«Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunyna üýtgetmeler girizmek hakynda

I. 2004-nji ýylyň 25-nji oktýabrynda Türkmenistanyň Halk Maslahaty tarapyndan kabul edilen «Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunyna (2005-nji ýylyň 25-nji oktýabryndaky Türkmenistanyň Kanunynyň görnüşinde) (Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň resmi namalarynyň ýygyndysy, 2005 ý., HM-80; Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2005 ý., № 4, 37-nji madda; 2006 ý., № 3, 12-nji madda; 2007 ý., № 1, 20-nji we 24-nji maddalar, № 2, 48-nji madda, № 4, 68-nji we 74-nji maddalar; Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň resmi namalarynyň ýygyndysy, 2008 ý., HM-96; Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2008 ý., № 1, 7-nji madda, № 3, 41-nji madda; 2009 ý., № 2, 41-nji madda, № 3, 45-nji madda; 2010 ý., № 1, 19-njy madda, № 2, 34-nji madda, № 3, 64-nji madda; 2011 ý., № 1, 5-nji we 24-nji maddalar, № 2, 45-nji madda, № 3, 59-njy madda; 2012 ý., № 1, 48-nji madda, № 3, 68-nji madda; 2013 ý., № 1, 7-nji madda, № 2, 26-njy madda; 2014 ý., № 1, 24-nji we 49-njy maddalar, № 3, 112-nji madda, № 4, 149-njy madda; 2015 ý., № 2, 48-nji we 71-nji maddalar, № 3, 111-nji madda, № 4, 146-njy madda; 2016 ý., № 1, 52-nji madda, № 3, 118-nji madda, № 4, 144-nji we 165-nji maddalar; 2017 ý., № 2, 77-nji madda, № 3, 111-nji madda, № 4, 135-nji we 147-nji maddalar; 2018 ý., № 2, 42-nji madda, № 4, 95-nji we 107-nji maddalar; 2019 ý., № 2, 34-nji madda, № 4, 94-nji madda; 2020 ý., № 3, 45-nji madda, № 4, 84-nji madda; Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Maglumatlary, 2021 ý., № 2-3, 49-njy we 51-nji maddalar, № 4, 136-njy madda) şu üýtgetmeleri girizmeli:

119-njy maddadaky tablisanyň «Goşmaça tölegleriň möçberleri» diýen sütüninde:

«Öndürilýän harytlar boýunça» diýen bölümde:

«Piwo» böleginde «24%-i» diýen sany «26%-i» diýen sana çalşyrmaly;

«Tebigy üzüm çakyry, güýçli spirtli içgiler, likýorlar we düzüminde alkogol bolan gaýry alkogolly içgiler (üzüm löderesinden başga), şeýle hem düzüminde alkogol bolan çakyr serişdeleri» böleginde «31%-i», «48%-i» we «61%-i» diýen sanlary degişlilikde «34%-i», «53%-i» we «67%-i» diýen sanlara çalşyrmaly;

«Türkmenistanyň gümrük çägine getirilýän harytlar boýunça» diýen bölümde:

«Piwo» böleginde «73%-i» we «7» diýen sanlary degişlilikde «80%-i» we «8» diýen sanlara çalşyrmaly;

«Düzüminde aşakdaky möçberde alkogol bolan üzüm çakyrlary we alkogolly içgiler» böleginde «133%-i», «31» we «48» diýen sanlary degişlilikde «146%-i», «34» we «53» diýen sanlara çalşyrmaly;

«Spirtli içgiler taýýarlanylanda ulanylýan spirt (saglygy goraýyş maksady bilen getirilýänlerinden, şeýle hem döwlet kärhanalary, alyjylar birleşmeleriniň kärhanalary tarapyndan getirilýänlerinden beýlekileri)» böleginde «6» diýen sany «7» diýen sana çalşyrmaly;

172-nji maddanyň birinji böleginde:

ikinji tesimde «şeýle hem» diýen sözlerden soň «aragatnaşyk hyzmatlaryny (hemra arkaly aragatnaşyk hyzmatlary muňa degişli däldir), standartlaşdyrmak, metrologiýa, sertifikatlaşdyrmak çygryndaky hyzmatlary hem-de» diýen sözleri goşmaly;

üçünji tesimde «üçin» diýen sözden soň «, şeýle hem aragatnaşyk hyzmatlaryny (hemra arkaly aragatnaşyk hyzmatlary muňa degişli däldir), standartlaşdyrmak, metrologiýa, sertifikatlaşdyrmak çygryndaky hyzmatlary amala aşyrýan taraplar üçin – bu işden alynýan peýda we oňa degişli ýerlemekden daşarky amallar böleginde» diýen sözleri goşmaly.

II. Şu Kanun «Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunynyň 3-nji maddasynyň ikinji böleginde bellenilen möhletlerde herekete girizilýär.

Türkmenistanyň Prezidenti
Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW.

2019–2025-nji ýyllarda Türkmenistanyň ähli pudaklaryny we sebitlerini sanly ykdysadyýete geçirmek bellenildi. Ýurdumyzda sanly ykdysadyýetiň ornaşdyrylmagy we ösdürilmegi Türkmenistanyň Prezidentiniň 2018-nji ýylyň 30-njy noýabryndaky degişli karary bilen kabul edilen «Türkmenistanda 2019–2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda amala aşyrylýar.

Konsepsiýada ýurdumyzy sanly ulgam esasynda ösdürmegiň maksady, wezipeleri we esasy ugurlary beýan edilip, ony üç tapgyrda durmuşa geçirmek bellenildi.

Ýurdumyzda sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegi maksatnamalaýyn esasda alnyp barylýar.

Sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegi maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalary ulgamynda ulgam emele getiriji çäreleri, ýagny maglumat-kommunikasiýa amatlyklaryny, maglumatlaşdyrmak amatlyklaryny, sanly öwürmekligi göz öňünde tutýar.Ýakyn geljekde ýurdumyzyň ähli pudaklarynda we sebitlerinde işlenip taýýarlanýan maglumat ulgamlary umumydöwlet awtomatlaşdyrylan maglumat ulgamyna birikdiriler.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginde hem bu ugurda netijeli işler alnyp barylýar.Ýörite tassyklanylan meýilnama laýyklykda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň hem-de onuň düzüm birlikleriniň işgärleri bilen 2021-nji «Türkmenistan-Parahatçylygyň we ynanyşmagyň watany» ýylynyň noýabr-dekabr aýlarynda sanly ykdyasdyýeti ösdürmegiň konsepsiýasyny durmuşa geçirmegiň öňde durýan wezipelerini içgin düşündirmek maksady bilen yzygiderli hünär kämilleşdiriş okuwlary geçirildi.

Elbetde bu geçirilýän okuwlar «Elektron hökümeti» «E-hökümet» döretmek we ony iş ýüzünde durmuşa geçirmek ýörelgesinden ugur alýar.Bu gün islendik pudakda globallaşmak hem-de ýüze çykýan töwekgelçilikleriň emele gelen daşky şertlerini hasaba almak bilen, meselelere gaýtadan seredilmegi talap edilýär. Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan sanlylaşdyrmak boýunça uly işler alnyp barylýar, bu ministrlik maliýe, salgyt-býujet, maýa goýumlary, nyrh syýasaty, ätiýaçlandyryş, auditorlyk işi, buhgalter hasabaty, maliýe hasabatlylygy, maliýe howpsuzlygy ulgamynda syýasaty hem-de Durnukly ösüş maksatlaryny ornaşdyrmak boýunça ýurdumyzyň ähli ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň işlerini utgaşdyrmagy amala aşyrýar.

Türkmenistanyň döwlet hyzmatlarynyň bitewi portalynda (e-gov.tm) ýurdumyzyň beýleki ministrlikleriniň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we kärhanalaryň websaýtlary bilen bir hatarda, Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň saýty (fineconomic.gov.tm), salgyt müdirýetiniň (tax.gov.tm) hem-de ministrligiň maliýe gözegçiligi gullugynyň (turkmenfmd.gov.tm) saýtlary hereket edýär.

Häzirki wagtda ministrligiň saýtynda maglumatlary täzelemek, maglumat kontentlerini giňeltmek işleri yzygiderli geçirilip durulýar, şol sanda Durnukly ösüş maksatlary we olary durmuşa geçirmek boýunça ýörite sahypa hem goşuldy.

Tassyklanan meýilnama laýyklykda, ministrligiň işgärleri bilen kompýuter tehnologiýalary bölüminiň başlygy Guwanç Şamuhammedowyň gurnamagynda «Türkmenistanyň Prezidentiniň 2021-nji ýylyň 12-nji fewralyndaky «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021-2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyny tassyklamak hakynda» 2136 belgili kararynyň ileri tutýan wezipelerini giňden düşündirmek maksady bilen nazary okuw alnyp baryldy. Edil şonuň ýaly hem «Kabul edilen döwlet maksatnamalarynyň durmuşa geçirilişine gözegçilik etmek» mowzugynda ministrligiň Strategik we durnukly ösüş müdirliginiň başlygy Atajan Ataýew we şol müdirligiň Maksatnamalaryň ýerine ýetirilişine gözegçilik bölüminiň başlygy Guwanç Orazmuhammedow tarapyndan gurnalyp, ministrligiň işgärleri bilen nazary okuwlar alnyp baryldy.

Tassyklanan meýilnamanyň çäklerinde «Buhgalterçilik hasaba alnyşy boýunça umumy düşünje» ady bilen geçirilen nazary okuw hem özüniň mazmuny taýdan has-da täsirli boldy. Bu nazary okuw ministrligiň Buhgalterçilik hasaba alnyşynyň we salgyt usulyýetiniň syýasaty bölüminiň Buhgalterçilik hasaba alnyşynyň usulyýeti bölümçesiniň başlygy Raşit Annadurdyýew tarapyndan gurnaldy.

Şeýle mazmundaky hünär kämilleşdiriş okuwlarynyň ýene-de biri ministrligiň Buhgalter hasabywe hasabaty bölüminiň başlygy-baş buhgalteri Allamyrat Keýmirow tarapyndan gurnalyp guramaçylykly alnyp baryldy, ol «Türkmenistanda döwlet emläginiň kärende gatnaşyklary, kärende töleginiň hasaplanyş aýratynlyklary» diýip atlandyryldy.

Ýeri gelende ministrligiň düzüm birlikleriniň has takygy welaýatlaryň we etraplaryň baş maliýe we ykdysadyýet müdirlikleriniň işgärleri bilen onlaýn görnüşindäki okuwlaryň gurnalandygyny hem belläp geçmek gerek. Onlaýn görnüşindäki geçirilen okuwlaryň biri «Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň kanunyň ähmiýetini we 2022-nji ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň serişdeleriniň niýetlenişini düşündirmek bilen bagly boldy. Bu okuw ministrligiň Döwlet býujeti müdirliginiň Döwlet býujetiniň girdejiler bölüminiň başlygy Hemra Garaýew tarapyndan gurnalyp alnyp baryldy.

Şeýle-de ministrligiň düzüm birlikleriniň işgärleri bilen onlaýn görnüşindäki nazary okuw «Maglumat howpsuzlygy sanly görnüşli ykdysadyýeti ösdürmegiň zerur şerti hökmünde» ady bilen ministrligiň kompýuter tehnologiýalary bölüminiň başlygy Guwanç Şamuhammedowyň gurnamagynda geçirildi. Bu onlaýn görnüşindäki nazary okuwyň aýratyn mazmuna, netijeli häsiýet eýe bolandygyny belläp geçmeklik gerek.

Galyberse-de şeýle mazmundaky onlaýn görnüşindäki amaly okuw agazalan bölüminiň başlygy tarapyndan «Maglumat howpsuzlygyny seljermegiň usulyýeti» diýen at bilen geçirildi.

Elbetde sebitleri ösdürmek baradaky Baş maksat hem Döwlet syýasatynyň ileri tutulýan möhüm ugry hökmünde kesgitlendi.

«Aýdyň geljegi nazarlaýan sebitleýin ösüş» ady bilen ministrligiň düzüm birlikleriniň has takygy sebitleriň baş maliýe we ykdysadyýet müdirlikleriniň işgärleriniň gatnaşmagynda onlaýn görnüşde sanly ulgam arkaly okuw, ministrligiň Döwlet maliýesini jemleýji we ykdysady syýasaty müdirliginiň Sebitler boýunça ösüş bölüminiň başlygy Seidnur Japarow tarapyndan gurnalyp geçirildi.

Şeýle-de ministrligiň işgärleri üçin gurnalýan hünär kämilleşdiriş okuwlarynyň ýene-de biri ministrligiň Buhgalter hasaby we hasabaty bölüminiň başlygy-baş buhgalteri Allamyrat Keýmirow tarapyndan gurnalyp «Býujet edaralarynda girdejileriň we çykdajylaryň buhgalterçilik hasaba alnyşynyň aýratynlyklary» diýip atlandyryldy.

Geçirilen okuwlaryň her biri hem netijeli häsiýete eýe boldy. Okuwlara gatnaşanlaryň her biri okamaga işlemäge, halal zähmet çekmäge giň mümkinçilikleri döredip berýän, halkymyzyň röwşen geljekginiň hatyrasyna beýik işleri amala aşyrýan, ýurdumyzy ösüşiň täze belentliklerine tarap ynamly öňe alyp barýan Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyş sözlerini beýan etdiler. Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak, alyp barýan il-ýurt bähbitli umumyadamzat ähmiýetli ähli tutumly işleriniň rowaç almagyny arzuw etdiler.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

2021-njy ýylyň 18-nji dekabrynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň edara binasynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow bilen Ermenistan Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Ruben Harazýanyň arasynda duşuşyk geçirildi.

Duşuşygyň esasy maksady Türkmenistan bilen Ermenistan Respublikasynyň arasynda iktaraplaýyn hyzmatdaşlygy ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat boldy.

Bu duşuşygyň dowamynda, Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen Türkmenistan bilen Ermenistan Respublikasynyň arasynda ýola goýlan hyzmatdaşlygyň ähmiýeti we ony mundan beýläk hem ösdürmek bilen bagly meseleler, şeýle hem hyzmatdaşlygyň bar bolan mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

Myhman, özüniň täze wezipä bellenilendigi bilen bagly, Türkmenistanda öz ýurduna wekilçilik etmegiň onuň üçin uly hormatdygyny we iki ýurduň arasynda hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin öz tarapyndan hemmetaraplaýyn ýardam berjekdigini nygtady. Şeýle hem, Türkmenistan bilen Ermenistany soňky ýyllarda täze mazmuna eýe bolan, öňden gelýän dostluk hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň baglanyşdyrýandygyny belledi.

Duşyşygyň ahyrynda Ministr Muhammetgeldi Serdarow we Ilçi Ruben Harazýan birek-biregi ýetip gelýän täze 2022-nji ýyl bilen mähirli gutladylar we birek-birege jan-saglyk alyp barýan işlerinde uly-uly üstünlikleri arzuw etdiler.Duşuşyk hoşniýetlilik ýagdaýda geçdi.

Duşuşygyň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, dünýäniň köpsanly döwletleri bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyş sözleri aýdyldy. Gahryman Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumyadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

2021-njy ýylyň 18-nji dekabrynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň edara binasynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasynyň Türkmenistandaky Hemişelik wekili Narine Saakýanyň arasynda duşuşyk geçirildi.

Duşuşygyň esasy maksady Türkmenistan bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasynyň arasynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy we hyzmatdaşlygyň mümkin bolan ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat boldy.

Duşuşygyň dowamynda, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow ýurdumyz tarapyndan Türkmenistan bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasynyň arasynda işjeň hyzmatdaşlygyň alnyp barylýandygy hem-de Durnukly Ösüş Maksatlaryna ýetmegiň ýolunda bilelikde durmuşa geçirilýän uly işleriň üstünlikli dowam etdirilýändigini belledi.

Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasynyň Türkmenistandaky Hemişelik wekili Narine Saakýan, ýaňy-ýakynda «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş Maksatnamasynyň Türkmenistandaky wekilhanasynyň 2022-2024-nji ýyllar üçin iş meýilnamasyna» gol çekilmegi bilen bagly ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň işjeň häsiýete eýe bolup durýandygyny beýan etdi. Soňra, Narine Saakýan Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasy tarapyndan ýurdumyzda dürli ugurlarda alnyp barylýan we göz öňünde tutulýan taslamalar barada gysgaça gürrüň berdi.

Şeýle hem, myhman öz tarapyndan ýurdumyz bilen hyzmatdaşlygyň geljegi uly bolan ugurlary babatynda ýardam bermäge taýýardygyny mälim etdi.Duşuşyk hoşniýetli ýagdaýda geçdi.

Duşuşygyň ahyrynda Mähriban Watanymyzyň halkara giňişliginde abraý-mertebesiniň belende galmagynda ägirt uly işleri amala aşyrýan Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak, alyp barýan il-ýurt bähbitli umumyadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

17-nji dekabrda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde wise-premýer Serdar Berdimuhamedow gözegçilik edýän düzümlerinde alnyp barylýan işleriň ýagdaýy, Türkmenistan bilen Birleşen Arap Emirlikleriniň arasyndaky söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak hem-de maýa goýum işjeňligini berkitmek boýunça ýerine ýetirilýän işler barada hasabat berdi.

Şu ýylyň 9-njy oktýabrynda ýurdumyzyň wekiliýetiniň Birleşen Arap Emirliklerine bolan iş saparynyň çäklerinde Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky bilen Abu-Dabiniň Ösüş gaznasynyň arasynda gol çekilen “Türkmen maýa goýum kompaniýasy” ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetini döretmek hakyndaky Ylalaşygy iş ýüzünde durmuşa geçirmek boýunça anyk çäreler amala aşyrylýar.

Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyzyň garamagyna Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş bankyna “Türkmen maýa goýum kompaniýasy” ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetini esaslandyryjy hökmünde çykyş etmäge ygtyýar bermek baradaky Kararyň taslamasy hödürlenildi. Täze düzümiň öz üstüne ýüklenen borçnamalaryny ýerine ýetirmegi üçin Türkmenistanyň Merkezi banky tarapyndan degişli ygtyýarnamanyň kanunçylykda bellenen tertipde berilmegi teklip edilýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, milli ykdysadyýetimizi düýpli özgertmek we ýurdumyzyň ykdysady ösüşini üpjün etmek maksady bilen, giň möçberli döwlet maýa goýum maksatnamasynyň durmuşa geçirilmeginiň halkara maýa goýum bazarlarynda ýurdumyzyň bähbidini goraýan Döwlet daşary ykdysady iş bankynyň alyp barýan işiniň esasy ugurlarynyň biri bolup durýandygyny belledi. Bu bank degişli ugurda dürli maliýe guramalary bilen hyzmatdaşlyk boýunça oňyn tejribe toplady.

Döwlet Baştutanymyz “Türkmen maýa goýum kompaniýasy” ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň öňünde durýan möhüm wezipelere ünsi çekip, milli we sebit ähmiýetli täze taslamalary durmuşa geçirmek üçin daşary ýurtlaryň iri işewür düzümleriniň hem-de abraýly halkara maliýe edaralarynyň maýa serişdelerini çekmegiň wajypdygyny belledi.

Milli Liderimiz degişli Karara gol çekip hem-de ony sanly ulgam arkaly wise-premýere iberip, maýa goýum serişdeleriniň möçberlerini artdyrmak we netijeli özleşdirilişini üpjün etmek bilen baglanyşykly meseleleri hemişe üns merkezinde saklamagy tabşyrdy. Şunuň bilen birlikde, maýa serişdelerini maksadalaýyk ulanmak, daşary ýurt maýalaryny çekmek we olaryň ygtybarly goragyny üpjün etmek maksady bilen, degişli kadalaşdyryş binýadyny kämilleşdirmek babatda anyk görkezmeler berildi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzda halkara maýa goýum mümkinçiliklerini netijeli ulanmak, ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak we maýa goýumlaryň möçberini artdyrmak hem-de Türkmenistanyň Prezidentiniň 2021-nji ýylyň 9-njy oktýabrynda çykaran 1515-nji Buýrugyna laýyklykda, Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky bilen Abu-Dabiniň Ösüş gaznasynyň arasynda “Türkmen maýa goýum kompaniýasy” ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetini döretmek hakyndaky gol çekilen resminamalary ýerine ýetirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, “Türkmen maýa goýum kompaniýasy” ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetini esaslandyryjy hökmünde Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş bankyna esaslyk maýadaky paýy 50 göterim möçberde paýly gatnaşmaga ygtyýar berildi.

* * *

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe “Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda” göz öňünde tutulan wezipeleriň amala aşyrylmagyny üpjün etmek, milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda sanly ulgamlary giňden ornaşdyrmak arkaly ýokary tehnologiýaly we bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça pudagara toparyň düzümi tassyklanyldy.

* * *

Ýurdumyzyň ilatynyň asuda we howpsuz durmuşyny ýokary derejede üpjün etmek hem-de adatdan daşary ýagdaýlaryň öňüni almak maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, Türkmenistanyň Adatdan daşary ýagdaýlar baradaky döwlet toparynyň 2022-nji ýyl üçin iş meýilnamasy tassyklanyldy.

* * *

Türkmenistanyň Prezidenti Buýruga gol çekdi. Resminama laýyklykda, “Merkezi Aziýa — Hindistan dialogynyň” daşary işler ministrler derejesindäki nobatdaky mejlisiniň işine hem-de Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Daşary işler ministrler geňeşiniň Owganystandaky ynsanperwerlik ýagdaýlary boýunça adatdan daşary mejlisiniň işine gatnaşmak üçin, ýurdumyzyň wekiliýetini 2021-nji ýylyň 18 — 20-nji dekabry aralygynda, degişlilikde, Hindistan Respublikasynyň Nýu-Deli şäherinde hem-de Pakistan Yslam Respublikasynyň Yslamabat şäherinde gulluk iş saparynda bolarlar.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň adyna Halkara Bitaraplyk güni hem-de ýurdumyzyň BMG-niň Kararnamasyna laýyklykda hemişelik Bitaraplyk hukuk derejesini almagynyň 26 ýyllygy mynasybetli köp sanly gutlag hatlarydyr telegrammalar gelip gowuşýar. Döwlet we jemgyýetçilik işgärleri, kärhanalaryň, guramalaryň ýolbaşçylary öz gutlaglarynda halkara bileleşigiň hormatly Prezidentimiz tarapyndan amala aşyrylýan, Bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik hem-de hoşniýetli goňşuçylyk ýörelgelerine esaslanýan parasatly we öňdengörüjilikli daşary syýasat strategiýasyna ýokary baha berýändigini nygtaýarlar.

Gutlaglary iberenler döwlet Baştutanymyzy şanly sene bilen mähirli gutlaýarlar hem-de tüýs ýürekden berk jan saglyk, uzak ömür, Watanymyzyň abadançylygynyň, halkymyzyň bagtyýarlygynyň bähbidine alyp barýan köptaraplaýyn işlerinde uly üstünlikleri arzuw edýärler.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa maliýe we ykdysadyýet ministri M.Serdarow, zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak ministri M.Sylapow, söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministri O.Gurbannazarow, oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministri A.Altyýew, saglygy goraýyş we derman senagaty ministri N.Amannepesow, dokma senagaty ministri R.Rejepow, sport we ýaşlar syýasaty ministri G.Agamyradow, bilim ministri G.Ataýewa, Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktory M.Çakyýew, Suw hojalygy baradaky döwlet komitetiniň başlygy G.Baýjanow, Ýokary gözegçilik edarasynyň başlygy D.Täşliýew, Döwlet haryt-çig mal biržasynyň başlygy B.Çaryýew, Söwda-senagat edarasynyň başlygy D.Rejepow, Statistika baradaky döwlet komitetiniň başlygy S.Welbegow, “Türkmenstandartlary” Baş döwlet gullugynyň başlygy M.Hojagulyýew, “Türkmenhaly” döwlet birleşiginiň başlygy O.Işangulyýewa, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň başlygy D.Hudaýberdiýew, “Türkmen atlary” döwlet birleşiginiň Baş direktory A.Berdiýew, Döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň Baş direktory G.Nurmuhamedow iň gowy arzuwlaryny iberdiler.

Döwlet Baştutanymyzy medeniýet ulgamynyň işgärleriniň adyndan M.Mämmedowa, A.Şamyradow, A.Aşyrow, A.Hudaýberdiýew, M.Gazakbaýew gutladylar.

Hormatly Prezidentimizi Halkara Bitaraplyk güni mynasybetli Ukrainanyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi W.Maýko, Gazagystan Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Ý.Sapiýew, Saud Arabystany Patyşalygynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Said Osman Ahmed Suweýd, Türkiýe Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Togan Oral, Belarus Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi W.Beskostyý, Liwiýanyň Türkmenistandaky Ykdysady hyzmatdaşlyk býurosynyň başlygy Issa Ali Alfounas, Watikanyň Türkmenistandaky Apostol Nunsiaturasynyň medeniýet meseleleri boýunça attaşesi Andžeý Madeý, Türkiýäniň “Rönesans Holding” kompaniýasynyň prezidenti Erman Ylyjak, Russiýa Federasiýasynyň “Lukoýl” açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň prezidenti W.Alekperow, Ukrainanyň “Interbudmontaž” gurluşyk assosiasiýasynyň müdiriýetiniň başlygy W.Petruk, Ukrainanyň “Altkom” kompaniýasynyň direktorlar geňeşiniň başlygy A.Tislenko, “Çalyk Holding” türk kompaniýasynyň ýolbaşçysy Ahmet Çalyk, Russiýa Federasiýasynyň “ARETI” halkara kompaniýalar toparynyň prezidenti I.Makarow tüýs ýürekden we mähirli gutladylar.

Milli Liderimiziň adyna köp sanly gutlag hatlarynyň we telegrammalaryň gelip gowuşmagy dowam edýär.

2021-nji ýylyň 10-njy dekabrynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň edara binasynda Birleşen Milletler Guramasynyň Azyk we oba hojalygy guramasynyň (FAO) Merkezi Aziýa boýunça sebitleýin utgaşdyryjysy Wiorel Gutu bilen duşuşyk geçirildi.

Duşuşygyň esasy maksady, ikitaraplaýyn hyzmatdaşlyk meselelerini ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat boldy.

Duşuşygyň başynda Wiorel Gutu, ýurdumyzda bellenilýän Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplygynyň şanly 26 ýyllygy mynasybetli gutlag sözlerini beýan etdi. Şeýle hem, soňky ýyllarda ýurdumyz bilen Guramanyň arasynda hyzmatdaşlygyň işjeň häsiýete eýe bolup durýandygyny belläp, ileri tutulýan ugurlary hem-de Gurama tarapyndan beýleki döwletler bilen amala aşyrylýan taslamalar barada aýdyp geçdi. Häzirki wagtda gol çekilmegi meýilleşdirilýän «FAO bilen Türkmenistanyň arasynda hyzmatdaşlyk babatda 2021-2025-nji ýyllarda Türkmenistan üçin hyzmatdaşlyk boýunça çarçuwaly Maksatnamasynda» ileri tutulýan ugurlaryň göz öňünde tutulandygyny hem-de onuň hyzmatdaşlygyň ösmegine uly itergi berjekdigini nygtady.

 Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow, myhman bilen mähirli salamlaşyp, türkmen tarapyndan duşuşyga gatnaşyjylar bilen tanyşdyrdy. Ýurdumyzyň bu Gurama bilen oba hojalygyň dürli meseleleri babatynda işjeň hyzmatdaşlygynyň alnyp barylýandgyny aýdyp, häzirki wagtda Türkmenistanyň oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrlginiň benefisiar bolmagynda agzalan Maksatnamasynyň işlenip taýýarlanylmagy we gol çekilmegi hyzmatdaşlygyň wajyp tapgyrlarynyň biri bolup durýandygyny belledi.

Duşuşygyň dowamynda bu Guramanyň ýurdumyzda wekilhanasynyň açylmagy bilen baglylykda özara pikir alşyldy we bu ugurda «Türkmenistanyň Hökümeti bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Azyk we oba hojalyk guramasynyň (FAO) arasynda FAO-nyň wekilhanasyny açmak we tehniki kömegini bermek hakynda Ylalaşygynyň» taslamasynyň üstünde işlenilýändigi bellenip geçildi. Şeýle hem, myhman bu wekilhananyň açylmagy bilen bagly Türkmen Hökümeti tarapyndan degişli resminamalar boýunça bellikleriň we teklipleriň iberilmegine garaşylýandygyny aýtdy. Bu resminamalaryň taslamasynda wekilhanany açmak bilen bagly, beýleki döwletlerde adaty bolşy ýaly, ýurdumyz tarapyndan bölekleýin maliýeleşdirme we wekilhanany ýerleşdirmek üçin jaý bilen üpjün etmek meseleleriniň hem bardygyny aýtdy. Mundan başga-da, Gurama tarapyndan geljekki ýyllarda balyk hojalygy babatynda tehniki kömegini bermäge hem, türkmen tarapyndan ýüz tutulan halatynda, goldaw bermäge mümkinçiligiň bardygy bellenilip geçildi.

Duşuşygyň tamamlanyp barýan pursatynda oňa gatnaşyjylar birek-birege minnetdarlyk bildirip, gelejekde hyzmatdaşlygy giňeltmekde we ösdürmekde zerur işleriň geçiriljekdigini nygtadylar. Duşuşyk hoşniýetli ýagdaýda geçdi.

Duşuşygyň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, halkara guramalary bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyşly sözler aýdyldy. Gahryman Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumyadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

10-njy dekabrda geçirilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde wise-premýer S.Berdimuhamedow şu ýylda döwletiň makroykdysady görkezijileriniň ýagdaýynyň garaşylýan netijeleri, geljek ýylda ýurdumyzyň ykdysadyýetini ösdürmek barada hasabat berdi.

Häzirki döwürde Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň bellenilen hem-de “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” ýylyny gowy netijeler bilen jemlemek, durnukly makroykdysady ösüşi üpjün etmek, ykdysadyýetiň pudaklarynda ýokary önümçilik netijelerini gazanmak, ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň üstümizdäki 2021-nji ýyl üçin bellenen iş meýilnamalaryny doly amala aşyrmak boýunça anyk çäreler görülýär.

Şu ýylyň jemleri boýunça Döwlet býujetiniň girdeji böleginiň meýilnamasynyň 101 göterim we çykdajy böleginiň 99,6 göterim ýerine ýetirilmegi meýilleşdirilýär.

Wise-premýer 2022-nji ýyl üçin gaýragoýulmasyz wezipeler barada hasabat berip, milli ykdysadyýetimiziň köpugurlylygyny artdyrmaga, pudaklaryň we sebitleriň durnukly ösüşini üpjün etmäge, bar bolan mümkinçilikleri doly derejede ulanmak arkaly pudaklaryň girdejililigini we bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga gönükdirilen çäreleriň görüljekdigini aýtdy.

Mundan başga-da, ähli pudaklarda sanly ulgamy giňden ornaşdyrmak we elektron senagaty ösdürmek, ýurdumyzyň eksport ugurly senagat önümleriniň möçberini artdyrmak, ýerli önümçilikleriň hasabyna importyň möçberini azaltmak, işewürlige amatly şertleri döretmek bilen hususy telekeçiligi has-da ilerletmek wezipelerini durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar.

Milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda ykdysady netijeliligi has-da ýokarlandyrmagyň hasabyna hem-de giň gerimli özgertmeleriň we maksatnamalaýyn işleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegini dowam etdirmek bilen, geljek ýylda jemi içerki önümiň ösüş depgininiň 6,5 göterime çenli möçberde emele gelmegi meýilleşdirilýär.

Şonuň bilen birlikde, 2022-nji ýylda merkezleşdirilen düýpli maýa goýumlarda göz öňünde tutuljak serişdeleri has wajyp bolan we gurluşygy alnyp barylýan binalaryňdyr desgalaryň, saglyk öýleriniň, mekdepleriň, çagalar baglarynyň, agyz suw üpjünçilik desgalarynyň hem-de mätäçlik çekýän adamlar üçin ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşyklaryna gönükdirmek göz öňünde tutulýar.

Öňdengörüjilikli strategiýa we wajyp çözgütleriň öz wagtynda kabul edilmegi dünýäde çylşyrymly ýagdaýlaryň hem-de çäklendirmeleriň dowam edýän häzirki döwründe milli ösüş depginini durnukly derejede saklamaga, pudaklary döwrebaplaşdyrmagy dowam etdirmäge, sanly ulgamy giňden ornaşdyrmaga, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Mälim bolşy ýaly, Türkmenistanyň Prezidentiniň 2020-nji ýylyň 3-nji iýulyndaky degişli Karary esasynda kabul edilen «Dünýä ykdysadyýetinde emele gelen çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurduň ykdysadyýetine ýetirýän täsirlerini peseltmek hem-de ony durnukly ösdürmek boýunça 2020-2021-nji ýyllar üçin Milli maksatnamada» bellenen wezipeleriň amala aşyrylmagy dünýä ykdysady ulgamyna ynamly goşulyşmagymyzy üpjün edýär. Ýakynda Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly şu ýylyň 11 aýynyň jemlerine bagyşlap geçirilen giňişleýin mejlisinde bellenilişi ýaly, hasabat döwründe jemi içerki önümiň ösüşi 6,2 göterim derejede üpjün edildi. Bu bolsa dünýä ykdysadyýetindäki kynçylyklara garşy netijeli çäreleriň durmuşa geçirilýändigine şaýatlyk edýär.

Hormatly Prezidentimiziň bu mejlisde gol çeken Karary bilen «Dünýä ykdysadyýetindäki çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurduň ykdysadyýetine ýetirýän täsirlerini peseltmek hem-de milli ykdysadyýeti durnukly ösdürmek boýunça 2022-nji ýyl üçin Maksatnama» we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy kabul edildi. Bu çözgüt ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Prezident maksatnamasynda bellenen wezipeleri üstünlikli amala aşyrmak, döwletiň ykdysady kuwwatyny has-da berkitmek we durnukly ösüşi üpjün etmek, şeýle hem dünýä ykdysadyýetinde emele gelen çylşyrymly ýagdaýlaryň pudaga ýetirýän täsirlerini peseltmek boýunça çäreleri guramaçylykly geçirmek maksadyndan ugur alýar.

Maksatnamanyň esasy maksatlary geljek ýylda eýeçiligiň ähli görnüşindäki kärhanalaryň ykdysady işjeňligini üpjün etmek üçin milli önüm öndürijileriň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmak boýunça çäreleri amala aşyrmakdan hem-de pudaklaryň durnukly ösüşini gazanmak bilen, halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmakdan ybaratdyr. Dünýä ykdysadyýetinde emele gelen çylşyrymly ýagdaýlaryň geljek ýylda ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýetirjek täsirlerini peseltmek hem-de pudaklary durnukly ösdürmek boýunça amala aşyrylmaly işleri anyk kesgitlemek, olaryň ýerine ýetirilişine gözegçiligi güýçlendirmek esasy wezipeleriň hatarynda kesgitlenýär.

Geljek ýylda makroykdysady durnuklylygy gazanmak, jemi içerki önümiň ösüş depginini pese gaçyrman saklamak, önümçilik kuwwatlyklarynyň ulanylyşyny artdyrmak we bu ugurda desgalary netijeli ulanmak, çig mal, kömekçi serişdeler, beýleki önümler bilen üpjünçiligi ýokarlandyrmak, içerki bazaryň işini ösdürmek, munuň hasabyna senagat, azyk harytlaryna elýeterliligi has-da gowulandyrmak, täze iş orunlaryny döretmek, sebitlerde erkin ykdysady zolaklary döretmek, olaryň işini guramaçylyk taýdan dolandyrmak, ýerli hem-de bilelikdäki kärhanalaryň işini ýola goýmak boýunça çäreleri maksatnamalaýyn esasda durmuşa geçirmek bellenilýär.

Ýurdumyzyň amatly ulag-üstaşyr geçirijilik mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanyp, ulag-logistika ulgamyny ösdürmek we milli harytlaryň amatly ulag geçelgeleri arkaly dünýä bazarlaryna çykarylmagyna ýardam bermek, üstaşyr ýükleri artdyrmak hem-de bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek degişli pudagyň öňünde wezipe edilip goýulýar.

Döwlet emlägini dolandyrmagyň görnüşleridir usullaryny has-da kämilleşdirmek, bu babatda hususylaşdyrmagy dowam etdirmek we gymmatly kagyzlar bazarynyň işini ýaýbaňlandyrmak, döwlet býujetini döwrebap dolandyrmak, elektron salgyt ulgamyny döretmek, bank işini döwrebaplaşdyrmagy dowam etdirmek, oýlanyşykly pul-karz syýasatyny durmuşa geçirmek wajyp ugurlaryň hatarynda görkezilýär.

Hususy ulgamy döwlet tarapyndan goldamak, kiçi we orta telekeçiligiň işjeňligini artdyrmak, işewürlik gurşawyny kämilleşdirmek bilen, eksporta niýetlenen hem-de daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini giňeltmek, eýeçiligiň ähli görnüşindäki kärhanalaryň eksport mümkinçiliklerini ýokary derejede ulanmak üçin şertleri döretmek, höweslendirmek boýunça çärelere uly ähmiýet berilýär.

Maksatnamanyň çäklerinde döwlet kärhanalarynyň, hususy önüm öndürijileriň çig mal, himiki serişdeler we beýleki harytlar bilen üpjünçiligini gowulandyrmak arkaly olaryň önümçiliginiň bökdençsiz işledilmegini gazanmak, ýurduň çäginde duş gelýän himiki elementleriň, şol sanda selçeň-ýer elementleriniň, magdanlaryň senagat ähmiýetli gorlaryny ýüze çykarmak hem-de tassyklamak boýunça işleri geçirmek göz öňünde tutulýar. Goşulan gymmaty ýokary bolan we eksporta gönükdirilen önümçilikleri ösdürmek, eksportyň düzüminde ýokary tehnologiýaly önümleriň paýyny artdyrmak, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryňdyr enjamlaryň amatly bahalardan göni önüm öndürijiden ýa-da onuň resmi wekillerinden satyn alynmagyny gazanmak, sebitlerde erkin ykdysady zolaklary döretmek boýunça işleri çaltlandyrmak meýilleşdirilýär. Ýurduň üstaşyr ulag mümkinçiliklerini netijeli peýdalanyp, dünýä bazaryna amatly ugurlarda goşulyşmak, ýükleriň üstaşyr geçirilmegini höweslendirmek boýunça işleri geçirmek degişli ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň öňünde wezipe edilip goýulýar.

Bazar gatnaşyklaryny işjeňleşdirmegiň çäginde eýeçiligiň döwletiň garamagyndan aýrylmagy we döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagy boýunça işler dowam etdiriler. Iri kärhanalary paýdarlar jemgyýetlerine öwürmek, döwlet emlägini ynançly we döwlet-hususyýetçilik hyzmatdaşlygy görnüşinde dolandyrmak işleri durmuşa geçiriler. Elektron salgyt ulgamyna geçmegi tizleşdirmek, «Aşgabat gazna biržasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň işini halkara tejribeden ugur alyp kämilleşdirmek hem-de beýleki ýurtlaryň gazna biržalary bilen hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça çäreleri geçirmek, milli ykdysadyýetiň pudaklaryna amatly şertlerde karz serişdeleri, daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça degişli işler alnyp barlar. Daşary ýurt we abraýly halkara maliýe guramalary, banklary bilen hyzmatdaşlyk ösdüriler.

Maksatnamada adam maýasyny ösdürmäge uly ähmiýet berilýär. Ýurdumyzda ýokary taýýarlykly hünärmenleri ýetişdirmek we ýaşlaryň ylym-bilim öwrenmegi üçin şertleri döretmek maksady bilen, «Arkadag nesilleri» atly ylym-bilim maksatly gaznany döretmek hem-de ýörite saýlanyp alnan ýaşlary onuň serişdeleriniň hasabyna dünýäniň abraýly ýokary okuw mekdeplerinde inžener, nebitgaz, himiýa, energetika, genetika, sanly ulgam, kibernetika, lukmançylyk, halkara hukuk, seýsmologiýa we beýleki ugurlarda okatmak boýunça çäreleri geçirmek bellenilýär.

Hususy eýeçilikdäki kärhanalaryň toplumlaýyn ösdürilmegi we olar üçin amatly işewürlik şertleriniň döredilmegi, eksport başlangyçlarynyň höweslendirilmegi ýurdumyzyň eksport kuwwatynyň artmagyna ýardam berer. Halkara we daşary ýurt maliýe guramalary bilen ýurdumyzyň degişli edaralarynyň arasynda hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi maýa goýum ulgamyny has-da kämilleşdirmäge hem-de daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek üçin öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmäge, şol sanda önümçilige, jemgyýetçilik sagdynlygy, ilaty durmuş taýdan goramak ulgamlaryna maýa goýmaga, hususyýetçilik we işewürlik gurşawyny has-da kämilleşdirmäge şertleri döreder.

Geljek ýyl üçin meýilleşdirilen çäreler ykdysadyýetiň pudaklarynda önümçiligiň ugurlaryny giňeltmäge, täze kuwwatlyklary işe girizmäge, ösen tehnologiýalara esaslanýan kärhanalary döretmäge, olaryň taslama kuwwatlyklarynda işlemegi üçin şertleri döretmäge, önümçilik kuwwatlyklarynyň ulanylyşyny artdyrmaga, milli ykdysadyýetde, daşary ykdysady gatnaşyklarda hususy eýeçiligiň paýynyň yzygiderli ýokarlanmagyny goldamaga, ösdürmäge, kiçi we orta telekeçiligiň ösüşine döwlet tarapyndan giňden goldaw bermegi dowam etdirmäge, olaryň ykdysadyýetiň ähli ulgamlarynda işjeňligini artdyrmaga uly itergi berer.

Orazmuhammet AŞYROW,

Ýakynda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisi tarapyndan «Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Bu resminama soňra Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahaty tarapyndan makullanyp, hormatly Prezidentimiziň Karary esasynda tassyklanyldy. Döwlet býujeti ýurdumyzyň durnukly ösüşini häsiýetlendirýän baş maliýe we ykdysady resminamadyr. 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň esasyny geljek ýylda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlarynyň görkezijileri düzýär. Olar milli ykdysadyýetiň pudaklaryny we sebitleri ösdürmegiň maksatlaýyn görkezijileridir. Sebitleriň durmuş-ykdysady ösüşi milli, döwlet we pudak maksatnamalarynda hem-de Konsepsiýalarda göz öňünde tutulan içerki we daşarky şertlere esaslanyp, durnukly ykdysady ösüşiň hasabyna ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmagy, täze iş ýerlerini döretmegi, maýa goýum we ylmy-tehniki syýasaty alyp barmagy, ykdysadyýetiň hususy böleginiň işjeňligini höweslendirmegi, durmuş ösüşiniň meselelerini çözmegi hasaba almak bilen, bellenen maksatlary nazarlaýar.

Şunda senagatlaşmaga we senagaty hil taýdan ýokarlandyrmaga tarap alnan ugur bolsa ýurduň mineral serişdeleriniň baý düzümine esaslanýar. Şeýle hem uglewodorodlary gazyp almak, gaýtadan işlemek we eksporta ibermek hem senagaty ösdürmekde ileri tutulýan ugur bolup durýar. 2022-nji ýylda ýangyç-energetika toplumynyň kärhanalarynyň önümçilik kuwwatyny ösdürmäge we energiýa serişdelerini gazyp çykarmaga, gaýtadan işlemäge we olaryň eksportyny artdyrmaga gönükdirilen giň gerimli taslamalary tapgyrlaýyn durmuşa geçirmek dowam etdiriler. Ýurdumyz boýunça geljek ýylda gaz kondensatly nebitiň çykarylyşynyň ösüş depgini 100,6 göterime deň bolar. Munuň 93,5 göterimi Balkan welaýatynda çykarylar, bu bolsa şu ýylky görkezijiden 100,8 göterim köpdür. Geljek ýylda nebiti gaýtadan işleýän pudaklary ösdürmek işleri, esasan, Balkan welaýatyndaky Türkmenbaşynyň nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumyny döwrebaplaşdyrmagyň çäklerinde dowam etdiriler. Ol nebit serişdeleriniň, taýýar önümiň gaýtadan işlenişiniň çuňlaşdyrylmagyna, önümçilige innowasion sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna esaslanar.

Hususan-da, zawodlar toplumy tarapyndan nebit we gaz kondensaty gaýtadan işlenip, mazudyň öndürilişi, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 34,7 göterim ýokary bolar. Kerosin 0,5 göterim, nebit koksy 10,5 göterim köp öndüriler. Şeýle hem polipropileni 2,9 göterim, suwuklandyrylan gazy 15,7 göterim, çalgy ýaglaryny 8,7 göterim, polietileni bolsa 1,5 esse köp öndürmek göz öňünde tutulýar.

Elektroenergetika pudagy durnukly depginler bilen öser. Munuň özi energiýa bilen üpjün edýän amatlyklary giňeltmegiň hasabyna bolup geçer. Hususan-da, ýokary netijeli we ygtybarly enjamy peýdalanmak arkaly energiýany tygşytlamak boýunça taslamalaryň üstünde alnyp barylýan işler giňeldiler. Geljek ýylda elektrik energiýasynyň öndürilişi, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 103,6 göterim ýokarlanar. Ýurdumyz boýunça elektrik energiýasynyň 37,8 göterimi Mary, 17,98 göterimi Ahal, 14,68 göterimi Balkan welaýatlarynda öndüriler.

Ýurdumyzyň himiýa senagaty durnukly we çalt depginler bilen ösdürilip, öndürilýän himiýa önümleriniň görnüşleri artýar. 2022-nji ýylda mineral dökünler, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 15,8 göterim, şol sanda azot dökünleri 18,4 göterim möçberde köp öndüriler. Mineral dökünleriň 49,5 göterimini, azot dökünleriniň 56,6 göterimini Balkan welaýatynda öndürmek meýilleşdirilýär. Azot dökünleriniň eksporty bolsa, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 27,7 göterim artar.

Ýurdumyzyň bäsdeşlige ukyply gurluşyk toplumyny mundan beýläk-de giňeltmek, onuň maddy-tehniki binýadyny pugtalandyrmak meýilleşdirilýär. Bu işleri gurluşyk materiallaryny öndürýän pudaklary çalt depginler bilen ösdürmegiň hasabyna amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. Şeýlelikde, ýurdumyz boýunça sementiň 40,0 göterimi Ahal welaýatynda, 30,0 göterimi Balkan welaýatynda, 30,0 göterimi Lebap welaýatynda, gurluşyk aýnasynyň we diwara örtülýän materiallardan gazbetondan gurluşyk bloklarynyň ähli möçberi Ahal welaýatynda öndüriler.

2022-nji ýylda ýeňil senagaty ösdürmegiň esasy wezipesi içerki bazary ýurdumyzda öndürilen ýokary hilli harytlar bilen doldurmak we innowasiýalary, täze ýokary tehnologiýalary ornaşdyrmagyň, şeýle hem çykarylýan önümleriň bäsleşige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň hasabyna eksportyň möçberini artdyrmak bolup durýar. Hususan-da, 2021-nji ýyla garanyňda, 2022-nji ýylda tutuş ýurdumyz boýunça önümçiligiň möçberleri artdyrylyp, şunda tikinçilik we örülen önümler 3,4 göterim, nah matalar 7,8 göterim, nah ýüplükler 8,2 göterim, ýüpek matalar 0,7 göterim, halylar we haly önümleri 8,1 göterim köpeler. Şeýle önümleriň 34,4 göterimi Mary welaýatynda, 22,7 göterimi Aşgabat şäherinde, 17,1 göterimi Ahal welaýatynda, nah matalaryň esasy bölegi, ýagny 48,6 göterimi Aşgabat şäherinde, 23,9 göterimi Mary welaýatynda, 22,7 göterimi Ahal welaýatynda, nah ýüplügiň 22,7 göterimi Aşgabat şäherinde, 18,9 göterimi Lebap welaýatynda, ýüpek matanyň 31,4 göterimi Mary welaýatynda, 22,7 göterimi Aşgabat şäherinde, haly we haly önümleriniň aglaba bölegi, ýagny 74,7 göterimi Aşgabat şäherinde öndüriler.

Ýurt boýunça bölek-satuw haryt dolanyşygynyň möçberiniň 2022-nji ýylda, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 15,4 göterim ýokarlanmagy meýilleşdirilýär. Haryt dolanyşygynyň umumy möçberinde döwlete degişli bolmadyk kärhanalaryň paýy 91 göterime barabar bolar. Obasenagat toplumynyň ähli pudaklary depginli ösüşe eýe bolar. Çünki munuň üçin ep-esli möçberde maýa goýumlary bölüp bermek, seçgiçilik işinde innowasion tehnologiýalary giňden peýdalanmak, ösümlikleri we haýwanlary goramak ulgamynda degişli çäreleri görmek, ýer-suw serişdelerini netijeli peýdalanmak boýunça işleri amala aşyrmak göz öňünde tutulýar.

Geljek ýylda hem Türkmenistanyň durmuş syýasatynyň esasy maksady raýatlaryň hal-ýagdaýyny we ýaşaýyş derejesini has-da ýokarlandyrmak bolup durýar. Ykdysadyýetiň pudaklarynda täze kärhanalary gurmagyň we bar bolanlarynyň durkuny täzelemegiň hasabyna goşmaça 6,2 müň täze iş orunlaryny döretmek meýilleşdirilýär. Munuň özi zähmete ukyply ilatyň iş bilen üpjünçilik derejesini ýokarlandyrmaga we halkyň maddy we ruhy zerurlyklaryny doly kanagatlandyrmak üçin serişde gazanmagyna mümkinçilik berýär.

2022-nji ýylda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberini 10 göterim ýokarlandyrmak meýilleşdirilýär. Ylym, bilim, saglygy goraýyş, medeniýet we sport ulgamlaryny mundan beýläk kämilleşdirmek işleri-de dowam eder. Geljek ýylda umumybilim berýän orta mekdepleriň sany köpeler. Netijede, ýurt boýunça mekdepleriň umumy sany 1885-e, mekdebe çenli çagalar edaralarynyň umumy sany 1092-ä, sport mekdepleri bolsa 158-e ýeter.

Umuman, 2022-nji ýylda ýurdumyzyň sebitlerini durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlary hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň «Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgesiniň iş ýüzünde amala aşyrylýandygynyň aýdyň beýanyna öwrüler.

Seidnur JAPBAROW,

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda” bellenen wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek, döwletimiziň ykdysady kuwwatyny has-da berkitmek we durnukly ösmegini üpjün etmek, şeýle hem dünýä ykdysadyýetinde emele gelen çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýetirýän täsirlerini peseltmek boýunça çäreleri guramaçylykly geçirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, dünýä ykdysadyýetindäki çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurduň ykdysadyýetine ýetirýän täsirlerini peseltmek hem-de milli ykdysadyýeti durnukly ösdürmek boýunça 2022-nji ýyl üçin degişli Maksatnama, şeýle hem bu maksatnamany amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy tassyklanyldy.

Degişli ministrliklere, pudaklaýyn dolandyryş edaralaryna, welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň häkimliklerine Maksatnamada bellenilen çäreleriň öz wagtynda durmuşa geçirilmegini üpjün etmek tabşyryldy.

* * *

Dünýä ykdysadyýetindäki ýagdaýlara baglylykda, ýurdumyzyň ykdysadyýetini durnukly ösdürmek boýunça bellenen çäreleri üstünlikli durmuşa geçirmek, ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we häkimlikleriň maliýe-ykdysady ýagdaýyny has-da gowulandyrmak hem-de Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň girdejilerini artdyrmak, býujet borçnamalaryny öz wagtynda ýerine ýetirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, Türkmenistanyň Merkezi bankyna hem-de ygtyýarly karz edaralaryna ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we häkimlikleriň berlen karz serişdelerinden 2022-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndaky ýagdaýa görä gaýtarylman galan galyndylarynyň, şeýle hem geçen döwürde hasaplanyp tölenilmedik göterim tölegleriniň tölenilmeli möhletlerini 2023-nji ýylyň 1-nji ýanwaryna çenli gaýra süýşürmäge ygtyýar berildi.

Maliýe we ykdysadyýet ministrligine, Merkezi banka Adalat ministrligi bilen bilelikde Karardan gelip çykýan üýtgetmeleri we goşmaçalary Türkmenistanyň kanunçylygyna girizmek baradaky teklipleri bir aý möhletde taýýarlamak hem-de Ministrler Kabinetine bermek tabşyryldy.