ÖŇŇIN hormatly Prezidentimiziň sanly ulgam arkaly gatnaşmagynda we ak pata bermegi bilen Ahal — Balkan ýokary woltly asma elektrik geçirijisi dabaraly ýagdaýda ulanylmaga berildi. Şu taryhy waka mynasybetli Ak bugdaý etrabynyň çägindäki Derweze döwlet elektrik stansiýasynda bolan dabara energetika pudagynyň ýolbaşçylarydyr hünärmenleri we beýleki myhmanlar gatnaşdy.

Döwlet elektrik stansiýasyna ýygnananlar döwlet Baştutanymyzyň çykyşyny sanly ulgam arkaly diňlediler. Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda halkalaýyn energoulgamy döretmek boýunça taslamanyň birinji tapgyry bolan Ahal — Balkan ýokary woltly täze asma elektrik geçirijisiniň işe girizilmegi mynasybetli gutlag sözleri we bu desganyň ähmiýeti barada aýdanlary dabara gatnaşyjylarda uly ruhubelentlik döretdi.

Mälim bolşy ýaly, milli ykdysadyýetimiziň ösüşinde elektrik energetikasy pudagynyň eýeleýän orny uludyr. Şoňa görä-de, ösüşiň täze taryhy döwründe bu pudagyň netijeli we döwrebap ösdürilmegi ugrunda durmuşa geçirilýän işleri welaýatymyzyň çäginde gurlup, ulanylmaga berlen ýokary tehnologiýaly gaz turbinaly elektrik stansiýalaryň mysalynda anyk göz ýetirip bolýar. Ak bugdaý etrabynyň çägindäki Derweze we Ahal döwlet elektrik stansiýalary şeýle kuwwatlyklardyr. «Türkmenistanyň elektrik energetikasy pudagyny ösdürmegiň 2013 — 2020-nji ýyllar üçin Konsepsiýasyny» üstünlikli durmuşa geçirmegiň çäginde gurlan Derweze elektrik stansiýasy 2015-nji ýylyň sentýabrynda hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda dabaraly ýagdaýda işe girizildi hem-de häzirki wagtda paýtagtymyzyň we ýurdumyzyň sebitleriniň ilatyny elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün etmekde möhüm orun eýeleýär. Gürrüňi edilýän döwlet elektrik stansiýasy kuwwatly gazturbina desgalarynyň dördüsini öz içine alýar. Olar bir gije-gündizde 12 million kilowat/sagat elektrik energiýasyny öndürmek mümkinçiligine eýedir. Bu ýerdäki gazturbinalar daşky gurşawa ýetirilýän zyýanly galyndylaryň möçberiniň azalmagyna mümkinçilik berýär. 

Hormatly Prezidentimiziň energetika pudagyny ösdürmek barada öňde goýan aýdyň wezipeleriniň üstünlikli durmuşa geçirilmegine goşant goşýan Derweze döwlet elektrik stansiýasynyň ruhubelent işçi-hünärmenleri stansiýanyň esasy dolandyryş merkezinden güýjenmesi 220 kW, uzynlygy 421 kilometr bolan Ahal — Balkan ýokary woltly täze asma elektrik geçirijisiniň işe girizilmegi mynasybetli taryhy waka şaýat boldular.

Täze asma elektrik geçirijisi ýurdumyzyň iki welaýatynyň elektrik torlaryny baglanyşdyrmak bilen, sebitleriň içerki sarp edijileriniň energiýa üpjünçiliginiň ygtybarlylygynyň ýokarlanmagyna, şeýle-de daşary ýurtlara eksporta ugradylýan elektrik energiýanyň mukdarynyň artmagyna tehniki mümkinçilikler berýär. Galyberse-de, täze asma elektrik geçirijisi elektrik energiýany tygşytlamagyň hiliniň ýokarlanmagynda, howanyň islendik şertlerinde hem ilatyň elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün edilmeginde uly ähmiýete eýe bolup durýar. Türkmenistanyň Energetika ministrliginiň garamagyndaky kärhanalaryň gurluşykçylarynyň gatnaşmagynda üstünlikli amala aşyrylan bu taslamanyň — Ahal — Balkan ýokary woltly täze asma elektrik geçirijisiniň işine dolandyryş merkezinden gözegçiligiň amala aşyrylmagyna ähli mümkinçilikler göz öňüne tutulandyr.

Şol gün Derweze döwlet elektrik stansiýasynyň mejlisler jaýynda bolan dabaraly maslahata gatnaşyjylar ýurdumyzda elektrik energiýasynyň öndürilişini artdyrmak, welaýatlaryň we Aşgabadyň energoulgamlaryny bitewi energetika halkasyna birleşdirmek, halkymyzy elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün etmek babatda edýän taýsyz tagallalary üçin hormatly Prezidentimiziň adyna alkyş sözlerini aýtdylar.

Aýdo ŞEKEROW,

ýörite habarçymyz. SURATLARDA: Ahal — Balkan ýokary woltly asma elektrik geçirijisiniň işe girizilmegi mynasybetli geçirilen dabaradan pursatlar. Surata düşüren Begençmyrat ATAÝEW.

Taryha şan berjek wakalara beslenýän «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň 10-njy aýy tamamlanyp barýar. Günler geçdigiçe, milli Liderimiziň ýolbaşçylygynda berkarar döwletimizde ýylyň dowamynda ýerine ýetirilen tutumly işler, ýetilen belent sepgitler barada kän oýlanýarsyň. Sakasynda hormatly Prezidentimiz duran şol belent tutumlar mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30-njy ýylynda gadymy Lebap topragyny hem gurşap aldy.

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiz Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýakynda geçirilen mejlisleriň birinde ýylyň başynda mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýuna çenli 30 sany iri desganyň açylyp, ulanylmaga berilmegi meýilleşdirilen hem bolsa, açylan desgalaryň sanynyň 60-dan geçýändigi barada aýtdy. Şeýlelikde ösüşleri bedew badyna deňelýän ýurdumyzda diňe 9 aýa niýetlenilen sepgitler iki esseden hem gowrak netije beripdir. Bu buýsanmaga-da, guwanmaga-da mynasyp hakykatdyr. Şol desgalaryň birnäçesi bolsa ýurdumyzyň gündogar sebitinde — gadymy Lebap topragynda açylyp, ulanylmaga berildi.

Şolaryň ilkinjileriniň hatarynda hormatly Prezidentimiziň ak pata bermegi bilen işe girizilen Kerki (Türkmenistan) ― Şibirgan (Owganystan) aralygyndaky güýjenmesi 500 kilowolt bolan täze elektrik geçirijisini görkezip bileris. Uzynlygy 153 kilometre ýetýän täze ulgamyň işe girizilmegi bilen, goňşy döwletde elektrik energiýasyny ulanýan adamlaryň sany ýurt boýunça 9 milliona çenli artdy. Türkmenistandan barýan elektrik energiýasy birinji tapgyrda Andhoý, Şibirgan we Mazari-Şarif şäherlerine iberildi. Ol ikinji tapgyrda ― 2022-nji ýylyň başyna ― Puli-Humri we Kabul şäherlerine barar.

Edil şol günlerde Gahryman Arkadagymyzyň ak pata bermegi bilen işe girizilen kuwwatlylygy ýylda 30 milliard kub metr bolan täze «Malaý» gaz gysyjy desgasy Türkmenistandan Hytaýa çenli uzan «mawy ýangyjyň» akymyna goşant boldy.

Täze gurlan desganyň wezipesi «Malaý» gaz känini doly özleşdirmekden hem-de «Galkynyş» we «Döwletabat» känleriniň gazyny «Malaý — Bagtyýarlyk» gaz geçirijisine ýokary basyş bilen akdyrmakdan ybaratdyr. Döwrebap desganyň işe girizilmegi bilen, ýurdumyzyň gaz senagatynda 60-a golaý täze iş orny döredi. Taslama «Türkmengaz» döwlet konserni tarapyndan «Petro Gas LLP» (Beýik Britaniýa) kompaniýasy bilen bilelikde amala aşyryldy.

Mart aýynda welaýatda «Altyn bürgüt» hususy kärhanasynyň döwrebap ýyladyşhana toplumy işe girizildi. Şol gün ýurdumyzyň beýleki welaýatlarynda hem şeýle döwrebap toplumlaryň işine badalga berildi. Ýubileý ýylymyzyň şanyna-şan goşan wakalara milli Liderimiz sanly ulgam arkaly gatnaşdy.

«Altyn bürgüt» hususy kärhanasyna degişli ýyladyşhananyň meýdany 8,5 gektara golaýlaýar. Ýyladyşhana toplumynyň birinji tapgyry 4 gektar meýdanda eýýäm üç ýyldan bäri işläp gelýär. Şu gezek onuň 4,5 gektara golaý meýdany eýeleýän ikinji tapgyry açylyp, ulanylmaga berildi.

Aprel aýynda Farap etrabynyň çäginde açylyp, ulanylmaga berlen ýene bir desga Jeýhun ýakasyndaky ýakymly wakalaryň nobatdakysyna öwrüldi. Bu ýerde Halkara «Türkmen alabaý itleri» assosiasiýasynyň welaýat merkezi peýda boldy. Alabaý itleriniň gözellik bäsleşigini geçirmek üçin niýetlenilen bölüm merkeziň ilkinji ädimlerinde ýerleşýär. Onuň gabat garşysynda merkeziň dolandyryş binasy ýerleşýär. Dolandyryş merkezinden daşary gurlan işgärler binasy hem merkeziň hünärmenleriniň ― itşynaslaryň ygtyýarynda. Şeýle hem bu ýerde weterinariýa gullugy, alabaýlaryň 70-sine niýetlenilen ýataklar we goşmaça binalar bar. Merkez Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe milli gymmatlygymyza öwrülen alabaýlara goýulýan sarpanyň belent nyşanyna öwrüldi.

Milli Liderimiziň Lebap welaýatyna şu ýylyň tomsunda bolan iş saparynyň çäklerinde bolsa gadymy Lebap topragynda ikinji halkara howa menzili, Türkmenabat şäherinde «Türkmeniň ak öýi» binasy açylyp, ulanylmaga berildi.

Sagatda 100 ýolagça hyzmat edýän Kerki halkara howa menzili açylyp, ulanylmaga berlen dessine halkara güwänamalarynyň ençemesine mynasyp boldy. Bu bolsa türkmen gurluşykçylarynyň öz işlerini döwrüň iň ösen talaplaryna laýyk alyp barýandygyny, ýurdumyzda gurulýan ähli binalaryň ýokary hilli bolmagyna aýratyn üns berilýändigini görkezýär. «Türkmeniň ak öýi» binasy bolsa açylan dessine welaýatda iri dabaralaryň geçirilýän esasy merkezine öwrüldi. Şeýlelikde soňky ýyllarda ýurdumyzyň ähli sebitlerine gyradeň ýaýran döwrebap ak öýleri gurmak tejribesi Jeýhun ýakasyna hem ýaýyldy.

Güýzüň ilkinji gününde Saýat etrabynda birbada iki sany döwrebap orta mekdebiň, ýene-de şol günlerde «Lebap» döwlet elektrik stansiýasynyň täze, has kuwwatly bölüminiň, ýaňy-ýakynda bolsa Türkmenabat şäherinde 614 maşgala niýetlenilen täze ýaşaýyş jaý toplumynyň açylyp, ulanylmaga berilmegi ýylyň dowamyndaky iri açylyşlaryň üstüni ýetirdi. Her biriniň ägirt uly ykdysady we durmuş bähbidi bolan bu binalar açylan dessine il-günümize hyzmat edip başlady.

Ýokarda sananlarymyzyň üstüni köpsanly ýaşaýyş jaýlarynyň, ululy-kiçili durmuş-medeni maksatly desgalaryň açylyş dabaralary bilen hem ýetirip bolar. Biz diňe iri desgalar barada gürrüň etdik. Bir ýylyň dowamynda diňe bir welaýatyň çäginde şunça desganyň açylmagy bolsa ýurdumyzyň ägirt uly ykdysady kuwwatyna ýene bir ýola şaýatlyk edýär. Munuň üçin welaýatyň bagtyýar ýaşaýjylary Gahryman Arkadagymyza ak ýürekden alkyş aýdýarlar.

Biz Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe ýaşaýarys. Şeýle şanly döwre bolsa diňe beýik işler ýaraşýar!

Kadyr DAŇATAROW,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň ylym, bilim, medeniýet we ýaşlar syýasaty baradaky komitetiniň agzasy.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň energetika kuwwaty ýylsaýyn ýokarlanýar. Golaýda berkarar Diýarymyzyň gündogar sebitinde elektrik stansiýasy açylyp ulanylmaga berildi. Kuwwatlylygy 432 MWt-a deň bolan bu möhüm desga şanly Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk toýuna ajaýyp sowgat boldy. Bu elektrik stansiýasy tutuş Merkezi Aziýada iň iri gazturbinaly elektrik stansiýalaryň biri bolup durýar. Şunda ýurdumyzyň Lebap welaýatynda öňden hereket edýän elektrik energetiki desgalary barada gürrüň etmek aýratyn guwandyryjydyr. Döwlet Garaşsyzlygymyza eýe bolanymyzdan soň, Garaşsyz Türkmenistanda ilkinji gurlan elektrik stansiýasy hem Lebap welaýatynda ýerleşýär. Bu desga Seýdi ýylylyk elektrik merkezi bolup, onuň 1-nji energoblogy 1992-nji ýylyň oktýabr aýynda ulanyşa girizildi. 2004-nji ýylda bolsa 2-nji energoblogy bilen güýçlendirilen ýylylyk elektrik merkeziniň bellenilen kuwwatlylygy 160 MWt-a deň boldy. Lebap welaýatynda henize çenli iň kuwwatly elektrik desgasy hökmünde tanalýan Döwletli etrabyndaky «Watan» döwlet elektrik stansiýanyň kuwwaty 254 MWt-a deňdir. 2014-nji ýylda Çärjew etrabynda açylan «Lebap» Döwlet elektrik stansiýasynyň kuwwatlylygy bolsa, 149,2 MWt-a deňdir. Görşümiz ýaly, diňe Lebap welaýatynda gurlan elektrik desgalaryndan mysal alanymyzda hem ýurdumyzyň energetika kuwwatlylygynyň ýylyň-ýylyna giň gerimler bilen artýandygyna göz ýetirmek bolýar.

Kuwwatly elektroenergetika pudagynyň giň gerim bilen ösdürilýän hem-de onuň halkara energetika ulgamyna sazlaşykly goşulmagyna gönükdirilen energetika syýasatynyň üstünlikli amala aşyrylýan döwri bolan Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini yzygiderli gowulandyrmaga gönükdirilen dürli maksatly ulanyşa girizilýän onlarça döwrebap desgalaryň biri bolan, Lebap döwlet elektrik stansiýasynyň gurluşygyna 2018-nji ýylda badalga berlipdi. «Türkmenistanyň elektrik energetikasy pudagyny ösdürmegiň 2013 — 2020-nji ýyllar üçin Konsepsiýasyny» durmuşa geçirmegiň çäklerinde, Ýaponiýanyň «Sumitomo Corporation» kompaniýasy bilen Türkiýäniň «Rönesans Holding» kompaniýasy tarapyndan gurlup ulanyşa girizilen bu desga «Mitsubishi Power Ltd.» ýapon kompaniýasynyň her biriniň kuwwaty 144 MWt bolan 3 sany gazturbinaly enjamlary we beýleki döwrebap enjamlar oturdyldy.

Çünki bu elektrik stansiýa hil, önümçilik we beýleki aýratynlyklary boýunça güwänamalaryň üçüsine, ýagny «Sumitomo Corporation» we «Mitsubishi Power Ltd.» kompaniýalary tarapyndan üpjün edilen M701DA kysymly gazturbinalaryň ulanylandygy baradaky Sylag şahadatnamasyna, «Max Planck» instituty tarapyndan Ekologiýa taýdan durnuklylyk we netijelilik sertifikatyna hem-de Şweýsariýanyň federal tehnologiýalar instituty tarapyndan desganyň öňdebaryjy tehnologiýaly elektrik stansiýadygy baradaky laýyklyk güwänamasyna mynasyp boldy we bu stansiýadaky kuwwatlylyk tutuş ýurdumyzyň umumy energokuwwatyna güýçli goşant bolup, bagtyýar raýatlarymyzyň elektrik energiýasy bilen üpjünçiligini has-da ýokarlandyrmaga giň mümkinçilik döretdi, şeýle-de, goňşy ýurtlara elektrik energiýasyny eksport etmek arkaly ýurdumyzyň eksport kuwwatyny artdyrmakda hem ähmiýeti juda uludyr.

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Türkmenistanyň elektroenergetika pudagy ýokary depginler bilen ösýär, özgerýär, döwrebaplaşdyrylýar. Milli ykdysadyýetimiziň ösüşinde möhüm ähmiýeti bolan bu pudagyň köpugurly mümkinçiliginiň mähriban halkymyzyň, tutuş adamzadyň bähbitlerine gönükdirilmegi aýratyn buýsandyryjydyr.

Goý, berkarar Diýarymyzy energetika taýdan kuwwatly ýurda öwürýän hormatly Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, il-ýurt bähbitli, dünýä ähmiýetli alyp barýan işleri hemişe rowaç bolsun!

Maral AGAÝEWA,

Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň mugallymy.

Daşoguz «Çeper» tikin fabriginde öndürilýän önümler sarp edijileriň yzygiderli artýan isleglerinden peýdalanýar. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň 9 aýynyň jemleri boýunça fabrikde öndürilen önümler 11 million 397 müň 920 manada barabar boldy. Munuň özi fabrikde meýilnamanyň 141 göterim ýerine ýetirilendigini, şeýle-de, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, ösüşiň 108 göterim bolandygyny aňladýar.

Pudakda şeýle ösüşlere eýe bolunmagynda fabrigiň öňdebaryjy daşary ýurt kompaniýalarynyň ýokary öndürijilikli tehnologiýalary, tikin enjamlary bilen doly enjamlaşdyrylandygy aýratyn orun eýeleýär. Fabrigiň çeper elli tikinçileri öndürilýän önümleriň hil taýdan ýokary bolmagy üçin ähli yhlaslaryny, başarnyklaryny gaýgyrmaýarlar. Tikin önümleriniň aglaba bölegi buýurmalar esasynda öndürilýär. Buýurmalar esasynda esgerler we serkerdeler üçin ýörite harby lybaslar, hassahana geýimleri, aşpezler üçin geýimler, ýeňlikler, başgaplar, pamykly düşek, ýorgan, ýassyk we olaryň daşlyklary, halatlar, işçi geýimleri tikilýär.

Tikilýän önümler üçin matalar, esasan, Ruhabat, Türkmenbaşy, Gökdepe, Aşgabat dokma toplumlaryndan alynýar. Bu matalar hil taýdan ýokary talaplara laýyk gelýär.

Fabrigiň işgärleri işlemäge, medeniýetli dynç almaga döredip berýän şertleri üçin hormatly Prezidentimize jan saglyk, döwletli başlangyçlarynda rowaçlyk arzuw edip, ýyly ýokary netijeler bilen jemlemek üçin depginlerini gowşatman, yhlasly zähmet çekýärler.

Haltäç BÄŞIMOWA,

TKA-nyň Daşoguz welaýat birleşmesiniň pudaklar boýunça utgaşdyryjysy.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzy we jemgyýetimizi hemmetaraplaýyn sazlaşykly ösdürmek ugrunda alyp barýan syýasaty «Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgä esaslanyp, ýurdumyzyň ähli sebitlerini gurşap alýan we ilatyň abadan durmuşda ýaşamagynyň hatyrasyna üstünlikli durmuşa geçirilýän döwlet maksatnamalarynda özüniň aýdyň beýanyny tapýar. Taryhy özgertmeleri başdan geçirýän eziz Diýarymyzyň ykdysady ulgamyny döwrebaplaşdyrmaga aýratyn ähmiýet berilýär. Şunda milli manadymyzyň hümmetiniň bellenilen derejelerde saklanmagy döwletimiziň ösüşlerine gönüden-göni täsir edýär.

Mälim bolşy ýaly, 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda türkmen milli manady dolanyşyga girizildi. Munuň özi Watanymyzyň ykdysady garaşsyzlygyny aňlatmak bilen, ol ýurdumyzyň çäginde ýeke-täk kanuny töleg serişdesi hökmünde çykyş edýär. Häzirki wagtda manadyň durnuklylygyny, kadaly hereketini gazanmak, onuň goraglylygyny üpjün etmek babatda yzygiderli işler durmuşa geçirilýär. Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen 2009-njy ýylyň 1-nji ýanwarynda türkmen manadynyň denominasiýasy geçirilip, milli puluň täze nusgasy dolanyşyga girizildi. Bu bolsa onuň hümmetiniň artmagyna getirdi. Denominasiýa diýlende, ykdysadyýet ylmynda — bahalaryň ýagdaýynyň üýtgemegine we köne pul belgileriniň täze görnüşlerine çalşyrylmagy arkaly milli walýutany berkitmek üçin görülýän çärelere düşünilýär.

Hormatly Prezidentimiziň tassyklan «Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmegiň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, ýurdumyzyň banklary tarapyndan girizilen kartly töleg ulgamy nagt däl hasaplaşyklary kämilleşdirmek boýunça netijeli iş alyp barmaga, bank ulgamy üçin nagt pullary sanamak, daşamak ýaly işlerde ýörite amatlyklary döredýär.

Häzirki wagtda bank kartlarynyň üsti bilen töleg terminallary arkaly nagt däl görnüşde söwda we hyzmat ediş nokatlarynda harytlary satyn almak, aragatnaşyk, jemagat we ýaşaýyş hyzmatlaryny tölemek, saglygy goraýyş edaralarynyň hyzmatlary, awiapetekler üçin tölemek, karzy üzmek we onuň göterimlerini tölemek mümkinçilikleri döredildi. Söwda nokatlarynda we banklaryň pulhanalarynda nagt puly sanamak üçin nagt däl hasaplaşyklar arkaly wagtyň tygşytlanmagy karz edaralarynyň we ykdysadyýetiň beýleki subýektleri üçin geçirilýän amallar bilen baglanyşykly çykdajylary peseltmäge oňaýly şertleri döredýär.

Milli Liderimiziň ykdysady özgertmelerine laýyklykda, halkara maýa goýum işjeňligini artdyrmak ugrunda hem tutumly işler amala aşyrylýar. Türkmenistan bu babatda barha özüneçekiji döwlete öwrülýär. Döwletimiziň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy, durnukly durmuş-ykdysady ösüşi, milli walýutamyzyň hümmetiniň durnuklylygy, döwrebap ulag-aragatnaşyk ulgamynyň hereket etmegi, daşary ýurt maýa goýumlarynyň hukuk taýdan goraglylygy, maýadarlary höweslendirmek üçin döredilýän salgyt, gümrük boýunça ýeňillikler netijeli daşary ýurt maýa goýum syýasatynyň rowaçlanmagyna ähli zerur mümkinçilikleri döredýär.

Türkmenistanyň halkara maliýe guramalarynyň işine işjeň gatnaşmagy, milli ykdysadyýetiň halkara hyzmatdaşlyk üçin açyklygy ýurdumyzyň daşary ykdysady gatnaşyklarynyň täze häsiýete eýe bolýandygyny alamatlandyrýar. 2020-nji ýylyň 22-nji iýulynda Bütindünýä söwda guramasynyň Baş geňeşinde bu abraýly gurama tarapyndan ýurdumyza synçy derejesiniň berilmegi bolsa döwlet Baştutanymyzyň amala aşyrýan söwda diplomatiýasynyň dünýä bileleşiginiň ýokary bahasyna mynasyp bolýandygyny tassyklaýar.

2013-nji ýylyň ýanwarynda hormatly Prezidentimiziň degişli Karary esasynda Türkmenistanyň Bütindünýä söwda guramasyna goşulmagy bilen baglanyşykly meseleleri öwrenmek boýunça Hökümet topary döredildi. Birnäçe ýyllaryň dowamynda bu abraýly halkara guramasynyň agza ýurtlarynyň tejribeleri, oňa girmek üçin talap edilýän köptaraply söwda ylalaşyklary we beýleki meseleler içgin öwrenildi. Şunuň bilen baglylykda, 2016-njy ýylyň maýynda Aşgabatda geçirilen «Merkezi Aziýa we köptaraply söwda ulgamy» atly ýokary derejeli halkara maslahatynyň aýratyn ähmiýete eýe bolup durýandygyny bellemek zerur. Şeýle hem, Bütindünýä söwda guramasynyň wekilleri bilen 2019-njy ýylyň awgustynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda birinji Hazar ykdysady forumyň çäklerinde netijeli ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirildi. Dünýäniň abraýly maliýe guramalary bilen işjeň hyzmatdaşlygyň ýola goýulmagy ösen döwletleriň ykdysady tejribesini öwrenmäge we olary milli ykdysadyýetiň ösüş aýratynlyklaryny göz öňünde tutup, maliýe-bank ulgamyna girizmäge giň ýol açýar.

Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ulgamynda alnyp barylýan düýpli özgertmeler türkmen manadynyň durnukly ösüşe täsirini ýokarlandyrmaga, halkara hyzmatdaşlygyny hil taýdan täze derejä çykarmaga, döwletiň ykdysady kuwwatyny berkitmäge, raýatlaryň hal-ýagdaýyny has-da gowulandyrmaga ähli amatly şertleri döredýär.

Goý, ýurdumyzyň beýik ösüşleri, mähriban halkymyzyň bagtyýar durmuşy babatda beýik işleri durmuşa geçirýän hormatly Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun!

Gurban MYRADOW,

Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa institutynyň ylmy işgäri.

Ýurdumyzda milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklary bilen bir hatarda, demir ýol ulgamyny kämilleşdirmekde hem düýpli işler amala aşyrylýar. Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen ykdysady jähetden bähbitli aragatnaşyk ulgamlaryny döretmek, ýolagçy we halk hojalyk ýüklerini gatnatmak boýunça täze ugurlary üpjün edýän halkara polat ýollary gurmak bilen baglanyşykly iri möçberli taslamalar yzygiderli durmuşa geçirilýär. «Demirgazyk — Günorta» halkara demir ýolunyň ulanylmaga berilmegi Gahryman Arkadagymyzyň bütindünýä bähbitli tutumly başlangyçlarynyň rowaçlanýandygynyň aýdyň beýanyna öwrüldi. Halkara üstaşyr ulag-aragatnaşyk düzümleriniň täze ugurlarynyň kemala gelmeginde, sebitiň döwletleriniň arasynda özara peýdaly söwda-ykdysady gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagynda, täze ykdysady giňişligiň we iri möçberli halkara hyzmatdaşlygyň döremeginde, sebitiň ýurtlarynyň durmuş-ykdysady taýdan ösmeginde «Demirgazyk — Günorta» halkara polat ýoluna uly orun degişlidir.

Döwlet Baştutanymyzyň ýurdumyzyň demir ýol ulgamyna berýän ünsi netijesinde halkara demir ýoluň ugrundaky «Türkmendemirýollary» agentliginiň «Demir-ýollary» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň Bereket şäherindäki 17-nji demir ýol şahamçasynda döwrebaplaşdyryş işleriniň amala aşyrylmagy bu ýerde işleriň ilerlemegine ýardam etdi. Döwrebap kärhanada ýük we ýolagçy wagonlaryny daşaýan teplowozlaryň abatlaýyş işleri häzirki zaman kompýuterleriň kömegi bilen ýerine ýetirilýär.

— Hormatly Prezidentimiziň «Balkan welaýatynyň Bereket şäherini durmuş-ykdysady taýdan özgertmek hakynda» gol çeken taryhy Kararyna laýyklykda demir ýol şahamçamyzyň önümçilik düzümleri doly döwrebaplaşdyryldy. Tehniki hyzmat ediş bölümlerinde ornaşdyrylan enjamlar teplowozlaryň tehniki ýagdaýyny gözden geçirmäge hem-de olara zerur hyzmatlary ýokary hilli we tiz wagtda ýerine ýetirmäge giň mümkinçilikleri berýär. Öňler teplowozlaryň tigirlerinde sazlaýyş işlerini geçirmek üçin ýörite ýük göterijiler hem-de köp adam güýji gerek bolardy. Geçirilen döwrebaplaşdyryş işlerinden soň, bu ýerde ornaşdyrylan häzirki zaman enjamlar bu işleri has ýeňilleşdirdi.

Kärhanamyzda teplowozlara gerek bolan şaýlary ýasamak hem-de gurallary abatlamak işleri hem ýokary derejede amala aşyrylýar. Ussalar Baýramberdi Çäkliýew, Güýçmämmet Garaýew, abatlaýjylar Şahymerdan Baýramalyýew, Nurmuhammet Allanurow, Wepa Musaýew, maşinist-instruktorlar Mekan Araşew, Nazar Esenow dagy nusga alarlyk zähmet çekýärler. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylyny ýokary zähmet üstünliklerine besleýän kärhanamyzyň zähmetsöýer işgärleri Gahryman Arkadagymyza hemişe alkyş sözlerini aýdýarlar — diýip, şahamçanyň başlygynyň abatlaýyş işleri boýunça orunbasary Hangeldi Amandurdyýew gürrüň berdi.

Muhammetgylyç TAGANGYLYJOW,

«Balkan».

2021-nji ýylyň dokuz aýynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň jemleri

• Halk hojalyk toplumynyň pudaklarynyň durnukly ösüşini tassyklaýan şu ýylyň dokuz aýyndaky makroykdysady görkezijiler döwlet Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýuna mynasyp sowgat boldy. Ministrlikler we pudaklaýyn dolandyryş edaralar boýunça öndürilen önümleriň möçberi, 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 6 göterim artdy. Bölek haryt dolanyşygynyň möçberi 16,7 göterim, daşary söwda dolanyşygynyň möçberi bolsa 12,3 göterim ýokary boldy. Iri we orta kärhanalarda aýlyk zähmet haklary 10,5 göterim köpeldi. Maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna özleşdirilen maýa goýumlarynyň möçberi 17,9 milliard manada ýetdi. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019–2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» çäklerinde gurulmagy hem-de durky täzelenilmäge meýilleşdirilen 275 desgadan 37-siniň gurluşygy tamamlandy, 165-siniň gurluşyk-gurnama işleri alnyp barylýar. Şu ýylyň 1-nji oktýabryndaky ýagdaýa görä, Döwlet býujetiniň girdeji bölegi 109,2 göterim, çykdajy bölegi bolsa 98,1 göterim ýerine ýetirildi. «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş durmuş-şertlerini özgertmek boýunça 2020-nji ýyla çenli döwür üçin rejelenen görnüşdäki Milli maksatnamada» kesgitlenen işleriň ýerine ýetirilişi barada hasabat berildi. Şu döwürde düýpli maýa goýumlarynyň 1 milliard 764 million 389 müň manatlygy özleşdirildi. 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, senagat pudagynda önümleriň köp görnüşiniň öndürilýän mukdary artdy. Ulag-kommunikasiýa ulgamynda we obasenagat toplumynda oňat makroykdysady görkezijiler gazanyldy. Döwlete degişli bolmadyk ulgamda hem oňyn netijelere ýetildi.
• Nebiti gaz kondensaty çykarmak hem-de nebiti gaýtadan işlemek ulgamynda gazanylan görkezijiler barada maglumat berildi. Benzin öndürmegiň meýilnamasy 108,2 göterim, polipropilen öndürmegiň meýilnamasy 108,4 göterim ýerine ýetirildi. Tebigy we ugurdaş gazy çykarmagyň meýilnamasy 123,5 göterim, daşary ýurtlara tebigy gazy ibermegiň meýilnamasy 136,2 göterim ýerine ýetirildi.
• Gurluşyk we senagat toplumynda önüm öndürmek hem-de işleri ýerine ýetirmek boýunça meýilnama 126,9 göterim berjaý edildi. Gurluşyk we binagärlik ministrligi boýunça şu ýylyň ýanwar-sentýabr aýlarynda önüm öndürmek boýunça işler 112,2 göterim ýerine ýetirildi. Energetika ministrligi boýunça önüm öndürmek, işleri we hyzmatlary ýerine ýetirmegiň meýilnamasyna 124,9 göterim amal edildi. Elektrik energiýasyny öndürmegiň ösüş depgini 111,6 göterime deň boldy, ony eksporta ibermegiň ösüş depgini bolsa 134,5 göterime ýetirilip, meýilnama degişlilikde 113,3 göterim we 178,1 göterim berjaý edildi.
• Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça 2021-nji ýylyň ýanwar-sentýabr aýlarynda geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, söwda dolanyşygynyň ösüş depgini 119,3 göterime, önüm öndürmegiň ösüş depgini bolsa 116,9 göterime deň boldy. Söwda-senagat edarasy boýunça hasabat döwründe ýerine ýetirilen işleriň ösüş depgini 105,1 göterime barabar boldy. Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça ýanwar-sentýabr aýlarynda oba hojalyk hem-de azyk önümlerini öndürmegiň ösüş depgini 131,7 göterime, senagat önümleriniň ösüş depgini 144,3 göterime barabar boldy.
• Hasabat döwründe okuw işini kämilleşdirmek, bilimiň hilini ýokarlandyrmak, ýaş nesli milli ýörelgelerimiziň esasynda terbiýelemek işleri dowam etdirildi. Umumybilim edaralarynda okuw dersleri boýunça bäsleşikler geçirildi. Talyplar, şeýle-de mekdep okuwçylary halkara olimpiadalaryna gatnaşdylar we altyn, kümüş, bürünç medallara, dürli derejeli diplomlara eýe boldular. Ýylyň başyndan bäri daşary ýurtly alymlaryň, halkara guramalaryň we dürli ýurtlaryň ýokary okuw mekdepleriniň wekilleriniň gatnaşmagynda onlaýn okuw maslahatlary hem-de halkara ylmy maslahatlar guraldy. Hormatly Prezidentimiziň Bilimler güni mynasybetli 1-nji sentýabrda geçiren umumy okuw sapagy mekdep okuwçylary, talyp ýaşlar, bilim ulgamynyň işgärleri, mugallymlar üçin nusgalyk watançylyk dersine öwrüldi. Şol gün ähli bilim edaralarynda «Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» atly dabaraly nyzamlar we ilkinji okuw sapaklary geçirildi. Milli Liderimiziň adyndan 1-nji synp okuwçylarynyň 161 müň 739-syna «Bilimli» atly kompýuterler gowşuryldy.
• «Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» şygary astynda geçýän şu ýylyň hasabat döwründe dürli medeni çäreler, media forumlar, onlaýn duşuşyklary, konsertler hem-de Aşgabadyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllygyna we ata Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygyna gabatlanylan dabaralar geçirildi. Şeýle hem şanly seneler mynasybetli medeni-durmuş ähmiýetli desgalaryň ençemesi dabaraly ýagdaýda ulanylmaga berildi.
• Obasenagat toplumy boýunça önüm öndürmegiň, hyzmatlary ýerine ýetirmegiň ösüşi 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 108,3 göterime deň boldy. Şunda Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi boýunça bu görkeziji 108,9 göterime, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti boýunça 102,5 göterime, «Türkmen atlary» döwlet birleşigi boýunça 100,2 göterime barabar boldy. Maýa goýumlaryny özleşdirmek boýunça meýilnama 133,1 göterim berjaý edildi. Düýpli maýa goýumlary esasan döwlet maksatnamalarynda gurluşygy meýilleşdirilen oba we suw hojalygy desgalarynyň bina edilmegine gönükdirildi. Ulag-aragatnaşyk toplumy boýunça hyzmatlaryň we önüm öndürmegiň meýilnamasy 111,2 göterim berjaý edildi.
• Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň daşary syýasy ugruny yzygiderli durmuşa geçirmek, döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyryklaryny ýerine ýetirmek hem-de öňde goýlan wezipeleri çözmek maksady bilen, ýanwar-sentýabr aýlarynda degişli işler geçirildi. Halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmekde ýokary derejedäki saparlar, duşuşyklar we gepleşikler aýratyn orun eýeleýär. Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti hem-de Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň Prezidenti Türkmenistana geldi. Gyrgyz Respublikasynyň Prezidentiniň resmi sapary we Täjigistanyň Respublikasynyň Prezidentiniň döwlet sapary boldy. «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji Konsultatiw duşuşygy geçirildi. Hormatly Prezidentimiz Täjigistan Respublikasynda iş saparynda bolup, hormatly myhman hökmünde ŞHG-ä agza döwletleriniň Baştutanlarynyň Geňeşiniň mejlisine gatnaşdy. Onlaýn tertibinde Türkmenistanyň Prezidentiniň birnäçe ýurtlaryň Liderleri bilen duşuşyklary geçirildi. Milli Liderimiz sanly ulgam arkaly geçirilen YHG-niň 14-nji sammitine, Türki dili döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň maslahatyna hormatly myhman hökmünde BMG tarapyndan guralan maslahata, YHG-niň ylym we tehnologiýalar boýunça ikinji sammitine gatnaşdy. 22-nji sentýabrda hormatly Prezidentimiz BMG-niň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisine wideo arkaly ýüzlendi. Daşary işler ministrliginiň üsti bilen 54 wekiliýet ýurdumyza sapar bilen geldi. Şol döwürde Türkmenistanyň wekiliýetleriniň 30-sy daşary ýurtlara iberildi.
• Şu ýylyň dokuz aýynda Türkmenistanyň Kanunlarynyň 40-sy, dürli ulgamlarda işleri kadalaşdyrýan Mejlisiň kararlarynyň 47-si kabul edildi. Döwrüň talaplaryna laýyklykda, käbir hereket edýän kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler we goşmaçalar girizildi. Häzir Mejlisiň iş toparlarynda birnäçe kanunlaryň taslamalaryny taýýarlamak boýunça işler dowam edýär. BMG we onuň düzümleri, beýleki iri halkara guramalary bilen parlamentara gatnaşyklaryny pugtalandyrmak boýunça yzygiderli işler alnyp barylýar. Mejlisiň wekilleri sanly ulgam arkaly guralan birnäçe iri halkara çärelerine hem-de Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogyna gatnaşdylar.
• Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk şanly baýramyny üstünlikli garşylamak ugrundaky zähmet joşguny ykdysadyýetimizde ýokary görkezijileriň gazanylmagyny kesgitledi. Şeýle tutanýerli işleriň netijesinde, jemi içerki önümiň 6,2 göterim möçberde ýokary ösüşi saklakdy. Daşary söwda dolanyşygy 12,3 göterim artdy we 9 milliard amerikan dollaryndan gowrak boldy. Eksportyň möçberi geçen ýyl bilen deňeşdirilende, 20 göterim artdy we 6 milliard amerikan dollaryna golaý boldy. Iň esasysy bolsa, eksportyň möçberi, ýangyç-energetika serişdeleri hasaba alynmanda, 50 göterime golaý artdy.
• Iri halkara hem-de içerki taslamalary amala aşyrmak dowam edýär. Şu geçen döwrüň içinde ýurdumyzda göz öňünde tutulan 30 desganyň deregine 62 sany iri desga işe girizildi. Häzir ýurdumyzda bahasy 35 milliard amerikan dollaryna golaý bolan 2500 sany iri desganyň gurluşygy dowam edýär. Şolaryň hatarynda nebitgaz ýataklaryny özleşdirmegi we abadanlaşdyrmagy, esasy gaz geçirijileriň, sport desgalarynyň, ýollaryňdyr uly köprüleriň, durmuş maksatly desgalaryň gurluşygyny görkezmek bolar.

Ýurdumyzyň banklary tarapyndan milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan pudaklaryny karzlaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işler döwletimiziň durnukly ykdysady ösüşini ýokarlandyrmak baradaky maksatdan ugur alýar. Banklar tarapyndan berilýän ýeňillikli karzlaryň netijesinde oba hojalyk, senagat önümlerini öndürijiler we hususy telekeçiler önümçiliklerini giňeldýärler.

Mälim bolşy ýaly, Gahryman Arkadagymyzyň tagallalary netijesinde ýurdumyzyň telekeçileri, hususy önüm öndürijileri döwlet tarapyndan maliýe taýdan goldanylýar, olara ýeňillikler we netijeli işlemekleri üçin amatly mümkinçilikler döredilýär. Telekeçileri, hususy önüm öndürijileri maliýe taýdan goldamagyň esasy maksady önümçilige innowasiýalary, döwrebap tehnologiýalary we öňdebaryjy usullary ornaşdyrmagyň hasabyna ýokary hilli, dünýä ülňülerine laýyk gelýän önümleri öndürmekden, daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini hem-de ýurdumyzda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmakdan ybarat bolup durýar.

Hormatly Prezidentimiziň «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda» Kararyna laýyklykda, karz edaralary tarapyndan hususy kärhanalara, telekeçilere, daýhan hojalyklaryna, kärendeçi-oba hojalyk önüm öndürijilerine maýa goýum taslamalary üçin 10 ýyla, dolanyşyk serişdelerini satyn almak üçin 1 ýyla çenli möhlete ýyllyk 5 göterimli ýeňillikli bank karzlaryny bermek ýola goýuldy. Bu karzlar senagat önümleriniň önümçiligini ösdürmek, bar bolan önümçilikleri gurnamak, giňeltmek, durkuny täzelemek we tehniki taýdan gaýtadan enjamlaşdyrmak, kiçi göwrümli tehnikalary, çig mallary, ýarym çig mallary satyn almak we beýleki maksatlar üçin niýetlenilendir.

Daýhanlaryň, oba hojalyk önümlerini öndürijileriň zähmeti bilen önüm bolçulygy döreýär. Daýhan yhlasyndan ýerden zer önýär, saçaklarymyz bereketli we rysgally bolýar. Şunuň bilen baglylykda oba hojalyk önümlerini öndürijileri ählitaraplaýyn goldamak baradaky aladalar birjik-de ünsden düşürilmeýär. Hormatly Prezidentimiziň «Ýurdumyzda oba hojalyk önümlerini öndürijileri maliýe taýdan goldamak hakyndaky» Kararyna laýyklykda, oba hojalyk önümlerini öndürijilere oba hojalyk tehnikalaryny, gurallaryny, enjamlaryny we abzallaryny, oba we suw hojalygynda ulanylýan ekskawatorlary hem-de buldozerleri, suwy tygşytlaýjy tehnikalary, enjamlary, suwaryşda ulanylýan geçirijileri satyn almak üçin ýyllyk 1 göterim, maldarçylygy we guşçulygy ösdürmek, gaýtadan işlemek, hyzmatlary ýerine ýetirmek bilen bagly maýa goýum taslamalaryny maliýeleşdirmek, şeýle hem esasy serişdeleri we emläkleri satyn almak üçin ýyllyk 5 göterimli 10 ýyla çenli möhlete berilýän ýeňillikli bank karzlary muňa mysal bolup biler.

Ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan berilýän ýeňillikli karzlara mysal hökmünde durmuş guran ýaş maşgalalara olaryň ýüztutmalaryna laýyklykda, zerur bolan öý goşlaryny we hojalyk harytlaryny satyn almak üçin girew goýmazdan, zamunlyk esasynda ýyllyk 1 göterimli 3 ýyl möhlete, umumy möçberi 6 müň manada çenli bolan ýeňillikli «Ýaş çatynjalar karzyny», täze gurlan ýaşaýyş jaýlaryny, jaýlardaky öýleri doly bahasyna satyn almak üçin ýyllyk 1 göterimli, 5 ýyl ýeňillikli döwür bilen otuz ýyl möhlete berilýän gozgalmaýan emläk karzlaryny, raýatlara gurlup, ulanylmaga taýýar edilen jaýlary we öýleri gozgalmaýan emläk hökmünde girewine goýup, satyn almak üçin jaýlaryň, öýleriň bahasynyň 90 göterimine çenli ýyllyk 1 göterimli, 5 ýyl ýeňillikli döwri bilen otuz ýyl möhlete berilýän gozgalmaýan emläk karzlaryny görkezmek bolar.

Bu işleriň ählisi halkymyzyň abadan durmuşyny üpjün etmek ugrunda ýadawsyz tagallalary edýän Gahryman Arkadagymyzyň «Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgesiniň durmuşymyzyň ähli ugurlarynda öz beýanyny tapýandygyna şaýatlyk edýär.

Goý, halkymyzy bagtyýar durmuşda bolçulykly ertirlere alyp barýan Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun, il-ýurt bähbitli tutumly işleri hemişe rowaç alsyn!

Guwançmyrat ÖWEZMYRADOW,

Türkmenistanyň “Daýhanbank” döwlet täjirçilik bankynyň Ahal welaýat şahamçasynyň Buhgalter hasaby we hasabaty böliiminiň baş buhgalteriniň orunbasary.

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde türkmen ykdysadyýetini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek barha giň gerime eýe bolýar. Geçirilýän ykdysady özgertmeler, täze senagat kärhanalarynyň döredilmegi we olaryň netijeliliginiň ýokarlandyrylmagy ýurdumyzyň depginli ösüşinde esasy şertleriň birini emele getirýär. Milli ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek boýunça amala aşyrylýan özgertmeleriň netijesinde, türkmen döwleti ösen senagatly we häzirki zaman öňdebaryjy tehnologiýalary bolan ýurda öwrülýär. Şeýle özgerişi, ilki bilen, Diýarymyzda ozaldan bar bolan senagat merkezleriniň durkunyň täzelenişinde we bu ugurda täze merkezleriň döredilýändiginde görýäris. Bularyň ählisi döwletimiziň geljekki ösüşlerinde uly ähmiýete eýedir. Bu bolsa milli ykdysadyýetiň senagat pudagynyň has-da pugtalanmagyna getirýär.

Mälim bolşy ýaly, senagat pudagynyň, aýratyn hem gaýtadan işleýän senagatyň ösüşi iş orunlarynyň artmagynyň esasy şertleriniň biridir. Ol bazaryň ösüşine, ýurduň eksport mümkinçiliginiň artmagyna-da ýardam berýär. Ýurduň ykdysady ösüşi bolsa onuň pudaklaryna goýberilýän maýa goýumlary bilen berk baglanyşyklydyr. Islendik pudaga goýberilýän maýa goýumyň başdaky maksadynyň dogry kesgitlenilmegi, onuň özleşdirilişinde ulanylýan usullaryň takyk saýlanylmagy hem-de soňky netijäniň garaşylýan derejede gazanylmagy oňyn ösüşe getirýär. Diýmek, maýa goýumyň düzüminiň hem kämilleşmesi bolup geçýär. Maýa goýumlaryň möçberidir düzümi ykdysady ösüşiň durnukly we sazlaşykly bolmagyny, esasy gorlaryň yzygiderli hem-de wagtly-wagtynda täzelenip durulmagyny, ýurduň ykdysadyýetiniň düýpli döwrebaplaşdyrylmagyny üpjün edýär. Maýa goýumlaryň öz wagtynda we ýerlikli ýerleşdirilmegi hem ulanyşa tabşyrylýan gurluşyk desgalarynyň hili, ilkinji nobatda, maliýeleşdirmegiň çeşmeleriniň anyk saýlanyp alynmagyna we bellenilmegine bagly bolup durýar. Şu ýagdaýda döwlet ýurduň içinde maýa goýmak üçin amatly şertleri döretmek we hojalygy ýöretmegiň şertlerini yzygiderli kämilleşdirmek arkaly iri maýa goýumlary maliýeleşdirmegiň durnukly çeşmelerini döretmäge ýardam bermek bilen, ykdysady gatnaşyklary rejeleýän we kadalaşdyrýan esasy güýç bolup çykyş edýär. Ilatyň pul girdejileriniň artdyrylmagy, iş üpjünçiligi, iş şertleriniň döwrebaplaşdyrylmagy, zähmet öndürijiliginiň düýpli ýokarlandyrylmagy, öndürilýän önümleriň hil taýdan halkara ülňülere laýyk getirilmegi, taýýar önümleriň eksportynyň köpugurlylygy oňaýly senagat we maýa goýum syýasaty netijesinde emele gelýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ykdysadyýetimiziň netijeliligini ýokarlandyrmakda senagatlaşdyrmak işine uly ähmiýet berilýär, bu ugurda giň mümkinçilikler döredilýär, täze gözýetimler açylýar. Bularyň ählisi milli Liderimiziň ýurduň ösüşi, halkyň bagtyýar, abadan durmuşy baradaky tagallalary bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr.

Gurbansoltan KAIROWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

Türkmen halky «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllyk toýuny uly zähmet üstünlikleri bilen garşylady. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ykdysadyýetimiziň diwersifikasiýalaşdyrylmagy, daşary ýurt maýa goýumlarynyň işjeň çekilmegi, önümçilige innowasion tehnologiýalaryň we sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy netijesinde uly öňegidişlikler gazanylýar.

Ykdysadyýetimiziň pudaklaryny diwersifikasiýalaşdyrmak syýasatynyň üstünlikli amala aşyrylmagy bilen dörän pudaklaryň biri hem dokma senagatydyr. Garaşsyzlyk ýyllary içinde ýurdumyzda dokma senagatynyň binýady tutulyp, dokma kärhanalarynyň onlarçasy işe girizildi. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda bu pudaga berilýän üns has hem ýokarlandy. Häzirki döwürde iň kämil enjamlar bilen üpjün edilen dokma kärhanalarynyň 60-dan gowragy bolup, olarda 24 müňden hem köp adam zähmet çekýär. Şol kärhanalarda öndürilýän önümler dünýä ýurtlarynyň ençemesine eksport edilýär.

Türkmen dokma önümleriniň daşary ýurt bazarlarynda bäsdeşlige ukyplylygy barha ýokarlanýar. Munuň sebäpleriniň biri-de ýurdumyzda öndürilýän orta we inçe süýümli pagtanyň hil görkezijileriniň ýokary derejeliligidir. Bu bolsa dürli görnüşli dokma önümlerini öndürmäge mümkinçilik berýär. Geljekde dokma önümleriniň täze görnüşlerini, ýagny dünýä bazarlarynda isleg bildirilýän çyzykly mahmal, şeýle-de spanbond, spanleýs, sintepon ýaly mata däl önümleri öndürmek göz öňünde tutulýar.

Türkmenistanyň dokma kärhanalarynda ulanylýan esasy çig mal pagta süýümidir. 2020-nji ýylda ýurdumyzda türkmeniň çogly güneşiniň, mes topragynyň, suwunyň täsirinde ýetişen pagta süýüminiň 1 million 200 müň tonnadan gowragy taýýarlanyldy. Türkmen topragynda ösdürilip ýetişdirilýän pagta süýüminiň beýleki tebigy süýümlerden has tapawutly tarapy, ondan dürli görnüşli, ekologik taýdan arassa dokma önümlerini taýýarlap bolýanlygydyr.

Soňky döwürde dokma kärhanalarynda pagta süýümi we beýleki himiki süýümler, mysal üçin, wiskoza, poliester süýümi bilen garyşdyrylyp, düýbünden täze önümler öndürilýär. Bu bolsa, öz gezeginde, öndürilýän taýýar önümleriň hemmetaraplaýyn isleg ödeýiş häsiýetlerini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Arassa tebigy süýüm taýýar önümli gigiýeniki (çyglylygy kabul edip bilijilik, howa geçirijilik we ş.m.), himiki süýümler bolsa mehaniki häsiýetlerini (berkligini, sürtülmä çydamlylygyny, berlen şekili saklap galmak ukybyny we ş.m.) ýokarlandyrmaga hem-de eksporta niýetlenen önümleri öndürmäge mümkinçilik berýär.

Bu günki günde Türkmenbaşy, Gökdepe we Aşgabat dokma toplumlarynda eksporta niýetlenen ýokary hilli harytlar öndürilip başlandy. Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk baýramy mynasybetli Diýarymyzda täze önümçilik we durmuş maksatly binalardyr desgalar gurlup ulanmaga berildi. Muňa mysal edip, hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda şu ýylyň 25-nji awgustynda Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda açylyp, ulanmaga berlen dokma toplumyny görkezmek bolar. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, dokma toplumlarynyň tehniki taýdan döwrebaplaşdyrylmagy hem-de olaryň çig mal serişdeleriniň golaýynda gurulmagy kärhanada ugurdaş önümleri öndürmäge mümkinçilik berýär, harytlaryň düşewüntliligine hem-de ahyrky bahasyna täsir edýär. Bu bolsa, öz gezeginde, dünýä tejribesinde ulanylýan «klaster» syýasatynyň milli Liderimiziň baştutanlygynda üstünlikli amala aşyrylýandygynyň subutnamasydyr. Kaka etrabynda ulanmaga berlen täze dokma toplumynyň önümçilik kuwwatlylygy ýylda inçe süýümli pagtadan 3 müň 650 tonna ýokary hilli, kompakt penýe görnüşli nah ýüplügini, 12 million inedördül metr ýokary hilli egin-eşiklik matalary, şol sanda 10 million inedördül metr boýalan matany hem-de 1, 2 million sany taýyn tikin önümlerini öndürmäge mümkinçilik döredýär. Toplumda ornaşdyrylan sanly tehnologiýalar çig maly gaýtadan işlemekden başlap, taýýar önüme çenli tehnologik işleriň birnäçesini öz içine almak bilen, egriji, dokma, boýag we tikin bölümlerini özünde jemleýär.

Kaka etrabyndaky dokma toplumy üçin ulanyljak esasy çig mal «kompakt penýe» diýlip atlandyrylýar. Onuň aýratynlygy inçe süýümli pagtany egirmegiň daraklamak usulynda taýýarlanmagydyr. Olardan öndürilen matalar, trikotaž önümler ýokary tekizlikde bolup, iň ýokary hil häsiýetlerine, şeýle-de ýüpek matalar ýaly ýumşak, berlen şekili saklap galmak ukybyna eýedir. Sürtülmä çydamly, ýygyrt atmak häsiýeti ýok, ýuwlanda girmeýän, dünýä bazarlarynda bäsdeşlige ukyply, uly isleg bildirilýän, dürli görnüşdäki eksporta niýetlenen batist, markizet, perkal, tafta, gipýur we beýleki matalar bolup, olardan sanly ulgamyň ýardamynda taýýar önümleri öndürmek mümkinçiligi bar.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň dokma pudagyny ösdürmek boýunça alyp barýan öňdengörüjilikli syýasaty hem-de innowasion esasda ýerine ýetirilýän işler netijesinde bar bolan önümçilik kärhanalarynyň durkunyň täzelenmegi, täze, döwrebap kärhanalaryň gurlup ulanmaga berilmegi, işine ezber hünärmenleriň taýýarlanmagy, häzirki zaman marketinginiň inçe syrlarynyň önümçilige ornaşdyrylmagy dünýä bazarlarynda türkmen dokmasynyň bäsdeşlik ukybyny ýokarlandyrmaga we onuň abraýly ornuny tapmagyna mümkinçilik döredýär.

Çerkez ATAÝEW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň marketing kafedrasynyň müdiri, professor.

Milli Liderimiziň ýurdumyzyň ykdysadyýetini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek babatda alyp barýan öňdengörüjilikli ykdysady strategiýasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň netijesinde Türkmenistan senagat taýdan ösen ýurtlaryň hataryna ynamly goşulýar. Ýurdumyzyň dürli sebitlerinde gurulýan iri senagat desgalary ykdysady ösüşleriň ygtybarly binýadydyr.

Dünýä ülňülerine laýyk gelýän döwrebap önümleri bilen tapawutlanýan senagat kärhanalarynyň biri-de 2018-nji ýylyň 14-nji fewralynda hormatly Prezidentimiziň ak pata bermegi bilen Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynda açylyp, ulanylmaga berlen «Türkmen aýna önümleri» kärhanasydyr. Senagat toplumynda biri-biri bilen baglanyşykly tehnologik ulgam bolup, ol kwars çägesiniň esasynda çig mal taýýarlamak boýunça bölümden, dürli ölçegdäki we dürli galyňlykdaky aýnalaryň önümçiligi boýunça bölümden, şeýle hem aýnany ýakyp taplaýan bölümden we gaýtadan işleýän hem-de taýýar önümler bölümlerinden ybaratdyr. Türkmenistanda ilkinji gezek ýola goýlan aýna önümçiliginiň öňdebaryjy tehnologiýasy bu taslamanyň esasyny düzýär. Häzirki zaman «float» tehnologiýasy esasynda bu ýerde termopolirlenen dury we reňkli aýnalar taplanan görnüşde öndürilýär.

Senagat toplumynda Germaniýanyň, Belgiýanyň, Italiýanyň, Awstriýanyň we Finlýandiýanyň öňdebaryjy enjamlary ornaşdyryldy. Bu ýerde dünýä standartlaryna laýyk gelýän ýüzi örtükli aýnanyň bir ýylda 1 million inedördül metrini, laminirlenen aýnanyň 100 müň, taplanan aýnanyň hem 300 müň, aýna paketleriniň bolsa 400 müň inedördül metrini öndürmek mümkinçiligi bar. Önümleriň hemmesi ýokary halkara ülňülerine doly laýyk gelýär. Şeýle hem bu ýerde dürli ölçegli gaplaryň, hojalyk we lukmançylyk maksatly önümleriň 30-dan gowrak görnüşini çykarmak ýola goýuldy.

Kärhananyň Çig maly baýlaşdyrmak we taýýarlamak bölüminde ýörite enjamlarda garyndylar doly taýýar bolýança garylýar. Şonuň bilen birlikde, olara reňk hem berilýär. Düz aýna önümçiligi bölüminde giňligine we uzynlygyna ýerleşdirilen belentli-pesli enjamlaryň hersiniň ýerine ýetirýän hyzmaty bar. 1100 gyzgynlyk derejesi bolan aýna erediji pejiň birtaplyga getirilmegi tehniki enjamyň ýokary kämilliginden habar berýär. Awtomatika hem-de robotlaşdyrylan iş usulynda işiň gidişi takyk we anyk ýerine ýetirilýär.

Düz aýna önümçiligi bölüminiň işine gözegçilik edýän operatorlar işiň başdan-aýak talabalaýyk gidişine kompýuterler arkaly gözegçilik edýärler. Olar her bir enjamyň işleýşiniň hil derejesine ylmy taýdan çemeleşip baha berýärler.

«Türkmen aýna önümleri» kärhanasynyň işläp başlan ilkinji günlerinden düz aýnalary Gazagystan Respublikasyna, Azerbaýjan Respublikasyna, Owganystan Yslam Respublikasyna, Özbegistan Respublikasyna eksport edendigi bu döwrebap senagat toplumynyň uly kuwwatlyga eýedigini görkezýär. Kärhanada häzirki zaman ülňülerine doly laýyk gelýän taplama peji, aýnany laminirleýji enjam, magnetron tozanlama enjamy, aýna paket taýýarlaýan enjam doly güýjünde işledilýär.

Gaplyk çüýşe önümçilik bölüminde çüýşäniň gerekli mukdardaky ergini peçden aşak akyp gaýdýar. Şol ergin ýörite enjamlarda çüýşe görnüşinde düzülip, awtomatik hereketde gaz alawyna tutulýar. Munuň özi çüýşäni birden sowap, döwülmekden goraýar. Kompýuter arkaly gaplyk çüýşäniň hili barlanylýar. Zaýa ýeri bolsa, lenta arkaly yzyna — peje tarap äkidilýär we täzeden eredilýär. Gaplyk çüýşeler awtomatik usulda örülip, olara polietilen örtügi geýdirilýär we ammara äkidilýär.

Kärhananyň Aýnany senagat taýdan gaýtadan işlemek bölüminde aýnany taplama enjamy, aýnany laminirleýän enjam, aýna paket taýýarlaýan enjam, magnetron tozanlama enjamy işleýär. Dürli galyňlykdaky aýnalar hil taýdan örän berkligi bilen tapawutlanýar. Olar döwläýende-de, adama zeper ýetirýän aýna gyýçaklary bolmaýar. Kärhanada ornaşdyrylan daşary ýurt kompaniýalarynyň enjamlarynyň hatarynda aýna erediji peçler ýangyjy we energiýany tygşytlaýar.

Ýokary hilli aýna önümlerini öndürmäge niýetlenen kärhananyň tehnologiýa ulgamy dürli görnüşli aýnalaryň hem-de azyk önümleri, derman serişdeleri üçin niýetlenen reňkli aýna gaplaryň önümçiligini özünde jemleýär. Italiýanyň «Bottero» kompaniýasynyň ýokary öndürijilikli enjamy sygymy 0,25-den 1 litre çenli bolan içgiler üçin niýetlenen çüýşeleri, bankalary, şeýle hem lukmançylyk aýna gaplaryny hem öndürmäge mümkinçilik berýär. Önümçilik ulgamynyň ähli düzümlerine awtomatik usulda gözegçilik amala aşyrylýar we ol halkara ölçeglerine laýyk derejede tehnologiýa taýdan dolandyrylýar. Serişdeleri taýýarlamakdan başlap, taýýar önümlere çenli ähli tapgyrlarda talap edilýän hil derejesiniň hem-de görkezijileriniň ýola goýulmagyna gözegçilik edýän barlaghana hem ýokary tehnologiýaly enjamlar we gurallar bilen üpjün edilipdir.

Toplumda işgärlerdir hünärmenler üçin zähmet çekmäge ähli şertler döredilipdir. Kärhananyň bölümlerinde dynç alar ýaly ýörite ýerler üpjün edilen. Bu ýerde 48 maşgala niýetlenen iki gatly ýaşaýyş jaýyň ikisi we 400 orunlyk umumy ýaşaýyş jaýy bar.

«Türkmen aýna önümleri» kärhanasynda 900-e golaý adam zähmet çekýär we işler dört çalşykda alnyp barylýar. Hünärmenleriň we işçileriň saglygyna lukmançylyk gözegçiligi ýola goýulýar. Bu bolsa kärhanada zähmet çekýän işçileriň has-da yhlasly işlemeklerine ýardam edýär.

Hawa, häzirki wagtda «Türkmen aýna önümleri» kärhanasynda alnyp barylýan işler, sözüň doly manysynda, dünýä ülňülerine laýyk gelýär. Hut şonuň üçinem, bu ýerde öndürilýän önümlere bolan isleg barha artýar. Milli ykdysadyýetimiziň ösüşine mynasyp goşantlaryny goşýan «Türkmen aýna önümleri» kärhanasynyň zähmetsöýer işgärleri ýurdumyzyň senagat toplumyny ösdürmek ugrunda netijeli işleri durmuşa geçirip, halkymyzyň bagtyýar geljegi ugrunda döwletli başlangyçlary amala aşyrýan Gahryman Arkadagymyzyň adyna tüýs ýürekden hoşallyk sözlerini aýdýarlar.

Gülşat AHUNOWA,

Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň žurnalistika hünäriniň talyby.

Dünýä giňişliginde hemmetaraplaýyn durnukly ösýän ýurt hökmünde öz ornuny barha berkidýän ata Watanymyz hormatly Prezidentimiziň badalga beren Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe milli ykdysadyýetini diwersifikasiýalaşdyrmak, sanlylaşdyrmak we senagatlaşdyrmak arkaly düýpli özgerişlikleriň hil taýdan täze tapgyryna gadam basýar.

Döwlet Baştutanymyz häzirki döwürde ýurdumyzyň ýokary depginli durmuş-ykdysady ösüşini üpjün etmekde telekeçiligiň ähmiýetini ýokarlandyrmaga we ony döwlet tarapyndan goldamaga uly üns berýär. Hut şonuň netijesinde türkmen işewürleri durmuş-medeni maksatly desgalary, senagat kärhanalaryny, döwrebap söwda toplumlaryny gurýarlar we öz tejribelerini barha kämilleşdirýärler. Durmuş maksatly desgalardyr binalaryň gurluşyklarynyň ýurdumyzyň çar künjeginde ýaýbaňlandyrylmagy halkymyzyň bagtyýarlykda ýaşamagynyň döwlet syýasatynyň baş maksadydygyny görkezýär.

Şu dogrusynda pikir ýüwürdeniňde, güneşli Diýarymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30-njy ýylynda ýurdumyzyň ähli sebitleri bilen birlikde biziň welaýatymyzyň çäginde gurlup, ulanylmaga berlen möhüm ähmiýetli desgalaryň, medeni-durmuş maksatly binalaryň giň mümkinçilikleri we olaryň gurluşygyna gatnaşan türkmen telekeçileriniň asylly zähmeti göz öňüňde janlanýar. Mähriban Arkadagymyzyň: «Türkmen telekeçileri şäherleri gurmaga ukyplydyr» diýen ganatly sözlerinden ruhlanýan telekeçileriň asylly zähmeti netijesinde ýakynda Türkmenabat şäheriniň iň gözel ýerleriniň birinde 614 maşgala niýetlenilen ýaşaýyş jaý toplumy açylyp, ulanylmaga berildi. Täze jaýlar üç we bäş otagly öýlerden ybarat bolup, olarda döwrebap şertlerde ýaşamak üçin ýokary amatlylyklaryň ählisi göz öňünde tutulan. Açylyş dabarasynda bagtyýar maşgalalaryň onlarçasyna täze jaýlardan ähli amatlylykly öýleriň açarlarynyň gowşurylmagy hormatly Prezidentimiziň «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer ýörelgesiniň biziň eşretli zamanamyzda barha rowaçlanýandygyny ýene-de bir gezek aýdyň görkezdi.

Tutumly toýlara, baýramçylyk dabaralaryna utgaşýan üstümizdäki ýubileý ýylymyzda täze açylyp, ulanmaga berilýän binalardyr desgalar ýokary hili we milli binagärlik öwüşginleri, şeýle hem ýokary amatlylyklary bilen tapawutlanyp, Garaşsyz Watanymyzyň okgunly ösdürilýändiginiň nyşanyna öwrülýär. «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer ýörelgeden ugur alyp, eziz Diýarymyzy ösüşleriň ak ýoly bilen öňe alyp barýan hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun, döwletli işleri hemişe rowaç alsyn!

Laçyn AZIMOWA,

«Çäksiz Diýar» hususy kärhanasynyň tehniki howpsuzlyk inženeri, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty.