Ýurdumyzyň içerki we daşarky ulag arabaglanyşygy üçin ähli şertleriň döredilýän Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ulag ulgamynyň köptaraply ösdürilmeginiň ähmiýeti barha artýar. Munuň özi milli ykdysadyýetiň ösüşine, Türkmenistanyň Ýewraziýanyň söwda-ulag ýollarynyň möhüm çatrygynda çäk taýdan ýerleşişiniň amatlyklaryndan dolulygyna peýdalanmaga şert döredýär. Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan we häzirki döwürde hormatly Prezidentimiziň üstünlikli durmuşa geçirýän syýasy ugruna laýyklykda, Türkmenistan ulagyň ähli görnüşiniň maddy-enjamlaýyn binýadyny we infrastrukturasyny döwrebaplaşdyrýar, geljegi uly üstaşyr ulag geçelgelerini döretmek bilen, durnukly ösüşiň, ählumumy abadançylygyň bähbitlerine ulag diplomatiýasyny barha ilerledýär.

“Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” şygary astynda geçýän şu ýylyň aprelinde döwlet Baştutanymyzyň gatnaşmagynda Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary bölegini ulanmaga bermek dabarasy boldy. Uzynlygy 600 kilometre ýetýän awtobanyň ulanmaga berilmegi ýurdumyzyň ulag ulgamynyň geçirijilik ukybyny we logistik hyzmatlaryň hilini düýpli ýokarlandyrmaga, awtoulag ýük daşamalaryny artdyrmaga, milli ykdysadyýetiň okgunly ösüşine ýardam eder.

Döwlet hem halkara ähmiýetli ýollaryň gurlup ulanmaga berilmegi bilen bir hatarda, welaýat, etrabara derejedäki ýollaryň gurulmagy babatda-da netijeli işler alnyp barylýar. Çünki döwletimiziň halk hojalyk toplumynyň okgunly ösüşi netijeli hereket edýän ulag düzümi bilen hem aýrylmaz baglanyşyklydyr. Ýollaryň giň gerimli gurluşygy ähli sebitlerde täze iş orunlarynyň döredilmegine, welaýatlaryň arasyndaky gatnaşyklaryň amatly bolmagyna, ýurdumyzyň çäginden geçýän üstaşyr awtoulag akymlarynyň artmagyna ýardam berýär.

Türkmen halkynyň Milli Lideriniň başlangyçlary, döwlet Baştutanymyzyň ýadawsyz tagallalary esasynda howa ulagynyň maddy-enjamlaýyn binýady kämilleşdirilýär. Ýurdumyzda öňdebaryjy enjamlar ornaşdyrylan täze howa menzilleri gurlup ulanmaga berilýär. Şolaryň hatarynda geçirijilik mümkinçiligi sagatda 1600 ýolagça deň bolan Aşgabadyň Halkara howa menzilini, Lebap welaýatynyň Türkmenabat we Kerki şäherleriniň Halkara howa menzillerini görkezmek bolar. Türkmenistanyň Prezidentiniň gatnaşmagynda Balkan welaýatynyň Jebel şäherçesinde täze howa menziliniň düýbüniň tutulmagy ýurdumyzyň raýat awiasiýasynyň ösüşinde möhüm waka boldy.

Milli awiasiýa parkynyň üsti “Boeing” we “Airbus” kompaniýalarynyň döwrebap uçarlary bilen yzygiderli ýetirilýär. Gysga döwrüň içinde “Boeing” kompaniýasynyň dürli kysymly howa gämileriniň birnäçesi we “Airbus A330-200P2F” kysymly iki sany täze ýük uçary satyn alyndy. Munuň özi milli awiakompaniýamyzyň dünýä bazaryndaky bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, ýük daşamalaryň we ýolagçy gatnawlarynyň çäklerini giňeltmäge şert döretdi. Paýtagtymyzyň Halkara howa menziliniň düzümleýin desgalary hem yzygiderli döwrebaplaşdyrylýar. Onuň çäginde ýerleşýän desgalar dürli görnüşli uçarlary talabalaýyk saklamak, tehniki hyzmatlar bilen üpjün etmek üçin niýetlenendir. Munuň özi ýük hem-de ýolagçy uçarlarynyň tehniki ýagdaýyny döwrebap derejede, halkara talaplara laýyklykda yzygiderli gözegçilikde saklamaga mümkinçilik berýär.

Şu ýylyň birinji ýarymynda ýerine ýetirilen işleriň jemlerine bagyşlanyp geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde döwlet Baştutanymyz degişli ýolbaşçylara howa menzilleriniň durkuny täzelemek, uçarlaryň düzümini yzygiderli döwrebaplaşdyrmak, ýolagçylara ýokary derejeli hyzmat etmek boýunça netijeli işleri geçirmegi tabşyrdy. Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň demir ýol ulagy pudagynyň geçirijilik ukybyny artdyrmak, maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak üçin ulag-kommunikasiýa toplumynyň ýolbaşçylarynyň öňünde möhüm wezipeleri goýdy. Ulagyň bu görnüşi uzak aralyga köp möçberde ýük daşamakda esasy orny eýeleýär. Onuň bu möhüm ähmiýetini göz öňünde tutup, demir ýol düzümleriniň işini kämilleşdirmek, ähli gyzyklanma bildirýän hyzmatdaşlar bilen söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek ileri tutulýan wezipe bolup durýar. Ulagyň bu görnüşini ösdürmegiň strategiýasy dolandyryşyň häzirki zaman ýörelgelerini ornaşdyrmaga, serişdeler binýadyny yzygiderli döwrebaplaşdyrmaga we hereket edýän düzümleri netijeli ulanmaga, ýolagçylara ýokary hilli hyzmat etmäge, olaryň howpsuzlygyny, işgärler üçin talabalaýyk iş şertlerini üpjün etmäge gönükdirilendir.

Uzen — Bereket — Gürgen, Kerki — Ymamnazar — Akina, Serhetabat — Turgundy demir ýol taslamalarynyň durmuşa geçirilmegi we olaryň goňşy döwletleriň demir ýol ulgamlaryna birikdirilmegi üstaşyr ýük daşamalaryny artdyrmaga, halkara üstaşyr ulag geçelgeleriniň möhüm halkasy hökmünde Türkmenistanyň ornuny berkitmäge şert döretdi. 11-nji sentýabrda Serhetabat — Turgundy demir ýol geçelgesiniň türkmen-owgan serhedinde uzynlygy 177 metre deň bolan demir ýol köprüsiniň açylyp ulanmaga berilmegi, “Turgundy” demir ýol bekediniň “gury portunda” ammarlar toplumynyň, Turgundy — Hyrat demir ýolunyň birinji tapgyrynyň Turgundy — Sanabar böleginiň gurluşyk işlerine girişilmegi Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň şöhratly taryhynda täze sahypany açdy. Munuň özi özara bähbitli döwletara, şeýle hem ählumumy parahatçylygyň, abadançylygyň, ösüşiň bähbitlerine laýyk gelýän halkara hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň ýolunda möhüm wakadyr.

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda ugurdaş düzümler toplumlaýyn döwrebaplaşdyrylýar hem-de bilelikdäki taslamalar durmuşa geçirilýär. Serhetabat — Turgundy demir ýol geçelgesiniň türkmen-owgan serhedinde demir ýol köprüsiniň gurlup ulanmaga berilmegi bu ugurda nobatdaky ädimdir. Bu desga türkmen hünärmenleri tarapyndan ýokary halkara ülňülere laýyklykda guruldy. Köpriniň gurluşygynda öňdebaryjy konstruktorçylyk we tehnologik çözgütlerden peýdalanyldy. Munuň özi iki dostlukly ýurduň ykdysadyýeti, tutuşlygyna sebitiň ulag düzüminiň ösüşi üçin täze mümkinçilikleri açýar.

Beýleki Hazarýaka döwletler bilen bir hatarda, Türkmenistan hem halkara söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmäge, söwda ýollaryny diwersifikasiýalaşdyrmaga gönükdirilen çäreleriň çäklerinde milli deňiz flotunyň kuwwatyny ýokarlandyrmaga uly üns berýär. Soňky ýyllarda türkmen tarapynyň buýurmalary boýunça döwrebap tankerler, täjirçilik maksatly gämiler guruldy hem-de ulanmaga berildi. Olaryň häzirki zaman talaplaryna laýyklygy, innowasion enjamlary deňiz ulagy boýunça ýük daşamalaryň iň ýokary talaplaryna laýyk gelýär.

Gämi gurluşygyny ösdürmekde Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň we «Balkan» gämi gurluşyk we abatlaýyş zawodynyň mümkinçiliklerini doly derejede ulanmaga uly ähmiýet berilýär. Portuň döwrebap infrastrukturasy, düzüm bölekleri diňe bir häzirki wagtdaky islegleri däl, eýsem, geljekde ýüze çykjak islegleri hem ýokary hilli hyzmatlar bilen kanagatlandyrmaga ukyplydyr. Deňiz portunyň doly kuwwata çykarylmagy Demirgazyk — Günorta halkara ulag geçelgesi boýunça yklymara ýük daşamalaryň logistik zynjyrlarynda düýpli özgerişlere getirer we onuň Merkezi Aziýanyň deňiz derwezesi hökmünde eýeleýän ähmiýetini has-da artdyrar.

Geçen ýylyň tomsunda ÝHHG-niň «Hazar sebitinde “ýaşyl” portlaryň we ulag aragatnaşyklarynyň ösdürilmegi» taslamasynyň çäklerinde Türkmenbaşy Halkara deňiz portuna berlen “EcoPorts” güwänamasy Türkmenistanyň, Azerbaýjanyň, Gazagystanyň portlarynyň arasynda maglumat alyşmagy ýeňilleşdirmek üçin sanly platformanyň döredilmegini göz öňünde tutýar. Bu güwänama ýurdumyzyň deňiz portuna Ýewropanyň ulag ulgamyna uýgunlaşan “ýaşyl” port derejesini berdi.

«Balkan» gämi gurluşyk we abatlaýyş zawody halkara hyzmatdaşlygyň çäginde öz kuwwatyny barha giňeldýär. Ýakynda Koreýa Respublikasynyň «Koryo Shipbuilding Industry Technology Co., Ltd.» kompaniýasy bilen hyzmatdaşlykda bu zawodda ýük göterijiligi 6 müň 100 tonna deň bolan, halkara ölçeglere doly laýyk gelýän iki sany gury ýük gämisiniň gurluşygyna girişildi. Täze ýük gämileriniň gurluşyklarynyň badalga almagy Türkmenistanyň deňiz ulag pudagyny ösdürmekde we onuň deňiz arkaly daşamalaryň halkara bazaryndaky ornuny berkitmekde möhüm tapgyrdyr. Munuň özi ýurdumyzda öndürilýän önümleri öz gämilerimizde daşamaga mümkinçilik berer.

Türkmenistan sanlylaşdyrmak, serhetüsti daşamalarda gümrük işini kämilleşdirmek, ulag akymlaryny çaltlandyrýan häzirki zaman ulgamlaryny we gurallary ornaşdyrmak bilen, ulag ulgamynyň dolandyrylyşynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga çalyşýar. Ýurdumyzda “Eksport-import amallary üçin bir penjire” ulgamy ornaşdyrylyp, Döwlet gümrük gullugy onuň utgaşdyryjysy bolup çykyş edýär. Daşary ykdysady işi amala aşyrýanlar üçin ulgama elýeterliligi üpjün etmek maksady bilen, www.tradebridge.gov.tm salgyly bitewi döwlet maglumat web portaly işe girizildi. Bu ulgam eksport-import amallaryny düzgünleşdirmek boýunça ähli talaplary öz wagtynda ýerine ýetirmek bilen, gümrük çäginden geçýän ýükler ýa-da bir nokada barýan ulag serişdeleri barada zerur maglumatlary dessin almaga mümkinçilik berýär. Bu portal işlenip taýýarlanylanda we döredilende BMG-niň, Bütindünýä Gümrük Guramasynyň, Bütindünýä Söwda Guramasynyň maslahatlarydyr standartlary göz öňünde tutuldy.

Ulag ulgamyny ösdürmegiň, ulag diplomatiýasynyň hukuk esaslaryny berkitmegiň ileri tutulýan ugurlary «Türkmenistanyň Prezidentiniň ulag diplomatiýasyny ösdürmegiň 2022 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynda» kesgitlenendir. Ýurdumyzyň milli ulag syýasatynyň esasy ugurlaryny özünde jemleýän bu resminamada ulagyň ähli görnüşiniň maddy-enjamlaýyn binýadyny toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmak, degişli düzümleri döretmek, bu ugurda kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça işleri geçirmek hem-de strategik maksatlaryň uly toplumyna ýetmek wezipeleri göz öňünde tutulýar. Döwletimiziň ägirt uly üstaşyr geçirijilik mümkinçiliklerini netijeli ulanmak arkaly, birleşen multimodal üstaşyr ulag geçelgelerini we ulgamlary döretmek-de onuň esasy wezipeleriniň biridir.

“Açyk gapylar”, hoşniýetli goňşuçylyk syýasatyny alyp barýan Türkmenistan halkara üstaşyr ulag geçelgeleriniň köpşahaly toruny emele getirmek boýunça anyk çäreleri durmuşa geçirýär. Daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen bilelikde utgaşykly sebit we sebitara logistika ulgamyny döretmek, Merkezi Aziýany, Ýewropany, Hazar, Gara deňzi we Baltika sebitlerini, Orta hem-de Ýakyn Gündogary, Günorta, Günorta-Gündogar Aziýany baglanyşdyrýan döwletara üstaşyr geçelgelerini kemala getirmek boýunça iri taslamalar amala aşyrylýar. Bu ugurda yzygiderli işleri alyp barmak bilen, ýurdumyz sebit we ählumumy gün tertibiniň möhüm meselelerine özara kabul ederlikli çözgütleri işläp taýýarlamak, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça umumy tagallalara uly goşant goşýar.

Türkmenistanyň başlangyjy bilen BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan ulag ulgamyndaky hyzmatdaşlyga hil taýdan täze dereje bermäge gönükdirilen birnäçe Kararnama biragyzdan kabul edildi. Şolaryň hatarynda “Bütindünýä durnukly ulag güni” atly Kararnama hem bar. Aşgabatda Birleşen Milletler Guramasynyň Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahaty geçirildi. Şeýle hem pudaklaýyn maslahatlar yzygiderli guralýar.

Halkara hyzmatdaşlyk nukdaýnazaryndan, ulag ulgamynyň maksatlarynyň we wezipeleriniň iş ýüzünde durmuşa geçirilýändigine ýakynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Eýran Yslam Respublikasyna amala aşyran iş saparynyň jemleri hem şaýatlyk edýär. Prezident Masud Pezeşkian bilen geçirilen gepleşiklerde awtomobil, demir ýol, deňiz ulagy, turba geçirijiler babatda anyk taslamalar ara alnyp maslahatlaşyldy. Bu taslamalary durmuşa geçirmek sebitde we tutuş dünýäde durnukly ösüşi üpjün etmäge ýardam berer. Gepleşikleriň barşynda bellenilişi ýaly, Türkmenistan we Eýran ýük daşamalaryň möçberini artdyrmagy möhüm wezipe hökmünde kesgitlemek bilen, ulag ulgamynda hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna uly ähmiýet berýärler. Taraplar ulgamyň düzümlerini doly güýjünde herekete getirmäge, hususan-da, Demirgazyk — Günorta halkara ulag geçelgesini bilelikde netijeli ulanmaga taýýardyklaryny tassykladylar.

Goňşy ýurduň awtomobil ýollaryny gurmak babatda hyzmatdaşlygyň oňyn tejribesini toplandygyny kanagatlanma bilen belläp, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy we Eýran Yslam Respublikasynyň Prezidenti bu ugurda gatnaşyklary berkitmegiň zerurdygyny nygtadylar. Şunuň bilen baglylykda, türkmen halkynyň Milli Lideriniň geçen ýylyň maýynda Eýrana amala aşyran resmi saparynyň dowamynda türkmen-eýran serhedinden Türkmenistanyň Gumdag şäherine çenli uzynlygy 242 kilometr bolan awtomobil ýoluny gurmak barada ylalaşygyň gazanylandygy bellenildi we eýran kompaniýalaryna bu taslama gatnaşmak teklip edildi. Şeýle hem geçen ýylyň noýabrynda Aşgabatda iki ýurduň degişli edaralarynyň arasynda bu awtomobil ýoluny gurmak boýunça hyzmatdaşlyk hakynda Ähtnama gol çekildi.

Milli Liderimiz demir we awtomobil ýollary arkaly ikitaraplaýyn ýük gatnawlaryny artdyrmagyň zerurdygyny belläp, “Sarahs” we “Inçeburun” demir ýol geçiriş nokatlaryndan geçirilýän harytlaryň möçberini artdyrmagy teklip etdi we ýurdumyzyň bu ugurda eýran tarapy bilen bilelikde işlemäge taýýardygyny tassyklady. Gazagystan — Türkmenistan — Eýran demir ýolunda ýük daşalyşyny işjeňleşdirmek, bu ugur boýunça awtomobil ýük daşamalarynyň möçberini artdyrmak maksady bilen, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy üçtaraplaýyn esasda işlemek başlangyjyny öňe sürdi hem-de bu işe üç ýurduň kompaniýalaryny çekmegiň maksadalaýyk boljakdygyny belledi. Türkmenistanyň Türkmenbaşy Halkara deňiz porty bilen Eýran Yslam Respublikasynyň Amirabad portunyň arasynda doganlyk port gatnaşyklary barada özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekilmegi deňiz ulagy pudagynda geljegi uly taslamalary durmuşa geçirmek üçin möhüm binýady emele getirýär.

Gepleşiklerde türkmen tarapynyň Eýrana iberýän tebigy gazynyň möçberini her ýylda 40 milliard kub metre çenli artdyrmagy meýilleşdirýändigi bilen baglylykda, gaz geçiriji düzümleri döwrebaplaşdyrmak, täze desgalary gurmak we maýa goýumlary çekmek meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Türkmenistanyň çäginde iki sany gaz gysyjy desgany, 125 kilometrlik täze gaz geçirijini gurmak göz öňünde tutulýar. Munuň özi Eýrana iberilýän türkmen tebigy gazynyň goşmaça möçberini «Çaloýuk» gaz ölçeýji desgasyna çenli akdyrmaga mümkinçilik berer. Bu gaz geçiriji taslamalar ýakyn geljekde “swap” usuly arkaly türkmen tebigy gazyny Yrak Respublikasyna we soňra Türkiýä ibermegiň göz öňünde tutulýandygy bilen baglylykda möhüm ähmiýete eýedir. Ermenistan — Eýran — Türkmenistan — Gazagystan üstaşyr ulag geçelgesi boýunça ýük daşamak we bu ugry netijeli peýdalanmak babatda tekliplerini beýan etmek bilen, Eýran Yslam Respublikasynyň Prezidenti ulag pudagynda hyzmatdaşlygyň täze ugruny öňe sürdi.

Umuman, ulag ulgamynyň düzümlerini döwrebaplaşdyrmak we netijeli dolandyrmak, halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek boýunça alnyp barylýan giň gerimli işler ykdysadyýeti durnukly we okgunly ösdürmegi, halkymyzyň durmuş derejesini ýokarlandyrmagy maksat edinýär. Munuň özi hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda amala aşyrylýan durmuş ugurly döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugry bolup durýar.

Aşgabat, 10-njy sentýabr. Şu gün paýtagtymyzda Türkmenistanyň maýa goýum forumy hem-de ugurdaş sergi, ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýokary tehnologiýalary we innowasiýalary çekmek boýunça halkara maslahat, “HI-TECH Türkmenistan — 2024” atly sergi öz işine başlady. Daşary işler, Maliýe we ykdysadyýet ministrlikleriniň hem-de Söwda-senagat edarasynyň bilelikde guramagynda geçirilýän giň gerimli işewürlik çäreleriniň gün tertibine ýurdumyzda iri taslamalary durmuşa geçirmek we bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmek bilen baglanyşykly meseleler girizildi.

Forumyň işine dünýäniň abraýly bilermenleri, öňdebaryjy milli we halkara nebitgaz, energetika, gurluşyk, ulag-kommunikasiýa kompaniýalarynyň, halkara guramalaryň, maliýe düzümleriniň, ylmy merkezleriň ýolbaşçylarydyr wekilleri gatnaşýarlar. Şeýle hem maslahata türkmen tarapyndan ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, banklaryň, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň ýolbaşçylary gatnaşdylar.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň maýa goýum forumynda sanly ulgam arkaly çykyş etmegi onuň ähmiýetini has-da artdyrdy. Döwlet Baştutanymyz foruma gatnaşyjylara ýüzlenip, hemmeleri berkarar döwletimiziň Garaşsyzlygynyň 33 ýyllyk baýramynyň öňüsyrasynda ak şäherimiz Aşgabatda geçirilýän Türkmenistanyň maýa goýum forumynyň, ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýokary tehnologiýalary we innowasiýalary çekmek boýunça halkara maslahatyň hem-de ugurdaş sergileriň öz işine başlamagy bilen tüýs ýürekden gutlady.

Hormatly Prezidentimiz Garaşsyz Türkmenistanda halkara maslahatlary, sergileri, festiwallary, işewürlik duşuşyklaryny geçirmegiň asylly däbe öwrülendigini belläp, milli ykdysadyýetimize iri möçberli maýa goýumlary çekmekde, özara bähbitli halkara hyzmatdaşlygyň gerimini giňeltmekde bu çäreleriň uly ähmiýete eýe boljakdygyna berk ynam bildirdi.

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň nygtaýşy ýaly, durnukly ykdysady ösüşi gazanmak biziň baş maksadymyz bolup durýar. Şoňa görä-de, ykdysadyýetimiziň ähli ugurlaryny gurşap alýan maksatnamalarymyz üstünlikli amala aşyrylýar. Türkmenistanda iri maýa goýum taslamalary durmuşa geçirildi. Şolaryň arasynda Türkmenistan — Hytaý gaz geçirijisini, Ahal welaýatynda tebigy gazdan benzin öndürýän zawody, Balkan welaýatynda polietilen we polipropilen öndürýän gazhimiýa toplumyny hem-de «Garabogazkarbamid» zawodyny görkezmek bolar.

Ertir Türkmenistanyň öz maýa goýum serişdeleriniň hasabyna amala aşyrylýan uly möçberli taslamanyň — Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň esasy tapgyry bolan Arkadagyň ak ýoly bilen Serhetabat — Hyrat gaz geçirijisiniň, şeýle hem Türkmenistan — Owganystan — Pakistan ugry boýunça elektrik, ulag we aragatnaşyk ulgamlarynyň düýbüni tutmak we işe girizmek dabaralarynyň geçiriljekdigini belläp, hormatly Prezidentimiz Türkmenistanyň halkara üstaşyr ulag geçelgelerini ösdürmek ugrunda netijeli işleri alyp barýandygyna ünsi çekdi.

Ýurdumyzyň nebitgaz toplumy hem-de energetika pudagy döwrebap ösdürilýär, sanly ulgamyň mümkinçilikleri giňden ornaşdyrylýar. Diýarymyzda gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri bolan Günden we ýelden elektrik energiýasyny almagyň taslamalary durmuşa geçirilýär. Şeýle hem ýokary tehnologiýalara esaslanýan, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmäge gönükdirilen giň gerimli maýa goýum taslamalarymyz bar diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy we foruma gatnaşyjy daşary ýurtly wekilleri Türkmenistanda nebitgaz, himiýa, energetika, ulag-aragatnaşyk, oba hojalyk pudaklarynda durmuşa geçirilýän taslamalara gatnaşmaga çagyrdy.

Arkadagly Gahryman Serdarymyz çykyşynyň ahyrynda hemmeleri «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylynda geçirilýän bu halkara çäreleriň öz işine başlamagy bilen ýene bir gezek gutlap, hemmelere berk jan saglyk, abadançylyk, alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Hormatly Prezidentimiziň çykyşy uly üns bilen diňlenildi.

Soňra maýa goýum forumyna gatnaşyjylar bu ýerde ýaýbaňlandyrylan giň gerimli sergi bilen tanyşdylar. Sergide sanly ulgam arkaly beýan edilýän maglumatlar we önümleriň köpdürlüligi ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň esasy pudaklarynyň eksport mümkinçiliklerini, daşary ýurt maýadarlarynyň geljegi uly türkmen bazarynda eýeleýän ornuny berkitmäge bolan gyzyklanmalaryny artdyrmak, halkara hyzmatdaşlygy yzygiderli işjeňleşdirmek ugrunda ägirt uly mümkinçilikleriň bardygyny giňden görkezýär. Gözden geçirilişiň çäginde Türkmenistan bilen köp ýyllaryň dowamynda hyzmatdaşlyk edýän, ýurdumyzda bilelikdäki maýa goýum taslamalarynyň durmuşa geçirilmegine işjeň gatnaşýan daşary ýurt kompaniýalarynyň hem öz mümkinçiliklerini, önümlerini görkezýändiklerini bellemek gerek.

Forumyň umumy mejlisinde, ilki bilen, BMG-niň Ýewropa ykdysady komissiýasynyň Ýerine ýetiriji sekretary, BMG-niň Baş sekretarynyň orunbasary T.Molçan sanly ulgam arkaly çykyş etdi. Ol kuwwatly ykdysadyýeti bolan Türkmenistanda geçirilýän giň möçberli forumda çykyş etmäge döredilen mümkinçilik üçin hoşallyk bildirip, häzirki döwürde durmuş-ykdysady ösüş üçin gönükdirilýän maýa goýum serişdeleriniň parahatçylygyň we abadan geljegiň kepilidigini belledi.

Nygtalyşy ýaly, her bir ýurduň ykdysady taýdan durnukly ösüşiniň parahatçylygy, howpsuzlygy, sazlaşykly ösüşi pugtalandyrmagyň möhüm şertidigini köp ýyllaryň tejribesi subut etdi. Türkmenistanda hemmetaraplaýyn ösüşiň üpjün edilmegine, tutuş sebit ähmiýetli taslamalaryň amala aşyrylmagyna uly gyzyklanma bildirilmegi we ykdysadyýete maýa goýumlaryň çekilmegi ýurduň ykdysady taýdan kuwwatlanmagynda bolşy ýaly, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmeginde-de aýratyn ähmiýete eýedir.

BMG-niň Türkmenistandaky hemişelik utgaşdyryjysy D.Şlapaçenko maýa goýum forumynyň ýokary guramaçylyk derejesiniň üpjün edilendigi üçin türkmen tarapyna hoşallyk bildirdi. Onuň belleýşi ýaly, durnukly ösüşe maýa goýumlaryň gönükdirilmegi bagtyýar durmuşyň berkarar edilmegine ýardam berýär. Maýa goýum maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi sazlaşykly ösüşiň baş şertini emele getirýär. Şunda Türkmenistanyň öňe sürýän başlangyçlarynyň ähmiýetlidigini bellemek gerek. Birleşen Milletler Guramasy Bitarap Türkmenistanyň strategik hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi ugrunda edýän tagallalaryna ýokary baha berýär. Munuň özi ýurduň Hökümetiniň Birleşen Milletler Guramasy bilen durnukly ösüş ulgamynda ýola goýýan gatnaşyklarynyň netijeli häsiýete eýe bolýandygyny görkezýär.

Soňra German ykdysadyýetiniň Gündogar komitetiniň Ýerine ýetiriji direktory M.Harms Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň paýtagtynda bolup, halkara ähmiýetli çärä gatnaşmagyň özi üçin belent mertebedigini aýtdy. Soňky ýyllarda Türkmenistanyň ähli ugurlar boýunça sazlaşykly ösüş ýoluna düşendigini bellemek gerek. Munuň özi türkmen halkynyň Milli Lideriniň öňe süren başlangyçlarynyň Türkmenistanyň Prezidentiniň oýlanyşykly syýasaty netijesinde üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň aýdyň beýanydyr.

Daşary ýurt maliýe borçnamalarynyň öz wagtynda ýerine ýetirilmegi ýurdumyzda maýa goýum syýasatynyň ygtybarly häsiýete eýediginiň möhüm görkezijileriniň biri bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan maýa goýum mümkinçiliklerini üstünlikli durmuşa geçirmek maksady bilen, halkara söwda ulgamynda birek-birege hormat goýmak, deňlik, ynanyşmak ýörelgeleri esasynda ýola goýulýan hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine örän jogapkärçilikli çemeleşýär.

Türkmenistan bilen ýangyç-energetika pudagynda köp ýyllaryň dowamynda hyzmatdaşlyk edýän “PETRONAS” kompaniýasynyň ösüş boýunça wise-prezidenti H.Kassim öz çykyşynda halkara ähmiýetli forumyň ýokary guramaçylyk derejesiniň üpjün edilendigi we onuň çäklerinde özara tejribe alyşmak, gatnaşyklary ýola goýmak babatda döredilen mümkinçilikler üçin Türkmenistanyň Prezidentine we türkmen halkynyň Milli Liderine hoşallyk bildirdi. Bellenilişi ýaly, ähli ugurlar boýunça sazlaşykly ösüş ýoluna düşen hem-de kuwwatly ykdysadyýeti bolan Türkmenistanda daşary ýurt kompaniýalarynyň we maýadarlaryň netijeli iş alyp barmaklary ugrunda ähli zerur şertler bar. Bu bolsa işjeň gatnaşyklaryň yzygiderli ösdürilmeginde, bilelikdäki taslamalaryň ýokary derejede amala aşyrylmagynda ähmiýetlidir.

Mejlisiň dowamynda Ýaponiýanyň “Nippon Eхport Investment Insuranсe” agentliginiň başlygy we baş ýerine ýetiriji direktory A.Kuroda sanly ulgam arkaly çykyş edip, Türkmenistanyň gözel paýtagtynda geçirilýän maslahatda çykyş etmäge döredilen mümkinçilik üçin hoşallyk bildirdi. Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmeginiň esasy wezipeleriniň biri bolan maýa goýum syýasaty häzirki döwürde tutuş dünýä ähmiýetli ugurlaryň birine öwrüldi. Munuň özi ykdysady ösüş bilen bir hatarda, parahatçylygyň, howpsuzlygyň, halkara hyzmatdaşlygyň berkidilmeginde-de möhümdir. Ykdysady ösüşe gönükdirilýän maýa goýum serişdeleri ählumumy gün tertibiniň möhüm wezipeleriniň üstünlikli çözülmeginiň baş şertini emele getirýär diýip, A.Kuroda belledi we mejlise gatnaşyjylara üstünlik arzuw etdi.

Russiýa Federasiýasynyň ykdysady ösüş ministriniň orunbasary D.Wolwaç çykyşyny giň gerimli halkara foruma gatnaşmaga iberilen çakylyk üçin hoşallykdan başlady. Häzirki döwürde ýurtlaryň arasynda eksport amallarynyň durmuşa geçirilmegi, maýa goýum maksatnamasynyň amala aşyrylmagy wajyp ugurlaryň hatarynda kesgitlenildi diýip, myhman sözüni dowam etdi. Dünýäde işewürligiň, dürli ugurlar boýunça hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi bilen birlikde, maýa goýum strategiýasynyň işjeň häsiýete eýe bolmagyna möhüm ähmiýet berilýär.

Bütindünýä bankynyň Merkezi Aziýa boýunça maksatnamasynyň ýolbaşçysy we esasy ykdysatçysy D.Naýt Türkmenistanda geçirilýän foruma gatnaşmaga iberilen çakylyk we türkmen topragynda bildirilen myhmansöýerlik üçin hoşallyk bildirip, şeýle halkara çäreleriň geçirilmeginiň ählumumy ösüş maksatnamasynyň üstünlikli ýerine ýetirilmeginiň kepilidigini nygtady. Türkmenistanda häzirki zaman deňiz portunyň işe girizilmegi, awtomobil, demir ýollaryň durkunyň täzelenilmegi, howa menzilleriniň işiniň kämilleşdirilmegi bu ýurtda halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmeginde bolşy ýaly, Türkmenistanyň halkara derejeli üstaşyr ulag geçelgesi hökmünde eýeleýän derejesini hem pugtalandyrýar. Şunda maýa goýum maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi alnyp barylýan işleriň üstünliklere beslenmegine şert döredýär.

BMG-niň Ösüşi utgaşdyrmak boýunça edarasynyň Ýewropa we Merkezi Aziýa boýunça sebitleýin direktory G.Son sanly ulgam arkaly çykyş edip, halkara forumyň sazlaşykly ösüş ýoluna düşen Türkmenistanda geçirilmeginiň ähmiýetine ünsi çekdi. Bellenilişi ýaly, ýurtda maýadarlaryň netijeli işlemekleri üçin ygtybarly hukuk binýady döredildi. Bu bolsa Türkmenistanda maýa goýum taslamalarynyň durmuşa geçirilmegine gatnaşmaga gyzyklanma bildirýän kompaniýalaryň, işewür düzümleriň sanynyň artmagyny şertlendirýär.

BMG-niň Aziýa — Ýuwaş umman sebiti boýunça Ykdysady we Durmuş komissiýasynyň Ýerine ýetiriji sekretarynyň orunbasary H.Toda mejlisde sanly ulgam arkaly çykyş edip, köp ýyllaryň dowamynda Türkmenistanyň BMG we onuň düzümleri bilen netijeli hyzmatdaşlyk edýändigini nygtady. Şeýle-de ol maýa goýum forumynyň ykdysady, durmuş taýdan sazlaşykly ösüş babatda aýratyn ähmiýete eýedigini belledi. Ählumumy maýa goýum maksatnamalarynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi ýurduň eksport kuwwatyny artdyrmaga, üstaşyr ulag geçelgeleriniň mümkinçiliklerini ýokarlandyrmaga we degişli ugurlar boýunça özara tejribe alşylmagyna giň ýol açýar. Munuň özi häzirki döwrüň möhüm ugurlarynyň hatarynda kesgitlenildi.

Halkara forumyň dowamynda türkmen tarapynyň wekilleri hem çykyş etdiler. Çykyşlarda bellenilişi ýaly, häzirki döwürde ýurdumyzda Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan beýik işleriniň hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde, maýa goýum işini alyp barmak üçin ähli zerur şertler döredilýär. Şeýle hem çykyşlarda milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşini häsiýetlendirýän soňky ýyllaryň makroykdysady görkezijileri mysal getirildi. 2023-nji ýylyň, 2024-nji ýylyň birinji ýarymynyň netijeleri boýunça ykdysady ösüş 6,3 göterim derejesinde saklandy. Munuň özi köp babatda haryt öndürýän pudaklaryň önümçiligini ýokarlandyrmak arkaly üpjün edildi.

Ähli ulgamlary öz içine alan hem-de yzygiderli häsiýete eýe bolan düýpli özgertmelere aýratyn üns çekildi. Olar «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy», “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy” ýaly uzak möhletleýin hem orta möhletleýin strategiýalarda kesgitlenen görkezijilere ýetilmegine gönükdirilendir. Öňde goýlan maksatlaryň amal edilmegi maýa goýum strategiýasy bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr. Esasy maýa maliýe serişdelerini çekmek, olaryň innowasiýalaryň ösdürilmegine, ýokary goşmaça bahaly önümçilige, adam maýasyna, ýurdumyzyň ekologik we durmuş-ykdysady howpsuzlygynyň üpjün edilmegine ýardam berýän ulgamlara gönükdirilmegi bu strategiýanyň esasy wezipesidir.

Mejlisiň dowamynda maýa goýum mümkinçiliklerini has doly açmagyň ýollary, ýurdumyzy senagat, ylmy-tehnologik, durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegi höweslendirmegiň gurallary barada netijeli pikir alyşmalar boldy. Foruma gatnaşyjylar şu gezekki halkara çäräniň geçirilmeginiň dünýä giňişliginde özüni ygtybarly hyzmatdaş hökmünde görkezen Türkmenistanyň abraýyny täze derejä çykarýandygyny bellediler.

Halkara maýa goýum forumynyň çäklerinde ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirilip, olaryň barşynda özara bähbitli gatnaşyklary ýola goýmak üçin geljegi uly ugurlar kesgitlenildi.

Soňra forum bölümçelerde öz işini dowam etdi.

* * *

Şu gün Türkmenistanyň maýa goýum forumynyň we ugurdaş sergileriň çäklerinde Ylymlar akademiýasynyň Halkara ylmy-tehnologiýa parkynda Türkmenistanyň ykdysadyýetine ýokary tehnologiýalary we innowasiýalary çekmek boýunça halkara maslahat hem-de sergi öz işine başlady. Iki günläp dowam etjek wekilçilikli forum Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe döredijilik, ykdysady ösüş, abadançylyk ýoly bilen ynamly öňe barýan Watanymyzyň üstünliklerini açyp görkezmäge gönükdirilendir.

Mälim bolşy ýaly, Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen işlenip taýýarlanan sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna laýyklykda, häzirki wagtda Türkmenistanda döwlet we jemgyýetçilik durmuşynyň ähli ugurlaryna dünýäniň ykdysady giňişliginde üstünlikli ulanylýan öňdebaryjy tehnologiýalar işjeň ornaşdyrylýar. Bu, öz gezeginde, dünýä bileleşiginde, ilkinji nobatda, türkmen tarapy bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmaga gyzyklanma bildirýän goňşy we alysdaky ýurtlaryň işewür toparlarynyň wekillerinde uly gyzyklanma döredýär. Şu gezekki foruma gatnaşyjylaryň wekilçilikli düzümi munuň aýdyň güwäsidir. Olaryň arasynda ýurdumyzyň döwlet we hususy düzümleri, dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalary, hususan-da, ýokary tehnologik enjamlary öndürijiler we iberýänler, Koreýa Respublikasyndan, Hytaý Halk Respublikasyndan, Russiýa Federasiýasyndan, Özbegistandan, Gyrgyzystandan, Türkiýeden, Eýran Yslam Respublikasyndan, Germaniýa Federatiw Respublikasyndan, Beýik Britaniýadan, Şwesiýadan we beýleki ýurtlardan ýokary tehnologiýalary, programma üpjünçiligini işläp taýýarlaýjylar bar.

Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasy we “Oguzabat” hojalyk jemgyýeti tarapyndan bilelikde guralan sergi öndürilýän önümler, hödürlenilýän hyzmatlar bilen tanyşdyrmak, uzak möhletli özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmagyň mümkinçiliklerini maslahatlaşmak üçin amatly meýdança öwrüldi. Giň gerimli sergi birnäçe bölümden ybaratdyr. Bölümleriň atlary olaryň tematiki ugruny kesgitleýär: Suw tygşytlaýjy tehnologiýalar; Maliýe tehnologiýalary; Bilim tehnologiýalary; Senagat tehnologiýalary; Elektron söwda; Ekologiýa we durnukly ösüş; Lukmançylyk we biotehnologiýa; “Akylly” şäher we gurluşyk; Ulag we logistika; Oba hojalyk we onuň tehnologiýalary; Energetika we gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri; Maglumat tehnologiýalary we sanly geçiş.

Programma üpjünçiliginiň işläp taýýarlamalaryna, maglumat tehnologiýalary hyzmatlaryna, işewürlik hem-de döwlet edaralary üçin programma çözgütlerine bagyşlanan diwarlyklar ýygnananlarda aýratyn gyzyklanma döretdi. Ykdysady ösüşi diwersifikasiýalaşdyrmagyň ýoluna düşen Türkmenistan sanly özgertmeleriň, ähli ulgamlara innowasiýalary çekmegiň işjeň tarapdary bolmak bilen, iň gowy dünýä tejribelerini öwrenmäge hem-de özleşdirmäge açykdygyny görkezýär. Hut şonuň üçin-de soňky ýyllarda kabul edilen döwlet maksatnamalarynda tutuş ýurdumyzda internete elýeterliligiň giňeldilmegine, öýjükli aragatnaşygyň hiliniň gowulandyrylmagyna möhüm ähmiýet berilýär. Bu çäreler sanly hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmaga, sanly ykdysadyýeti ösdürmek üçin şertleri döretmäge gönükdirilendir.

Bilim ulgamynyň kämilleşdirilmegine uly ähmiýet berilýär. Telekommunikasiýalar we maglumat tehnologiýalary ulgamynda ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlaýan Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň döredilmegi munuň aýdyň mysalydyr. 2016-njy ýylda ýurdumyzda ýene bir ýokary okuw mekdebi — Oguz han adyndaky Inžener-tehnologiýalar uniwersiteti öz gapylaryny giňden açdy. Onuň açylmagy milli ylmyň dünýä derejesine çykýandygyny alamatlandyrdy.

Şu ýylyň tomsunda halkara hukuk derejesine eýe bolan Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Halkara ylmy-tehnologiýa parky geljegi uly ylmy garaýyşlary durmuşa geçirmegiň badalga alýan ýerine öwrüldi. Merkeziň öňünde ylmy barlaglary toplumlaýyn ösdürmek, ýurdumyzyň alymlarynyň oýlap tapyşlarynyň bäsdeşlige ukyplylygyny üpjün etmek, innowasion önümleriň önümçiligini guramak hem-de durmuşa geçirilýän täzeçil taslamalara kiçi we orta telekeçiligi işjeň çekmek boýunça wezipeler goýlandyr. Alnyp barylýan döwlet syýasaty esasynda ýurdumyzyň telekeçileriniň ýokary tehnologiýalar bazaryny üstünlikli özleşdirip, iş ugurlaryny yzygiderli giňeldýändiklerini bellemek gerek.

Sergide döwlet düzümleri — ministrlikler, pudaklaýyn dolandyryş edaralary bilen bir hatarda, ýurdumyzyň hususy kompaniýalary hem öz pawilýonlaryny ýaýbaňlandyrdy. Ählumumy sanly ykdysadyýete geçiş döwründe döwletimiziň yzygiderli goldawlary netijesinde Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary durmuşa geçirilýän innowasion taslamalara işjeň gatnaşýarlar. Sanly we innowasion tehnologiýalaryň merkezi, kanun esasynda döwlet ähmiýetli şäher diýen aýratyn hukuk derejesine eýe bolan, sebitde deňi-taýy bolmadyk Arkadag şäheri türkmen gurluşyk kompaniýalary tarapyndan bina edildi. Bu şäheriň gurulmagy Türkmenistanyň ägirt ykdysady kuwwatyny, ylmy-tehniki ösüşiň belentliklerine tarap ynamly öňe barýandygyny görkezýär.

Bu ýerde emele gelen şäher gurşawynyň esasy aýratynlygy onda ýaşamak, döredijilikli zähmet çekmek, dynç almak üçin iň aňrybaş oňaýly şertleriň döredilmegidir. Şunda häzirki zaman talaplaryna laýyk gelýän sanly tehnologiýalara aýratyn orun degişlidir. “Geljegiň şäheri” diýlip atlandyrylmagyna doly esas berýän Arkadag şäheri durmuşyň ähli ulgamlaryna ýokary tehnologiýalaryň işjeň ornaşdyrylmagyny özünde jemlän ýurdumyzyň ykdysady we ylmy-tehnologik ösüşiniň aýdyň nyşany hökmünde Watanymyzyň täze taryhynyň şöhratly ýyl ýazgysyna girdi.

Innowasiýalary ornaşdyrmak babatda bilelikdäki işleriň mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşmak günüň ikinji ýarymynda açylan Türkmenistanyň ykdysadyýetine ýokary tehnologiýalary we innowasiýalary çekmek boýunça halkara maslahatyň çäklerinde dowam etdi. Özara gyzyklanma eýe bolan dialoga gatnaşmak üçin ýurdumyzyň bilim we ylmy edaralarynyň ýolbaşçylary, jogapkär işgärleri, ýokary okuw mekdepleriniň rektorlary, professor-mugallymlar düzümi, daşary döwletleriň hem-de halkara guramalaryň ýurdumyzdaky wekilhanalarynyň, kompaniýalaryň, ugurdaş düzümleriň wekilleri çagyryldy.

Türkmenistanyň ykdysady ösüş meselelerine we maýa goýum mümkinçiliklerine bagyşlanan umumy mejlisiň barşynda bellenilişi ýaly, ylym-bilim, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak alnyp barylýan giň gerimli işleriň kuwwatly hereketlendiriji güýji bolup çykyş edýär. Häzirki zaman ylmy-tehniki gazanylanlar, bilimler we innowasiýalar ýurdumyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmeginiň, milli ykdysadyýetiň döwrebaplaşdyrylmagynyň, ähli ulgamlarda öňegidişligiň, dünýäniň syýasy, ykdysady, ylmy-medeni giňişliginde Bitarap Watanymyzyň eýeleýän ornuny pugtalandyrmagyň ygtybarly binýady bolup durýar. Şu nukdaýnazardan, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe strategik wezipeleriň, maksatnamalaryň, iri taslamalaryň durmuşa geçirilmeginde halkara talaplara laýyklykda, yzygiderli kämilleşdirilýän we ösdürilýän düýpli ylma aýratyn orun degişlidir.

Çykyş edenleriň nygtaýyşlary ýaly, ýurdumyz gysga döwrüň içinde okgunly tehnologik ösüşi amala aşyrdy. Munuň özi ýokary tehnologiýalary, kompýuterleri ornaşdyrmagy we iň gowy dünýä tejribesini özleşdirmegi möhüm wezipe hökmünde kesgitlän uzak möhletleýin durmuş-ykdysady maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirmegiň netijesinde mümkin boldy. Türkmenistan ylym, tehnika, innowasion tehnologiýalar ulgamynda halkara düzümler, ylmy merkezler bilen hyzmatdaşlygy yzygiderli giňeltmäge hem-de bilelikdäki tagallalary utgaşdyrmaga hemişe taýýardyr. Bu ugurda soňky ýyllarda halkara guramalar, hususan-da, BMG-niň Ösüş maksatnamasy bilen ýola goýlan netijeli hyzmatdaşlyk bellenilmäge mynasypdyr. Munuň özi ýurdumyzyň durnukly ösmegine we Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmegine itergi berýän döwrebap tehnologiýalary ornaşdyrmaga, sanly hyzmatlary ösdürmäge ýardam edýär.

Forumyň işi “Maýa goýum ýagdaýy we maliýe tehnologiýalarynyň geljegi: innowasiýalar, töwekgelçilikler we mümkinçilikler”, “Elektron hökümet, maglumat merkezi, innowasion tehnologiýalaryň ösüşi we “ýaşyl” energetika”, “Emeli aňyň täze döwri” atly bölümçelerde dowam eder. Şeýle hem GFR-iň «Rid Batteries GmbH», HHR-iň «Sinotruk International» we «Shantui» kompaniýalarynyň energetika, ýangyç-energetika toplumy, himiýa senagaty, suw hojalygy ýaly möhüm ugurlarda Türkmenistan bilen hyzmatdaşlygynyň mümkinçilikleri barada tanyşdyrylyş çärelerini guramak göz öňünde tutuldy. Forumyň guramaçylarynyň belleýişleri ýaly, türkmen alymlary we inženerleri tarapyndan işlenip taýýarlanylan emeli aň ulgamyndaky täze taslamanyň tanyşdyrylyş dabarasy şu gezekki çäräniň esasy wakalarynyň biri bolar. Türkmenistanyň ykdysadyýetini sanlylaşdyrmakda möhüm tapgyryň özleşdirilendigini aňladýan bu taslama senagat we döwlet dolandyryşyň dürli ugurlaryna öňdebaryjy tehnologiýalary işjeň ornaşdyrmaga ýurdumyzyň taýýardygyny görkezýär.

Forumyň ikinji gününde ýaş telekeçileri goldamaga we Türkmenistanda sanly ulgamy ösdürmäge gönükdirilen «Hi-Tech Startup Turkmenistan — 2024» atly bäsleşigiň jemi jemlener. Geljekde milli ykdysadyýetimize ornaşdyryp boljak programma üpjünçiligini işläp taýýarlamak we oýlap tapyşlar bilen meşgullanýan ýaşlary ýüze çykarmak hem-de höweslendirmek bäsleşigiň baş maksady bolup durýar. Ýeňijiler öz innowasion taslamalaryny ýurdumyzyň we daşary döwletleriň öňdebaryjy kompaniýalaryna hödürläp, maýa goýumlara, hyzmatdaşlyk maksatnamalaryna elýeterliligi gazanyp bilerler. Ertir bäsleşige gatnaşyjylara degişli diplomlar gowşurylar.

Milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklaryna sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» baş ugry hem-de ösen ýurtlaryň derejesine çykmagyň, bilimlere, innowasiýalara daýanýan ykdysady ösüşiň durnukly depginini üpjün etmegiň möhüm şerti bolup durýar.

Tehnologik taýdan ösen döwletleriň tejribesinden görnüşi ýaly, hut sanlylaşdyrmak işi olara batly depginler bilen öňe gitmäge hem-de dünýäniň öňdebaryjy ýurtlarynyň hataryna goşulmaga mümkinçilik berdi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň Hökümetine, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylaryna ähli derejede halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek babatda tabşyryklary berýär. Türkmenistanyň ösüşiniň geljegi daşarky şertler bilen, ýagny dünýä hojalyk gatnaşyklaryna mundan beýläk-de goşulyşmak, özara bähbitli söwda-ykdysady, maýa goýum hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmek, ylmy-tehniki ösüşiň barşynda özara gatnaşyklaryň täze ugurlaryny ýüze çykarmak, adamzat üçin umumy meseleleriň ylalaşylan çözgütlerini işläp taýýarlamak bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr. Döwlet Baştutanymyz orta möhletli geljekde ykdysadyýetiň ähli pudaklaryna maglumat tehnologiýalarynyň işjeň ornaşdyrylmagyny, barha ýokary depginlere eýe bolýan sanlylaşdyrmak işini degişli tehnologiýalar bilen üpjün edýän howpsuz IT infrastrukturanyň döredilmegini strategik taýdan ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda görkezýär.

Bäsdeşlige ukyplylyk, innowasiýalar, täze iş orunlarynyň döredilmegi köp babatda tehnologiýalaşdyrmak işleriniň depgini bilen kesgitlenilýär. Hormatly Prezidentimiz türkmen halkynyň Milli Lideri, Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan kesgitlenen, sanly tehnologiýalary ulanmak arkaly täze senagat düzümlerini kemala getirmegiň hasabyna çalt depginde döwrebaplaşdyrmak syýasatyny işjeň amala aşyrýar. Bu ugurda 2025-nji ýyla çenli niýetlenen degişli Konsepsiýa durmuşa geçirilip, ol ähli pudaklary tehnologik taýdan özgertmegiň, olary döwlet tarapyndan dolandyrmagyň, ýurdumyzyň ägirt uly serişde we önümçilik kuwwaty esasynda ykdysady bilimleri kemala getirmegiň özboluşly “Ýol kartasydyr”. Konsepsiýa kabul edilen döwlet maksatnamalaryna, uzak möhletleýin geljek üçin meýilnamalara utgaşdyrylandyr.

Häzirki wagtda ählumumy we häzirki zaman meýilleri esasynda emele gelen daşarky täsirleri nazara almak bilen, her bir pudagyň öňünde goýlan wezipelere gaýtadan garamak zerurdyr. Innowasion ösüş ýoluna düşen ýurdumyzda degişli infrastrukturany döretmek, tehniki taýdan üpjün etmek babatda uly işler alnyp barylýar. Şunda şähergurluşyk ulgamynyň ösüşini mysal hökmünde görkezmek bolar. Sanly, maglumat-aragatnaşyk ulgamlaryny we «ýaşyl» tehnologiýalary ulanmagyň giň gerimi milli binagärlik däpleriniň, dizaýnyň häzirki zaman ýörelgeleriniň sazlaşygyny emele getirýän, «akylly» şäher konsepsiýasy esasynda bina edilen Arkadag şäheriniň gurluşygynda-da öz beýanyny tapýar. Şäheriň ähli babatda, şol sanda ekologik taýdan halkara ölçeglere doly laýyk gelýän düzümleri ilatyň rahat we amatly durmuş şertlerini üpjün edýär. Türkmen halkynyň Milli Lideriniň başlangyjy, hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen Köpetdagyň eteginde bina edilen Arkadag şäherinde ornaşdyrylan innowasion tehnologiýalar, sanly çözgütler «akylly» şäher we «akylly» öý ulgamyny döretmäge, bu hyzmatlary uzak aralykdan dolandyrmaga, olaryň kiberhowplara garşy ygtybarlylygyny ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. «Aşgabat-siti» taslamasynda hem iň kämil tehnologiýalary, döwrebap çözgütleri ornaşdyrmak göz öňünde tutulýar.

Ýurdumyzyň çäk taýdan amatly ýerleşmegine, serişde kuwwatyna sebit we sebitara ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmäge oňyn täsir edýän şertler hökmünde garalýar. Şunuň bilen baglylykda, ýangyç-energetika toplumyna döwrebap tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy, nebitgaz känlerinde 3D we 2D barlaglarynyň geçirilmegi nebitgaz pudagyny mundan beýläk-de diwersifikasiýalaşdyrmakda täze mümkinçilikleri açýar. Uglewodorod serişdeleriniň ägirt uly gorlaryna eýe bolan Türkmenistan hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýangyç-energetika toplumyny innowasion taýdan ösdürmäge gönükdirilen giň gerimli strategiýany yzygiderli durmuşa geçirýär.

Elbetde, sanlylaşdyrma işi ulag ulgamyny ösdürmegiň hem möhüm şerti bolup durýar. Ulag pudagynyň kärhanalarynyň hödürleýän hyzmatlarynyň gerimi barha giňeýär. Türkmenistanyň bu ulgamda innowasion sanly tehnologiýalara, dünýä tejribesine esaslanýandygyny bellemek gerek. Bu bolsa halkara üstaşyr ýük daşamalaryň has amatly ugurlaryny ýola goýmaga mümkinçilik berýär. Tehniki we tehnologik taýdan döwrebaplaşdyrmak ýurdumyzyň oba hojalyk toplumyndaky özgertmeleriň-de esasy ugrudyr. Oba hojalyk önümçiliginde halkara tejribä, döwrüň talaplaryna, milli aýratynlyklara laýyklykda, sanly ulgamyň ulanylmagy kiçi hem-de orta telekeçiligi ösdürmek üçin giň mümkinçilikleri açýar. Diýarymyzyň sebitlerinde Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary tarapyndan açylýan täze önümçilik toplumlary sanly tehnologiýalar bilen üpjün edilip, öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmaga ýardam berýär.

Sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy önüm öndürijilere önümi ýerlemegiň ähli tapgyrlaryna onlaýn görnüşde gözegçilik etmäge mümkinçilik berýär. Ol taýýar önümleri ugratmakdan onuň bellenen ýere çenli bolan aralygy, ýola sarp edilen wagt, ýüküň agramy, saklanyş derejesi, ugradylýan ýurduň hem-de alyjynyň ady baradaky maglumatlary berip durýar. Munuň özi bar bolan meseleleri öz wagtynda çözmäge, harytlaryň içerki, häzirki mahabat ýagdaýyny, alyjylaryň isleglerini nazara almak arkaly olary daşarky bazarlara ibermegiň amatly ugurlaryny işläp taýýarlamaga ýardam edýär. Bank hyzmatlary babatda geçirilýän sanly özgertmeler bank bazaryna gatnaşyjylaryň we müşderileriň arasyndaky gatnaşyklaryň düýpli üýtgemegini aňladyp, ilkinji nobatda, hyzmat ediş tizligini artdyrmagy, hyzmatyň dürli ugurlaryny peýdalanmak arkaly müşderileriň wagtyny tygşytlamagy göz öňünde tutýar.

Internetiň ösmegi hem-de smartfonlaryň mümkinçilikleriniň giňelmegi bilen baglylykda, mobil goşundylar möhüm ähmiýete eýe bolýar. Olary ulanyjylar her gün özleriniň hasabyny barlamak, ýerine ýetirilen amallary gözden geçirmek, geçirimleri, hyzmatlaryň töleglerini amala aşyrmak üçin ençeme gezek ulgama girýärler. Hyzmatlaryň sanlylaşdyrylmagy az wagtyň içinde uly göwrümli maglumatlary işläp bilýän kuwwatly, ygtybarly we çeýe tehnologik ulgamyň döredilmegidir, hyzmatlaryň tutuş toplumyny hödürlemekdir. Bu bolsa Türkmenistanyň maliýe-bank edaralaryny tehnologik taýdan özgertmegiň wajyp ugrudyr.

Sanly ulgama geçmekde söwda ulgamyna-da möhüm orun degişlidir. Döwlet Baştutanymyzyň başlangyjy boýunça ýurdumyzda internet arkaly söwdany ösdürmäge hem-de ýerli önüm öndürijileriň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga gönükdirilen toplumlaýyn çäreler amala aşyrylýar. Ykdysadyýetiň beýleki pudaklarynda bolşy ýaly, bu ulgamda-da sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyny, sanly ekoulgamyň, innowasion işewürlik nusgasynyň emele gelmegini nazara almak bilen, netijeli hukuk binýady döredilýär we yzygiderli kämilleşdirilýär. Häzirki döwrüň sarp edijileri amatlylyga, ekologik taýdan arassalyga uly üns berýär, wagtyny tygşytlamaga çalyşýar, özüne aýratyn çemeleşmäni talap edýär. Olar maglumatlary almak üçin sanly tehnologiýalardan, dürli çeşmelerden işjeň peýdalanýarlar. Şeýlelikde, Türkmenistanda söwdany sanlylaşdyrmak ulgamynda esasy iki ugry görkezmek bolar: olar häzirki zaman tehnologiýalaryny işjeň ulanmakdan we müşderileri içgin seljermekden ybaratdyr.

Sanly ulgama geçilmegi ýurdumyzyň hususy pudagy üçin hem oňaýly mümkinçilikleri döredýär. Hormatly Prezidentimiz bu ulgamy goldamaga aýratyn üns berýär. Ösen tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy, iň täze enjamlaryň we programma üpjünçiliginiň herekete girizilmegi, maglumat serişdeleriniň netijeli ulanylmagy bilen birlikde, ulgamdaky sanly özgertmeler dolandyryş çemeleşmelerinde düýpli özgerişlikleri hem göz öňünde tutýar. Munuň özi kärhanalary ösdürmegiň innowasion usullaryna giň ýol açýar. Sanly ulgama geçmegiň netijesinde döredilýän gurallaryň giň gerimli bolmagy hususy işewürligi ýola goýmaga we ösdürmäge ýardam edýär. Daşary ýurtlarda, dünýäniň islendik sebitindäki işewür hyzmatdaşlar bilen gatnaşyklary ösdürmek üçin amatly şertleri döredýär.

Ýurdumyzda ýokary tehnologiýaly pudaklary, hususan-da, elektron senagaty ösdürmäge kuwwatly itergi berildi. Türkmen hünärmenleri tarapyndan işlenip taýýarlanylan täze sanly önümleriň durmuşda giňden ulanylýandygy bellärliklidir. Olar hili we amatlylygy boýunça daşary ýurtlaryň sanly önümlerinden birjik-de pes däldir. Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 26-njy iýulynda geçirilen mejlisinde «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, milli programma önümlerini döretmekde we ýörite enjamlary öndürmekde ýöriteleşen kiçi hem-de orta telekeçiligi goldamak boýunça çäreleri görmegiň göz öňünde tutulýandygy barada aýdyldy. “Tehno Merkez” ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti tarapyndan ýurdumyzda dürli görnüşli serwer, maglumat saklaýjy we kiberhowplardan goraýjy enjamlaryň önümçiligini ýola goýmagyň maksadalaýykdygy öwrenildi. Şunuň bilen birlikde, geljekde serwer enjamlaryna abatlaýyş, tehniki goldaw bermek işlerini, “akylly” şäher, “akylly” öý ulgamlary üçin zerur bolan enjamlaryň önümçiligini ýola goýmak göz öňünde tutulýar. Munuň özi goşmaça iş orunlaryny döretmäge, işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berer.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmäge uly üns berilýändigini, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçilikleri ýola goýmakda maksatnamalaýyn çäreleriň durmuşa geçirilýändigini nygtady. Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda serwer, maglumat saklaýjy we kiberhowplardan goraýjy enjamlaryň önümçiligini ýola goýmak baradaky teklibi goldap, bu ugurda degişli işleri geçirmegi tabşyrdy.

Öňdebaryjy tehnologiýalar hyzmatlar ulgamyny hem düýpli özgerdýär. Mälim bolşy ýaly, häkimlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň önümçilik işini awtomatlaşdyrmak, bellige we hasaba almak işini ýeňilleşdirmek maksady bilen hem-de raýatlara amatly bolar ýaly, Türkmenistanyň döwlet hyzmatlarynyň e.gov.tm bitewi portaly döredildi. Bu portal raýatlardyr telekeçilere elektron görnüşde döwlet hyzmatlaryny hödürlemek üçin awtomatlaşdyrylan «Bir penjire» maglumat ulgamy görnüşindedir. Maglumat we telekommunikasiýalar ulgamynda ýerine ýetirilýän işleriň hukuk taýdan kadalaşdyrylyşynyň kämilleşdirilmegi dowam etdirilýär. Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak hem-de «Elektron hökümet» ulgamyny doly derejede herekete girizmek boýunça netijeli işler alnyp barylýar.

Türkmenistanyň Prezidentiniň degişli Kararyna laýyklykda, «Türkmenaragatnaşyk» agentligi ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça ygtyýarly edara diýlip kesgitlenildi. Agentlige ýüklenen wezipeleriň çäklerinde ýerli we öýjükli telefon aragatnaşygy, internet, poçta hyzmatlary, sanly ykdysadyýet, kiberhowpsuzlyk, emeli hemra aragatnaşygy, milli teleradioýaýlymlar, hünärmenleri taýýarlamak ugurlary boýunça işler durmuşa geçirilýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyz sanly we mobil hyzmatlaryň ählumumy elýeterliligini üpjün etmegi esasy meseleleriň biri hökmünde kesgitledi. Pudagyň hünärmenleri öňdebaryjy tehnologiýalara esaslanýan giň gerimli aragatnaşyk ulgamyny döretmäge, aragatnaşyk hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmaga, görnüşlerini artdyrmaga, şol sanda ýurdumyzyň iň çetki künjekleriniň ilaty üçin hem internete elýeterliligi üpjün etmäge gönükdirilen iri taslamalary durmuşa geçirýärler. Şunuň bilen baglylykda, «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy» täzeçil usulda dowam etdirilip, welaýatlary we şäherleri sanlylaşdyrmagyň, olary durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň möhüm şertine öwrülýär.

Sanly aragatnaşyk ýaýlymlary, emeli aň, robotlaşdyrmak — häzirki wagtda bularyň ählisi biziň gündelik durmuşymyzyň aýrylmaz bölegine öwrüldi. Şol bir wagtyň özünde, sanly tehnologiýalar ýokary bilimli hünärmenleriň taýýarlanylmagyny talap edýär. «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy» bu ugurda öňde goýlan wezipeleri çözmäge gönükdirilendir. Onuň durmuşa geçirilmegi maglumat gurşawynyň döredilmegini, jemgyýetiň aň-bilim mümkinçilikleriniň artdyrylmagyny, halkara ülňüleriň derejesinde ugurdaş usullaryň kämilleşdirilmegini üpjün etmekden ugur alýar. Şu maksat bilen, Gahryman Arkadagymyz tarapyndan başy başlanan giň gerimli özgertmeler häzirki wagtda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda üstünlikli dowam etdirilýär. Ylmy-barlag institutlarynda, ýokary okuw mekdeplerinde, ýurdumyzyň beýleki ugurdaş düzümlerinde düýpli we amaly ylmy barlaglaryň geçirilmegi, olaryň geriminiň giňeldilmegi üçin ähli zerur şertler döredilýär. Şunda 7-nji iýunda geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde döwlet Baştutanymyzyň Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Tehnologiýalar merkezine halkara ylmy-tehnologiýa parky hukuk derejesini bermek hakynda Karara gol çekendigini bellemek gerek. Bu çözgüt alymlarymyza we inženerlerimize daşary ýurtlaryň abraýly ugurdaş merkezleri, şol sanda Halkara ylmy parklaryň assosiasiýasy bilen hyzmatdaşlygy has-da pugtalandyrmaga mümkinçilik berer.

Ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan giň gerimli özgertmeler maksatnamalaryna laýyklykda, ylym-bilim, önümçilik ulgamlaryndaky gatnaşyklar yzygiderli ösdürilýär. Şunda jemgyýetiň intellektual mümkinçiliklerini doly peýdalanmak, ykdysadyýetiň işjeň ösüşini gazanmak, hil taýdan täze derejä çykarmak üçin ylmyň öňdebaryjy gazananlaryny ornaşdyrmak esasy şert bolup, ol ýokary tehnologiýalary, düýpli we amaly barlaglaryň netijelerini peýdalanmak bilen gönüden-göni baglanyşyklydyr.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň milli ykdysadyýeti innowasiýalaşdyrmagy çaltlandyrmak, işewürlik hem-de maýa goýum işjeňligini artdyrmak, ylmy gözlegleri köp talap edýän pudaklarda iş bilen üpjünçiligi ýokarlandyrmak, öňdebaryjy maglumat tehnologiýalaryny jemgyýetiň ähli ugurlaryna ornaşdyrmak boýunça alyp barýan döwlet syýasaty halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär.

Türkmenistanda durmuşa geçirilýän giň gerimli senagatlaşdyrmak maksatnamalaryna laýyklykda, iri senagat kärhanalary guruldy we gurluşyklary dowam edýär. Durmuş-hojalyk, beýleki maksatly köp sanly desgalar ýaly, bu önümçilik toplumlary hem elektrik energiýasy bilen ygtybarly, bökdençsiz üpjün edilmegi talap edýär. Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda bu möhüm pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny düýpli döwrebaplaşdyrmak hem-de pugtalandyrmak boýunça Gahryman Arkadagymyz tarapyndan başy başlanan netijeli işler üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Pudagy ösdürmäge ägirt uly maýa goýumlaryň gönükdirilmegi bilen, soňky ýyllarda energetika senagatynyň önümçilik kuwwaty ep-esli artdy. Munuň özi diňe bir ýurdumyzyň içerki isleglerini kanagatlandyrmaga däl, eýsem, elektrik energiýasynyň daşary ýurtlara eksport edilýän möçberini-de ýylsaýyn artdyrmaga mümkinçilik berýär. Şu ýylyň birinji ýarymynda Energetika ministrligi tarapyndan önümleri öndürmegiň we işleri ýerine ýetirmegiň meýilnamasynyň 108,4 göterim berjaý edilmegi hem pudagyň durnukly ösüşiniň üpjün edilýändigini aýdyň görkezýär.

Türkmenistanda elektroenergetika pudagyny ösdürmegiň degişli Konsepsiýasyna laýyklykda, Diýarymyzyň ähli künjeginde dünýäniň meşhur önüm öndürijileriniň öňdebaryjy enjamlary bilen enjamlaşdyrylan häzirki zaman gaz turbinaly elektrik stansiýalary, ýokary woltly elektrik geçiriji ulgamlar, paýlaýjy elektrik beketler bina edildi we işe girizildi. Paýtagtymyzyň, beýleki şäherleriň, ilatly ýerleriň energiýa üpjünçilik ulgamlary täzelenildi. Pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça amala aşyrylýan işleriň çäklerinde soňky ýyllarda onuň düzüminiň üsti gaz turbinaly elektrik beketler, şol sanda Aşgabatda, Ahal, Balkan, Lebap, Daşoguz welaýatlarynda gurlan elektrik beketler bilen ýetirildi. Mary DES-inde ýurdumyzda ilkinji utgaşykly bug-gaz elektrik stansiýasy işe girizildi.

Häzirki wagtda Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy etrabynda kuwwaty 1574 megawat bolan, utgaşykly dolanyşykda işleýän elektrik stansiýasynyň gurluşygy alnyp barylýar. Geçen ýylyň noýabrynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda onuň düýbüni tutmak dabarasy geçirilipdi. Bu iri desga ýurdumyzda kuwwaty boýunça ikinji elektrik stansiýasy bolar. Ol senagat taýdan barha ösýän Balkan welaýatynyň sarp edijilerini elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün eder. Stansiýanyň öndürýän elektrik energiýasynyň artykmaç bölegi ýurdumyzyň bitewi halkalaýyn energoulgamyna gönükdiriler, şeýle hem ony goňşy ýurtlara ibermäge mümkinçilik dörär. Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň işe girizilmegi-de elektrik stansiýalarynyň bökdençsiz işledilmegi üçin giň mümkinçilikleri açýar.

Ýurdumyzda gaýtadan dikeldilýän energiýa serişdeleriniň öndürilmegine uly üns berilýär. Balkan welaýatynda gurluşygy alnyp barylýan köpugurly Gün we ýel elektrik stansiýasy gurulýan täze, döwrebap obalary ekologik taýdan arassa elektrik energiýasy bilen üpjün etmäge şert döreder. Diýarymyzda gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini döretmek boýunça işler geljekde-de giň gerimde dowam etdiriler.

Ýurdumyzyň energiýa kuwwatlyklaryny sebitleriň arasynda paýlamak, elektrik geçirijileriň kadaly işlemegini gazanmak maksady bilen, halkalaýyn ulgamy döretmek wezipesi öňde goýlup, bu ugurda netijeli işler alnyp baryldy. Bu taslamanyň birinji tapgyry bolan Ahal — Balkan bölegi 2021-nji ýylda guruldy. Taslamanyň Mary — Ahal bölegi bolsa 2023-nji ýylda işe girizildi. «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda taslamanyň üçünji tapgyrynyň — Balkan — Daşoguz böleginiň gurluşygy tamamlanyp, ulanmaga berildi. Şeýle-de bu tapgyryň çäklerinde her biriniň güýjenmesi 500 kilowolt bolan «Balkan» we «Daşoguz» elektrik beketleri guruldy. Jemi uzynlygy 572 kilometre ýetýän Balkan — Daşoguz elektrik geçirijisini çekmek boýunça ähli işleriň ýurdumyzyň gurluşykçylary tarapyndan amala aşyrylandygyny bellemek gerek. Bu möhüm taslamanyň durmuşa geçirilmegi Türkmenistana Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda ilkinjileriň hatarynda bitewi halkalaýyn energoulgamy döretmäge mümkinçilik berdi. Energiýa halkasy welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň energiýa ulgamlarynyň arasynda özara baglanyşyk arkaly Diýarymyzyň energiýa ulgamynyň ygtybarlylygyny üpjün eder. Şonuň netijesinde, energiýa bloklaryny, elektrik beketlerini, elektrik geçiriji ulgamlary sarp edijilere päsgel bermezden bejermek hem-de döwrebaplaşdyrmak mümkin bolar.

Täze tehnologiýalary we ylmyň gazananlaryny ornaşdyrmak esasynda milli ykdysadyýeti döwrebaplaşdyrmak hem-de diwersifikasiýalaşdyrmak arkaly Türkmenistan häzirki döwürde bu ugurda işjeň syýasaty alyp barýar. Ähli gyzyklanma bildirýän daşary ýurt döwletleri, halkara guramalar we dünýäniň öňdebaryjy kompaniýalary bilen netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmek bu syýasatyň esasy ugurlarynyň biridir. Şunuň bilen baglylykda, şu ýylyň başyndan bäri birnäçe duşuşyklar geçirildi. Olaryň dowamynda ýurdumyzyň elektroenergetika pudagynda iri taslamalary amala aşyrmak bilen bagly meseleleriň giň toplumy ara alnyp maslahatlaşyldy.

4-5-nji aprelde türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Täjigistan Respublikasyna resmi sapary amala aşyrdy. Gahryman Arkadagymyzyň Prezident Emomali Rahmon bilen geçiren gepleşikleriniň netijeleri boýunça möhüm ylalaşyklar gazanyldy we ikitaraplaýyn resminamalara gol çekildi.

Milli Liderimiz hyzmatdaşlygyň geljegi uly ugurlarynyň biri hökmünde elektroenergetika pudagyna garamagy teklip etdi. Gürrüň, hususan-da, türkmen elektrik energiýasyny Özbegistanyň üsti bilen Täjigistana ibermek barada barýar. Bu mesele geçen ýylyň awgustynda Türkmenistanyň, Täjigistanyň, Özbegistanyň döwlet Baştutanlarynyň sammitiniň çäklerinde Aşgabatda bolan duşuşygyň barşynda Prezident Emomali Rahmon bilen ara alnyp maslahatlaşylypdy. Şunda iki ýurduň elektroenergetika pudagynda hyzmatdaşlyk etmek babatda oňyn tejribesiniň bardygy bellenildi. Halk Maslahatynyň Başlygy Türkmenistanyň şeýle gatnaşyklary dikeltmäge we ony yzygiderli esasda amala aşyrmaga, elektrik energiýasyny, tebigy gazy ibermegiň tehniki, guramaçylyk we beýleki meselelerini jikme-jik ara alyp maslahatlaşmaga taýýardygyny tassyklady.

25-nji iýunda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Pakistan Yslam Respublikasynyň senagat we önümçilik boýunça federal ministri Rana Tanwir Hussaini kabul etdi. Duşuşykda senagat, energetika, ulag ulgamlary, söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Bu ulgamlarda hyzmatdaşlyk etmek üçin uly mümkinçilikler bar. Şunuň bilen baglylykda, biziň ýurtlarymyzyň iri energetika we kommunikasiýa taslamalaryna işjeň gatnaşýandyklary nygtaldy. Şol taslamalaryň hatarynda Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan transmilli gaz geçirijisiniň, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan ugry boýunça elektrik geçirijisiniň hem-de optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlarynyň gurluşygyny görkezmek bolar.

Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Pakistan Yslam Respublikasynyň senagat we önümçilik boýunça federal ministri Rana Tanwir Hussain bilen geçiren duşuşygynyň dowamynda bu iri düzümleýin taslamalaryň üstünlikli amala aşyrylmagynyň tutuş sebiti durmuş-ykdysady taýdan depginli ösdürmäge itergi berjekdigine, parahatçylygyň we durnukly ösüşiň möhüm şertine öwrüljekdigine ynam bildirildi.

Döwletara gatnaşyklary giňeltmegiň, hususan-da, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan (TOPH) transmilli gaz geçirijisiniň taslamasyny durmuşa geçirmegiň, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan (TOP) ugry boýunça elektrik geçirijisini, optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlaryny çekmegiň meseleleri 23-nji iýulda Söwda-ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki hökümetara toparyň başlyklarynyň, Türkmenistanyň we Pakistan Yslam Respublikasynyň daşary işler ministrleriniň arasynda geçirilen duşuşygyň hem üns merkezinde boldy. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, Türkmenistan mundan beýläk-de Owganystanyň ykdysadyýetini, durmuş düzümlerini dikeltmäge gönükdirilen anyk ädimleri äder. Munuň şeýledigine döwletimiziň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň sessiýalarynda we beýleki iri halkara forumlarda öňe süren, dünýä jemgyýetçiliginiň giň goldawyna eýe bolan döredijilikli başlangyçlary hem şaýatlyk edýär.

31-nji iýulda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Türkiýe Respublikasynyň energetika we tebigy serişdeler ministri Alparslan Baýraktary kabul etdi. Duşuşygyň barşynda döwlet Baştutanymyz iki ýurduň energetika, senagat, ulag, aragatnaşyk we beýleki ulgamlardaky hyzmatdaşlygynyň ähmiýetini belledi. Hususan-da, Türkmenistandan Türkiýä elektrik energiýasyny ibermek meselesine üns berildi. Häzirki wagtda Hazar deňziniň türkmen kenarynda gurulýan elektrik stansiýasyndan geljekde türk tarapyna elektrik energiýasyny eksport etmegiň meýilleşdirilýändigi aýdyldy. Mälim bolşy ýaly, türkiýeli hyzmatdaşlar dünýäniň öňdebaryjy elektroenergetika kompaniýalary bilen bilelikde Türkmenistanda häzirki zaman elektrik stansiýalarynyň gurluşygy boýunça birnäçe taslamalary durmuşa geçirdiler. Olarda öndürilýän elektrik energiýasy ýurdumyzyň içerki bazaryna, şeýle hem daşary ýurtlara iberilýär.

Meýilleşdirilen çäreleriň çäklerinde Türkiýe Respublikasynyň energetika we tebigy serişdeler ministri Alparslan Baýraktaryň ýolbaşçylygynda paýtagtymyza gelen wekiliýet “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasynyň, ýurdumyzyň Energetika ministrliginiň ýolbaşçylary bilen duşuşyklary geçirdi. Duşuşyklarda ýangyç-energetika, elektroenergetika ýaly pudaklarda döwletara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň geljekki mümkinçilikleri gyzyklanma bildirilip ara alnyp maslahatlaşyldy.

9-njy awgustda Astanada geçirilen Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň altynjy konsultatiw duşuşygynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Türkmenistanyň energetika pudagynda Merkezi Aziýa ýurtlary bilen bilelikde işlemäge taýýardygyny ýene-de bir gezek nygtady. Çykyşynda döwlet Baştutanymyz häzirki zaman şertlerinde halkara energetika hyzmatdaşlygynda, sebitiň ýurtlarynyň energiýa serişdelerine bolan isleglerini kanagatlandyrmakda Merkezi Aziýa döwletleriniň eýeleýän ornunyň ýokarlanýandygyny belledi. Bar bolan we ýakynda dörediljek täze senagat hem-de oba hojalyk kuwwatlyklaryny, infrastruktura desgalaryny, bilelikdäki önümçilik taslamalarynyň durmuşa geçirilmegini nazara almak bilen, Merkezi Aziýa döwletleriniň energiýa serişdelerine barha artýan zerurlyklaryny kanagatlandyrmak strategik maksatdyr. Şeýle ulgam sebitiň ýurtlaryny dünýäniň energetika bazarynda bolup biljek ýaramaz ýagdaýlardan goramalydyr, olaryň ýetirjek täsirlerini peseltmelidir, tehnogen we tebigy häsiýetli garaşylmadyk ýagdaýlarda milli energiýa ulgamlarynyň zerur ätiýaçlyk goruny döretmelidir.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ýurdumyzda elektroenergetika pudagynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak we düýpli döwrebaplaşdyrmak, bu pudak üçin ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak boýunça maksada gönükdirilen işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Bu işler milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýalaşdyrmaga, onuň durnukly ösüşini, ýurdumyzda senagatlaşdyrmagy çaltlandyrmagy, sebitleriň okgunly ösüşini, ata Watanymyzyň halkara energoulgamyna sazlaşykly birleşmegini üpjün etmäge gönükdirilendir.

15-nji iýulda Daşkent şäherinde Türkmen-özbek işewürlik geňeşiniň dördünji mejlisi geçirildi.

Mejlisde türkmen wekiliýetine Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň başlygy M.Gurdow, özbek tarapyna Özbegistanyň Söwda-senagat edarasynyň başlygynyň orunbasary D.Rasulow ýolbaşçylyk etdi.

Mejlisiň dowamynda taraplar iki ýurduň söwda-ykdysady mümkinçiliklerini, hususan-da energetika, ulag, logistika, oba hojalygy, derman senagaty we syýahatçylyk pudaklarynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy giňeltmegiň mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşdylar.

Şeýle-de, iki ýurduň Söwda-senagat edaralarynyň arasyndaky gatnaşyklary has-da işjeňleşdirmek meselelerine garaldy.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» göz öňünde tutulan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek, ilatymyzyň ýaşaýyş şertlerini hem-de durmuş taýdan goraglylygyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmak maksady bilen, karar edýärin:

2025-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan býujetden maliýeleşdirilýän edaralaryň, hojalyk hasaplaşygyndaky kärhanalaryň we jemgyýetçilik birleşikleriniň işgärleriniň aýlyk zähmet haklarynyň, pensiýalaryň we döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberini 10 göterim ýokarlandyrmaly.

2025-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan:

- Beýik Watançylyk urşuna gatnaşyjylaryň pensiýalarynyň aýda iň pes möçberini 2280 manat möçberde;

- Beýik Watançylyk urşuna gatnaşyjylaryň ýanýoldaşlarynyň we tylda zähmet çekenleriň pensiýalarynyň aýda iň pes möçberini 665 manat möçberde;

- Pensiýanyň iň pes möçberini kesgitlemek üçin binýatlyk ululygy 550 manat möçberde;

- Döwlet kömek pullaryny hasaplamak üçin binýatlyk ululygy 520 manat möçberde bellemeli.

Türkmenistan boýunça iň pes aýlyk zähmet hakyny 1410 manat möçberde bellemeli we ony aýlyk zähmet haklaryny düzgünleşdirmek üçin ulanmaly.

2025-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan döwlet häkimiýet edaralarynyň, ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralarynyň we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynyň, harby we hukuk goraýjy hem-de kazyýet edaralarynyň, gazet-žurnallaryň redaksiýalarynyň, jemgyýetçilik birleşikleriniň, şeýle hem olaryň esasy gurluş birlikleriniň ýolbaşçylarynyň aýlyk zähmet haklarynyň möçberini tassyklamaly.

Zähmet haklaryny ýokarlandyrmagy edaralaryň, kärhanalaryň we guramalaryň gurluşyny kämilleşdirmegiň, önümçilik kuwwatlyklaryndan peýdalanmagyň netijeliligini we işgärleriň zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmagyň hem-de peýdalanylmaýan içerki mümkinçilikleri ulanmagyň hasabyna üpjün etmeli.

12-nji iýulda Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisiniň dowamynda wise-premýer H.Geldimyradow 2024-nji ýylyň ýanwar – iýun aýlarynyň makroykdysady görkezijileri barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, hasabat döwründe ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň we sebitleriň durnukly ösüşi babatda görlen çäreleriň netijesinde jemi içerki önümiň durnukly ösmegi üpjün edildi. Bu görkeziji senagat pudagynda 3,6 göterime, gurluşykda 9,3 göterime, ulag we aragatnaşyk pudagynda 7,3 göterime, söwdada 7,8 göterime, oba hojalygynda 5,8 göterime we hyzmatlar ulgamynda 7,9 göterime deň boldy.

Geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,5 göterim artdy.

Şu ýylyň birinji ýarymy boýunça bölek satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 11,1 göterim köpeldi.

Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2023-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,4 göterim ýokarlandy. Hasabat döwründe aýlyk zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary hem-de talyp haklary öz wagtynda we doly maliýeleşdirildi.

Şeýle hem “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 – 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň” ýerine ýetirilişi barada hasabat berildi.

Aşgabatda Türkmenistanyň BSG-na goşulmagyna taýýarlyk bilen baglanyşykly ykdysatçylar üçin okuw kursy geçirilýär.

Bu okuw, Bütindünýä Söwda Guramasyna (BSG) goşulmak üçin işjeň işleýänligi sebäpli, Türkmenistandaky ykdysatçylar üçin niýetlenendir. USAID-iň Merkezi Aziýa Söwda Maksatnamasy tarapyndan Türkmenistanyň maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň goldawy bilen gurnalan bu üç günlük seminar, gatnaşyjylary halkara söwda syýasatynyň esasy düşünjeleri, tejribeleri we durmuşa geçirilmegi, şeýle hem dürli ugurlar bilen tanyşdyrmak, Hasaplama umumy deňagramlylygy (Computable General Deilibrium Modeling) modellemäge aýratyn üns bermek üçin döredildi. Seminara çagyrylan hünärmen ABŞ-nyň Kolorado uniwersitetinden Ykdysadyýet ylymlarynyň doktory Maýls Laýtdyr.

-Tanyşdyryşlar, halkara bazarlarynda islegiň, üpjünçiligiň we bahalaryň özüni alyp barşyny beýan edýän adaty deňagramlylyk ykdysady nazaryýetiniň düşündirişini, halkara söwda syýasatynda CGE modelleriniň ulanylyşynyň mysallaryny öz içine alýar. CGE modellemekde amaly tejribe almak üçin birnäçe “maketlar” maşk hökmünde ulanylar diýip, Türkmenistanyň maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň BSG bilen hyzmatdaşlyk bölüminiň müdiri Ylham Ýaraşow düşündirdi.

-Seminaryň ahyrynda has çylşyrymly söwda nazaryýeti we modelleri hödürlener. Gatnaşýanlara kompýuter simulýasiýalaryny ulanyp söwda we ykdysady meseleleri derňemek we seljermek üçin belli söwda modelleri we giňişleýin maglumatlar toplumy berler.

Kurs programma üpjünçiligi bilen işlemegi we ykdysady synaglary we amaly sapaklary geçirmegi öwrenmek boýunça interaktiw leksiýalar we topar bölümleri görnüşinde geçirilýär.

Türkmenistanyň maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň hünärmenlerinden başga-da, bu treýninge Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň, Türkmenistanyň Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi, Adalat ministrliginiň, Oba hojalygy ministrliginiň, Merkezi bankyň, Döwlet gümrük gullugynyň, Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň, Türkmenistanyň Gurluşyk we binagärlik ministrliginiň, Türkmenistanyň Dokma senagaty minstrliginiň, «Türkmenstandartlary» baş döwlet gullugynyň we “Türkmennebit”, “Türkmengaz”, “Türkmenhimiýa” Döwlet konserniniň wekilleri gatnaşdylar.

Geçen hepdede Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynyň söwdalarynda geleşikleriň 16-sy hasaba alyndy.

Daşary ýurt puluna Birleşen Arap Emirlikleriniň, Türkiýäniň, Owganystanyň, Özbegistanyň telekeçileri «Türkmennebit» döwlet konserniniň kärhanasynda öndürilen suwuklandyrylan gazy, nebit ýol bitumyny, binýatlyk ýagy, gidrousulda arassalanan dizel ýangyjyny satyn aldylar.

Mundan başga-da, daşary ýurt puluna Türkiýäniň, Azerbaýjanyň telekeçilerine boýalan tüýjümek önümler we nah galyndylary ýerlenildi. Geleşikleriň jemi bahasy ABŞ-nyň 15 million 598 müň dollaryndan gowrak boldy.

Ýurdumyzyň telekeçileri içerki bazar üçin jemi bahasy 77 million 81 müň manatdan gowrak bolan polipropileni we nebit ýol bitumyny («Türkmennebit» döwlet konserni), şeýle hem float aýnasyny, el halylaryny we pagta süýümini satyn aldylar.

2024-nji ýylyň 7-8-nji noýabrynda Birleşen Arap Emirlikleriniň (BAE) Abu-Dabi şäherinde “Türkmenistanda söwda, maýa goýum we işewürlik mümkinçilikleri” atly forum geçiriler.

Bu çäre, BAE-nyň paýtagtynda 4-7-nji noýabr aralygynda geçiriljek ADIPEC-2024 halkara nebitgaz sergisiniň we maslahatynyň çäginde gurnalmagy meýilleşdirilýär.

Bu iri halkara serginiň meýdançalarynda Türkmenistanyň maliýe-ykdysady, nebitgaz, energetika kuwwatyny, şeýle hem senagat, söwda, oba we suw hojalygy, daşky gurşawy goramak, ulag we aragatnaşyk ulgamlarynyň mümkinçiliklerini tanyşdyrmak göz öňünde tutulýar. Bu barada 28-nji iýunda Türkmenistanyň Hökümet Mejlisinde habar berildi.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 3-nji maýda sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde şu ýylyň geçen dört aýynda ykdysadyýetimiziň pudaklarynda alnyp barlan işleriň netijelerine seredildi, şeýle hem beýleki käbir meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Mejlisiň dowamynda wise-premýerler gezekli-gezegine aýry-aýry pudaklarda şu ýylyň ýanwar — aprel aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri baradaky hasabatlar bilen çykyş etdiler. Dört aýyň makroykdysady görkezijileri hakynda berlen hasabatda jemi içerki önümiň 6,3 göterim artandygy aýdyldy. 2023-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,4 göterim ýokarlanyp, ykdysadyýetiň pudaklarynda oňyn önümçilik netijeleri gazanyldy. Şu ýylyň başyndan bäri bölek satuw haryt dolanyşygy 11,1 göterim artdy. Döwlet býujetiniň girdeji böleginiň meýilnamasy 102,6 göterim, çykdajy böleginiň meýilnamasy bolsa 97,4 göterim ýerine ýetirildi. Ýanwar — aprel aýlarynda ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, 2023-nji ýylyň degişli döwrüne görä, 10,4 göterim ýokarlandy. Zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary, talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi. Milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 23,9 göterim ýokarlandy.

Hormatly Prezidentimiz geçen dört aýyň jemleri boýunça gazanylan netijeleri mundan beýläk-de ýokarlandyrmak boýunça degişli işleri geçirmegi dowam etdirmegiň zerurdygyny belledi. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny berkitmek, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmak boýunça maksatnamalaýyn işleri netijeli alyp barmak barada tabşyryklar berildi.

Habar berlişi ýaly, «Türkmennebit» döwlet konserni tarapyndan nebiti çykarmagyň meýilnamasy 102,4 göterim, konserniň nebiti gaýtadan işleýän zawodlary tarapyndan nebiti gaýtadan işlemegiň meýilnamasy 102,9 göterim berjaý edildi. Hasabat döwründe benzin öndürmegiň meýilnamasy 100 göterim, dizel ýangyjyny öndürmegiň meýilnamasy 100,6 göterim, çalgy ýaglaryny öndürmegiň meýilnamasy hem 110,1 göterim ýerine ýetirildi. Şunda Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň nebitgaz toplumynyň işini yzygiderli kämilleşdirmegiň wajypdygyny nygtady.

Dört aýda oba hojalyk pudagynda önümçiligiň ösüş depgini, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 124,4 göterime deň boldy. Bu görkeziji Oba hojalyk ministrligi boýunça 144,2 göterime, Daşky gurşawy goramak ministrligi boýunça 100,1 göterime, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti boýunça 137,9 göterime, «Türkmenpagta» döwlet konserni boýunça 100 göterime, «Türkmengallaönümleri» döwlet birleşigi boýunça 220,9 göterime, «Türkmenobahyzmat» döwlet birleşigi boýunça 107,4 göterime, Azyk senagaty döwlet birleşigi boýunça 113,6 göterime, Maldarçylyk we guşçulyk senagaty döwlet birleşigi boýunça 125,6 göterime, «Türkmen atlary» döwlet birleşigi boýunça 101 göterime barabar boldy. Maýa goýum serişdelerini özleşdirmegiň meýilnamasy 282,6 göterim ýerine ýetirildi.

Hasabat döwründe Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça söwda dolanyşygynyň ösüş depgini, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 104,1 göterime, öndürilen önümleriň ösüş depgini 102,7 göterime, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça oba hojalyk hem-de azyk önümlerini öndürmegiň ösüş depgini 111,7 göterime, senagat önümleriniň öndürilişiniň ösüş depgini 107,2 göterime barabar boldy. Hormatly Prezidentimiz söwda toplumyna degişli önümçilikleri netijeli ulanyp, ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply harytlaryň görnüşlerini artdyrmagyň, ilata edilýän hyzmatlaryň döwrebap bolmagyny gazanmagyň zerurdygyny belledi. Bu işleriň ählisine Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalaryny hem giňden çekmek zerurdyr.

Hökümet mejlisinde beýik akyldar Magtymguly Pyragynyň doglan gününiň 300 ýyllygy mynasybetli ýurdumyzda we daşary döwletlerde meýilleşdirilen çäreleri mundan beýläk-de ýokary derejede guramak üçin degişli taýýarlyk işlerini alyp barmak barada görkezme berildi. Taryhy, medeni, ruhy baýlyklarymyzy gorap saklamaga, ylmy taýdan öwrenmäge hem-de dünýä ýaýmaga bagyşlanan teleradiogepleşiklerini yzygiderli taýýarlamak, bu işleri metbugatda-da giňden beýan etmek möhümdir.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Garaşsyz ýurdumyzda şu ýylyň dört aýynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleriniň kabul edilen maksatnamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini görkezýändigini belledi. Hasabat döwründe jemi içerki önümiň ösüş depgini 6,3 göterime deň boldy. Bu görkeziji senagat pudagynda 3,7 göterime, ulag we aragatnaşykda 7,2 göterime, hyzmatlar ulgamynda 8 göterime, söwdada 8,2 göterime, gurluşykda 5,8 göterime, oba hojalyk pudagynda bolsa 5 göterime deň boldy.

Ýurdumyzda iri senagat, durmuş maksatly desgalaryň, şol sanda täze şäherçeleriň, ýaşaýyş jaýlarynyň, dynç alyş-sagaldyş merkezleriniň, mekdepleriň, çagalar baglarynyň we beýleki desgalaryň gurluşygy dowam edýär. «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynyň maý aýynda ýurdumyzda köp sanly desgalaryň açylyş dabaralary, birnäçe halkara çäreler geçiriler diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, ýakyn wagtda okuwçylaryň tomusky dynç alyş möwsümi we raýatlaryň zähmet rugsady başlanýar. Şunuň bilen baglylykda, ähli jogapkär ýolbaşçylara Awazadaky myhmanhanalary, dynç alyş-sagaldyş merkezlerini, beýleki şypahanalary, welaýatlardaky hem-de Aşgabat şäherindäki çagalar dynç alyş ýerlerini tomus möwsümine talabalaýyk taýýarlamak tabşyryldy.

Düýn paýtagtymyzda ýerleşýän Söwda-senagat edarasynda azyk önümçiliginiň döwrebap tehnologiýalarynyň halkara sergisi öz işine başlady. Ir bilen edaranyň öňündäki meýdançada guralan açylyş dabarasyna ýurdumyzyň bu ugra degişli ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylarydyr hünärmenleri, Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň, daşary ýurt kompaniýalarynyň hem-de köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Watanymyzda azyk bolçulygyny üpjün etmek, ýerli önümçilik kärhanalaryny döretmek we kämilleşdirmek işleriniň yzygiderli alnyp barylmagy netijesinde bu ugurda uly öňegidişlikler gazanylýar. Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi goldamakda, halkara derejesinde bäsdeşlige ukyply ýerli önümleri öndürmekde, importyň ornuny tutýan, eksport ugurly azyk önümçiligi senagatyny kämilleşdirmekde durmuşa geçirilýän maksatnamalar aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Innowasion tehnologiýalaryň, sanly ulgamyň ýokary tizlik bilen ösýän häzirki zamanasynda ähli ulgamlar bilen bir hatarda, azyk senagatynda hem döwrebap tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna uly üns berilýär. Aýratyn hem, soňky ýyllarda ýurdumyzda häzirki zamanyň kämil enjamlary bilen üpjün edilen döwrebap kärhanalaryň sany barha artýar. Söwda-senagat edarasynyň giň zalynda ýaýbaňlandyrylan sergide hem ýurdumyzyň soňky ýyllarda azyk senagatynda gazanan üstünliklerini synlamak bolýar. Şeýle hem, halkara derejeli gözden geçiriliş bu ugurda geljegi uly maksatnamalary durmuşa geçirmegiň giň şertlerini we mümkinçiliklerini açyp görkezmekde möhüm ähmiýete eýedir.

Azyk önümçiliginiň döwrebap tehnologiýalarynyň halkara sergisi öz işini dowam edýär.