Ýurdumyzda durmuşa geçirilýän ägirt uly özgertmeleriň amala aşyrylmagynda we milli ykdysadyýetimizde belent ösüşleriň gazanylmagynda nebiti gaýtadan işleýän senagata möhüm orun degişlidir. Garaşsyzlyk ýyllarynda durky düýpli täzelenen Türkmenbaşy şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy öz önümleri bilen barha meşhurlyga eýe bolýar. Bu ýerde öndürilýän ýokary hilli awtobenziniň dürli görnüşlerine, awiakerosine, polipropilene, uniwersal çalgy ýaglaryna, suwuklandyrylan gaza, koksa we beýleki nebit önümlerine dünýäde uly isleg bildirilýär. Häzirki wagtda ýurdumyzyň senagat önümleriniň 25 göteriminiň şu zawodlar toplumynda öndürilýändigi-de guwandyryjydyr.
Nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumyna gönükdirilen uly möçberli maýa goýumlar bu gün oňyn netijelerini berýär. Häzir bu ýerde dünýä standartlaryna laýyk gelýän nebit önümleriniň görnüşlerini artdyrmak boýunça işler üstünlikli dowam etdirilýär. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň ilkinji aýynda zawodlar toplumynda daşary ýurtlardan getirilýän harytlarynyň ornuny tutýan önüm — «B-92» kysymly awtobenzin öndürilip başlandy. Şeýle önümi öndürmek boýunça zawodlar toplumy hem-de ýurdumyzyň Ylymlar akademiýasynyň Tehnologiýalar merkezi tarapyndan bilelikdäki işleriň geçirilip, tehniki şertleriň işlenip taýýarlanandygy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr.
Toplumyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň pugtalandyrylmagy netijesinde, önümçilik kuwwatynyň artdyrylmagyna aýratyn üns berilýär. Ýaponiýanyň, Germaniýanyň, ABŞ-nyň, Fransiýanyň, Türkiýäniň, Eýranyň, Ysraýylyň we Irlandiýanyň öňdebaryjy kompaniýalarynyň gatnaşmaklarynda gurlan häzirki zaman tehnologik önümçiliklere başarnykly erk edýän nebiti gaýtadan işleýjiler tutanýerli zähmet çekýärler.
Elbetde, ýurdumyzyň iň uly nebiti gaýtadan işleýän senagat kärhanasynda zähmet üstünlikleriniň gazanylmagy, ilkinji nobatda, önümçiligi tehniki taýdan gaýtadan enjamlaşdyrmak we olaryň durkuny düýpli täzelemek bilen berk baglanyşyklydyr. Şeýle bolansoň, geljekde hem deňizýaka sebitde nebitiň çykarylýan möçberleriniň artdyrylmagy bilen, Türkmenbaşy şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň önümçilik kuwwatyny has-da artdyrmak maksat edinilýär. Şunda ýurdumyzda nebiti gaýtadan işlemäge gönükdirilýän maýa goýumlaryň ähmiýeti uludyr.
Bu ýerde haýal kokslandyrma we gudronyň deasfaltizasiýasy boýunça desgalaryň gurluşygy tamamlanyp barýar. Zawodlar toplumynyň buýurmasy boýunça BAE-niň «WTL FZE» we ABŞ-nyň «Westport Trading Europe Limited» kompaniýalarynyň bilelikde amala aşyrýan taslamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi bilen, toplumda gudronyň hem-de mazudyň agyr galyndylary gaýtadan işleniler. Degişli önümçilik desgalarynyň işe girizilmegi günbatar welaýatyň nebitgazly meýdançalaryndan gelip gowuşýan «gara altynyň» gaýtadan işlenilişiniň möçberini ýokarlandyrmak bilen bir hatarda, suwuklandyrylan gazyň, benziniň, dizel ýangyjynyň we nebit koksunyň öndürilýän mukdaryny ep-esli artdyrmaga, şeýle-de goşmaça iş orunlaryny döretmäge mümkinçilik berer.
Geljekde Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda «gara altyny» gaýtadan işlemegiň görkezijisini 90 göterimden hem artdyrmaga mümkinçilik berjek täze tehnologik desgalary gurmak göz öňünde tutulýar. Dizel fraksiýalaryny we benzini gidroarassalaýjy, wodorod öndürýän blokly katalitik kreking we kokslamak desgalarynyň toplumy, nebiti gaýtadan işlemekden galan agyr galyndylary katalitik kreking usuly boýunça işleýän, ýokary hilli binýatlaýyn tehniki ýaglary öndürýän kuwwatlyklar şol desgalaryň hatarynda durýar.
Nebiti gaýtadan işleýjileriň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da gowulandyrmaga hem uly üns berilýär. Olaryň maşgalalary üçin ähli amatlyklary bolan döwrebap ýaşaýyş jaýlary gurlup ulanmaga berilýär. Saglyk nokatlary, suw howdanlary, türgenleşik zallary, futbol, basketbol meýdançalary bolan bedenterbiýe-sagaldyş toplumy zawodlar toplumynyň işgärleriniň hyzmatynda. Olar Gahryman Arkadagymyzyň beýik başlangyçlaryny mynasyp dowam etdirýän Arkadagly Serdarymyzyň taýsyz tagallalary bilen zawodlar toplumynda durmuşa geçirilýän uly özgertmeleriň ýokary hilli nebithimiýa önümleriniň öndürilişini ep-esli artdyrmaga ýardam edýändigine tüýs ýürekden buýsanýarlar.
Toýmämmet REJEBOW,
žurnalist.