar.

Duşuşygyň esasy maksady Türkmenistan bilen Birleşen Milletler Guramasynyň arasynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de berkitmegiň ileri tutulýan ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat boldy.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow Türkmenistan bilen Birleşen Milletler Guramasynyň arasynda hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmaga hemişe taýýardygy barada aýdyp, ýurdumyzyň öňde goýan esasy maksadynyň Türkmenistanda hereket edýän Birleşen Milletler Guramasynyň ähli düzümleriniň arasynda netijeli we örän ýakyn gatnaşyklary ösdürmek hem-de BMG bilen Türkmenistanyň Hökümetiniň arasynda durnukly ösüş ugrunda 2021-2025-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlygyň Çarçuwaly Maksatnamasynda görkezilen orta möhlet üçin esasy ileri tutulýan ugurlar bolup durýandygyny belläp geçdi. Şeýle hem, ýurdumyz üçin esasy ugrunyň Durnukly Ösüş Maksatlaryny durmuşa geçirmek, şol sanda olary maliýeleşdirmek meselesidigini aýtdy.

Birleşen Milletler Guramasynyň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenko, Ministre minnetdarlyk bildirip, 2022-nji ýylyň 6-7-nji aprelinde Birleşen Milletler Guramasynyň Ýewropa ykdysady komissiýasynyň (UNECE) 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Durnukly ösüşiň gün tertibiniň UNECE sebitinde ýerine ýetirilişini ara alyp maslahatlaşmak maksady bilen, Durnukly ösüş boýunça forumynyň geçirilmeginiň meýilleşdirilýändigi barada belläp geçdi hem-de Durnukly Ösüş Maksatlary boýunça Meýletin Milli Synyny taýýarlamak hem-de bu Foruma ýurdumyzyň wekilleriniň gatnaşmagy boýunça öz ýardamlaryny bermäge taýýardygyny aýtdy. Mundan başga-da, Durnukly Ösüş Maksatlaryny maliýeleşdirmek boýunça bilelikdäki başlangyçlaryň çäginde BMG-nyň Ýurt toparynyň Býujet kodeksine laýyklykda Türkmenistanyň orta möhletli býujetine geçmegini goşmak bilen döwlet maliýe dolandyryş ulgamyny mundan beýläk-de kämilleşdirmäge kömek bermäge taýýardygyny mälim etdi.

Duşuşygyň dowamynda, Birleşen Milletler Guramasy bilen Türkmenistanyň arasynda 2021-2025-nji ýyllar üçin durnukly ösüş ugrunda Hyzmatdaşlyk etmek boýunça Çarçuwaly Maksatnamasynyň durmuşa geçirilmeginde berlen goldaw, şol sanda maliýe goldawy, Durnukly Ösüş Maksatlary babatynda ýurduň Milli Meýletin Synyny taýýarlamakda Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasynyň durmuşa geçirilmegi boýunça hem ýardamlaryň wajypdygy bellenip geçildi. Duşuşyk hoşniýetli ýagdaýda geçdi.

Duşuşygyň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, dünýäniň abraýly halkara guramalary bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyşly sözler aýdyldy. Gahryman Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe türkmen suratkeşlerini döwlet tarapyndan goldamak, olaryň işlemekleri üçin amatly şertleri döretmek maksady bilen, şeýle hem “Eýeçiligiň döwletiň garamagyndan aýrylmagy we döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagy hakynda” Türkmenistanyň Kanunynyň 11-nji maddasyna laýyklykda, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama bilen Maliýe we ykdysadyýet ministrligine Medeniýet ministrliginiň Döwlet medeniýet merkeziniň hasabynda duran, Aşgabat şäheriniň Türkmenbaşy şaýolunyň 10-njy salgysynda ýerleşýän binany Suratkeşler birleşigine bellenen tertipde göni (salgyly) satmak arkaly hususylaşdyrmak tabşyryldy.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzy ösdürmek boýunça alyp barýan giň gerimli durnukly strategiýasynyň binýatlyk ugry iň täze tehnologiýalara we innowasiýalara daýanyp, döwrebap diwersifikasiýalaşan häzirki zaman ykdysady gurluşy döretmekden ybarat bolup durýar. Şunda ykdysadyýetiň diwersifikasiýalaşdyrylmagynyň ileri tutulýan ugry hökmünde uzak möhletiň dowamynda depginli durnukly öňe gidişi, ilatyň maddy-hal ýagdaýyny yzygiderli ýokarlandyrmagy üpjün edýän, önümçilik serişdeleriniň, gurallarynyň üznüksiz kämilleşmegini, döwrebaplaşdyrylmagyny, ýurduň bäsdeşlige ukyplylygyny we howpsuzlygyny ýokarlandyrýan milli ykdysadyýetiň nusgasyny döretmek zerurlygy ýüze çykýar.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek barada berýän goldaw-hemaýatlarynyň, bimöçber ýardamlarynyň netijesinde ýurdumyzda telekeçilik işi bilen meşgullanýan şahsy taraplaryň sany günsaýyn artýar.

Mysal üçin, 2010-njy ýylyň iň soňky günündäki we 2021-nji ýylyň aýagyndaky Türkmenistan boýunça hereket edýän salgyt hasabynda duran şahsy taraplaryň sanyny deňeşdirip görenimizde, olaryň sany bu döwürde 54463-den 63732-ä ýetdi.

Ýurduň Esasy Kanunynda: «Türkmenistanyň ykdysadyýeti bazar gatnaşyklary ýörelgelerine esaslanýar. Döwlet telekeçiligi höweslendirýär we goldaýar, kiçi we orta işewürligiň ösmegine ýardam edýär» diýlip bellenilen. Türkmenistanda kiçi we orta telekeçiligi ösdürmegiň strategik wezipelerini amala aşyrmak üçin Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi döredildi. Kiçi we orta telekeçiligi goldamak hukuk, guramaçylyk, emläk, maliýe, maglumat ýaly görnüşlerde döwlet derejesinde hem-de welaýat, Aşgabat şäheri derejelerinde ýola goýuldy. Döwlet häkimiýet dolandyrylyşynyň guramalary hem-de ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralary kiçi we orta telekeçiligi goldamak, ykdysadyýetiň hususy bölegini kadaly ösdürmek babatynda arabaglanyşykly işleri ýola goýýarlar.

Ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek boýunça işler yzygiderli, maksatnamalaýyn esasda alnyp barylýar. «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi, ýörite maksatnama işlenip düzüldi, amala aşyryldy. Milli, maksatlaýyn, pudaklaýyn we sebitleýin maksatnamalaryň aglabasynda ykdysadyýetiň hususy böleginde görkezijileriň geljekki ösüşi öz beýanyny tapdy.

Şundan ugur alyp, ýurdumyzda hususy eýeçiligiň we telekeçiligiň ösdürilmegine aýratyn üns berilýär. Munuň netijesinde ilatyň düzüminde emläk eýeleriniň ösen gatlagy döreýär we kuwwatlanýar, olar ýurduň öndüriji güýçleriniň ösüşine saldamly goşant goşýarlar. Amala aşyrylýan maksatnamalarda ykdysadyýetiň döwlete dahylsyz bölegine uly ähmiýet berilýär, döwlet-hususyýetçilik hyzmatdaşlygy sözüň doly manysynda alnyp barylýar. Bu bolsa senagatçylar we telekeçiler gatlagynyň günsaýyn artmagyna getirýär. Bu ugur «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» hem-de «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» esasy ýörelgesi hökmünde kabul edilen.

Hususy bölegiň ösmegini göz öňünde tutýan maksatnamalarda ýaşaýyş-durmuş binalarynyň, desgalarynyň gurluşyklarynyň döwlet sargydy esasynda bäsleşik şertlerinde ýerine ýetirilmegi, kiçi we orta telekeçiligi maliýeleşdirmegiň ýörite maksatnamalarynyň amal edilmegi, kiçi we orta telekeçilik üçin hünärmenleri taýýarlamak, hünäri ýokarlandyrmak, daşary ykdysady gatnaşyklary ösdürmek, şeýle hem eksport kuwwatlylygy artdyrmak, importyň ornuny tutýan önümçilikleri döretmek ýaly ugurlarda netijeli hyzmatdaşlyk örän wajyp ähmiýete eýe boldy.

Şeýlelikde, Türkmenistanda kiçi we orta telekeçiligi goldamagyň ýeterlik derejede kämil ulgamy hereket edýär: döwlet häkimiýet edaralary, ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralary, ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralary, esasan, hojalygy alyp barmagyň strategik wezipelerini çözýärler, ýerli ýerine ýetiriş häkimiýet edaralary, öz-özüni dolandyryş edaralary olaryň işiniň esasy anyk ugurlaryny kesgitleýärler.

Häzirki wagtda ýurdumyzyň hususy eýeçiliginde köp sanly hojalyk birlikleri (ýuridik şahslar) lomaý we bölek-satuw söwdasynda, awtomobilleridir, motosiklleri abatlamakda, oba hojalygynda, tokaý hojalygynda, balyk tutmakda; gurluşykda, işläp bejerýän önümçiliklerde, hünärmenlikde, ylmy we tehniki işlerde, ençeme beýleki ugurlarda has giň gerimlerde döredilýär.

Umuman, hususy işewürligiň, şol sanda-da kiçi we orta telekeçiligiň ösdürilmegi birnäçe maksatlar esasynda alnyp baryldy. Olaryň hatarynda häzirki wagtda bar bolan sarp ediş harytlarynyň importyny ýerli önümler bilen çalyşmak, azyk bazarlarynyň haryt bolçulygyny üpjün etmek, ýerli gurluşyk materiallary senagatyny ösdürmek ýaly ugurlary görkezmek bolar. Käbir ýagdaýlarda kiçi we orta telekeçilik öz önümlerimizi goňşy döwletlerde ýerlemek üçin hem döredildi. Türkmenistanyň şertlerinde hususy bölekde hususy kärhanalary döretmek ilatyň, ilkinji nobatda-da, ýaşlaryň we zenan maşgalalaryň iş üpjünçiligine düýpli täsirini ýetirdi. Munuň mysaly hökmünde Mary welaýatynda soňky ýyllarda döredilen «Eşretli Bagtyýar Zaman» hususy kärhanasyny we «Üç nesle dowamat» hojalyk jemgyýetini görkezmek bolar. Bu agzalan kärhanalarda täze döredilen iş orunlarynda tehniki taýdan ösen döwletleriň enjamlary we tikin maşynlary oturdyldy. Şular ýaly mysallar ýüzlerçedir. Munuň özi ilatyň iş bilen üpjünçiliginde wajyp ähmiýete eýedir.

Ýurdumyzda hususy eýeçiligi we ykdysadyýetiň döwlete dahylsyz bölegini ösdürmegiň ýene bir wajyp ugry innowasiýa önümçiliklerini döretmek bilen baglanyşyklydyr. «Aýdyň gijeler» hojalyk jemgyýetiniň alyp barýan işleri bu ugurdaky işlere anyk mysaldyr. Bu hojalyk jemgyýeti ýurdumyzda täze döreýän pudagyň — elektron senagatynyň önümlerini öndürmäge ýöriteleşdirilendir.

Häzirki wagtda ýurdumyzyň agrosenagat toplumynda et we et önümlerini, süýt we süýt önümlerini, gök önümleri, bakja önümlerini, miweleri, ir-iýmişleri ter görnüşde-de, gaýtadan işlenip konserwirlenen görnüşde-de öndürmek, ýerlemek babatynda giň gerimli işler alnyp barylýar.

Aslynda, bazar ykdysadyýetiniň şertlerinde diňe önümleri öndürmek bilen çäklenmän, eýsem, olary amatly ýerlemek hem wajyp ähmiýete eýe bolýar. Bu bolsa öz gezeginde, içerki we daşarky bazarlarda ýurdumyzda öndürilýän önümlere bolan islegi içgin öwrenmegi talap edýär. Dünýä tejribesinde bu ugurda döwrebap maglumat tehnologiýalary, ýagny sanly ykdysadyýet ornaşdyrylýar. Şu jähetden, döwlet syýasatynyň strategik ugurlarynyň biri bolup sanly ulgama çalt depginler bilen geçmek wezipesi çykyş edýär. Şunuň bilen baglylykda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» bellenen çäreleriň öz wagtynda ýerine ýetirilmegi uly ösüşlere getirer.

Parahat MERETLIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň baş hünärmeni.

2022-nji ýylyň 24-nji fewralynda ýurdumyzyň ykdysadyýet toplumynda Hormatly Prezidentimiziň «Abadançylygyň röwşen gadamlary» atly täze kitabynyň tanyşdyrylyş dabarasy geçirildi.

Döwlet Baştutanymyzyň «Abadançylygyň röwşen gadamlary» atly täze kitabynyň tanyşdyrylyş dabarasyna Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedow, ýurdumyzyň maliýe, ykdysadyýet bank toplumynyň ýolbaşçylarydyr wekilleri, ugurdaş ýokary okuw mekdepleriniň mugallymlarydyr talyplary gatnaşdylar.

Tanyşdyryş dabarasyna gatnaşyjylar Hormatly Prezidentimiziň bu kitabynyň Türkmenistanyň diplomatik işgärleriniň gününe ajaýyp sowgat bolandygyny bellediler. Kitapda döwlet Baştutanymyzyň jemgyýetçiligiň öňünde eden çykyşlary ýerleşdirildi. Onda daşary syýasat, ykdysadyýet, medeniýet, ylym we beýleki ugurlar baradaky pikirler jemlenendir. Şunuň bilen birlikde, täze neşirde ýurdumyzy mundan beýläk-de ösdürmäge degişli teklipler beýan edilýär.

Täze neşiriň häzirki döwrüň halkara durmuşynyň köp sanly çylşyrymly sowallaryna jogap berjekdigi, Türkmenistanyň dünýä derejesinde alyp barýan işlerinde öňe sürýän çuň­ňur oýlanyşykly syýasatyna, ýurdumyzyň ählumumy ulgamda eýeleýän ornuna, öň­de goýýan maksatlaryna we wezipelerine has aýdyň düşünmäge ýardam etjekdigi bellenildi. Şol bir wagtda bu neşir di­ňe bir syýasatşynaslar, diplomatlar, bilermenler we žurnalistler üçin däl-de, daşary syýasat bilen gyzyklanýan ähli raýatlar üçin peýdaly bolar.

Kitapda döwletimiziň häzirki döwrüň ählumumy parahatçylygy, durnuklylygy we howpsuzlygy saklamak hem-de berkitmek ýaly möhüm wezipelerine anyk, düýpli çemeleşmeleri beýan edilýär, sebit ösüşiniň geljegine baha berilýär, Birleşen Milletler Guramasynyň Tertipnamasy esasynda we umumy ykrar edilen halkara hukuk kadalaryna laýyklykda, netijeli döwletara gatnaşyklary höweslendirmek boýunça anyk tekliplerdir başlangyçlar öz beýanyny tapýar.

Milli Liderimiziň pähim-paýhasyndan kemala gelen bu neşirde «Dialog — parahatçylygyň kepili» atly ählumumy başlangyçda häzirki döwrüň syýasy diplomatik ýagdaýlarynyň nazaryýetine we tejribesine başgaça garalýandygy baradaky pikir öňe sürülýär, onda özara hormat goýmaga, birek-biregiň bähbitleriniň hasaba alynmagyna, bar bolan meselelerdir gapma-garşylyklary çözmegiň usullary hökmünde güýç ulanmakdan ýüz döndermäge esaslanýan halkara gatnaşyklaryň täze gurallary teklip edilýär.

Neşirde sebit meselelerine aýratyn ähmiýet berilýär. Bu babatda Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygyndaky, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynyň sammitlerindäki we beýleki forumlardaky çykyşlary beýan edilýär. Olarda häzirki zaman ösüşiniň möhüm ugurlarynda anyk we ykdysady taýdan esaslandyrylan hyzmatdaşlyga, bilelikdäki köptaraplaýyn taslamalaryň amala aşyrylmagyna girişilmeginiň zerurdygy baradaky pikirler öňe sürülýär.

Çykyş edenleriň belleýişleri ýaly, ykdysady gatnaşyklaryň syýasylaşdyrylmazlygy, özara bähbide esaslanylmagy, strategik ähmiýetli meýilnamalaryň­dyr taslamalaryň üstünde bilelikde işlemäge hoşniýetli erk-islegiň emele gelen ýagdaýynda döwletleriň öňünde açylýan mümkinçiliklere göz ýetirilmegi şeýle hyzmatdaşlygyň derwaýys ugrudyr. Kitapda häzirki wagtda milli we sebit çäklerinden çykýan türkmen Bitaraplygynyň durnuklylygyň möhüm şerti hökmündäki döredijilik mümkinçiliklerine baha berilýär. Bitaraplyk meýilnamalarydyr maksatlary durmuşa geçirmegiň kämil nusgasyna öwrüldi, Türkmenistanyň daşary syýasatynyň many-mazmuny bu ugur bilen has sazlaşykly utgaşýar.

Ykdysadyýet toplumynda geçirilen tanyşdyrylyş dabarasyna gatnaşyjylar Gahryman Arkadagymyzyň «Halkyň Arkadagly zamanasy» şygary astynda geçýän ýylda çap edilen täze kitabynyň Türkmenistanyň her bir raýaty üçin gollanma öwrüljekdigini, Watanymyzyň geljegi bolan ýaş nesillere bilimleriň çeşmesi hökmünde hyzmat etjekdigini bellediler. Tanyşdyrylyş dabarasynyň ahyrynda oňa gatnaşyjylar Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň adyna Ýüzlenme kabul edip, parahatçylygyň, howpsuzlygyň we dünýäniň ähli döwletleri bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna gönükdirilen ynsanperwer syýasaty üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirdiler.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň 7-nji ýanwarda geçirilen 2022-nji ýyldaky ilkinji mejlisinde döwletimizi geljek 30 ýylda ösdürmegiň esasy ugurlaryny kesgitlejek täze maksatnamany taýýarlamak boýunça işlere tizden-tiz girişilmegini tabşyrdy. Türkmenistanyň ykdysady, maliýe we bank toplumynyň ýurdumyzyň Milli Geňeşiniň, ministrlikleriniň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, Aşgabat şäher hem-de welaýat häkimlikleriniň, jemgyýetçilik guramalarynyň we beýleki düzüm birlikleriniň hünärmenlerinden düzülen utgaşykly topar bilen bilelikde taýýarlan hem-de Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň 11-nji fewralda geçiriljek nobatdan daşary mejlisinde kabul edilmegi göz öňünde tutulýan «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» baş ýörelgesi ýurdumyzyň obalarynyň, şäherçeleriň, etrapdaky şäherleriň, etrap, welaýat merkezleriniň hem-de iri şäherleriň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini düýpli döwrebaplaşdyrmaga, adamlaryň hal-ýagdaýyny ýokarlandyrmaga, pudak we sebit ykdysadyýetinde sanly diwersifikasiýa, senagatlaşma esaslanyp, eksporta ukyply, importyň ornuny tutýan önümleri öndürýän täzeçe innowasion önümçilikleri kemala getirjek gutarnykly sepgidi kesgitlär.

Täze maksatnama döwletiň institusional ösüşine, ýurduň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň senagat önümçiligine, maýa goýum syýasatyna, daşary söwda we haryt dolanyşygyna, umumy düşewüntlilige goşmaça tizlik berer. Ykdysady ösüş maksatlarynyň bitewüleşdirilmegi tutuş ýurdumyzda ýaşaýan adamlaryň sagdyn bolmagyny, ekologik taýdan arassa, durnukly gurşawda, sagdyn durmuş ýörelgelerine daýanýan, adalatly jemgyýetde uzak ýaşamagyny, ýeterlik bilim almagyny, deň hukuklardan we azatlyklardan, kepillendirilen howpsuzlykdan peýdalanmagyny, jemgyýetiň ähli agzalarynyň möhüm syýasy-jemgyýetçilik wakalara ýakyndan we işjeň gatnaşmagyny maksat edinýär. Oňa laýyklykda, ýakyn geljekde ýurdumyzda ýene-de dünýä ülňülerine laýyk gurlan täze inžener-üpjünçilik, önümçilik we durmuş ugurly desgalaryň ýüzlerçesi peýda bolar, bar bolanlarynyň durky düýpli döwrebaplaşdyrylar. Şunda halk hojalygyny netijeli ösdürmek boýunça bellenen wezipeleriň köp babatda tutuş dünýäde öňe sürülýän «ýaşyl» ykdysadyýet başlangyjyny has-da ilerletmek bilen baglanyşdyrylmagy tötänden däldir. Maksatnamada sebitleýin ösüş ýörelgesinde häzirki zaman talaplaryna aýakdaş goşulyşmagy kepillendirmek, ylaýta-da, Gün, ýel we suw ätiýaçlyklaryndan peýdalanmak, hökmany sanlylaşmak göz öňünde tutulýar. Milli strategiýanyň çäginde sanly ykdysadyýetiň nebitgaz, himiýa, energetika, gurluşyk, oba hojalyk, dokma we ýeňil senagat, suw üpjünçiligi, ulag-aragatnaşyk, maglumat tehnologiýalary, innowasion we intellektual ösüş ýaly möhüm ugurlarynda serişdäni, wagty tygşytlamak hem-de daşky gurşawa ýetirilýän zyýanly täsiri azaltmak boýunça toplumlaýyn çäreler bellenildi.

Soňky ýyllarda milli ykdysadyýetiň pudaklaýyn düzümini kämilleşdirmek, ilatyň durmuş hal-ýagdaýyny yzygiderli ýokarlandyrmak boýunça kabul edilýän gysga, orta we uzak möhletli maksatnamalardaky täzelikleri duýmak raýatlarymyzyň buýsanjyny artdyrýar. Olaryň asuda, parahat durmuşa, zähmet çekmäge hyjuwyny has-da ýokarlandyrýar. Şeýle resminamalaryň biri-de Türkmenistanyň Prezidentiniň 2020-nji ýyla çenli döwür üçin rejelenen görnüşdäki Milli maksatnamasydyr. Ýeri gelende bellesek, onuň çäklerinde umumy bahasy 44 milliard 764 million manatdan gowrak maýa goýum serişdesi özleşdirildi. Diňe medeni-durmuş maksatly desgalaryň 1 müň 430-dan gowragy halkyň hyzmatyna berildi. Maksatnamalaryň üstünlikli amala aşyrylmagy oýlanyşykly ykdysady hereketler, senagat, ulag-aragatnaşyk, düýpli gurluşyk, jemagat hyzmaty ýaly möhüm ugurlarda toplanan baý tejribäniň, adam maýasynyň, döredijilik başarnygynyň ýerlikli peýdalanylmagy bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr.

Milli Liderimiziň başlangyjy esasynda kabul edilen Oba milli maksatnamasy ýerlerde ilaty goşmaça iş orunlary bilen üpjün etmek, raýatlaryň saglygyny dikeltmek, keselleriň ýaýramagynyň öňüni almak ýaly derwaýys wezipelerde ýokary netijeliligiň gazanylmagyna getirdi. Türkmen obalarynyň keşbi bütinleý üýtgedi: etrap saglyk öýleriniň, kliniki bejeriş merkezleriniň 160-a golaýy, hassahanalaryň 90-dan gowragy, köp sanly oba lukmançylyk öýleri, «Tiz kömek» merkezleri gurlup ulanmaga berildi, ozal bar bolanlarynda düýpli abatlaýyş işleri geçirildi. Obalarda, şäherçelerde, etrapdaky şäherlerde we etrap merkezlerinde umumybilim berýän orta mekdepleriň 529-sy, sport mekdepleriniň 117-si, mekdebe çenli çagalar edaralarynyň 370-si, sport desgalarynyň 86-sy, oba medeniýet öýleriniň 85-si guruldy. Ulag-aragatnaşyk infrastrukturasynyň tapgyrlaýyn esasda, jemgyýetiň talabyna laýyk derejede güýçli depginde ösdürilmegi bilen, oba ilatynyň durmuşy barha özgerýär. Sebitara, obara awtomobil ýollarynyň 7 müň kilometri ulanyşa girizildi. 42 million inedördül metrden gowrak ýaşaýyş jaýlarynda bagtyýar ildeşlerimiz jaý toýlaryny tutdular.

Döwlet Baştutanymyzyň parasatly baştutanlygynda işlenip düzülen täze maksatnama 2022 — 2052-nji ýyllar aralygynda bellenen möhüm wezipeleri öz içine alýar. Şol döwürde oba bilen şäherleriň ösüş we döwrebaplyk derejesindäki aratapawudyny aýyrmak, hojalyklaryň halal girdejisini artdyrmak, dünýä ylmynyň hem-de tejribesiniň iň täze gazananlary esasynda milli önümçiligi düýpli döwrebaplaşdyrmak, oba ýerlerinde orta we kiçi telekeçiligi ösdürmegiň binýadynda dürli guramaçylyk-hukuk görnüşli iri möçberli paýly agrosenagat birleşiklerini esaslandyrmak meýilleşdirilýär. Ýüpekçilik, dowardarçylyk, iri şahly maldarçylyk, guşçulyk, balaryçylyk, ekerançylyk, bagçylyk, üzümçilik, gülçülik, kömelekçilik, balykçylyk hojalyklaryny, şeýle-de kiçi möçberli tikinçilik artelini, ýüň we gön işlemek, keçeçilik, halyçylyk, gök we bakja önümlerini kakatmak we konserwirlemek boýunça kärhanalary, kiçi sowadyjy ammarlary, az kuwwatly degirmenleri, mallar üçin ot-iým taýýarlaýjy, tokaýçylyk toparlaryny, senetçilik ussahanalaryny, zir-zibilleri gaýtadan işleýän we beýleki senagat ugurly kiçi kärhanalary döretmek, bar bolanlarynyň sanyny artdyrmak göz öňünde tutulýar. Toplumlaýyn ösüş maksatnamasy ilatyň saglygyny goramak, olaryň oňaýly şertlerde ýaşamagyny, zähmet çekmegini we dynç almagyny üpjün etmek, welaýatlaryň ykdysady kuwwatyny berkitmek, sebitlerde dolandyryş işjeňligini ýokarlandyrmak, döwlet rezerwlerini her ýylda täzelemek ýaly asylly maksatlarda ýolgörkeziji bolup hyzmat eder.

Öňümizde tanymal şahsyýetlerimizi tirsegine galdyrmak, milli medeniýeti, taryhy gymmatlyklarymyzy, köpasyrlyk däp-dessurlarymyzy, binagärlik, zergärçilik, halyçylyk, atçylyk sungatymyzy we beýleki inçe senetlerimizi gaýtadan dikeltmek, olaryň şöhratyny dünýä ýaýmak hem-de geljek nesillere ýetirmek wezipelerine aýratyn üns bermek hem göz öňünde tutulýar. Tizleşmek hereketi esasynda saglygy goraýşy, bedenterbiýäni we sporty ösdürmek, daşky gurşawdan aýawly peýdalanmak, ekologik deňagramlylygy üpjün etmek, milletiň ruhy-medeni gymmatlyklaryny aýap saklamak hem olaryň halkara derejede ykrar edilmegini gazanmak boýunça düýpgöter täzeçe iş usullary ornaşdyrylar.

Hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly düýpli ensiklopedik ylmy işini ýolgörkeziji edinmek bilen, raýatlaryň saglygyny pugtalandyrmaga, ilatyň ortaça ýaş dowamlylygyny artdyrmaga, çetki ilatly ýerlerde ýöriteleşen göçme barlaghanalardan peýdalanmak esasynda saglyk seljermesini hem-de arassaçylyk, keseliň öňüni alyş çärelerini geçirmek, näsaglary ýüze çykarmak, adam aňyny psihiki, fiziologik we biologik taýdan ösdürmek, sebitlerde wirtual muzeýleri döretmek, maşgala kitaphanaçylygyny ösdürmek, medeni mirasy gaýtadan dikeltmek, zyýarat edilýän ýerleri, taryhy ýadygärlikleri, aramgähleri rejelemek, milli kinematografiýa sungatyny düýpli ösdürmek, altyn gaznada saklanýan türkmen kinofilmlerini sanlylaşdyryp, olara gaýtadan reňk bermek ýaly işleriň maddy-tehniki binýady kämil derejä çykarylar.

Häzirki zaman dünýäsinde tebigy hadysalaryň öňüni almak we töwekgelçiligini peseltmek, ekologiýa bilen bagly meselelere aýratyn üns berilýär. Merkezi Aziýa sebitiniň bu ugurdaky ýiti meseleleriniň belli bir bölegi Aral deňziniň guramagy zerarly ýüze çykýar. Şoňa görä-de, heläkçilikli çägiň sagatsaýyn ýaramazlaşýan ekologiýasy zerarly ýakynda ýerleşýän ýaşaýyş massiwlerinde howply ýokanç keselleriň ýaýramagynyň öňüni almak, tebigy töwekgelçilikleriň derejesini peseltmek, sebit hyzmatdaşlygyny has-da işjeňleşdirmek meseleleri hem täze maksatnamada öz beýanyny tapýar. Gözegçilik edilýän sebitleriň durmuş we ykdysady ösüş görkezijileriniň dürs hasabatyny, seljerilişini we ilkinji hasaba alnyşyny yzygiderli kämilleşdirmek, kiçi we orta telekeçiligi höweslendirmek wezipelerine döwletimizde aýratyn üns berilýär.

Maksatnamanyň birinji tapgyrynda, hususan-da, çetki obalary sanlylaşdyrmak, senagat önümçiliklerini awtomatlaşdyrmak, olary elektron, ýiti howa tolkunly ykjam aragatnaşyk toruna birleşdirmek, internet giňişligine doly baglanyşdyrmak işlerine möhüm orun degişlidir. Sebit ykdysadyýetiniň pudaklaýyn we düzüm özgertmeleri hatda iň çetki obalaryň hem ýokary tehnologiýaly, ähli üpjünçiligi bolan, senagatlaşan şäherçelere öwrülmegine, oba ilatynyň umumy ýaşaýyş-durmuş medeniýetiniň, bilim hem tehnologik sowadynyň ýokarlanmagyna ýardam berer. Munuň özi ýurdumyzyň ilatynyň 47,7 göterimini tutýan oba zähmetkeşleriniň durmuş goraglylygyny ýokarlandyrmaga, olary döwrebap hem ýokary tehnologiýaly, kadaly iş orunlary bilen üpjün etmekde strategik çözgütleri kabul etmäge döredilen ýene bir amatly mümkinçilikdir.

Sanlyja ýyllardan uly möçberli maýalaryň netijeli özleşdirilmegi bilen, obalaryň, şäherçeleriň, etrap merkezleriniň we iri şäherleriň, demir ýol beketleriniň, olara ýanaşyk ýerleriň keşbi düýpli özgerer. Tapawutlandyryjy alamatly toprak-howa şertlerimize laýyklykda, welaýatlarda, etraplarda kämil innowasion tehnologiýalar esasynda galantereýa ugurly tebigy ýüpegi, derini, ýüňi gaýtadan işleýän senagaty ýola goýmak, azyk garaşsyzlygyny bökdençsiz üpjün etmek bilen bagly ýylboýy ekerançylygy, maldarçylygy, senagat esasly guşçulygy, integrirlenen balyk önümçiligini ösdürmek meselelerine-de seredilýär. Hormatly Prezidentimiziň obalary özgertmek bilen bagly işlerde Mary welaýatynyň Altyn sähra, Lebap welaýatynyň Döwletli, Daşoguz welaýatynyň Ruhubelent, Balkan welaýatynyň Esenguly, Bereket, Serdar etraplarynda kemala gelen häzirki zaman obalaryna, ýaşaýyş toplumlaryna, «Altyn asyr» Türkmen kölüniň baş akabasynyň ugurlaryna jemagaty az obalary, çarwa, daglyk, çöllük ýerlerde, demir ýol geçelgelerine ýanaşyk ilatly nokatlarda ýaşaýan ýekebara maşgalalary, seýrek ýaşaýan ilaty bir ýere sygdyrmak, amatly infrastruktura şertlerini döretmek, soňra welaýatara, etrabara, obara gutarnykly çäk bölünişigini özara baglanyşdyrmak boýunça öňe süren başlangyjy örän netijeli çözgütdir.

Strategik maksatnamada geljekde «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyny täze taslamalar boýunça giňeltmäge, Türkmenbaşy şäheriniň gadymy medeni-taryhy binalaryny gaýtadan dikeltmek arkaly gezelençleri guramakda, dürli ugurly hünärmenleri taýýarlamakda syýahatçylygyň düzgün-tertibine, ony serişde industriýasy hökmünde görkezmäge hem-de bir bitewi erkin ykdysady zolagy döretmäge aýratyn orun berilýär. Munuň özi ýurdumyza iri möçberli daşary ýurt hususy maýalaryny çekmegiň, barha ilerleýän ykdysady ösüş gurşawyny emele getirmegiň iň esasy şertleriniň biri hökmünde uly ähmiýete eýedir. Umuman, ýurdumyzyň geljek 30 ýylky ösüş ugurlaryny özünde jemleýän täze maksatnamada göz öňünde tutulan wezipeleriň ählisi halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş abadançylygyny pugtalandyrmaga, Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň döredijilik kuwwatyny has-da berkitmäge saldamly goşant goşar diýip ynamly aýdyp bileris. Ol eziz Watanymyzy ösüşiň täze belentliklerine çykarmak üçin mundan beýläk-de yhlasly zähmet çekmäge, döretmäge we gurmaga çagyryşdyr.

Hangeldi GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Ykdysadyýeti töwekgelçiliklerden goramak agentliginiň Ykdysady töwekgelçilikleri seljeriş müdirliginiň başlygy.