Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň sebitlerinde täze gaz ýataklaryny gözlemegiň we özleşdirmegiň hasabyna tebigy gazyň çykarylýan möçberlerini artdyrmak boýunça möhüm wezipeleri öňde goýýar. Gaýragoýulmasyz wezipeleri ýerine ýetirmek üçin «Türkmengaz» döwlet konserniniň gazçylary Mary welaýatynyň çäginde ýerleşýän «Şerepli», «Kelleli», «Garabil» gaz ýataklarynda guýulary burawlamak işlerini ýokary depginde alyp barýarlar. Burawlaýjylar täzelikde «Şerepli» gaz ýatagynyň 2-nji belgili ulanyş-baha beriş guýusyndan senagat taýdan ähmiýetli gaz akymyny aldylar.  

  «Türkmengazburawlaýyş» müdirliginiň burawlaýjylary «Şerepli» gaz ýatagynyň bu guýusynda gaýratly hem tutanýerli zähmet çekip, burawlaýyş işlerini 2333 metr çuňluga ýetirdiler. Olar özlerine döwletimiz tarapyndan berilýän bimöçber kömek-goldawlar hem-de burawlamakda toplan baý tejribeleri arkaly 2297 — 2291 metr aralykdan senagat taýdan ähmiýetli tebigy gaz akymyny almagy başardylar. Hünärmenleriň hasaplamalaryna görä, gaz guýusy her gije-gündizde 628 müň kub metr tebigy gaz berýär. Alnan tebigy gazyň düzüminiň kükürt-wodorodsyz, arassa bolmagy bu ýatagyň önüminiň iň esasy aýratynlygydyr.  

 Gazçylar häzir welaýatyň çägindäki «Kelleli», «Garabil» gaz känlerinde-de guýulary burawlamak işlerine giň gerim berýärler. 

Welmuhammet GALANDAROW.

Güneşli Diýarymyzda şu günki güne deňeç jemgyýetçilik we döwlet durmuşynyň ähli ugurlary boýunça täzeden-täze üstünlikleri gazanmaga, diňe öňe gitmäge uly mümkinçilikler toplandy. Rowaçlyklaryň çäklerini giňeltmek, şeýle-de halkymyzyň bagtyýar durmuşyň hözirini görüp ýaşamagy ugrundaky beýik işler gülläp ösüşiň hatyrasyna durmuşa geçirilýän özgertmeleriň baş maksadyny emele getirýär. 

Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek babatda ileri tutulýan ugurlary nazara almak bilen, halk hojalygynyň pudaklary boýunça maksatnamalar işlenip taýýarlanylýar, milli ykdysadyýeti halkara derejesine laýyklamak üçin işjeňleşdiriji anyk çäreler amala aşyrylýar. Watanymyzyň häzirki abraýy hem-de kuwwaty ýurdy hemmetaraplaýyn ösdürmek ugrundaky maksatnamalarda we olaryň netijeli ýerine ýetirilişinde aýdyň görünýär. Bu bolsa belent maksatlara ýetmegiň ýolunda ägirt uly taslamalary amala aşyrmaga, döwletliligi berkitmäge niýetlenen, şöhratly taryhymyzda şanly sahypalary ýazýan, täze maksatdyr wezipelere ýetmäge badalga berýän döwürleýin özgertmeleriň binýadyny düzýär. 

Hormatly Prezidentimiziň 2023-nji ýylyň 10-njy fewralyndaky Kararyna laýyklykda kabul edilen «Ýurdumyzy 2023-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» hem şeýle resminamalaryň biridir. Ol «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» göz öňünde tutulan wezipeleri 2023-nji ýylda üstünlikli ýerine ýetirmek maksadyny nazarlaýar hem-de Türkmenistanyň 2023-nji ýyl üçin Döwlet býujetinde kesgitlenen görkezijilerden, önümçilik we maliýe meýilnamalaryndan, çärelerden ugur alýar. 

Maksatnamanyň durmuşa geçirilmegi bazar gatnaşyklaryna esaslanyp, durmuş-ykdysady syýasatyň durnukly ösüşini üpjün etmäge, döwlet dolandyryş ulgamyny yzygiderli kämilleşdirmäge, ilatyň durmuş goraglylygyny artdyrmaga we hal-ýagdaýyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmaga hem-de abadan, bagtyýar ýaşaýşyny üpjün etmäge mümkinçilik berer. Resminamanyň esasy maksatlarydyr wezipeleri durmuş, ykdysady, ekologiýa ölçeglerini nazara alýar, halkara hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegini ileri tutýar. Munuň özi Durnukly ösüş maksatlaryny häsiýetlendirýän ykdysady netijelilik, ekologiýa howpsuzlygy we durmuş adalatlylygy ýaly ugurlar bilen sazlaşykly utgaşýar. Durnukly ösüş maksatlarynyň üstünlikli amala aşyrylmagyny gazanmak bolsa, Maksatnamanyň esasy wezipeleriniň hatarynda kesgitlenendir. 

Şonuň esasynda hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ykdysadyýetiň pudaklarynda uly möçberli özgertmeleri dowam etdirmek göz öňüne tutulýar. Şunda önümçilikleriň kämilleşdirilmegi, ýokary hilli harytlaryň çykarylmagy bilen bir hatarda, bäsleşige ukyply ykdysadyýeti höweslendirýän bazar şertleriniň we gurallarynyň emele getirilmegi aýratyn üns merkezinde durýar. Önümçiligiň ähli ugurlaryna innowasion we sanly tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy zähmet öndürijiliginiň ýokarlanmagyna, harytlaryň we hyzmatlaryň içerki bazarlarynyň giňelmegine, eksport edilýän harytlaryň sanawynyň artmagyna ýardam eder. Bu hem döwletiň maliýe binýadyny we önümçilik kuwwatyny pugtalandyrmaga, ýurdumyzyň raýatlarynyň ýerli önümler bilen üpjünçiligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berer. Döwrebap maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryny hem-de öňdebaryjy halkara tejribesini ornaşdyrmak arkaly sanly ykdysadyýete geçmegi dowam etdirmek hem-de ony ösdürmek bilen bagly wezipeler amala aşyrylar. 

Milli ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmak arkaly ösdürmek ýoluny gyşarnyksyz dowam etdirmek hökmany şert bolup durýar. Çünki munuň durnukly ösüşi gazanmaga, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmaga we olaryň üznüksiz artýan isleglerini kanagatlandyrmaga, ýurduň halkara giňişliginde öňe sürýän döredijilikli başlangyçlarynyň ykdysady esaslaryny berkitmäge itergi berýändigini tejribe görkezdi. Hut şonuň esasynda 2023-nji ýylda Türkmenistanyň jemi içerki önüminiň ösüşi 6,5 göterim derejede ýa-da 206,4 milliard manat möçberde bolar diýlip çaklanylýar. 

«Türkmenistanyň 2023-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, şu ýylda Döwlet býujetiniň girdeji we çykdajy bölekleri 95,1 milliard manat möçberde, şol sanda býujetiň salgytlardan we hökmany töleglerden ybarat girdejileri we çykdajylary 29,2 milliard manat möçberde tassyklanyldy. Döwlet býujetiniň çykdajylaryndan durmuş maksatly ulgama serişdeleriň 74,9 göterimini ýa-da 20,7 milliard manady gönükdirmek meýilleşdirilýär. Onuň pudaklaýyn düzüminde ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygy hem-de döwlet durmuş üpjünçilik ulgamy ýokary paýa eýedir. Bularyň ählisi jemgyýetde durmuş abadançylygyny gazanmaga, adam maýasyny ösdürmäge uly möçberde serişdeleri goýbermäge oňyn şert döredýän ykdysady ulgamyň netijeliligi bilen şertlendirilendir.  

Şonuň bilen birlikde, täze senagat we önümçilik desgalaryny gurmak, hereket edýänlerini döwrebaplaşdyrmaga, obalary özgertmäge, önümçilik we medeni-durmuş maksatly möhüm desgalaryň gurluşyklaryny dowam etdirmäge maýa goýumlaryny gönükdirmek göz öňünde tutulýar. Sebitleriň gyradeň ösüşini gazanmak ugrunda aýry-aýry welaýatlaryň mümkinçiliklerini seljermegiň netijesinde ilatyň ähli toparlaryna deň we mynasyp durmuş derejesini üpjün edýän serişdelere elýeterlilik kepillendirilýär.  

Ykdysadyýetiň pudaklarynda täze kärhanalary gurmagyň we bar bolanlarynyň durkuny täzelemegiň hasabyna 2,7 müň sany täze iş ýerlerini döretmek bellenildi. Munuň özi zähmete ukyply ilatyň iş bilen üpjünçiliginiň ýokarlanmagyna we olaryň özleriniň maddy we ruhy zerurlyklaryny doly kanagatlandyrmak üçin serişde gazanmaklaryna mümkinçilik berer. 

Agzalan çäreleriň amal edilmegi adam üçin uly eşreti — hemmetaraplaýyn ösüşi gazanmak zerurlygyndan ugur alýar. Ol hünär we döredijilik işjeňligini artdyrmagy, aň, zähmet, medeni mümkinçilikleri amala aşyrmagy, ruhy we beden kämilliginiň derejesini ýokarlandyrmagy aňladýar. 

Şeýlelikde, «Ýurdumyzy 2023-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» düzümi döwlet syýasatymyzyň durmuş ugurlylygyndan, iri möçberli maksatnamalary, syýasy-ykdysady we durmuş wezipeleriniň toplumyny çözmäge gönükdirilip, ylmy taýdan esaslandyrylan anyk çäreleriň toplumyny özünde jemleýändiginden habar berýär. Bu bolsa halkyň we Watanyň birligini, Arkadagly Serdarymyzyň «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýen dana şygarynyň çuň mazmunyny özen edinip, halkyň zerurlyklarynyň we bähbitleriniň ulgamlaşdyrylan görnüşini şöhlelendirýär. Ykdysady ösüşiň durmuş üpjünçiliginiň ösüşi bilen baglanyşdyrylmagy bolsa rowaçlygyň we baky bagtyýarlygyň syrydyr. 

Gülälek TANGIÝEWA,

Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa institutynyň uly ylmy işgäri.

Ýurdumyzda durmuşa geçirilýän ägirt uly özgertmeleriň amala aşyrylmagynda we milli ykdysadyýetimizde belent ösüşleriň gazanylmagynda nebiti gaýtadan işleýän senagata möhüm orun degişlidir. Garaşsyzlyk ýyllarynda durky düýpli täzelenen Türkmenbaşy şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy öz önümleri bilen barha meşhurlyga eýe bolýar. Bu ýerde öndürilýän ýokary hilli awtobenziniň dürli görnüşlerine, awiakerosine, polipropilene, uniwersal çalgy ýaglaryna, suwuklandyrylan gaza, koksa we beýleki nebit önümlerine dünýäde uly isleg bildirilýär. Häzirki wagtda ýurdumyzyň senagat önümleriniň 25 göteriminiň şu zawodlar toplumynda öndürilýändigi-de guwandyryjydyr. 

Nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumyna gönükdirilen uly möçberli maýa goýumlar bu gün oňyn netijelerini berýär. Häzir bu ýerde dünýä standartlaryna laýyk gelýän nebit önümleriniň görnüşlerini artdyrmak boýunça işler üstünlikli dowam etdirilýär. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň ilkinji aýynda zawodlar toplumynda daşary ýurtlardan getirilýän harytlarynyň ornuny tutýan önüm — «B-92» kysymly awtobenzin öndürilip başlandy. Şeýle önümi öndürmek boýunça zawodlar toplumy hem-de ýurdumyzyň Ylymlar akademiýasynyň Tehnologiýalar merkezi tarapyndan bilelikdäki işleriň geçirilip, tehniki şertleriň işlenip taýýarlanandygy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. 

Toplumyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň pugtalandyrylmagy netijesinde, önümçilik kuwwatynyň artdyrylmagyna aýratyn üns berilýär. Ýaponiýanyň, Germaniýanyň, ABŞ-nyň, Fransiýanyň, Türkiýäniň, Eýranyň, Ysraýylyň we Irlandiýanyň öňdebaryjy kompaniýalarynyň gatnaşmaklarynda gurlan häzirki zaman tehnologik önümçiliklere başarnykly erk edýän nebiti gaýtadan işleýjiler tutanýerli zähmet çekýärler.  

Elbetde, ýurdumyzyň iň uly nebiti gaýtadan işleýän senagat kärhanasynda zähmet üstünlikleriniň gazanylmagy, ilkinji nobatda, önümçiligi tehniki taýdan gaýtadan enjamlaşdyrmak we olaryň durkuny düýpli täzelemek bilen berk baglanyşyklydyr. Şeýle bolansoň, geljekde hem deňizýaka sebitde nebitiň çykarylýan möçberleriniň artdyrylmagy bilen, Türkmenbaşy şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň önümçilik kuwwatyny has-da artdyrmak maksat edinilýär. Şunda ýurdumyzda nebiti gaýtadan işlemäge gönükdirilýän maýa goýumlaryň ähmiýeti uludyr.  

Bu ýerde haýal kokslandyrma we gudronyň deasfaltizasiýasy boýunça desgalaryň gurluşygy tamamlanyp barýar. Zawodlar toplumynyň buýurmasy boýunça BAE-niň «WTL FZE» we ABŞ-nyň «Westport Trading Europe Limited» kompaniýalarynyň bilelikde amala aşyrýan taslamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi bilen, toplumda gudronyň hem-de mazudyň agyr galyndylary gaýtadan işleniler. Degişli önümçilik desgalarynyň işe girizilmegi günbatar welaýatyň nebitgazly meýdançalaryndan gelip gowuşýan «gara altynyň» gaýtadan işlenilişiniň möçberini ýokarlandyrmak bilen bir hatarda, suwuklandyrylan gazyň, benziniň, dizel ýangyjynyň we nebit koksunyň öndürilýän mukdaryny ep-esli artdyrmaga, şeýle-de goşmaça iş orunlaryny döretmäge mümkinçilik berer. 

Geljekde Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda «gara altyny» gaýtadan işlemegiň görkezijisini 90 göterimden hem artdyrmaga mümkinçilik berjek täze tehnologik desgalary gurmak göz öňünde tutulýar. Dizel fraksiýalaryny we benzini gidroarassalaýjy, wodorod öndürýän blokly katalitik kreking we kokslamak desgalarynyň toplumy, nebiti gaýtadan işlemekden galan agyr galyndylary katalitik kreking usuly boýunça işleýän, ýokary hilli binýatlaýyn tehniki ýaglary öndürýän kuwwatlyklar şol desgalaryň hatarynda durýar. 

Nebiti gaýtadan işleýjileriň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da gowulandyrmaga hem uly üns berilýär. Olaryň maşgalalary üçin ähli amatlyklary bolan döwrebap ýaşaýyş jaýlary gurlup ulanmaga berilýär. Saglyk nokatlary, suw howdanlary, türgenleşik zallary, futbol, basketbol meýdançalary bolan bedenterbiýe-sagaldyş toplumy zawodlar toplumynyň işgärleriniň hyzmatynda. Olar Gahryman Arkadagymyzyň beýik başlangyçlaryny mynasyp dowam etdirýän Arkadagly Serdarymyzyň taýsyz tagallalary bilen zawodlar toplumynda durmuşa geçirilýän uly özgertmeleriň ýokary hilli nebithimiýa önümleriniň öndürilişini ep-esli artdyrmaga ýardam edýändigine tüýs ýürekden buýsanýarlar.  

Toýmämmet REJEBOW,

žurnalist.

Söwda senagaty her bir ýurduň ykdysadyýetindäki ähmiýetli pudaklaryň biridir. Hut şu nukdaýnazardan hem ýurdumyzda bu ulgama aýratyn üns berilýär. Türkmenistanyň telekeçilik ulgamynyň hemmetaraplaýyn ösdürilmegi, häzirki zaman bazar mehanizmleriniň giňden ornaşdyrylmagynyň hasabyna hususy bölegiň ornunyň ýokarlandyrylmagy hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda amala aşyrylýan «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» strategik usullarynyň biridir. Şu maksatnamanyň durmuşa geçirilmegi ugrunda ýurdumyzda sergilerdir dabaraly maslahatlar yzygiderli geçirilýär. 

Bilşimiz ýaly, 4-nji aprelde Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň binasynda açylan Türkmenistanyň söwda toplumynyň sergisi öz işini dowam etdi. Sergide Türkmenistanyň Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrliginiň, Dokma senagaty ministrliginiň, «Türkmenhaly» döwlet birleşiginiň hem-de Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynyň, Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň, şeýle-de Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň wekilleri, ýurdumyzyň işewürleri öz diwarlyklary bilen gatnaşdylar. Mundan başga-da, sergide oňa gatnaşanlar Türkmenistanyň söwda toplumynyň gazananlary, ýerli kärhanalaryň önümleriniň iň soňky nusgalary, azyk, senagat, dokma,  haly önümleri, sarp ediş harytlary, şeýle-de ýurdumyzyň işewürleriniň dürli hyzmatlarydyr ähmiýetli işleri bilen tanyşdyryldy. Serginiň dabaraly açylyşynda oňa gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiziň iberen Gutlagyny uly ruhubelentlik bilen diňlediler. Döwlet Baştutanymyzyň Gutlagynda: «Bu gün «Türkmenistanda öndürildi» diýen nyşanly harytlar dünýä bazarlarynda uly islegden peýdalanyp, ýurdumyzyň eksport mümkinçilikleriniň barha artýandygynyň subutnamasyna öwrüldi» diýlip, buýsanç bilen bellenilýär.    

Sergi pawilýonlaryndaky görkezilen önümler oňa gatnaşyjylaryň ünsüni özüne çekdi. Ýurdumyzda önüm öndürijiler oba hojalyk pudagyndaky amala aşyrylýan özgertmelere öz goşantlaryny goşmak bilen, täze agrotehnologiýalary, suw tygşytlaýjy ulgamlary, ylmyň soňky gazananlaryny we öňdebaryjy tejribäni ornaşdyrýarlar, ekologik taýdan arassa, ýokary hilli gök önümleri, miweleri ýetişdirýärler. Elde dokalan ajaýyp halylar, zergärleriň, tikinçileriň elde döreden täsin işleri pawilýonlara tomaşa edýän myhmanlarda ýakymly täsir galdyrdy. Serginiň dowamynda oňa gatnaşyjylar we telekeçiler durmuşa geçirýän taýsyz tagallalary hem-de türkmen telekeçilerine döredip beren mümkinçilikleri üçin hormatly Prezidentimize hoşallyk sözlerini aýtdylar.  

«Esger».

Dünýä nur saçýar türkmen şuglasy 

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar Berdimuhamedow: 

 —  Türkmen energiýa serişdelerini daşarky bazarlara diwersifikasiýa ýoly bilen ibermek üçin elektrik energiýasynyň öndürilişi artdyrylar we ony ibermegiň ulgamy kämilleşdiriler. 

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda durnukly ösüş babatda müňýyllygyň Maksatnamasyny üstünlikli durmuşa geçirýän ýurt hökmünde häzirki wagtda ösüşleriň täze belentliklerine tarap bedew bady bilen öňe barýar. Durmuşyň özi wagtyň geçmegi bilen ähli zady aýyl-saýyl edýär. Ýurdumyzda soňky ýyllarda bitirilen ägirt uly tutumly işlere ser salanyňda, eziz Watanymyzyň beýik ösüşlerine bolan buýsanjyň artýar. Sanlyja ýyllarda üstünlikli alnyp barlan ägirt uly gurluşyklar berkarar Diýarymyzyň mukaddes topragyny, ümmülmez sährasyny, deňzini-derýasyny, şäherleridir obalaryny tanalmaz derejede özgertdi. Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallasy bilen iň täze tehnologiýalar bilen üpjün edilen täze döwrebap şäherçelerdir obalar, ýaşaýyş toplumlary, zawodlardyr fabrikler, kämil derejeli ýollar, köprüler, saglygy goraýyş, sport we medeni desgalar guruldy. Ýurdumyzyň halk hojalygynyň dokma, gurluşyk, himiýa we durmuş, azyk senagatyna degişli, şeýle hem ýerli çig mallardan taýýarlanylýan önümleriň köp görnüşleri boýunça döwrebap kärhanalar kemala getirildi. Bu il-ýurt ähmiýetli beýik işler häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz Arkadagly Serdarymyz tarapyndan   üstünlikli  dowam etdirilýär. Türkmenistan dünýäniň ösen döwletleriniň birine öwrüldi. Pudaklaryň maliýe-ykdysady mümkinçilikleri has-da ýokarlandy. 

 Diýarymyzda tutuş täze şäherçeleriň, obalaryň, önümçilik we durmuş maksatly desgalaryň köpçülikleýin gurulmagy elektroenergiýa bolan islegi hem has-da ýokarlandyrdy. Bu möhüm wezipe Gahryman Arkadagymyzyň öňdengörüjilikli tagallasy bilen üstünlikli çözgüde eýe boldy. Özüniň elektroenergiýa bolan zerurlyklaryny doly kanagatlandyrýan hem-de daşary ýurtlara elektroenergiýa ibermegi amala aşyrýan Türkmen döwletiniň energetika ulgamynyň esasynda pudagyň öňüni çekiji Mary DES-den başga-da, Aşgabatda, Ahalda, Balkanabatda, Lebapda, Daşoguzda we «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda birnäçe iň täze tehnologiýalar, enjamlar bilen üpjün edilen, döwrebap kuwwatly elektrik stansiýalary guruldy, elektrik geçiriji ulgamlar täzelenildi we häzirki wagtda bu ugurda ýokary netijeler gazanylýar.  

Milli Liderimiziň taýsyz tagallasy bilen gurlan Türkmenistanyň Energetika ministrliginiň «Aşgabatenergo» önümçilik birleşiginiň «Paýtagt» dolandyryş merkezi bu ugurdaky döwrebap iri kärhanalaryň biridir. Kärhanada ýokary tehnologiýaly enjamlar oturdyldy. Bu bolsa tutuş şäheriň energiýa ulgamynyň işleýşine gözegçilik etmäge, elektrik energiýasyny netijeli ulanmaga mümkinçilik berdi. Şol ýerden Aşgabadyň tutuş energo ulgamy dolandyrylýar. Ähli zerur bolan maglumatlar hem-de wideoşekiller bu ýere optiki-süýümli kabeller arkaly geçirilýär. 

 Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygyna beslenen 2021-nji ýylda tutuş ýurdumyz boýunça iri desgalaryň 73-si ulanmaga berildi. Olaryň hatarynda ýurdumyzyň häzirki wagtda döredilýän halkalaýyn energoulgamynyň Ahal — Balkan bölegi, Lebap welaýatynyň Çärjew etrabynda kuwwatlylygy 432 megawata deň bolan gazturbinaly elektrik stansiýasy bar. Şeýlelikde, elektrik energiýany öndüriji kuwwatlyklar ençeme esse artdyryldy. Bularyň ählisi, bitewülikde ýurdumyzyň mundan beýläkki ösüşlerine kuwwatly itergi berýär.  

Ýurdumyzyň halk hojalyk toplumyny güýçli depginlerde senagatlaşdyrmak boýunça wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmekde energetika senagatyna möhüm orun degişlidir. Ýurdumyzyň elektroenergetika pudagyny ösdürmegiň Konsepsiýasy bu ugurda uly öňegidişlikleriň gazanylmagyny şertlendirdi. Ýurdumyzyň dünýä energetika ulgamyna üstünlikli goşulyşmagyna uly ýardam etdi. Hemmämize mälim bolşy ýaly, baryp 2017-nji ýylda ýurdumyz Halkara Energetika Hartiýasynyň Konferensiýasyna başlyklyk edipdi. Onuň 28-nji mejlisi 50 döwletden gatnaşyjylaryň 200-den gowragyny bir ýere jemläp, şonda Türkmenistan häzirki döwrüň hem-de dünýä ösüşiniň, şol sanda ählumumy energetika meseleleri boýunça ösüşiň ýagdaýlaryny ara alyp maslahatlaşmak üçin abraýly çekişmeler merkezi diýen belent derejesini nobatdaky gezek tassyklapdy. 

Ýurdumyzyň Ählumumy energetika howpsuzlygynyň häzirki zaman gurluşyny kemala getirmek, şol sanda türkmen energiýa serişdelerini dünýä bazarlaryna ugratmagyň köpugurly ulgamyny döretmek babatda bitirilen beýik işler häzirki wagtda dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni özüne çekýär. Hemişelik Bitarap Türkmenistanyň başlangyjy bilen BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan iki gezek — 2008-nji we 2013-nji ýyllarda kabul edilen «Energiýa serişdeleriniň ygtybarly we durnukly üstaşyr geçirilmegi hem-de durnukly ösüşi we halkara hyzmatdaşlygy üpjün etmekde onuň hyzmaty» atly kabul edilen kararnamalar hem bu ugurda umumadamzat bähbitli bitirilen beýik işlere aýdyň şaýatlyk edýär. 

  Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň üstünlikli alyp barýan daşary syýasat strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hem sebitdäki goňşy ýurtlar bilen hyzmatdaşlygyň ösdürilmegidir. Şunda ýurdumyzyň Owganystan bilen hyzmatdaşlygy muňa aýdyň mysaldyr. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan ugry boýunça ýokary woltly elektrik geçiriji ulgamyny çekmegiň taslamasy tutuş sebitiň ösüşinde aýratyn ähmiýete eýedir. Taslamanyň amala aşyrylmagy diňe bir goňşy döwletde durnuklylygyň we howpsuzlygyň pugtalandyrylmagyna oňaýly täsir etmän, eýsem, tutuş sebitiň hem durmuş-ykdysady ösüşine uly ýardam eder.  

Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny düýpli döwrebaplaşdyrmak, paýtagtymyzyň hem-de welaýatlaryň depginli ösüşini nazara almak bilen, täze kuwwatly energetika ulgamlaryny döretmek boýunça netijeli çäreler durmuşa geçirilýär.  Ýurdumyzyň halkalaýyn energiýa ulgamyny döretmek boýunça giň möçberli taslama üstünlikli amala aşyrylýar. Taslamanyň durmuşa geçirilmegi şäherleri we obalary elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün etmäge, durmuş-ykdysady ösüşiň möhüm wezipelerini çözmäge köpugurly şertleri kemala getirýär. 

Berkarar Diýarymyzda energetika senagatyny diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça maksatnama üstünlikli durmuşa geçirilip, pudagyň maddy-enjamlaýyn binýady has-da pugtalandyrylýar. 2022-nji ýylyň iýul aýynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda paýtagtymyzyň Büzmeýin etrabynda Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezi ulanmaga berildi. Häzirki wagtda bu kärhana Merkezi Aziýada bu ugurda hyzmat edýän ýeke-täk iri kärhanadyr. Kärhanada abatlaýyş işleri gysga wagtda we ýokary hilli ýerine ýetirilýär. Bu bolsa ugurdaş enjamlaryň uzak wagtlap hyzmat etmegine, diýmek, ýurdumyzda hereket edýän elektrik beketleriniň doly güýjünde bökdençsiz işledilmegine gönüden-göni ýardam berýär. Bu ýerde işgärleriň hünär taýdan kämilleşdirilmegi, şol sanda daşary ýurtlardaky ugurdaş kärhanalarda işlemek arkaly tejribe alyşmaklary üçin ähli şertler döredildi.  

Milli elektroenergiýa ulgamynyň beýik ösüşleri kämil derejeli hünärmenlere bolan islegi hem ýokarlandyrýar. Türkmenistanyň döwlet energetika instituty ýurdumyzyň elektroenergiýa ulgamyny ýokary bilimli hünärmenler bilen üpjün etmek babatda uly işleri alyp barýar. Ylmyň we bilimiň, ýokary tehnologiýalaryň ösen häzirki döwründe ýurduň mundan beýläkki ösüşini, bäsleşige ukyplylygyny üpjün etmek wezipesiniň hem köp babatda milli ykdysadyýetiň innowasion görnüşiniň kemala getirilmegi bilen pugta baglydygy hemmämize mälim. Türkmen döwleti özgerýär, ösýär, durmuş bedew bady bilen öňe gidýär. Şunda ylym-bilim ýurdumyzy, jemgyýetimizi ösüşleriň täze belentliklerine äkidiji güýç hökmünde kesgitlenýär. Hormatly Prezidentimiziň ýaşlara belent ynamy Halk Maslahatynyň mejlisinde ýene bir gezek has aýdyň ýüze çykdy. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly: «Ýaşlar biziň geljege bolan ähli umyt-arzuwlarymyzyň amala aşmagydyr». 

Gahryman Arkadagymyzyň 2022-nji ýylyň sentýabrynda Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň talyplary we mugallymlary bilen duşuşygy we bu ýerde eden taryhy çykyşy diňe bir talyplarymyz üçin däl, eýsem, professor-mugallymlarymyz, bu ulgamda zähmet çekýän hünärmenlerimiz üçin hem ýolgörkeziji taglymat bolup, kalplarda orun aldy. Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň «Türkmenistanyň elektroenergetika kuwwaty» atly kitabynda bolsa Türkmenistanyň elektroenergetika strategiýasyna, bu ulgamda amala aşyrylýan milli maksatnamalara we iri taslamalara seljerme berilýär. Kitapda ýurdumyzyň elektroenergetikasynyň kemala gelmeginiň taryhy, ony döwrebaplaşdyrmak, alnyp barylýan döwlet syýasatynyň maksatlary hem-de wezipeleri bilen baglylykda, ykdysadyýetiň bu pudagynyň köpugurly döwrebap düzümlerini döretmek boýunça amala aşyrylýan beýik işler hakynda giňden bellenilýär.  

Ýurdumyzyň oba hojalyk, ulag we aragatnaşyk, gurluşyk, nebitgaz, ýangyç, elektrik energetikasy, dokma, söwda, medeniýet hem-de ylym-bilim ulgamlary uly ösüşlere eýe boldy. Taryhyň görkezişi ýaly, her döwrüň ösüşine täsir edýän sebäpleri bolýar. Ähli gujur-gaýratyny, zehinini, ylmyny-bilimini, başarnygyny Watanyň ösüşlerine sarp edýän döwlet Baştutanymyzyň amala aşyrýan beýik işleri mähriban halkymyzy ýokary ruhubelentlikde, döredijilikli zähmet çekmäge ruhlandyrýar.  

Goý, berkarar Diýarymyzy kuwwatly elektroenergetika döwletine öwürýän Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiz Arkadagly Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, il-ýurt bähbitli belent maksatlary elmydama rowaç bolsun! 

Serdar NAZAROW,

Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň rektory, tehniki ylymlaryň kandidaty.

Berkarar döwletimizde telekeçiligi höweslendirmek, köpugurly ösdürmek üçin amatly şertler döredilýär. Türkmen telekeçileri milli ösüş maksatnamalarynyň durmuşa geçirilmegine işjeň goşulýarlar. Telekeçilik işiniň ösüş ugurlary, üstünlikleri ugurdaş sergilerde has-da gowy ýüze çykýar. 18-nji martda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň döredilmeginiň 15 ýyllygy mynasybetli geçirilen sergide görkezilen önümler hem milli işewürligiň ösüşiň täze derejesine çykandygyny görkezdi. Ýurdumyzda hususy kärhanalardyr hojalyk jemgyýetleriniň öndürýän oba hojalygy, azyk senagaty, senagat önümçiligi, gurluşyk serişdeleri, elektroenjamlaryň önümçiligi, söwda, syýahat, ylym-bilim, IT-tehnologiýalary, hyzmatlar, ulag we logistika ulgamy, haly önümler, halk senetçiligi we beýleki önümler telekeçiligiň depginli ösüşini alamatlandyrdy. Gurluşyk hem-de gurluşyk serişdeleriniň önümçiligi ulgamy türkmen işewürleriniň örän üstünlikli özleşdiren pudaklarynyň biridir. Täze gurulýan durmuş-medeni maksatly iri desgalaryň gurluşygyna hem türkmen telekeçileriniň işjeň gatnaşýandyklary buýsandyryjydyr.  

Arkadagly Serdarymyz bu sergide bolup, ýurdumyzyň işewür düzümleriniň öndürýän önümleri, senagat harytlary hem-de olaryň görnüşleri bilen tanyşdy. Ýokary hilli önümleri bilen meşhurlyk gazanan «Talhan» söwda nyşanly çörek we çörek önümleri, «Täze aý», «Hasar», «Balşeker», «Duýgy», «Doganlar ýyldyzy», «Tut» haryt nyşanly içgileri öndürýän kärhananyň, «Ak gar» haryt nyşanly süýji-köke öndürýän telekeçileriň önümleriniň görnüşleri ýylba-ýyldan artýar. Bu gün türkmen telekeçileri gaz we elektrik peçlerini, howur peçleri, mikro tolkunly peçleri, smart telewizorlary ýaly durmuşda ulanylýan tehnikalary öndürýärler. Hususy ulgam häzirki zamanyň senagat hem elektron önümleriniň, töleg terminallarynyň, okuw onlaýn-maksatnamalarynyň, «akylly» öý tehnologiýalarynyň önümçiligini üstünlikli özleşdirýärler. Telekeçiler hyzmat ediş ulgamynyň we söwdanyň ösdürilmegine maýa goýumlaryny goýýarlar, ilata giň gerimli durmuş, mahabat hem-de neşirýat hyzmatlaryny hödürleýärler. 

Telekeçileriň önümçiligiň gerimini barha giňeldýändikleri guwandyryjydyr. Meselem, «Gündogar şöhlesi» hojalyk jemgyýeti tarapyndan 2021-nji ýylda Ak bugdaý etrabynda «Nusga» atly 4 sany reňkli syýaly hem-de 3 sany ysly syýaly ruçkalaryň görnüşleri öndürilýär. Bu ruçkalar eksporta hem goýberilýär. Geljekde bozguçlary, dürli galamlary, galam artylýan we başga-da kanselýariýa önümlerini öndürmek göz öňünde tutulýar. 

Hususy pudakda maşgala kärhanalary hem meşhurlyga eýe bolýar. Meselem, oba hojalyk önümlerini, ary balyny, milli el işlerini öndürmekde maşgala kärhanalary üçin hem giň mümkinçilikler bar.  

Ýurdumyzda ýaşlaryň telekeçilik ukyp-başarnyklaryny açyp görkezmekleri, ösdürmekleri, telekeçilik başlangyçlaryny goldamak üçin uly işler alnyp barylýar. TSTB-niň ýokary okuw mekdebiniň açylmagynyň göz öňünde tutulmagy hem hususy işewürligiň mümkinçiliginiň barha artýandygyna şaýatlyk edýär. Geçen ýylyň iýul aýynda bu ýokary okuw mekdebiniň dabaraly ýagdaýda düýbi tutulyp, desgany 2025-nji ýylyň sentýabr aýynda ulanmaga bermek meýilleşdirilýär. 

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» kesgitlenen wezipeleri durmuşa geçirmekde türkmen telekeçilerine hem uly orun degişlidir. Bellenilen döwürde hususy telekeçilik ulgamynda kiçi we iri kärhanalaryň ýüzlerçesi döredilip, daşary ýurt we bilelikdäki kärhanalary döretmek boýunça işler geçiriler. Ýörite ykdysady zolaklar dörediler. Ykdysadyýetde döwlete dahylsyz pudagyň paýy yzygiderli artar. Ýaş telekeçileriň netijeli zähmet çekmegi üçin giň şertleriň döredilmegi barada alada edýän Arkadagly Serdarymyzyň il-ýurt bähbitli işlerinde hemişe rowaçlyklaryň ýar bolmagyny arzuw edýäris.  

Begenç BEGMYRADOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby.

Ýurdumyzda durmuşa geçirilýän ägirt uly özgertmeleriň amala aşyrylmagynda we milli ykdysadyýetimizde belent ösüşleriň gazanylmagynda nebiti gaýtadan işleýän senagata möhüm orun degişlidir. Garaşsyzlyk ýyllarynda durky düýpli täzelenen Türkmenbaşy şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy öz önümleri bilen barha meşhurlyga eýe bolýar. Bu ýerde öndürilýän ýokary hilli awtobenziniň dürli görnüşlerine, awiakerosine, polipropilene, uniwersal çalgy ýaglaryna, suwuklandyrylan gaza, koksa we beýleki nebit önümlerine dünýäde uly isleg bildirilýär. Häzirki wagtda ýurdumyzyň senagat önümleriniň 25 göteriminiň şu zawodlar toplumynda öndürilýändigi-de guwandyryjydyr. 

Nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumyna gönükdirilen uly möçberli maýa goýumlar bu gün oňyn netijelerini berýär. Häzir bu ýerde dünýä standartlaryna laýyk gelýän nebit önümleriniň görnüşlerini artdyrmak boýunça işler üstünlikli dowam etdirilýär. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň ilkinji aýynda zawodlar toplumynda daşary ýurtlardan getirilýän harytlarynyň ornuny tutýan önüm — «B-92» kysymly awtobenzin öndürilip başlandy. Şeýle önümi öndürmek boýunça zawodlar toplumy hem-de ýurdumyzyň Ylymlar akademiýasynyň Tehnologiýalar merkezi tarapyndan bilelikdäki işleriň geçirilip, tehniki şertleriň işlenip taýýarlanandygy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. 

Toplumyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň pugtalandyrylmagy netijesinde, önümçilik kuwwatynyň artdyrylmagyna aýratyn üns berilýär. Ýaponiýanyň, Germaniýanyň, ABŞ-nyň, Fransiýanyň, Türkiýäniň, Eýranyň, Ysraýylyň we Irlandiýanyň öňdebaryjy kompaniýalarynyň gatnaşmaklarynda gurlan häzirki zaman tehnologik önümçiliklere başarnykly erk edýän nebiti gaýtadan işleýjiler tutanýerli zähmet çekýärler.  

Elbetde, ýurdumyzyň iň uly nebiti gaýtadan işleýän senagat kärhanasynda zähmet üstünlikleriniň gazanylmagy, ilkinji nobatda, önümçiligi tehniki taýdan gaýtadan enjamlaşdyrmak we olaryň durkuny düýpli täzelemek bilen berk baglanyşyklydyr. Şeýle bolansoň, geljekde hem deňizýaka sebitde nebitiň çykarylýan möçberleriniň artdyrylmagy bilen, Türkmenbaşy şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň önümçilik kuwwatyny has-da artdyrmak maksat edinilýär. Şunda ýurdumyzda nebiti gaýtadan işlemäge gönükdirilýän maýa goýumlaryň ähmiýeti uludyr.  

Bu ýerde haýal kokslandyrma we gudronyň deasfaltizasiýasy boýunça desgalaryň gurluşygy tamamlanyp barýar. Zawodlar toplumynyň buýurmasy boýunça BAE-niň «WTL FZE» we ABŞ-nyň «Westport Trading Europe Limited» kompaniýalarynyň bilelikde amala aşyrýan taslamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi bilen, toplumda gudronyň hem-de mazudyň agyr galyndylary gaýtadan işleniler. Degişli önümçilik desgalarynyň işe girizilmegi günbatar welaýatyň nebitgazly meýdançalaryndan gelip gowuşýan «gara altynyň» gaýtadan işlenilişiniň möçberini ýokarlandyrmak bilen bir hatarda, suwuklandyrylan gazyň, benziniň, dizel ýangyjynyň we nebit koksunyň öndürilýän mukdaryny ep-esli artdyrmaga, şeýle-de goşmaça iş orunlaryny döretmäge mümkinçilik berer. 

Geljekde Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda «gara altyny» gaýtadan işlemegiň görkezijisini 90 göterimden hem artdyrmaga mümkinçilik berjek täze tehnologik desgalary gurmak göz öňünde tutulýar. Dizel fraksiýalaryny we benzini gidroarassalaýjy, wodorod öndürýän blokly katalitik kreking we kokslamak desgalarynyň toplumy, nebiti gaýtadan işlemekden galan agyr galyndylary katalitik kreking usuly boýunça işleýän, ýokary hilli binýatlaýyn tehniki ýaglary öndürýän kuwwatlyklar şol desgalaryň hatarynda durýar. 

Nebiti gaýtadan işleýjileriň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da gowulandyrmaga hem uly üns berilýär. Olaryň maşgalalary üçin ähli amatlyklary bolan döwrebap ýaşaýyş jaýlary gurlup ulanmaga berilýär. Saglyk nokatlary, suw howdanlary, türgenleşik zallary, futbol, basketbol meýdançalary bolan bedenterbiýe-sagaldyş toplumy zawodlar toplumynyň işgärleriniň hyzmatynda. Olar Gahryman Arkadagymyzyň beýik başlangyçlaryny mynasyp dowam etdirýän Arkadagly Serdarymyzyň taýsyz tagallalary bilen zawodlar toplumynda durmuşa geçirilýän uly özgertmeleriň ýokary hilli nebithimiýa önümleriniň öndürilişini ep-esli artdyrmaga ýardam edýändigine tüýs ýürekden buýsanýarlar.  

Toýmämmet REJEBOW,

žurnalist.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzda düýpli ylmy esaslara daýanýan ykdysady syýasat üstünlikli durmuşa geçirilýär. Mundan ötri maliýe-karz, býujet, salgyt, maliýe, baha ugruny emele getirýän we döwrüň talaplaryna laýyk gelýän ösen bazar gatnaşyklaryna geçmegiň milli usuly işlenip taýýarlanyldy. Şunda döwlet Baştutanymyzyň iňňän oýlanyşykly, öňdengörüjilikli döwlet syýasatyndan ugur alnyp, işlenip taýýarlanylan Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň uzak we gysga möhlet üçin maksatnamalary ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň önümçilik binýadynyň senagatlaşdyrylmagyny, onuň häzirki zaman düzüminiň we ägirt uly serişde mümkinçilikleriniň esasynda halk hojalygynyň hil taýdan täze ulgamlarynyň döredilmegini esasy ugur edinýär. 

Häzirki wagtda maýa goýum işjeňligini ýokarlandyrmak, daşary ýurtly we ýerli işewürleriň maýa serişdelerini çekmek üçin amatly şertleri döretmek, möhüm ähmiýetli iri taslamalary durmuşa geçirmek maksady bilen, karz serişdeleriniň möçberini artdyrmak ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan ykdysady özgertmeleriň esasy ugurlarynyň biri bolup durýar. Şu ýylyň 10-njy fewralynda Ministrler Kabinetiniň geçen ýylda ýerine ýetirilen işleriň jemlerine bagyşlanyp geçirilen giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiziň gol çeken Karary bilen, ýurdumyzy 2023-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamasy we 2023-nji ýyl üçin maýa goýum Maksatnamasy tassyklandy. Ýurdumyzy 2023-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamasy işlenip düzülende, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» göz öňünde tutulan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmek maksady bilen, şu ýyl üçin Döwlet býujetinde kesgitlenen görkezijilerden, önümçilik we maliýe meýilnamalaryndan hem-de çärelerden ugur alyndy. Maksatnamanyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi bazar gatnaşyklaryna esaslanyp, durmuş-ykdysady syýasatyň durnukly ösüşini üpjün etmäge, döwlet dolandyryş ulgamyny yzygiderli kämilleşdirmäge, ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny we hal-ýagdaýyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmaga hem-de abadan, bagtyýar ýaşaýşyny üpjün etmäge mümkinçilik berer. 

Ýurdumyzyň ykdysadyýetini diwersifikasiýalaşdyrmak arkaly onuň ösüşini gazanmak bilen, şu ýylda jemi içerki önümiň ösüşi 6,5 göterim derejede ýa-da 206,4 milliard manat möçberinde bolar diýlip çaklanylýar. Şunda bölek satuw haryt dolanyşygy 135,9 milliard manat, eksportyň we importyň artmagynyň hasabyna daşary söwda dolanyşygy 19,4 milliard amerikan dollary möçberinde meýilleşdirilýär. 

«Türkmenistanyň 2023-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakyndaky» Kanuna laýyklykda, şu ýyl Döwlet býujetiniň girdeji we çykdajy bölekleri 95,1 milliard manat möçberde, şol sanda býujetiň salgytlardan, hökmany töleglerden ybarat girdejileri we çykdajylary 29,2 milliard manat möçberinde tassyklandy. Döwlet býujetiniň girdeji bölegi ykdysadyýetiň pudaklarynyň hasabyna, esasan, nebitgaz, senagat, himiýa, elektroenergetika, gurluşyk, obasenagat toplumlaryndan, ulag we aragatnaşyk, dokma we azyk senagaty pudaklaryndan, şeýle hem hususy ulgamdan gelip gowuşmaly salgytlaryň we hökmany tölegleriň hasabyna üpjün ediler. Döwlet býujetiniň çykdajylaryndan durmuş maksatly ulgama serişdeleriň 74,9 göterimini ýa-da 20,7 milliard manady gönükdirmek meýilleşdirilýär. Ykdysadyýetiň önümçilik we durmuş-medeni ulgamlaryna maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna jemi 37,4 milliard manat möçberinde maýa goýumlaryny gönükdirmek göz öňünde tutulýar. 

Maýa goýumlaryň hasabyna täze senagat we önümçilik desgalaryny gurmak, hereket edýänlerini döwrebaplaşdyrmak, paýtagtymyzda hem-de welaýatlarda şähergurluşyk maksatnamalaryny durmuşa geçirmek, obalary özgertmek, önümçilik we medeni-durmuş maksatly möhüm desgalaryň gurluşyklaryny dowam etdirmek, «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» göz öňünde tutulan gurluşyklary alyp barmak meýilleşdirilýär. Şolaryň arasynda aýratyn mätäçlik çekýän raýatlar üçin niýetlenen ýaşaýyş jaýlaryny gurmak wezipesi hem bar. Munuň özi döwlet Baştutanymyzyň 2022-nji ýylyň 19-njy martynda paýtagtymyzdaky Ruhyýet köşgünde wezipä girişmek dabarasynda eden çykyşynda: «Her bir maşgalany häzirki zaman öýi ýa-da jaýy bilen üpjün etmek meniň esasy aladalarymyň biri bolar» diýen sözleriniň iş ýüzünde üstünlikli amala aşýandygynyň aýdyň güwäsidir.  

Ýurdumyzy 2023-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamasyna laýyklykda, döwlet eýeçiligindäki desgalary hususylaşdyrmak işi giň gerimde dowam etdiriler. Bu bolsa döwlet serişdelerini netijeli ulanmaga, döwlete dahylsyz gurluş düzümleriniň ösüşe gyzyklanmasyny güýçlendirmäge mümkinçilik berer. Pul-karz ulgamy tarapyndan telekeçilige goldaw bermek, ykdysadyýetiň pudaklaryna gönükdirilýän karzlary netijeli peýdalanmak boýunça çäreleriň gerimini giňeltmek, şeýle hem bu işleri maliýe serişdeleriniň dolandyrylyşyny kämilleşdirmegiň hasabyna amala aşyrmak meýilleşdirilýär. Şeýle-de daşary ykdysady işi mundan beýläk hem ösdürmek, eksport-import amallaryny kämilleşdirmek, halkara maliýe institutlary bilen hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak boýunça işler dowam etdiriler. Önümçilik maksatly düýpli goýumlaryň möçberini artdyrmak we netijeliligini ýokarlandyrmak, daşary ýurt maýa goýumlaryny we karz serişdelerini ýurdumyz üçin amatly şertlerde çekmek üçin degişli çäreleri görmek ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda durýar. 

Halkara tejribä esaslanmak arkaly salgyt-býujet syýasatyny döwrebaplaşdyrmak, maliýe hasabatlylygyny yzygiderli kämilleşdirmek, aýdyňlyk, salgyt salmagyň kadalaryny we usullaryny, şeýle hem elektron salgyt ulgamyny goşmak bilen, sanly usullary ornaşdyrmak möhüm wezipedir. Ykdysady syýasatda zähmet serişdelerini netijeli dolandyrmak we zähmet bazarynyň meselelerini düzgünleşdirmek, täze iş ýerlerini döretmek boýunça işlere aýratyn üns berler. Munuň özi halkymyzyň bagtyýar, bolelin durmuşyna gönükdirilen maksatnamalardyr beýleki resminamalardan gelip çykýan baş talapdyr.  

Parahat MERETLIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň baş hünärmeni.

Eziz Watanymyzyň energetika strategiýasynyň esasy ugurlarynyň biri gaz pudagynyň eksport kuwwatyny artdyrmak bolup durýar. Ýurdumyzda ýokary goşmaça bahaly dürli görnüşli nebit we gazhimiýa önümlerini öndürýän, nebiti, tebigy gazy gaýtadan işleýän täze önümçilikler döredilýär. Türkmenistan bu ugurda iri nebitgaz kompaniýalary we abraýly maliýe düzümleri bilen hyzmatdaşlykda täze taslamalary durmuşa geçirýär.  

Uglewodorod çig malyny gaýtadan işlemäge ýöriteleşdirilen ägirt uly döwrebap kärhanalaryň hatarynda polietileniň we polipropileniň dürli görnüşlerini öndürýän, «Türkmengaz» döwlet konserniniň buýurmasy boýunça «LG International Corp.» we «Hyundai Engineering» (Koreýa Respublikasy) kompaniýalary tarapyndan «TOYO Engineering Corporation» (Ýaponiýa) kompaniýasynyň gatnaşmagynda gurlan Balkan welaýatynyň Gyýanly şäherçesindäki polimer zawody, «Türkmengaz» döwlet konserniniň hem-de «Kawasaki Heavy Industries Ltd.» (Ýaponiýa) we «Rönesans Endüstri Tesisleri Inşaat Sanayi ve Ticaret A.Ş.» (Türkiýe) kompaniýalarynyň konsorsiumynyň bilelikdäki tagallalary bilen gurlan Ahal welaýatynda tebigy gazdan sintetiki benzin öndürýän zawody görkezmek bolar.  

Ahal welaýatyndaky zawod dünýäde tebigy gazdan benzin öndürýän ilkinji zawod hökmünde Ginnesiň rekordlar kitabyna girizildi we Şweýsariýanyň Federal tehnologiýa institutynyň hem-de ABŞ-nyň Daşky gurşawy goramak gaznasynyň degişli güwänamalaryna mynasyp boldy. Bu ýerde Daniýanyň «Haldor Topsoe» kompaniýasy tarapyndan işlenip taýýarlanan tehnologiýa boýunça gaz iň az energiýa çykdajylary hem-de daşky gurşawa zyýan ýetirmezden gaýtadan işlenilip, ondan iň ýokary ekologik talaplara laýyk gelýän EURO-5 ölçegindäki ECO-93 kysymly benzin, şeýle-de suwuklandyrylan tebigy gaz öndürilýär.  

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022—2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» nebitgaz toplumyna iri möçberli dürli maýa goýumlar göz öňünde tutulýar. Bu döwürde sintetiki benzin, kauçuk we polistirol, metildietanolamin, poliwinilasetat we beýleki polimerleri öndürjek täze gazhimiýa toplumlarynyň gurluşyklaryny durmuşa geçirmek meýilleşdirilýär. Ahal welaýatynda tebigy gazdan benzin öndürmek boýunça ikinji zawodyň gurulmagynyň meýilleşdirilýändigi guwandyryjy ýagdaýdyr.  

Ýurdumyzyň nebitgaz senagatyna degişli iri desgalar häzirki ösüşlerimize goşant goşmak bilen, uzak ýyllaryň dowamynda geljekki nesillere ygtybarly hyzmat etmäge gönükdirilendir. Biz — ýaşlar hem hormatly Prezidentimiziň badalga berýän döredijilikli ösüşlerine agzybir goşulyşyp, bilim-başarnygymyzy artdyryp, öz goşandymyzy goşarys. 

Ýagmyr MÄMETDURDYÝEW,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň talyby.

Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlary milli ykdysadyýeti okgunly ösdürmäge gönükdirilen giň gerimli we düýpli özgertmeleri durmuşa geçirmek bilen baglanyşyklydyr. Şeýle özgertmeleriň baş maksady halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini yzygiderli ýokarlandyrmaga gönükdirilendir. 

Şu ýylyň 10-njy fewralynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde tassyklanylan 2023-nji ýylda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy halk hojalygynyň pudaklarynyň öňünde jogapkärli wezipeleri kesgitleýär. Şol wezipelere, ilkinji nobatda, milli ykdysadyýetiň durnukly ösüşini we ýylyň dowamynda makroykdysady görkezijileriň durnuklylygyny üpjün etmek, pudaklara döwrebap tehnologiýalary we sanly ulgamy ornaşdyrmak, ýurduň eksport mümkinçiliklerini artdyrmak, oňaýly işewürlik gurşawyny emele getirmek, döwlet tarapyndan kiçi we orta telekeçiligi mundan beýläk hem goldamak, sebitleri sazlaşykly ösdürmek boýunça çäreleri durmuşa geçirmek, täze iş orunlaryny döretmek, ilatyň durmuş goraglylygyny berkitmek hem-de ýaşaýyş derejesini has-da ýokarlandyrmak degişlidir. 

Täze Maksatnama laýyklykda, şu ýyl ykdysadyýetiň pudaklaryna döwrebap tehnologiýalary we sanly ulgamy ornaşdyrmak göz öňünde tutulýar. Ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagy Watanymyzyň mundan beýläk-de durnukly ösmegine itergi berjek esasy ugur bolar. Sanlylaşdyrma ykdysadyýetiň hyzmatlar ulgamynyň hem, önümçilik pudagynyň hem hil taýdan täze derejä çykmagyna getirýär. Maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň hem-de bütindünýä torunyň mümkinçilikleri esasynda ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagy halk hojalygynyň diňe bir gurluşyny özgertmän, eýsem, ykdysady ösüşiň depginini hem güýçlendirýär. Giň gerimli sanlylaşdyrmanyň netijesinde ykdysadyýetiň ösüşiniň täze ugurlary, hyzmatlary ýerine ýetirmegiň tizligini we hilini gowulandyrmaga gönükdirilen sanly giňişlikler döredilýär. 

Eýýäm häzirki günlerde ýurdumyzda innowasion kärhanalar, «akylly şäherler» döredilýär, oba hojalyk ýerlerini işläp bejermegiň täzeçil usullary peýdalanylýar. Ilatyň internet-banking we mobil-banking, şeýle hem onlaýn söwda hyzmatlaryndan işjeň peýdalanmagy hyzmatlar ulgamynyň sanly özgerişini görkezýär. 

Eksport kuwwatlyklaryny artdyrmak milli ykdysadyýetiň ösüşiniň esasy ugurlarynyň biridir. Bu günki gün Türkmenistan köp ýurtlar bilen dünýä derejesinde-de, sebit derejesinde-de özara bähbitli söwda gatnaşyklaryny ösdürýär. Ýurdumyzyň ykdysady ösüşiniň ýokary depgini, syýasy we maliýe babatda durnuklylygy ýerli hem-de daşary ýurt maýadarlaryny özüne çekýär. Innowasion önümçilikleriň maliýeleşdirilmegi milli önüm öndürijileri höweslendirmäge, olaryň öňünde täze eksport mümkinçiliklerini açmaga ýardam edip, daşary ýurt walýutalarynyň gelip gowuşmagyny hem-de manadyň hümmetiniň durnukly bolmagyny şertlendirýär. 

Her bir sebitiň özboluşlylygyny göz öňünde tutmak arkaly welaýatlaryň sazlaşykly ösdürilmegini gazanmak ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň wajyp şertleriniň biridir. Şu maksady nazara almak bilen, häzirki döwürde ýurdumyzyň sebitlerinde iş üpjünçiligine we hyzmatlaryň elýeteri bolmagyna aýratyn ähmiýet berilýär. Welaýatlaryň her birinde kuwwatly önümçilik kärhanalarydyr durmuş düzümleri döredilýär. 

Halkyň ýaşaýyş derejesi hem-de döwletiň ösüşi ýurdumyzyň ähli ugurlar boýunça bäsdeşlige ukyply bolmagy bilen gönümel baglanyşyklydyr. Hormatly Prezidentimiziň: «Agzybirligimiz bilen ähli sepgitlere ýeteris!» diýen ganatly sözleri halkymyzy her bir ulgamda uly üstünliklere ruhlandyrýar. 

Hudaýguly PAŞŞYÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Barlag-derňew müdirliginiň Aşgabat şäheri boýunça barlag-derňew bölüminiň esasy döwlet inspektory.

Ýurdumyzyň geljegi uly bolan pudaklarynyň biri hem nebitgaz ulgamydyr. Häzirki wagtda bu pudagy yzygiderli kämilleşdirmek bilen bir hatarda, täze gözlegler esasynda onuň eksport we ykdysady mümkinçiliklerini giňeltmäge gönükdirilen netijeli işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Bu ugurda Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda hem möhüm ädimler ädildi. Fewral aýynda Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetinde «Tebigy gazdan wodorod energiýasyny almagyň ylmy-tehniki mümkinçilikleri» atly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi. Bu forum ýurdumyzyň ykdysady mümkinçilikleriniň halkara derejesinde eýeleýän ornuny açyp görkezmekde möhüm ähmiýete eýe boldy.  

Ýakynda hormatly Prezidentimiziň  geçiren Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde şu ýylyň iki aýynda ýurdumyzyň nebitgaz pudagynda ýerine ýetirilen işler barada hem hasabat berildi. Hasabat döwründe «Türkmennebit» döwlet konserni tarapyndan nebit bilen üpjün etmegiň meýilnamasy 101,2,  dizel ýangyjyny öndürmek boýunça meýilnama 100,8, polipropilen öndürmegiň meýilnamasy 105, çalgy ýaglaryny öndürmegiň meýilnamasy bolsa 110,7,  tebigy we ugurdaş gazy çykarmagyň meýilnamasy 105,3 göterim ýerine ýetirildi. Bu netijeler uly üstünlikler bilen başy başlanan ýylymyzda eziz Watanymyzyň okgunly ösüşleriniň batly depginlerde dowam etdirilýändiginiň nobatdaky subutnamasydyr. 

Ýurdumyzyň beýik üstünlikleri, şöhratly ösüşleri ugrunda taýsyz tagallalary edýän Arkadagly Serdarymyzyň, Gahryman Arkadagymyzyň janlary sag, ömürleri uzak, alyp barýan işleri hemişe rowaç bolsun! 

Batyr ÝEGŞEMOW,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymy.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow şu ýylyň 3-nji martynda geçen iki aýda ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklarynda alnyp barlan işleriň jemine bagyşlanyp, sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde täze nebitgaz ýataklaryny özleşdirmek we iri maýa goýum taslamalaryny amala aşyrmak maksady bilen, dünýä belli daşary ýurt kompaniýalaryny hem-de daşyndan maýa goýumlary çekmek boýunça zerur çäreleri görmegiň, pudaga häzirki zaman tehnologiýalaryny giňden ornaşdyrmagyň möhümdigini belledi. Munuň özi «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» nebitgaz senagatynyň işini ilerletmek babatda öňde goýlan wezipeleri üstünlikli amala aşyrmaga mümkinçilik berer. 

Häzirki wagtda ähli ösüşleriň badalgasy bolan maýa goýum işjeňligini artdyrmak, daşary ýurt hem-de milli maýa goýum mümkinçiliklerini ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň iň möhüm pudaklaryna gönükdirmek baradaky tagallalary ýokarlandyrmak döwrüň talabydyr. Şunda uglewodorod serişdelerini gaýtadan işlemek boýunça innowasion önümçilikleriň kemala getirilmegi, ýangyç-energetika toplumynyň eksport kuwwatynyň diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegi, energiýa serişdelerini ugratmagyň köpugurly turbageçiriji ulgamynyň döredilmegi möhüm wezipe bolup durýar. Geosyýasy taýdan amatly ýerleşýän we uglewodorod serişdeleriniň baý gorlaryna eýe bolan ýurdumyz Merkezi Aziýa sebitinde «mawy ýangyjy» ibermek boýunça öňdäki orunlaryň birini eýeläp, dürli ugurlara, şol sanda Ýewropa we Aziýa bazarlaryna tebigy gazyň eksportyny artdyrmak üçin hem uly kuwwata eýedir. Şoňa görä-de, döwletimiz bu ugurda öňde durýan wezipeleri üstünlikli çözmek maksady bilen, daşary ýurt maýa goýumlaryny hem-de tejribeli kompaniýalary işjeň çekmegi ýangyç-energetika ulgamynda amala aşyrylýan milli strategiýanyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde kesgitledi. 

Türkmenistan dünýäniň onlarça döwleti, öňdebaryjy tehnologiýalara eýe bolan iri daşary ýurt kompaniýalary, maliýe düzümleri we halkara guramalar bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýdy. Şolaryň hatarynda dünýäde iň iri gaz ýataklarynyň biri bolan «Galkynyş» känini özleşdirmäge, «Bagtyýarlyk» ýatagynyň şertnamalaýyn çäginde Önümi paýlaşmak hakynda ylalaşygyň esasynda gözleg işlerini geçirmäge işjeň gatnaşýan Hytaýyň Milli nebitgaz korporasiýasy (CNPC), Hazar deňziniň türkmen böleginde we kenar ýakasynda eýýäm köp ýyllaryň dowamynda üstünlikli işläp gelýän BAE-niň «Dragon Oil», Malaýziýanyň «Petronas», Italiýanyň «Eni» ýaly meşhur kompaniýalary hem bar. Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň «Tatneft» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti bolsa «Goturdepe» ýatagyndaky gatlaklaryň nebit berijiligini ýokarlandyrmak we guýulary düýpli abatlamak boýunça hyzmatlary amala aşyrýar. Döwletimiziň daşary ýurt kompaniýalaryna üstünlikli iş alyp barmak üçin ähli şertleri we amatly maýa goýum ýagdaýyny döredýändigi, energetika ulgamynda uzak möhletleýin hyzmatdaşlygy ösdürmegi maksat edinýändigi bolsa ýurdumyzyň ygtybarly hyzmatdaş hökmünde ykrar edilmegini şertlendirýär. 

Şu ýylyň 26-27-nji aprelinde Birleşen Arap Emirlikleriniň Dubaý şäherinde geçirilmegi meýilleşdirilýän Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara göçme forumyň hem ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyna göni daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek mümkinçiliklerini giňeltmekde netijeli hyzmatdaşlyga ýol açjakdygy ikuçsuzdyr. Maslahatyň gün tertibine baý tebigy serişdeleri rejeli peýdalanmak, energetika bazarlaryny ösdürmek, Hazar deňziniň türkmen böleginiň ýataklaryny özleşdirmek boýunça taslamalara maýa goýumlary çekmek, «Galkynyş» gaz käninde önümçiligi ýokarlandyrmak ulgamynda özara gatnaşyklaryň täze gurallary, ekologiýa taýdan zyýansyz önümçilikleri ornaşdyrmak, pudaga innowasion tehnologiýalary we nou-haulary çekmek ýaly meseleleriň girizilmegi onuň ähmiýetini has-da artdyrýar. Çünki agzalan ugurlaryň ählisi ýurdumyzy geljek 30 ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda-da strategik wezipeler hökmünde kesgitlenendir. Şol wezipeleriň üstünlikli çözülmegi ata Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmaga we halkymyzyň abadançylyk derejesini has-da ýokarlandyrmaga ýardam berer. 

Enejan DURDYMYRADOWA,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymy.