Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyz gurýan, döredýän kuwwatly döwlet hökmünde iri taslamalary durmuşa geçirmäge, hususan-da, elektroenergetika pudagynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny berkitmäge aýratyn üns berýär. Ýurdumyz bu möhüm ugry ösdürmek arkaly, diňe bir ilatyň isleglerini kanagatlandyrmak bilen çäklenmän, birnäçe dostlukly döwletlere-de elektrik energiýasyny eksport edýär. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly türkmen elektroenergetikasyny has-da kuwwatlandyrmak bilen baglanyşykly birnäçe möhüm işlere, taryhy wakalara beslendi.

Bilimler we talyp ýaşlar gününde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Kararyna laýyklykda, Mary şäherinde Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň ýanaşyk çäklerinde täze goşmaça okuw binasynyň, umumy ýaşaýyş jaýynyň, ýapyk görnüşli sport desgasynyň we aýlawly ýolda monumentiň dabaraly ýagdaýda düýbüniň tutulmagy pudagyň ýokary derejeli hünärmenler bilen üpjünçiligine berilýän möhüm ähmiýetiň ýene-de bir ýüze çykmasydyr. Ýakyn geljekde 2 müň talybyň bilim almagy üçin niýetlenen täze binalar toplumynyň we 800 orunlyk umumy ýaşaýyş jaýlarynyň gurlup ulanmaga berilmegi bu ugurda täze mümkinçilikleri açar.

3-nji noýabrda ulanylyşa girizilen Mary — Ahal ugry boýunça ýokary woltly asma elektrik geçirijisi hem-de Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda iki sany gaz turbina desgasy pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň üstüni ýetiren iri gurluşyk taslamalarydyr. Şolardan Mary — Ahal ugry boýunça ýokary woltly asma elektrik geçirijisiniň taslamasynyň üstünlikli amala aşyrylmagy hereket edýän energiýa ulgamyny halkalaýyn birleşdirmek boýunça işleriň nobatdaky tapgyrydyr. Şeýle hem «Balkan — Daşoguz» ugry boýunça ýokary woltly asma elektrik geçirijisiniň gurluşygyny 2024-nji ýylda tamamlamak meýilleşdirilýär. Şol gün düýbi tutulan gaz we bug dolanyşygynda işlejek, 4 sany gaz we 2 sany bug turbinalary boljak döwrebap elektrik stansiýasynyň jemi öndürijilik kuwwaty 1574 megawata deňdir. Bu iri desga ýurdumyzda gurulýan kuwwatly elektrik stansiýalarynyň ikinjisidir. Ol senagat taýdan barha ösýän Balkan welaýatynyň sarp edijilerini elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün eder. Onuň öndürýän elektrik energiýasynyň artykmaç bölegini ýurdumyzyň bitewi halkalaýyn energoulgamyna, şeýle hem goňşy ýurtlara ibermäge mümkinçilik dörär.

Halkara meýdançalarda hem türkmen elektrik energiýasyna gyzyklanma barha artýar. Bu babatdaky mümkinçiliklerimizi dünýä çykarmak, halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça Milli Liderimiziň we döwlet Baştutanymyzyň möhüm başlangyçlaryna, köpugurly tagallalaryna aýratyn orun degişlidir. Has anygy, 14-15-nji sentýabrda Täjigistanyň paýtagty Duşenbede geçirilen Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň bäşinji konsultatiw duşuşygynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow çuňňur manyly çykyş etmek bilen, sebit ýurtlarynyň Energetika dialogyny döretmek başlangyjyny öňe sürdi. Bu dünýä ýurtlaryna, hususan-da, goňşy döwletlere elektrik energiýasyny eksport edýän Türkmenistanyň mümkinçiliklerini işjeň ulanmaga we Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde goldaw bermäge gönükdirilen möhüm başlangyç hökmünde häsiýetlendirildi. 26-njy oktýabrda döwlet Baştutanymyz Türkiýe Respublikasyna resmi saparynyň çäklerinde Ankarada geçirilen Türkmen-türk işewürlik maslahatynyň açylyş dabarasyndaky çykyşynda Türkmenistanyň türkiýeli hyzmatdaşlar bilen energetika ulgamynda özara hereketlere açykdygyny, hususan-da, elektrik energiýasynyň bu ýurda iberilmegi boýunça işleri güýçlendirmegiň göz öňünde tutulýandygyny belledi. Noýabr aýynda Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki hökümetara türkmen-eýran toparynyň 17-nji mejlisinde Mary (Türkmenistan) — Maşat (Eýran) elektrik geçirijisiniň türkmen böleginiň gurluşygynyň maliýeleşdirilmegini ýola goýmak hakynda «Türkmenenergo» döwlet elektroenergetika korporasiýasynyň, «Tawanir» kompaniýasynyň we «Sanergy Pishro Export and Energy Promotion» kompaniýasynyň arasynda Çarçuwaly ylalaşyga gol çekilmegi özge döwletlere iberilýän elektroenergiýanyň mukdaryny yzygiderli artdyrmak boýunça ýene bir möhüm ädim boldy.

Noýabr aýynyň başynda Milli Liderimiz Türki Döwletleriň Guramasynyň Astanada geçirilen 10-njy sammitindäki çykyşynda bu guramanyň düzümine girýän ýurtlar tarapyndan energetika pudagynda hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça «Ýol kartasynyň» taýýarlanmagyny teklip etdi. Şonda häzirki wagtda Türkmenistanyň goňşy doganlyk ýurtlar bolan Özbegistana we Gyrgyzystana öz elektrik energiýasyny iberýändigi aýdyldy. Gahryman Arkadagymyzyň ýurdumyzyň elektrik energiýasyny geljekde Hazar deňziniň üsti bilen doganlyk Azerbaýjana we Türkiýä hem iberip boljakdygy baradaky başlangyjy hyzmatdaş ýurtlaryň wekiliýetleriniň goldawyny gazandy.

Gün we ýel elektrik stansiýalarynyň işini ýola goýmak boýunça çäreler hem amaly häsiýete eýe bolup, Diýarymyzda daşky gurşawy goramak, ekologiýa taýdan arassa «ýaşyl» tehnologiýalary ornaşdyrmak maksady bilen, kuwwatlylygy 10 megawata deň bolan Gün we ýel utgaşdyrylan elektrik stansiýasyny gurmak babatda işleriň-de ugrukýandygyny aýratyn bellemelidiris. Hususan-da, ilkinji taslamany durmuşa geçirmek üçin institutymyzyň «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri» ylmy-önümçilik merkezinde-de ylmy-barlag işleri ýokary depginde alnyp barylýar.

2023-nji ýylyň 8-nji dekabrynda geçirilen Hökümet mejlisinde ýylyň 11 aýynda Energetika ministrligi tarapyndan önümleri öndürmegiň, işleri we hyzmatlary amala aşyrmagyň meýilnamasynyň 112,6 göterim ýerine ýetirilendigi, elektrik energiýasyny öndürmegiň ösüş depgininiň 102,7 göterime deň bolandygy aýdyldy. Munuň özi ösüş depgini yzygiderli ýokarlandyrylýan halkara hyzmatdaşlyk boýunça täze gözýetimlere eýe pudagyň işiniň barha ilerledilýändigini görkezýär.

Orazmyrat MÄMMETNUROW.

Türkmenistanyň Döwlet energetika instituty.

«Türkmengaz» döwlet konserniniň «Türkmengazburawlaýyş» müdirliginiň zähmetsöýer gazçylary geçen ýylyň bütin dowamynda, gije bilen gündize parh goýmazdan, gözlegli hem-de döredijilikli işleri alyp baryp, önjeýli zähmet çekdiler. Olar Mary welaýatynyň çäginde bar bolan gazly ýataklarda iş geçirip, ýylyň dowamynda ulanyş, baha beriş guýularynyň birnäçesinden täze gaz akymyny almagy başardylar hem-de tamamlanan 2023-nji ýyly zähmet üstünliklerine beslediler. Gaýratly gazçylar Täze ýyl baýramçylygynyň bellenilýän günlerinde bolsa «Ýylan» gaz känindäki 02 belgili ulanyş, baha beriş guýusyndan senagat taýdan ähmiýetli täze gaz akymyny aldylar. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň sebitlerinde täze gaz ýataklaryny gözlemegiň we özleşdirmegiň hasabyna, tebigy gazyň çykarylýan möçberini artdyrmak babatda öňde goýýan möhüm wezipelerini üstünlikli durmuşa geçirmäge müdirligiň gaýratly gazçylarynyň mynasyp goşant goşýandygyny tassyklaýar. Täze gaz akymynyň alynmagy Täze ýyl baýramçylygyna ajaýyp zähmet sowgady boldy.

«Türkmengazburawlaýyş» müdirliginiň gazçylary şu ulanyş, baha beriş gaz guýusynda tutanýerli zähmet çekip, guýynyň burawlaýyş işlerini 2875 metr çuňluga ýetirdiler. Burawlaýjylar özlerine berilýän kömek-goldawlar hem-de baý iş tejribesi arkaly, agzalan guýudan 2856 — 2852 metr çuňlukdaky aralykdan deşik-deşme işlerini geçirip, tebigy gazyň senagat taýdan ähmiýetli täze akymyny aldylar. Hünärmenleriň aýtmaklaryna görä, guýynyň her gije-gündizdäki gaz çykymy 821 müň kub metre barabardyr. Bu guwandyryjy zähmet üstünligi burawlaýjylaryň 2023-nji ýylyň dowamynda egin-egne berip, agzybirlikli çeken zähmetiniň miwesidir. Alnan tebigy gazyň düzüminiň kükürt-wodorodsyz, arassa bolmagy bu ýatagyň «mawy ýangyjynyň» iň esasy aýratynlygydyr. Ol tebigy gazyň hili babatynda dünýä ölçeglerine laýyk bolmagyny şertlendirýär.

Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylyny ajaýyp zähmet üstünlikleri bilen jemlän «Türkmengazburawlaýyş» müdirliginiň burawlaýjylary Mary welaýatynyň çäginde ýerleşýän beýleki gaz känlerinde-de guýulary burawlamak işlerini ýokary depginde alyp barýarlar.

Welmuhammet GALANDAROW.

Tamamlanyp barýan Arkadag Serdarly bagtyýar ýyly biziň etrabymyz üçin hem düşümli we şowly boldy. Etrabymyzyň zähmetkeşleri hormatly Prezidentimiziň öňümizde goýan jogapkärli wezipelerini berjaý etmek ugrundaky herekete agzybirlik bilen gatnaşyp, ýokary önümçilik görkezijilerini gazandylar. Etrabymyzyň ussat daýhanlary we maldarlary şanly ýylyň geçen on bir aýynda azyklyk bakjanyň 29,5 müň tonnasyny, ýeralmanyň 36,3 müň tonnasyny, etiň 22,13 müň tonnasyny, süýdüň 103 müň tonnasyny, ýumurtganyň hem 48 million sanysyny öndürip, geçen ýylyň deňeşdirilýän döwrüne görä ep-esli ösüş depginini üpjün etdiler. Şonuň netijesinde ýurdumyzyň bazarlary zerur azyk önümleri bilen bolelin üpjün edildi. Şeýle üstünlikler oba adamlaryna hormatly Prezidentimiz tarapyndan giňden goldaw berilmegi arkaly gazanylýar. Şol sebäpli olar döwlet Baştutanymyza özleriniň hoşallyklaryny bildirýärler.

Halal zähmet çekip, bol girdeji gazanýan zähmetkeşlerimiz bagtyýar durmuşda ýaşaýarlar. Dürli pudaklarda arman-ýadaman zähmet çekýän ildeşlerimiziň köpüsi biziň guramamyzyň agzalarydyr. Olary etrabymyzdaky ilkinji guramalaryň 152-si özüne birleşdirýär. Agzalarymyzyň arasynda Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň ýurdumyzy gülledip ösdürmek, halkymyzyň abadan we eşretli durmuşda ýaşamagyny gazanmak ugrunda amala aşyrýan beýik işleri hakynda wagyz-ündew çäreleri geçirilip durulýar. Bulardan başga-da agzalarymyzy we olaryň maşgala agzalaryny goramak, olara hemaýat bermek boýunça maksatlaýyn işler alnyp baryldy. Şanly ýylda önümçilikde şikeslenmeleriň bolmandygy bolsa edilýän tagallalaryň öz netijesini berýändigini görkezýär. Bagtyýar ildeşlerimiz Täze ýyly ruhubelentlik bilen garşylaýarlar we geljek ýylyň has-da rowaçly we üstünlikli boljakdygyna berk ynanýarlar.

Dursunaý KURBANKULYÝEWA,

Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşyklarynyň Çärjew etrap birleşmesiniň baş buhgalteri.

Eziz Watanymyzda milli ykdysadyýetiň esasy ulgamlarynyň biri bolan nebitgaz pudagyny köpugurly ösdürmäge, kämil hünärmenleri taýýarlamaga möhüm üns berilýär. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň 14-nji dekabrynda ýurdumyzda Nebitgaz senagaty we geologiýa işgärleriniň güni dabaraly bellenildi. Häzirki wagtda «Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasy» üstünlikli durmuşa geçirilýär. Energiýa serişdeleriniň ätiýaçlyk gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýän «Galkynyş» gaz käniniň tapgyrlaýyn özleşdirilmegi türkmen tebigy gazyny halkara bazarlara ibermegiň mümkinçiliklerini giňeldýär. Mawy ýangyjyň eksportyny köpugurly esasda ösdürmek strategiýasy durmuşa geçirilýär. Şunda uglewodorod serişdelerini çykarmak mümkinçilikleriniň artdyrylmagyna üns berilýär. Ýurdumyzyň köp künjeklerinde geologik-barlag, gazuw-agtaryş işleriniň giň gerimde geçirilmegi bilen, täze maglumatlar, netijeler alynýar.

Tebigy gazy gaýtadan işläp, dünýä bazarynda isleg bildirilýän önümleri öndürýän döwrebap gazhimiýa toplumlary gurlup, ulanmaga berilýär. Nebit we gaz ýataklarynda netijeli, häzirki döwrüň talaplaryna laýyk gelýän täze innowasion tehnologiýalara, ylmyň soňky gazananlaryna, sanly çözgütlere esaslanýan işler alnyp barylýar. Ýurdumyzda tebigy serişdeler özleşdirilende, oýlanyşykly, daşky gurşawa aýawly çemeleşmek ýörelgeden ugur alynýar. Milli gazhimiýa we nebiti gaýtadan işleýän pudaklaryň geljegi uly bolan meýilnamalary ekologik düzüm bilen berk baglydyr. Ulanmaga berilýän senagat desgalarynda ekologik kadalaryň berjaý edilmegine aýratyn ähmiýet berilýär. Energiýa serişdeleri gazylyp alnanda, önümçilige netijeli gorag serişdeleri ornaşdyrylanda ekologik töwekgelçilikleri azaltmak, döwrebap dolandyryş çözgütlerini ulanmak üçin halkara düzümler bilen hyzmatdaşlyk yzygiderli giňeldilýär.

Ýurdumyzda ýangyç-energetika toplumynyň gazananlaryny giňden ýaýmak, nebitgaz pudagynda halkara hyzmatdaşlygy ilerletmek maksatlarynda halkara forumlar yzygiderli geçirilýär. Forumlarda energiýa serişdeleriniň öndürilmegini, ugradylmagyny we sarp edilmegini gurşap alýan ählumumy energiýa howpsuzlygyny üpjün etmek, gyzyklanma bildirýän hyzmatdaşlar bilen özara gatnaşyklaryň ýörelgeleri, energetika diplomatiýasyny, gaýtadan dikeldilýän energetikany, uglewodorodlary gazyp almakda innowasion tehnologiýalary we nou-haulary ösdürmek, metanyň we ugurdaş gazlaryň zyňyndylaryny azaltmak ýaly meseleler ara alnyp maslahatlaşylýar. Bu wezipeleriň durmuşa geçirilmegi milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklarynyň öňünde giň mümkinçilikleri açýar, täze iş orunlaryny döredýär. Milli ylym-bilim we innowasion tehnologiýalar esasynda öz tebigy baýlyklarymyzy netijeli özleşdirmek ykdysadyýetimizi ösdürmegiň iň ygtybarly girewidir.

Çynar GYLYÇDURDYÝEWA,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymy.

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly ýolbaşçylygynda ýurdumyzy ähli taraplaýyn ösdürmegi maksat edinýän milli maksatnamalar, durmuş-ykdysady özgertmeler ykdysady ösüşiň çaltlanmagynda oňyn şertleri üpjün edýär. Bu ugurda kabul edilen «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» hem-de «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» bellenen wezipeler okgunly durmuşa geçirilýär. Ykdysady ösüşiň gazananlarynyň halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini mundan beýläk-de gowulandyrmaga gönükdirilmegi ýurdumyzda «Döwlet adam üçindir!», «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýen ajaýyp ýörelgeler esasynda adam hakynda edilýän aladanyň subutnamasydyr.

Hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň 24-nji sentýabrynda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisinde eden taryhy çykyşynda: «Durnukly ykdysady ösüş biziň uzak möhletleýin strategiýamyzyň baş maksady bolup durýar. Şoňa görä-de, ykdysadyýetimiziň ähli ugurlaryny gurşap alýan maksatnamalarymyzy hem-de özgertmelerimizi üstünlikli amala aşyrýarys. Döwlet maýa goýum syýasatynyň netijeliligini hem-de işjeňligini has-da ýokarlandyrmak üçin zerur işleri alyp barýarys. Gaýtadan işleýän we önüm öndürýän senagat pudaklaryny çalt depginlerde ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberini yzygiderli artdyrýarys» diýip belläp geçişi ýaly, daşary ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmekde hem tutumly işler durmuşa geçirilýär. 

Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň binýatlyk pudagy bolan ýangyç-energetika, ulag-aragatnaşyk, söwda, senagat ugurlaryndaky özara netijeli hyzmatdaşlyk gatnaşyklary milli ykdysadyýetimizi ösdürmekde möhüm ähmiýete eýedir. Hut şu nukdaýnazardan hyzmatdaşlygyň oňyn tejribesine hem-de ýörelgesine daýanmak bilen, ýurdumyz halkara maýa goýum mümkinçiliklerini netijeli ulanmak, maýa goýum möçberlerini artdyrmak meselelerine we daşary ýurtly işewürler bilen hyzmatdaşlyga aýratyn üns berýär.

Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň daşary ýurtlara amala aşyrýan saparlarynyň dowamynda ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn esasda ykdysady gatnaşyklary pugtalandyrmak we hil taýdan täze derejelere çykarmak babatda gazanylýan ylalaşyklary munuň subutnamasy hökmünde görkezmek bolar. Gahryman Arkadagymyzyň şu ýylyň sentýabrynda Germaniýa Federatiw Respublikasyna iş saparynyň çäklerinde Türkmen-german işewürlik maslahatyna gatnaşmagy täze taryhy döwürde iki ýurduň arasynda ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmäge oňyn itergi berdi. Işewürlik maslahatynyň esasy maksady hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlaryny anyklaşdyrmakdan we geljekki netijeli gatnaşyklary meýilleşdirmek üçin möhüm teklipleri ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat boldy. Ulag-aragatnaşyk ulgamynda, şeýle hem suw serişdelerini dolandyrmak, himiýa pudagy, senagat we gurluşyk önümçiligi hem-de beýleki ugurlarda hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmäge gönükdirilen ylalaşyklaryň ençemesine gol çekilmegi iki ýurduň ykdysady kuwwatyny artdyrmaga, özara bähbitli we netijeli gatnaşyklaryň ösdürilmegine ýardam eder.

Hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň oktýabrynda Türkiýe döwletine saparynyň täze many-mazmun bilen baýlaşdyrylýan döwletara gatnaşyklarynda, iki döwletiň arasyndaky ykdysady hyzmatdaşlykda wajyp ähmiýete eýe bolandygyny aýratyn bellemek gerek. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň gatnaşmagynda geçen Türkmen-türk işewürlik maslahaty maýa goýumlar, energetika, ulag-aragatnaşyk, oba hojalygy, senagat pudaklary, ylym we tehnika ulgamlaryny ösdürmekde bilelikdäki tagallalaryň durmuşa geçirilmegine täze badalga berdi. Şol bir wagtda hem umumy abadançylygyň we durnukly ösüşiň maksatlaryna ýetmekde aýgytly ädim boldy. Umuman aýdanyňda, milli ykdysadyýetiň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmak we ata Watanymyzy ykdysady taýdan has ösen döwletleriň hataryna çykarmak, ýurdumyzyň önümçilik-ykdysady binýadyny berkitmek we döwrebaplaşdyrmak döwlet ykdysady syýasatynyň mazmunyny düzýär.

Bedew bady bilen ösüşlerden-ösüşlere barýan eziz Diýarymyzyň ykdysady kuwwatynyň artmagy ugrunda uly tutumlary durmuşa geçirýän Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, alyp barýan il-ýurt bähbitli, umumadamzat ähmiýetli işleri hemişe rowaç bolsun!

Şirin ARRYKOWA,

Türkmenistanyň Merkezi bankynyň welaýat şahamçasynyň ykdysady seljeriş we jemleýiş bölüminiň baş hünärmeni.

Ýurdumyzda halkyň hal-ýagdaýynyň ýokarlandyrylmagy we Durnukly ösüş maksatlarynyň durmuşa giňden ornaşdyrylmagy üçin uly möçberde maýa goýumlar goýulýar. Bu babatda milli maksatnamalardyr iri taslamalar üstünlikli amala aşyrylýar. «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy» we pudaklaýyn maksatnamalar her ýylda kabul edilýän esasy maliýe resminamasy bolan Döwlet býujeti hakynda Kanunyň esasyny düzýär. Bu hukuk resminamasy bilen, Watanymyzy 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maliýe ugurlary kesgitlenildi.

Ministrler Kabinetiniň 2023-nji ýylyň on aýynyň jemlerine bagyşlanyp, 10-njy noýabrda geçirilen mejlisinde döwlet Baştutanymyz «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasyny Türkmenistanyň Mejlisine ibermek baradaky hata gol çekdi. 25-nji noýabrda Türkmenistanyň Mejlisiniň VII çagyrylyşynyň dördünji maslahatynda degişli kanun taslamasy deputatlar tarapyndan ara alnyp maslahatlaşyldy we biragyzdan goldanylyp, kabul edildi. Kanuna hormatly Prezidentimiziň gol çekmegi bilen, ol metbugatda çap edildi. Onuň görkezijileri barada aýdylanda, 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň umumy girdejileri 102 313,5 million manat möçberinde göz öňünde tutulýar. Býujetiň I derejesiniň girdejileri, ýagny salgytlar we býujete geçirilýän beýleki tölegler boýunça serişdeleriň gelip gowuşýan möçberi 32 865,0 million manat möçberde meýilleşdirilip, 2023-nji ýyl üçin tassyklanan derejesine garanyňda, 12,8 göterim ýokarydyr.

Hususy telekeçilere ählitaraplaýyn goldaw berlip, hususy pudagyň ösüşi üçin ähli şertler döredilýär. Kiçi we orta telekeçiligi mundan beýläk-de höweslendirmek, döwlete dahylsyz bölegiň paýyny geljek ýylda 71,4 göterime ýetirmek maksat edinilýär. Ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň durnukly depginler bilen ösmegi netijesinde, jemi içerki önümiň ösüş depgininiň deňeşdirme nyrhlarda 6,6 göterime çenli ýokarlanmagyna garaşylýar. Daşary söwda dolanyşygynyň möçberi hem artar.

Döwlet býujetinde umumy çykdajylar 102 313,5 million manat möçberinde göz öňünde tutuldy. I derejeli çykdajylar barada aýdylanda, 32 865,0 million manat möçberinde meýilleşdirilip, olaryň köp bölegi raýatlaryň döwlet tarapyndan kepillendirilýän durmuş şertleriniň pugtalandyrylmagyna gönükdiriler. Durmuş maksatly ulgama gönükdiriljek serişdeleriň tutýan paýy 77,3 göterim göz öňünde tutulan. Durmuş ulgamyny maliýeleşdirmek üçin serişdeler Prezident maksatnamalarynda meýilleşdirilen çärelere gönükdirilmek bilen, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da ýokarlanmagyny, ykdysadyýetiň depginli ösüşini üpjün eder.

Döwlet býujetinden durmuş we jemgyýetçilik hyzmatlaryna goýberiljek serişdeleriň 36,6 göterimi bilime, 13,5 göterimi saglygy goraýşa, 2,9 göterimi medeniýete, 37,8 göterimi döwlet durmuş üpjünçilik ulgamyna, 9,2 göterimi ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygyna harçlanar. Birinji synpa barjak mekdep okuwçylaryny netbuk kompýuterleri bilen üpjün etmek üçin ýörite serişdeler göz öňünde tutulan. Kanunda: «Zähmet haky, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň çykdajylarynyň goralan maddalarydyr» diýlip aýratyn bellenilmegi ilatyň durmuş goraglylygynyň kepili hökmünde ertirki güne ynamy has-da artdyrýar.

Hormatly Prezidentimiziň ynsanperwer durmuş syýasatyndan gelip çykýan, asylly däbe öwrülen sahawatly resminama esasynda geljek ýylyň başyndan Türkmenistanda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberi ýene-de 10 göterim ýokarlandyrylar. Kanundan görnüşi ýaly, merkezleşdirilen býujetden Arkadag şäheriniň, Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň býujetleriniň deňeçerligini üpjün etmek üçin olara 2 986,2 million manat möçberde serişdeler bölünip berler. Ýerli býujetiň umumy möçberi 13 755,0 million manat bolar. Şol sanda, Aşgabat şäheriniň býujeti 2 443,1 million manat möçberde meýilleşdirilip, bu görkeziji 2023-nji ýylyň tassyklanan meýilnamasy bilen deňeşdirilende, 10,8 göterim ýokarydyr. Arkadag şäheriniň býujeti 236,7 million manat möçberinde meýilleşdirilen. Ahal welaýatynyň býujeti 1 658,9 million manat bolup, ol üstümizdäki ýyl bilen deňeşdirilende, 7,1 göterim, Balkan welaýatynyň býujeti 1 538,7 million manat möçberde bolup, şu ýyl bilen deňeşdirilende, 9,5 göterim, Daşoguz welaýatynyň býujeti 2 478,5 million manat möçberde kesgitlenip, şu ýylkydan 9,4 göterim, Lebap welaýatynyň býujeti 2 781,1 million manat möçberde bolup, 2023-nji ýyldakysyndan 9,2 göterim ýokarydyr. Mary welaýatynyň 2024-nji ýyl üçin býujeti 2 618,0 million manat möçberde meýilleşdirilip, ol 2023-nji ýylyňky bilen deňeşdirilende, 8,1 göterim ýokarydyr.

Bilşimiz ýaly, «Arkadag şäheri hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň kabul edilmegi bilen, oňa döwlet ähmiýetli şäher hukuk derejesi berildi. Esasy maliýe resminamasy bolan «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda ilkinji gezek bu şäheriň býujeti barada görkezijiler beýan edilen.

Türkmenistanyň Prezidentiniň durmuş-ykdysady syýasatynda maýa goýum işjeňligi uly ähmiýete eýedir. Ýurdumyzyň durnukly ykdysady ösüşi üçin ýeterlik maliýe serişdeleri goýberilýär. Maýa goýum maksatnamasy senagat pudaklarynyň ösdürilmegine, innowasion häsiýetli bilelikdäki kärhanalaryň işiniň giň gerimde ýola goýulmagyna, eksporta gönükdirilen hem-de importyň ornuny tutýan önümçilikleriň geriminiň giňeldilmegine, oba hojalygynda özgertmeleri geçirmegiň hasabyna azyk howpsuzlygyny pugtalandyrmaga, ilatyň durmuş taýdan goraglylygynyň berk berjaý edilmegine gönükdirilen toplumlaýyn çäreleri özünde jemleýär.

Ýurduň ykdysadyýetiniň önümçilik maksatly desgalarynyň gurluşygyna maýa goýumlaryň umumy möçberinden 67,8 göterimi, önümçilik däl maksatly desgalaryň gurluşygyna 32,2 göterimi harçlanar. Geljek ýylda Arkadag şäheriniň ikinji tapgyrynyň gurluşygy batly depginler bilen dowam etdiriler. Hassahanalaryň we saglyk öýleriniň, çagalar baglarynyň, umumybilim berýän orta mekdepleriň, ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygy, şol sanda ýurdumyzyň etraplarynda we şäherlerinde ýaşaýyş jaýyna aýratyn mätäçlik çekýän adamlar üçin jaýlaryň, täze obalaryň, awtomobil ýollarynyň, suw we lagym, gaz, elektrik geçirijileriniň, suw arassalaýjy desgalaryň gurluşyklary göz öňünde tutulan.

«Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanuny milli ykdysadyýetiň pudaklaryny, şeýle hem sebitleriň batly depginler bilen sazlaşykly ösdürilmegini, ilatyň durmuş hal-ýagdaýynyň has-da gowulandyrylmagyny göz öňünde tutýar. Munuň özi tutumly maksatlara hyzmat etmek bilen, ýurduň ykdysady ösüşiniň, halkyň abadançylygynyň ygtybarly binýadyny has-da berkider.

Guwançmyrat AGAÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Ykdysady meseleler baradaky komitetiniň başlygy.

Türkmenistan häzirki wagtda dünýäniň uglewodorod çig mallarynyň gorlaryna baý ýurtlarynyň hataryna girmek bilen, ýangyç-energetika ulgamynda ägirt uly taslamalary işläp taýýarlamakda hem-de olary durmuşa ornaşdyrmakda tutanýerli işleri bitirmegiň hötdesinden gelýär. Bu döwrebap işleriň her birinde «Türkmennebit» döwlet konserniniň buraw işleri müdirlikleriniň zähmet toparlarynyň hem mynasyp paýy bar. Konserniň burawlaýjylary nebitli-gazly ýataklarda dürli maksatly täze guýulary gazmakda, olary senagat taýdan işläp taýýarlamakda, uglewodorod çig mallarynyň çykarylýan möçberlerini artdyrmakda döwrebap işleri amala aşyrýarlar.

Konserniň «Nebitgazburawlaýyş» trestiniň «Goturdepe» buraw işleri müdirliginde bitirilýän işler hem maksada okgunlylygy bilen tapawutlanýar. Bu ajaýyp zähmet üstünligi barada müdirligiň baş geology Meretgylyç Tuwakgylyjow şeýle gürrüň berdi:

— Häzirki zaman dünýäsiniň iň bir kämil buraw desgalaryna we enjamlarydyr tilsimatlaryna eýe bolup, olara başarjaňlyk bilen erk edýän kärhananyň zähmet toparlary has çuň gatlaklara ynamly aralaşyp, täze üstünlikleri gazanýarlar. Watanymyzyň çäklerindäki ýataklardan uglewodorod çig mallaryny gözläp tapmagy şu müdirligiň hünärmenleriniň netijeli zähmetinden üzňe göz öňüne getirmek kyndyr. Goturdepe baýlyklar mesgeninden alynýan nebit çig malynyň möçberi tutuş «Türkmennebit» döwlet konserniniň düzümleri tarapyndan çykarylýan «gara altynyň» üçden birine barabardyr. Häzirki wagtda ynamly özleşdirilýän Demirgazyk Goturdepe meýdançasy bolsa bu ýeriň geljeginiň has-da uludygyna güwä geçýär.

Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli Maksatnamasyny üstünlikli durmuşa geçirmek ugrunda tutanýerli zähmet çekýän müdirligiň burawlaýjylary Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň döredijilik ruhuna mynasyp işleri bitirmegi başarýarlar. Günbatar sebitiň ýerasty ýangyç çig malynyň baý gorlaryna eýe bolan meýdançalarynda şu ýylyň geçen 11 aýynda dag jynslarynyň jemi 44 müň 755 metrine derek, 59 müň 872 metri gazylyp, bellenilen meýilnama 134 göterime barabar amal edildi. Şunda ulanyş maksatly guýulary burawlamakda geçilen çuňluklar 53 müň 567 metre barabar bolup, bu babatdaky tabşyrygyň 157 göterim berjaý edilendigini aýratyn bellemek gerek. Şonuň ýaly-da, hasabat döwründe goturdepeli burawlaýjylar täze guýularyň 12-sine derek 16-synda gazuw işlerini üstünlikli tamamlamagyň hötdesinden geldiler. Şolaryň 14-siniň ulanyş maksatly guýulardygy has-da begendirýär.

— Gazanylýan üstünliklerde Myrat Garaýew, Täçberdi Dädebaýew, Maksat Aşyrmämmedow, Gurbanberdi Täşliýew ýaly öz işlerine ussat halypalaryň ýolbaşçylyk edýän buraw toparlarynyň has saldamly goşantlary bar. Häzirki wagtda burawlaýjylarymyz täze guýularyň ýene ýedisiniň gazuw işlerini ýokary depginde alyp barýarlar. Ol guýulardan hem uglewodorod çig mallarynyň bol akymlaryna garaşýarys. Bize häzirki zaman dünýäsiniň kämil enjamlaryna başarjaňlyk bilen erk edip, has çuň gatlaklara aralaşmagymyz, uglewodorod çig mallarynyň bol akymlaryny tapmagymyz üçin ähli mümkinçilikler döredilýär. Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, amala aşyrýan beýik işleri hemişe rowaç bolsun! — diýip, müdirligiň baş geology Meretgylyç Tuwakgylyjow aýdýar.

Hojaberdi BAÝRAMOW.

«Türkmenistan».

Ýurdumyzyň sebitlerinde täze gaz ýataklaryny gözlemegiň we özleşdirmegiň hasabyna tebigy gazyň çykarylýan möçberini artdyrmak boýunça öňde goýlan möhüm wezipeleri amala aşyrmakda netijeli işler alnyp barylýar. «Türkmengaz» döwlet konserni tarapyndan ulanyş guýularynyň birbada birnäçesini burawlamak, gurluşygyny doly tamamlap, ulanyşa girizmek boýunça düzülen iş meýilnamasyna laýyklykda, konserniň «Türkmengazburawlaýyş» müdirliginiň gazçylary Tagtabazar gaz känindäki 29-njy belgili ulanyş-baha beriş guýusyndan, «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasynyň «Marynebitgazgözleg» ekspedisiýasynyň burawlaýjylary «Galkynyş» gaz känindäki 312-nji ulanyş guýusyndan tebigy gazyň senagat taýdan ähmiýetli gaz akymyny aldylar. Munuň özi gazçylaryň döwletimiziň hemişelik Bitaraplygynyň şanly 28 ýyllygyna hem-de Nebitgaz senagaty we geologiýa işgärleriniň gününe taýýarlan ajaýyp toý sowgady boldy.

«Türkmengazburawlaýyş» müdirliginiň gazçylary tutanýerli zähmet çekip, guýynyň burawlaýyş işlerini 1940 metr çuňluga ýetirdiler. Burawlaýjylar berilýän kömek-goldawlar hem-de burawlamakda toplanan baý iş tejribesi arkaly, 1893 — 1883 metr çuňlukdaky aralykdan senagat taýdan ähmiýetli gaz akymyny aldylar. Bu guwandyryjy zähmet üstünligi birnäçe aýyň dowamynda egin-egne berlip, agzybirlikli çekilen zähmetiň miwesidir. Hünärmenleriň hasaplamalaryna görä, gaz guýusy bir gije-gündizde 226 müň 400 kub metr tebigy gaz berýär. Gazyň düzüminiň arassa bolmagy bu ýatagyň mawy ýangyjynyň iň esasy aýratynlygydyr. Bu bolsa şu ulanyş-baha beriş guýusyndan alynjak gazyň hil babatda dünýä ölçeglerine laýyk bolmagyny şertlendirýär. Hünärmenler guýynyň önüminiň ykdysady taýdan bähbidiniň ýokary boljakdygyny aýdýarlar.

«Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasynyň «Marynebitgazgözleg» ekspedisiýasynyň burawlaýjylary-da dünýä belli «Galkynyş» gaz känindäki 312-nji ulanyş guýusyndan tebigy gazyň senagat ähmiýetli akymyny alyp, ajaýyp zähmet üstünligini gazandylar. Olar buraw işlerini 4590 metr çuňlukda ýerine ýetirdiler. Gazçylar 4527 — 4315 metr aralyklardaky gatlaklarda, jemi 130 metr aralykda geçirilen atyş-partladyş işleriniň netijesinde, senagat ähmiýetli gaz akymyny aldylar. Hünärmenleriň bellemegine görä, ulanyş guýusy her gije-gündizde 1 million 700 müň kub metrden gowrak tebigy gaz berýär. Bu işde ýaş gazçylaryň hem uly goşandynyň bolmagy buýsandyryjydyr. Guýynyň buraw-gurluşyk işlerinde «Galkynyş» gaz käniniň geologik-tehniki häsiýetlerine gabat gelýän, Ýaponiýanyň öňdebaryjy «Sumitomo» kompaniýasynyň oturtma we sorujy-gysyjy turbalary, çüwdürim armaturalary hem-de sütün başlary, şeýle-de ABŞ-nyň dünýä belli kompaniýalarynyň ýokary tehnologiýaly ýerasty enjamlary giňden ulanyldy.

Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylyny üstünlikli jemlemek maksady bilen, Mary welaýatynyň çäginde ýerleşýän beýleki gaz känlerinde-de guýulary burawlamak işleri ýokary depginde alnyp barylýar.

Sapardurdy ÝAÝLYÝEW,

žurnalist.

Gahryman Arkadagymyzyň tagallalary esasynda düýpli döwrebaplaşdyrylan we diwersifikasiýalaşdyrylan nebitgaz toplumy hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda innowasiýalaşdyrylýar. Ýurdumyzyň senagat taýdan ösüşiniň kerwenbaşysy bolan bu toplumyň işçi-hünärmenleri özleriniň hünär baýramçylygyny mynasyp zähmet üstünlikleri bilen garşy alýar. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň diňe oktýabr-noýabr aýlarynda ýetilen sepgitler hem munuň şeýledigine doly şaýatlyk edýär. Hususan-da, «Türkmengaz» we «Türkmennebit» döwlet konsernleriniň, şeýle hem «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasynyň üç ýatagyň — «Galkynyş», Tagtabazar-I we Uzynada ýataklarynyň guýularyndan gazyň senagat akymlaryny alandygy baradaky hoş habarlar tutuş halkymyzy begendirdi. Bu üstünligiň nebitiň we gazyň çykarylýan mukdaryny artdyrmak maksady bilen, ýataklarda täze guýulary barlamaga we işläp taýýarlamaga gönükdirilen milli maýa goýumlarynyň hasabyna gazanylandygy aýratyn bellärliklidir.

Noýabr aýynyň başynda Aşgabatda «Türkmengaz» döwlet konserniniň wekilleri bilen Yragyň elektroenergetika ministriniň ýolbaşçylygyndaky wekiliýetiň arasynda geçirilen gepleşikleriň jemleri boýunça türkmen tebigy gazyny Yrak Respublikasyna ibermek, satyn almak, satmak boýunça ylalaşygyň esasy şertleri hakynda Teswirnama gol çekildi. Resminama laýyklykda, 5 ýylyň dowamynda SWAP ulgamy boýunça Eýranyň çäginden Yraga ýylda türkmen tebigy gazynyň 9 milliard kub metri ugradylar.

Türkmenistanyň Aziýanyň nebitgaz bazarynda tutýan orny barha artýar. Ýurdumyz uglewodorod gorlary boýunça Russiýadan, Eýrandan we Katardan soň dünýäde dördünji orny eýeleýär.

Dünýäde iri gaz känleriniň biri — «Ýaşlar» we «Garaköl» ýataklary bilen bilelikdäki gorlary 27,4 trillion kubmetr möçberde bahalandyrylýan «Galkynyş» gaz käni häzirki wagtda daşary ýurt kompaniýalary bilen hyzmatdaşlykda anyk taslamalaryň çäklerinde özleşdirilýär. 2009-njy ýylyň dekabrynda işe girizilen Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý transmilli gaz geçirijisini birek-birege bähbitli hyzmatdaşlygyň üstünlikli mysaly hökmünde görkezmek bolar. Onuň üsti bilen dostlukly ýurda «mawy ýangyjyň» her ýylda, takmynan, 40 milliard kubmetri eksport edilýär. Ýakyn geljekde bu gaz geçirijiniň dördünji şahasynyň gurulmagy onuň kuwwatyny ýene-de 25 milliard kubmetr artdyrmaga mümkinçilik berer.

Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň taslamasynyň örän uly geosyýasy we geoykdysady ähmiýeti bar. Täze energiýa köprüsi türkmen tebigy gazynyň Günorta Aziýa uzak möhletli ugradylmagyny üpjün etmek bilen çäklenmän, eýsem, tutuş sebitiň durmuş-ykdysady taýdan ösmegi, bu ýerde işewür hyzmatdaşlygyň, parahatçylygyň we durnuklylygyň berkemegine hem kuwwatly itergi berer. Şeýle uly taslamany durmuşa geçirmäge iri maliýe guramalary tarapyndan berilýän uly üns onuň näderejede möhümdigine şaýatlyk edýär.

Daşary ýurt maýa goýumlaryny we kompaniýalaryny öňde goýlan belent wezipeleri çözmäge işjeň çekmek ýangyç-energetika toplumynda döwlet strategiýasynyň esasy ugry bolup durýar. Bu ugurda energetika ulgamynda amatly maýa goýum gurşawy we uzak möhletleýin, birek-birege bähbitli hyzmatdaşlyk üçin zerur şertler döredilýär. Häzirki wagtda Türkmenistan öňdebaryjy tehnologiýalara eýe bolan iri daşary ýurt kompaniýalary, şeýle hem maliýe düzümleri we halkara guramalary bilen işjeň gatnaşyklary ýola goýdy. Olaryň hatarynda iri «Galkynyş» gaz känini özleşdirmäge gatnaşýan, «Bagtyýarlyk» şertnamalaýyn çäkde önümi paýlaşmak hakynda ylalaşyk esasynda gözleg, özleşdirmek işlerini alyp barýan, «Malaý» ýatagynda kuwwatly gaz gysyjy bekedi işe girizen Hytaýyň milli nebitgaz korporasiýasy (CNPC) bar. Indi köp ýyllaryň dowamynda Hazar deňziniň türkmen böleginde we onuň kenarýaka zolagynda önümi paýlaşmak hakynda ylalaşygyň esasynda «Dragon Oil» (BAE), «Petronas» (Malaýziýa), «Eni» (Italiýa) we beýleki kompaniýalar üstünlikli işleýär. 2021-nji ýylyň ýanwarynda «Dostluk» ýatagynyň uglewodorod serişdelerini bilelikde gözlemek, işläp geçmek we özleşdirmek hakynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Azerbaýjan Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama gol çekilmegi Hazar deňziniň uglewodorod serişdeleriniň gazylyp alnyşyny artdyrmakda täze gözýetimleri açýar.

Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumyny (TNGIZT) we Seýdiniň nebiti gaýtadan işleýän zawodyny ösdürmegiň Konseptual strategiýasynyň işlenip düzülmegi nebiti gaýtadan işleýän pudagy ösdürmäge gönükdirilendir. Häzirki wagtda TNGIZT-de nebiti gaýtadan işlemekden alynýan önümleriň köp sanly görnüşleri we markalary öndürilýär. Olaryň arasynda suwuklandyrylan nebit gazy, awtomobil benzininiň we dizel ýangyjynyň dürli markalary, sintetik we ýarym sintetik ýaglar, nebit koksy, dürli markaly nebit bitumlary bar. Soňky ýyllarda zawodlar toplumynyň önümleriniň görnüşleriniň üstüne «Jet A-1» uçar kerosini, polipropilen örtükleri, awtomobiller üçin sintetik ýaglar goşuldy. Şeýle hem «Euro-5» we «Euro-6» talaplaryna laýyk gelýän ýokary oktanly, ekologiýa taýdan arassa «AI-98» benziniň önümçiligi ýola goýuldy.

Wodorod ýangyjyny öndürmegi ýola goýmak ýurdumyz üçin täze we geljegi uly ugurdyr. Türkmenistanyň wodorod energiýasy babatda halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmek boýunça 2022-2023-nji ýyllar üçin «Ýol kartasynyň» tassyklanylmagy bu ugurdaky işlere badalga berdi. Ol ýokary derejeli hünärmenler bilen üpjün edilen we häzirki zaman tehnologiýalary esasynda hereket edýän eksporta ugrukdyrylan wodorod energetikasy pudagyny döretmäge gönükdirilendir. Ony amala aşyrmagyň ileri tutulýan ugry howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meseleleri çözmekde uly ähmiýeti bolan pes uglerodly energetikany ösdürmek boýunça öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmakdan ybaratdyr.

Oraznazar HEŞDEKOW,

«Nebit-gaz» gazetiniň bölüm müdiri.

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzyň ähli ulgamlarynda halkymyzyň bagtyýar ýaşamagyna gönükdirilen tutumlaryň netijesinde gazanylýan ösüşler döwletimiziň şanyna şan goşýar. Ýurtda agzybirligi we asudalygy pugtalandyrmakda, daşary ýurtlar bilen hoşniýetli, dostlukly gatnaşyklary ýola goýmakda we yzygiderli ösdürmekde alnyp barylýan netijeli işler döwlet syýasatynyň özenini düzýär. Ata Watanymyzy ösdürmek, halkymyzyň parahat durmuşda ýaşamagyny üpjün etmek, milli ýörelgelerimizi dabaralandyrmak hormatly Prezidentimiziň ynsanperwerlige ýugrulan ýörelgeleriniň içinden eriş-argaç bolup geçýär.

Ýurdumyz döwlet Garaşsyzlygyna eýe bolmak bilen, ilkinji nobatda, içeri we daşary syýasatyny hem-de döwletliligiň milli ýörelgelerini özbaşdak işläp düzmäge, ynamly ösdürmäge, demokratik döwletini we raýat jemgyýetini esaslandyrmaga doly hukuk gazandy. Türkmen halkyna bagtyýarlygyň bedew batly ösüşleriniň ýaran bolan, ýagny Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda amala aşyrylýan oňyn özgertmeleriň hem-de il-ýurt bähbitli, umumadamzat ähmiýetli başlangyçlaryň hukuk esaslary yzygiderli berkidilýär.

Garaşsyz döwletimiziň aýdyň geljegini üpjün etmäge gönükdirilen bu ynsanperwer syýasatyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde milli ykdysady ulgamda täze önümçilik gatnaşyklary emele geldi.

2023-nji ýylyň 25-nji noýabrynda Türkmenistanyň Mejlisiniň ýedinji çagyrylyşynyň dördünji maslahaty geçirildi. Maslahatda hormatly Prezidentimiziň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna we ýurdumyzyň kanunçylyk-hukuk binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça toplumlaýyn maksatnama laýyklykda işlenilip taýýarlanylýan birnäçe möhüm kadalaşdyryjy hukuknamalaryň taslamalaryna garaldy.

Milli kanunçylygymyzy döwrebaplaşdyrmak we ony halkara hukuk kadalaryna laýyklykda kämilleşdirmek maksady bilen, «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Kanun milli ykdysadyýetimizi ýokary depginlerde ösdürilmegine, Döwlet býujetiniň esasy bölegi býujetden maliýeleşdirilýän dürli edaralaryň, hojalyk hasaplaşygyndaky kärhanalaryň, jemgyýetçilik birleşikleriniň işgärleriniň aýlyk zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberleriniň ýokarlandyrylmagyna we bu ugurdaky taslamalaryň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen 9 maddadan ybaratdyr.

Goý, milli kanunçylygymyzy kämilleşdirmäge giň mümkinçilikleri döredip berýän hormatly Prezidentimiziň hem-de Gahryman Arkadagymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, tutýan belent maksatly işleri hemişe ugruna bolsun.

Daňatar ABDYLLAÝEW,

Akdepe etrabynyň prokurory, 2-nji derejeli ýurist.

Ýurdumyzyň milli ykdysadyýeti hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen ýokary depginlerde ösýär. Bu ösüşler sanly ulgamyň mümkinçilikleri bilen baglanyşykly alnyp barylýar. Maglumatlar zamany bolan häzirki döwürde sanly tehnologiýalar ähli ugurlaryň ösmegine oňat täsirini ýetirýär.

Telekommunikasiýa we maglumatlar tehnologiýalary durmuşyň, şol sanda ykdysadyýetiň ähli ugurlaryna aralaşýar, olaryň ösmegine, kämilleşmegine oňyn täsir edýär. Häzirki zaman maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna esaslanýan ösen ykdysadyýeti kemala getirmekde sanly ulgamyň ähmiýeti uludyr. Bazaryň barha ösýän talaplaryna laýyk gelýän howpsuz, ygtybarly we bäsdeşlige ukyply maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň üpjünçilik ulgamyny döretmek ýurduň sanly ykdysadyýetdäki üstünliginiň esasy şerti bolup durýar. Sanlyja ýyllaryň içinde Türkmenistan kosmosy we innowasion tehnologiýalary özleşdirmekde köp öňegidişlikleri gazanmagy başardy. Şeýle hem ýurduň bank ulgamynda elektron hasaplaşyklaryň çäginiň giňeldilmegi we durmuşa geçirilýän beýleki işler ösüşiň bu ugrunyň üstünliklere beslenýändigini beýan edýär. Bilşimiz ýaly, ylmy-tehnologik ösüşiň halkara hukuk esaslary bu ugurda ýüze çykýan her bir täzelige laýyklykda yzygiderli kämilleşdirilýär.

Maglumatlar tehnologiýalarynyň, ösen telekommunikasiýa torlarynyň, internetdir köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň, elektron resminamalar dolanyşygynyň, sanly ykdysadyýetiň giň ähmiýete eýe bolmagy bilen, bu ugurlarda ýokary derejeli kämil bilimli milli hünärmenleriň ýetişdirilmegini talap edýär. Şonuň üçin hem milli ykdysadyýetimizi döwrebap ösdürmäge goşant goşjak hünärmenler kemala getirilýär. Milli bilim we ylym ulgamlaryny dünýä ölçeglerine laýyk getirmek boýunça yzygiderli geçirilýän özgertmeler öz oňyn netijesini hem berýär. Ylmy edaralaryň, ýokary okuw mekdepleriniň maddy-enjamlaýyn binýady yzygiderli pugtalandyrylýar. Bilim-ylym ulgamynyň işine iň täze maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ornaşdyrylýar. Şol sanda internetiň hem-de elektron kitaphanalaryň umumy ulgamynyň üsti bilen dünýä maglumatlar goruna çalt aralaşmagyň usullary hem giňden ornaşdyrylýar. Bu ugurlar boýunça taýýarlykly, ýokary derejeli hünärmenleri ýetişdirmäge hem döwletimiz tarapyndan uly üns berilýär.

Ýurdumyzyň milli ykdysadyýetini we bilim, ylym ulgamlaryny ösüşlere besleýän Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag bolsun, beýik işleri üstünliklere beslensin!

Pälwan NURMEDOW,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň uly mugallymy.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow iň ýokary döwlet wezipesine girişmek dabarasynda Türkmenistanyň hoşniýetli goňşuçylyga, birek-biregi hormatlamaga, deňhukuklylyga, dünýäniň ähli ýurtlary bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmaga esaslanan Bitaraplyk syýasatyny dowam etdirjekdigini aýdyp: «Biz dünýäniň ähli ýurtlary we halklary üçin açykdyrys. Olar bilen söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer we ylym-bilim ulgamlarynda gatnaşyklary geljekde-de ösdürmegi maksat edinýäris» diýip belläpdi. Şundan ugur alnyp, häzirki wagtda milli ykdysadyýetimiziň ähli ugurlaryny gurşap alýan maksatnamalar üstünlikli amala aşyrylýar. Ýurdumyzda halkara söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek boýunça amala aşyrylýan işler hem öz mynasyp netijelerini berýär. «Türkmenistanyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasy», «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda Strategiýasy» bolsa bu ugurda kesgitlenen anyk wezipeleri özünde jemleýär.

Döwletimiziň ykdysady kuwwatyny artdyrmak, özara bähbitli söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň gerimini giňeltmek, eksport mümkinçiliklerini ýokarlandyrmak boýunça durmuşa geçirilýän toplumlaýyn çäreleriň hatarynda daşary ýurtlarda Türkmenistanyň söwda öýleriniň açylmagy uly ähmiýete eýedir. Häzirki wagtda Moskwa we Kazan şäherlerinde, Minskde, Stambulda hereket edýän bilelikdäki söwda öýleri dürli harytlaryň lomaý hem-de bölek söwdasy bilen meşgullanmak arkaly ykdysady ugurly özara hereketleriň pugtalandyrylmagyna goşant goşýar. Milli ykdysadyýetimiziň sazlaşykly ösüşini, ýurdumyzyň daşary söwda gatnaşyklarynda eýeleýän ornunyň berkidilmegini, köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň giňeldilmegini, daşary ýurt maýa goýumlarynyň çekilmegini üpjün etmekde Türkmenistanyň Bütindünýä Söwda Guramasynda «işjeň synçy» derejesine eýe bolmagy hem öz oňyn täsirini ýetirýär. Ykdysady nukdaýnazardan, munuň özi geljegi uly täjirçilik we söwda strategiýasyny işläp taýýarlamakda, olaryň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde-de örän ähmiýetlidir.

Şu ýylyň 24-nji sentýabrynda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisinde eden çykyşynda Arkadagly Gahryman Serdarymyz: «Bütindünýä Söwda Guramasynda «işjeň synçy» derejesi berlen ýurdumyz erkin söwda boýunça halkara şertnamalara gatnaşýan döwlet hökmünde netijeli syýasaty alyp barýar. Biz ýurdumyzyň bu abraýly halkara gurama agza bolmagyny hem-de daşary söwda ulgamyny we logistik düzümlerini has-da ösdürmegi göz öňünde tutýarys» diýmek bilen, bu ugurda öňde durýan anyk wezipeleri kesgitledi. Bu ýerde gürrüň, hususan-da, milli bähbitlerimizi nazarda tutup, BSG-de agza bolmak üçin talap edilýän köptaraply ylalaşyklary baglaşmak üçin zerur işleri alyp barmak, ýurdumyzyň ätiýaçlandyryş bazaryny, ätiýaçlandyryş we gaýtadan ätiýaçlandyryş işini kämilleşdirmek hem-de halkara standartlara laýyk getirmek arkaly bu ugurda öňdebaryjy kompaniýalar, dellallar bilen özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmek, iri haryt-çig mal biržalary bilen gatnaşyklary ilerletmek babatda teklipleri taýýarlamak, öz önümlerimiziň dünýä bazaryna eksportyny artdyrmak üçin lomaý söwda-logistika merkezlerini döretmek barada barýar. Şu möhüm wezipeleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi Türkmenistanyň halkara söwda we ykdysady giňişligine netijeli goşulyşmagyna ýardam berer. Ýurdumyzyň BSG-niň işine gönüden-göni gatnaşmagy bolsa ykdysady, maliýe, söwda, maýa goýum ugurly esasy halkara düzümler bilen hyzmatdaşlygy giňeltmegiň wajyp şertine öwrüler.

Halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli gowulandyrmagy, döwletimiziň kuwwatyny has-da artdyrmagy nazarlaýan oýlanyşykly ykdysady syýasaty alyp barýan hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak, tutumly işleriniň mundan beýläk-de rowaç bolmagyny arzuw edýäris.

Nobat HAÝTJANOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy