Aş­ga­bat, 13-nji iýun (TDH). Şu gün hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow san­ly ul­gam ar­ka­ly Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň no­bat­da­ky mej­li­si­ni ge­çir­di. On­da döw­let dur­mu­şy­na de­giş­li bir­nä­çe me­se­le­le­re ga­ral­dy.

Il­ki bi­len, Mej­li­siň Baş­ly­gy D.Gul­ma­no­wa çy­kyş edip, ýur­du­my­zy dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­mek bo­ýun­ça ka­bul edi­len mak­sat­na­ma­lar­dan ugur alyp, döw­le­ti­mi­ziň yk­dy­sa­dy, sy­ýa­sy, me­de­ni dur­mu­şy­nyň dür­li ugur­la­ry­na de­giş­li ka­nun tas­la­ma­la­ry­ny taý­ýar­la­mak bo­ýun­ça al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler ba­ra­da mag­lu­mat ber­di. Mej­li­siň de­pu­tat­la­ry da­şa­ry ýurt­la­ryň par­la­ment­le­ri­niň hem-de hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň we­kil­le­ri bi­len iki­ta­rap­la­ýyn gy­zyk­lan­ma dö­red­ýän me­se­le­ler bo­ýun­ça hyz­mat­daş­lyk gat­na­şyk­la­ry­ny alyp bar­ýar­lar. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Pa­kis­tan Ys­lam Res­pub­li­ka­sy­nyň Se­na­ty­nyň, Ýew­ro­pa­da Howp­suz­lyk we Hyz­mat­daş­lyk Gu­ra­ma­sy­nyň we­ki­li­ýet­le­ri bi­len du­şu­şyk­la­ryň ge­çi­ri­len­di­gi aý­dyl­dy. Ola­ryň bar­şyn­da hyz­mat­daş­ly­gyň we ka­nun çy­ka­ry­jy­lyk işi­niň me­se­le­le­ri ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. Mej­li­siň we­kil­le­ri döw­let eda­ra­la­ry ta­ra­pyn­dan hal­ka­ra dü­züm­ler bi­len bi­le­lik­de ge­çi­ri­len du­şu­şyk­la­ra we okuw mas­la­hat­la­ry­na gat­naş­dy­lar, Tä­ji­gis­tan Res­pub­li­ka­sy­nyň Du­şen­be şä­he­rin­de hem-de Bos­ni­ýa we Ger­se­go­wi­na­nyň Sa­ra­ýe­wo şä­he­rin­de iş sa­par­la­ryn­da bol­du­lar.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ýur­du­my­zyň dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­me­gi­ni üp­jün et­mä­ge gö­nük­di­ri­len ka­nun­çy­lyk na­ma­la­ry­ny iş­läp taý­ýar­la­mak bo­ýun­ça al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­ri do­wam et­dir­me­giň mö­hüm­di­gi­ni bel­le­di.

Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň orun­ba­sa­ry H.Gel­di­my­ra­dow Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy we onuň ýö­ri­te­leş­di­ri­len dü­züm­le­ri bi­len kö­pu­gur­ly hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­lan­dyr­mak ug­run­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler ba­ra­da ha­sa­bat ber­di.

Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, Zäh­met we ila­ty dur­muş taý­dan go­ra­mak mi­nistr­li­gi bi­len BMG-niň Ösüş mak­sat­na­ma­sy­nyň ara­syn­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän de­giş­li se­bit­le­ýin tas­la­ma­nyň ikin­ji tap­gy­ry­nyň çäk­le­rin­de Aş­ga­bat şä­he­rin­de we we­la­ýat­la­ryň 6 et­ra­byn­da ýer­leş­ýän, şu mi­nistr­li­giň ga­ra­ma­gyn­da­ky zäh­met we ila­tyň iş üp­jün­çi­lik bö­lüm­le­rin­de okuw-mag­lu­mat mer­kez­le­ri­ni dö­ret­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. Mu­nuň özi ýur­du­myz­da ýaş­la­ra de­giş­li hü­när okuw­la­ry­ny geç­mek ar­ka­ly ola­ryň müm­kin­çi­lik­le­ri­ni gi­ňelt­mä­ge we beý­le­ki mak­sat­la­ra gö­nük­di­ri­len­dir. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň ga­ra­ma­gy­na de­giş­li tek­lip hö­dür­le­nil­di.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ha­sa­ba­ty diň­läp, Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri­niň Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy we onuň ýö­ri­te­leş­di­ri­len dü­züm­le­ri bi­len kö­pu­gur­ly hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny bel­le­di. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, döw­let Baş­tu­ta­ny­myz Zäh­met we ila­ty dur­muş taý­dan go­ra­mak mi­nistr­li­gi bi­len BMG-niň Ösüş mak­sat­na­ma­sy­nyň ara­syn­da ama­la aşy­ryl­ýan se­bit­le­ýin tas­la­ma­nyň çäk­le­rin­de okuw-mag­lu­mat mer­kez­le­ri­ni dö­ret­mek ba­ra­da­ky tek­li­bi ma­kul­lap, wi­se-prem­ýe­re de­giş­li iş­le­ri ge­çir­me­gi tab­şyr­dy.

Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň orun­ba­sa­ry B.Ama­now ýan­gyç-ener­ge­ti­ka top­lu­myn­da, hu­su­san-da, “Türk­men­ne­bit” döw­let kon­ser­nin­de ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän iş­ler ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, kon­ser­niň Türk­men­ba­şy­da­ky ne­bi­ti gaý­ta­dan iş­le­ýän za­wod­lar top­lu­my­nyň teh­no­lo­gik des­ga­la­ry­nyň de­giş­li aw­to­ma­tik ul­ga­my­ny döw­re­bap­laş­dyr­mak bo­ýun­ça ze­rur iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Mu­nuň özi top­lu­myň önüm­çi­lik-teh­no­lo­gik des­ga­la­ry­nyň bök­denç­siz we yg­ty­bar­ly iş­le­me­gi­ni üp­jün et­mä­ge ýar­dam be­rer. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, wi­se-prem­ýer döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň ga­ra­ma­gy­na de­giş­li tek­li­bi hö­dür­le­di.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ha­sa­ba­ty diň­läp, ne­bi­tiň çy­ka­ryl­ýan möç­be­ri­ni art­dyr­ma­gyň, ön­dü­ril­ýän önüm­le­riň hi­li­ni eko­lo­gik stan­dart­la­ryň ta­lap­la­ry­na la­ýyk ge­tir­me­giň ýur­du­my­zyň ne­bi­ti gaý­ta­dan iş­le­ýän za­wod­la­ry­nyň esa­sy we­zi­pe­le­ri bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny bel­le­di. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni­niň Türk­men­ba­şy­da­ky ne­bi­ti gaý­ta­dan iş­le­ýän za­wod­lar top­lu­my­nyň yg­ty­bar­ly iş­le­me­gi­ni üp­jün et­mä­ge gö­nük­di­ri­len tek­li­bi ma­kul­lap, wi­se-prem­ýe­re bu ugur­da de­giş­li iş­le­ri ge­çir­me­gi tab­şyr­dy.

Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň orun­ba­sa­ry T.Ata­hal­ly­ýew oba ho­ja­lyk pu­da­gyn­da we we­la­ýat­lar­da möw­süm­le­ýin oba ho­ja­lyk iş­le­ri­niň al­nyp bar­ly­şy ba­ra­da ha­sa­bat ber­di.

Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, hä­zir­ki wagt­da gal­la ha­sy­ly­ny gys­ga wagt­da ýyg­nap al­mak bo­ýun­ça iş­ler do­wam ed­ýär. Dä­ne ýyg­ýan kom­baýn­la­ryň we bug­daý da­şa­ýan aw­tou­lag­la­ryň do­ly güý­jün­de iş­le­dil­me­gi­ni üp­jün et­mek, ýyg­na­lan ha­sy­ly ka­bul et­mek bo­ýun­ça de­giş­li iş­ler ge­çi­ril­ýär. Şu­nuň bi­len bir ha­tar­da, go­wa­ça eki­len meý­dan­lar­da ag­ro­teh­ni­ka­nyň ka­da­la­ry­na la­ýyk­lyk­da ha­ta­ra­ra be­jer­gi, mi­ne­ral dö­kün­ler bi­len iý­mit­len­dir­mek, ösüş su­wu­ny tut­mak iş­le­ri al­nyp ba­ryl­ýar. Da­şo­guz we­la­ýa­tyn­da şa­ly eki­len meý­dan­lar­da ideg iş­le­ri, Le­bap we­la­ýa­tyn­da bol­sa şa­ly eki­şi do­wam ed­ýär. Ma­ry we­la­ýa­tyn­da güýz­lük gant şu­gun­dy­ry ekil­jek meý­dan­lar­da sü­rüm, te­kiz­le­mek, ge­riş çek­mek iş­le­ri al­nyp ba­ryl­ýar. Şeý­le hem ekiş ge­çi­ri­len ýer­ler­de gö­ge­riş su­wu­ny tut­mak iş­le­ri do­wam ed­ýär. Mal­dar­çy­lyk ho­ja­lyk­la­ryn­da mal­la­ry ta­la­ba­la­ýyk idet­mek, ola­ryň baş sa­ny­ny art­dyr­mak we önüm be­ri­ji­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len, mal­lar üçin ot-iým­le­riň äti­ýaç­lyk go­ru­ny dö­ret­mek bo­ýun­ça de­giş­li iş­ler ge­çi­ril­ýär. Eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­nyň suw üp­jün­çi­li­gi­ni we ýer­le­riň me­lio­ra­tiw ýag­da­ýy­ny go­wu­lan­dyr­mak, suw se­riş­de­le­ri­ni tyg­şyt­ly hem-de ne­ti­je­li peý­da­lan­mak, su­wa­ryş, şor suw aka­ba­la­ry­ny aras­sa­la­mak iş­le­ri ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýär.

Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz ha­sa­ba­ty diň­läp, oba ho­ja­lyk pu­da­gy­ny top­lum­la­ýyn ös­dür­me­gi do­wam et­dir­me­giň mö­hüm­di­gi­ne ün­si çek­di. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz wi­se-prem­ýe­re ýur­du­my­zyň we­la­ýat­la­ryn­da gal­la ora­gy­ny gu­ra­ma­çy­lyk­ly ge­çir­me­gi, ýyg­na­lan ha­sy­ly tab­şyr­mak bo­ýun­ça al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­re berk gö­zeg­çi­lik et­me­gi, go­wa­ça eki­len meý­dan­lar­da ideg iş­le­ri­ni ag­ro­teh­ni­ka­nyň ka­da­la­ry­na la­ýyk­lyk­da ge­çir­me­gi do­wam et­dir­me­gi tab­şyr­dy.

Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň orun­ba­sa­ry B.An­na­mäm­me­dow gö­zeg­çi­lik ed­ýän top­lu­myn­da, hu­su­san-da, “Türk­men­hi­mi­ýa” döw­let kon­ser­ni­niň kär­ha­na­la­ryn­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, hä­zir­ki wagt­da bu kär­ha­na­la­ryň bök­denç­siz we yg­ty­bar­ly iş­le­dil­me­gi­ni ga­zan­mak üçin ze­rur çä­re­le­riň gö­rül­ýän­di­gi aý­dyl­dy.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ha­sa­ba­ty diň­läp, ýur­du­myz­da mi­ne­ral dö­kün­le­ri­ ön­dür­ýän za­wod­la­ry ne­ti­je­li iş­let­mä­ge, oba ho­ja­lyk önüm ön­dü­ri­ji­le­ri­ni mi­ne­ral dö­kün­ler bi­len öz wag­tyn­da üp­jün et­mä­ge mö­hüm äh­mi­ýet be­ril­ýän­di­gi­ni aýt­dy hem-de wi­se-prem­ýe­re he­re­ket ed­ýän hi­mi­ýa kär­ha­na­la­ry­nyň mad­dy-teh­ni­ki bin­ýa­dy­ny ber­kit­mek, önüm­çi­lik kuw­wa­ty­ny do­ly ulan­mak bo­ýun­ça ne­ti­je­li iş­le­ri ge­çir­me­gi do­wam et­dir­me­gi tab­şyr­dy.

Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň orun­ba­sa­ry N.Ata­gu­ly­ýew Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­syn­da Türk­me­nis­ta­nyň eks­port ha­ryt­la­ry­nyň ser­gi­si­ni ge­çir­mä­ge gö­rül­ýän taý­ýar­lyk iş­le­ri ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, ser­gi­de ýo­ka­ry hil­li, bäs­deş­li­ge ukyp­ly ha­ryt­lar bi­len bir­lik­de, ýur­du­my­zyň eks­port müm­kin­çi­lik­le­ri­niň tä­ze mak­sat­na­ma­la­ýyn ugur­la­ry, ma­ýa go­ýum tas­la­ma­la­ry ta­nyş­dy­ry­lar. Ser­gä Türk­me­nis­ta­nyň eks­port, ma­ýa go­ýum ugur­ly pu­dak­la­ry­nyň, Se­na­gat­çy­lar we te­le­ke­çi­ler bir­leş­me­si­niň ag­za­la­ry­nyň gat­naş­mak­la­ry göz öňün­de tu­tul­ýar. Mu­nuň özi söw­da-yk­dy­sa­dy, ma­ýa go­ýum, ulag-lo­gis­ti­ka we beý­le­ki ugur­lar­da hyz­mat­daş­ly­gy gi­ňelt­mä­ge müm­kin­çi­lik dö­re­der. Şeý­le hem wi­se-prem­ýer ýur­du­my­zyň we­ki­li­ýe­ti­niň Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­syn­da ge­çi­ril­jek hal­ka­ra yk­dy­sa­dy fo­ru­ma gat­naş­ma­gy bo­ýun­ça de­giş­li iş­le­riň al­nyp ba­ryl­ýan­dy­gy­ny aýt­dy.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ha­sa­ba­ty diň­läp, döw­le­ti­miz ta­ra­pyn­dan da­şa­ry ýurt­lar­da gu­ral­ýan iri möç­ber­li hal­ka­ra çä­re­le­riň ne­ti­je­li hyz­mat­daş­ly­gy pug­ta­lan­dyr­mak­da uly äh­mi­ýe­te eýe­di­gi­ni bel­le­di hem-de wi­se-prem­ýe­re Tür­ki­ýe Res­pub­li­ka­syn­da Türk­me­nis­ta­nyň eks­port ha­ryt­la­ry­nyň ser­gi­si­ni ge­çir­mek bo­ýun­ça de­giş­li iş­le­ri alyp bar­ma­gy tab­şyr­dy. Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz dün­ýä ýurt­la­ryn­da ge­çi­ril­ýän hal­ka­ra çä­re­le­re iş­jeň gat­naş­mak mak­sa­dy bi­len, Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­syn­da ge­çi­ril­jek hal­ka­ra yk­dy­sa­dy fo­ru­ma ýur­du­my­zyň we­ki­li­ýe­ti­niň gat­naş­ma­gy bi­len bag­ly res­mi­na­ma gol çek­di.

Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň orun­ba­sa­ry B.Se­ýi­do­wa Me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri­niň hem-de Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň şyg­ry­ýet gü­ni my­na­sy­bet­li şu ýy­lyň 22 — 27-nji iýu­ny ara­ly­gyn­da Ahal we­la­ýa­tyn­da Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi­ni ge­çir­mä­ge gö­rül­ýän taý­ýar­lyk iş­le­ri ba­ra­da ha­sa­bat ber­di.

Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, hep­de­li­giň çäk­le­rin­de dür­li maz­mun­ly me­de­ni çä­re­le­ri, şol san­da Now­ruz ýaý­la­syn­da­ky “Türk­me­niň ak öýi” bi­na­syn­da Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi­niň açy­lyş da­ba­ra­sy­ny, kon­sert­le­ri, aý­dym-saz­ly çy­kyş­la­ry, mas­la­hat­la­ry, ser­gi­le­ri, dö­re­di­ji­lik du­şu­şyk­la­ry­ny, şyg­ry­ýet ag­şam­la­ry­ny, film­le­riň we sah­na oýun­la­ry­nyň gör­ke­zi­li­şi­ni, Mag­tym­gu­ly adyn­da­ky mil­li saz­ly dra­ma teat­ry ta­ra­pyn­dan sah­na­laş­dy­ry­lan “Şa­se­nem-Ga­ryp” ope­ra­sy­nyň gör­ke­zi­li­şi­ni ge­çir­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. Şeý­le hem hep­de­li­ge gat­na­şy­jy­la­ryň paý­tag­ty­myz­da­ky “Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy” me­de­ni-se­ýil­gäh top­lu­myn­da be­ýik şa­hy­ryň ýa­dy­gär­li­gi­ne gül goý­mak da­ba­ra­sy­na gat­naş­mak­la­ry me­ýil­leş­di­ril­ýär. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, wi­se-prem­ýer döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň ga­ra­ma­gy­na de­giş­li tek­li­bi hö­dür­le­di.

Ar­ka­dag­ly Gah­ry­man Ser­da­ry­myz ha­sa­ba­ty diň­läp, Me­de­ni­ýet we sun­gat iş­gär­le­ri­niň we Mag­tym­gu­ly Py­ra­gy­nyň şyg­ry­ýet gü­nü­ne ga­bat­lap, Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi­ni ýo­ka­ry de­re­je­de ge­çir­me­giň, onuň geç­ýän döw­rün­de Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk we yna­nyş­mak ýy­ly­na ba­gyş­la­nan çä­re­le­re hem aý­ra­tyn äh­mi­ýet ber­me­giň mö­hüm­di­gi­ne ün­si çek­di we wi­se-prem­ýe­re Me­de­ni­ýet hep­de­li­gi­ni gu­ra­ma­çy­lyk­ly ge­çir­mä­ge go­wy taý­ýar­lyk gör­me­gi tab­şyr­dy.

Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň orun­ba­sa­ry B.Oraz­dur­dy­ýe­wa 15 — 19-njy iýun ara­ly­gyn­da paý­tag­ty­myz­da ge­çi­ril­jek küşt bo­ýun­ça hal­ka­ra ýa­ry­şa taý­ýar­lyk gör­lü­şi ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, sport ar­ka­ly pa­ra­hat­çy­ly­gy da­ba­ra­lan­dyr­mak­da Hal­ka­ra pa­ra­hat­çy­lyk we yna­nyş­mak ýy­ly­nyň mö­hüm wa­ka­sy­na öw­rül­jek bu ýa­ry­şa dün­ýä­niň köp san­ly döw­let­le­rin­den, şeý­le-de Türk­me­nis­tan­dan 8, 10 we 12 ýaş­ly tür­gen­ler gat­na­şar­lar. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, wi­se-prem­ýer döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň ga­ra­ma­gy­na de­giş­li tek­li­bi hö­dür­le­di.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ha­sa­ba­ty diň­läp, ýur­du­my­zyň hal­ka­ra sport ab­ra­ýy­ny has-da ýo­ka­ry de­re­je­le­re gal­dyr­mak, türk­men spor­tu­ny ös­dür­mek ug­run­da ne­ti­je­li iş­le­riň al­nyp ba­ryl­ýan­dy­gy­ny, dür­li de­re­je­dä­ki hal­ka­ra sport ýa­ryş­la­ry­nyň yzy­gi­der­li ge­çi­ril­ýän­di­gi­ni bel­le­di. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, döw­let Baş­tu­ta­ny­myz wi­se-prem­ýe­re Aş­ga­bat şä­he­rin­dä­ki Ýö­ri­te­leş­di­ri­len küşt we şaş­ka mek­de­bin­de spor­tuň küşt gör­nü­şi bo­ýun­ça tür­gen­le­riň ara­syn­da­ky hal­ka­ra ýa­ry­şa go­wy taý­ýar­lyk gör­me­gi we ony ýo­ka­ry de­re­je­de ge­çir­me­gi tab­şyr­dy.

Soň­ra Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň Baş­ly­gy­nyň orun­ba­sa­ry, da­şa­ry iş­ler mi­nist­ri R.Me­re­dow Türk­me­nis­ta­nyň hal­ka­ra eko­lo­gi­ýa hyz­mat­daş­ly­gy ba­bat­da al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler ba­ra­da ha­sa­bat ber­di.

Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, dür­li döw­let­ler we hal­ka­ra gu­ra­ma­lar bi­len bu ugur­da gat­na­şyk­la­ry yzy­gi­der­li ös­dür­mek ýur­du­my­zyň da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar. Döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň hal­ka­ra we se­bit de­re­je­sin­dä­ki fo­rum­lar­da öňe sür­ýän mö­hüm baş­lan­gyç­la­ry we tek­lip­le­ri ýur­du­my­zyň eko­lo­gi­ýa ul­ga­myn­da hal­ka­ra iş­le­ri­ni yzy­gi­der­li pug­ta­lan­dyr­mak üçin berk esas bo­lup hyz­mat ed­ýär. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, hyz­mat­daş­ly­gy mun­dan beý­läk-de ös­dür­mek bo­ýun­ça taý­ýar­la­nan bir­nä­çe mag­lu­mat­lar we tek­lip­ler be­ýan edil­di.

Äh­lu­mu­my eko­lo­gi­ýa hyz­mat­daş­ly­gy ba­bat­da ho­wa, te­bi­ga­ty go­ra­mak me­se­le­le­ri­niň äh­mi­ýe­ti nyg­tal­dy. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 78-nji ses­si­ýa­syn­da­ky çy­ky­şyn­da bu me­se­le­le­re aý­ra­tyn üns be­ril­di. Şon­da döw­let Baş­tu­ta­ny­myz BMG-niň Mer­ke­zi Azi­ýa üçin bi­te­wi eko­lo­gi­ýa stra­te­gi­ýa­sy­ny taý­ýar­la­ma­ga gi­riş­me­gi tek­lip et­di. Şeý­le hem hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz 2023-nji ýy­lyň de­kab­ryn­da Du­baý şä­he­rin­de ge­çi­ri­len BMG-niň Ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi ba­ra­da­ky Çar­çu­wa­ly kon­wen­si­ýa­sy­na gat­na­şy­jy ta­rap­la­ryň 28-nji mas­la­ha­tyn­da (COP28) döw­le­ti­mi­ziň ýo­kar­da ag­za­lan ugur­lar bo­ýun­ça ga­ra­ýyş­la­ry­ny dün­ýä jem­gy­ýet­çi­li­gi­ne ýetirdi. Fo­ru­myň bar­şyn­da Türk­me­nis­tan hal­ka­ra res­mi­na­ma­la­ryň bir­nä­çe­si­ne go­şul­dy. Hä­zir­ki wagt­da ýur­du­my­zyň de­giş­li mi­nistr­lik­le­ri we pu­dak eda­ra­la­ry ta­ra­pyn­dan ýo­kar­da ag­za­lan res­mi­na­ma­lar­dan ge­lip çyk­ýan borç­na­ma­la­ry ýe­ri­ne ýe­tir­mek bo­ýun­ça de­giş­li iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. Şu­nuň bi­len bir­lik­de, 2024-nji ýy­lyň no­ýab­ryn­da Ba­ku şä­he­rin­de ge­çi­ri­len BMG-niň Ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi ba­ra­da­ky Çar­çu­wa­ly kon­wen­si­ýa­sy­na gat­na­şy­jy ta­rap­la­ryň 29-njy mas­la­ha­tyn­da (COP29) hem 9 res­mi­na­ma­nyň ka­bul edi­len­di­gi bel­le­nil­di. Ýur­du­my­zyň bu mas­la­ha­tyň res­mi­na­ma­la­ry­na go­şul­ma­gy­nyň müm­kin­çi­lik­le­ri­ne se­ret­mek mak­sa­dy bi­len, ola­ry öw­ren­mek bo­ýun­ça şu ýy­lyň 21-nji iýu­nyn­da paý­tag­ty­myz­da daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak me­se­le­le­ri bo­ýun­ça pu­da­ga­ra to­pa­ryň mej­li­si­ni ge­çir­mek tek­lip edil­ýär. Şeý­le-de hä­zir­ki wagt­da Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň 80-nji ses­si­ýa­syn­da Türk­me­nis­ta­nyň ile­ri tu­tul­ýan ga­ra­ýyş­la­ry­ny taý­ýar­la­mak bo­ýun­ça iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar.

Mä­lim bol­şy ýa­ly, ýur­du­myz çöl­leş­mä­ge gar­şy gö­reş ba­bat­da örän iş­jeň he­re­ket­le­ri ama­la aşyr­ýar. Bu ugur­da 2024-nji ýy­lyň de­kab­ryn­da Er-Ri­ýad şä­he­rin­de BMG-niň Çöl­leş­mä gar­şy gö­reş­mek bo­ýun­ça Kon­wen­si­ýa­sy­na gat­na­şy­jy ta­rap­la­ryň 16-njy mas­la­ha­ty­nyň çäk­le­rin­de ge­çi­ri­len “Bi­te­wi suw” sam­mi­ti­ne türk­men hal­ky­nyň Mil­li Li­de­ri, Türk­me­nis­ta­nyň Halk Mas­la­ha­ty­nyň Baş­ly­gy Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň gat­na­şan­dy­gy­ny bel­le­mek ge­rek. Bu fo­ru­myň ýö­rel­ge­le­ri­ne esas­la­nyp, Baş As­samb­le­ýa­nyň öňü­miz­dä­ki ses­si­ýa­sy­na hö­dür­le­nil­jek Türk­me­nis­ta­nyň ile­ri tu­tul­ýan ga­ra­ýyş­la­ry­na Mer­ke­zi Azi­ýa we onuň bi­len goň­şy döw­let­ler üçin çöl­leş­mä­ge gar­şy gö­reş­mek bo­ýun­ça se­bit mer­ke­zi­ni dö­ret­mek ba­ra­da­ky me­se­lä­ni goş­mak tek­lip edil­ýär. Se­bit hyz­mat­daş­ly­gy ba­ra­da aý­dy­lan­da, bu ugur­da Ha­zar hem-de Aral de­ňiz­le­ri­ni, umu­man, Mer­ke­zi Azi­ýa­da eko­lo­gi­ýa me­se­le­le­ri bi­len bag­ly al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­ri bel­le­mek bo­lar. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, Ha­zar se­bi­ti­niň eko­lo­gik howp­suz­ly­gy ba­ra­da­ky me­se­lä üns çe­kil­di. Şun­dan ugur al­mak bi­len, Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­riň da­şa­ry iş­ler mi­nistr­le­ri­niň du­şu­şy­gy­ny hem-de döw­let Baş­tu­tan­la­ry­nyň no­bat­da­ky sam­mi­ti­ni ge­çir­mek bo­ýun­ça iş­le­ri iş­jeň­leş­dir­mek tek­lip edil­ýär. Şu­nuň bi­len bir­lik­de, Ha­zar eko­lo­gik baş­lan­gy­jy­nyň Kon­sep­si­ýa­sy­nyň taý­ýar­la­ny­lan­dy­gy we onuň äh­li ke­nar­ýa­ka döw­let­le­riň ga­ra­ma­gy­na ibe­ri­len­di­gi aý­dyl­dy.

Türk­me­nis­tan se­bit­de 2021 — 2025-nji ýyl­lar üçin Aral bo­ýun­ça Mil­li mak­sat­na­ma­ny ka­bul eden ýe­ke-täk döw­let­dir. Şol res­mi­na­ma­nyň ama­la aşy­ryl­ma­gy, şeý­le hem 2026 — 2030-njy ýyl­lar üçin tä­ze mak­sat­na­ma­nyň tas­la­ma­sy­nyň taý­ýar­la­nyl­ma­gy bi­len bag­ly me­se­le­le­ri ara alyp mas­la­hat­laş­mak üçin şu ýy­lyň 27-nji iýu­nyn­da Aş­ga­bat şä­he­rin­de daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak me­se­le­le­ri bo­ýun­ça pu­da­ga­ra to­pa­ryň mej­li­si­ni ge­çir­mek tek­lip edil­ýär. Mun­dan baş­ga-da, Türk­me­nis­ta­nyň 2017 — 2019-njy ýyl­lar­da Ara­ly ha­las et­me­giň hal­ka­ra gaz­na­sy­na baş­lyk­lyk eden­di­gi bel­le­nil­di. Ýur­du­my­zyň bu gu­ra­ma­da baş­lyk­lyk et­me­gi­niň Kon­sep­si­ýa­syn­da Türk­me­nis­ta­nyň AHHG-nyň hu­kuk we gu­ra­ma­çy­lyk dü­zü­mi­ni kä­mil­leş­dir­mek bo­ýun­ça ta­gal­la et­jek­di­gi ba­ra­da nyg­tal­ýar. Bu ugur­da de­giş­li iş­ler do­wam et­di­ril­ýär. Şun­dan ugur al­nyp, bir­nä­çe tek­lip­ler be­ýan edil­di. Mil­li de­re­je­dä­ki eko­lo­gi­ýa hyz­mat­daş­ly­gy ba­bat­da Türk­me­nis­ta­nyň Hal­ka­ra suw akar­la­ry­nyň gä­mi gat­naw­syz gör­nüş­le­ri­ni peý­da­lan­ma­gyň hu­ku­gy ha­kyn­da Kon­wen­si­ýa go­şul­ma­gy ba­ra­da­ky me­se­lä se­ret­me­giň mak­sa­da­la­ýyk­dy­gy aý­dyl­dy. Bu res­mi­na­ma de­giş­li ul­gam­da hu­kuk düz­gün­le­ri­ni kes­git­le­ýär. Bu me­se­lä­ni şu ýy­lyň 5-nji iýu­lyn­da Türk­me­nis­ta­nyň Suw ho­ja­ly­gy ba­ra­da­ky döw­let ko­mi­te­tin­de ge­çi­ril­jek pu­da­ga­ra mej­li­siň gün ter­ti­bi­ne goş­mak tek­lip edil­ýär.

Mil­li de­re­je­de hal­ka­ra eko­lo­gi­ýa iş­le­ri­ni do­wam et­dir­mek hem-de ýaş­lar ba­ra­da­ky döw­let sy­ýa­sa­ty­ny iş ýü­zün­de dur­mu­şa ge­çir­mek mak­sa­dy bi­len, ýur­du­my­zyň ýaş­la­ry­ny hal­ka­ra eko­lo­gi­ýa hyz­mat­daş­ly­gy­na iş­jeň çek­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. Bu iş­le­riň çäk­le­rin­de ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­lar, il­kin­ji no­bat­da, BMG-niň de­giş­li eda­ra­la­ry bi­len bi­le­lik­de Türk­me­nis­ta­nyň ýaş­la­ry­nyň ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi bo­ýun­ça baş­lan­gyç­la­ry­nyň 2025-nji ýyl üçin “Ýol kar­ta­sy” iş­le­nip taý­ýar­la­nyl­dy. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, bu res­mi­na­ma­ny tas­syk­la­mak üçin Hö­kü­met de­re­je­si­ne çy­kar­mak tek­lip edil­ýär.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz ha­sa­ba­ty diň­läp, ýur­du­myz­da daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak, eko­lo­gik aba­dan­çy­ly­gy ga­zan­mak bo­ýun­ça hal­ka­ra de­re­je­de öň­de goý­lan we­zi­pe­le­ri ber­jaý et­mä­ge mö­hüm äh­mi­ýet ber­ilýän­di­gi­ni aýt­dy. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, döw­let Baş­tu­ta­ny­myz bu ugur­da hal­ka­ra gu­ra­ma­lar bi­len hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek bo­ýun­ça taý­ýar­la­nan tek­lip­le­ri gol­dap, wi­se-prem­ýer, da­şa­ry iş­ler mi­nist­ri­ne de­giş­li iş­le­ri ge­çir­me­gi tab­şyr­dy.

Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň ýa­nyn­da­ky Ulag we kom­mu­ni­ka­si­ýa­lar agent­li­gi­niň Baş di­rek­to­ry M.Ça­ky­ýew “San­ly çöz­güt — 2025” at­ly in­no­wa­sion tas­la­ma­la­ryň bäs­le­şi­gi­ni ge­çir­mek bo­ýun­ça al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler ba­ra­da ha­sa­bat ber­di. Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, ýur­du­myz­da ze­hin­li ýaş­la­ry ýü­ze çy­kar­mak mak­sa­dy bi­len gu­ral­ýan bu bäs­le­şi­gi eme­li aň, ro­bo­to­teh­ni­ka we aw­to­ma­ti­za­si­ýa, “akyl­ly” oba ho­ja­lyk teh­no­lo­gi­ýa­la­ry, “akyl­ly” şä­her, bi­lim we elekt­ron okuw, san­ly luk­man­çy­lyk hem-de hyz­mat­lar ul­ga­my ýa­ly ugur­lar bo­ýun­ça ge­çir­mek me­ýil­leş­di­ril­ýär. Bäs­le­şik­de hö­dür­le­nil­jek tas­la­ma­lar mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň dür­li pu­dak­la­ry­na san­ly çöz­güt­le­ri we tä­ze iş­läp taý­ýar­la­ma­la­ry or­naş­dyr­mak­da mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe bo­lar. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, agent­li­giň ýol­baş­çy­sy hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ga­ra­ma­gy­na de­giş­li tek­li­bi hö­dür­le­di.

Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz ha­sa­ba­ty diň­läp, ýur­du­myz­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­mek­de mak­sat­na­ma­la­ýyn iş­le­riň dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän­di­gi­ni aý­dyp, her ýyl ge­çi­ril­ýän in­no­wa­sion tas­la­ma­la­ryň bäs­le­şi­gi­ne prog­ram­ma üp­jün­çi­li­gi­ni iş­läp düz­ýän we in­no­wa­sion oý­lap ta­pyş­lar bi­len meş­gul­lan­ýan ýaş­la­ryň giň­den gat­naş­ma­gy­nyň bu ugur­da­ky öz­gert­me­le­riň ro­waç­lan­ýan­dy­gy­ny gör­kez­ýän­di­gi­ni bel­le­di. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz «San­ly çöz­güt — 2025» at­ly in­no­wa­sion tas­la­ma­la­ryň bäs­le­şi­gi­ni yg­lan et­mek ba­ra­da­ky tek­li­bi gol­dap, agent­li­giň ýol­baş­çy­sy­na bu ugur­da de­giş­li iş­le­ri ge­çir­me­gi tab­şyr­dy.

Mej­lis­de döw­let dur­mu­şy­na de­giş­li baş­ga-da bir­nä­çe mö­hüm me­se­le­le­re se­re­dil­di we olar bo­ýun­ça de­giş­li çöz­güt­ler ka­bul edil­di.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň san­ly ul­gam ar­ka­ly ge­çi­ri­len mej­li­si­ni jem­läp, oňa gat­na­şan­la­ra berk jan sag­lyk, maş­ga­la aba­dan­çy­ly­gy­ny, ber­ka­rar Wa­ta­ny­my­zyň gül­läp ös­me­gi ug­run­da alyp bar­ýan iş­le­rin­de uly üs­tün­lik­le­ri ar­zuw et­di.

Söwda we telekeçilik ulgamyny ösdürmek halkymyzyň durmuş abadançylygynyň derejesini ýokarlandyrmaga, Diýarymyzyň azyk bolçulygyny pugtalandyrmaga gönükdirilen ykdysady syýasatyň esasy ugurlarynyň biridir. Bu ulgamdaky özgertmeler ýurdumyzda amala aşyrylýan giň gerimli durmuş-ykdysady maksatnamalaryň, bazar gatnaşyklarynyň ýokary netijelere beslenýändigini aýdyň görkezýär.

Söwda ulgamy milli ykdysadyýetiň möhüm bölegi bolmak bilen, býujete gelýän salgytlaryň düýpli artmagyny üpjün edip, döwletiň maliýe taýdan durnukly ösmegine ýardam berýär. Bu ugur kiçi telekeçilikde kärhanalaryň mukdary boýunça hem, şol sanda zähmet çekýän adamlaryň sany babatda hem öňdäki orny eýeleýär. 17-nji maýda geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow geljek ýylda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegi dowam etdirmek maksady bilen, 2026-njy ýyl üçin Döwlet býujetini işläp düzmek hakynda resminama gol çekdi. Resminamada Döwlet býujetini düzmek üçin ministrlikler, pudaklaýyn dolandyryş edaralary, häkimlikler tarapyndan berilmäge degişli hasabatlarydyr maglumatlary taýýarlamagyň tertibi we möhleti kesgitlenilýär. Geljek ýylyň býujeti we maliýe-ykdysady görkezijileri işlenip düzülende, “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyndan”, hakyky mümkinçiliklerden, degişli hasaplama görkezijilerinden ugur almak göz öňünde tutulýar.

Türkmenistanyň makroykdysady ýagdaýyny we maliýe, pul-karz ulgamyny durnukly saklamak, ykdysadyýetiň pudaklaryny depginli ösdürmek, giň gerimli özgertmeleri dowam etdirmek, maýa goýumlaryň esasy bölegini täze önümçiliklere gönükdirmek bilen, olaryň netijeliligini artdyrmak, pudaklara sanly ulgamy, täze tehnologiýalary ornaşdyrmak, amatly işewürlik gurşawyny döretmek, hususy telekeçiligi ösdürmek, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini mundan beýläk-de ýokarlandyrmak babatda çäreleri durmuşa geçirmek geljek ýylyň baş maksatlary hökmünde kesgitlenildi. Şu ýylyň bäş aýynda ýerine ýetirilen işleriň jemlerine bagyşlanyp, 4-nji iýunda geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde beýan edilen sanlar we maglumatlar milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň, şol sanda söwdanyň hem-de telekeçiligiň durnukly ösýändigini aýdyň görkezýär. Şunuň bilen baglylykda, degişli döwürde Döwlet býujetiniň girdeji bölegi 101,2 göterim, çykdajy bölegi 97,6 göterim ýerine ýetirildi. Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça söwda dolanyşygynyň ösüş depgini, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 123,1 göterime, öndürilen önümleriň ösüş depgini 100,7 göterime barabar boldy. Bu ministrlik ýurdumyzyň önüm öndürijilerinden, zerur bolan halatynda, daşary ýurtly önüm öndürijilerden ilatyň isleglerini kanagatlandyrmak üçin elýeterli bahadan harytlaryň gerek bolan möçberini satyn almak boýunça degişli işleri alyp barýar.

Diýarymyzda söwda ulgamyny mundan beýläk-de kämilleşdirmegi we döwrebaplaşdyrmagy, ýokary hilli, ekologik taýdan arassa, bäsdeşlige ukyply dokma we haly önümlerini, hususy önüm öndürijileriň dürli görnüşli harytlaryny dünýä bazarlaryna çykarmagy, özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmegi ugur edinýän giň gerimli işler alnyp barylýar. Ýokary tehnologiýaly häzirki zaman önümçilikleri, kompýuterleşdirilen dolandyryş ulgamlaryny döretmek, öz önümlerimiziň hasabyna içerki bazaryň haryt üpjünçiligini ýokarlandyrmak, daşarky bazarlaryň isleglerini öwrenmek, geljegi uly pudaklaryň eksport mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak möhüm wezipeleriň hatarynda durýar. Pagta süýüminden ýüplükleri taýýarlaýan, dürli matalary dokaýan, tikinçilik önümlerini öndürýän kärhanalar milli ykdysadyýetiň depginli ösdürilmegine saldamly goşant goşýar. Häzirki döwürde ýokary hilli, ekologik taýdan arassa «Gala», «Ýeňiş», «Goza», «Wada», «Nusaý», «Bedew», «Bürgüt», «Akpamyk», «Merw», «Jeýtun», «Mäne» ýaly haryt nyşanly dokma önümlerine içerki we daşarky bazarlarda uly isleg bildirilýär.

Geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, Dokma senagaty ministrligi boýunça önüm öndürmegiň ösüş depgini 108 göterime, şol sanda nah ýüplügiň önümçiligi 130,4 göterime, nah matalaryňky 136,7 göterime, gön önümleriniňki 124,5 göterime deň boldy. Şunuň bilen birlikde, “Türkmenhaly” döwlet birleşigi tarapyndan milli halyçylyk sungatyny gorap saklamak we kämilleşdirmek, türkmen el halysyny dokamagyň usullaryny geljek nesillere ýetirmek, gadymy nagyşlardyr göller salnan köpöwüşginli halylary dokamak, halylaryň gadymy nusgawy görnüşlerini dikeltmek boýunça işler durmuşa geçirilýär. Hasabat döwründe “Türkmenhaly” döwlet birleşigi boýunça önüm öndürmegiň meýilnamasy 100,6 göterim ýerine ýetirildi.

Ösen we ýokary netijeli söwda ulgamy haryt iberijilerdir önüm öndürijilere hil babatda ýokary talaplary bildirip, sarp edijilere ýetirilýän önümleriň hiline gözegçilik edýän ulgama gatnaşyjy bolup çykyş edýär. Şeýlelikde, ol döwletiň ilatyň saglygyny goramak babatda tagallalaryna öz goşandyny goşýar. Häzirki wagtda ştrih-kodlar bilen bellemek ulgamyny ornaşdyrmak boýunça uly işler alnyp barylýar. Türkmenistanyň GSI halkara ulgamyna goşulmagy hem ýurdumyzyň halkara söwda-ykdysady hyzmatdaşlygynyň ygtybarly we jogapkärli gatnaşyjysy hökmünde ykrar edilýändigini görkezýär. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýokary hilli türkmen harytlarynyň önümçiliginiň möçberiniň, olara bolan islegiň artýandygyny göz öňünde tutsak, önümler üçin ştrih kodlaşdyryş ulgamynyň ornaşdyrylmagy bilen, söwda-ykdysady gatnaşyklary ösdürmek, eksport ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmak, harytlaryň görnüşlerini köpeltmek üçin täze mümkinçilikler açylýar.

Bazar ykdysadyýetine geçiş döwründe Türkmenistanda söwda gatnaşyklarynyň birža söwdasy ýaly görnüşleri ösüp başlady. Şu ýylyň bäş aýynda Döwlet haryt-çig mal biržasy tarapyndan 124 sany birža söwdasy geçirilip, olarda 11 müň 714 şertnama hasaba alyndy. Önümleriň importyna we eksportyna täsir edýän dürli şertleri derňäp, Döwlet haryt-çig mal biržasy ýurtda importyň hem eksportyň maksadalaýyklygyny kesgitleýär, eksport edilýän harytlaryň bahalaryna gözegçilik edýär. Diýarymyzda öndürilip, birža söwdalaryna çykarylýan önümler daşary ýurtlaryň işewür toparlarynyň wekilleri tarapyndan satyn alynýar. Bu düzüm daşary ýurtlaryň biržalarynyň öňdebaryjy tejribelerini öwrenmek bilen, öz işini döwlet Baştutanymyzyň Türkmenistany dünýäniň ykdysady ulgamyna üstünlikli goşmak üçin haryt bazaryny mundan beýläk-de ösdürmek, daşary söwda amallaryny höweslendirmek, harytlaryň eksport möçberini artdyrmak boýunça öňde goýan wezipeleri esasynda amala aşyrýar. Biržanyň işini kadalaşdyrýan kanunçylyk döwletiň bähbitlerine, häzirki döwrüň talaplaryna laýyklykda yzygiderli kämilleşdirilýär.

Türkmenistana Bütindünýä Söwda Guramasyna (BSG) goşulýan ýurt (işjeň synçy) derejesiniň berilmegi gyzyklanma bildirýän daşary ýurtly hyzmatdaşlar, şol sanda abraýly halkara guramalar bilen deňhukukly, özara bähbitli hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine gönükdirilen daşary syýasatymyzyň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň güwäsi boldy. Ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýyna esaslanýan parahatçylyk söýüjilikli syýasaty halkara söwda-ykdysady gatnaşyklaryň ösdürilmegini, döwletimiziň daşary söwdasynyň geriminiň giňeldilmegini şertlendirýär. Gahryman Arkadagymyzyň şu ýylyň 16-njy maýynda “Russiýa — Yslam dünýäsi: KazanForum 2025” XVI halkara ykdysady forumyna gatnaşmak üçin Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasyna amala aşyran iş sapary hem munuň şeýledigine şaýatlyk edýär. Türkmen halkynyň Milli Lideri forumdaky çykyşynda häzirki döwürde yslam dünýäsiniň öňünde duran möhüm meselelere ünsi çekip, Ýewraziýanyň bitewi energetika, ulag we tehnologik guşagyny döretmek başlangyjyny öňe sürdi. Bu guşak Aziýa — Ýuwaş umman sebitinden Ýakyn Gündogar we Ýewropa ýurtlaryna çenli strategik arabaglanyşygy üpjün etmäge gönükdirilendir. Ählumumy özara gatnaşyklaryň köprüsi bolup biljek şeýle guşak haryt-nyrh syýasatyna we dünýä ykdysadyýetiniň umumy ösüşine oňyn täsirini ýetirer.

Şu ýylyň 19-20-nji maýynda Tähran şäherinde geçirilen Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-eýran hökümetara toparynyň 18-nji mejlisine Türkmenistanyň wekiliýetiniň gatnaşmagy ýurdumyzyň söwda ulgamynda goňşy döwletler bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy pugtalandyrýandygynyň nobatdaky mysaly boldy. Toparyň nobatdaky mejlisiniň jemleri boýunça degişli çözgütler kabul edilip, türkmen mawy ýangyjyny Eýrana göni ibermegiň, bu döwletiň çäklerinden üçünji ýurtlara üstaşyr geçirmegiň, şol sanda ony “swap” görnüşinde ugratmagyň mümkinçiliklerine garaldy. Şeýle-de Mary — Maşat elektrik geçirijisiniň türkmen böleginiň taslamasyny amala aşyrmak, türkmen elektrik energiýasyny mundan beýläk-de Eýrana ibermek meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Uzynlygy 242 kilometre deň bolan Gumdag — Etrek — Eýran serhedi awtomobil ýolunyň taslamasyna aýratyn üns berlip, iki ýurduň arasynda ulag gatnawlaryny, ýük dolanyşygyny artdyrmak babatda degişli ylalaşyk gazanyldy. Söwda-ykdysady gatnaşyklary has-da işjeňleşdirmek, haryt dolanyşygynyň möçberini mundan beýläk-de artdyrmak maksady bilen, 2026 — 2028-nji ýyllar üçin iş meýilnamasyny taýýarlamak barada-da ylalaşyldy. Mundan başga-da, duşuşykda serhetýaka söwda zolaklaryny döretmek, bilelikdäki sergileri, işewürlik maslahatlaryny guramak, bu ugurda “Ýol kartasyny” taýýarlamak, Türkmen-eýran işewürlik geňeşini döretmek meseleleri maslahatlaşyldy.

Hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň 1-2-nji iýunynda Mongoliýa amala aşyran döwlet saparynyň çäklerinde döwletara dialogyň täze tapgyrynda söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň möhüm ugurlaryny kesgitlemäge bagyşlanan Türkmen-mongol işewürlik maslahaty geçirildi. Ulan-Batorda guralan forum iki ýurduň ugurdaş döwlet düzümleriniň we işewür toparlarynyň ýolbaşçylarynyň hem-de wekilleriniň maýa goýum hyzmatdaşlygy, bilelikdäki taslamalary durmuşa geçirmegiň mümkinçilikleri barada pikir alyşmaklary üçin netijeli meýdança öwrüldi.

Türkmenistanda daşary ýurt kompaniýalarynyň we maýadarlaryň netijeli işlemegi üçin ähli şertler döredilýär. Munuň özi şu ýylyň 29-njy apreli — 1-nji maýy aralygynda geçirilen «Halkara söwda we hyzmatlar» atly sergi-ýarmarkada hem-de «Türkmenistanda halkara ülňülere laýyk gelýän hil üpjünçiligi» atly halkara maslahatda-da aýdyň beýanyny tapdy. Üç günläp dowam eden foruma ýurdumyzyň döwlet, hususy düzümlerinden, daşary döwletleriň 30-dan gowragyndan wekiller gatnaşdylar.

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň başlangyjy esasynda «Hil standart» hojalyk jemgyýeti tarapyndan ýurdumyzda azyk önümleriniň howpsuzlygyna baha bermek boýunça barlaghana merkezi döredildi. Merkeziň işiniň hil derejesi ISO/IEC17025:2017 halkara standarty bilen tassyklanyldy. Türkmen kärhanalarynyň mynasyp bolan ISO we HACCP halkara güwänamalary olaryň öndürýän azyk önümleriniň ýokary hillidigine, ekologik taýdan howpsuzdygyna şaýatlyk edýär.

Senagat we oba hojalyk pudaklaryny ösdürmek, daşyndan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan eksport ugurly önümleri öndürmek, ykdysadyýetiň hususy bölegini, kiçi we orta telekeçiligi hemmetaraplaýyn goldamak boýunça Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan döwlet maksatnamalarynyň häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz tarapyndan üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň möçberi we gerimi düýpli artdy. Bu, öz gezeginde, milli haryt öndürijileriň eýeleýän orny barha pugtalanýan içerki bazarda isleg bildirilýän önümleriň artmagyna getirdi. «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda Strategiýasyna» laýyklykda, milli söwda nyşanly harytlaryň täze görnüşlerini öndürmek we olary daşary ýurtlarda giňden ilerletmek boýunça möhüm wezipeler öňde goýuldy. Türkmenistan halkara jemgyýetçilikde harytlary öndürmek ulgamynda uly kuwwata eýe bolan döwlet hökmünde tanalýar. Milli haryt öndürijileriň önümleriniň ýokary hiliniň, ýurdumyzyň halkara abraýynyň artmagynyň özboluşly nyşany bolan “Türkmenistanda öndürilen” haryt nyşanynyň döwrüň talabyna laýyklykda döredilendigi mese-mälim ýagdaýdyr. Dürli ulgamlarda, şol sanda daşary söwda işinde ýetilen belent sepgitler munuň aýdyň güwäsidir.

Döwletimiz tarapyndan söwda we hyzmatlar ulgamyny ösdürmäge gönükdirilýän iri maýa goýumlar häzirki zaman talaplaryna laýyk gelýän ykdysady nusgany döredýär. Bu bolsa ýurdumyzyň maýa goýumlar üçin özüne çekijiligini, halkymyzyň ýokary durmuş derejesini üpjün edýär. Şu ýylyň ýanwar — maý aýlarynda Söwda-senagat edarasy boýunça ýerine ýetirilen işleriň ösüş depgini 103 göterime, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça oba hojalyk we azyk önümlerini öndürmegiň ösüş depgini 107,2 göterime, senagat önümlerini öndürmegiň ösüş depgini 108,2 göterime deň boldy. Içerki bazary zerur önümler bilen üpjün etmek, halkyň sarp edýän harytlarynyň öndürilýän mukdaryny artdyrmak babatda alnyp barylýan işler bilen bir hatarda, ýeňil we azyk senagatynyň önümçilik kuwwatlyklary berkidilýär, hyzmatlar, söwda ulgamynyň ösdürilmegine iri maýa goýum serişdeleri gönükdirilýär. Aşgabat, Arkadag şäherlerinde, ýurdumyzyň sebitlerinde gurlan köp sanly döwrebap söwda merkezleri, dükanlar, bazarlar, jemgyýetçilik iýmiti kärhanalary ilata, daşary ýurtly myhmanlara hödürlenilýän hyzmatlaryň ýokary hilini üpjün edýär.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow şu ýylyň 25-nji aprelinde geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde Daşoguz welaýatynyň Köneürgenç şäherinde döwrebap bazary gurmak boýunça teklibi makullady. Döwrebap bazaryň çäginde dükanlar, ammar jaýlary, her biri 700 orunlyk gök-bakja ýerlenilýän bazar, halkyň sarp edýän senagat harytlary ýerlenilýän bazar, 150 orunlyk awtoulag satylýan meýdança, 200 orunlyk awtoduralga gurlar.

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» ýaly esas goýujy resminamalaryň möhüm ugry hem-de ösen döwletleriň derejesine ýetmegiň, bilimlere, innowasiýalara daýanýan durnukly ykdysady ösüşi üpjün etmegiň esasy şerti milli ykdysadyýetiň ähli pudaklaryna sanly ulgamy ornaşdyrmakdan ybaratdyr. Sanly ulgama geçmekde söwda ulgamyna-da möhüm orun degişlidir. Döwlet Baştutanymyzyň başlangyjy boýunça ýurdumyzda internet arkaly söwdany ösdürmäge, ýerli önüm öndürijileriň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga gönükdirilen toplumlaýyn çäreler amala aşyrylýar. Ykdysadyýetiň beýleki pudaklarynda bolşy ýaly, bu ulgamda-da sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyny, sanly ekoulgamyň, innowasion işewürlik nusgasynyň emele gelmegini nazara almak bilen, netijeli hukuk binýady döredilýär we yzygiderli kämilleşdirilýär.

Häzirki döwrüň sarp edijileri amatlylyga, ekologik taýdan arassalyga uly üns berýär, wagtyny tygşytlamaga çalyşýar, özüne aýratyn çemeleşmäni talap edýär. Olar maglumatlary almak üçin sanly tehnologiýalardan, dürli çeşmelerden işjeň peýdalanýarlar. Şeýlelikde, Türkmenistanda söwdany sanlylaşdyrmak ulgamynda esasy iki ugry görkezmek bolar: olar häzirki zaman tehnologiýalaryny işjeň ulanmakdan we müşderileri içgin seljermekden ybarat. “Alyjylaryň hukuklaryny goramak hakynda”, “Söwda işi hakynda”, “Türkmenistanda internet ulgamynyň we internet hyzmatlarynyň ösüşini hukuk taýdan kadalaşdyrmak hakynda” Türkmenistanyň Kanunlarynyň esasynda Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi tarapyndan harytlary uzak aralykdan ýerlemegiň Düzgünnamasy işlenip taýýarlanyldy hem-de ornaşdyryldy. Oňa uzak aralykdan söwdany ýola goýmak, şol sanda harytlary mahabatlandyrmak, şertnamalary baglaşmak, harytlary sarp edijilere eltip bermegiň tertibi boýunça umumy düzgünler girizildi. Şeýle-de onda sarp edijiniň ygtyýarlyklary we beýlekiler kesgitlenilýär.

Aşgabatda döwlet söwda kärhanalaryny sanlylaşdyrmak boýunça meýilnamalaryň durmuşa geçirilmeginde Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrliginiň “Kompýuter tehnologiýalary merkezi” tarapyndan esaslandyrylan “Agzybirlik tilsimaty” kärhanasynyň hünärmenleri “Hengsheng Lianhua Investment Management Co., Ltd.” hem-de “Tongfang Hongkong Limited” ýaly öňdebaryjy hytaý kompaniýalary bilen bilelikde işleýärler. “Agzybirlik tilsimaty” haryt nyşany bilen öndürilýän enjamlar, şol sanda sensor ekranly kompýuterler, çek-printerler, ştrih-kod printerleri, skanerler söwdanyň guralyşyna awtomatik ýagdaýda gözegçilik etmäge mümkinçilik berýär. Şunuň bilen bir hatarda, hyzmat etmegiň häzirki zaman görnüşleri we usullary ösdürilýär, söwda edaralarynyň işini guramagyň tehnologiýasy, söwda nokatlarynyň önümleriň dürli görnüşleri bilen üpjün edilmegi babatda halkara standartlara geçmek işi işjeň dowam etdirilýär. Munuň özi döwletiň ykdysady taýdan abadançylygynyň iň gowy görkezijisi bolup durýar we islendik ýurduň ösüşiniň özboluşly nyşany bolup hyzmat edýär.

Şeýlelikde, söwda edaralarynyň işiniň döwrebaplaşdyrylmagy Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzda haryt bolçulygyny has-da giňeltmäge, netijede, halkymyzyň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilendir.

(TDH)

Beýleki habarlar

Gahryman Arkadagymyz tarapyndan binýady goýlan we häzirki döwürde hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilýän Türkmenistanyň ykdysady strategiýasynda sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak arkaly milli bank ulgamynyň döwrebaplaşdyrylmagyna aýratyn ähmiýet berilýär. Bank ulgamyna sanly tehnologiýalary, öňdebaryjy iş tejribesini we täzeçil usullary ornaşdyrmak, milli töleg ulgamyny yzygiderli kämilleşdirmek we mümkinçiliklerini artdyrmak, banklaryň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak işleri üstünlikli amala aşyrylýar. Bu ulgamyň işiniň döwrüň talaplaryna laýyklykda guralmagy, milli ykdysadyýetiň bäsdeşlige ukyplylygyny, innowasion ösüşini, onuň ählumumy ykdysady gatnaşyklar ulgamyna işjeň goşulyşmagyny üpjün etmäge ýardam berýär.

«Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmegiň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna», «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, ýurdumyzyň banklarynyň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak, ykdysadyýetiň pudaklaryna bölünip berilýän karz serişdeleriniň möçberini artdyrmak, maliýe hasabatlaryny halkara standartlara laýyk getirmek, degişli kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek maksady bilen anyk işler ýerine ýetirilýär. Şunuň bilen birlikde, öňdebaryjy usullar we iň täze tehnologiýalar arkaly nagt däl tölegler ulgamynyň kämilleşdirilmegine uly üns berilýär. Döwrüň talaplaryndan we dünýä tejribesinden ugur alnyp, milli elektron töleg ulgamyny yzygiderli döwrebaplaşdyrmaga we onuň goraglylygyny üpjün etmäge aýratyn ähmiýet berilýär.

Şeýle hem bank hyzmatlarynyň täze görnüşlerini ornaşdyrmak, müşderilere hödürlenilýän hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmak, ulgamyň maddy-enjamlaýyn binýadyny we programma-tehniki üpjünçiligini yzygiderli kämilleşdirmek arkaly degişli infrastrukturany döretmek, ugurdaş hünärmenleriň hünär derejesini ýokarlandyrmak babatda anyk işler durmuşa geçirilýär. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan sanly görnüşde hödürlenilýän döwrebap hyzmatlar baradaky syny hödürleýäris.

Häzirki wagtda ýurdumyzda karz edaralary tarapyndan hödürlenilýän döwrebap sanly hyzmatlaryň görnüşleri yzygiderli artdyrylýar. Sanly ulgamda «Internet-bank», «Mobil-bank», «Elektron söwda», «Halkbank terminal», «Galtaşyksyz töleg», «VISA Virtual», «Menzilara bank», «Sanly kart», «Sanly töleg», «Sanly karz» ýaly hyzmatlar arkaly nagt däl hasaplaşyklary geçirmek üçin giň mümkinçilikler döredilendir. Bu onlaýn hyzmatlaryň kömegi bilen karzlary resmileşdirmek, bank hasaplaryna gözegçilik etmek, elektron göçürmelerini almak we elektron töleg tabşyryklaryny taýýarlamak, täze bank kartlaryny açmak, pul geçirimlerini amala aşyrmak ýaly amallary ýerine ýetirip bolýar.

Ýokarda belläp geçişimiz ýaly, sanly hyzmatlaryň biri hem Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky tarapyndan milli töleg ulgamyny kämilleşdirmegiň çäklerinde işe girizilen hem-de müşderilere onlaýn görnüşde köp amallary geçirmäge amatly mümkinçilik döredýän «VISA Virtual» bank kartydyr.

Mundan başga-da, Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky tarapyndan «Galkynyş» töleg ulgamy işe girizilip, ol internetiň üsti bilen milli hem-de daşary ýurt pullarynda tölegleri amala aşyrmaga mümkinçilik berýär. Şeýle hem bu ulgamyň üsti bilen fiziki we ýuridik şahslar sanly ulgamda dürli tölegleri geçirmek, karzlary we bank kartlaryny almak üçin ýüzlenmeleri ibermek, pul geçirimlerini amala aşyrmak, öz bank hasaplaryny dolandyrmak we ondaky pul serişdeleriniň hereketine gözegçilik etmek, şeýle hem hasaplary boýunça geçirilen amallaryň taryhyny görmek ýaly mümkinçiliklerden peýdalanyp bilýärler. Programma üpjünçiligine esaslanýan «Galkynyş» töleg ulgamy bank ulgamyna ykjam tehnologiýalary ornaşdyrmak bilen, has köp zähmeti we wagty talap edýän işleri sanlylaşdyrmaga, hyzmatlaryň gerimini giňeltmäge we tizligini artdyrmaga, bank işiniň netijeliligini, takyklygyny we hilini ýokarlandyrmaga niýetlenendir.

Sanly ulgamda ýerine ýetirilýän hyzmatlaryň gerimini giňeltmek, müşderilerine amatly mümkinçilikleri döretmek maksady bilen, «Türkmenistan» döwlet täjirçilik banky tarapyndan «Onlaýn kabulhana» hyzmaty işe girizildi. Oňa laýyklykda, raýatlar sanly ulgam arkaly günüň islendik wagtynda bankyň resmi www.tnbk.tm web saýtynyň «Onlaýn hyzmatlar» bölüminde ýerleşdirilen «Onlaýn kabulhana» bölümçesiniň üsti bilen bank tarapyndan berilýän güwänamalary, bank kartlaryny sargyt etmek we gaýtadan çap etmek, şeýle hem karz almak üçin onlaýn görnüşde ýüzlenip bilýärler. Munuň üçin, ilki bilen, bellenilen tertipde doldurmak arkaly ulanyjy adyny we gizlin açar sözüni döretmeli. Olary ulanmak bilen, müşderi «Onlaýn kabulhana» bölümçesinde zerur bolan resminamalary sargyt edip biler. Sargydyň taýýar bolandygy baradaky maglumat elektron ulgam arkaly, şeýle hem bankyň merkezi edarasynyň (ýa-da şahamçasynyň) degişli hünärmeni tarapyndan telefon arkaly habar berilýär. Müşderiler öz sargytlaryny almak üçin bankyň merkezi edarasyna ýa-da degişli şahamçasyna ýüz tutup bilerler.

Şunuň bilen birlikde, Türkmenistanyň «Daýhanbank», «Türkmenistan» döwlet täjirçilik hem-de «Halkbank» paýdarlar täjirçilik banklarynda, degişlilikde, daşary ýurtlarda okaýan talyplaryň okuw we umumy ýaşaýyş jaý töleglerini hem-de fiziki şahslaryň Türkmenistanyň çäginden daşarda saglygynyň barlanylmagy we bejerilmegi üçin töleglerini onlaýn görnüşde tölemäge, şeýle-de «VISA» we «MasterCard» halkara bank kart hasaplaryny internet ulgamynyň üsti bilen özbaşdak doldurmaga mümkinçilik berýän sanly töleg ulgamlary işe girizildi.

Türkmenistanyň «Daýhanbank» döwlet täjirçilik bankynyň «Menzilara bank» hyzmatyna laýyklykda, raýatlar alyş-çalyş amalyny onlaýn görnüşde amala aşyrmak üçin bir gezek banka gelip, tölege degişli resminamalaryň asyl nusgalaryny barladyp, daşary ýurt pulunda goýum hasaplaryny açmaly, şeýle hem ulanyjy döretmek barada ýüz tutmaly. Soňra müşderi bankyň resmi web saýtynyň «Onlaýn töleg geçirmek» bölümine girip, penjirede açylan meýdançalary talap edilen görnüşde doldurýar hem-de tölege degişli resminamalaryny ýükleýär. 2025-nji ýylyň ýanwar — aprel aýlarynyň dowamynda 34,8 müňe golaý müşderiniň bu hyzmatdan peýdalanmagy oňa uly isleg bildirilýändigini görkezýär.

Türkmenistanyň «Türkmenistan» döwlet täjirçilik bankynyň hödürleýän «Onlaýn halkara töleg» hyzmatyna laýyklykda, töleg amallaryny onlaýn görnüşde amala aşyrmak mümkindir. Munuň üçin müşderi bir gezek banka gelip, tölege degişli resminamalary getirenden soň, bank işgäri tarapyndan internet arkaly ähli sazlamalar ýerine ýetirilýär. Şeýlelik bilen, bankyň resmi www.tnbk.tm web saýtynyň «Onlaýn hyzmatlar» bölüminde ýerleşdirilen «Internet-bank» bölümçesiniň üsti bilen raýatlar hyzmatyň amatly mümkinçiliklerinden peýdalanyp bilerler. 2025-nji ýylyň ýanwar — aprel aýlarynyň dowamynda bu hyzmata «VISA» we «MasterCard» halkara bank kart hasaplaryna pul serişdelerini geçirmek üçin 1,5 müňden gowrak müşderiniň birikmegi bu hyzmatyň türkmenistanlylaryň arasynda meşhurlygynyň artýandygyny subut edýär.

Ykjam aragatnaşyk ulgamynyň ösüşindäki özgerişlikler döwrebap bank hyzmatlarynyň gerimini giňeltmegiň esasy şertidir. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň karz edaralary ykjam telefonlar üçin nagt däl tölegleri, şol sanda galtaşyksyz tölegi amala aşyrmak üçin degişli ykjam goşundylary işläp düzýärler. Şeýle hyzmatlaryň hatarynda Türkmenistanyň «Halkbank» paýdarlar täjirçilik bankynyň «Sanly töleg» ykjam goşundysyny görkezmek bolar. Onuň kömegi bilen müşderiler bankyň resmi www.halkbank.gov.tm web saýtyndan halkara bank kart hasaplaryny banka barmazdan ygtybarly we aňsatlyk bilen aýma-aý dolduryp bilýärler. Geçirilen amallar baradaky maglumat hyzmaty ulanyjy raýatlaryň ykjam telefonlaryna SMS habary görnüşinde iberilýär. Bank hyzmatynyň bu görnüşi nagt däl tölegleriň gerimini giňeltmäge we töleg-hasaplaşyk amallarynyň netijeliligini üpjün etmäge gönükdirilendir. Şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynyň dowamynda bankyň «Sanly töleg» ykjam goşundysyna 6,7 müňe golaý müşderi birikdirilip, olaryň halkara «VISA» we «MasterCard» bank kart hasaplaryna pul serişdeleri geçirildi.

Raýatlara karzlary resmileşdirmekde sanly ulgamy ulanmak arkaly ýeňillikleri döretmek maksady bilen, Türkmenistanyň «Halkbank» paýdarlar täjirçilik banky tarapyndan fiziki şahslar üçin «Sanly karz» ulgamy ornaşdyryldy. Ykjam goşundyny ykjam telefonlara ýüklemek arkaly bankyň web saýtyndan onlaýn görnüşde sarp ediş karzyny almak üçin ýüz tutmak, onuň ýagdaýy bilen tanyşmak, karz taryhyny özbaşdak barlamak, zerur resminamalary elektron görnüşde ibermek, alyp boljak karzyň möçberini awtomatik görnüşde kesgitlemek mümkindir.

Bu ykjam goşundynyň esasy aýratynlyklarynyň biri müşderileriň şahsyýetini tassyklaýan pasportynyň we aýlyk zähmet haky geçirilýän bank kartynyň maglumatlarynyň hem-de karz taryhynyň awtomatik usulda barlanylýandygydyr. Şol sebäpli raýatlaryň sarp ediş maksatly isleg bildiren karz serişdelerini almaklary üçin banka diňe bir gezek gelmegi ýeterlikdir. Munuň özi raýatlaryň wagtynyň tygşytlanmagy we amatlylyk taýdan ähmiýetlidir. 2025-nji ýylyň ýanwar — aprel aýlarynyň dowamynda «Sanly karz» ykjam goşundysynyň üsti bilen 1,2 müňe golaý müşderiniň ýüz tutup, jemi 33877,7 müň manat möçberinde karz serişdeleriniň resmileşdirilmegi munuň aýdyň subutnamasydyr.

Türkmenistanyň «Halkbank» paýdarlar täjirçilik banky tarapyndan döwrebap we ygtybarly tehnologiýalaryň esasynda işlenip düzülen «Halkbank terminal» ykjam programma üpjünçiligi hem işe girizildi. Bölek söwda we hyzmat ediş nokatlarynyň işgärleri ony adaty töleg terminalynyň ornuna ulanyp bilýärler. Adaty töleg terminallaryndaky ähli mümkinçilikler göz öňünde tutulan we olaryň ýerine ýetirýän wezipeleriniň ählisini amal etmäge ukyply bolan bu ykjam programma üpjünçiligi harytlara we hyzmatlara töleg geçirmek we amallaryň taryhyny görmek ýaly mümkinçilikleri döredýär.

Eger-de ykjam telefonlarda «NFC» galtaşyksyz töleg tehnologiýasy gurnalan bolsa, onda tölegi geçirmek üçin bank kartyny ykjam telefona ýakynlaşdyrmak ýeterlikdir. Bu ýakynlaşdyrmanyň netijesinde, ykjam programma üpjünçiligi bank kartyndaky maglumatlary okaýar we satyn alnan haryt ýa-da hyzmat üçin töleg kabul edilýär. Soňra ykjam telefonyň ýüzünde tölegiň kabul edilendigi barada elektron çek (hasabat kagyzy) peýda bolýar. 2025-nji ýylyň ýanwar — aprel aýlarynyň dowamynda «Halkbank terminal» hyzmatynyň üsti bilen amal edilen nagt däl hasaplaşyklaryň möçberiniň 75,3 million manada deň bolup, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 2,94 esse artandygyny bellemek gerek.

Türkmenistanyň «Senagat» paýdarlar täjirçilik banky tarapyndan hödürlenilýän «Senagat töleg» ykjam programma üpjünçiligi arkaly «Altyn Asyr» ÝGPJ-niň TMCELL öýjükli aragatnaşyk telefon hyzmatynyň, AŞTU-nyň (Aşgabat şäher telefon ulgamy) CDMA öýjükli aragatnaşyk telefon, internet, IP TV, öý telefony hyzmatlarynyň, «Türkmentelekom» elektron aragatnaşyk kompaniýasynyň internet hyzmatynyň, «Belet film» hyzmatynyň, «Älem-TV plastik kartlary» hyzmatynyň töleglerini, şeýle hem Içeri işler ministrliginiň Polisiýanyň ýol gözegçiligi gullugynyň jerime töleglerini islendik ýerde we günüň islendik wagtynda tölemek mümkindir.

Mundan başga-da, bu hyzmatyň işe girizilmegi bilen ýurdumyzyň raýatlary ata-enesiniň howandarlygyndan galan çagalaryň bagtyýar durmuşyny üpjün etmäge öz goşantlaryny goşmak üçin haýyr-sahawat geçirimlerini banka geçirip bilýärler. «Senagat töleg» ykjam goşundysynda raýatlara nagt däl görnüşde Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasynyň hasabyna pul serişdelerini geçirmäge mümkinçilik döredildi.

Synymyzdan hem görnüşi ýaly, sanly bank hyzmatlary nagt däl hasaplaşyklaryň geriminiň giňeldilmegine, karz edaralarynda nobatlaryň azalmagyna, töleg-hasaplaşyk amallarynyň dessinliginiň üpjün edilmegine, karz edaralarynyň we müşderileriň wagtynyň hem-de sarp ediş önümleriniň (kagyz, kartrij, ýol harajatlary) tygşytlanylmagyna ýardam berýär.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek maksady bilen, banklaryň işini kämilleşdirmek, şol sanda «Internet-bank», «Mobil-bank», «Elektron söwda» ýaly onlaýn bank hyzmatlaryny ornaşdyrmak işlerine yzygiderli maýa goýum serişdeleri gönükdirilýär. Olaryň kömegi bilen bank amallarynyň we hyzmatlarynyň netijeliligini artdyrmak üçin giň mümkinçilikler açylýar.

«Internet-bank» we «Mobil-bank» ulgamlary arkaly geçirilýän nagt däl hasaplaşyklaryň möçberi ýylsaýyn artýar. Şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynyň dowamynda bu görkeziji, degişlilikde, 1721,7 müň we 12 189,8 müň manada ýetdi, bu bolsa hyzmatlaryň amatly mümkinçiliklerinden peýdalanýan müşderileriň sanynyň yzygiderli artýandygyny görkezýär. Şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynyň dowamynda bankomatlaryň, terminallaryň, «Internet-bank», «Mobil-bank» we «Elektron söwda» ulgamlarynyň üsti bilen amal edilen nagt däl hasaplaşyklaryň möçberi 6773,9 million manada ýetdi, bu görkeziji geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 35 göterim ýokarlandy.

Şeýle-de bank hyzmatlarynyň döwrüň talaplaryna laýyklykda ýerine ýetirilmegi üçin zerur bolan tehniki üpjünçiligi döwrebaplaşdyrmak bilen baglanyşykly alnyp barylýan işleri hem bellemek gerek. Bu ugurda bankara tor enjamlaryny kämilleşdirmek, sanly maglumat tehnologiýalaryny işjeň ulanmak, elektron resminama dolanyşyk ulgamyny kämilleşdirmek, maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek, kiberhowplara garşy durmak üçin zerur bolan programma üpjünçiliklerini giňden ornaşdyrmak, bankyň zerurlyklary üçin täze serwer enjamlaryny we disk massiwlerini gurnamak ýaly işler alnyp barylýar. Mundan başga-da, ulgamyň işgärleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmak boýunça çäreler görülýär.

Umuman, bank ulgamynda türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyz tarapyndan başy başlanan we häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilýän düýpli özgertmeler bu pudagyň ösüşiniň ygtybarlylygyny we durnuklylygyny üpjün etmek bilen, milli ykdysadyýetiň bazar gurallaryny pugtalandyrmaga hem-de ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşine oňyn täsirini ýetirýär.

(TDH)

Ýurdumyzyň içerki we daşarky ulag arabaglanyşygy üçin ähli şertleriň döredilýän Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ulag ulgamynyň köptaraply ösdürilmeginiň ähmiýeti barha artýar. Munuň özi milli ykdysadyýetiň ösüşine, Türkmenistanyň Ýewraziýanyň söwda-ulag ýollarynyň möhüm çatrygynda çäk taýdan ýerleşişiniň amatlyklaryndan dolulygyna peýdalanmaga şert döredýär. Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan we häzirki döwürde hormatly Prezidentimiziň üstünlikli durmuşa geçirýän syýasy ugruna laýyklykda, Türkmenistan ulagyň ähli görnüşiniň maddy-enjamlaýyn binýadyny we infrastrukturasyny döwrebaplaşdyrýar, geljegi uly üstaşyr ulag geçelgelerini döretmek bilen, durnukly ösüşiň, ählumumy abadançylygyň bähbitlerine ulag diplomatiýasyny barha ilerledýär.

“Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” şygary astynda geçýän şu ýylyň aprelinde döwlet Baştutanymyzyň gatnaşmagynda Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary bölegini ulanmaga bermek dabarasy boldy. Uzynlygy 600 kilometre ýetýän awtobanyň ulanmaga berilmegi ýurdumyzyň ulag ulgamynyň geçirijilik ukybyny we logistik hyzmatlaryň hilini düýpli ýokarlandyrmaga, awtoulag ýük daşamalaryny artdyrmaga, milli ykdysadyýetiň okgunly ösüşine ýardam eder.

Döwlet hem halkara ähmiýetli ýollaryň gurlup ulanmaga berilmegi bilen bir hatarda, welaýat, etrabara derejedäki ýollaryň gurulmagy babatda-da netijeli işler alnyp barylýar. Çünki döwletimiziň halk hojalyk toplumynyň okgunly ösüşi netijeli hereket edýän ulag düzümi bilen hem aýrylmaz baglanyşyklydyr. Ýollaryň giň gerimli gurluşygy ähli sebitlerde täze iş orunlarynyň döredilmegine, welaýatlaryň arasyndaky gatnaşyklaryň amatly bolmagyna, ýurdumyzyň çäginden geçýän üstaşyr awtoulag akymlarynyň artmagyna ýardam berýär.

Türkmen halkynyň Milli Lideriniň başlangyçlary, döwlet Baştutanymyzyň ýadawsyz tagallalary esasynda howa ulagynyň maddy-enjamlaýyn binýady kämilleşdirilýär. Ýurdumyzda öňdebaryjy enjamlar ornaşdyrylan täze howa menzilleri gurlup ulanmaga berilýär. Şolaryň hatarynda geçirijilik mümkinçiligi sagatda 1600 ýolagça deň bolan Aşgabadyň Halkara howa menzilini, Lebap welaýatynyň Türkmenabat we Kerki şäherleriniň Halkara howa menzillerini görkezmek bolar. Türkmenistanyň Prezidentiniň gatnaşmagynda Balkan welaýatynyň Jebel şäherçesinde täze howa menziliniň düýbüniň tutulmagy ýurdumyzyň raýat awiasiýasynyň ösüşinde möhüm waka boldy.

Milli awiasiýa parkynyň üsti “Boeing” we “Airbus” kompaniýalarynyň döwrebap uçarlary bilen yzygiderli ýetirilýär. Gysga döwrüň içinde “Boeing” kompaniýasynyň dürli kysymly howa gämileriniň birnäçesi we “Airbus A330-200P2F” kysymly iki sany täze ýük uçary satyn alyndy. Munuň özi milli awiakompaniýamyzyň dünýä bazaryndaky bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, ýük daşamalaryň we ýolagçy gatnawlarynyň çäklerini giňeltmäge şert döretdi. Paýtagtymyzyň Halkara howa menziliniň düzümleýin desgalary hem yzygiderli döwrebaplaşdyrylýar. Onuň çäginde ýerleşýän desgalar dürli görnüşli uçarlary talabalaýyk saklamak, tehniki hyzmatlar bilen üpjün etmek üçin niýetlenendir. Munuň özi ýük hem-de ýolagçy uçarlarynyň tehniki ýagdaýyny döwrebap derejede, halkara talaplara laýyklykda yzygiderli gözegçilikde saklamaga mümkinçilik berýär.

Şu ýylyň birinji ýarymynda ýerine ýetirilen işleriň jemlerine bagyşlanyp geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde döwlet Baştutanymyz degişli ýolbaşçylara howa menzilleriniň durkuny täzelemek, uçarlaryň düzümini yzygiderli döwrebaplaşdyrmak, ýolagçylara ýokary derejeli hyzmat etmek boýunça netijeli işleri geçirmegi tabşyrdy. Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň demir ýol ulagy pudagynyň geçirijilik ukybyny artdyrmak, maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak üçin ulag-kommunikasiýa toplumynyň ýolbaşçylarynyň öňünde möhüm wezipeleri goýdy. Ulagyň bu görnüşi uzak aralyga köp möçberde ýük daşamakda esasy orny eýeleýär. Onuň bu möhüm ähmiýetini göz öňünde tutup, demir ýol düzümleriniň işini kämilleşdirmek, ähli gyzyklanma bildirýän hyzmatdaşlar bilen söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek ileri tutulýan wezipe bolup durýar. Ulagyň bu görnüşini ösdürmegiň strategiýasy dolandyryşyň häzirki zaman ýörelgelerini ornaşdyrmaga, serişdeler binýadyny yzygiderli döwrebaplaşdyrmaga we hereket edýän düzümleri netijeli ulanmaga, ýolagçylara ýokary hilli hyzmat etmäge, olaryň howpsuzlygyny, işgärler üçin talabalaýyk iş şertlerini üpjün etmäge gönükdirilendir.

Uzen — Bereket — Gürgen, Kerki — Ymamnazar — Akina, Serhetabat — Turgundy demir ýol taslamalarynyň durmuşa geçirilmegi we olaryň goňşy döwletleriň demir ýol ulgamlaryna birikdirilmegi üstaşyr ýük daşamalaryny artdyrmaga, halkara üstaşyr ulag geçelgeleriniň möhüm halkasy hökmünde Türkmenistanyň ornuny berkitmäge şert döretdi. 11-nji sentýabrda Serhetabat — Turgundy demir ýol geçelgesiniň türkmen-owgan serhedinde uzynlygy 177 metre deň bolan demir ýol köprüsiniň açylyp ulanmaga berilmegi, “Turgundy” demir ýol bekediniň “gury portunda” ammarlar toplumynyň, Turgundy — Hyrat demir ýolunyň birinji tapgyrynyň Turgundy — Sanabar böleginiň gurluşyk işlerine girişilmegi Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň şöhratly taryhynda täze sahypany açdy. Munuň özi özara bähbitli döwletara, şeýle hem ählumumy parahatçylygyň, abadançylygyň, ösüşiň bähbitlerine laýyk gelýän halkara hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň ýolunda möhüm wakadyr.

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda ugurdaş düzümler toplumlaýyn döwrebaplaşdyrylýar hem-de bilelikdäki taslamalar durmuşa geçirilýär. Serhetabat — Turgundy demir ýol geçelgesiniň türkmen-owgan serhedinde demir ýol köprüsiniň gurlup ulanmaga berilmegi bu ugurda nobatdaky ädimdir. Bu desga türkmen hünärmenleri tarapyndan ýokary halkara ülňülere laýyklykda guruldy. Köpriniň gurluşygynda öňdebaryjy konstruktorçylyk we tehnologik çözgütlerden peýdalanyldy. Munuň özi iki dostlukly ýurduň ykdysadyýeti, tutuşlygyna sebitiň ulag düzüminiň ösüşi üçin täze mümkinçilikleri açýar.

Beýleki Hazarýaka döwletler bilen bir hatarda, Türkmenistan hem halkara söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmäge, söwda ýollaryny diwersifikasiýalaşdyrmaga gönükdirilen çäreleriň çäklerinde milli deňiz flotunyň kuwwatyny ýokarlandyrmaga uly üns berýär. Soňky ýyllarda türkmen tarapynyň buýurmalary boýunça döwrebap tankerler, täjirçilik maksatly gämiler guruldy hem-de ulanmaga berildi. Olaryň häzirki zaman talaplaryna laýyklygy, innowasion enjamlary deňiz ulagy boýunça ýük daşamalaryň iň ýokary talaplaryna laýyk gelýär.

Gämi gurluşygyny ösdürmekde Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň we «Balkan» gämi gurluşyk we abatlaýyş zawodynyň mümkinçiliklerini doly derejede ulanmaga uly ähmiýet berilýär. Portuň döwrebap infrastrukturasy, düzüm bölekleri diňe bir häzirki wagtdaky islegleri däl, eýsem, geljekde ýüze çykjak islegleri hem ýokary hilli hyzmatlar bilen kanagatlandyrmaga ukyplydyr. Deňiz portunyň doly kuwwata çykarylmagy Demirgazyk — Günorta halkara ulag geçelgesi boýunça yklymara ýük daşamalaryň logistik zynjyrlarynda düýpli özgerişlere getirer we onuň Merkezi Aziýanyň deňiz derwezesi hökmünde eýeleýän ähmiýetini has-da artdyrar.

Geçen ýylyň tomsunda ÝHHG-niň «Hazar sebitinde “ýaşyl” portlaryň we ulag aragatnaşyklarynyň ösdürilmegi» taslamasynyň çäklerinde Türkmenbaşy Halkara deňiz portuna berlen “EcoPorts” güwänamasy Türkmenistanyň, Azerbaýjanyň, Gazagystanyň portlarynyň arasynda maglumat alyşmagy ýeňilleşdirmek üçin sanly platformanyň döredilmegini göz öňünde tutýar. Bu güwänama ýurdumyzyň deňiz portuna Ýewropanyň ulag ulgamyna uýgunlaşan “ýaşyl” port derejesini berdi.

«Balkan» gämi gurluşyk we abatlaýyş zawody halkara hyzmatdaşlygyň çäginde öz kuwwatyny barha giňeldýär. Ýakynda Koreýa Respublikasynyň «Koryo Shipbuilding Industry Technology Co., Ltd.» kompaniýasy bilen hyzmatdaşlykda bu zawodda ýük göterijiligi 6 müň 100 tonna deň bolan, halkara ölçeglere doly laýyk gelýän iki sany gury ýük gämisiniň gurluşygyna girişildi. Täze ýük gämileriniň gurluşyklarynyň badalga almagy Türkmenistanyň deňiz ulag pudagyny ösdürmekde we onuň deňiz arkaly daşamalaryň halkara bazaryndaky ornuny berkitmekde möhüm tapgyrdyr. Munuň özi ýurdumyzda öndürilýän önümleri öz gämilerimizde daşamaga mümkinçilik berer.

Türkmenistan sanlylaşdyrmak, serhetüsti daşamalarda gümrük işini kämilleşdirmek, ulag akymlaryny çaltlandyrýan häzirki zaman ulgamlaryny we gurallary ornaşdyrmak bilen, ulag ulgamynyň dolandyrylyşynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga çalyşýar. Ýurdumyzda “Eksport-import amallary üçin bir penjire” ulgamy ornaşdyrylyp, Döwlet gümrük gullugy onuň utgaşdyryjysy bolup çykyş edýär. Daşary ykdysady işi amala aşyrýanlar üçin ulgama elýeterliligi üpjün etmek maksady bilen, www.tradebridge.gov.tm salgyly bitewi döwlet maglumat web portaly işe girizildi. Bu ulgam eksport-import amallaryny düzgünleşdirmek boýunça ähli talaplary öz wagtynda ýerine ýetirmek bilen, gümrük çäginden geçýän ýükler ýa-da bir nokada barýan ulag serişdeleri barada zerur maglumatlary dessin almaga mümkinçilik berýär. Bu portal işlenip taýýarlanylanda we döredilende BMG-niň, Bütindünýä Gümrük Guramasynyň, Bütindünýä Söwda Guramasynyň maslahatlarydyr standartlary göz öňünde tutuldy.

Ulag ulgamyny ösdürmegiň, ulag diplomatiýasynyň hukuk esaslaryny berkitmegiň ileri tutulýan ugurlary «Türkmenistanyň Prezidentiniň ulag diplomatiýasyny ösdürmegiň 2022 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynda» kesgitlenendir. Ýurdumyzyň milli ulag syýasatynyň esasy ugurlaryny özünde jemleýän bu resminamada ulagyň ähli görnüşiniň maddy-enjamlaýyn binýadyny toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmak, degişli düzümleri döretmek, bu ugurda kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça işleri geçirmek hem-de strategik maksatlaryň uly toplumyna ýetmek wezipeleri göz öňünde tutulýar. Döwletimiziň ägirt uly üstaşyr geçirijilik mümkinçiliklerini netijeli ulanmak arkaly, birleşen multimodal üstaşyr ulag geçelgelerini we ulgamlary döretmek-de onuň esasy wezipeleriniň biridir.

“Açyk gapylar”, hoşniýetli goňşuçylyk syýasatyny alyp barýan Türkmenistan halkara üstaşyr ulag geçelgeleriniň köpşahaly toruny emele getirmek boýunça anyk çäreleri durmuşa geçirýär. Daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen bilelikde utgaşykly sebit we sebitara logistika ulgamyny döretmek, Merkezi Aziýany, Ýewropany, Hazar, Gara deňzi we Baltika sebitlerini, Orta hem-de Ýakyn Gündogary, Günorta, Günorta-Gündogar Aziýany baglanyşdyrýan döwletara üstaşyr geçelgelerini kemala getirmek boýunça iri taslamalar amala aşyrylýar. Bu ugurda yzygiderli işleri alyp barmak bilen, ýurdumyz sebit we ählumumy gün tertibiniň möhüm meselelerine özara kabul ederlikli çözgütleri işläp taýýarlamak, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça umumy tagallalara uly goşant goşýar.

Türkmenistanyň başlangyjy bilen BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan ulag ulgamyndaky hyzmatdaşlyga hil taýdan täze dereje bermäge gönükdirilen birnäçe Kararnama biragyzdan kabul edildi. Şolaryň hatarynda “Bütindünýä durnukly ulag güni” atly Kararnama hem bar. Aşgabatda Birleşen Milletler Guramasynyň Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahaty geçirildi. Şeýle hem pudaklaýyn maslahatlar yzygiderli guralýar.

Halkara hyzmatdaşlyk nukdaýnazaryndan, ulag ulgamynyň maksatlarynyň we wezipeleriniň iş ýüzünde durmuşa geçirilýändigine ýakynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Eýran Yslam Respublikasyna amala aşyran iş saparynyň jemleri hem şaýatlyk edýär. Prezident Masud Pezeşkian bilen geçirilen gepleşiklerde awtomobil, demir ýol, deňiz ulagy, turba geçirijiler babatda anyk taslamalar ara alnyp maslahatlaşyldy. Bu taslamalary durmuşa geçirmek sebitde we tutuş dünýäde durnukly ösüşi üpjün etmäge ýardam berer. Gepleşikleriň barşynda bellenilişi ýaly, Türkmenistan we Eýran ýük daşamalaryň möçberini artdyrmagy möhüm wezipe hökmünde kesgitlemek bilen, ulag ulgamynda hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna uly ähmiýet berýärler. Taraplar ulgamyň düzümlerini doly güýjünde herekete getirmäge, hususan-da, Demirgazyk — Günorta halkara ulag geçelgesini bilelikde netijeli ulanmaga taýýardyklaryny tassykladylar.

Goňşy ýurduň awtomobil ýollaryny gurmak babatda hyzmatdaşlygyň oňyn tejribesini toplandygyny kanagatlanma bilen belläp, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy we Eýran Yslam Respublikasynyň Prezidenti bu ugurda gatnaşyklary berkitmegiň zerurdygyny nygtadylar. Şunuň bilen baglylykda, türkmen halkynyň Milli Lideriniň geçen ýylyň maýynda Eýrana amala aşyran resmi saparynyň dowamynda türkmen-eýran serhedinden Türkmenistanyň Gumdag şäherine çenli uzynlygy 242 kilometr bolan awtomobil ýoluny gurmak barada ylalaşygyň gazanylandygy bellenildi we eýran kompaniýalaryna bu taslama gatnaşmak teklip edildi. Şeýle hem geçen ýylyň noýabrynda Aşgabatda iki ýurduň degişli edaralarynyň arasynda bu awtomobil ýoluny gurmak boýunça hyzmatdaşlyk hakynda Ähtnama gol çekildi.

Milli Liderimiz demir we awtomobil ýollary arkaly ikitaraplaýyn ýük gatnawlaryny artdyrmagyň zerurdygyny belläp, “Sarahs” we “Inçeburun” demir ýol geçiriş nokatlaryndan geçirilýän harytlaryň möçberini artdyrmagy teklip etdi we ýurdumyzyň bu ugurda eýran tarapy bilen bilelikde işlemäge taýýardygyny tassyklady. Gazagystan — Türkmenistan — Eýran demir ýolunda ýük daşalyşyny işjeňleşdirmek, bu ugur boýunça awtomobil ýük daşamalarynyň möçberini artdyrmak maksady bilen, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy üçtaraplaýyn esasda işlemek başlangyjyny öňe sürdi hem-de bu işe üç ýurduň kompaniýalaryny çekmegiň maksadalaýyk boljakdygyny belledi. Türkmenistanyň Türkmenbaşy Halkara deňiz porty bilen Eýran Yslam Respublikasynyň Amirabad portunyň arasynda doganlyk port gatnaşyklary barada özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekilmegi deňiz ulagy pudagynda geljegi uly taslamalary durmuşa geçirmek üçin möhüm binýady emele getirýär.

Gepleşiklerde türkmen tarapynyň Eýrana iberýän tebigy gazynyň möçberini her ýylda 40 milliard kub metre çenli artdyrmagy meýilleşdirýändigi bilen baglylykda, gaz geçiriji düzümleri döwrebaplaşdyrmak, täze desgalary gurmak we maýa goýumlary çekmek meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Türkmenistanyň çäginde iki sany gaz gysyjy desgany, 125 kilometrlik täze gaz geçirijini gurmak göz öňünde tutulýar. Munuň özi Eýrana iberilýän türkmen tebigy gazynyň goşmaça möçberini «Çaloýuk» gaz ölçeýji desgasyna çenli akdyrmaga mümkinçilik berer. Bu gaz geçiriji taslamalar ýakyn geljekde “swap” usuly arkaly türkmen tebigy gazyny Yrak Respublikasyna we soňra Türkiýä ibermegiň göz öňünde tutulýandygy bilen baglylykda möhüm ähmiýete eýedir. Ermenistan — Eýran — Türkmenistan — Gazagystan üstaşyr ulag geçelgesi boýunça ýük daşamak we bu ugry netijeli peýdalanmak babatda tekliplerini beýan etmek bilen, Eýran Yslam Respublikasynyň Prezidenti ulag pudagynda hyzmatdaşlygyň täze ugruny öňe sürdi.

Umuman, ulag ulgamynyň düzümlerini döwrebaplaşdyrmak we netijeli dolandyrmak, halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek boýunça alnyp barylýan giň gerimli işler ykdysadyýeti durnukly we okgunly ösdürmegi, halkymyzyň durmuş derejesini ýokarlandyrmagy maksat edinýär. Munuň özi hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda amala aşyrylýan durmuş ugurly döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugry bolup durýar.

Aşgabat, 10-njy sentýabr. Şu gün paýtagtymyzda Türkmenistanyň maýa goýum forumy hem-de ugurdaş sergi, ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýokary tehnologiýalary we innowasiýalary çekmek boýunça halkara maslahat, “HI-TECH Türkmenistan — 2024” atly sergi öz işine başlady. Daşary işler, Maliýe we ykdysadyýet ministrlikleriniň hem-de Söwda-senagat edarasynyň bilelikde guramagynda geçirilýän giň gerimli işewürlik çäreleriniň gün tertibine ýurdumyzda iri taslamalary durmuşa geçirmek we bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmek bilen baglanyşykly meseleler girizildi.

Forumyň işine dünýäniň abraýly bilermenleri, öňdebaryjy milli we halkara nebitgaz, energetika, gurluşyk, ulag-kommunikasiýa kompaniýalarynyň, halkara guramalaryň, maliýe düzümleriniň, ylmy merkezleriň ýolbaşçylarydyr wekilleri gatnaşýarlar. Şeýle hem maslahata türkmen tarapyndan ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, banklaryň, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň ýolbaşçylary gatnaşdylar.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň maýa goýum forumynda sanly ulgam arkaly çykyş etmegi onuň ähmiýetini has-da artdyrdy. Döwlet Baştutanymyz foruma gatnaşyjylara ýüzlenip, hemmeleri berkarar döwletimiziň Garaşsyzlygynyň 33 ýyllyk baýramynyň öňüsyrasynda ak şäherimiz Aşgabatda geçirilýän Türkmenistanyň maýa goýum forumynyň, ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýokary tehnologiýalary we innowasiýalary çekmek boýunça halkara maslahatyň hem-de ugurdaş sergileriň öz işine başlamagy bilen tüýs ýürekden gutlady.

Hormatly Prezidentimiz Garaşsyz Türkmenistanda halkara maslahatlary, sergileri, festiwallary, işewürlik duşuşyklaryny geçirmegiň asylly däbe öwrülendigini belläp, milli ykdysadyýetimize iri möçberli maýa goýumlary çekmekde, özara bähbitli halkara hyzmatdaşlygyň gerimini giňeltmekde bu çäreleriň uly ähmiýete eýe boljakdygyna berk ynam bildirdi.

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň nygtaýşy ýaly, durnukly ykdysady ösüşi gazanmak biziň baş maksadymyz bolup durýar. Şoňa görä-de, ykdysadyýetimiziň ähli ugurlaryny gurşap alýan maksatnamalarymyz üstünlikli amala aşyrylýar. Türkmenistanda iri maýa goýum taslamalary durmuşa geçirildi. Şolaryň arasynda Türkmenistan — Hytaý gaz geçirijisini, Ahal welaýatynda tebigy gazdan benzin öndürýän zawody, Balkan welaýatynda polietilen we polipropilen öndürýän gazhimiýa toplumyny hem-de «Garabogazkarbamid» zawodyny görkezmek bolar.

Ertir Türkmenistanyň öz maýa goýum serişdeleriniň hasabyna amala aşyrylýan uly möçberli taslamanyň — Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň esasy tapgyry bolan Arkadagyň ak ýoly bilen Serhetabat — Hyrat gaz geçirijisiniň, şeýle hem Türkmenistan — Owganystan — Pakistan ugry boýunça elektrik, ulag we aragatnaşyk ulgamlarynyň düýbüni tutmak we işe girizmek dabaralarynyň geçiriljekdigini belläp, hormatly Prezidentimiz Türkmenistanyň halkara üstaşyr ulag geçelgelerini ösdürmek ugrunda netijeli işleri alyp barýandygyna ünsi çekdi.

Ýurdumyzyň nebitgaz toplumy hem-de energetika pudagy döwrebap ösdürilýär, sanly ulgamyň mümkinçilikleri giňden ornaşdyrylýar. Diýarymyzda gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri bolan Günden we ýelden elektrik energiýasyny almagyň taslamalary durmuşa geçirilýär. Şeýle hem ýokary tehnologiýalara esaslanýan, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmäge gönükdirilen giň gerimli maýa goýum taslamalarymyz bar diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy we foruma gatnaşyjy daşary ýurtly wekilleri Türkmenistanda nebitgaz, himiýa, energetika, ulag-aragatnaşyk, oba hojalyk pudaklarynda durmuşa geçirilýän taslamalara gatnaşmaga çagyrdy.

Arkadagly Gahryman Serdarymyz çykyşynyň ahyrynda hemmeleri «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynda geçirilýän bu halkara çäreleriň öz işine başlamagy bilen ýene bir gezek gutlap, hemmelere berk jan saglyk, abadançylyk, alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Hormatly Prezidentimiziň çykyşy uly üns bilen diňlenildi.

Soňra maýa goýum forumyna gatnaşyjylar bu ýerde ýaýbaňlandyrylan giň gerimli sergi bilen tanyşdylar. Sergide sanly ulgam arkaly beýan edilýän maglumatlar we önümleriň köpdürlüligi ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň esasy pudaklarynyň eksport mümkinçiliklerini, daşary ýurt maýadarlarynyň geljegi uly türkmen bazarynda eýeleýän ornuny berkitmäge bolan gyzyklanmalaryny artdyrmak, halkara hyzmatdaşlygy yzygiderli işjeňleşdirmek ugrunda ägirt uly mümkinçilikleriň bardygyny giňden görkezýär. Gözden geçirilişiň çäginde Türkmenistan bilen köp ýyllaryň dowamynda hyzmatdaşlyk edýän, ýurdumyzda bilelikdäki maýa goýum taslamalarynyň durmuşa geçirilmegine işjeň gatnaşýan daşary ýurt kompaniýalarynyň hem öz mümkinçiliklerini, önümlerini görkezýändiklerini bellemek gerek.

Forumyň umumy mejlisinde, ilki bilen, BMG-niň Ýewropa ykdysady komissiýasynyň Ýerine ýetiriji sekretary, BMG-niň Baş sekretarynyň orunbasary T.Molçan sanly ulgam arkaly çykyş etdi. Ol kuwwatly ykdysadyýeti bolan Türkmenistanda geçirilýän giň möçberli forumda çykyş etmäge döredilen mümkinçilik üçin hoşallyk bildirip, häzirki döwürde durmuş-ykdysady ösüş üçin gönükdirilýän maýa goýum serişdeleriniň parahatçylygyň we abadan geljegiň kepilidigini belledi.

Nygtalyşy ýaly, her bir ýurduň ykdysady taýdan durnukly ösüşiniň parahatçylygy, howpsuzlygy, sazlaşykly ösüşi pugtalandyrmagyň möhüm şertidigini köp ýyllaryň tejribesi subut etdi. Türkmenistanda hemmetaraplaýyn ösüşiň üpjün edilmegine, tutuş sebit ähmiýetli taslamalaryň amala aşyrylmagyna uly gyzyklanma bildirilmegi we ykdysadyýete maýa goýumlaryň çekilmegi ýurduň ykdysady taýdan kuwwatlanmagynda bolşy ýaly, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmeginde-de aýratyn ähmiýete eýedir.

BMG-niň Türkmenistandaky hemişelik utgaşdyryjysy D.Şlapaçenko maýa goýum forumynyň ýokary guramaçylyk derejesiniň üpjün edilendigi üçin türkmen tarapyna hoşallyk bildirdi. Onuň belleýşi ýaly, durnukly ösüşe maýa goýumlaryň gönükdirilmegi bagtyýar durmuşyň berkarar edilmegine ýardam berýär. Maýa goýum maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi sazlaşykly ösüşiň baş şertini emele getirýär. Şunda Türkmenistanyň öňe sürýän başlangyçlarynyň ähmiýetlidigini bellemek gerek. Birleşen Milletler Guramasy Bitarap Türkmenistanyň strategik hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi ugrunda edýän tagallalaryna ýokary baha berýär. Munuň özi ýurduň Hökümetiniň Birleşen Milletler Guramasy bilen durnukly ösüş ulgamynda ýola goýýan gatnaşyklarynyň netijeli häsiýete eýe bolýandygyny görkezýär.

Soňra German ykdysadyýetiniň Gündogar komitetiniň Ýerine ýetiriji direktory M.Harms Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň paýtagtynda bolup, halkara ähmiýetli çärä gatnaşmagyň özi üçin belent mertebedigini aýtdy. Soňky ýyllarda Türkmenistanyň ähli ugurlar boýunça sazlaşykly ösüş ýoluna düşendigini bellemek gerek. Munuň özi türkmen halkynyň Milli Lideriniň öňe süren başlangyçlarynyň Türkmenistanyň Prezidentiniň oýlanyşykly syýasaty netijesinde üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň aýdyň beýanydyr.

Daşary ýurt maliýe borçnamalarynyň öz wagtynda ýerine ýetirilmegi ýurdumyzda maýa goýum syýasatynyň ygtybarly häsiýete eýediginiň möhüm görkezijileriniň biri bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan maýa goýum mümkinçiliklerini üstünlikli durmuşa geçirmek maksady bilen, halkara söwda ulgamynda birek-birege hormat goýmak, deňlik, ynanyşmak ýörelgeleri esasynda ýola goýulýan hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine örän jogapkärçilikli çemeleşýär.

Türkmenistan bilen ýangyç-energetika pudagynda köp ýyllaryň dowamynda hyzmatdaşlyk edýän “PETRONAS” kompaniýasynyň ösüş boýunça wise-prezidenti H.Kassim öz çykyşynda halkara ähmiýetli forumyň ýokary guramaçylyk derejesiniň üpjün edilendigi we onuň çäklerinde özara tejribe alyşmak, gatnaşyklary ýola goýmak babatda döredilen mümkinçilikler üçin Türkmenistanyň Prezidentine we türkmen halkynyň Milli Liderine hoşallyk bildirdi. Bellenilişi ýaly, ähli ugurlar boýunça sazlaşykly ösüş ýoluna düşen hem-de kuwwatly ykdysadyýeti bolan Türkmenistanda daşary ýurt kompaniýalarynyň we maýadarlaryň netijeli iş alyp barmaklary ugrunda ähli zerur şertler bar. Bu bolsa işjeň gatnaşyklaryň yzygiderli ösdürilmeginde, bilelikdäki taslamalaryň ýokary derejede amala aşyrylmagynda ähmiýetlidir.

Mejlisiň dowamynda Ýaponiýanyň “Nippon Eхport Investment Insuranсe” agentliginiň başlygy we baş ýerine ýetiriji direktory A.Kuroda sanly ulgam arkaly çykyş edip, Türkmenistanyň gözel paýtagtynda geçirilýän maslahatda çykyş etmäge döredilen mümkinçilik üçin hoşallyk bildirdi. Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmeginiň esasy wezipeleriniň biri bolan maýa goýum syýasaty häzirki döwürde tutuş dünýä ähmiýetli ugurlaryň birine öwrüldi. Munuň özi ykdysady ösüş bilen bir hatarda, parahatçylygyň, howpsuzlygyň, halkara hyzmatdaşlygyň berkidilmeginde-de möhümdir. Ykdysady ösüşe gönükdirilýän maýa goýum serişdeleri ählumumy gün tertibiniň möhüm wezipeleriniň üstünlikli çözülmeginiň baş şertini emele getirýär diýip, A.Kuroda belledi we mejlise gatnaşyjylara üstünlik arzuw etdi.

Russiýa Federasiýasynyň ykdysady ösüş ministriniň orunbasary D.Wolwaç çykyşyny giň gerimli halkara foruma gatnaşmaga iberilen çakylyk üçin hoşallykdan başlady. Häzirki döwürde ýurtlaryň arasynda eksport amallarynyň durmuşa geçirilmegi, maýa goýum maksatnamasynyň amala aşyrylmagy wajyp ugurlaryň hatarynda kesgitlenildi diýip, myhman sözüni dowam etdi. Dünýäde işewürligiň, dürli ugurlar boýunça hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi bilen birlikde, maýa goýum strategiýasynyň işjeň häsiýete eýe bolmagyna möhüm ähmiýet berilýär.

Bütindünýä bankynyň Merkezi Aziýa boýunça maksatnamasynyň ýolbaşçysy we esasy ykdysatçysy D.Naýt Türkmenistanda geçirilýän foruma gatnaşmaga iberilen çakylyk we türkmen topragynda bildirilen myhmansöýerlik üçin hoşallyk bildirip, şeýle halkara çäreleriň geçirilmeginiň ählumumy ösüş maksatnamasynyň üstünlikli ýerine ýetirilmeginiň kepilidigini nygtady. Türkmenistanda häzirki zaman deňiz portunyň işe girizilmegi, awtomobil, demir ýollaryň durkunyň täzelenilmegi, howa menzilleriniň işiniň kämilleşdirilmegi bu ýurtda halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmeginde bolşy ýaly, Türkmenistanyň halkara derejeli üstaşyr ulag geçelgesi hökmünde eýeleýän derejesini hem pugtalandyrýar. Şunda maýa goýum maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi alnyp barylýan işleriň üstünliklere beslenmegine şert döredýär.

BMG-niň Ösüşi utgaşdyrmak boýunça edarasynyň Ýewropa we Merkezi Aziýa boýunça sebitleýin direktory G.Son sanly ulgam arkaly çykyş edip, halkara forumyň sazlaşykly ösüş ýoluna düşen Türkmenistanda geçirilmeginiň ähmiýetine ünsi çekdi. Bellenilişi ýaly, ýurtda maýadarlaryň netijeli işlemekleri üçin ygtybarly hukuk binýady döredildi. Bu bolsa Türkmenistanda maýa goýum taslamalarynyň durmuşa geçirilmegine gatnaşmaga gyzyklanma bildirýän kompaniýalaryň, işewür düzümleriň sanynyň artmagyny şertlendirýär.

BMG-niň Aziýa — Ýuwaş umman sebiti boýunça Ykdysady we Durmuş komissiýasynyň Ýerine ýetiriji sekretarynyň orunbasary H.Toda mejlisde sanly ulgam arkaly çykyş edip, köp ýyllaryň dowamynda Türkmenistanyň BMG we onuň düzümleri bilen netijeli hyzmatdaşlyk edýändigini nygtady. Şeýle-de ol maýa goýum forumynyň ykdysady, durmuş taýdan sazlaşykly ösüş babatda aýratyn ähmiýete eýedigini belledi. Ählumumy maýa goýum maksatnamalarynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi ýurduň eksport kuwwatyny artdyrmaga, üstaşyr ulag geçelgeleriniň mümkinçiliklerini ýokarlandyrmaga we degişli ugurlar boýunça özara tejribe alşylmagyna giň ýol açýar. Munuň özi häzirki döwrüň möhüm ugurlarynyň hatarynda kesgitlenildi.

Halkara forumyň dowamynda türkmen tarapynyň wekilleri hem çykyş etdiler. Çykyşlarda bellenilişi ýaly, häzirki döwürde ýurdumyzda Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan beýik işleriniň hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde, maýa goýum işini alyp barmak üçin ähli zerur şertler döredilýär. Şeýle hem çykyşlarda milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşini häsiýetlendirýän soňky ýyllaryň makroykdysady görkezijileri mysal getirildi. 2023-nji ýylyň, 2024-nji ýylyň birinji ýarymynyň netijeleri boýunça ykdysady ösüş 6,3 göterim derejesinde saklandy. Munuň özi köp babatda haryt öndürýän pudaklaryň önümçiligini ýokarlandyrmak arkaly üpjün edildi.

Ähli ulgamlary öz içine alan hem-de yzygiderli häsiýete eýe bolan düýpli özgertmelere aýratyn üns çekildi. Olar «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy», “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy” ýaly uzak möhletleýin hem orta möhletleýin strategiýalarda kesgitlenen görkezijilere ýetilmegine gönükdirilendir. Öňde goýlan maksatlaryň amal edilmegi maýa goýum strategiýasy bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr. Esasy maýa maliýe serişdelerini çekmek, olaryň innowasiýalaryň ösdürilmegine, ýokary goşmaça bahaly önümçilige, adam maýasyna, ýurdumyzyň ekologik we durmuş-ykdysady howpsuzlygynyň üpjün edilmegine ýardam berýän ulgamlara gönükdirilmegi bu strategiýanyň esasy wezipesidir.

Mejlisiň dowamynda maýa goýum mümkinçiliklerini has doly açmagyň ýollary, ýurdumyzy senagat, ylmy-tehnologik, durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegi höweslendirmegiň gurallary barada netijeli pikir alyşmalar boldy. Foruma gatnaşyjylar şu gezekki halkara çäräniň geçirilmeginiň dünýä giňişliginde özüni ygtybarly hyzmatdaş hökmünde görkezen Türkmenistanyň abraýyny täze derejä çykarýandygyny bellediler.

Halkara maýa goýum forumynyň çäklerinde ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirilip, olaryň barşynda özara bähbitli gatnaşyklary ýola goýmak üçin geljegi uly ugurlar kesgitlenildi.

Soňra forum bölümçelerde öz işini dowam etdi.

* * *

Şu gün Türkmenistanyň maýa goýum forumynyň we ugurdaş sergileriň çäklerinde Ylymlar akademiýasynyň Halkara ylmy-tehnologiýa parkynda Türkmenistanyň ykdysadyýetine ýokary tehnologiýalary we innowasiýalary çekmek boýunça halkara maslahat hem-de sergi öz işine başlady. Iki günläp dowam etjek wekilçilikli forum Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe döredijilik, ykdysady ösüş, abadançylyk ýoly bilen ynamly öňe barýan Watanymyzyň üstünliklerini açyp görkezmäge gönükdirilendir.

Mälim bolşy ýaly, Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen işlenip taýýarlanan sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna laýyklykda, häzirki wagtda Türkmenistanda döwlet we jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ugurlaryna dünýäniň ykdysady giňişliginde üstünlikli ulanylýan öňdebaryjy tehnologiýalar işjeň ornaşdyrylýar. Bu, öz gezeginde, dünýä bileleşiginde, ilkinji nobatda, türkmen tarapy bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmaga gyzyklanma bildirýän goňşy we alysdaky ýurtlaryň işewür toparlarynyň wekillerinde uly gyzyklanma döredýär. Şu gezekki foruma gatnaşyjylaryň wekilçilikli düzümi munuň aýdyň güwäsidir. Olaryň arasynda ýurdumyzyň döwlet we hususy düzümleri, dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalary, hususan-da, ýokary tehnologik enjamlary öndürijiler we iberýänler, Koreýa Respublikasyndan, Hytaý Halk Respublikasyndan, Russiýa Federasiýasyndan, Özbegistandan, Gyrgyzystandan, Türkiýeden, Eýran Yslam Respublikasyndan, Germaniýa Federatiw Respublikasyndan, Beýik Britaniýadan, Şwesiýadan we beýleki ýurtlardan ýokary tehnologiýalary, programma üpjünçiligini işläp taýýarlaýjylar bar.

Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasy we “Oguzabat” hojalyk jemgyýeti tarapyndan bilelikde guralan sergi öndürilýän önümler, hödürlenilýän hyzmatlar bilen tanyşdyrmak, uzak möhletli özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmagyň mümkinçiliklerini maslahatlaşmak üçin amatly meýdança öwrüldi. Giň gerimli sergi birnäçe bölümden ybaratdyr. Bölümleriň atlary olaryň tematiki ugruny kesgitleýär: Suw tygşytlaýjy tehnologiýalar; Maliýe tehnologiýalary; Bilim tehnologiýalary; Senagat tehnologiýalary; Elektron söwda; Ekologiýa we durnukly ösüş; Lukmançylyk we biotehnologiýa; “Akylly” şäher we gurluşyk; Ulag we logistika; Oba hojalyk we onuň tehnologiýalary; Energetika we gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri; Maglumat tehnologiýalary we sanly geçiş.

Programma üpjünçiliginiň işläp taýýarlamalaryna, maglumat tehnologiýalary hyzmatlaryna, işewürlik hem-de döwlet edaralary üçin programma çözgütlerine bagyşlanan diwarlyklar ýygnananlarda aýratyn gyzyklanma döretdi. Ykdysady ösüşi diwersifikasiýalaşdyrmagyň ýoluna düşen Türkmenistan sanly özgertmeleriň, ähli ulgamlara innowasiýalary çekmegiň işjeň tarapdary bolmak bilen, iň gowy dünýä tejribelerini öwrenmäge hem-de özleşdirmäge açykdygyny görkezýär. Hut şonuň üçin-de soňky ýyllarda kabul edilen döwlet maksatnamalarynda tutuş ýurdumyzda internete elýeterliligiň giňeldilmegine, öýjükli aragatnaşygyň hiliniň gowulandyrylmagyna möhüm ähmiýet berilýär. Bu çäreler sanly hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmaga, sanly ykdysadyýeti ösdürmek üçin şertleri döretmäge gönükdirilendir.

Bilim ulgamynyň kämilleşdirilmegine uly ähmiýet berilýär. Telekommunikasiýalar we maglumat tehnologiýalary ulgamynda ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlaýan Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň döredilmegi munuň aýdyň mysalydyr. 2016-njy ýylda ýurdumyzda ýene bir ýokary okuw mekdebi — Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersiteti öz gapylaryny giňden açdy. Onuň açylmagy milli ylmyň dünýä derejesine çykýandygyny alamatlandyrdy.

Şu ýylyň tomsunda halkara hukuk derejesine eýe bolan Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Halkara ylmy-tehnologiýa parky geljegi uly ylmy garaýyşlary durmuşa geçirmegiň badalga alýan ýerine öwrüldi. Merkeziň öňünde ylmy barlaglary toplumlaýyn ösdürmek, ýurdumyzyň alymlarynyň oýlap tapyşlarynyň bäsdeşlige ukyplylygyny üpjün etmek, innowasion önümleriň önümçiligini guramak hem-de durmuşa geçirilýän täzeçil taslamalara kiçi we orta telekeçiligi işjeň çekmek boýunça wezipeler goýlandyr. Alnyp barylýan döwlet syýasaty esasynda ýurdumyzyň telekeçileriniň ýokary tehnologiýalar bazaryny üstünlikli özleşdirip, iş ugurlaryny yzygiderli giňeldýändiklerini bellemek gerek.

Sergide döwlet düzümleri — ministrlikler, pudaklaýyn dolandyryş edaralary bilen bir hatarda, ýurdumyzyň hususy kompaniýalary hem öz pawilýonlaryny ýaýbaňlandyrdy. Ählumumy sanly ykdysadyýete geçiş döwründe döwletimiziň yzygiderli goldawlary netijesinde Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary durmuşa geçirilýän innowasion taslamalara işjeň gatnaşýarlar. Sanly we innowasion tehnologiýalaryň merkezi, kanun esasynda döwlet ähmiýetli şäher diýen aýratyn hukuk derejesine eýe bolan, sebitde deňi-taýy bolmadyk Arkadag şäheri türkmen gurluşyk kompaniýalary tarapyndan bina edildi. Bu şäheriň gurulmagy Türkmenistanyň ägirt ykdysady kuwwatyny, ylmy-tehniki ösüşiň belentliklerine tarap ynamly öňe barýandygyny görkezýär.

Bu ýerde emele gelen şäher gurşawynyň esasy aýratynlygy onda ýaşamak, döredijilikli zähmet çekmek, dynç almak üçin iň aňrybaş oňaýly şertleriň döredilmegidir. Şunda häzirki zaman talaplaryna laýyk gelýän sanly tehnologiýalara aýratyn orun degişlidir. “Geljegiň şäheri” diýlip atlandyrylmagyna doly esas berýän Arkadag şäheri durmuşyň ähli ulgamlaryna ýokary tehnologiýalaryň işjeň ornaşdyrylmagyny özünde jemlän ýurdumyzyň ykdysady we ylmy-tehnologik ösüşiniň aýdyň nyşany hökmünde Watanymyzyň täze taryhynyň şöhratly ýyl ýazgysyna girdi.

Innowasiýalary ornaşdyrmak babatda bilelikdäki işleriň mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşmak günüň ikinji ýarymynda açylan Türkmenistanyň ykdysadyýetine ýokary tehnologiýalary we innowasiýalary çekmek boýunça halkara maslahatyň çäklerinde dowam etdi. Özara gyzyklanma eýe bolan dialoga gatnaşmak üçin ýurdumyzyň bilim we ylmy edaralarynyň ýolbaşçylary, jogapkär işgärleri, ýokary okuw mekdepleriniň rektorlary, professor-mugallymlar düzümi, daşary döwletleriň hem-de halkara guramalaryň ýurdumyzdaky wekilhanalarynyň, kompaniýalaryň, ugurdaş düzümleriň wekilleri çagyryldy.

Türkmenistanyň ykdysady ösüş meselelerine we maýa goýum mümkinçiliklerine bagyşlanan umumy mejlisiň barşynda bellenilişi ýaly, ylym-bilim, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak alnyp barylýan giň gerimli işleriň kuwwatly hereketlendiriji güýji bolup çykyş edýär. Häzirki zaman ylmy-tehniki gazanylanlar, bilimler we innowasiýalar ýurdumyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmeginiň, milli ykdysadyýetiň döwrebaplaşdyrylmagynyň, ähli ulgamlarda öňegidişligiň, dünýäniň syýasy, ykdysady, ylmy-medeni giňişliginde Bitarap Watanymyzyň eýeleýän ornuny pugtalandyrmagyň ygtybarly binýady bolup durýar. Şu nukdaýnazardan, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe strategik wezipeleriň, maksatnamalaryň, iri taslamalaryň durmuşa geçirilmeginde halkara talaplara laýyklykda, yzygiderli kämilleşdirilýän we ösdürilýän düýpli ylma aýratyn orun degişlidir.

Çykyş edenleriň nygtaýyşlary ýaly, ýurdumyz gysga döwrüň içinde okgunly tehnologik ösüşi amala aşyrdy. Munuň özi ýokary tehnologiýalary, kompýuterleri ornaşdyrmagy we iň gowy dünýä tejribesini özleşdirmegi möhüm wezipe hökmünde kesgitlän uzak möhletleýin durmuş-ykdysady maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirmegiň netijesinde mümkin boldy. Türkmenistan ylym, tehnika, innowasion tehnologiýalar ulgamynda halkara düzümler, ylmy merkezler bilen hyzmatdaşlygy yzygiderli giňeltmäge hem-de bilelikdäki tagallalary utgaşdyrmaga hemişe taýýardyr. Bu ugurda soňky ýyllarda halkara guramalar, hususan-da, BMG-niň Ösüş maksatnamasy bilen ýola goýlan netijeli hyzmatdaşlyk bellenilmäge mynasypdyr. Munuň özi ýurdumyzyň durnukly ösmegine we Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmegine itergi berýän döwrebap tehnologiýalary ornaşdyrmaga, sanly hyzmatlary ösdürmäge ýardam edýär.

Forumyň işi “Maýa goýum ýagdaýy we maliýe tehnologiýalarynyň geljegi: innowasiýalar, töwekgelçilikler we mümkinçilikler”, “Elektron hökümet, maglumat merkezi, innowasion tehnologiýalaryň ösüşi we “ýaşyl” energetika”, “Emeli aňyň täze döwri” atly bölümçelerde dowam eder. Şeýle hem GFR-iň «Rid Batteries GmbH», HHR-iň «Sinotruk International» we «Shantui» kompaniýalarynyň energetika, ýangyç-energetika toplumy, himiýa senagaty, suw hojalygy ýaly möhüm ugurlarda Türkmenistan bilen hyzmatdaşlygynyň mümkinçilikleri barada tanyşdyrylyş çärelerini guramak göz öňünde tutuldy. Forumyň guramaçylarynyň belleýişleri ýaly, türkmen alymlary we inženerleri tarapyndan işlenip taýýarlanylan emeli aň ulgamyndaky täze taslamanyň tanyşdyrylyş dabarasy şu gezekki çäräniň esasy wakalarynyň biri bolar. Türkmenistanyň ykdysadyýetini sanlylaşdyrmakda möhüm tapgyryň özleşdirilendigini aňladýan bu taslama senagat we döwlet dolandyryşyň dürli ugurlaryna öňdebaryjy tehnologiýalary işjeň ornaşdyrmaga ýurdumyzyň taýýardygyny görkezýär.

Forumyň ikinji gününde ýaş telekeçileri goldamaga we Türkmenistanda sanly ulgamy ösdürmäge gönükdirilen «Hi-Tech Startup Turkmenistan — 2024» atly bäsleşigiň jemi jemlener. Geljekde milli ykdysadyýetimize ornaşdyryp boljak programma üpjünçiligini işläp taýýarlamak we oýlap tapyşlar bilen meşgullanýan ýaşlary ýüze çykarmak hem-de höweslendirmek bäsleşigiň baş maksady bolup durýar. Ýeňijiler öz innowasion taslamalaryny ýurdumyzyň we daşary döwletleriň öňdebaryjy kompaniýalaryna hödürläp, maýa goýumlara, hyzmatdaşlyk maksatnamalaryna elýeterliligi gazanyp bilerler. Ertir bäsleşige gatnaşyjylara degişli diplomlar gowşurylar.

Milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklaryna sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» baş ugry hem-de ösen ýurtlaryň derejesine çykmagyň, bilimlere, innowasiýalara daýanýan ykdysady ösüşiň durnukly depginini üpjün etmegiň möhüm şerti bolup durýar.

Tehnologik taýdan ösen döwletleriň tejribesinden görnüşi ýaly, hut sanlylaşdyrmak işi olara batly depginler bilen öňe gitmäge hem-de dünýäniň öňdebaryjy ýurtlarynyň hataryna goşulmaga mümkinçilik berdi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň Hökümetine, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylaryna ähli derejede halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek babatda tabşyryklary berýär. Türkmenistanyň ösüşiniň geljegi daşarky şertler bilen, ýagny dünýä hojalyk gatnaşyklaryna mundan beýläk-de goşulyşmak, özara bähbitli söwda-ykdysady, maýa goýum hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmek, ylmy-tehniki ösüşiň barşynda özara gatnaşyklaryň täze ugurlaryny ýüze çykarmak, adamzat üçin umumy meseleleriň ylalaşylan çözgütlerini işläp taýýarlamak bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr. Döwlet Baştutanymyz orta möhletli geljekde ykdysadyýetiň ähli pudaklaryna maglumat tehnologiýalarynyň işjeň ornaşdyrylmagyny, barha ýokary depginlere eýe bolýan sanlylaşdyrmak işini degişli tehnologiýalar bilen üpjün edýän howpsuz IT infrastrukturanyň döredilmegini strategik taýdan ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda görkezýär.

Bäsdeşlige ukyplylyk, innowasiýalar, täze iş orunlarynyň döredilmegi köp babatda tehnologiýalaşdyrmak işleriniň depgini bilen kesgitlenilýär. Hormatly Prezidentimiz türkmen halkynyň Milli Lideri, Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan kesgitlenen, sanly tehnologiýalary ulanmak arkaly täze senagat düzümlerini kemala getirmegiň hasabyna çalt depginde döwrebaplaşdyrmak syýasatyny işjeň amala aşyrýar. Bu ugurda 2025-nji ýyla çenli niýetlenen degişli Konsepsiýa durmuşa geçirilip, ol ähli pudaklary tehnologik taýdan özgertmegiň, olary döwlet tarapyndan dolandyrmagyň, ýurdumyzyň ägirt uly serişde we önümçilik kuwwaty esasynda ykdysady bilimleri kemala getirmegiň özboluşly “Ýol kartasydyr”. Konsepsiýa kabul edilen döwlet maksatnamalaryna, uzak möhletleýin geljek üçin meýilnamalara utgaşdyrylandyr.

Häzirki wagtda ählumumy we häzirki zaman meýilleri esasynda emele gelen daşarky täsirleri nazara almak bilen, her bir pudagyň öňünde goýlan wezipelere gaýtadan garamak zerurdyr. Innowasion ösüş ýoluna düşen ýurdumyzda degişli infrastrukturany döretmek, tehniki taýdan üpjün etmek babatda uly işler alnyp barylýar. Şunda şähergurluşyk ulgamynyň ösüşini mysal hökmünde görkezmek bolar. Sanly, maglumat-aragatnaşyk ulgamlaryny we «ýaşyl» tehnologiýalary ulanmagyň giň gerimi milli binagärlik däpleriniň, dizaýnyň häzirki zaman ýörelgeleriniň sazlaşygyny emele getirýän, «akylly» şäher konsepsiýasy esasynda bina edilen Arkadag şäheriniň gurluşygynda-da öz beýanyny tapýar. Şäheriň ähli babatda, şol sanda ekologik taýdan halkara ölçeglere doly laýyk gelýän düzümleri ilatyň rahat we amatly durmuş şertlerini üpjün edýär. Türkmen halkynyň Milli Lideriniň başlangyjy, hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen Köpetdagyň eteginde bina edilen Arkadag şäherinde ornaşdyrylan innowasion tehnologiýalar, sanly çözgütler «akylly» şäher we «akylly» öý ulgamyny döretmäge, bu hyzmatlary uzak aralykdan dolandyrmaga, olaryň kiberhowplara garşy ygtybarlylygyny ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. «Aşgabat-siti» taslamasynda hem iň kämil tehnologiýalary, döwrebap çözgütleri ornaşdyrmak göz öňünde tutulýar.

Ýurdumyzyň çäk taýdan amatly ýerleşmegine, serişde kuwwatyna sebit we sebitara ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmäge oňyn täsir edýän şertler hökmünde garalýar. Şunuň bilen baglylykda, ýangyç-energetika toplumyna döwrebap tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy, nebitgaz känlerinde 3D we 2D barlaglarynyň geçirilmegi nebitgaz pudagyny mundan beýläk-de diwersifikasiýalaşdyrmakda täze mümkinçilikleri açýar. Uglewodorod serişdeleriniň ägirt uly gorlaryna eýe bolan Türkmenistan hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýangyç-energetika toplumyny innowasion taýdan ösdürmäge gönükdirilen giň gerimli strategiýany yzygiderli durmuşa geçirýär.

Elbetde, sanlylaşdyrma işi ulag ulgamyny ösdürmegiň hem möhüm şerti bolup durýar. Ulag pudagynyň kärhanalarynyň hödürleýän hyzmatlarynyň gerimi barha giňeýär. Türkmenistanyň bu ulgamda innowasion sanly tehnologiýalara, dünýä tejribesine esaslanýandygyny bellemek gerek. Bu bolsa halkara üstaşyr ýük daşamalaryň has amatly ugurlaryny ýola goýmaga mümkinçilik berýär. Tehniki we tehnologik taýdan döwrebaplaşdyrmak ýurdumyzyň oba hojalyk toplumyndaky özgertmeleriň-de esasy ugrudyr. Oba hojalyk önümçiliginde halkara tejribä, döwrüň talaplaryna, milli aýratynlyklara laýyklykda, sanly ulgamyň ulanylmagy kiçi hem-de orta telekeçiligi ösdürmek üçin giň mümkinçilikleri açýar. Diýarymyzyň sebitlerinde Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary tarapyndan açylýan täze önümçilik toplumlary sanly tehnologiýalar bilen üpjün edilip, öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmaga ýardam berýär.

Sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy önüm öndürijilere önümi ýerlemegiň ähli tapgyrlaryna onlaýn görnüşde gözegçilik etmäge mümkinçilik berýär. Ol taýýar önümleri ugratmakdan onuň bellenen ýere çenli bolan aralygy, ýola sarp edilen wagt, ýüküň agramy, saklanyş derejesi, ugradylýan ýurduň hem-de alyjynyň ady baradaky maglumatlary berip durýar. Munuň özi bar bolan meseleleri öz wagtynda çözmäge, harytlaryň içerki, häzirki mahabat ýagdaýyny, alyjylaryň isleglerini nazara almak arkaly olary daşarky bazarlara ibermegiň amatly ugurlaryny işläp taýýarlamaga ýardam edýär. Bank hyzmatlary babatda geçirilýän sanly özgertmeler bank bazaryna gatnaşyjylaryň we müşderileriň arasyndaky gatnaşyklaryň düýpli üýtgemegini aňladyp, ilkinji nobatda, hyzmat ediş tizligini artdyrmagy, hyzmatyň dürli ugurlaryny peýdalanmak arkaly müşderileriň wagtyny tygşytlamagy göz öňünde tutýar.

Internetiň ösmegi hem-de smartfonlaryň mümkinçilikleriniň giňelmegi bilen baglylykda, mobil goşundylar möhüm ähmiýete eýe bolýar. Olary ulanyjylar her gün özleriniň hasabyny barlamak, ýerine ýetirilen amallary gözden geçirmek, geçirimleri, hyzmatlaryň töleglerini amala aşyrmak üçin ençeme gezek ulgama girýärler. Hyzmatlaryň sanlylaşdyrylmagy az wagtyň içinde uly göwrümli maglumatlary işläp bilýän kuwwatly, ygtybarly we çeýe tehnologik ulgamyň döredilmegidir, hyzmatlaryň tutuş toplumyny hödürlemekdir. Bu bolsa Türkmenistanyň maliýe-bank edaralaryny tehnologik taýdan özgertmegiň wajyp ugrudyr.

Sanly ulgama geçmekde söwda ulgamyna-da möhüm orun degişlidir. Döwlet Baştutanymyzyň başlangyjy boýunça ýurdumyzda internet arkaly söwdany ösdürmäge hem-de ýerli önüm öndürijileriň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga gönükdirilen toplumlaýyn çäreler amala aşyrylýar. Ykdysadyýetiň beýleki pudaklarynda bolşy ýaly, bu ulgamda-da sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyny, sanly ekoulgamyň, innowasion işewürlik nusgasynyň emele gelmegini nazara almak bilen, netijeli hukuk binýady döredilýär we yzygiderli kämilleşdirilýär. Häzirki döwrüň sarp edijileri amatlylyga, ekologik taýdan arassalyga uly üns berýär, wagtyny tygşytlamaga çalyşýar, özüne aýratyn çemeleşmäni talap edýär. Olar maglumatlary almak üçin sanly tehnologiýalardan, dürli çeşmelerden işjeň peýdalanýarlar. Şeýlelikde, Türkmenistanda söwdany sanlylaşdyrmak ulgamynda esasy iki ugry görkezmek bolar: olar häzirki zaman tehnologiýalaryny işjeň ulanmakdan we müşderileri içgin seljermekden ybaratdyr.

Sanly ulgama geçilmegi ýurdumyzyň hususy pudagy üçin hem oňaýly mümkinçilikleri döredýär. Hormatly Prezidentimiz bu ulgamy goldamaga aýratyn üns berýär. Ösen tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy, iň täze enjamlaryň we programma üpjünçiliginiň herekete girizilmegi, maglumat serişdeleriniň netijeli ulanylmagy bilen birlikde, ulgamdaky sanly özgertmeler dolandyryş çemeleşmelerinde düýpli özgerişlikleri hem göz öňünde tutýar. Munuň özi kärhanalary ösdürmegiň innowasion usullaryna giň ýol açýar. Sanly ulgama geçmegiň netijesinde döredilýän gurallaryň giň gerimli bolmagy hususy işewürligi ýola goýmaga we ösdürmäge ýardam edýär. Daşary ýurtlarda, dünýäniň islendik sebitindäki işewür hyzmatdaşlar bilen gatnaşyklary ösdürmek üçin amatly şertleri döredýär.

Ýurdumyzda ýokary tehnologiýaly pudaklary, hususan-da, elektron senagaty ösdürmäge kuwwatly itergi berildi. Türkmen hünärmenleri tarapyndan işlenip taýýarlanylan täze sanly önümleriň durmuşda giňden ulanylýandygy bellärliklidir. Olar hili we amatlylygy boýunça daşary ýurtlaryň sanly önümlerinden birjik-de pes däldir. Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 26-njy iýulynda geçirilen mejlisinde «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, milli programma önümlerini döretmekde we ýörite enjamlary öndürmekde ýöriteleşen kiçi hem-de orta telekeçiligi goldamak boýunça çäreleri görmegiň göz öňünde tutulýandygy barada aýdyldy. “Tehno Merkez” ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti tarapyndan ýurdumyzda dürli görnüşli serwer, maglumat saklaýjy we kiberhowplardan goraýjy enjamlaryň önümçiligini ýola goýmagyň maksadalaýykdygy öwrenildi. Şunuň bilen birlikde, geljekde serwer enjamlaryna abatlaýyş, tehniki goldaw bermek işlerini, “akylly” şäher, “akylly” öý ulgamlary üçin zerur bolan enjamlaryň önümçiligini ýola goýmak göz öňünde tutulýar. Munuň özi goşmaça iş orunlaryny döretmäge, işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berer.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmäge uly üns berilýändigini, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçilikleri ýola goýmakda maksatnamalaýyn çäreleriň durmuşa geçirilýändigini nygtady. Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda serwer, maglumat saklaýjy we kiberhowplardan goraýjy enjamlaryň önümçiligini ýola goýmak baradaky teklibi goldap, bu ugurda degişli işleri geçirmegi tabşyrdy.

Öňdebaryjy tehnologiýalar hyzmatlar ulgamyny hem düýpli özgerdýär. Mälim bolşy ýaly, häkimlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň önümçilik işini awtomatlaşdyrmak, bellige we hasaba almak işini ýeňilleşdirmek maksady bilen hem-de raýatlara amatly bolar ýaly, Türkmenistanyň döwlet hyzmatlarynyň e.gov.tm bitewi portaly döredildi. Bu portal raýatlardyr telekeçilere elektron görnüşde döwlet hyzmatlaryny hödürlemek üçin awtomatlaşdyrylan «Bir penjire» maglumat ulgamy görnüşindedir. Maglumat we telekommunikasiýalar ulgamynda ýerine ýetirilýän işleriň hukuk taýdan kadalaşdyrylyşynyň kämilleşdirilmegi dowam etdirilýär. Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak hem-de «Elektron hökümet» ulgamyny doly derejede herekete girizmek boýunça netijeli işler alnyp barylýar.

Türkmenistanyň Prezidentiniň degişli Kararyna laýyklykda, «Türkmenaragatnaşyk» agentligi ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça ygtyýarly edara diýlip kesgitlenildi. Agentlige ýüklenen wezipeleriň çäklerinde ýerli we öýjükli telefon aragatnaşygy, internet, poçta hyzmatlary, sanly ykdysadyýet, kiberhowpsuzlyk, emeli hemra aragatnaşygy, milli teleradioýaýlymlar, hünärmenleri taýýarlamak ugurlary boýunça işler durmuşa geçirilýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyz sanly we mobil hyzmatlaryň ählumumy elýeterliligini üpjün etmegi esasy meseleleriň biri hökmünde kesgitledi. Pudagyň hünärmenleri öňdebaryjy tehnologiýalara esaslanýan giň gerimli aragatnaşyk ulgamyny döretmäge, aragatnaşyk hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmaga, görnüşlerini artdyrmaga, şol sanda ýurdumyzyň iň çetki künjekleriniň ilaty üçin hem internete elýeterliligi üpjün etmäge gönükdirilen iri taslamalary durmuşa geçirýärler. Şunuň bilen baglylykda, «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy» täzeçil usulda dowam etdirilip, welaýatlary we şäherleri sanlylaşdyrmagyň, olary durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň möhüm şertine öwrülýär.

Sanly aragatnaşyk ýaýlymlary, emeli aň, robotlaşdyrmak — häzirki wagtda bularyň ählisi biziň gündelik durmuşymyzyň aýrylmaz bölegine öwrüldi. Şol bir wagtyň özünde, sanly tehnologiýalar ýokary bilimli hünärmenleriň taýýarlanylmagyny talap edýär. «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy» bu ugurda öňde goýlan wezipeleri çözmäge gönükdirilendir. Onuň durmuşa geçirilmegi maglumat gurşawynyň döredilmegini, jemgyýetiň aň-bilim mümkinçilikleriniň artdyrylmagyny, halkara ülňüleriň derejesinde ugurdaş usullaryň kämilleşdirilmegini üpjün etmekden ugur alýar. Şu maksat bilen, Gahryman Arkadagymyz tarapyndan başy başlanan giň gerimli özgertmeler häzirki wagtda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda üstünlikli dowam etdirilýär. Ylmy-barlag institutlarynda, ýokary okuw mekdeplerinde, ýurdumyzyň beýleki ugurdaş düzümlerinde düýpli we amaly ylmy barlaglaryň geçirilmegi, olaryň geriminiň giňeldilmegi üçin ähli zerur şertler döredilýär. Şunda 7-nji iýunda geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde döwlet Baştutanymyzyň Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Tehnologiýalar merkezine halkara ylmy-tehnologiýa parky hukuk derejesini bermek hakynda Karara gol çekendigini bellemek gerek. Bu çözgüt alymlarymyza we inženerlerimize daşary ýurtlaryň abraýly ugurdaş merkezleri, şol sanda Halkara ylmy parklaryň assosiasiýasy bilen hyzmatdaşlygy has-da pugtalandyrmaga mümkinçilik berer.

Ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan giň gerimli özgertmeler maksatnamalaryna laýyklykda, ylym-bilim, önümçilik ulgamlaryndaky gatnaşyklar yzygiderli ösdürilýär. Şunda jemgyýetiň intellektual mümkinçiliklerini doly peýdalanmak, ykdysadyýetiň işjeň ösüşini gazanmak, hil taýdan täze derejä çykarmak üçin ylmyň öňdebaryjy gazananlaryny ornaşdyrmak esasy şert bolup, ol ýokary tehnologiýalary, düýpli we amaly barlaglaryň netijelerini peýdalanmak bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň milli ykdysadyýeti innowasiýalaşdyrmagy çaltlandyrmak, işewürlik hem-de maýa goýum işjeňligini artdyrmak, ylmy gözlegleri köp talap edýän pudaklarda iş bilen üpjünçiligi ýokarlandyrmak, öňdebaryjy maglumat tehnologiýalaryny jemgyýetiň ähli ugurlaryna ornaşdyrmak boýunça alyp barýan döwlet syýasaty halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär.

Türkmenistanda durmuşa geçirilýän giň gerimli senagatlaşdyrmak maksatnamalaryna laýyklykda, iri senagat kärhanalary guruldy we gurluşyklary dowam edýär. Durmuş-hojalyk, beýleki maksatly köp sanly desgalar ýaly, bu önümçilik toplumlary hem elektrik energiýasy bilen ygtybarly, bökdençsiz üpjün edilmegi talap edýär. Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda bu möhüm pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny düýpli döwrebaplaşdyrmak hem-de pugtalandyrmak boýunça Gahryman Arkadagymyz tarapyndan başy başlanan netijeli işler üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Pudagy ösdürmäge ägirt uly maýa goýumlaryň gönükdirilmegi bilen, soňky ýyllarda energetika senagatynyň önümçilik kuwwaty ep-esli artdy. Munuň özi diňe bir ýurdumyzyň içerki isleglerini kanagatlandyrmaga däl, eýsem, elektrik energiýasynyň daşary ýurtlara eksport edilýän möçberini-de ýylsaýyn artdyrmaga mümkinçilik berýär. Şu ýylyň birinji ýarymynda Energetika ministrligi tarapyndan önümleri öndürmegiň we işleri ýerine ýetirmegiň meýilnamasynyň 108,4 göterim berjaý edilmegi hem pudagyň durnukly ösüşiniň üpjün edilýändigini aýdyň görkezýär.

Türkmenistanda elektroenergetika pudagyny ösdürmegiň degişli Konsepsiýasyna laýyklykda, Diýarymyzyň ähli künjeginde dünýäniň meşhur önüm öndürijileriniň öňdebaryjy enjamlary bilen enjamlaşdyrylan häzirki zaman gaz turbinaly elektrik stansiýalary, ýokary woltly elektrik geçiriji ulgamlar, paýlaýjy elektrik beketler bina edildi we işe girizildi. Paýtagtymyzyň, beýleki şäherleriň, ilatly ýerleriň energiýa üpjünçilik ulgamlary täzelenildi. Pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça amala aşyrylýan işleriň çäklerinde soňky ýyllarda onuň düzüminiň üsti gaz turbinaly elektrik beketler, şol sanda Aşgabatda, Ahal, Balkan, Lebap, Daşoguz welaýatlarynda gurlan elektrik beketler bilen ýetirildi. Mary DES-inde ýurdumyzda ilkinji utgaşykly bug-gaz elektrik stansiýasy işe girizildi.

Häzirki wagtda Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy etrabynda kuwwaty 1574 megawat bolan, utgaşykly dolanyşykda işleýän elektrik stansiýasynyň gurluşygy alnyp barylýar. Geçen ýylyň noýabrynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda onuň düýbüni tutmak dabarasy geçirilipdi. Bu iri desga ýurdumyzda kuwwaty boýunça ikinji elektrik stansiýasy bolar. Ol senagat taýdan barha ösýän Balkan welaýatynyň sarp edijilerini elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün eder. Stansiýanyň öndürýän elektrik energiýasynyň artykmaç bölegi ýurdumyzyň bitewi halkalaýyn energoulgamyna gönükdiriler, şeýle hem ony goňşy ýurtlara ibermäge mümkinçilik dörär. Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň işe girizilmegi-de elektrik stansiýalarynyň bökdençsiz işledilmegi üçin giň mümkinçilikleri açýar.

Ýurdumyzda gaýtadan dikeldilýän energiýa serişdeleriniň öndürilmegine uly üns berilýär. Balkan welaýatynda gurluşygy alnyp barylýan köpugurly Gün we ýel elektrik stansiýasy gurulýan täze, döwrebap obalary ekologik taýdan arassa elektrik energiýasy bilen üpjün etmäge şert döreder. Diýarymyzda gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini döretmek boýunça işler geljekde-de giň gerimde dowam etdiriler.

Ýurdumyzyň energiýa kuwwatlyklaryny sebitleriň arasynda paýlamak, elektrik geçirijileriň kadaly işlemegini gazanmak maksady bilen, halkalaýyn ulgamy döretmek wezipesi öňde goýlup, bu ugurda netijeli işler alnyp baryldy. Bu taslamanyň birinji tapgyry bolan Ahal — Balkan bölegi 2021-nji ýylda guruldy. Taslamanyň Mary — Ahal bölegi bolsa 2023-nji ýylda işe girizildi. «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda taslamanyň üçünji tapgyrynyň — Balkan — Daşoguz böleginiň gurluşygy tamamlanyp, ulanmaga berildi. Şeýle-de bu tapgyryň çäklerinde her biriniň güýjenmesi 500 kilowolt bolan «Balkan» we «Daşoguz» elektrik beketleri guruldy. Jemi uzynlygy 572 kilometre ýetýän Balkan — Daşoguz elektrik geçirijisini çekmek boýunça ähli işleriň ýurdumyzyň gurluşykçylary tarapyndan amala aşyrylandygyny bellemek gerek. Bu möhüm taslamanyň durmuşa geçirilmegi Türkmenistana Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda ilkinjileriň hatarynda bitewi halkalaýyn energoulgamy döretmäge mümkinçilik berdi. Energiýa halkasy welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň energiýa ulgamlarynyň arasynda özara baglanyşyk arkaly Diýarymyzyň energiýa ulgamynyň ygtybarlylygyny üpjün eder. Şonuň netijesinde, energiýa bloklaryny, elektrik beketlerini, elektrik geçiriji ulgamlary sarp edijilere päsgel bermezden bejermek hem-de döwrebaplaşdyrmak mümkin bolar.

Täze tehnologiýalary we ylmyň gazananlaryny ornaşdyrmak esasynda milli ykdysadyýeti döwrebaplaşdyrmak hem-de diwersifikasiýalaşdyrmak arkaly Türkmenistan häzirki döwürde bu ugurda işjeň syýasaty alyp barýar. Ähli gyzyklanma bildirýän daşary ýurt döwletleri, halkara guramalar we dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalary bilen netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmek bu syýasatyň esasy ugurlarynyň biridir. Şunuň bilen baglylykda, şu ýylyň başyndan bäri birnäçe duşuşyklar geçirildi. Olaryň dowamynda ýurdumyzyň elektroenergetika pudagynda iri taslamalary amala aşyrmak bilen bagly meseleleriň giň toplumy ara alnyp maslahatlaşyldy.

4-5-nji aprelde türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Täjigistan Respublikasyna resmi sapary amala aşyrdy. Gahryman Arkadagymyzyň Prezident Emomali Rahmon bilen geçiren gepleşikleriniň netijeleri boýunça möhüm ylalaşyklar gazanyldy we ikitaraplaýyn resminamalara gol çekildi.

Milli Liderimiz hyzmatdaşlygyň geljegi uly ugurlarynyň biri hökmünde elektroenergetika pudagyna garamagy teklip etdi. Gürrüň, hususan-da, türkmen elektrik energiýasyny Özbegistanyň üsti bilen Täjigistana ibermek barada barýar. Bu mesele geçen ýylyň awgustynda Türkmenistanyň, Täjigistanyň, Özbegistanyň döwlet Baştutanlarynyň sammitiniň çäklerinde Aşgabatda bolan duşuşygyň barşynda Prezident Emomali Rahmon bilen ara alnyp maslahatlaşylypdy. Şunda iki ýurduň elektroenergetika pudagynda hyzmatdaşlyk etmek babatda oňyn tejribesiniň bardygy bellenildi. Halk Maslahatynyň Başlygy Türkmenistanyň şeýle gatnaşyklary dikeltmäge we ony yzygiderli esasda amala aşyrmaga, elektrik energiýasyny, tebigy gazy ibermegiň tehniki, guramaçylyk we beýleki meselelerini jikme-jik ara alyp maslahatlaşmaga taýýardygyny tassyklady.

25-nji iýunda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Pakistan Yslam Respublikasynyň senagat we önümçilik boýunça federal ministri Rana Tanwir Hussaini kabul etdi. Duşuşykda senagat, energetika, ulag ulgamlary, söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Bu ulgamlarda hyzmatdaşlyk etmek üçin uly mümkinçilikler bar. Şunuň bilen baglylykda, biziň ýurtlarymyzyň iri energetika we kommunikasiýa taslamalaryna işjeň gatnaşýandyklary nygtaldy. Şol taslamalaryň hatarynda Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan transmilli gaz geçirijisiniň, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan ugry boýunça elektrik geçirijisiniň hem-de optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlarynyň gurluşygyny görkezmek bolar.

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Pakistan Yslam Respublikasynyň senagat we önümçilik boýunça federal ministri Rana Tanwir Hussain bilen geçiren duşuşygynyň dowamynda bu iri düzümleýin taslamalaryň üstünlikli amala aşyrylmagynyň tutuş sebiti durmuş-ykdysady taýdan depginli ösdürmäge itergi berjekdigine, parahatçylygyň we durnukly ösüşiň möhüm şertine öwrüljekdigine ynam bildirildi.

Döwletara gatnaşyklary giňeltmegiň, hususan-da, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan (TOPH) transmilli gaz geçirijisiniň taslamasyny durmuşa geçirmegiň, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan (TOP) ugry boýunça elektrik geçirijisini, optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlaryny çekmegiň meseleleri 23-nji iýulda Söwda-ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki hökümetara toparyň başlyklarynyň, Türkmenistanyň we Pakistan Yslam Respublikasynyň daşary işler ministrleriniň arasynda geçirilen duşuşygyň hem üns merkezinde boldy. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, Türkmenistan mundan beýläk-de Owganystanyň ykdysadyýetini, durmuş düzümlerini dikeltmäge gönükdirilen anyk ädimleri äder. Munuň şeýledigine döwletimiziň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň sessiýalarynda we beýleki iri halkara forumlarda öňe süren, dünýä jemgyýetçiliginiň giň goldawyna eýe bolan döredijilikli başlangyçlary hem şaýatlyk edýär.

31-nji iýulda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Türkiýe Respublikasynyň energetika we tebigy serişdeler ministri Alparslan Baýraktary kabul etdi. Duşuşygyň barşynda döwlet Baştutanymyz iki ýurduň energetika, senagat, ulag, aragatnaşyk we beýleki ulgamlardaky hyzmatdaşlygynyň ähmiýetini belledi. Hususan-da, Türkmenistandan Türkiýä elektrik energiýasyny ibermek meselesine üns berildi. Häzirki wagtda Hazar deňziniň türkmen kenarynda gurulýan elektrik stansiýasyndan geljekde türk tarapyna elektrik energiýasyny eksport etmegiň meýilleşdirilýändigi aýdyldy. Mälim bolşy ýaly, türkiýeli hyzmatdaşlar dünýäniň öňdebaryjy elektroenergetika kompaniýalary bilen bilelikde Türkmenistanda häzirki zaman elektrik stansiýalarynyň gurluşygy boýunça birnäçe taslamalary durmuşa geçirdiler. Olarda öndürilýän elektrik energiýasy ýurdumyzyň içerki bazaryna, şeýle hem daşary ýurtlara iberilýär.

Meýilleşdirilen çäreleriň çäklerinde Türkiýe Respublikasynyň energetika we tebigy serişdeler ministri Alparslan Baýraktaryň ýolbaşçylygynda paýtagtymyza gelen wekiliýet “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasynyň, ýurdumyzyň Energetika ministrliginiň ýolbaşçylary bilen duşuşyklary geçirdi. Duşuşyklarda ýangyç-energetika, elektroenergetika ýaly pudaklarda döwletara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň geljekki mümkinçilikleri gyzyklanma bildirilip ara alnyp maslahatlaşyldy.

9-njy awgustda Astanada geçirilen Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň altynjy konsultatiw duşuşygynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Türkmenistanyň energetika pudagynda Merkezi Aziýa ýurtlary bilen bilelikde işlemäge taýýardygyny ýene-de bir gezek nygtady. Çykyşynda döwlet Baştutanymyz häzirki zaman şertlerinde halkara energetika hyzmatdaşlygynda, sebitiň ýurtlarynyň energiýa serişdelerine bolan isleglerini kanagatlandyrmakda Merkezi Aziýa döwletleriniň eýeleýän ornunyň ýokarlanýandygyny belledi. Bar bolan we ýakynda dörediljek täze senagat hem-de oba hojalyk kuwwatlyklaryny, infrastruktura desgalaryny, bilelikdäki önümçilik taslamalarynyň durmuşa geçirilmegini nazara almak bilen, Merkezi Aziýa döwletleriniň energiýa serişdelerine barha artýan zerurlyklaryny kanagatlandyrmak strategik maksatdyr. Şeýle ulgam sebitiň ýurtlaryny dünýäniň energetika bazarynda bolup biljek ýaramaz ýagdaýlardan goramalydyr, olaryň ýetirjek täsirlerini peseltmelidir, tehnogen we tebigy häsiýetli garaşylmadyk ýagdaýlarda milli energiýa ulgamlarynyň zerur ätiýaçlyk goruny döretmelidir.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ýurdumyzda elektroenergetika pudagynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak we düýpli döwrebaplaşdyrmak, bu pudak üçin ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak boýunça maksada gönükdirilen işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Bu işler milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýalaşdyrmaga, onuň durnukly ösüşini, ýurdumyzda senagatlaşdyrmagy çaltlandyrmagy, sebitleriň okgunly ösüşini, ata Watanymyzyň halkara energoulgamyna sazlaşykly birleşmegini üpjün etmäge gönükdirilendir.

15-nji iýulda Daşkent şäherinde Türkmen-özbek işewürlik geňeşiniň dördünji mejlisi geçirildi.

Mejlisde türkmen wekiliýetine Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň başlygy M.Gurdow, özbek tarapyna Özbegistanyň Söwda-senagat edarasynyň başlygynyň orunbasary D.Rasulow ýolbaşçylyk etdi.

Mejlisiň dowamynda taraplar iki ýurduň söwda-ykdysady mümkinçiliklerini, hususan-da energetika, ulag, logistika, oba hojalygy, derman senagaty we syýahatçylyk pudaklarynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy giňeltmegiň mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşdylar.

Şeýle-de, iki ýurduň Söwda-senagat edaralarynyň arasyndaky gatnaşyklary has-da işjeňleşdirmek meselelerine garaldy.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» göz öňünde tutulan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek, ilatymyzyň ýaşaýyş şertlerini hem-de durmuş taýdan goraglylygyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmak maksady bilen, karar edýärin:

2025-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan býujetden maliýeleşdirilýän edaralaryň, hojalyk hasaplaşygyndaky kärhanalaryň we jemgyýetçilik birleşikleriniň işgärleriniň aýlyk zähmet haklarynyň, pensiýalaryň we döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberini 10 göterim ýokarlandyrmaly.

2025-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan:

- Beýik Watançylyk urşuna gatnaşyjylaryň pensiýalarynyň aýda iň pes möçberini 2280 manat möçberde;

- Beýik Watançylyk urşuna gatnaşyjylaryň ýanýoldaşlarynyň we tylda zähmet çekenleriň pensiýalarynyň aýda iň pes möçberini 665 manat möçberde;

- Pensiýanyň iň pes möçberini kesgitlemek üçin binýatlyk ululygy 550 manat möçberde;

- Döwlet kömek pullaryny hasaplamak üçin binýatlyk ululygy 520 manat möçberde bellemeli.

Türkmenistan boýunça iň pes aýlyk zähmet hakyny 1410 manat möçberde bellemeli we ony aýlyk zähmet haklaryny düzgünleşdirmek üçin ulanmaly.

2025-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan döwlet häkimiýet edaralarynyň, ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralarynyň we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynyň, harby we hukuk goraýjy hem-de kazyýet edaralarynyň, gazet-žurnallaryň redaksiýalarynyň, jemgyýetçilik birleşikleriniň, şeýle hem olaryň esasy gurluş birlikleriniň ýolbaşçylarynyň aýlyk zähmet haklarynyň möçberini tassyklamaly.

Zähmet haklaryny ýokarlandyrmagy edaralaryň, kärhanalaryň we guramalaryň gurluşyny kämilleşdirmegiň, önümçilik kuwwatlyklaryndan peýdalanmagyň netijeliligini we işgärleriň zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmagyň hem-de peýdalanylmaýan içerki mümkinçilikleri ulanmagyň hasabyna üpjün etmeli.

12-nji iýulda Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisiniň dowamynda wise-premýer H.Geldimyradow 2024-nji ýylyň ýanwar – iýun aýlarynyň makroykdysady görkezijileri barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, hasabat döwründe ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň we sebitleriň durnukly ösüşi babatda görlen çäreleriň netijesinde jemi içerki önümiň durnukly ösmegi üpjün edildi. Bu görkeziji senagat pudagynda 3,6 göterime, gurluşykda 9,3 göterime, ulag we aragatnaşyk pudagynda 7,3 göterime, söwdada 7,8 göterime, oba hojalygynda 5,8 göterime we hyzmatlar ulgamynda 7,9 göterime deň boldy.

Geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,5 göterim artdy.

Şu ýylyň birinji ýarymy boýunça bölek satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 11,1 göterim köpeldi.

Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2023-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,4 göterim ýokarlandy. Hasabat döwründe aýlyk zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary hem-de talyp haklary öz wagtynda we doly maliýeleşdirildi.

Şeýle hem “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 – 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň” ýerine ýetirilişi barada hasabat berildi.

Aşgabatda Türkmenistanyň BSG-na goşulmagyna taýýarlyk bilen baglanyşykly ykdysatçylar üçin okuw kursy geçirilýär.

Bu okuw, Bütindünýä Söwda Guramasyna (BSG) goşulmak üçin işjeň işleýänligi sebäpli, Türkmenistandaky ykdysatçylar üçin niýetlenendir. USAID-iň Merkezi Aziýa Söwda Maksatnamasy tarapyndan Türkmenistanyň maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň goldawy bilen gurnalan bu üç günlük seminar, gatnaşyjylary halkara söwda syýasatynyň esasy düşünjeleri, tejribeleri we durmuşa geçirilmegi, şeýle hem dürli ugurlar bilen tanyşdyrmak, Hasaplama umumy deňagramlylygy (Computable General Deilibrium Modeling) modellemäge aýratyn üns bermek üçin döredildi. Seminara çagyrylan hünärmen ABŞ-nyň Kolorado uniwersitetinden Ykdysadyýet ylymlarynyň doktory Maýls Laýtdyr.

-Tanyşdyryşlar, halkara bazarlarynda islegiň, üpjünçiligiň we bahalaryň özüni alyp barşyny beýan edýän adaty deňagramlylyk ykdysady nazaryýetiniň düşündirişini, halkara söwda syýasatynda CGE modelleriniň ulanylyşynyň mysallaryny öz içine alýar. CGE modellemekde amaly tejribe almak üçin birnäçe “maketlar” maşk hökmünde ulanylar diýip, Türkmenistanyň maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň BSG bilen hyzmatdaşlyk bölüminiň müdiri Ylham Ýaraşow düşündirdi.

-Seminaryň ahyrynda has çylşyrymly söwda nazaryýeti we modelleri hödürlener. Gatnaşýanlara kompýuter simulýasiýalaryny ulanyp söwda we ykdysady meseleleri derňemek we seljermek üçin belli söwda modelleri we giňişleýin maglumatlar toplumy berler.

Kurs programma üpjünçiligi bilen işlemegi we ykdysady synaglary we amaly sapaklary geçirmegi öwrenmek boýunça interaktiw leksiýalar we topar bölümleri görnüşinde geçirilýär.

Türkmenistanyň maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň hünärmenlerinden başga-da, bu treýninge Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň, Türkmenistanyň Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi, Adalat ministrliginiň, Oba hojalygy ministrliginiň, Merkezi bankyň, Döwlet gümrük gullugynyň, Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň, Türkmenistanyň Gurluşyk we binagärlik ministrliginiň, Türkmenistanyň Dokma senagaty minstrliginiň, «Türkmenstandartlary» baş döwlet gullugynyň we “Türkmennebit”, “Türkmengaz”, “Türkmenhimiýa” Döwlet konserniniň wekilleri gatnaşdylar.

Geçen hepdede Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynyň söwdalarynda geleşikleriň 16-sy hasaba alyndy.

Daşary ýurt puluna Birleşen Arap Emirlikleriniň, Türkiýäniň, Owganystanyň, Özbegistanyň telekeçileri «Türkmennebit» döwlet konserniniň kärhanasynda öndürilen suwuklandyrylan gazy, nebit ýol bitumyny, binýatlyk ýagy, gidrousulda arassalanan dizel ýangyjyny satyn aldylar.

Mundan başga-da, daşary ýurt puluna Türkiýäniň, Azerbaýjanyň telekeçilerine boýalan tüýjümek önümler we nah galyndylary ýerlenildi. Geleşikleriň jemi bahasy ABŞ-nyň 15 million 598 müň dollaryndan gowrak boldy.

Ýurdumyzyň telekeçileri içerki bazar üçin jemi bahasy 77 million 81 müň manatdan gowrak bolan polipropileni we nebit ýol bitumyny («Türkmennebit» döwlet konserni), şeýle hem float aýnasyny, el halylaryny we pagta süýümini satyn aldylar.