Hormatly Prezidentimiz şu ýylyň 30-njy aprelinde Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly geçirilen nobatdaky mejlisinde ýurdumyzyň elektrik energetikasy pudagynyň kuwwatyny artdyrmak, içerki sarp edijileriň elektrik energiýasy bilen ygtybarly we bökdençsiz üpjün edilmegini gazanmak hem-de öndürilýän elektrik energiýasynyň eksportynyň mukdaryny artdyrmak boýunça amala aşyrylýan işleriň örän wajypdygyny nygtady. Elektrik energetikasy pudagynyň düzümini giňeltmegiň we döwrebaplaşdyrmagyň tutuş ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösdürilmegi babatda göz öňünde tutulan meýilnamalaryňdyr maksatnamalaryň ählisiniň üstünlikli durmuşa geçirilmegine ýardam etjekdigini belläp, bu ugurda alnyp barylýan işleriň berk gözegçilikde saklanylmagyny üpjün etmegi tabşyrdy.

Häzirki wagtda ýurdumyzyň energiýa ulgamynyň kuwwatlyklaryny artdyrmak boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar. Döwletimizde gaz turbinaly elektrik beketleriniň gurulmagy ýurdumyzyň energoulgamynyň bellenen kuwwatyny artdyrmaga, sarp edijileriniň elektrik üpjünçiliginiň hilini düýpgöter gowulandyrmaga, daşary ýurtlara, şol sanda Owganystan Yslam Respublikasyna iberilýän elektrik energiýasynyň mukdaryny we ugurlaryny köpeltmäge mümkinçilik berer.

Ýurdumyzyň ygtybarly energiýa üpjünçiligini ýokarlandyrmak hem-de elektrik energiýasyny daşary ýurtlara ibermegiň möçberlerini artdyrmak maksady bilen, güýjenmesi 500 kW «Kerki» podstansiýasy gurlup işe girizildi, güýjenmeleri 220 kW bolan «Watan» we «Farap» elektrik beketleriniň durky täzelendi, Mary DES-niň güýjenmesi 500 kW açyk paýlaýjy gurluşyndan «Kerki» podstansiýasyna çenli 500 kW, «Kerki» podstansiýasyndan Owganystan Yslam Respublikasynyň serhedine çenli 500 kW ýokary woltly howa elektrik geçirijileri guruldy, Mary DES-de güýjenmesi 500 kW bolan açyk paýlaýjy gurluşyň durky täzelendi. Ýokary woltly elektrik geçirijileriň we elektrik beketleriniň gurlup işe girizilmegi elektrik energiýasy iberilende ýitgileri ep-esli azaldýar. Bu bolsa ýurdumyzyň energoulgamynyň ähli böleklerini özara ätiýaçlandyrmaga mümkinçilik berýär.

Türkmenistan parahatçylykly durmuşy pugtalandyrmakda doganlyk owgan halkyna hemmetaraplaýyn, şol sanda energetika babatda ýardam berip gelýär. Ymamnazar — Andhoý we Serhetabat — Hyrat elektrik geçirijileriniň gurulmagy munuň aýdyň subutnamasydyr. Şol ulgamlar goňşy döwletiň energetika düzüminiň möhüm bölegine öwrüldi. 2018-nji ýylyň tomsunda kuwwaty sagatda 100 MWt-a barabar bolan Rabatkaşaň — Kalaýnau elektrik geçiriji ulgamy işe girizildi. Netijede, türkmen elektrik energiýasyny Owganystanyň demirgazyk etraplaryna ibermegiň ýene-de bir ugry açyldy. Şonuň çäklerinde, türkmen hünärmenleri elektrik üpjünçilik desgalarynyň birnäçesini, şol sanda elektrik bekedini hem-de umumy uzynlygy 112 kilometr bolan elektrik geçiriji ulgamy gurdular.

Türkmenistanyň Energetika ministrliginiň hem-de Owganystan Yslam Respublikasynyň Energetika we suw serişdeleri ministrliginiň ýolbaşçylarynyň duşuşygynyň Teswirnamasyna laýyklykda, 2018 — 2027-nji ýyllarda Türkmenistandan elektrik energiýasyny ibermek we şol döwürde eksport edilýän elektrik energiýasynyň möçberlerini artdyrmak göz öňünde tutulýar. Şeýle-de Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik geçiriji ulgamynyň taslamasy boýunça ylalaşyga gol çekildi we täze elektrik geçiriji ulgam boýunça Owganystana iberiljek elektrik energiýasynyň mukdary kesgitlenildi. Şoňa laýyklykda, Hyradyň we Kandagaryň her birine 300 MWt (jemi 600 MWt) elektrik energiýasy iberiler.

2018-nji ýylda Mary Döwlet elektrik stansiýasynyň çäklerinde kuwwatlylygy 1574 MWt bolan utgaşykly dolanyşykda işleýän bug-gaz turbinaly täze elektrik bekedi gurlup ulanylmaga berildi. Utgaşykly dolanyşykda işleýän bug-gaz turbinaly elektrik bekedinde «General Electric» kompaniýasy tarapyndan taýýarlanan dört sany gaz we iki sany bug turbinalary arkaly elektrik energiýasy öndürilýär. Öndürilen elektrik energiýasy 220 kW hem-de 500 kW güýjenmeli açyk paýlaýjy gurluşlar arkaly Türkmenistanyň bitewi energoulgamyna berilýär.

Bu stansiýa döwrebap inžener-tehniki işläp taýýarlamalaryň hataryna girýär. Desganyň döwrebaplygy, ykdysady taýdan netijelidigi hem-de ekologiýa taýdan howpsuzdygy Şweýsariýanyň Federal tehnologiýa institutynyň, «Max Plank» energiýa institutynyň, Amerikanyň sagdyn ekologiýa gaznasynyň güwänamalary bilen tassyklandy.

Elektrik stansiýasynyň peýdaly täsir koeffisienti 57 göterim bolup, ol ýönekeý dolanyşykda işleýän desgalaryňka garanyňda, 22 göterim artykdyr. Bu döwrebap desganyň işe girizilmegi bilen, her ýylda 1 milliard 100 million kub metr tebigy gaz tygşytlanýar. Mundan başga-da, ýangyç hökmünde ulanylýan tebigy gazyň harçlanylyşy ep-esli azalýar, atmosfera gidýän zyýanly zyňyndylaryň möçberi 2-3 esse peselýär.

Hormatly Prezidentimiziň energetika pudagyny ösdürmek boýunça kabul eden konsepsiýalaryna laýyklykda, Lebap welaýatynda ýene-de bir iri maýa goýum taslamasy, ýagny Çärjew etrabynda gaz turbinaly elektrik stansiýasynyň gurluşygy ýokary depginde alnyp barylýar. Ýokary tehnologiýaly enjamlar bilen üpjün ediljek, kuwwaty 432 MWt boljak gaz turbinaly elektrik stansiýasynyň taslamasy «Sumitomo Corporation» kompaniýasy tarapyndan işlenip taýýarlandy. Elektrik stansiýasynyň esasy önümçilik binasynda her biriniň kuwwaty 144 MWt-a barabar bolan gaz turbinaly desgalaryň üçüsini ýerleşdirmek meýilleşdirilýär. Bu enjamlar dünýäde meşhur «Mitsubishi Hitachi Power Systems» kompaniýasy tarapyndan taýýarlanandyr.

Bu düzüm üçin ýokary hünärli işgärleri taýýarlamak maksady bilen, 2015-2016-njy okuw ýylynda Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynda Elektrik we ýylylyk energiýasyny öndürmegiň tehnologiýasy hünäri, şeýle-de energetika pudagynda zähmet çekýän hünärmenleriň täze tehnologiýalary öwrenmekleri üçin hünär derejesini ýokarlandyryş fakulteti açyldy. Bu ugurlar boýunça döwrebap bilim almaga giň mümkinçilikler döredildi. Ýeri gelende bellesek, institutyň elektrik stansiýalary kafedrasynda «Mark 6 E simulýator» enjamynyň kömegi bilen tejribe geçmek arkaly ýurdumyzda gurlup, ulanylmaga berilýän gaz turbinaly desgalary iş wagtynda dolandyrmagyň mümkinçilikleri düýpli öwrenilýär.

Ýurdumyzyň energetika pudagyny ösdürmek, bu ugurda kämil hünärmenleri taýýarlamak babatda uly tagallary edýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, il-ýurt bähbitli, döwlet ähmiýetli, tutumly işleri elmydama rowaç bolsun!

Şanazar ALLAKULYÝEW,

Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň elektrik stansiýalary kafedrasynyň müdiri.

Dürli oba hojalyk önümleriniň öndürilişini artdyrmak, ýurdumyzda azyk bolçulygyny döretmek hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan geçirilýän syýasatyň strategiki we möhüm ugry bolup, Türkmenistanyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmaga, halkyň hal-ýagdaýyny ýokarlandyrmaga gönükdirilendir. Häzir bu ugurda uly üstünlikler gazanyldy. Munuň özi oba hojalygyny hemmetaraplaýyn we düýpli özgertmek boýunça geçirilýän işleriň oňyn netijesidir. Täze kabul edilen kanunlar toplumynyň esasynda obada täze ykdysady gatnaşyklar kemala gelýär, dolandyrmagyň häzirki zaman usullary we maliýe gurallary ornaşdyrylýar.

Döwletimiz pudak işgärlerine hemmetaraplaýyn kömek berýär, oba senagat toplumymyň önümçilik düzümini gaýtadan enjamlaşdyrmaga we döwrebaplaşdyrmaga iri maýa goýumlaryny gönükdirýär hem-de pudagy mineral dökünler bilen üpjün edýän himiýa senagatyny ösdürýär.

Ýurdumyzda 4-nji iýunda galla oragyna badalga berildi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ak pata bermeginde Ahal, Lebap we Mary welaýatlarynyň babadaýhanlary galla oragyna girişdiler. Balkan we Daşoguz welaýatynyň gallaçylary bolsa olara 11-nji iýunda goşular.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly 2-nji iýunda geçirilen iş maslahatynda Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Türkmenistanda oba hojalygyny ösdürmek boýunça toplumlaýyn çäreleriň amala aşyrylýandygyny belledi. Döwletimiz oba hojalyk ekinlerinden bol hasyl almak üçin ähli zerur şertleri döredýär. Daýhanlar ýokary hilli tohumlar, mineral dökünler, himiki serişdeler, döwrebap oba hojalyk tehnikalary we suwaryş suwy bilen doly üpjün edilýär.

Asylly däbe görä, hormatly ýaşulular Beýik Biribardan Watanymyza abadançylyk, tutuş türkmen halkyna bolsa bagtyýarlyk dileg edip, ýerlerde galla oragyna ak pata berdiler. Olar «Çäjiňe bereket!» diýen hoşniýetli sözler bilen oraga girişdiler we nobaty zähmetsöýer kombaýnçylara berdiler.

Şu ýyl ýurdumyzyň gallaçylary 690 müň gektar meýdandan 1 million 400 müň tonna däne ýygnamagy meýilleşdirýärler. Ahal welaýatynda 400 müň tonna, Mary welaýatynda 345 müň tonna, Lebap welaýatynda 310 müň tonna, Daşoguz welaýatynda 265 müň tonna we Balkan welaýatynda 80 müň tonna bugdaý ýygnalar.

Umuman, ýurdumyz boýunça 2021-nji ýylyň galla oragy möwsüminde «СLAAS», «John Deere», «Сase», «New Holland» ýaly ýokary öndürijilikli galla ýygnaýan kombaýnlaryň 2 müň 111 sanysy işlediler. Işler iki çalşykda gije-gündiz esasda alnyp barlar. Ýokary öndürijilikli tehnikalaryň bökdençsiz işledilmegi ýetişdirilen hasyly ýitgisiz ýygnap almaga ýardam berer.

Galla oragy möwsüminde, şeýle hem göçme abatlaýyş-mehaniki toparlaryň ýüzlerçesi gije-gündiziň dowamynda gallaçylara hyzmat eder. Olar işledilýän tehnikalary zerur ýangyç-çalgy ýaglary we ätiýaçlyk şaýlary bilen üpjün eder. Galla meýdanlarynda oraga gatnaşýan mehanizatorlar, sürüjiler we beýleki işgärler üçin zerur durmuş şertleri döredildi. Ýerlerde medeniýet işgärleriniň çykyşlary we göçme söwda ýola goýlar.

Ýygnalan hasyly 156 sany kabul ediş bölümlerine, ammarlara hem-de elewatorlara daşamakda ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralary tarapyndan berlen ýük ulaglarynyň 11 müňe golaýy işlediler. Galla oragynyň başlanýan döwrüne çenli degişli barlaghanalar taýýarlanyp, şolarda «Türkmenstandartlary» Baş döwlet gullugynyň hünärmenleri dänäniň hilini kesgitlär.

Tabşyrylan hasyl üçin gallaçylar bilen öz wagtynda hasaplaşyk işleri «Daýhanbank» döwlet täjirçilik bankynyň ýerlerdäki bölümleri tarapyndan amala aşyrylar.

«Aşgabat».

Türkmenistanyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk baýramynyň bellenilýän ýylynda ýurdumyzyň halk hojalyk toplumynyň ähli pudaklarynda okgunly ösüş üpjün edilýär. Munuň şeýledigine şu ýylyň bäş aýynyň netijeleri hem aýdyň şaýatlyk edýär. Bu barada Ministrler Kabinetiniň geçen hepdäniň anna güni sanly ulgam arkaly geçirilen nobatdaky mejlisinde giňişleýin gürrüň edildi. Onda halk hojalyk toplumynyň pudaklarynyň şu ýylyň ýanwar — maý aýlarynda ýerine ýetirilen işleriniň jemleri jemlendi, möhüm resminamalaryň birnäçesiniň taslamalaryna hem-de döwlet durmuşynyň wajyp meselelerine garaldy.

Bellenilişi ýaly, bäş aýyň netijeleri boýunça jemi içerki önüm 6,1 göterim artdy. 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 5,3 göterim ýokarlandy. Geçen ýylyň degişli döwrüne garanyňda, bölek satuw haryt dolanyşygy 17,5 göterim artdy.

Ýanwar — maý aýlarynyň jemleri boýunça Döwlet býujetiniň girdeji böleginiň meýilnamasy 120,4 göterim, çykdajy böleginiň meýilnamasy bolsa, 92,2 göterim ýerine ýetirildi. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky geçen ýylyň degişli döwrüne görä, 10,5 göterim ýokarlandy. Býujetden maliýeleşdirilýän we hojalyk hasaplaşygyndaky döwlet kärhanalarynda zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi.

Rejelenen görnüşindäki Oba milli maksatnamasynda kesgitlenen işleriň çäklerinde hasabat döwründe durmuş maksatly desgalaryň, ýaşaýyş jaýlarynyň hem-de inženerçilik ulgamlaryň gurluşygy alnyp baryldy.

Aşgabat şäheriniň häkimligi boýunça ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň meýilnamasy 120,8 göterim berjaý edildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow mejlise gatnaşyjylara ýüzlenip, şu ýylyň geçen bäş aýynda alnyp barlan işleriň netijeleriniň, dünýä ykdysadyýetindäki çylşyrymly ýagdaýlara garamazdan, döwletimiziň depginli ösmegini dowam edýändigini görkezýändigini kanagatlanma bilen belledi.

Türkmenistanyň daşary syýasaty ozalkysy ýaly, Birleşen Milletler Guramasy, beýleki halkara guramalary bolan Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasy, Ýewropa Birleşigi, Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygy, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasy bilen giň gerimli hyzmatdaşlyk etmäge gönükdirilendir diýip, milli Liderimiz aýtdy.

Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ösüşinde gazanylan depgin durnukly saklanýar. Kabul edilen ähli durmuş maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Mejlisde döwlet durmuşyna degişli başga-da birnäçe möhüm meselelere garaldy we olar boýunça degişli çözgütler kabul edildi.

«Aşgabat».

Ýurdumyzda telekeçiligi hemmetaraplaýyn goldamak we ösdürmek döwlet Baştutanymyzyň alyp barýan durmuş-ykdysady syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Milli ykdysadyýetimizi senagatlaşdyrmakda hem-de dünýä bazarlarynda bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmekde hususy ulgama aýratyn orun berilýär. Bu babatda hususyýetçilere döredilýän şertlerdir mümkinçilikleriň netijesinde, türkmen telekeçileri milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda diýen ýaly möhüm işleri alyp barýarlar.

Obasenagat toplumynda we gaýtadan işleýän senagatda ýöriteleşen hususyýetçiler ýurdumyzda azyk bolçulygyny berkitmäge uly goşant goşýarlar. Telekeçiler et-süýt önümleriniň, gök we miwe şireleriniň, şireli suwlaryň, gaplanan önümleriň we konditer önümleriniň dürli görnüşlerini öndürýärler. Türkmen telekeçileri suwarymly ýerleri özleşdirip, şol ýerlerde oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirmegiň, miweli baglary hem-de üzüm nahallaryny ekmegiň, ýyladyşhana hojalyklarynyň meýdanyny giňeltmegiň hasabyna azyk önümleriniň öndürilişini artdyrýarlar. Munuň özi içerki bazary azyk önümleri bilen doly üpjün etmäge hem-de eksport ugurly harytlaryň önümçiligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär.

Üstümizdäki ýylyň 25-nji martynda hormatly Prezidentimiziň ak pata bermegi bilen Ahal welaýatynyň Kaka we Ak bugdaý etraplarynda, Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy şäherinde, Daşoguz welaýatynyň Görogly, Lebap welaýatynyň Çärjew, Mary welaýatynyň Sakarçäge etraplarynda umumy meýdany 35 gektara barabar bolan, döwrebap tehnologiýalar bilen enjamlaşdyrylan täze ýyladyşhana toplumlarynyň işe girizilmegi hem ykdysadyýetiň döwlete degişli bolmadyk ulgamyny ösdürmek boýunça ýerine ýetirilýän ägirt uly işleriň aýdyň beýanydyr.

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary ýurdumyzda elektron senagatyny döretmek we ösdürmek boýunça maksatnamany durmuşa geçirmäge işjeň gatnaşýarlar. Hususy işewürler gurluşyk, senagat, ulag-logistika ulgamlaryny, himiýa önümçiligini, hyzmat ediş hem-de söwda ulgamlaryny ösdürmäge-de önjeýli goşant goşýarlar. Bu bolsa, halkymyzy ýokary islegden peýdalanýan harytlar bilen elýeterli bahalardan üpjün etmäge, ilatyň iş bilen üpjünçiligini ýokarlandyrmaga, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan, eksport ugurly önümleriň öndürilişini artdyrmaga, şeýle-de milli ykdysadyýetimiziň kuwwatyny pugtalandyrmaga ýardam edýär.

Hormatly Prezidentimiziň asylly başlangyçlaryndan ruhlanýan türkmen telekeçileriniň täze taryhy döwrümizde alyp barýan üstünlikli işleri bagtyýar halkymyzy begendirýär. Berkarar Watanymyzyň gülläp ösmegi, onuň ykdysady kuwwatynyň artmagy, hususy pudagyň wekilleriniň alyp barýan işleriniň geriminiň giňemegi ugrunda edýän taýsyz tagallalary üçin hormatly Prezidentimize alkyş aýdýarys.

Gülsere KUŞAÝEWA,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň mugallymy.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe türkmen ykdysadyýetini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, sanly ykdysadyýete geçmek işi barha giň gerime eýe bolýar. Sanly ykdysadyýet adalgasy gün-günden düşünjämize, jemgyýetimiziň ösüşine ynamly girýär. Nagt däl hasaplaşyklara aýratyn ähmiýet berilmegi, sanly tehnologiýalaryň durmuşymyza berk ornaşmagy sanly ykdysadyýetiň ösüşine itergi berýär. Bu bolsa telekeçilik işiniň, halkara işewürligiň, bazar gatnaşyklarynyň ýaýbaňlanmagyna hem ýardam berýär.

Sanly ykdysadyýet — hasaplaşyklaryň, pul dolanyşygy bilen bagly amallaryň we oňa degişli maglumatlaryň kompýuterleriň, bütindünýä maglumat torunyň kömegi bilen hereketini we dolandyrylmagyny öz içine alýar. Sanly ykdysadyýete geçmek edara-kärhanalaryň we adamlaryň özara gatnaşygyny tizleşdirýär we aňsatlaşdyrýar.

Dünýä ösüşiniň häzirki şertlerinde ýurdumyzy gülläp ösüşiň mekanyna öwürmek wezipesinden ugur alýan döwlet strategiýasynda sanly ykdysadyýeti ösdürmäge aýratyn ähmiýet berilmeginde uly many bar. Çünki sanly ykdysadyýet ösüşiň täze hile geçmegine, milli ykdysady ösüşiň çaltlanmagyna, ilata hödürlenýän sanly hyzmatlaryň görnüşleriniň artmagyna mümkinçilik berýändigi bilen özüne çekýär.

Sanly ykdysadyýete geçmek zähmetiň öndürijiliginiň ösmegine, kärhanalaryň bäsdeşlige ukyplylygynyň artmagyna, edaralaryň çykdajylarynyň azalmagyna, täze iş orunlarynyň döremegine oňyn täsirini ýetirýär. Maglumat tehnologiýalarynyň peýdalanylmagy ykdysadyýetiň köp pudaklarynda ýerine ýetirilýän işleriň netijeliligini birnäçe esse artdyryp, onuň bilen bagly çykdajylary azaltmaga mümkinçilik berýär. Şol bir wagtda dürli görnüşli hyzmatlary hödürleýän täjirçilik banklar tarapyndan sanly bazarda öňdebaryjy internet-platformalaryň ulanylmagy olara artykmaçlyk berýär, elektron söwdalaryň ygtybarlylygyny üpjün edýär.

Halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmaga we ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmaga gönükdirilen beýik işleri durmuşa geçirýän Gahryman Arkadagymyzyň il-ýurt bähbitli, umumadamzat ähmiýetli işleri mundan beýläk hem rowaç alsyn!

Ogulaý SUHANOWA,

Türkmenistanyň «Türkmenistan» döwlet täjirçilik bankynyň «Bäherden» şahamçasynyň buhgalter hasaby we hasabatlar bölüminiň hünärmeni.

Hormatly Prezidentimiziň öňdengörüjilikli döwlet syýasatynyň binýadynda, ýurdumyzyň milli ykdysadyýetini has-da döwrebaplaşdyryp, diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, ýurdumyzyň ähli pudaklarynda ylmyň soňky gazananlaryny, döwrebap ösen innowasion sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak boýunça uly işler amala aşyrylýar.

Milli Liderimiziň döredijilikli başlangyçlary bilen kabul edilen «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda sanly ulgamy ornaşdyrmak işine aýratyn üns berilýär. Konsepsiýada göz öňünde tutulan maksatlara ýetmek we bu ugurda ýurdumyzyň milli ykdysadyýetini sanly ulgam arkaly ösdürmek boýunça ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan hem yzygiderli işler durmuşa geçirilýär.

Häzirki döwürde döwrebap, ösen innowasion sanly maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryna daýanýan ykdysadyýetiň görnüşlerini ösdürmek döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlendi.

Hormatly Prezidentimiziň Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň 2021-nji ýylyň 29-njy ýanwarynda geçiren mejlisinde «Häzirki zaman bank hyzmatlaryny, elektron tölegleri ornaşdyrmagy çaltlandyrmaly hem-de nagt däl hasaplaşyk ulgamyny giňeltmeli. Durnukly pul dolanyşygy üçin zerur şertleri döretmeli. Bank ulgamyna ynamy we olary bermegiň tertibini ýönekeýleşdirmeli. Şeýle hem, banklaryň arasynda bäsleşigi döretmek arkaly hyzmatlar üçin töleglere gaýtadan seretmeli» diýip aýdanlaryndan ugur alyp, ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan sanly ulgam arkaly bank hyzmatlaryny ösdürmek bilen bagly işler yzygiderli durmuşa geçirilýär.

Ýurdumyzyň karz edaralarynda sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy, milli ykdysadyýetimiziň ösdürilmeginiň uzak möhletli ösüşine ýardam edýän netijeli ulgamlary ösdürmek üçin giň mümkinçilikleri açýar we döwletimiziň ykdysadyýetiniň durnukly ösüşini gazanmakda esasy wezipeleriň biri bolup durýar.

Häzirki wagtda ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan ilata amatly mümkinçilikleri döretmek, ýerine ýetirilýän hyzmatlaryň gerimini giňeltmek, hilini has-da ýokarlandyrmak boýunça yzygiderli işler alnyp barylýar. Bu bolsa öz gezeginde milli ykdysadyýetiň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga hem-de ýurtda durnukly ykdysady ösüşi üpjün etmäge oňaýly täsirini ýetirýär.

Döredilýän şeýle amatly mümkinçiliklere mysal hökmünde bank karzlaryndan peýdalanmak isleýän raýatlaryň banklaryň resmi internet sahypalarynda ýerleşdirilen onlaýn ýüzlenme hyzmatyny görkezmek bolar. Hyzmatdan netijeli peýdalanmak müşderileriň gymmatly wagtlaryny we harajatlaryny tygşytlamagyna ýardam berýär.

Gahryman Arkadagymyzyň öňdengörüjilikli syýasaty netijesinde ulgama sanly bank önümleri hem giňden ornaşdyrylýar, elektron töleg ulgamy kämilleşdirilýär. Häzirki wagtda bank kartlary arkaly ýerine ýetirilýän amallaryň sanynyň yzygiderli artdyrylmagy, sanly ulgamda «Internet-bank», «Mobil-bank», «Elektron söwda», «Halkbank terminal» ulgamlary arkaly amallaryň ýerine ýetirilmegi, internetiň giň mümkinçilikleriniň hödürlenilmegi halkyň artýan isleglerini kanagatlandyrmaga gönükdirilendir.

Bank kartlarynyň üsti bilen töleg terminallary, şeýle hem «Internet-bank», «Mobil-bank», «Elektron söwda» hyzmatlary arkaly ýerine ýetirilýän nagt däl tölegleriň gerimini giňeltmek, hilini has-da ýokarlandyrmak boýunça amala aşyrylýan işlere mysal hökmünde jemgyýetçilik awtobuslarynyň petekleri üçin tölegleri, poçta, söwda we jemgyýetçilik iýmiti, aragatnaşyk, ýaşaýyş jaý, jemagat hyzmatlarynyň, saglygy goraýyş edaralarynyň hyzmatlarynyň, awtoulag ýangyjy, tebigy gaz, elektrik togy, agyz suwy üçin tölegleri, karzyň esasy bergisini we oňa hasaplanan göterimlerini tölemek we beýlekileri görkezmek bolar. «Internet-bank» hem-de «Mobil-bank» hyzmatlary müşderiniň bank amallaryna we hyzmatlaryna bolan isleglerini kanagatlandyrmaga, şol sanda, pul geçirimlerini ýeňilleşdirmäge hem-de çaltlaşdyrmaga, geçirilýän amallaryň yzygiderliligi baradaky maglumatlary gözegçilikde saklamaga, hasaplaşyklar geçirilende wagty tygşytlamaga amatly mümkinçilikleri döredýär. Günüň islendik sagadynda banka ýüz tutmazdan «Internet-bank» we «Mobil-bank» ulgamlary arkaly amala aşyrylýan hyzmatlar banklary ilata has hem ýakynlaşdyrýar. Häzirki wagtda «Altyn asyr» bank kartynyň eýelerine öz hyzmat edýän banklarynyň internet sahypalaryna girmek arkaly bank kartlaryny özbaşdak «Internet-bank» hyzmatyna birikdirip bilýär. Şeýle hem, internet ulgamynyň üsti bilen öýlerinden çykman harytlar we hyzmatlar üçin tölegleri, ýagny dürli egin-eşikleri, elektronika we hojalyk harytlary üçin internet ulgamynyň üsti bilen özbaşdak saýlap, töläp, hem-de olary satyn alyp bilýärler.

Hormatly Prezidentimiziň beýik başlangyçlary bilen milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklaryna täze sanly innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmagyň netijesinde Türkmenistanyň degişli karz edaralary «Türkmendemirýollary», «Türkmenawtoulaglary» hem-de «Türkmenhowaýollary» agentlikleri bilen bilelikde bank kartlaryny ulanyp, demirýol peteklerini hem-de şäherara ugurlarda gatnaýan awtobuslarda petekleri internet ulgamynyň üsti bilen nagt däl görnüşinde satyn almak mümkinçiligi döredildi. Ýurdumyzda pul dolanyşygynyň netijeliligini has-da ýokarlandyrmak maksady bilen, banklar tarapyndan halkara tejribesiniň öňdebaryjy ösen döwrebap tehnologiýalara esaslanýan nagt däl hasaplaşyklary ösdürmek we kämilleşdirmek hem-de ýaýbaňlandyrmak boýunça giň gerimli işler hem alnyp barylýar.

Ýurdumyzyň karz edaralarynda nagt däl hasaplaşyklar ulgamyny ösdürmegiň we kämilleşdirmegiň barşynda, milli ykdysadyýetimiziň dürli ulgamlarynda bank kartlarynyň giňden ulanylmagy, bankyň müşderileriniň maliýe sowatlylygynyň has-da artmagyna özüniň oňyn täsirini ýetirýär. Döwrebap ösen bazar ykdysady şertlerinde sanly maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň önümi bolan sanly bank hyzmatlarynyň giňden ornaşdyrylmagy, karz edaralarynyň müşderileriniň maliýe sowatlylygy babatynda özbaşdak pikirlenip bilmegini tapawutlandyrýar. Şunda, ýaşlaryň ykdysady bilimleri öwrenmäge we sanly maglumatlary çalt kabul etmäge bolan ukybynyň öňe çykýandygy guwandyryjy ýagdaý bolup, olaryň alan bilimlerini geljekde uzak möhletli tejribede peýdalanmaga mümkinçilik berýär.

Döwrebap sanly bank hyzmatlarynyň girizilmegi ýurdumyzyň bazar ykdysadyýeti şertlerinde söwda we hyzmat ulgamlarynda bäsdeşligiň artmagyna uly itergi berýär hem-de täze döwrebap innowasion sanly bank tehnologiýalarynyň banklara ornaşdyrylmagy bilen, täze bank hyzmatlarynyň ulanyşa girizilmegi, sanly ykdysadyýetiň bähbitli ýollarynyň biri hökmünde ykrar edilmegi, alyjylaryň we satyjylaryň arasyndaky hyzmatdaşlygyň, müşderilere edilýän sanly hyzmatlaryň hiliniň ýokarlanmagyny we olaryň barha kämilleşmegini üpjün edýär.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan yzygiderli ilata hödürlenýän täze döwrebap sanly bank hyzmatlarynyň gerimini giňeltmekde giň mümkinçilikleri döredip berýän Arkadag Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun, il-ýurt bähbitli, döwlet ähmiýetli alyp barýan işleri hemişe rowaçlyklara beslensin!

Amangül BAÝRAMMYRADOWA,

Türkmenistanyň Merkezi bankynyň Buhgalter hasaby we hasabatlar müdirliginiň baş hünärmeni.

Türkmenistan ekologiýa ugurly önümleri çykarýan senagaty ösdürýär

Ahal welaýatynda gurlan täze döwrebap senagat toplumynyň – tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň esasy önümi EСО-93 benzinidir. Bu möhüm maýa goýum taslamasy milli Liderimiziň başyny başlan Türkmenistanyň energetika strategiýasyny üstünlikli durmuşa geçirmegiň ýolunda nobatdaky ädimdir. Şol strategiýanyň esasy ugry gazy we nebiti gazyp almagyň mukdaryny artdyrmak, türkmen energiýa serişdelerini eksport etmegiň köpugurly ulgamyny kemala getirmek bilen bir hatarda, ýangyç-energetika toplumyny düýpli döwrebaplaşdyrmakdan hem-de diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekden ybaratdyr. Dünýäde ilkinji we özboluşly zawodyň önümçilik kuwwatlyklary bu gün kesgitlenen talaplara laýyklykda işleýär. Bu ýerde çykarylýan sintetiki ýangyç örän kämil ekologiýa häsiýetleri bilen tapawutlanýar – onda daşky gurşaw üçin zyýanly kükürt birleşmeleri hem, azotly organiki birleşmeler hem bolmaýar. Kärhanada bir gije-gündizde 1800 tonna benzin öndürilýär, ol baglaşylan şertnamalar esasynda Owganystana hem-de Ýewropa döwletlerine iberilýär.

Häzir zawodyň ikinji nobatdakysyny gurmagyň taslamasyny taýýarlamak boýunça işler alnyp barylýar, şunda ýerine ýetirilýän taslama işlerinde täze innowasiýalary, sanly ulgamy has netijeli ornaşdyrylmagyna uly üns berilýär. Mähriban Arkadagymyz zawodyň işi bilen tanyşdy hem-de nebitgaz toplumynyň ýolbaşçylary bilen onuň ikinji nobatdakysyny gurmak boýunça pikir alyşdy.

Hormatly Prezidentimiz zawodyň dolandyryş merkezinde toplumyň önümçilik işiniň guralyşy hem-de taýýar önümiň emele getirilişi barada hünärmenler bilen gürrüňdeş boldy. Mähriban Arkadagymyz hünärmenleriň zähmet şertleri, maşgala ýagdaýy, bilimi bilen gyzyklandy. Toplumyň işgärleri işlemek üçin hemme şertleriň döredilendigini aýdyp, munuň üçin döwlet Baştutanymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirdiler.

Arkadag Prezidentimiz nebitgaz toplumynyň ýolbaşçylary we ugurdaş okuw mekdepleriniň ýolbaşçylary bilen geçiren iş maslahatynyň barşynda milli ykdysadyýetimiziň esasy pudagy üçin ýakyn geljege gönükdirilen möhüm wezipeleri öňde goýdy. Tebigy gazy geçirijiler arkaly dünýä bazarlaryna ibermek bilen çäklenmän, bu pudagy diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek dünýäde tebigy gazyň gorlary boýunça öňdäki orny eýeleýän Türkmenistanyň energetika syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenildi. Kabul edilen döwlet maksatnamalaryna laýyklykda, ýurdumyzda gaýtadan işleýän senagaty ösdürmek, gazhimiýa toplumlary gurmak, halkara derejeli hünärmenleri taýýarlamak boýunça işleri dowam etmek zerur bolup durýar. Şeýle iri maýa goýum taslamalaryny durmuşa geçirmekde daşary ýurtlardan çekilen serişdeleri öz wagtynda gaýtarmagyň möhüm wezipe bolup durýandygy nygtaldy.

Milli Liderimiz pudagyň çig mal binýadyny artdyrmak bilen baglanyşykly iri möçberli maýa goýum taslamalarynyň biriniň dünýäde iň iri «Galkynyş» gaz känini senagat taýdan özleşdirmekden ybaratdygyny belledi. Onuň gorlary «Ýaşlar» we «Garaköl» ýataklary bilen bilelikde, 27,4 trillion kub metr hasaplanylýar. Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeler, ilkinji nobatda, energetika, wodorod we energiýa tygşytlaýjy tehnologiýalar ulgamyndaky innowasiýalar, ýangyç-energetika toplumynyň sanlylaşdyrylmagy has-da ösdüriler.

Döwlet Baştutanymyz ýangyç-energetika toplumynyň ägirt uly çig mal serişdeleriniň, senagat hem-de ylmy kuwwatynyň bolmagy netijesinde, milli ykdysadyýetimizde esasy orunlaryň birini eýeleýändigini nygtady. Bu pudakda ylmy-tehniki ösüşiň iň soňky gazananlarynyň, öňdebaryjy tehnologiýalaryň, iň döwrebap tehnikalaryň ulanylmagy ýurdumyzyň senagatynyň häzirki zamanyň talaplaryna laýyklykda ösmegini üpjün eder, Türkmenistanyň dünýäniň energetika bazarlarynda eýeleýän ornuny pugtalandyrar. Şunuň bilen baglylykda, dünýäde ýeke-täk bolan, tebigy gazdan ekologiýa taýdan arassa sintetiki benzini öndürýän özboluşly zawodyň gurulmagynyň ähmiýeti bellenildi. Bu kärhana ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini ep-esli giňeltmäge ýardam eder.

Mähriban Arkadagymyz Aşgabat şäheriniň ýokarsyndan dikuçarda aýlanyp, paýtagtymyzda Aşgabadyň 140 ýyllygy hem-de Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy mynasybetli ulanylmaga berilmegi meýilleşdirilýän desgalardaky gurluşyk işleri bilen tanyşdy. Öňdebaryjy tehnologiýalary işjeň ulanmak hem-de olaryň uzakmöhletli geljege niýetlenilmegi, sazlaşyklylyk we oňaýlylyk, adamlaryň abadan durmuşy, döredijilikli zähmet çekmegi hem-de dynç almagy üçin ähli şertleri döretmek meseleleri şähergurluşyk maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde möhüm ähmiýete eýedir.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda durmuş ugurly ykdysadyýetiň okgunly ösmegi, eýeçiligiň dürli görnüşlerine esaslanyp, bazar gatnaşyklaryna tapgyrlaýyn geçmek ugrunda taýsyz tagallalar edýär.

Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy milli ykdysadyýetimize öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmaga, esasan hem ylmy-barlaglary köp talap edýän pudaklarda iş bilen üpjünçiligi ýokarlandyrmaga, doly elektron resminama dolanyşygyna, sanly bilim bilen sanly ykdysadyýetiň utgaşyklylykda elektron ulgamyna çalt depginde geçilmegine uly itergi berýär. Türkmenistan kompýuter we telekommunikasiýa tehnologiýalaryny ulanmak arkaly uzak aralykdan maslahat we bilim bermek boýunça goşmaça elektron hyzmatlarynyň hasabyna sanly infrastrukturany ösdürmekde hem bu gün uly mümkinçiliklere eýe bolýar.

Dünýäniň islendik kuwwatly döwletini alyp görsek-de, ykdysady ösüşde ýokary sepgide innowasiýa-tehnologik ulgamyň işjeň ornaşdyrylmagynyň netijesinde ýetýändigi görünýär. Kabul edilen Konsepsiýa laýyklykda, dünýä ülňülerine laýyk gelýän bir bitewi internet toruny döwrebap hilde kemala getirmek arkaly sanly ykdysadyýete geçmek döwletiň düzüm birliklerinde, işewürlik düzümlerinde, jemgyýetçilik bileleşiklerinde, şeýle-de ülkämiziň çet sebitlerinde sanly ykdysadyýetiň kämil tehnologiýalaryny ornaşdyrmak çäreleri uly depgin bilen alnyp barylýar.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ösüşiň ähli ugurlarynda sanly ykdysadyýet, ählumumy durnukly ösüş üçin oňaýly şertleri döretmäge, şonuň netijesinde hem döwlet hyzmatlar portalyna sanly hyzmatlary tapgyrlaýyn ýerleşdirmäge, ýurdumyzy innowasion taýdan ösdürmäge giň mümkinçilikleri açýar.

Zamira BABANAZAROWA,

Lebap welaýat kazyýeti, kazynyň kömekçisi.

döwrüň möhüm talabydyr

Hormatly Prezidentimiz tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde öňdäki orunlaryň birini eýeleýän ýurdumyzy Ýewropanyň we Aziýanyň energetika bazarlaryna çykarmak, söwda-ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmek, energiýanyň ekologiýa taýdan arassa görnüşlerine geçmek ýaly möhüm ähmiýete eýe bolan iri taslamalaryň amala aşyrylmagyna, uglewodorod çig malyny gaýtadan işlemäge, bäsdeşlige ukyply, halkara ölçeglere laýyk gelýän, içerki we daşarky bazarlarda uly isleg bildirilýän önümleri öndürmäge ýöriteleşdirilen önümçilikleriň döredilmegine, «mawy ýangyjy» gaýtadan işläp, ýokary hilli gazhimiýa önümleriniň öndürilmegine ileri tutulýan ugurlar hökmünde garaýar. Diýarymyzdaky ösen innowasion tehnologiýalar ornaşdyrylan we ekologiýa taýdan arassa önümçilikler hökmünde «Marykarbamid», «Garabogazkarbamid», Gyýanlydaky polimer zawodlaryny, Ahal welaýatyndaky tebigy gazdan sintetik benzin öndürýän iri senagat toplumyny görkezmek bolar.

Ahaldaky tebigy gazdan benzin öndürýän zawod ylmyň we tehnologiýanyň iň soňky gazananlary bilen üpjün edilen ägirt uly himiýa barlaghanasyny ýatladýar. Gazy dizel ýangyjyna öwürmek işi tehnologiýa desgalarynyň tutuş toplumynda, ilkinji nobatda, tebigy gazy düýpli arassalamak, sintez gazyny, metanoly, benzini almak hem-de arassalamak boýunça desgalarda alnyp barylýar. Şeýle «barlaghanada» örän ýokary temperaturada we basyşda çylşyrymly himiki reaksiýa — gazy suwuk uglewodorodlara öwürmek işi amala aşyrylýar. Zawodda her ýylda ekologiýa taýdan arassa, EURO-5 ölçeglerine laýyk gelýän ECO-93 benzininiň 600 müň, ugurdaş önümlerden suwuklandyrylan gazyň 115 müň, düzüminde kükürt bolmadyk arassalanan dizel ýangyjynyň 12 müň tonnasy öndürilýär. Bu ýokary tehnologiýaly zawodyň işe girizilmegi awtoulaglardan howa goýberilýän zyýanly gazlaryň möçberini ep-esli azaltmaga mümkinçilik berýär.

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistan tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde ilkinjileriň biri hökmünde Ýewraziýada ekologiýa taýdan arassa ýangyç öndürijileriň sanawyna girýär. Şoňa görä-de, bu zawodyň önümçilik işi ekologiýa taýdan howpsuz we netijeli usullaryň ulanylýandygy bilen tapawutlanyp, atmosfera zyýanly galyndylaryň goýberilmegini aradan aýyrýar. Iri gazhimiýa toplumyna «Guinness World Records» kompaniýasynyň «Dünýäde gazdan benzin öndürýän ilkinji zawod», ABŞ-nyň Daşky gurşawy goramak gaznasynyň «Ekologiýa taýdan arassa», Şweýsariýanyň Federal tehnologiýa institutynyň «Innowasion tehnologiýa» güwänamalarynyňdyr nyşanlarynyň berilmegi onuň degişli ugurlarda dünýä derejesinde ykrar edilýändigini aýdyň tassyklaýar.

Milli Liderimiziň gazhimiýa toplumyny ösdürmekdäki yzygiderli tagallalary netijesinde, ýurdumyzda uglewodorod serişdelerini gaýtadan işlemek esasynda ammiagyň, karbamidiň, polietileniňdir polipropileniň önümçiligi ýola goýuldy, şeýle-de metanol, poliwinilhlorid, poliwinilasetat, formaldegid, oba hojalyk mallary üçin sintetik iým we wodorod ýaly önümleri öndürmek üçin uly mümkinçilikler bar. Häzirki wagtda dünýäniň ösen döwletlerinde ekologiýa taýdan arassa ýangyç boýunça strategiýa işlenip taýýarlanylyp, onda wodorod önümçiligine aýratyn üns berilýär. Statistik maglumatlara görä, dünýäde 50 million tonna golaý wodorod öndürilýär. Wodorod tehnologiýalarynyň ösdürilmegi hem-de ornaşdyrylmagy netijesinde, dünýä ykdysadyýetinde oňa talap barha artýar we 2050-nji ýylda 350 million tonna, 2100-nji ýylda bolsa 800 million tonna ýetmegine garaşylýar.

Wodorod himiki elementleriň periodik ulgamynda birinji belgili bolup, iň ýeňil we tebigatda köp ýaýran işjeň elementdir. Ol tebigatda erkin görnüşde däl-de, diňe birleşmeleri duş gelýär hem-de has giň ýaýran birleşmelerine, esasan, suw, tebigy gazdyr nebit degişli. Wodorodyň tebigatda duş gelýän birleşmeleriniň tükeniksiz ätiýaçlygyndan, ýanma ýylylygyndan, daşky gurşawa zyýansyzlygyndan çen tutsaň, ony geljegiň ýangyjy hasaplamak mümkin. Şeýle-de howa garylyp ýakylanda, onuň tüssesinde uglerod oksidleridir gurum bolman, diňe arassa suw buglary emele gelýär.

Wodorod almak üçin suw, tebigy gaz we nebit esasy çig mal hasaplanýar. Olardan wodorod almak maksady bilen, gazlaryň katalitik riformingi, gaty ýangyçlaryň pirolizi we suwuň elektrolizi usullary peýdalanylýar. Metanyň, etanyň, propanyň, butanyň katalitik riforming (konwersiýa) usuly dünýäde has giňden ýaýrap, onuň sebäbi nebitdir gazy gaýtadan işleýän kärhanalarda riforming desgasynyň bolmagy bilen şertlendirilendir. Häzirki wagtda alynýan wodorodyň köp bölegi himiýa senagatynda (ammiak, azot dökünini, karbamid, metanol almakda), azyk önümçiliginde (ösümlik ýaglaryny gidrirläp, gaty ýaglary almakda), nebit fraksiýalaryny gidroarassalama we gidrokreking hadysalarynda, wodorody ýokary temperaturada gidrirlemegiň katalitik reaksiýalarynda peýdalanylýar. Ondan peýdalanmagyň möhüm ugurlarynyň biri energetika ulgamydyr. Bu ulgamda wodorod gazturbina berilýän metan-wodorod garyndysynyň düzüminde ýylylyk göteriji hökmünde peýdalanylýar.

Wodorod iň ýeňil ýangyçdyr. Ony benzine goşup hem ulanmak mümkin. Arassa wodorod ýangyç hökmünde peýdalanylanda, daşky gurşawa hiç hili zyýanly täsirini ýetirmeýär. Ol benzine goşulyp ýakylanda, bölünip çykýan zyýanly gazlaryň mukdary ep-esli peselýär. Ulaglaryň ähli görnüşleri (uçarlar, dikuçarlar, gämiler, otlular, awtomobiller, raketalar, uçarmansyz enjamlar) üçin ýangyç bolup hyzmat etmegi hem-de ekologiýa taýdan arassalygy wodorodyň esasy artykmaçlyklarynyň biridir.

Ýakynda hormatly Prezidentimiz Ahaldaky tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň işi bilen tanyşlygynyň barşynda gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini, ilkinji nobatda, energetika, wodorod we energiýa tygşytlaýjy tehnologiýalar ulgamyndaky innowasiýalary ornaşdyrmaga, ýangyç-energetika toplumyny sanlylaşdyrmaga degişli anyk wezipeleri kesgitledi. Alym Arkadagymyzyň ýurdumyzyň tebigy baýlyklaryny netijeli hem-de toplumlaýyn ulanmaga, milli ykdysadyýeti senagatlaşdyrmaga, onuň eksport kuwwatyny artdyrmaga, ekologiýa taýdan arassa önümçilikleri döretmäge aýratyn üns bermegi biz — türkmen alymlaryny täze ylmy-barlag işlerini alyp barmaga we döredijilikli gözleglere ruhlandyrýar.

Durdymyrat GADAMOW,

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Himiýa institutynyň direktory, himiýa ylymlarynyň kandidaty.

Ata Watanymyzyň ýüregi bolan gözel paýtagtymyzyň barha rowaçlyklara, uly üstünliklere beslenýändigi barada buýsanç bilen pikir ýöredeniňde, berkarar Diýarymyzyň ykdysady, medeni, syýasy ösüşleri, halkara giňişliginde gazanýan üstünlikleri, jemgyýetimiziň ýokary medeniýetiniň we ruhy durmuşynyň derejesi, ylym-bilim mümkinçilikleri, halkymyzyň bagtyýar ýaşaýyş-durmuşy has aýdyň duýulýar. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow paýtagtymyzda ýaýbaňlandyrylan giň möçberli şähergurluşyk maksatnamasynyň durmuşa geçirilmegine we ýurdumyzyň baş şäheriniň gaýtalanmajak keşbiniň döredilmegine aýratyn ähmiýet berýär.

Milli Liderimiz Aşgabady mundan beýläk-de ähli görkezijiler boýunça paýtagtyň ýokary derejesine laýyklykda gurmagyň we abadanlaşdyrmagyň meselelerini berk gözegçilikde saklaýar. Gözel Aşgabat bu gün eşretli durmuşyň berkarar edilen belent derejesini, gurmagyň we döretmegiň kämil gurşawyny, onuň çuň many-mazmunyny äşgär edip, ösüşleriň täze belentliklerine çykýar. Ak şäherimiz Aşgabadyň birnäçe binalary hormatly Prezidentimiziň şähergurluşyk-binagärlik maksatnamasynyň üstünlikli berjaý edilmeginiň netijesinde, Ginnesiň Bütindünýä rekordlar kitabynda hem mynasyp orun aldy.

Aşgabat Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň paýtagt şäheri, ýurdumyzyň syýasy, ykdysady, ylym-bilim we medeni merkezidir. Şäher Garaşsyzlyk ýyllarynda düýpgöter özgerip, Orta Aziýanyň uly syýasy-ykdysady merkezleriniň birine öwrüldi. Aşgabat ykdysady-geografik jähetden amatly ýerde ýerleşýär. Ol ýurdumyzyň dürli sebitlerini birleşdirýän ulag ýollarynyň çatrygydyr. Bu ýerden Türkmenbaşy — Türkmenabat, Aşgabat — Daşoguz demir ýollary geçýär. Halkara howa menzili arkaly Aşgabat dünýäniň dürli döwletlerini birleşdirýän howa ýollarynyň çatrygy hasaplanýar. Bu bolsa şäheriň durmuş-ykdysady merkez hökmünde ösmegine uly ýardam berýär.

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda ulag pudagynyň maddy-enjamlaýyn binýady toplumlaýyn döwrebaplaşdyrylýar. Bu ugur boýunça bar bolan ulag-kommunikasiýa ulgamlaryny giňeltmäge hem-de täzelerini gurmaga gönükdirilen milli maksatnamalar işlenip taýýarlanyldy we olar üstünlikli durmuşa geçirilýär. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Aşgabatda bolup geçen Durnukly ulag ulgamy boýunça ilkinji Ählumumy maslahatda «Häzirki zaman ulag we üstaşyr düzüminiň döredilmegi, oňa barha täze çäkleriň çekilmegi häzirki döwürde diňe bir ýük daşalyşynyň möçberleriniň artdyrylmagyny, ýola sarp edilýän wagtyň gysgaldylmagyny, goşmaça maýa goýum serişdeleriniň goýulmagyny we beýleki äşgär artykmaçlyklary däl, eýsem, täze iş orunlarynyň döredilmegini, durmuş maksatly desgalaryň gurulmagyny hem aňladýar» diýip täze ulag arhitekturasyny emele getirmegiň zerurdygyny aýratyn nygtap, geljekki ulag strategiýasynyň ösüş ugruny kesgitledi. Ulag ulgamy dünýädäki milliardlarça adamlaryň ulag hyzmatyna bolan isleglerini kanagatlandyrmaga, söwda-ykdysady, ynsanperwerlik we medeni gatnaşyklary amala aşyrmaga, tebigy baýlyklary özleşdirmäge we diwersifikasiýa ýoly bilen halkara hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmaga we durnukly ösüşi sebit hem-de dünýä möçberinde üpjün etmäge ýardam edýär.

Geçen ýyl şanly Bitaraplyk baýramy mynasybetli Aşgabatda täze Awtoulag kärhanalar birleşigi «Aşgabat — Daşoguz» awtomobil ýolunyň ugrunda ulanylmaga berildi. Bu toplum birnäçe kärhanalaryň desgalaryny, şol sanda Aşgabatdaky ýolagçy awtoulag kärhanasyny, awtomobil mekdepleri birleşigini hem-de «Awtoulag hyzmaty» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetini öz içine alýar. Awtoulag kärhanalar toplumynyň we awtomobil mekdepleriniň birleşiginiň okuw-türgenleşik merkeziniň hem ähmiýeti uludyr. Toplumyň açylyp ulanylmaga berlen güni ýüzlerçe täze awtomobil ulaglary ak şäherimiziň ýollarynda halka hyzmat edip başlady. Bu täze, döwrebap ulaglar sebitde häzirki zaman ulag-üstaşyr üpjünçilik ulgamyny döretmegiň örän möhüm bölegine öwrüldi. Golaýda Aşgabat şäheriniň gününiň we onuň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllygynyň uly joşgun bilen toýlanylýan gününde paýtagtymyzda täze awtobuslaryň 400-siniň ulanylmaga berilmegi hem halkymyz üçin buýsançly wakalaryň biri boldy.

Hormatly Prezidentimiz Aşgabadyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllyk baýramynyň bellenýän gününde, 25-nji maýda Aşgabadyň demirgazygynda täze ýaşaýyş jaý toplumynyň düýbüniň tutulyş dabarasyna gatnaşdy. «Aşgabat-siti» atly täze şäherçäniň gurluşygyna başlamak bilen, Aşgabat ösüşiň täze tapgyryna, öz taryhynyň sanly tehnologiýalar döwrüne gadam basdy. Ýurdumyzyň şeýle ýokary depginler bilen ösmegi, hormatly Prezidentimiziň alyp barýan hoşniýetli, ynsanperwer, dost-doganlyk syýasaty netijesinde onuň dünýädäki abraýynyň barha ýokarlanmagyna, asudalygyň, agzybirligiň höküm sürýän ýurdunyň dünýäde meşhurlyga eýe bolmagyna, onuň ertesiniň aýdyňlygyna şaýatlyk edýär.

Gahryman Arkadagymyz ýaş nesilleri watansöýüjilik ruhunda terbiýeläp ýetişdirmek üçin taýsyz tagallalary edýär. Bu babatda alnyp barylýan işleriň oňyn häsiýete hem-de uly üstünliklere eýe bolmagy bolsa ýurdumyzyň mundan beýläk-de gülläp ösüşiniň, agzybir halkymyzyň bagtyýar, mynasyp geljeginiň kepilidir. Geçmişini sarpalap, il-halkyny bagtyýar geljege sary ynamly gadamlar bilen alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, belent başy aman, tutumly işleri hemişe rowaç bolsun!

Oguljan AÝNAZAROWA,

Türkmenistanyň Inžener-tehniki we ulag kommunikasiýalary institutynyň uly mugallymy.

Hormatly Prezidentimiziň ylmy taýdan esaslandyrylan ykdysady strategiýasyna esaslanan, ýurdumyzda ilatyň abadançylygyny we durnuklylygyny gorap saklamagy üpjün edýän düýpli özgertmeler üstünlikli amala aşyrylýar. Ykdysady taýdan kuwwatly döwletde bolsa, halkyň durmuş derejesiniň ýokarlanmagyna gönükdirilen döwlet maksatnamalaryny üstünlikli amala aşyrmaga amatly şertler döreýär. Ýurdumyzyň dürli künjeginde badalga berlen iri gurluşyklar, şol sanda Ahal welaýatynyň täze dolandyryş merkeziniň, sebitlerdäki täze obalaryň gurluşygy, ýakynda Aşgabat şäheriniň güni hem-de paýtagtymyzyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllyk baýramy mynasybetli sanly tehnologiýalara esaslanýan «Aşgabat-siti» ýaşaýyş toplumynyň gurluşygyna badalga berilmegi, Çoganly ýaşaýyş toplumynda gurlan 140 iki gatly ýaşaýyş jaýlarynyň açylmagy durmuş syýasatynyň üstünlikli ösüşlere beslenýändigini görkezýär.

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk şanly baýramynyň bellenilýän «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ýurdumyzyň ösüşini şöhlelendirýän täze, iri möçberli meýilnamalar, giň möçberli, innowasion ösüşlere gönükdirilen öňdebaryjy özgertmeler durmuşa geçirilýär. Hormatly Prezidentimiz şu ýylyň fewral aýynda Prezident Maksatnamasynda bellenilen wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek maksady bilen, Türkmenistanda 2021-nji ýylda ykdysadyýetiň pudaklarynda ýerine ýetirilmeli işleriň we çäreleriň meýilnamasyny tassyklady. Bu meýilnama laýyklykda, durmuş maksatly binalaryň we desgalaryň, ýaşaýyş jaýlarynyň, şeýle hem inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň, senagat we önümçilik desgalarynyň gurluşyklary işjeň alnyp barylýar.

Hormatly Prezidentimiziň innowasion ösüş syýasatynda milletiň intellektual, aň-paýhas derejesiniň ýokarlanmagyna hem uly ähmiýet berilýär. Döwlet maýa goýum syýasatynyň esasynda häzirki dünýäniň ösüşiniň talaplarynda, esasan, iki ugur öňe çykarylýar. Şolardan birinjisi, ykdysadyýeti döwrebaplaşdyrmak, ikinjisi, ykdysadyýeti diwersifkasiýalaşdyrmak bolup, bu iki ugruň biri-biri bilen sazlaşykly ýöredilmegi Türkmenistany ykdysady taýdan kuwwatly ýurda öwürmegiň berk binýady bolup hyzmat edýär. Ykdysadyýetiň pudaklarynyň ösüşine gönükdirilen maksatnamalara ylmy taýdan çemeleşmek bilen, bilim derejesi ýokary bolan hünärmenleriň taýýarlanylmagy, önümçilik ulgamynda innowasion işjeňligiň ýokarlandyrylmagy esasy wezipeler hökmünde kesgitlenilýär.

Döwletiň öz haryt öndürijilerine goldaw bermegi esasynda, içerki bazary ösdürmäge, ýeterlik derejede bäsleşik gurşawyny döretmäge hem uly üns gönükdirilýär. Ýöredilýän döwlet syýasaty, ýurduň köpugurly ykdysady kuwwaty ägirt uly wezipeleri çözmäge hem-de halk hojalyk toplumynyň ähli pudaklarynda hil taýdan täze netijeleri gazanmaga mümkinçilik berýär. Täze önümçilik we durmuş maksatly desgalaryň gurulmagy, telekeçiligiň ösdürilmegi täze iş orunlarynyň müňlerçesiniň döremegine getirýär. Şu ýyl ulanylmaga beriljek desgalaryň arasynda Ahal welaýatynyň Babadaýhan hem-de Kaka etraplarynda her biri 5 müň tonna inçe süýümli pagtany gaýtadan işlemäge niýetlenen döwrebap dokma senagatynyň toplumlary bar. Ýeňil senagatyň depginli ösüşi, täze gurulýan kärhanalaryň ulanylmaga berilmegi täze iş orunlaryny döretmekde-de uly ähmiýete eýedir. Şu ýylyň dowamynda birnäçe iri ýyladyşhananyň ulanylmaga berilmegi, oba hojalyk we azyk önümlerini öndürýän, gaýtadan işleýän kärhanalaryň gurulmagy azyk senagatyny ösdürmäge we eksport mümkinçiliklerini has-da artdyrmaga oňyn şertleri döredýär.

Prezident Maksatnamasy boýunça häzirki döwürde Ahal — Balkan we Balkan — Daşoguz halkalaýyn energiýa ulgamynyň ugurdaş podstansiýalaryň, Büzmeýin etrabynda energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň, Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň gurluşygyny durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar. Şanly Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygynyň bellenilýän ýylynda bu ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Aşgabat — Tejen böleginiň gurlup tamamlanmagy meýilleşdirilýär.

Türkmenistan Garaşsyzlygynyň ilkinji günlerinden başlap, halkara ykdysady hyzmatdaşlygynyň agzasy bolmak bilen, dünýäniň ykdysady giňişliklerine işjeň ornaşýar, ony daşary syýasat işiniň wajyp ugry diýip hasap edýär. Ýurdumyz Birleşen Milletler Guramasy, Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasy, Ýewropa Bileleşigi, Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygy we beýleki halkara guramalary bilen işjeň hyzmatdaşlyk alyp barýar. Bu ýyl Türkmenistan Hazarýaka döwletleriniň Baştutanlarynyň ýokary derejedäki VI duşuşygyna hem-de Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň XV duşuşygyna başlyklyk edýär.

Dünýä bileleşigi tarapyndan hormatly Prezidentimiziň öňe süren başlangyçlary boýunça halkara hyzmatdaşlygyny anyk işe geçirmekde möhüm çäreler durmuşa ornaşdyrylýar. Türkmenistan dünýäde energetika howpsuzlygyny gazanmak, ekologiýa meselelerini çözmek hem-de ulag üpjünçilik ulgamlaryny ösdürmek bilen bagly başlangyçlary öňe sürüp, iri taslamalara gatnaşýar. Ösen tehnologiýalara esaslanýan ykdysady özgertmeleriň durmuşa geçirilmegi, «Açyk gapylar» syýasaty netijesinde ýola goýlan özara peýdaly halkara hyzmatdaşlygyň alnyp barylmagy uzakmöhletleýin sebit maksatnamalaryň hem amala aşyrylmagyna mümkinçilik döredýär.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda hem durmuşa geçirilýän sebit ähmiýetli taslamalar, ykdysady ösüşler, durmuş syýasatyny pugtalandyrmaga gönükdirilen täze başlangyçlar Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň milli ykdysadyýetiniň kuwwatyny pugtalandyrmaga gönükdirilendir. Gahryman Arkadagymyzyň tagallasy bilen gazanylýan ykdysady üstünlikleriň has-da artmagynyň, halkara ähmiýetli taslamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň hatyrasyna alnyp barylýan işleriň hemişe rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris!

Bahar JEPBAROWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň yzygiderli durmuşa geçirýän energetika syýasaty ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyny hemmetaraplaýyn ösdürmäge hem-de onuň halkara energoulgamyna depginli goşulyşmagyna gönükdirilendir.

Ýurdumyzyň bu ulgamda amala aşyrýan iri möçberli maýa goýum taslamalary diňe bir möhüm ykdysady ähmiýete eýe bolman, eýsem, sebit we ählumumy energetika howpsuzlygyny pugtalandyrmakda hem olaryň örän uly orny bardyr.

Türkmenistanyň ýangyç-energetika toplumy milli ykdysadyýetimiziň möhüm pudaklarynyň biri bolmak bilen, bu ugra goýulýan maýa goýumlary çäksizdir. Geçen 2020-nji ýylda «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2020» atly forumynyň geçirilmegi hem bu ugurda alnyp barylýan işleriň bimöçberdigi we bu ugurlara çekilýän maýa goýumlaryň ýurdumyzda özleşdirilişine aýdyň şaýatlyk edýändigini açyp görkezýär.

Köpugurly gaz geçiriji ulgamyň döredilmegi, türkmen energiýa serişdelerini dünýä bazarlaryna ugratmagyň ugurlarynyň diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegi, bu ugurda durmuşa geçirilýän möhüm işleriň biri bolup durýar.

Ýurdumyz sebitiň iri ýangyç-energetika pudagy babatynda uly maýa goýum taslamalaryny özleşdirýär. Nebitiň we gazyň çykarylyşyny artdyrmak, türkmen energiýa serişdelerini dünýä bazarlaryna ibermegiň köp şahaly ulgamyny döretmek bilen bir hatarda, nebitgaz senagatynyň diwersifikasiýalaşdyrylmagyna, uglewodorod çig malyny gaýtadan işlemäge, şol sanda nebithimiýa, gazhimiýa we himiýa pudaklaryna degişli serişdeleriň gaýtadan işlenilmegine ýöriteleşdirilýän iri senagat desgalarynyň gurluşygyna aýratyn uly üns berilýär.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýip yglan edilen ýyl şanly wakalara, ajaýyp pursatlara beslenýär.

Arkadag Prezidentimiziň ak pata bermeginde Lebap welaýatynyň Çärjew etrabynda «Malaý» gaz käninde täze gaz çykaryjy desga açyldy. Bu waka ýurdumyzyň ýangyç-energetika strategiýasyny üstünlikli durmuşa geçirmegiň ýolunda ýene-de bir möhüm ädimleriň biri boldy. Bu ulgamda amala aşyrylýan iri maýa goýum taslamalary Durnukly ösüşiň, ählumumy rowaçlygyň we abadançylygyň maksatlaryna laýyk gelýän netijeli halkara hyzmatdaşlygy ösdürmäge ýardam edýär. Hemişelik Bitarap Türkmenistanyň häzirki zamanyň wajyp wezipelerini çözmäge gönükdirilen syýasaty döwletleriň hem-de halklaryň arasyndaky dostluk we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmagyň möhüm şerti bolup durýar.

Şanly Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygyny belleýän ýylymyzda Akina — Andhoý demir ýolunyň, Kerki — Şibirgan elektrik geçiriji ulgamyň hem-de Ymamnazar — Akina we Serhetabat — Turgundy halkara optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamynyň dabaraly ýagdaýda ulanylmaga berilmegi munuň aýdyň subutnamasydyr.

Parahatçylygyň we durnukly ösüşiň bähbidine hyzmatdaşlyk milli Liderimiziň alyp barýan daşary syýasatynyň binýatlaýyn ýörelgesidir, bu syýasat döwletleriň hem-de halklaryň arasyndaky dostlukly, hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmaga, bilelikdäki ykdysady, maýa goýum taslamalaryny durmuşa geçirmek üçin amatly şertleri döretmäge gönükdirilendir.

Beýik üstünliklere, rowaçlyklara beslenip dowam edýän «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda hem ýurdumyzyň ähli künjeginde we paýtagtymyzda uly şatlyk-şowhun bilen bellenilýän mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramy mynasybetli ençeme desgalar yzygiderli gurlup ulanylmaga berilýär. Şu ýylyň aprel aýynda Aşgabat şäheriniň Çandybil şaýolunyň ugrunda gurlup ulanylmaga berlen banklaryň, Maslahatlar merkeziniň, Kabul ediş merkeziniň täze edara binalarynyň dabaraly ýagdaýda ulanylmaga berilmegi hem muňa aýdyň mysaldyr. Ýakynda uly dabara bilen toýlanylan Aşgabadyň güni we onuň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllygy mynasybetli paýtagtymyzyň demirgazygynda ýerleşýän Çoganly ýaşaýyş toplumynda 140 sany iki gatly jaýlaryň açylyp, ulanylmaga berilmegi hem Gahryman Arkadagymyzyň halkymyzyň parahat durmuşda asuda ýaşaýşy hakynda edýän taýsyz tagallalaryndan nyşandyr.

Goý, ýurdumyzyň milli ykdysadyýetini, ählumumy parahatçylygy ösdürmekde beýik işleri durmuşa geçirýän, halkymyzyň at-abraýyny belende galdyrýan Gahryman Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny, il-ýurt bähbitli, durmuş ähmiýetli tutumly işleri hemişe rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris!

Dünýägözel AMANGULYÝEWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň uly mugallymy.