Döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň ýol­baş­çy­ly­gyn­da ýur­du­myz­da hal­ky­myz üçin amat­ly şert­le­riň dö­re­dil­me­gi, ýa­şa­ýyş-dur­muş ýag­daý­la­ry­nyň go­wu­lan­dy­ryl­ma­gy ug­run­da ägirt uly iş­ler ama­la aşy­ryl­ýar. «Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýur­du­my­zy 2019 — 2025-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mak­sat­na­ma­sy­nyň» çäk­le­rin­de yk­dy­sa­dy­ýe­tiň äh­li pu­dak­la­ryn­da hem-de se­bit­ler­de dur­nuk­ly ösü­şiň sak­la­nyl­ma­gy, içer­ki ba­zar­la­ry­my­zyň ös­dü­ril­me­gi we eks­por­ta bag­ly bol­ma­gy azalt­ma­gy do­wam et­mek ug­run­da dür­li we­zi­pe­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Eda­ra-kär­ha­na­la­ry­myz ta­ra­pyn­dan ön­dü­ril­ýän içer­ki önüm­le­ri­mi­ziň ge­çen ýyl­da 6,2 gö­te­rim art­ma­gy­nyň ne­ti­je­sin­de, ra­ýat­la­ry­my­zyň dur­muş şert­le­rin­de is­leg­le­ri­ni ka­na­gat­lan­dyr­mak bi­len bag­ly iş­le­riň üs­tün­lik­li do­wam et­me­gi mu­ny aý­dyň tas­syk­la­ýar.  

Hä­zir­ki wagt­da Di­ýa­ry­my­zyň içer­ki ba­zar­la­ryn­da hil taý­dan ýo­ka­ry we ba­ha­sy bo­ýun­ça amat­ly ha­ryt­la­ry­myz ila­ty­my­za hö­dür­len­mek bi­len, azyk bol­çu­ly­gy­ny üp­jün et­mek­de top­lum­la­ýyn çä­re­le­riň do­ly dep­gin­de ama­la aşy­ryl­ýan­dy­gy­ny gör­mek bol­ýar. Hormatly Prezidentimiziň tab­şy­ry­gy esa­syn­da aly­jy­la­ry­my­za me­de­ni­ýet­li hyz­mat et­mek, hyz­mat­la­ryň hal­ka­ra hä­si­ýet­le­re la­ýyk bol­ma­gy­ny ga­zan­mak öň­de dur­ýan esa­sy we­zi­pe­le­riň bi­ri­dir. Bu gün­ki gün ba­zar­la­ry­myz­da söw­da tek­je­le­ri gök, mi­we we bak­ja önüm­le­rin­den bol bo­lup, ýur­du­myz­da ön­dü­ril­ýän tü­wi, mäş, noý­ba, şeý­le-de dür­li gör­nüş­li unaş önüm­leri ola­ryň üs­tü­ni ýe­tir­ýär. Azyk önüm­le­ri­mi­ziň bol­çu­ly­gy­ny dö­ret­mek mak­sa­dy bi­len ba­za­rlaryň ýö­ri­te et önüm­le­ri sa­tyl­ýan dü­kan­la­ry go­ýun, çe­biş, sy­gyr, dü­ýe ýa­ly et önüm­le­riniň en­çe­me gör­nüş­le­ri bi­len üp­jün edil­ýär. Oba ho­ja­ly­gy­na de­giş­li önüm­le­rin­den baş­lap, azyk, kon­di­ter, teh­ni­ka-teh­no­lo­gi­ýa, mal­dar­çy­lyk, dok­ma pu­da­gy­na de­giş­li önüm­le­riň bol­lu­gy bi­len ta­pa­wut­lan­ýan ak ba­zar­la­ry­myz aly­jy­la­ry­na ga­raş­ýar.  

Döw­le­ti­miz­de hä­zir «Türk­me­nis­tan­da 2019 — 2025-nji ýyl­lar­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň Kon­sep­si­ýa­sy­nyň» dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­niň esa­syn­da di­ňe bir ýer­ler­dä­ki ba­zar­la­ry­myz­da däl, eý­sem, In­ter­net ul­ga­my ar­ka­ly ýo­la goý­lan on­laýn söw­da mer­kez­le­rin­de hem dür­li gör­nüş­li ha­ryt­la­ry­myz ra­ýat­la­ra des­sin ýag­daý­da ýe­ti­ril­ýär. Ýo­ka­ry hil­li we el­ýe­ter­li ba­ha­dan ba­zar­lar­da hem-de on­laýn gör­nüş­de hö­dür­len­ýän bu ha­ryt­la­ry­myz hal­ky­my­zyň is­leg-ar­zuw­la­ryn­dan göz­baş al­ýar. Dö­re­dil­ýän müm­kin­çi­lik­ler­den ýer­lik­li peý­da­lan­ýan te­le­ke­çi­le­ri­miz bol­sa dün­ýä ül­ňü­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän we eko­lo­gi­ýa taý­dan aras­sa önüm­le­ri ön­dür­mek­de ägirt uly ne­ti­je­li iş­le­ri alyp bar­ýar­lar. 

Hor­mat­ly Prezidentimi­ziň ýur­du­my­zy öň­de­ba­ry­jy tej­ri­be­le­riň esa­syn­da se­na­gat taý­dan ösen döw­let­le­riň ha­ta­ry­na goş­mak ug­run­da alyp bar­ýan sy­ýa­sa­ty söw­da gat­na­şyk­la­ry­nyň döw­re­bap kä­mil­leş­di­ril­me­gi­ne ýar­dam ed­ýär. Te­le­ke­çi­le­ri­miz ta­ra­pyn­dan ön­dü­ril­ýän önüm­le­ri­mi­zi ýur­duň içer­ki we da­şar­ky ba­zar­la­ry­na çy­kar­ma­ga bo­lan ägirt uly müm­kin­çi­lik­le­riň dö­re­dil­me­gi döw­le­ti­mi­ziň söw­da do­lany­şy­gy­ny ös­dür­mä­ge hem-de gi­ňelt­mä­ge ymyk­ly tä­sir ed­ýär. Yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň äh­li pu­dak­la­ryn­da her bir ge­çi­ril­ýän oňyn öz­gert­me­ler ila­ty­my­zyň aba­dan dur­muş­da ýa­şa­ma­gy­na gö­nük­di­ri­len­dir. Türk­me­nis­tan döw­le­ti­mi­zi dün­ýä­niň iň ösen ýurt­la­ry­nyň de­re­je­si­ne çy­kar­mak, şeý­le-de ra­ýat­la­ry­my­zy bo­le­lin dur­muş­da ýa­şat­mak ugrunda uly işleri alyp barýan hormatly Prezidentimize bag­ty­ýar hal­ky­my­zyň al­kyş-hoşallygy çäk­siz­dir. 

Ogulnar Azat gyzy,

«Diýar».

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miziň baş­tu­tan­ly­gyn­da ýur­du­my­zyň da­şa­ry sy­ýa­satynyň bin­ýat­lyk esas­la­ry ata Wa­ta­ny­myz­da ama­la aşyr­ýan mö­hüm sy­ýa­sy ugur­la­ryn­da öz be­ýa­ny­ny tap­ýar. Bu sy­ýa­sy ugur­la­ra la­ýyk­lyk­da, Türk­me­nis­tan he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­lyk ýö­rel­ge­le­ri­ne, şeý­le hem beý­le­ki döw­let­le­riň işi­ne ga­tyş­maz­ly­ga, gap­ma-gar­şy­lyk­la­ry pa­ra­hat­çy­lyk­ly ýol bi­len we sy­ýa­sy se­riş­de­ler ar­ka­ly çöz­mä­ge yg­rar­ly bo­lup dur­ýar. Türk­me­nis­ta­nyň he­mi­şe­lik Bi­ta­rap­lyk hu­kuk de­re­je­si hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miziň  alyp bar­ýan, bü­tin adam­za­dyň bäh­bit­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän pa­ra­hat­çy­lyk sö­ýü­ji­lik­li, yn­san­per­wer da­şa­ry sy­ýa­sat ýö­rel­ge­le­ri­niň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi­ne kuw­wat­ly iter­gi ber­ýär. Bu ugur­da ama­la aşy­ryl­ýan iş­ler se­bit­de we dün­ýä­de sy­ýa­sy dur­nuk­ly­ly­gy ber­kit­mek­de, yk­dy­sa­dy hyz­mat­daş­ly­gy ös­dür­mek­de mö­hüm orun eýe­le­ýär. Türk­me­nis­tan dur­nuk­ly ösü­şi üp­jün et­mek ba­bat­da­ky ýö­rel­gä eýer­mek bi­len, bu ugur­da ge­çi­ril­ýän sy­ýa­sy-dip­lo­ma­tik we yk­dy­sa­dy çä­re­le­ri has iş­jeň­leş­dir­ýär. Ýur­du­myz dün­ýä­niň en­çe­me döw­let­le­ri bi­len sy­ýa­sy, yk­dy­sa­dy we me­de­ni taý­dan deň­hu­kuk­ly hyz­mat­daş­ly­gy yzy­gi­der­li pug­ta­lan­dyr­ýar.  

Türk­me­nis­tan mil­li bäh­bit­le­ri­, hal­ka­ra we se­bit de­re­je­sin­däki gat­na­şyk­la­ry pug­ta­lan­dyr­mak­da ägirt uly iş­le­ri üs­tün­lik­li ama­la aşyr­ýar. Şun­da go­laý­da gö­zel paý­tag­ty­myz­da Ha­zar­ýa­ka döw­let­le­ri­niň baş­tu­tan­la­ry­nyň gat­naş­ma­gyn­da ýo­ka­ry de­re­je­de ge­çi­ri­len al­tyn­jy Ha­zar sam­mi­ti­niň äh­mi­ýe­ti örän uludyr. Ýur­du­myz oňyn Bi­ta­rap­lyk, hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk we deň­hu­kuk­ly öza­ra bäh­bit­li hyz­mat­daş­lyk, mil­li hem-de umu­my bäh­bit­le­riň saz­la­şy­gy esa­syn­da gu­ral­ýan da­şa­ry sy­ýa­sy ug­ry yzy­gi­der­li dur­mu­şa ge­çir­mek bi­len, Ha­zar se­bi­tin­de iki­ta­rap­la­ýyn we köp­ta­rap­la­ýyn gör­nüş­de ne­ti­je­li gat­na­şyk­la­ry pug­ta­lan­dyr­mak hem-de ös­dür­mek ug­run­da yzy­gi­der­li çy­kyş ed­ýär. Şeý­le­lik­de, yk­dy­sa­dy ul­gam Ha­zar­da­ky hyz­mat­daş­ly­gyň ile­ri tu­tul­ýan ug­ry bo­lup dur­ýar. Bu ul­gam köp­ta­rap­ly­dyr we ulag, lo­gis­ti­ka, kom­mu­ni­ka­si­ýa­lar, ener­ge­ti­ka, önüm­çi­lik taý­dan ýa­kyn­laş­mak ýa­ly ul­gam­la­ry hem-de beý­le­ki köp ugur­la­ry öz içi­ne al­ýar.  

Döw­le­tiň iş­läp taý­ýar­lan we ama­la aşyr­ýan da­şa­ry yk­dy­sa­dy stra­te­gi­ýa­sy uzak möh­let­le­ýin­dir. «Türk­me­nis­ta­nyň dur­muş-yk­dy­sa­dy ösü­şi­niň 2011 — 2030-njy ýyl­lar üçin mil­li Mak­sat­na­ma­synda» ola­ry ama­la aşyr­ma­gyň baş mak­sat­la­ry, esa­sy ugur­la­ry we anyk ýol­la­ry be­ýan edi­len­dir.  

Hä­zir­ki döwür­de dün­ýä ösü­şi­niň tä­ze me­ýil­le­ri­ni, şeý­le hem mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň dur­muş-yk­dy­sa­dy şert­le­ri­ni sel­jer­mek esa­syn­da Türk­me­nis­ta­nyň yk­dy­sa­dy dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň stra­te­gik ugur­la­ry kes­git­len­ildi. Hä­zir­ki za­man glo­bal­laş­ma şert­le­rin­de Türk­me­nis­ta­nyň yk­dy­sa­dy dip­lo­ma­ti­ýa­sy top­lum­la­ýyn we ul­gam­la­ýyn hä­si­ýe­te eýe bo­lup, döw­le­tiň wa­jyp we­zi­pe­le­ri­niň bi­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­ýär. Dip­lo­ma­ti­ýa­nyň bu gör­nü­şi döw­let dü­züm­le­ri de­re­je­sin­de hem-de jem­gy­ýet­çi­lik gu­ra­ma­la­ry we te­le­ke­çi­ler bi­le­le­şi­gi de­re­je­sin­de ama­la aşy­ryl­ýar. Türk­me­nis­tan­da we da­şa­ry ýurt­lar­da ge­çi­ril­ýän ma­ýa go­ýum fo­rum­la­ry hem-de döw­le­ti­miz­de ön­dü­ril­ýän ha­ryt­la­ryň ser­gi­le­ri ýurdumyzyň yk­dy­sa­dy dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň üs­tün­lik­le­ri­ni dün­ýä aýan ed­ýär. Hal­ka­ra hyz­mat­daş­lyk üçin Türk­me­nis­ta­nyň açyk yk­dy­sa­dy­ýe­ti, hal­ka­ra gi­ňiş­li­gin­de onuň tut­ýan or­nu­nyň has ber­ke­me­gi, şeý­le hem döw­le­ti­mi­ziň hal­ka­ra gu­ra­ma­la­rynyň iş­le­ri­ne gat­naş­ma­gy­nyň iş­jeň­leş­di­ril­me­gi bu ugur­da uly öňe­gi­diş­lik­le­ri şert­len­dir­di. Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry sy­ýa­sa­ty içer­ki sy­ýa­sat bi­len berk bag­la­ny­şyk­ly­ bolup, döw­le­tiň dur­muş-yk­dy­sa­dy me­se­le­le­ri­ni çöz­mek­de yk­dy­sa­dy dip­lo­ma­ti­ýa­nyň wa­jyp or­nu­ny tas­syk­la­ýar.  

Geo­sy­ýa­sat yk­dy­sa­dy hä­si­ýet­li iki sa­ny ug­ry kes­git­le­ýär. Sy­ýa­sy bäs­deş­li­gi ara­dan aý­ryp, ýur­duň baý çig mal we ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­ni iş­läp taý­ýar­la­mak­da hyz­mat­daş­lyk üçin amat­ly şert­le­ri dö­red­ýär hem-de geoyk­dy­sa­dy çäk­ler­de yg­ty­bar­ly we üs­ta­şyr dü­züm­le­riň dur­nuk­ly­lyk de­re­je­si­ni üp­jün ed­ýär. Türk­me­nis­ta­nyň yk­dy­sa­dy dip­lo­ma­ti­ýa­sy­nyň mil­li bäh­bit­le­ri go­ra­mak bo­ýun­ça ile­ri tu­tul­ýan we­zi­pe­le­ri­ne, il­kin­ji no­bat­da, da­şa­ry yk­dy­sa­dy howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek de­giş­li­dir. Söw­da-yk­dy­sa­dy, ener­ge­ti­ka, ulag we eko­lo­gi­ýa dip­lo­ma­ti­ýa­sy döwletimizde ile­ri tut­ulýan esa­sy ugur­la­r bo­lup dur­ýar. 

Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry söw­da-yk­dy­sa­dy dip­lo­ma­ti­ýa­sy döw­le­tiň bäs­deş­li­ge ukyp­ly­ly­gy­ny ber­kit­me­giň gu­ra­ly hök­mün­de çy­kyş ed­ýär, şeý­le hem dün­ýä ba­za­ryn­da öza­ra bäh­bit­li gat­na­şyk­la­ry art­dyr­ma­ga ýar­dam ber­ýär. Eks­por­ta gö­nük­di­ri­len önüm­le­ri art­dyr­mak we de­giş­li önüm­çi­lik­le­ri hö­wes­len­dir­mek, Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry ba­zar­la­ra çyk­ma­gy­ny üp­jün ed­ýän şert­le­ri has go­wu­lan­dyr­mak üçin ýö­ri­te Döw­let Mak­sat­na­ma­la­ry ka­bul edil­ýär.  

Ýur­du­myz­da da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän ha­ryt­la­ryň or­nu­ny tut­ýan önüm­çi­lik­le­ri dö­ret­mek, ola­ryň dü­zü­mi­ni kä­mil­leş­dir­mek, yl­my taý­dan esas­lan­dy­ry­lan ugur­la­ry kes­git­le­mek ba­bat­da uly iş­ler üs­tün­lik­li ama­la aşy­ryl­dy. Da­şa­ry söw­da do­la­ny­şy­gy­nyň oňyn ta­pa­wu­dy­ny art­dyr­mak, tä­ze iş orun­la­ry­ny dö­ret­mek, ila­tyň pul gir­de­ji­le­ri­ni ýo­kar­lan­dyr­mak we yk­dy­sa­dy­ýe­tiň hu­su­sy bö­le­gi­niň pa­ýy­ny yzy­gi­der­li art­dyr­mak mak­sa­dy bi­len 2015-nji ýyl­da Türk­me­nis­tan­da da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän ha­ryt­la­ryň or­nu­ny tut­ýan önüm­le­ri ön­dür­mek bo­ýun­ça Döw­let Mak­sat­na­ma­sy ka­bul edil­di. Türk­me­nis­tan­da ön­dü­ril­ýän önüm­le­riň da­şa­ry ýurt­la­ra ibe­ril­ýän möç­ber­le­ri san­ly­ja ýy­lyň için­de has-da art­dy­ryl­dy. Bu bol­sa ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­nyň has hem ýo­kar­lan­ýan­dy­gy­ny şert­len­dir­ýär.  

Goý, ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny has-da ýo­kar­lan­dyr­mak ba­bat­da be­ýik iş­le­ri üs­tün­lik­li do­wam et­dir­ýän  Ar­kadag­ly Ser­da­ry­my­zyň ja­ny sag, öm­ri uzak bol­sun! 

Nur­mäm­met AL­TY­ÝEW,

Türk­men döw­let yk­dy­sa­dy­ýet we do­lan­dy­ryş ins­ti­tu­ty­nyň uly mu­gal­ly­my.

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de ama­la aşy­ryl­ýan il-ýurt bäh­bit­li, umu­ma­dam­zat äh­mi­ýet­li uly iş­ler hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň: «Hä­zir­ki dö­wür­de al­nyp ba­ryl­ýan iş­ler ýur­du­my­zyň dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dü­ril­me­gin­de, hal­ky­my­zyň bag­ty­ýar dur­mu­şy­nyň ber­ki­dil­me­gin­de äh­mi­ýet­li­dir» di­ýen pa­ra­sat­ly söz­le­ri­niň Di­ýa­ry­myz­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän oňyn öz­gert­me­ler­de öz be­ýa­ny­ny tap­ýan­dy­gy­na gü­wä geç­ýär. Şol bir wagt­da hor­mat­ly Pre­zi­dentimi­ziň dur­mu­şa ge­çir­ýän öz­gert­me­le­ri­niň ne­ti­je­sin­de oza­ly bi­len ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­nyň bar­ha art­ýan­dy­gy­ny aý­ra­tyn bel­le­mek ge­rek. 

Di­ýa­ry­my­zyň yk­dy­sa­dy sy­ýa­sa­ty­nyň dur­muş ug­ru­na gö­nük­di­ril­me­gi, Wa­ta­ny­my­zyň öz­gert­me­le­riň ösüş ýo­ly bi­len üs­tün­lik­li öňe git­me­gi­ne, hal­ky­my­zyň hal-ýag­da­ýy­nyň yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­ma­gy­na müm­kin­çi­lik ber­ýär. Ýur­du­myz­da ila­tyň gir­de­ji­le­ri­ni ýo­kar­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän çä­re­le­riň hem ne­ti­je­li­li­gi­ni bel­le­mek ge­rek. Soň­ky ýyl­la­ryň do­wa­myn­da bu ugur­da ýo­ka­ry gör­ke­zi­ji aý­lyk hak­la­ry­nyň, pen­si­ýa­la­ryň, döw­let kö­mek pul­la­ry­nyň we ta­lyp hak­la­ry­nyň yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­ma­gy, döw­le­tiň nyrh sy­ýa­sa­ty, hu­su­sy baş­lan­gyç­la­ry gol­da­mak, şeý­le hem goş­ma­ça dur­muş ýe­ňil­lik­le­ri top­lu­my ne­ti­je­sin­de üp­jün edil­ýär. Döw­le­ti­miz­de halk ho­ja­ly­gy top­lu­my­nyň pu­dak­la­ry­nyň ösü­şi, ozal bar bo­lan hem-de tä­ze dö­re­di­len önüm­çi­lik­le­ri döw­re­bap­laş­dyr­mak ne­ti­je­sin­de ila­ty iş bi­len üp­jün et­me­giň ha­sa­by­na, adam­la­ryň ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len giň göw­rüm­li dur­muş mak­sat­na­ma­la­ry­ny ama­la aşyr­mak bi­len aý­ryl­maz bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Şu­nuň bi­len bir­lik­de ra­ýat­la­ryň dur­muş taý­dan go­rag­ly­lyk de­re­je­si­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­ga hem uly üns be­ril­ýän­di­gi­ne «Ila­tyň iş bi­len üp­jün­çi­li­gi ha­kyn­da­ky» Ka­nu­nyň ka­bul edil­me­gi gü­wä geç­ýär. Ka­nun bu ugur­da hu­kuk, yk­dy­sa­dy we gu­ra­ma­çy­lyk esas­la­ry­ny kes­git­le­ýär hem-de ra­ýat­la­ryň zäh­met çek­mä­ge bo­lan ka­nu­ny hu­kuk­la­ry­ny üp­jün et­mä­ge hyz­mat ed­ýär.  

Wa­ta­ny­my­zy se­na­gat taý­dan ös­dür­mek we­zi­pe­si döw­let sy­ýa­sa­ty­my­zyň iň bir ile­ri tu­tul­ýan wa­jyp ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Çün­ki mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ösüş­le­ri­ni şu ugur­dan üz­ňe göz öňü­ne ge­tir­mek müm­kin däl­dir. Ýur­duň kuw­wat­ly­ly­gy­ny we dur­nuk­ly ösü­şi­ni il­kin­ji no­bat­da mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ösüş­le­ri kes­git­le­ýän bol­sa, yk­dy­sa­dy ösüş­le­ri, esa­san, ýur­duň ösen se­na­ga­ty üp­jün ed­ýär. Hut şo­nuň üçin hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň bu ugur­da­ky üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çir­ýän öz­gert­me­le­ri­niň öze­nin­de Di­ýa­ry­my­zy mun­dan beý­läk-de ös­dür­mek, Wa­ta­ny­my­zyň kuw­wa­ty­ny has-de ber­kit­mek we art­dyr­mak ba­ra­da­ky ta­gal­la­lar ýa­tyr. Ýur­du­my­zyň gur­lu­şyk ma­te­rial­la­ry se­na­ga­ty, hi­mi­ýa pu­da­gy, dok­ma se­na­ga­ty, elekt­ron en­jam­la­ry­nyň dür­li gör­nüş­le­ri­niň önüm­çi­li­gi bo­ýun­ça kär­ha­na­la­ry dö­ret­mek mak­sat­na­ma­sy, ha­ly­çy­lyk, şeý­le hem ba­ly­gy gaý­ta­dan iş­le­ýän pu­dak hä­zir­ki dö­wür­de da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän önüm­le­riň or­nu­ny tut­ma­ga ukyp­ly we eks­port ugur­la­ry­nyň önüm­çi­lik kuw­wat­lyk­la­ry­ny ýo­kar­lan­dyr­ýan esa­sy ugur­la­ryň bi­ri bo­lup dur­ýar. Döw­le­ti­mi­ziň il-ýurt bäh­bi­di­ne gö­nük­di­ri­len öz­gert­me­ler sy­ýa­sa­ty­nyň we­zi­pe­le­ri ýur­du­my­zyň se­bit­le­ri­ni se­na­gat taý­dan ös­dür­me­giň, bag­ty­ýar hal­ky­my­zyň dur­muş de­re­je­si­ni yzy­gi­der­li ýo­kar­lan­dyr­ma­gyň, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi se­na­gat­laş­dyr­ma­gyň esa­sy ugur­la­ry­ny kes­git­le­ýär. Mu­nuň özi Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da ama­la aşy­ryl­ýan il-ýurt bäh­bit­li öz­ger­tme­le­riň, döw­let­li tu­tum­la­ryň hal­kyň ýa­şa­ýyş-dur­mu­şyn­da öz be­ýa­ny­ny tap­ýan­dy­gy­na bü­tin aý­dyň­ly­gy bi­len gü­wä geç­ýär. Şeý­le hem hor­mat­ly Prezi­den­ti­miz şu we­zi­pe­le­riň üs­tün­lik­li ber­jaý edil­me­gi­niň ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň gur­lu­şyn­da hil taý­dan oňyn öz­gert­me­le­riň ama­la aşy­ryl­ma­gy­na ýar­dam et­jek­di­gi­ni, şol öz­gert­me­le­riň yk­dy­sa­dy­ýet­de ne­ti­je­li ula­nyl­ma­gy­na esas­lan­ýan yzy­gi­der­li ösü­şiň ga­za­nyl­ma­gy­na düýp­li iter­gi ber­jek­di­gi­ni bel­le­ýär. Ýur­du­myz­da se­na­gat önüm­le­ri­niň möç­beri­ni art­dyr­ma­ga, mil­li pu­lu­myz bo­lan ma­na­dyň hüm­me­ti­ni dur­nuk­ly de­re­je­de sak­la­ma­ga oňaý­ly şert­le­riň dö­re­me­gi içer­ki ba­zar­da ha­ryt­la­ryň we hyz­mat­la­ryň nyrh­la­ry­ny pes de­re­je­de sak­la­ma­ga, dur­muş ul­ga­my­na gö­nük­di­ril­ýän düýp­li ma­ýa go­ýum­la­ry­nyň möç­ber­le­ri­ni art­dyr­ma­ga düýp­li iter­gi ber­di.  

Wa­ta­ny­my­zyň ösen se­na­gat­ly ýur­da öw­rül­ýän­di­gi ba­ra­da gür­rüň edi­len­de, gur­lu­şyk se­na­ga­ty­ny ös­dür­me­giň hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän döw­le­ti­mi­ziň yk­dy­sa­dy sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny nyg­ta­mak mak­sa­da­la­ýyk­dyr. Bu ugur­da iş alyp bar­ýan hu­su­sy kom­pa­ni­ýa­la­ryň öz işi­ni döw­re­bap ýo­la goý­ma­gy bi­len bir ha­tar­da, mil­li gur­lu­şyk se­na­ga­ty­na mak­sa­da­la­ýyk or­naş­dy­ryl­ýan tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­lar gys­ga wag­tyň için­de bu mö­hüm pu­da­gy düýp­li öz­gert­di. Mer­mer paý­tag­ty­myz Aş­ga­bat mu­nuň aý­dyň my­sa­ly bo­lup, baş şä­he­ri­miz­de ýa­şa­ýyş jaý­la­ry­ny gur­ma­gyň iri tas­la­ma­la­ry üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär, ulag we je­ma­gat dü­zü­mi­ni top­lum­la­ýyn döw­re­bap­laş­dyr­mak giň ge­rim­de do­wam ed­ýär.  

Tä­ze ta­ry­hy dö­wür­de «Türk­me­nis­tan­da 2019 — 2025-nji ýyl­lar­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň Kon­sep­si­ýa­sy­nyň» mak­sat­la­ry­na we we­zi­pe­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da, döw­let eda­ra­la­ry­ny san­ly ul­ga­ma ge­çir­me­giň dep­gi­ni­ni ýo­kar­lan­dyr­mak gel­je­gi uly ugur­la­ryň ha­ta­ryn­da gör­ke­zil­ýär. Mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­te san­ly ul­ga­my or­naş­dyr­mak bo­ýun­ça öň­de­ba­ry­jy döw­let­le­riň de­re­je­si­ne ýet­mek, elekt­ron se­na­ga­ty­ny dö­ret­mek, ada­myň aň-bi­lim ma­ýa­sy­na, işe­wür­li­gi­ne we mag­lu­mat-ara­gat­na­şyk teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň soň­ky ga­za­nan­la­ry­na esas­lan­ýan ösen yk­dy­sa­dy­ýe­ti ke­ma­la ge­tir­mek ba­bat­da­ky ama­la aşy­ryl­ýan uly iş­ler halk ho­ja­ly­gy­nyň äh­li pu­dak­la­ryn­da san­ly ul­ga­my, yl­my iş­läp taý­ýar­la­ma­la­ry önüm­çi­li­ge or­naş­dyr­mak bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­la­ýyn dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän iş­le­riň giň ge­ri­me eýe­di­gi­ne şa­ýat­lyk ed­ýär. Mu­nuň özi döw­rüň ta­la­by­na la­ýyk­lyk­da, pu­dak­la­ryň işi­ni kä­mil­leş­dir­mek­de aý­ra­tyn äh­mi­ýe­te eýe­dir. El­bet­de, halk ho­ja­lyk top­lu­my­nyň äh­li pu­dak­la­ry­nyň uzak­möh­let­le­ýin dur­nuk­ly ösü­şi­ni üp­jün et­mek mak­sa­dy bi­len, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi san­ly ul­ga­ma ge­çir­mek işi­ni do­wam et­mek wa­jyp­dyr. Bu bol­sa Diýarymyzda ýaý­baň­lan­dy­ry­lan ägirt uly öz­gert­me­le­riň üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gin­de, hal­ky­my­zyň bag­ty­ýar dur­mu­şy­nyň üp­jün edil­me­gin­de, ýur­du­my­zyň mun­dan beý­läk-de be­lent sep­git­le­ri eýe­le­me­gin­de mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­dir.  

Ba­har KU­LY­ÝE­WA,

Hal­ka­ra yn­san­per­wer ylym­la­ry we ösüş uni­wer­si­te­ti­niň mu­gal­ly­my.

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da ýur­du­my­zyň alyp bar­ýan sy­ýa­sa­ty­nyň Di­ýa­ry­my­zy dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­mä­ge we dün­ýä bi­le­le­şi­gi­niň bäh­bit­le­ri­ne se­bit hem-de hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny giň­den ýo­la goý­ma­ga gö­nük­di­ri­len­di­gi dün­ýä aýan ha­ky­kat­dyr. Hä­zir­ki za­man kö­pu­gur­ly ulag-kom­mu­ni­ka­si­ýa ul­ga­my­ny dö­ret­mek bol­sa bu sy­ýa­sa­tyň ile­ri tu­tul­ýan ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Mu­nuň şeý­le­di­gi­ne Türk­me­nis­tan­da Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­ny tä­ze­den di­kelt­mek bo­ýun­ça al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­riň my­sa­lyn­da-da aý­dyň göz ýe­tir­mek bol­ýar. Ýur­du­myz­da mö­hüm äh­mi­ýet­li iri hal­ka­ra ulag tas­la­ma­la­ry üs­tün­lik­li ama­la aşy­ryl­ýar. Bu ugur­da dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän be­ýik iş­le­re hal­ka­ra gu­ra­ma­lar ta­ra­pyn­dan uly äh­mi­ýet be­ril­ýär. Bu ul­ga­myň ös­dü­ril­me­gi bol­sa dün­ýä ho­ja­lyk gat­na­şyk­la­ry­nyň dur­nuk­ly­ly­gy­na we de­ňag­ram­ly­ly­gy­na gö­nü­den-gö­ni oňyn tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär. Şeý­le­lik­de, Türk­me­nis­tan­da De­mir­ga­zyk — Gü­nor­ta we Gün­do­gar — Gün­ba­tar ugur­la­ry bo­ýun­ça köp şa­ha­ly ulag ýol­la­ry­ny dö­ret­mä­ge gö­nük­di­ri­len hem-de dün­ýä bi­le­le­şi­gi­niň giň gol­da­wy­na eýe bo­lan tek­lip­le­riň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi örän mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­di­gi bi­len hä­si­ýet­len­ýär. 

Bi­ta­rap Türk­me­nis­tan Mer­ke­zi Azi­ýa­da pa­ra­hat­çy­ly­gyň we dur­nuk­ly­ly­gyň ber­ki­dil­me­gin­de mö­hüm or­ny eýe­le­mek bi­len, iri hal­ka­ra gu­ra­ma­lar bi­len gat­na­şyk­la­ryň ös­dü­ril­me­gi­ne uly äh­mi­ýet ber­ýär. Oňyn Bi­ta­rap­lyk ýö­rel­ge­le­ri Türk­me­nis­ta­nyň da­şa­ry sy­ýa­sa­ty­nyň esa­sy ugur­la­ry­ny kes­git­le­mek bi­len çäk­len­män, eý­sem, se­bit­de sy­ýa­sy dur­nuk­ly­ly­gy gol­da­ma­ga, dost­luk we hoş­ni­ýet­li goň­şu­çy­lyk gat­na­şyk­la­ry­ny we ne­ti­je­li hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy ber­kit­mä­ge ýar­dam ber­ýär. Türk­me­nis­tan­da gys­ga dö­wür­de dün­ýä äh­mi­ýet­li ulag tas­la­ma­la­ry­nyň ama­la aşy­ryl­ma­gy bu ugur­da hal­ka­ra hyz­mat­daş­ly­gy­ny ös­dür­mek bi­len berk bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Bu bol­sa öz no­ba­tyn­da, hä­zir­ki döw­rüň geo­sy­ýa­sy we geoyk­dy­sa­dy ösüş ze­rur­lyk­la­ry hem-de mak­sat­la­ry bi­len şert­len­di­ri­len­dir.  

Soň­ky ýyl­lar­da ýur­du­myz­da iň öň­de­ba­ry­jy teh­ni­ka­lar bi­len üp­jün edi­len döw­re­bap ho­wa men­zil top­lum­la­ry, de­mir ýol men­zil­le­ri­niň bi­na­la­ry gu­rul­dy, po­lat ýol­la­ryň hem-de giň aw­to­mo­bil ýol­la­ry­nyň müň­ler­çe ki­lo­met­ri çe­kil­di, in­že­ner­çi­lik des­ga­la­ry bolan de­mir ýol we aw­to­mo­bil köp­rü­le­ri ula­nyl­ma­ga be­ril­di. Türk­me­nis­ta­nyň Ýew­ra­zi­ýa­nyň uly ýol­la­ry­nyň çat­ry­gyn­da örän amat­ly ýer­leş­me­gi äh­lu­mu­my ösü­şi üp­jün et­mek­de mil­li ulag müm­kin­çi­lik­le­ri­ni ne­ti­je­li peý­da­lan­ma­ga giň ýol aç­ýar. Şo­ňa gö­rä-de, ýur­du­myz hä­zir­ki dö­wür­de ulag ul­ga­myn­da hal­ka­ra gat­na­şyk­la­ry ös­dür­mä­ge aý­ra­tyn üns ber­ýär. Bu ugur­da döw­le­ti­mi­ziň esa­sy mak­sa­dy dün­ýä gi­ňiş­li­gin­de yl­my taý­dan esas­lan­dy­ry­lan we kö­pu­gur­ly hyz­mat­daş­ly­gyň tä­sir­li nus­ga­la­ry­ny dö­ret­mek­den, hal­ka­ra ulag-üs­ta­şyr gat­naw­la­ry­nyň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak üçin ze­rur bo­lan şert­le­ri üp­jün et­mek­den yba­rat­dyr. Türk­me­nis­ta­nyň ulag ul­ga­my­nyň dün­ýä­niň ulag ul­ga­my­na yzy­gi­der­li go­şu­lyş­ma­gy, Gün­do­gar — Gün­ba­tar we De­mir­ga­zyk — Gü­nor­ta ugur­la­ryn­da ge­çel­ge­le­ri we hal­ka­la­ry bag­la­nyş­dyr­ýan esa­sy uly ýol­la­ryň ug­ry bo­ýun­ça mil­li inf­rast­ruk­tu­ra­nyň has-da gi­ňel­dil­me­gi mö­hüm we­zi­pe­le­riň ha­ta­ryn­da dur­ýar. 

Türk­me­nis­ta­nyň de­ňiz flo­tu­nyň hem-de äh­li de­giş­li dü­züm­le­ri­niň ös­dü­ril­me­gi stra­te­gi­ki äh­mi­ýe­te eýedir. El­bet­de, Türk­men­ba­şy şä­he­ri­ndäki Hal­ka­ra de­ňiz por­tu­nyň gu­rul­ma­gy onuň mö­hüm dü­zü­mi bol­dy. Bu Hal­ka­ra de­ňiz por­tu­nyň des­ga­la­ry bi­len bir ha­tar­da «Bal­kan» gä­mi gur­lu­şyk we gä­mi abat­la­ýyş za­wo­dy hem gu­rul­dy. Döw­re­bap de­ňiz por­ty iri möç­ber­li ýük akym­la­ry­nyň ýol­da bol­ma­gy­nyň wag­ty­ny hem-de ara­ly­gy­ny ep-es­li gys­galt­ma­ga müm­kin­çi­lik be­rip, Azi­ýa we Ýew­ro­pa ýurt­la­ry­nyň ara­syn­da yk­dy­sa­dy we söw­da hyz­mat­daş­ly­gy hil taý­dan tä­ze de­re­jä çy­kar­mak bi­len, Ga­ra deň­ziň ýa­ka­sy­na, Ýew­ro­pa, Ýa­kyn Gün­do­gar, Gü­nor­ta Azi­ýa we Azi­ýa — Ýu­waş um­man se­bi­ti­niň ýurt­la­ry­na çyk­mak üçin has oňaý­ly şert­le­ri dö­red­ýän de­ňiz gat­naw­la­ry­nyň hä­zir­ki­ za­man ul­ga­my­ny ke­ma­la ge­tir­me­giň mö­hüm hal­ka­sy bol­ma­ga gö­nük­di­ri­len­dir. Hal­ka­ra de­ňiz por­tu­nyň de­ňiz de­re­je­sin­den pes­de ýer­leş­ýän dün­ýä­de iň uly port we port gur­lan­da dö­redilip, uçup geç­ýän guş­la­ry go­ra­mak­da mö­hüm äh­mi­ýe­ti bo­lan ada­nyň de­ňiz de­re­je­sin­den pes­de ýer­leş­ýän dün­ýä­de iň uly eme­li ada hök­mün­de Gin­ne­siň Bü­tin­dün­ýä Re­kord­lar ki­ta­by­na gi­ri­zil­me­gi, hal­ka­ra kom­pa­ni­ýa­la­ryň gü­wä­na­ma­la­ry­nyň, se­bit­de guş­la­ryň köp­dür­lü­li­gi­ni go­rap sak­la­mak üçin şert­le­riň dö­re­di­len­di­gi hem-de ola­ry go­ra­mak bo­ýun­ça tas­la­ma üçin Maks Plan­kyň Or­ni­to­lo­gi­ýa ins­ti­tu­ty­nyň, şeý­le hem Awst­ri­ýa­nyň Or­ni­to­lo­gi­ýa mer­ke­zi­niň de­giş­li ser­ti­fi­ka­ty­nyň gow­şu­ryl­ma­gy örän gu­wan­dy­ry­jy­dyr.  

Asy­ryň iri tas­la­ma­la­ry­nyň bi­ri bo­lan «Aş­ga­bat — Türk­me­na­bat» ýo­ka­ry tiz­lik­li aw­to­mo­bil ýo­lu­nyň gur­lu­şy­gy hem hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň gur­mak sy­ýa­sa­ty­nyň hal­ky­my­zyň eş­ret­li ýa­şaý­şy­ny we Di­ýa­ry­my­zyň ösüş-öz­ge­riş­lik­le­ri­ni na­zar­la­ýan top­lum­la­ýyn giň möç­ber­li mak­sat­na­ma­la­ýyn hä­si­ýe­te we çuň ma­ny-maz­mu­na eýe­di­gi ba­ra­da­ky ha­ky­ka­ty bü­tin aý­dyň­ly­gy bi­len şöh­le­len­dir­ýär. Be­dew bat­ly ösüş­le­re bes­le­nip, ynam­ly öňe bar­ýan ýur­du­myz­da iň döw­re­bap ulag-üs­ta­şyr lo­gis­tik dü­zü­mi­ni hem-de ara­gat­na­şyk we te­le­kom­mu­ni­ka­si­ýa­lar ul­ga­my­ny kä­mil­leş­dir­mek ba­ba­tyn­da al­nyp ba­ryl­ýan giň ge­rim­li iş­ler di­ňe bir mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň ösü­şin­de däl, eý­sem, se­bi­tiň ösü­şin­de mö­hüm äh­mi­ýe­te eýe­dir.  

Ulag ul­ga­my­nyň halkara ho­ja­lyk gat­na­şyk­la­ry­nyň dur­nuk­ly we de­ňe­çer ösü­şi­ne gö­ni tä­si­ri bo­lan dün­ýä yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň mö­hüm tap­gyr­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny na­zar­da tu­ta­nyň­da, ýur­du­my­zyň ulag sy­ýa­sa­ty­nyň hal­ka­ra jem­gy­ýet­çi­li­gin­de uly gy­zyk­lan­ma dö­ret­me­gi we bü­tin­dün­ýä yk­rar­na­ma­sy­na eýe bol­ma­gy hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň bu ugur­da­ky umu­ma­dam­zat bäh­bit­li baş­lan­gyç­la­ry­nyň äh­mi­ýe­ti­niň örän mö­hüm hä­si­ýe­te eýe­di­gi­ne şa­ýat­lyk ed­ýär. 

Mu­ham­met­dur­dy AN­NA­GU­LY­ÝEW,

Türk­me­nis­ta­nyň In­že­ner-teh­ni­ki we ulag kom­mu­ni­ka­si­ýa­la­ry ins­ti­tu­ty­nyň mu­gal­ly­my.

Türk­me­nis­tan döw­le­ti­miz­de dur­muş-yk­dy­sa­dy ul­ga­my­nyň kä­mil­leş­di­ril­me­gi esa­sy we­zi­pe­le­riň bi­ri hök­mün­de kes­git­le­ni­lip, bi­lim we ylym ul­ga­my­ny ös­dür­mek, sag­ly­gy go­raý­şyň we beý­le­ki ul­gam­la­ryň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny döw­re­bap­laş­dyr­mak bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­lar ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýär. Ila­tyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri­ni mun­dan beý­läk-de ýo­kar­lan­dyr­mak ba­bat­da giň ge­rim­li me­ýil­na­ma­la­ýyn iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. 

ХХI asy­ryň ba­şyn­da ýur­du­myz­da dur­muş in­no­wa­si­ýa­la­ry­ny gol­da­ma­gyň ze­rur­ly­gy ýü­ze çyk­dy. 2010-njy ýyl­da tas­syk­la­nan «Türk­me­nis­ta­nyň dur­muş-yk­dy­sa­dy ösü­şi­niň 2011 — 2030-njy ýyl­lar üçin mil­li Mak­sat­na­ma­sy» ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy ösü­şi­ni dur­mu­şa gö­nük­di­ri­len in­no­wa­si­ýa nus­ga­sy­na ge­çir­me­giň esa­sy ugur­la­ry­ny kes­git­le­di. Bu res­mi­na­ma­nyň mak­sa­dy­na we we­zi­pe­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da, ila­tyň mad­dy hal-ýag­da­ýy­nyň de­re­je­si­ni düýp­li ýo­kar­lan­dyr­mak, ba­zar-yk­dy­sa­dy we ins­ti­tu­sio­nal öz­gert­me­le­ri çuň­laş­dyr­mak, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň in­no­wa­si­ýa ösü­şi­ni ga­zan­mak, dur­muş ul­ga­myn­da hyz­mat­la­ry hil taý­dan kä­mil­leş­dir­me­giň ne­ti­je­sin­de, ada­myň ru­hy taý­dan ösü­şi­niň ýo­ka­ry de­re­je­ler­de bol­ma­gy­ny üp­jün et­mek we beý­le­ki­ler göz öňün­de tu­tul­ýar. Bu iş­ler ge­ri­mi hem-de äh­mi­ýe­ti ba­ba­tyn­da mak­sat­na­ma­la­ýyn stra­te­gi­ýa hök­mün­de hal­ky­my­zyň dur­muş şert­le­ri­niň düýp­li go­wu­lan­dy­ryl­ma­gy­na gö­nük­di­ri­len­dir. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedowyň 2022-nji ýy­lyň 13-nji ma­ýyn­da san­ly ul­gam ar­ka­ly ge­çi­ren Türk­me­nis­ta­nyň Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň no­bat­da­ky mej­li­sin­de ýur­du­myz­da san­ly ul­ga­my or­naş­dyr­mak bo­ýun­ça öň­de dur­ýan gaý­ra­go­ýul­ma­syz we­zi­pe­le­re üns çe­kil­di. 

ХХI asyr­da mag­lu­mat-kom­mu­ni­ka­si­ýa teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň ösü­şi­niň top­la­nan kuw­wa­ty dür­li gör­nüş­li dur­muş-yk­dy­sa­dy ul­gam­lar­da (dün­ýä yk­dy­sa­dy­ýe­tin­den baş­lap, ho­ja­ly­gy alyp bar­ma­gyň aý­ra­tyn sub­ýekt­le­ri­ne çen­li) bo­lup ge­çen düýp­li öz­gert­me­le­riň esa­sy se­bä­bi­ni şert­len­dir­di. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, san­ly­laş­dyr­mak mil­li we äh­lu­mu­my yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ösü­şi­niň esa­sy se­riş­de­si­ne öw­rül­di.  

Mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň äh­li ul­gam­la­ry­na we pu­dak­la­ry­na san­ly teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň or­naş­dy­ryl­ma­gy «Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýur­du­my­zy 2019 — 2025-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mak­sat­na­ma­sy­nyň» baş ug­ry hem-de ony ösen ýurt­la­ryň de­re­je­si­ne çyk­ma­gyň, bi­lim­le­re we in­no­wa­si­ýa­la­ra da­ýan­ýan yk­dy­sa­dy ösü­şiň dur­nuk­ly dep­gin­le­ri­ni üp­jün et­me­giň mö­hüm şer­ti bo­lup dur­ýar. Bu we­zi­pe­le­riň oňyn çö­zül­me­gi, şeý­le hem BMG ag­za ýurt­la­ryň, şol san­da bi­ziň döw­le­ti­mi­ziň hem ka­bul eden 2030-njy ýy­la çen­li Dur­nuk­ly ösüş mak­sat­la­ry­nyň ýe­ri­ne ýe­ti­ril­me­gi­ne ýar­dam ber­ýär. 

«Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýur­du­my­zy 2019 — 2025-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mak­sat­na­ma­syn­da» gu­ra­ma­lar ta­ra­pyn­dan ha­sa­bat­ly­ly­gyň elekt­ron gör­nüş­de al­şyl­ma­gy­ny ýo­la goý­mak, Türk­me­nis­ta­nyň Pen­si­ýa gaz­na­sy­nyň ul­ga­myn­da dur­muş tö­leg­le­ri­ni ama­la aşyr­mak­da äti­ýaç­lan­dy­ry­lan­la­ry ha­sa­ba al­mak­da, ola­ryň mag­lu­mat­la­ry­ny do­lan­dyr­mak­da aw­to­mat­laş­dy­ry­lan ul­ga­myň müm­kin­çi­lik­le­ri­niň art­dy­ryl­ma­gy, bir bi­te­wi mer­kez­leş­di­ri­len ul­ga­myň dö­re­dil­me­gi, Pen­si­ýa gaz­na­sy­nyň eda­ra­la­ryn­da ila­ta In­ter­ne­tiň üs­ti bi­len mag­lu­mat­la­ry ýe­tir­me­gi ýo­la goý­mak ýa­ly we­zi­pe­ler göz öňün­de tu­tul­ýar. Adam­lar üçin pen­si­ýa üp­jün­çi­li­gin­de öz­le­ri­ne da­hyl­ly mag­lu­mat­la­ry uzak ara­dan al­ma­ga müm­kin­çi­lik­le­riň dö­re­dil­me­gi, pen­si­ýa äti­ýaç­lan­dyr­ma ul­ga­myn­da äti­ýaç­lan­dyr­ýan­lar üçin ha­sa­bat­la­ry taý­ýar­la­ma­gyň, iber­me­giň we ka­bul et­me­giň, şol san­da uzak ara­dan ka­bul et­me­giň usu­ly­ny kä­mil­leş­dir­mek we In­ter­ne­tiň müm­kin­çi­lik­le­ri­ni giň­den or­naş­dyr­mak, pen­si­ýa üp­jün­çi­li­gi bo­ýun­ça pu­dak­la­ryň ara­syn­da­ky res­mi­na­ma do­la­ny­şy­gy­ny elekt­ron hem-de aw­to­mat­laş­dy­ry­lan ul­ga­ma geç­me­giň üs­tün­de iş­le­nil­me­gi ýa­ly gör­kez­me­ler be­ýan edilýär. 

2021-nji ýyl­da ka­bul edi­len «Türk­me­nis­tan­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň 2021 — 2025-nji ýyl­lar üçin Döw­let Mak­sat­na­ma­syn­da» yk­dy­sa­dy­ýe­tiň pu­dak­la­ry­nyň ösü­şi­ni tiz­leş­dir­mek we ila­ta edil­ýän hyz­mat­la­ry ýe­ňil­leş­dir­mek mak­sa­dy bi­len ila­ty dur­muş taý­dan go­ra­mak hyz­mat­la­ry­ny san­ly ul­gam ar­ka­ly ýe­ri­ne ýe­tir­mek, döw­rüň ta­la­by­na la­ýyk­lyk­da hyz­mat­la­ryň gör­nüş­le­ri­ni kä­mil­leş­dir­mek we art­dyr­mak bel­le­ni­len­dir. 

Hä­zir­ki za­man mag­lu­mat teh­no­lo­gi­ýa­la­ry eda­ra-kär­ha­na­la­ryň we adam­la­ryň ara­syn­da bo­lup geç­ýän öza­ra gat­na­şy­gyň hem-de zäh­me­ti gu­ra­ma­gyň usul­la­ry­ny üýt­ged­ýär. Eýe­çi­li­gi­niň gör­nü­şi­ne ga­ra­maz­dan, is­len­dik eda­ra-kär­ha­na­nyň we gu­ra­ma­nyň öňün­de du­ran we­zi­pe­le­ri mag­lu­mat­la­ry iş­jeň öz­leş­dir­mez­den we ola­ry des­sin alyş­maz­dan çöz­mek müm­kin däl­dir. 

Ila­ta edil­ýän dur­muş hyz­mat­la­ry­ny san­ly­laş­dyr­mak esa­syn­da dur­muş go­rag­ly­ly­gy ul­ga­my­nyň ösü­şi­ni üp­jün et­mek şu gün­ki gü­nüň ile­ri tu­tul­ýan mö­hüm we­zi­pe­si bo­lup dur­ýar. Şo­ňa gö­rä-de, onuň işi­ne san­ly ul­ga­my or­naş­dyr­ma­gyň ze­rur­ly­gy­nyň ýü­ze çyk­ma­gy te­bi­gy­dyr. Mu­nuň özi di­ňe bir dur­muş go­rag­ly­ly­gy ul­ga­my­nyň ösü­şi­ni üp­jün et­mek bi­len çäk­len­män, eý­sem, döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan dur­muş ug­ry hök­mün­de goş­ma­ça iş orun­la­ry­nyň dö­re­dil­me­gi­ne hem ýar­dam ber­ýär. Se­bä­bi hä­zir­ki dö­wür­de öň­de­ba­ry­jy san­ly teh­no­lo­gi­ýa­lar esa­syn­da ýur­du­my­zyň ila­ty­ny ýo­ka­ry hil­li on­laýn dur­muş hyz­mat­la­ry bi­len üp­jün et­mek esa­sy we­zi­pe bo­lup dur­ýar. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, yk­dy­sa­dy­ýe­tiň dur­muş pu­dak­la­ry­nyň san­ly­laş­dy­ryl­ma­gy iş­gär­le­riň we iş be­ri­ji­le­riň öňün­de tä­ze şert­le­re uý­gun­laş­mak ze­rur­ly­gy­ny goý­ýar. Mun­dan baş­ga-da, san­ly­laş­dyr­mak bi­len bag­ly tä­ze hü­när­ler we iş orun­la­ry dö­re­ýär. Bu bol­sa san­ly­laş­dyr­mak işi­niň oňyn ta­rap­la­ry­ny şert­len­dir­ýär. McKin­sey Glo­bal ins­ti­tu­ty­nyň mag­lu­mat­la­ry­na gö­rä, eý­ýäm 2036-njy ýyl­da adam-sa­gat­da aň­la­dy­lan işiň 2-den 50%-e çen­li­si aw­to­mat­laş­dy­ry­lyp bil­ner, 2066-njy ýyl­da bol­sa bu paý 46-dan 99%-e ýe­tip bi­ler. 

Ila­ty dur­muş taý­dan go­ra­mak ul­ga­my­nyň san­ly­laş­dy­ryl­ma­gy mag­lu­mat­la­ry iş­läp taý­ýar­la­ma­gyň çe­ýe­li­gi­niň ýo­kar­lan­dy­ryl­ma­gy­ny ta­lap ed­ýär. En­çe­me asyr­la­ryň do­wa­myn­da ula­nyp ge­lin­ýän usul, ýag­ny ila­ta hö­dür­len­ýän dur­muş hyz­mat­la­ry ba­ra­da­ky we beý­le­ki mag­lu­mat­la­ry, dür­li gör­nüş­li ha­sa­bat­la­ry ka­gyz gör­nü­şin­de çap edil­mek bi­len de­ňeş­di­ri­len­de, wagt hem-de se­riş­de taý­dan tyg­şyt­ly­ly­gy üp­jün et­mek bi­len bir­lik­de, elekt­ron gör­nü­şe ge­çi­ri­len iş­le­riň ça­ty­lyp goý­lan gör­nü­şin­de ýer tut­ma­ýan­dy­gy ba­bat­da is­len­dik pur­sat­da el­ýe­ter­li­li­gin­de, tä­ze­lik­ler bi­len on­laýn ýag­daý­da ta­nyş­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýän­di­gin­de hem ta­pa­wut­ly aý­ra­tyn­ly­gy bar­dyr. 

Elekt­ron res­mi­na­ma do­la­ny­şy­gy mag­lu­mat teh­no­lo­gi­ýa­la­ryn­dan we te­le­kom­mu­ni­ka­si­ýa ara­gat­na­şyk ul­gam­la­ryn­dan peý­da­lan­mak ar­ka­ly elekt­ron res­mi­na­ma­la­ry iş­läp taý­ýar­la­mak, iber­mek, ber­mek, al­mak, sak­la­mak, peý­da­lan­mak, go­ra­mak, tä­ze­le­mek, göz­le­mek, ýyg­na­mak, ýaý­rat­mak, ga­ba­mak we ýok et­mek bo­ýun­ça aw­to­mat­laş­dy­ry­lan iş amal­la­ry­nyň je­midir. 

Dur­muş go­rag­ly­ly­gy ul­ga­my­na san­ly döw­re­bap teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň gi­ri­zil­me­gi işiň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär. Ila­ty dur­muş taý­dan go­ra­mak ul­ga­my­nyň ne­ti­je­li iş­le­me­gi­ne gö­nük­di­ri­len mag­lu­mat-kom­mu­ni­ka­si­ýa teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­ny giň­den peý­da­lan­ma­gyň ha­sa­by­na dür­li dü­züm­le­riň öza­ra gat­na­şyk­la­ry ýo­kar­lan­ýar hem-de we­la­ýat, şä­her we et­rap de­re­je­sin­de çöz­güt­le­ri has tiz ka­bul et­mä­ge, ola­ryň ýe­ri­ne ýe­ti­ri­li­şi­ne gö­zeg­çi­li­gi ama­la aşyr­ma­ga tä­ze müm­kin­çi­lik­ler dö­re­ýär. 

Ber­ka­rar döw­le­ti­ň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de ila­tyň sag­ly­gy ba­ra­da edil­ýän ala­da döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň mö­hüm ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Diýarymyzda «Sag­lyk» Döw­let Mak­sat­na­ma­sy­nyň re­je­le­nen gör­nü­şi we ony ama­la aşyr­mak bo­ýun­ça ýe­ri­ne ýe­ti­ril­me­li çä­re­le­riň 2021 — 2025-nji ýyl­lar üçin me­ýil­na­ma­sy tas­syk­lanyl­dy. Ýur­du­myz­da ula­nyl­ma­ga be­ril­ýän sag­ly­gy go­ra­ýyş we be­je­riş mer­kez­le­ri luk­man­çy­ly­gyň iň döw­re­bap teh­ni­ki en­jam­la­ry bi­len üp­jün edil­ýär. 

Tä­ze­çil teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň esa­syn­da dur­muş hyz­mat­la­ry­nyň san­ly­laş­dy­ryl­ma­gy ýo­kanç we bak­te­rial ke­sel­le­riň öňü­ni al­mak işi­ne, hal­ky­my­zyň sag­ly­gy­nyň go­ra­gy­na sal­dam­ly go­şant goş­ýar. Ýo­kanç ze­rar­ly jem­gy­ýet­çi­lik ýer­le­rin­de bel­le­ni­len ara­ly­gy ber­jaý et­mek düz­gü­ni­niň gi­ri­zi­len döw­rün­de san­ly­laş­dy­ry­lan hyz­mat­la­ry peý­da­lan­mak aý­ra­tyn mö­hüm­dir. San­ly­laş­dy­ry­lan dur­muş go­rag­ly­ly­gy­na ge­çil­me­gi adam­la­ryň sag­ly­gy­ny go­ra­mak, ke­sel­le­riň öňü­ni al­mak, ýur­duň dur­nuk­ly yk­dy­sa­dy ösü­şi­niň esas­la­ry­ny dö­ret­mek, ila­tyň ýo­ka­ry dur­muş de­re­je­si­ni ga­zan­mak ba­bat­da­ky iş­le­ri düýp­li ýe­ňil­leş­dir­di. 

Adam ha­kyn­da­ky ala­da­ny döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň ile­ri tu­tul­ýan ug­ry hök­mün­de kes­git­le­ýän hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedowyň ja­ny sag, öm­ri uzak bol­sun, hal­ky­my­zyň aba­dan­çy­ly­gy­nyň ýo­kar­lan­dy­ryl­ma­gy­na gö­nük­di­ri­len iş­le­ri mun­dan beý­läk-de ro­waç al­syn! 

Ka­ka­gel­di HÜM­MÄ­ÝEW,

Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýa­nyn­da­ky Döw­let gul­lu­gy aka­de­mi­ýa­sy­nyň pro­rek­to­ry.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ýöredýän parasatly syýasaty netijesinde ýurdumyzyň tebigy baýlyklary halkymyzyň we tutuş adamzadyň bähbidine peýdalanmaga gönükdirilýär. Amatly geosyýasy we geoykdysady ýagdaý, ylaýta-da, uglewodorod çig mallarynyň baý gorlary ýurdumyzyň senagat önümleriniňdir energiýa serişdeleriniň eksport ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmaga giň şertleri döredýär. Şeýle bolansoň, ýurdumyzyň gaz akdyrylýan ugurlaryny giňeltmäge, gaz we nebithimiýa senagatyny ösdürmäge hem uly ähmiýet berilýär.  

Tebigy gazyň, gaz kondensatydyr nebitiň düzümindäki uglewodorodlar we beýlekiler ýakyn geljekde möhüm organiki hem-de mineral maddalary öndürmäge mümkinçilik berýär. Bu babatda döwlet Baştutanymyz anyk wezipeleri öňde goýýar. Tebigy gaz, nebit we gaz kondensaty ýangyç serişdesi bolmak bilen birlikde, möhüm himiki çig mal hökmünde hem hyzmat edýär. Muňa mysal hökmünde Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda ulanylmaga berlen polipropilen örtüklerini öndürýän kärhanany, Gyýanlydaky polietilen we polipropilen öndürýän gazhimiýa toplumyny, Ahal welaýatyndaky tebigy gazdan benzin öndürýän zawody, Garabogaz şäherindäki karbamid zawodyny görkezmek bolar.  

«Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasyny» amala aşyrmagyň meýilnamalaryna laýyklykda, ýakyn wagtda ýurdumyzda birnäçe önümçilik taslamalaryny durmuşa geçirmek maksat edinilýär. Şol taslamalar gazhimiýa önümleriniň, şol sanda pes dykyzlykly polietileniň, polipropileniň, poliwinilasetatyň, poliwinilhloridiň, metanolyň, suwuk hloruň we beýlekileriň önümçiligini giňeltmäge niýetlenendir. Ýakyn geljekde butadiýen — stirol, kauçuk, polistirol, metiletilenamin, karbamidformaldegid önümlerini öndürýän kärhanalary, şeýle hem nebiti gaýtadan işleýän desgalary gurmak göz öňünde tutulýar. Şunda bir zady aýratyn belläp geçmek gerek, uglewodorod çig mal serişdelerini gaýtadan işlemek arkaly başga-da köpdürli we gymmatly önümleri öndürmek mümkindir. Hususan-da, etilen almak üçin dürli suwuk ýa-da gaz halyndaky çig mal serişdeleri bolan etan, pes oktanly benzinler, suwuklandyrylan gazlar, nebit we beýlekiler ulanylyp bilner. Şeýle hem piroliz hadysasynda etilen bilen bir wagtda ýene-de bir möhüm önüm — propilen alynýar. Propilenden bolsa polipropilenden başga önümler, ýagny onuň esasynda izopropil benzol, izopropil spirti, butil spirti, gliserin we beýlekiler alynýar. Etilenden, ony göni suw bilen täsirleşdirip, dürli maksatlarda giňden ulanylýan etil spirti alynýar. Şunda onuň çykdajysy adaty azyk önümlerinden alynýan spirtiň çykdajysyndan ep-esli azdyr. Uglewodorod çig malyndan alynýan we giňden ulanylýan önümleriň ýene biri asetilendir. Ol hlorpren sintetik kauçugy, uksus kislotasyny, poliwinil spirtini, winilhloridi we beýleki himiki önümleri almakda ulanylýar. Organiki himiýa senagatynda tebigy uglewodorodlardan aromatik maddalar bolan benzol, ksilol, toluol alynýar. Olaryň esasynda bolsa dürli himiki süýümler, boýaglar, plastmassa önümleri we başgalar öndürilýär. 

Soňky döwürde ammiagy we metil spirtini öndürmekde tebigy gazyň esasy düzümini tutýan metandan alynýan wodorod we uglerod oksidi ulanylýar. Olaryň bu garyndysyna, adatça, «sintez — gaz» diýilýär. Ol bolsa karbamid önümçiliginiň esasyny düzýär. Uglewodorod çig malynyň möhüm çeşmeleriniň biri-de tebigy gaz bilen bilelikde çykýan gaz kondensatlarydyr. Ýurdumyzyň kondensatlary özüniň himiki düzümi boýunça iki topara, ýagny parafinli we naften — aromatik toparlara bölünýärler. Parafinli gaz kondensatlar piroliz arkaly etilen we propilen almak üçin oňaýly çig mal hasaplanylýar. Naften we aromatik baý kondensatlar bolsa aromatik uglewodorodlary — benzoly, ksiloly, toluoly we başgalary öndürmek üçin çig maldyr. Tebigy gazyň düzüminde käbir organiki däl maddalar hem bar, meselem, kükürtwodorod, geliý. Hususan-da, «Galkynyş» käniniň gazy kükürtwodoroddan arassalananda, köp mukdarda arassa kükürt alnyp, ol kükürt kislotasyny öndürmekde we eksport harydy hökmünde ulanylýar. 

Aslynda, gazhimiýa senagatynda uglewodorod çig maly bilen baglanyşykly täze pudagy, ýagny geljegiň ýangyjy bolan wodorod energetikasyny döretmek we ösdürmek göz öňünde tutulýar. Bu ýangyjyň ýokary ulanyş, tehnologik we ekologik taýdan oňyn häsiýetnamalary bar. Bu artykmaçlyk ony senagatda we beýleki pudaklarda netijeli peýdalanmaga mümkinçilik berýär. Mundan başga-da, wodorod ýangyjy, adaty uglerodly ýangyçlara garanyňda, daşky gurşaw üçin howpsuzdyr. 

Bilşimiz ýaly, häzirki wagtda dünýäde howanyň üýtgemegine, ýagny ozon gatlagynyň dargamagy sebäpli onuň barha maýlamagyna getirýän zyýanly täsirleri azaltmak boýunça uly halkara çäreler amala aşyrylýar. Bilermenleriň maglumatlaryna görä, dünýäde howanyň maýlamagy eýýäm 1oC-den gowrak derejä ýetdi. Metan ýaly parnik gazlarynyň zyňyndylary görnetin azaldylmasa, şu asyryň dowamynda bu görkeziji 2oC-a çenli ýokarlanar diýlip çaklanylýar. Şeýle bolansoň, şu wagtdan howanyň ozon gatlagyny goramak babatda pes uglerodly we wodorod ýangyç çeşmelerine geçmek bilen bagly işlere uly ähmiýet berilýär. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň bu babatda ösen ýurtlar bilen hyzmatdaşlygyny ösdürmek boýunça 2022-2023-nji ýyllar üçin «Ýol kartasy» tassyklanyldy. Onda daşky gurşaw üçin ekologik taýdan arassa ýangyç bolan wodorod energetikasyny döretmek we bu ugurda ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak göz öňünde tutulýar. Wodorod gazynyň esasy häsiýetleri bolsa şulardan ybarat: erkin halynda planetamyzda duş gelmeýär, diňe Günüň düzüminde erkin halyndadyr. Ýer ýüzünde ol birleşmeler görnüşinde, esasan, uglewodorodlarda we suwda bardyr. Adaty erkin wodorod iň ýeňil gazdyr we howadan 14 esse ýeňildir. Kadaly şertlerde onuň bir kilogramy 11 kub metrden gowrak göwrüme eýedir. Bir kilogram wodorod ýananda, 33900 kilokaloriýa energiýa bölünip çykýar. Wodorody senagatda almagyň çig mallary bolan metan gazynda we suwda onuň mukdary, degişlilikde, 25 we 11 göterime deňdir. Şeýle wodorody tebigy gazyň 95 göterimden gowrak mukdaryny tutýan metany konwersiýa etmek arkaly almak usuly tehniki-ykdysady artykmaçlyklar üçin giňden ulanylýar.  

Mälim bolşy ýaly, ýurdumyzda Marynyň, Tejeniň we Garabogazyň azot dökünleri kärhanalarynda ulanylýan wodorod tebigy gazyň düzümindäki metandan alynýar. Wodorod elektroliz usuly bilen suwdan hem alynýar. Ýöne bu usulyň köp elektroenergiýa talap edýändigi sebäpli, onuň özüne düşýän gymmaty has ýokary bolýar. Şonuň üçin onuň umumy wodorod önümçiligindäki paýy 5 göterim töweregidir. Ýöne ol sap arassa wodoroddyr. Diýmek, ýurdumyzyň elektrik energiýasyna baý bolmagy wodorody bu usul bilen hem almagyň mümkinçiligini aradan aýyrmaýar. 

Bu ugurlar boýunça halkara hyzmatdaşlygy ýola goýmak, hünärmenleri taýýarlamak maksady bilen, Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetinde Wodorod energetikasy boýunça merkez döredildi. Ol döredilen badyna işjeň herekete başlady. Hususan-da, Daşary işler ministrliginiň ýardam bermeginde Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasy, Ýaponiýanyň «Kawasaki» kompaniýasy, Atom energiýasy boýunça halkara agentlik (IAEA) we beýleki guramalar bilen wideoaragatnaşyk arkaly maslahatlar geçirildi. Şeýle-de merkeziň iş meýilnamasy düzülip, şoňa laýyklykda, geljekki wodorod energetikasy pudagy üçin hünärmenleri taýýarlamak boýunça guramaçylyk işleri alnyp barylýar. Bu ugurda ýörite okuw tejribehanalary, enjamlar we beýleki gerek serişdeler taýýarlanylýar. Köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň üsti bilen wodorod energetikasynyň ähmiýeti we geljegi barada yzygider çykyşlar guralýar. Wodorod ýangyjyny peýdalanmagyň uly mümkinçilikleri şu ýylyň 23-nji iýunynda paýtagtymyzda onlaýn tertipde geçirilen «Uglewodorod serişdelerini çykarmagyň ekologiýa jähetleri» atly halkara maslahatda hem ara alnyp maslahatlaşyldy. Oňa Hökümet düzümleriniň, ugurdaş ministrlikleriň we dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, ýurdumyzda işleýän missiýalaryň, milli we daşary ýurt köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. Forumyň işine ýokary okuw mekdebimiziň mugallymlarydyr talyplary hem onlaýn görnüşde goşuldylar. Maslahatda wodorod energetikasyny ösdürmek we ýaramaz tehnogen täsirler netijesinde howanyň üýtgemeginiň öňüni almak boýunça degişli çäreler bellenildi. 

Şeýlelikde, ýurdumyzda uglewodorod serişdeleri esasynda dürli ugurlar boýunça ösdürmek arkaly ekologik taýdan arassa hasaplanýan wodorod energetikasyny döretmek üçin giň mümkinçilikler açylýar. 

Hojanepes ÝOWJANOW,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň professory, tehniki ylymlaryň doktory.

Türkmenbaşy etrabynyň çäginde ýerleşýän «Guwlyduz» kärhanasy egsilmez tebigy baýlyklarymyzyň biri bolan nahar duzuny senagat taýdan gaýtadan işlemekde Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň öňde goýýan belent wezipelerine mynasyp goşant goşýan döwrebap senagat kärhanalarynyň biridir. Ýurdumyzyň tebigy baýlyklaryny halkymyzyň abadan, bolelin ýaşaýyş-durmuşyny üpjün etmäge, ykdysadyýetimiziň kuwwatynyň dowamly pugtalandyrylmagyna gönükdirmek bolsa, hormatly Prezidentimiziň üstünlikli dowam etdirýän giň gerimli özgertmeleriniň esasy maksady bolup durýar. Şonuň üçin ykdysadyýetiň geljegi uly pudaklarynyň biri bolup durýan himiýa senagatynyň baý tebigy serişdelere daýanýan çig mal we önümçilik mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmakda, pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmakda guwandyryjy sepgitlere ýetilýär. Gahryman Arkadagymyzyň aladalary bilen geçen ýyllarda «Guwlyduz» kärhanasynda hem döwrebaplaşdyryş işlerini geçirmekde düýpli öňegidişlikler gazanyldy. Kärhananyň binýadynda täze önümhananyň işi ýola goýuldy. Munuň özi kärhananyň ýyllyk önümçilik kuwwatyny nahar duzuny öndürmekde 40 müň tonna, gerdejik görnüşli tehniki duz babatda bolsa 2 müň 500 tonna çenli ýetirmäge şert döretdi. Hususy işewürlerimiz tarapyndan durmuşa geçirilen bu işler «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň baýry önümçilik kärhanasynda öndürilýän önümleriň hil derejesine hem oňyn täsirini ýetirdi.   

Nahar duzunyň egsilmez çeşmesi hasaplanýan Guwly köl kärhanany çig mal bilen bökdençsiz üpjün etmegiň berk binýady bolup durýar. Ylmy maglumatlara salgylanyp aýdanyňda, bu tebigy kölüň uzynlygy 60 kilometre, günorta tarapynyň giňligi 5 kilometre, demirgazyk tarapynyň giňligi bolsa 3 kilometre çenli uzalyp gidýär. Şunuň ýaly giňişlige ýaýylyp gidýän tebigy kölde duz alynýan gatlagyň galyňlygy üç metre çenli ýetýär. Üstki iki metre çenli çuňlukdan alynýan duz gatlagynyň üstünden birnäçe ýyllaryň geçmegi bilen, öňki katdyna gelýändigi haýran galdyrýan hakykatdyr. Hut şonuň üçin hem tebigy köl nahar duzunyň egsilmez çeşmesi hasaplanylýar. Bu duz käninde tebigy ýagdaýda toplanýan nahar duzy arassalygy, senagat taýdan işlenilende ýokary hilli duz almakda oňyn şertlere eýedigi bilen hem aýratyn tapawutlanýar.  

Ýurt berkararlygy ýyllary içinde kärhananyň hünärmenleriniň, şeýle-de bu ugurda ylmy işleri alyp barýan alymlaryň birleşen tagallalary bilen öndürilýän nahar duzuny kaliý ýodaty bilen baýlaşdyrmak işi ýola goýuldy. Gazanylan bu üstünlik BMG-niň Çagalar gaznasynyň, Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň, ýod ýetmezçiligi zerarly döreýän kesellere gözegçilik etmek boýunça Halkara geňeşiniň ýokary bahasyna mynasyp boldy. Lukmançylyk ylmynyň köpýyllyk barlaglarynyň netijeleriniň tassyklaýşy ýaly, nahar duzunyň ýodlaşdyrylmagy galkan şekilli mäziň, nerw hem-de kesellere garşy durujylyk ulgamlarynyň kadaly işini gazanmakda wajyp ähmiýetlidir. 

Uly üstünliklere eýe bolýan «Guwlyduz» kärhanasynyň zähmet topary «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylyny hem mynasyp zähmet görkezijilerine besleýär. Ýylyň başyndan bäri kärhana boýunça senagat taýdan gaýtadan işlemek üçin gazylyp alnan duzuň umumy möçberiniň 48 müň 296 tonnadan geçip, 102 göterim zähmet üstünliginiň gazanylmagy munuň anyk subutnamalarynyň biridir. Bu döwürde önümçi-ligiň dürli pudaklarynda giňden ulanylýan gerdejik görnüşli tehniki duz öndürmekde iş meýilnamasyna 103,9 göterim hötde gelindi. Munuň özi önümiň 42 müň 930 tonnasynyň çykarylandygyny görkezýär. Umumy gaplanan nahar duzy 15 müň 274 tonna ýetip, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdireniňde, önümçiligiň ösüş depgini 156,7 göterime deň boldy. Ýetilýän sepgitler pudagy mundan beýläk-de ösdürmekde Arkadagly Serdarymyzyň edýän aladalaryna kärhananyň hünärmenleriniň hoşallyklarynyň mynasyp beýanydyr.   

Nurmämmet HYDYROW,

«Balkan».

Ýagtylyk ynsan durmuşynda möhüm orny eýeleýär. Çünki ýagtylyk bu jahanyň giňişligi. Şonuň üçin bolsa gerek, ata-babalarymyz ýagtylygy – şamçyraga meňzedipdirler. Uzak ýola sapara ýa-da argyşa gidýän ýolagçylara «Ýoluňyz ak bolsun!» diýilmeginiň aňyrsynda-da, ýagtylyk, ýagty ýol bilen bagly çuňňur many ýatyr. Durmuşdan tejribesi ýetik pederlerimiz ylym-bilimi hem perzentleriň durmuş ýolundaky şamçyrag, ýagtylyk, yşyk saýyp, olaryň bilimden ýüki ýetik ynsanlar bolup ýetişmeklerini isläpdirler. Her ädimde nesillerine öz döwrüniň sowatly, bilimli adamlary bolmagyny ündäpdirler. Şeýdibem, nesilleriň dünýä ylym-bilim arkaly akyl ýetirýän, tüm gijeleri gündize öwürýän ýagtylyga, ýyldyrym çaltlygyndaky tizlige eýe bolýan, tebigatyň gizlin syrlaryny açyp bilýän ynsanlar boljakdygyna berk ynanypdyrlar. Nesillerem öz gezeginde ata-babalarynyň ylym-bilim, durmuş tejribesine eýerip, olaryň ynamyny aňryýany bilen ödäp bilipdirler diýsek, hakykatdan daş düşdügimiz bolmasa gerek?! 

Ýaş wagtymyz oba ýerlerinde gyş günleri käýarym güýçli gar ýa-da ýagyn ýagmagy sebäpli elektrik togunyň kesilip, çyralaryň öçýän wagtlary bolýardy. Şonda ulularyň onluk çyranyň peltesini ýakyp, üstünden ýukajyk aýna çüýşesini geýdirip, otagy ýagtylandyrýany ýadyma düşýär. Biziň hemmämiz bolsa sülgüniň çagalary ýaly orta ýazylan saçagyň gapdalynda goýlan çyranyň daşyna üýşerdik. Öçügsije yşyk berýän onluk çyranyň ýagtylygy bizi känbir kanagatlandyryp baranokdy. Onsoň ene-atalarymyz bazara gidenlerinde ýene-de onluk çyra ýa-da panus çyra alyp gelerdiler. Şol çyralaryň ikisini, hatda üçüsini ýaksagam, elektrik çyrasynyň ornuny tutup bilmeýärdi, üstesine-de, ýanýan nebitiň tüssesiniň ysy çykar durardy. Göwnümize bolmasa, şonda öýümizem daralan ýaly görnerdi. Käte çyraň ýagtysyna otagyň diwarynda göwrämizden birnäçe esse uly kölegämizi synlap oturyşymyza uklap galardyk. Emma, muňa garamazdan, özümizden uly uýalarymyzyň şol çyralaryň ýagtysyna keşde gaýap, haly dokandyklarynyň, mekdep okuwçysy bolan jigilerimiziň kitap okap, düzme ýazandyklarynyň şaýady bolupdyk. Şeýle günler gysga-da bolsa, bizi basym ýadadýardy. Haçan-da, obamyza elektrik ussalarynyň gelip, elektrik simlerine zeper ýetirilen sütünleri, olara togy bölüp goýberiji elektrik transformatorlary bejerip, öýümizde ýene-de elektrik çyralary ýalkym saçanda, özümizi täzeden dünýä inen ýaly duýardyk. Begenjimizden ernimiz ýerine gelmezdi. Öýümizem, göwnümizem, umuman, bütin dünýämiz giňän ýaly bolardy. Şeýle ýagdaýlarda ýaşulularyň: «Sadagasy boldugym, elektrik togunyň ýagtylygynyň eşretini görmegiň özem jana lezzet» diýýän sözlerini häli-şindi eşiderdik. Şol wagtlar bu jümlelere doly akyl ýetirmesek-de, soň-soňlar elektrik energiýasynyň adamzat durmuşynyň aýrylmaz bölegidigine, asla şonsuz durmuşyň kyndygyna göz ýetirdik. Bu, hakykatdan hem, şeýle. Biziň gündelik durmuşymyzda ulanýan elektrik energiýasyna häli-şindi täzelikleri diňläp, tomaşa edýän radiodyr telewizorlarymyzam, kir ýuwujy, öý süpüriji, otaglarymyzy sowadyjy, saçymyzy guradyjy enjamlarymyzam, tikin tikýän maşynlarymyzam, eşikleri ütükleýän ütügimizem, iş otagymyzdaky kompýuterdir hemişe diýen ýaly ýanymyzda göterýän el telefonlarymyzam, önümçilik kärhanalaryndaky enjamlardan başlap, zawoddyr fabriklerimiziň önümçiligi, mahlasy, her ädimimiz elektrik energiýasyna bagly. Şonuň üçin elektrik energiýasynyň häzirki zaman adamzat jemgyýetiniň ösüşiniň gözbaşynda duran hereketlendiriji güýçdigi ikuçsuzdyr. 

Häzirki wagtda dünýäde elektrik energiýasyny almagyň birnäçe alternatiw usullary peýdalanylýar. Olaryň arasynda ýelden, Günden, suwdan, ösümlik dünýäsinden, tebigy gazdan we beýlekilerden elektrik energiýasyny almak arkaly durmuşymyzyň many-mazmuny baýlaşdyrylýar, ösüş gazanylýar.  

Biziň ýurdumyzda Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen, elektrik energiýasynyň kuwwatlylygyny artdyrmakda, ýurdumyzy doly elektrofikasiýalaşdyrmakda, önümçilik kärhanalaryny awtomatlaşdyrmakda ägirt uly işleriň durmuşa geçirilmegi halkymyzyň elektrik energiýasyna bolan islegini doly kanagatlandyrýar, zawoddyr fabriklerde döwrebap şertlerde höwesli işlemäge ruhlandyrýar. Şu ýerde ilaty elektrik energiýasy bilen üznüksiz üpjün edýän elektrik enjamlaryny abatlamagyň, bejermegiň, gaýtadan dikeltmegiň bu ulgamda alnyp barylýan işleriň bökdençsiz ýola goýulmagyna şert döredýändigini bellemek zerurdyr. Bu babatdaky meseleleriň doly çözülmegi göz öňünde tutulyp, Türkmenistanyň Prezidentiniň 2019-njy ýylda gol çeken degişli Kararyna laýyklykda, Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň düýbi tutulypdy. Üç gektar meýdanda ýerleşýän bu desganyň gurluşygyny Türkiýäniň «Çalik Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş» kompaniýasy amala aşyrdy. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda bolsa, bu desganyň gurluşygy tamamlanyp, 20-nji iýulda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda onuň açylyş dabarasy geçirildi. Dünýäniň öňdebaryjy enjamlary bilen üpjün edilen bu täze desganyň ulanylmaga berilmegi milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekde hem-de senagatlaşdyrmakda, onuň ähli pudaklarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny, şol sanda energetika pudagyny toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmakda, innowasiýa tehnologiýalaryny işjeň ornaşdyrmakda möhüm ähmiýete eýe boldy. Bu Merkeziň şu ugur boýunça sebitde ýeke-täk desgadygy, onda iň öňdebaryjy tehnologiýalar esasynda «General Electric» kompaniýasynyň gazturbinalarynyň abatlanyljakdygy, şeýle hem bu ýerdäki koordinataly ölçeg we 3 ugurly mehaniki taýdan işläp bejerýän stanoklaryň sanly tehnologiýalaryň binýadynda işlediljekdigi, netijede, hyzmatlaryň ýokary hilli ýerine ýetiriljekdigi ildeşlerimiziň buýsançly başlaryny göge ýetirdi. Ylaýta-da bu desganyň iň döwrebap taslamadygy hem-de inženerçilik toplumydygy baradaky «The London Energy Club» kompaniýasynyň güwänamasynyň, şeýle hem Germaniýanyň «Duisburg-Essen» uniwersiteti tarapyndan (GFR) Aşgabatda açylan bu täze Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkezine ekologiýa taýdan arassa we daşky gurşawa zyýan ýetirmeýän desgadygy baradaky güwänamanyň gowşurylmagy ýurdumyzda tebigat bilen jemgyýetiň sazlaşykly ösüşiniň üpjün edilýändiginiň tassyknamasyna öwrüldi.  

Merkezde netijeli zähmet çekmek üçin ähli şertleriň döredilendigi, ýöriteleşdirilen enjamlaryň 55-siniň gurnalandygy, mundan başga-da toplumyň ugurdaş bölümleri, barlaghanany, edara binasyny, mejlisler jaýyny, arhiwi, ammary, tehniki, kömekçi jaýlary we beýleki zerur düzümleri öz içine alýandygy, şeýle hem bu ýerde işgärler üçin lukmançylyk otagynyň, aşhananyň hem-de naharhananyň göz öňünde tutulandygy ildeşlerimiziň döwrümize bolan buýsanjyny, nurana ertirlere bolan ynamyny artdyrýar. 

Hawa, biziň öýlerimiziň ýagtylygy – durmuşymyzyň, ömrümiziň ýagtylygy, bir-birege bolan hormatymyzyň ýakymlylygy. Ildeşlerimiziň her biriniň döwrebap şertlerde işlemekleri, abadan durmuşda rahat ýaşamaklary üçin il-ýurt bähbitli şeýle beýik işleri durmuşa geçirýän hormatly Prezidentimize alkyşlarymyz çäksizdir.  

Goý, Arkadagly Serdarymyzyň halkymyzyň bagtyýarlygyny üpjün etmek, berkarar ýurdumyzyň şan-şöhratyny dünýä ýaýmak ugrunda alyp barýan döwletli tutumlary hemişe rowaçlyga beslensin! 

Aýnabat ATAÝEWA,

«Bereketli toprak».

Bilşimiz ýaly, innowasiýalar, ylym we tehnologiýalar babatda alymlaryň, oýlap tapyjylaryň täze açyşlary sosial we önümçilik, medeniýet ulgamlarynda sazlaşykly ösüşe ymtylýan her bir döwlet üçin ilkinji derejeli wajyp ugur bolmagynda galýar. Ylmy-tehniki üstünlikler jemgyýetçilik ösüşiniň derwaýys gumanitar wezipelerini çözmegiň hem, sarp edijilik bazaryny ýurdumyzyň bäsdeşlige ukyply harytlary bilen doldurmagyň hem ýokary netijeli guraly hökmünde öňe çykýar. Mukaddes topragymyzyň esasy ýerasty baýlyklarynyň biri bolan «gara altyny» gaýtadan işleýjileriň bu gazanan üstünliklerinde şu toplumda halal zähmet çekýän Türkmenistanyň Demokratik partiýasynyň işjeň agzalarynyň hem mynasyp goşantlarynyň bardygy bolsa, biziň üçin has-da buýsançlydyr. 

Döwletimiziň bu gün häzirki zaman dünýäsiniň iri energetik ýurtlarynyň hatarynda durýandygy jedelsiz hakykatdyr. Nebit-gaz pudagy milli ykdysadyýetimiziň öňdebaryjy ulgamlarynyň biri bolmak bilen, ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini üpjün etmekde kesgitleýji orny eýeleýär. Bu binýatlyk toplumyň düzümine girýän Türkmenbaşynyň Nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy Türkmenistanyň senagatynyň kerwenbaşysy hökmünde tanalýar. Ägirt uly mümkinçiliklere we baý önümçilik däplerine eýe bolan bu häzirki zaman kärhanasynyň paýyna tutuş ýurtda öndürilýän önümiň dörtden birine barabar möçberi degişlidir. Toplumda mukaddes ýurt Garaşsyzlygy ýyllarynda gurlup, işe girizilen dürli maksatly önümçilik desgalarynyň tutuş merkezi Aziýada deňi-taýy ýokdur. Häzirki wagtda zawodlar toplumy etillendirilmedik awtomobil ýangyçlaryny, awiasiýa we tehniki kerosinleri, reaktiw we dizel ýangyjyny, mazudy, çalgy ýaglaryny, polipropileni, peç ýangyjyny, nebit koksuny, suwuklandyrylan gazy, dürli maksatly bitumlary... dünýä hil ülňüleriniň talaplaryna laýyk öndürmegiň abraý bilen hötdesinden gelýär. Bu nebit-himiýa önümleri ýurdumyzyň ykdysady mümkinçiliklerinde esasy orny eýeleýär. Kärhanada öndürilýän önümler Garaşsyzlyk ýyllarynda «Altyn globus» halkara baýragyna, «Astekleriň ýyldyzyna», «Hil üçin halkara altyn ýyldyzyna», «Täze müňýyllygyň baýragy» atly iň oňat söwda markasy baýraga, Söwda liderleriniň halkara klubynyň «Tehnologiýa we hil üçin täze müňýyllygyň baýragy» atly hormatly diploma, «Hil üçin halkara baýragyna», «Hil üçin altyn ýyldyza», «Hil üçin täze müňýyllygyň baýragyna» ýaly ençeme abraýly derejelere we ykrarnamalara eýe boldy. 

  Milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda daşary ýurtlardan getirilýän ýokary hilli önümleriň ornuny tutýan, ekologiýa babatdan arassa, sarp ediş bazarlarynda bäsdeşlige ukyplylygy bilen uly isleg bildirilýän önümleri öndürmek boýunça döwlet derejesinde öňde goýlan belent wezipelerden ugur alnyp, zawodlar toplumynda bitirilýän işler ýylsaýyn nusgalyk derejelere göterilýär. 

Muňa «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda «Euro-6» standartlaryň talaplaryny kanagatlandyrýan, dünýäniň ösen ýurtlarynda öndürilip, döwrebap ulaglarda ulanylýan, ekologiýa taýdan has arassalygy we tygşytlylygy bilen tapawutlanýan täze «A-98» kysymly awtoulag benziniň önümçiliginiň üstünlikli ýola goýulmagy-da doly güwä geçýär.  

Benziniň bu täze görnüşini öndürmekde zawodlar toplumynyň inžener-tehniki işgärleri Ýewropanyň EN 228 «Içinden ot alýan hereketlendiriji üçin ýangyç. Etillendirilmedik benzin. Tehniki talaplar we synag usullary» standartynyň «Euro-6», hem-de «Motor ýangyjy. Etillendirilmedik benzin. Tehniki şertler» ГОСТ 32513-2013 döwletara standartynyň K5 ekologiki klaslarynyň we «Euro-6»-nyň talaplaryny esas edindiler. Netijede, täze etillendirilmedik awtoulag benzini üçin 1 müň 400 tonnadan hem gowrak aýratynlykda ýörite taýýarlanylan çig maldan 14 tonna 360 kilogram «A-98» kysymly benziniň senagat tapgyry taýýarlanyldy. Ol ýokarda görkezilen döwletara standartynyň talaplaryna laýyklykda pasportlaşdyryldy we sertifikatlaşdyryldy. Awtoulag benzininiň bu täze kysymyny öndürmek kärhanada ýörite meýilleşdirilen çäreleriň takyk amala aşyrylmagy netijesinde mümkin bolupdyr. Täze önümiň hil görkezijilerini Ýewropa standartlarynyň degişli ekologiki talaplaryna getirmek üçin Nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynyň awtoulag benzinleriň komponentlerini öndürýän desgalarynyň iş düzgünleri üýtgedilip, olar berk gözegçilikde saklanýar. Täze «A-98» kysymly awtoulag benzininiň senagat tapgyryny taýýarlamaga toplumyň inžener-tehniki işgärleri işjeň gatnaşýarlar. Olaryň arasynda zawodlar toplumynyň baş tehnology Ýazgylyç Nazarow, tehniki gözegçilik gullugynyň inženeri Akmyrat Goçakbaýew, analitik işleriniň laboratoriýasynyň başlygy Gyzylgül Mämmedowa, önümçilik bölüminiň başlygy Gapurjan Abduseýidow, merkezi laboratoriýasynyň başlygy Akja Amanowa, gözegçilik laboratoriýasynyň başlygy Şemşat Nazarowa dagynyň TDP-niň Balkan welaýat komitetiniň bu kärhanadaky ilkinji guramasynyň işjeň agzalarydygy bolsa biziň üçin has-da buýsançlydyr. Ýeri gelende aýtsak, tutuş toplumda dürli kärde zähmet çekýän üç müňdenem gowrak nebiti gaýtadan işleýjileriň 560-sy Türkmenistanyň Demokratik partiýasynyň agzalarydyr. 

Täze öndürilen önümiň kabul edilen degişli talaplara laýyklygyny kesgitlemek üçin toplumda bar bolan enjamlarda degişli barlaglar amala aşyrylyp, onuň esasy görkezijileriniň kabul edilen döwletara standartynyň talaplaryna gabat gelýändigi hem doly anyklanypdyr.  

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda gazanylan bu ajaýyp üstünlik nebiti gaýtadan işleýjileriň buýsançly başlaryny arşa ýetirdi. Iň esasy zat bolsa, bu üstünligiň toplumda öňden bar bolan desgalarda türkmen hünärmenleri tarapyndan gazanylandygydyr. Ýokarda-da aýdyşymyz ýaly, bu öňdebaryjy toplumda awtoulag benzininiň täze kysymyny işläp taýýarlamakda TDP-niň Balkan welaýat komitetiniň bu kärhanadaky ilkinji guramasynyň işjeň agzalarynyň tutanýerlilik görkezendikleri bizi has-da guwandyrýar. Olar diňe bir hormatly Prezidentimiziň içeri we daşary syýasatyny ilat arasynda wagyz etmek bilen çäklenmän, eýsem, halal zähmet çekmegiňem asylly nusgasyny görkezmegi başarýar. Olaryň her biri halal zähmet çekip, dünýä bazarlarynda ählitaraplaýyn bäsdeşlige ukyply önümleri taýýarlamaga ähli mümkinçilikleri döredýän döwlet Baştutanymyza alkyş aýdýar. Eziz Diýarymyz Türkmenistany «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýen senaly şygar bilen täze belentliklere ynamly alyp barýan hormatly Prezidentimiziň jany sag, belent başy aman, beýik işleri baky rowaç bolsun! 

Bibiaýşa SAPAROWA,

TDP-niň Balkan welaýat  komitetiniň başlygy.

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Ber­di­mu­ha­me­do­wyň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da ýo­ka­ry dep­gin­ler bi­len ös­ýän Ga­raş­syz Türk­me­nis­ta­nyň hal­ka­ra ab­ra­ýy, şan-şöh­ra­ty bar­ha ýo­kar­lan­ýar. Hä­zir­ki wagt­da ýur­du­myz­da asyr­la­ra ba­ra­bar iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Bü­tin dün­ýä­de pa­ra­hat­çy­ly­gyň we dur­nuk­ly­ly­gyň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gyn­da mö­hüm or­ny eýe­le­ýän ýur­du­myz dün­ýä döw­let­le­ri bi­len dost­luk we hoş­ni­ýet­li gat­na­şy­kla­ry­nyň ös­dü­ril­me­gi­ne aý­ra­tyn äh­mi­ýet ber­ýär. Eziz Di­ýa­ry­my­zyň paý­tag­ty bu gün dost-do­gan­ly­gyň me­ka­ny­na öw­rül­di. Ga­raş­syz, ba­ky Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň ýo­ka­ry de­re­je­de gül­läp ös­me­gi we öz­ger­me­gi tu­tuş mil­le­ti buý­san­dyr­ýar. 

«Hal­kyň Ar­ka­dag­ly za­ma­na­sy» ýy­lyn­da Türk­me­nis­tan giň ge­rim­li öz­gert­me­ler ýo­ly bi­len öňe bar­ýar. Ýur­du­my­zy sy­ýa­sy, yk­dy­sa­dy, dur­muş we me­de­ni ba­bat­da ös­dür­mek bo­ýun­ça ne­ti­je­li iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. «Döw­let adam üçin­dir!» di­ýen şy­ga­ra esas­lan­ýan yn­san­per­wer hem-de hal­ky­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri­ni yzy­gi­der­li go­wu­lan­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len be­lent mak­sat­na­ma­lar üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Eziz Di­ýa­ry­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny mun­dan beý­läk-de ber­kit­mek, dün­ýä­niň ösen döw­let­le­ri­niň ha­ta­ry­na go­şul­ma­gy­ny üp­jün et­mek, şeý­le hem ag­zy­bir hal­ky­my­zyň hal-ýag­da­ýy­ny has-da ýo­kar­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len dur­muş-yk­dy­sa­dy ösüş bo­ýun­ça en­çe­me il bäh­bit­li iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. 

Dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän be­lent mak­sat­na­ma­la­ryň esa­syn­da mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň äh­li ugur­la­ryn­da ne­ti­je­li iş­ler amal edil­ýär. Il bäh­bi­di­ne ýug­ru­lan iş­le­r bol­sa hal­ky­my­zyň er­tir­ki gü­ne bo­lan yna­my­ny art­dyr­ýar, öz ata Wa­ta­ny­na bo­lan buý­san­jy­ny we söý­gü­si­ni pug­ta­lan­dyr­ýar. Be­dew ba­dy bi­len ös­ýän mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň dep­gin­li ösü­şi jem­gy­ýe­ti­mi­ziň hil taý­dan tä­ze de­re­je­le­re çyk­ma­gy­ny şert­len­dir­ýär. Ýur­duň yk­dy­sa­dy taý­dan kuw­wat­lan­ma­gy, il­kin­ji no­bat­da, onuň te­le­ke­çi­li­gi ös­dür­me­gi, da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýum­la­ry­ny iş­jeň çek­me­gi, ho­ja­ly­gy do­lan­dyr­ma­gyň tä­ze gör­nüş­le­ri­niň we usul­la­ry­ny ne­ti­je­li or­naş­dyr­ma­gy bi­len bag­ly bo­lup dur­ýar. Ýan­gyç-ener­ge­ti­ka top­lu­my­nyň we beý­le­ki mö­hüm pu­dak­la­ryň, dok­ma we hi­mi­ýa se­na­ga­ty­nyň, gur­lu­şyk pu­da­gy­nyň, oba ho­ja­ly­gy­nyň, mah­la­sy, äh­li pu­dak­la­ryň işi­niň kä­mil­leş­me­gi bi­len berk bag­ly­dyr. 

«Hal­kyň Ar­ka­dag­ly za­ma­na­sy» ýy­lyn­da ýur­du­myz­da giň möç­ber­li yk­dy­sa­dy öz­gert­me­ler amal edil­ýär. Pu­dak­la­ry saz­la­şyk­ly ös­dür­mä­ge, çig mal ön­dür­mek­den taý­ýar ha­ryt­la­ry ön­dür­mä­ge döw­let de­re­je­sin­de aý­ra­tyn äh­mi­ýet be­ril­ýär. Ýur­du­my­zyň äh­li se­bit­le­rin­de yk­dy­sa­dy-dur­muş mak­sat­ly des­ga­la­ryň gur­lup ula­nyl­ma­ga be­ril­me­gi­ne aý­ra­tyn äh­mi­ýet be­ril­ýär. 

«Hal­kyň Ar­ka­dag­ly za­ma­na­sy» ýy­ly­ny da­ba­ra­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len ne­ti­je­li iş­le­re giň ge­rim be­ril­ýär. Go­laý­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň gat­naş­ma­gyn­da gö­zel paý­tag­ty­my­zyň Büz­me­ýin et­ra­byn­da gur­lan Ener­ge­ti­ka en­jam­la­ry­ny abat­la­ýyş we hyz­mat ediş mer­ke­zi­niň açy­lyş da­ba­ra­sy-da şu ýy­ly­my­zyň ta­ry­hy wa­ka­la­ry­nyň üs­tü­ni ýe­tir­di. Dün­ýä­niň öň­de­ba­ry­jy en­jam­la­ry bi­len üp­jün edi­len tä­ze des­ga­nyň ula­nyl­ma­ga be­ril­me­gi mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti di­wer­si­fi­ka­si­ýa ýo­ly bi­len ös­dür­mek­de hem-de se­na­gat­laş­dyr­mak­da, onuň äh­li pu­dak­la­ry­nyň mad­dy-en­jam­la­ýyn bin­ýa­dy­ny pug­ta­lan­dyr­mak­da mö­hüm ädim bol­dy. Şo­nuň ýa­ly-da, ener­ge­ti­ka pu­da­gy­ny top­lum­la­ýyn döw­re­bap­laş­dyr­mak­da, in­no­wa­sion teh­no­lo­gi­ýa­la­ry giň­den or­naş­dyr­mak­da äh­mi­ýe­ti bi­çak uly bol­dy. 

Hä­zir­ki wagt­da hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da ener­ge­ti­ka se­na­ga­ty pu­da­gy­ny yzy­gi­der­li ös­dür­mä­ge döw­let de­re­je­sin­de aý­ra­tyn äh­mi­ýet be­ril­ýär. Bu pu­dak ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy stra­te­gi­ýa­sy­nyň mö­hüm ugur­la­ry­nyň bi­ri­dir. Mä­lim bol­şy ýa­ly, soň­ky ýyl­lar­da we­la­ýat­la­ry­myz­da tä­ze, döw­re­bap elekt­rik stan­si­ýa­la­ry­nyň bir­nä­çe­si gur­lup ula­nyl­ma­ga be­ril­di. Şo­nuň ýa­ly-da, pu­dak­da en­çe­me iri tas­la­ma­la­ryň bir­nä­çe­si dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Şeý­le hem ýur­du­my­zyň içer­ki ener­ge­ti­ka hal­ka­sy­nyň hem-de Türk­me­nis­tan — Ow­ga­nys­tan — Pa­kis­tan elekt­rik ge­çi­ri­ji ul­ga­my­nyň gur­lu­şy­gy­nyň do­wam ed­ýän­di­gi­ni bel­le­mek has-da buý­sanç­ly­dyr. 

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­sy bi­len bat­ly dep­gin­ler­de al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­riň ne­ti­je­sin­de ýur­du­my­zyň ener­ge­ti­ka kuw­wa­ty­ny ös­dür­mä­ge giň müm­kin­çi­lik dö­re­dil­ýär. Bu gur­lan Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň gel­jek­de hem di­ňe öz ýur­du­my­zyň ener­gi­ýa üp­jün­çi­li­gi­ni go­wu­lan­dyr­mak bi­len çäk­len­män, eý­sem, eks­port ugur­la­ry­ny kö­pelt­mä­ge-de ýar­dam ber­jek­di­gi­ni bel­le­mek aý­ra­tyn buý­sanç­ly­dyr. 

Yl­myň öň­de­ba­ry­jy ga­za­nan­la­ry­nyň esa­syn­da gur­lan bu tä­ze des­ga tu­tuş Mer­ke­zi Azi­ýa­da bu ugur­da­ky uly des­ga ha­sap­lan­ýar. Dün­ýä de­re­je­sin­de gu­rul­ýan şeý­le döw­re­bap des­ga­la­ryň ha­ta­ry­nyň ýyl­sa­ýyn art­ma­gy ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­nyň yzy­gi­der­li pug­ta­lan­ma­gy­na ýar­dam ber­ýär. «Hal­kyň Ar­ka­dag­ly za­ma­na­sy» ýy­ly­nyň şan­ly wa­ka­la­ry hal­ky­myz­da uly buý­sanç dö­red­ýär. 

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de dö­re­di­ji­lik­li zäh­met ýur­du­my­zy yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň bin­ýa­dy bo­lup hyz­mat ed­ýär. Hä­zir­ki wagt­da döw­le­ti­mi­zi dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­mek­de ga­za­nyl­ýan üs­tün­lik­ler je­bis hal­ky­my­zyň çek­ýän ha­lal zäh­me­ti bi­len bag­ly­dyr. Bu asyl­ly ýö­rel­ge ulu­dan-ki­çi hem­me­le­riň kal­by­ny gur­şap al­ýar. Bu bag­ty­ýar za­ma­na di­ňe bir be­ýik ösüş­le­ri bi­len däl, eý­sem, hal­ky­myz ha­kyn­da­ky ala­da­nyň, be­ýik iş­le­riň dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän za­ma­na­sy hök­mün­de buý­san­dy­ry­jy­dyr. Biz mu­ny üs­tün­lik­li dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän be­ýik iş­le­riň, mö­hüm öz­gert­me­le­riň anyk my­sa­lyn­dan aý­dyň göz ýe­tir­ýä­ris. Bu bi­ti­ril­ýän iş­ler eş­ret­li döw­rü­mi­zi aýan edip, ösüş­ler­den-ösüş­le­re, be­lent sep­git­le­re ta­rap öňe bar­ýan ýur­du­my­zyň şöh­ra­ty­ny dün­ýä ýaý­ýar. 

Hä­zir­ki wagt­da dur­nuk­ly ösü­şi ga­zan­mak hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň alyp bar­ýan sy­ýa­sa­ty­nyň mö­hüm ugur­la­ry­nyň bi­ri bo­lup dur­ýar. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň dur­mu­şa ge­çir­ýän il-ýurt bäh­bit­li mak­sat­na­ma­la­ryn­da hal­kyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri­ni go­wu­lan­dyr­mak bi­len bag­ly be­lent we­zi­pe­ler oňyn çö­zül­ýär. Türk­me­nis­tan hä­zir­ki wagt­da dün­ýäniň ösü­şi­ne ön­jeý­li go­şant goş­ýar. 

Bu gün­ki gün­de yk­dy­sa­dy taý­dan gül­läp ös­ýän döw­le­ti­miz­de be­lent mak­sat­na­ma­lar üs­tün­lik­li ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýär. Yk­dy­sa­dy-dur­muş we önüm­çi­lik mak­sat­ly bi­na­la­ryň ha­ta­ry bar­ha art­ýar. Äh­li ugur­lar bo­ýun­ça dün­ýä ül­ňü­le­ri­ne la­ýyk gel­ýän bi­na­lar top­lum­la­ry eziz Di­ýa­ry­my­zyň gör­kü­ne görk goş­ýar. Döw­le­ti­miz­de ila­ty­my­zyň bag­ty­ýar dur­mu­şy­ny üp­jün et­mä­ge gö­nük­di­ri­len be­lent mak­sat­lar my­rat tap­ýar.  

Ýü­rek joş­du­ry­jy be­lent sep­git­ler mu­kad­des Ga­raş­syz­ly­gy­my­zyň şan­ly 31 ýyl­lyk to­ýu­na bar­ýan il­deş­le­ri­mi­ziň gö­wün gu­şu­ny ga­nat­lan­dyr­ýar. Bu be­ýik iş­ler bol­sa döw­le­ti­mi­zi yk­dy­sa­dy taý­dan gül­le­dip ös­dür­ýän hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň be­lent mak­sat­la­ry­nyň dur­mu­şa or­naş­ýan­dy­gy­nyň aý­dyň be­ýa­ny­dyr. 

Bag­ty ÖDE­GU­LY­ÝE­WA,

«Mu­gal­lym­lar ga­ze­ti».

Türkmenistanyň at gazanan arhitektory Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy we taýsyz tagallalary bilen gurluşygy amala aşyrylýan Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkezi Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwrüniň ösen ýaşaýyş keşbini kemala getirýän kuwwatly şähergurluşyk taslamasydyr. Ol hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda döredijilikli dowam etdirilýär.  

Hormatly Arkadagymyz ýurdumyza ýolbaşçylyk eden döwründe bu baradaky oý-pikirlerini yzygiderli beýan etdi we 2018-nji ýylyň 31-nji oktýabrynda Gökdepe etrabyna iş saparyny amala aşyryp, welaýatyň bu ýerde gurulmagy göz öňünde tutulýan dolandyryş merkeziniň binagärlik-gurluşyk taslamalary bilen ýörite tanyşdy. Ýeri gelende bellesek, 2019-njy ýylyň 4-nji martynda «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» bellenen wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek, sebitleri durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek, ilatymyzyň ýaşaýyş derejesini has-da ýokarlandyrmak maksady bilen, «Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkezini gurmak hakynda» Karara gol çekildi. Şol ýylyň 10-njy aprelinde Gökdepe etrabynyň çäginde täze nusgadaky bu merkezi şäheriň düýbi tutuldy. Soňra Türkmenistanyň Prezidenti 2019-njy ýylyň 23-nji awgustynda, şol ýylyň 8-nji hem 25-nji noýabrynda, 2020-nji ýylyň 15-nji maýynda, 2022-nji ýylyň 13-nji we 18-nji ýanwarynda we 9-njy aprelinde bu şähergurluşyk taslamasyny üstünlikli amala aşyrmak maksady bilen, ýene-de birnäçe Kararlara gol çekdi. 

Bu ýerde gurulýan her bir binadyr desga sanly serişdeler bilen üpjün edilýär. Taslama üçin döwlet tarapyndan 1,5 milliard amerikan dollaryna golaý möçberde maliýe serişdeleri goýberildi. Işleriň öz wagtynda sazlaşykly alnyp barylmagy üçin Döwlet komiteti we täze şäheriň häkimligi hem döredildi. 

Döwlet Baştutanymyzyň tabşyrmagy boýunça Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy, Hormatly il ýaşulusy Gahryman Arkadagymyz bu ýere yzygiderli iş saparyny amala aşyryp, gurluşyk işleriniň alnyp barlyşy bilen ýerinde tanyşýar. Binalaryň we desgalaryň ýerleşdirilişi, olaryň gurluşyk ylmynyň iň täze gazananlary bilen milli binagärlik ýörelgelerimiziň sazlaşykda utgaşdyrylyp bina edilişi hem-de bezelişi, ýerli çig mallardan öndürilýän gurluşyk serişdelerini ulanmak we bu ýeriň tebigy landşaftyny bozman, ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek boýunça gymmatly maslahatlaryny berýär.  

Ýokarda agzalyp geçilen Kararlar bilen tassyklanan taslama laýyklykda, täze welaýat merkezinde 1002 gektara barabar ýerde Ahal welaýatynyň häkimliginiň, jemgyýetçilik guramalarynyň, medeniýet, harby we hukuk goraýjy edaralarynyň, maliýe we ykdysadyýet toplumlarynyň, «Türkmenistan», «Halkbank» we «Senagat» paýdarlar täjirçilik banklarynyň hem-de «Daýhanbank» Döwlet täjirçilik bankynyň welaýat şahamçalarynyň edara binalary gurlar. Welaýat boýunça oba hojalyk, gurluşyk, energetika we jemagat hojalygy, ulag we kommunikasiýa, söwda toplumlarynyň, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň, saglygy goraýyş, arhiw müdirlikleriniň iň häzirki zaman edara binalary-da göz öňünde tutulýar. 

Nusgalyk şäherde Ruhyýet köşgi, kitaphana, Bagt köşgi, drama teatry, muzeý, «Ahal» monumenti, myhmanhana, söwda we dynç alyş merkezi, Döwlet baýdagynyň sütüni, Saglyk öýi, köpugurly sport toplumy we merkezi, stadion, döwlet sirki ýaly medeni-durmuş düzümleri hem-de her biri 320 orunlyk 10 sany çagalar bagynyň köşgi-eýwan binalary, hersi 720 okuwça niýetlenen 19 sany orta mekdep, başlangyç we orta hünär mekdebi, iki sungat mekdebi, şeýle hem Halkara atçylyk ýokary okuw mekdebi we Atçylyk ylmy-önümçilik müdirliginiň edara binasy ýaly ylym-bilim we köpçülik üçin ojaklar hem dörediler.  

Edara binasyny, açyk awtoduralgalaryň 2-sini, dynç alyş basdyrmalarynyň 8-sini, dynç alyş seýilgähleriniň 4-sini, çagalar oýun meýdançalarynyň 10-syny, çagalar sagaldyş merkezini, 150 we 100 orunlyk çagalar baglaryny, welosiped we ylgaw ýodalaryny, ýapyk awtoduralgany, tehniki binany we suw howdanlaryny özüne birleşdirýän çagalar merkezi şäheriň iň täsin künjekleriniň biri bolar. 

Ajaýyp şäheriň tarp ýerde döredilýändigi sebäpli agyz we lagym suwlaryny arassalaýjy desgalar, welaýat merkezine barýan hem-de içerki agyz suw, suwaryş, lagym we ýagyn suwlaryny geçiriji ulgamlar hem ilkinji gezek gurulýar.  

Welaýat merkezine barýan ýollar we bu ýeriň içerki ýollarynyň daşarky eltiji we içerki elektrik ulgamlarynyň, hususan-da, «PS 110/35/10 kwt» hem-de «PS 110/10 kwt» elektrik beketleriniň, şäheriň daşarky we içerki gaz ulgamlarynyň gurluşygy-da täzeçe amala aşyrylar. 

Gahryman Arkadagymyzyň tabşyrygy boýunça Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň halypa mugallymlarynyň ýolbaşçylygynda zehinli talyp ýaşlar agzalyp geçilen taslamalary işläp taýýarlamaga gatnaşdylar. Gurulýan binalaryň, desgalaryň gurluşygynda bolşy ýaly, bezeg işlerinde, şol sanda ýanaşyk ýerleriniň abadanlaşdyrylmagynda häzirki zamanyň ösen tejribesiniň hem-de ylmyň gazananlarynyň işjeň ulanylmagyna aýratyn üns berilýär. Welaýat häkimliginiň öňündäki meýdançada oturdylýan, beýikligi 40 metr bolan «Ahal» monumentiniň gurluşygy munuň aýdyň mysalydyr. Bu taslama institutymyzyň binagärlik kafedrasynyň mugallymlary tarapyndan işlenip düzüldi. Mundan başga-da, ýerasty geçelgelerde, yşyklandyryş ulgamlarynda we duralgalarda ornaşdyrmak üçin kiçi göwrümli binagärlik taslamalarynyň onlarça görnüşiniň şekil taslamalary taýýarlandy. 

Talyplar şäheriň gurluşygyna başlanan ilkinji günlerde bu ýerde geodeziýa-ýer işleri amala aşyrylýan wagty tejribelikleri hem geçip başladylar. Göçme sapaklarda gurluşyk-gurnama işleriniň tehnologiýasy, ulanylýan gurluşyk serişdeleri, agyz we lagym suwlaryny arassalaýjy desgalaryň, welaýat merkezine barýan hem-de içerki agyz suw, suwaryş, lagym we ýagyn suwlaryny geçiriji ulgamlaryň gurluşygy bilen yzygiderli tanyşýarlar. Göçme sapaklar, tanyşdyryş we okuw tejribelikleri bu ugurda bilim alýan talyplar üçin örän gyzykly hem netijeli bolýar. Ýaşlar toplan tejribeleri boýunça ylmy-amaly maslahatlarda, teleradioýaýlymlarda çykyş edýärler. Ýokary okuw mekdebini üstünlikli tamamlan ýaşlaryň birnäçesi eýýäm bu ýerde alnyp barylýan gurluşyklarda mynasyp hünärmen derejesinde zähmet çekýär. 

Ahalyň edara ediş merkeziniň taslamasynda şäheri we bütin sebiti dolandyryş-çäk birligi bilen bilelikde ösdürmegiň ulgamyny emele getirýän innowasion düzüm böleginiň binýadynyň goýlandygy, ertiriň nurana şäherini gurmak üçin geljekde durmuşyň nähili boljakdygy baradaky meseleleriň hem anyk öwrenilendigi düýpli many-mazmuna eýedir. Häzirki wagtda bu ýerde Türkmenistanyň Gurluşyk we binagärlik ministrligi 5 gatly 30 we 40 öýli ýaşaýyş jaýlarynyň 45-siniň, 7 gatly 28 we 56 öýli jaýlaryň 22-siniň, Ahal welaýatynyň häkimligi 5 gatly 30 we 40 öýli ýaşaýyş jaýlarynyň 46-synyň, 7 gatly 42 öýli jaýlaryň 64-siniň, 9 gatly 54 öýli jaýlaryň hem 30-synyň gurluşygyny alyp barýar. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň kärhanalary 7 gatly 42 öýli ýaşaýyş jaýlarynyň 24-sini, 9 gatly 54 öýli jaýlaryň 24-sini, 2 gatly 2 öýli ýaşaýyş jaýlarynyň 84-sini, 5 gatly 30 öýli jaýlaryň 30-syny, 5 gatly 40 öýli jaýlaryň hem 15-sini gurýar. Bu ýerde jemi 12 müň 384 sany hojalyga niýetlenen jaýlaryň 384-si gurulýar. 

Şähere barýan esasy şaýola 10 metr aralygy çarpaýa galyp, pellehanadan 4,19 sekuntda geçmegi başaran we Ginnesiň Bütindünýä rekordlar kitabyna giren meşhur Akhanyň adynyň dakylmagy, aýlawly ýerde onuň belent heýkeliniň dikilmegi halkymyzy diýseň buýsandyrýar. Bu desgalar golaýda ýerleşen Halkara atçylyk toplumy bilen bilelikde, tutuş ulgamy emele getirýär. Bu bolsa, öz gezeginde, pudagy täze, dünýä derejesine çykarmaga, ýurdumyzyň abraý-mertebesini has-da belende götermäge mümkinçilik berer. 

Hormatly Prezidentimiziň yhlasy bilen ýakyn geljekde halkyň hyzmatyna berilmegi meýilleşdirilýän täze nusgadaky şäher mähriban Watanymyzyň ak şäherleriniň üstüni ýetirip, bagtyýarlygyň, abadançylygyň, gülläp ösüşiň nyşanyna öwrüler.  

Garaşsyz Watanymyzda il-ýurt bähbitli binalardyr desgalary, obalardyr şäherleri gurduran mähriban Arkadagymyzyň jany sag, belent başy aman bolsun! Peder ýoluny mynasyp dowam etdirip, ýurdumyzy rowaçlandyrýan Arkadagly Serdarymyzyň tutumly işleri mydama rowaçlyklara beslensin! 

Parahat ORAZOW,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň rektory, tehniki ylymlaryň kandidaty.

Aşgabat şäheriniň Büzmeýin etrabynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda Energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň açylyş dabarasy boldy. 

Şowhunly el çarpyşmalar astynda döwlet Baştutanymyz toý bagyny kesip, täze merkeziň enjamlaşdyrylyşy, bu ýerde alnyp baryljak işler bilen tanyşdy. 

 Desganyň tutýan meýdany 3 gektara deň bolup, merkez ýolbaşçylar we hünärmenler üçin iş otaglaryny, mejlisler otagyny, synp otaglaryny, arhiwi, lukmançylyk otagyny, aşhanany, naharhanany öz içine alýan dolandyryş binasyndan, ammar binasyndan, abatlaýyş we dikeldiş sehinden, abatlaýyş ussahanasyndan, himiki arassalaýyş sehinden, tehniki we kömekçi binadan ybaratdyr. 

«Çalyk Enerji Sanayi we Ticaret A.Ş.» kompaniýasy tarapyndan gurlan bu merkez ýöriteleşen ugry boýunça Merkezi Aziýadaky ilkinji desgadyr. Merkezde «General Electric» kompaniýasynyň energetika enjamlaryna tehniki hyzmat işleri geçiriler. Bu ýerde abatlaýyş işlerini ýerine ýetirmek üçin 55 sany ýöriteleşdirilen döwrebap enjamlar gurnaldy. 

  Dabaranyň dowamynda hormatly Prezidentimiz çykyş edip, täze merkeziň mümkinçilikleri dogrusynda belläp geçdi. Şeýle-de dabarada daşary ýurt kompaniýalarynyň wekillerine söz berildi. Olar öz çykyşlarynda täze merkeziň dünýädäki şeýle desgalara bildirilýän talaplara doly laýyk gelýändigini belläp, degişli güwänamalary gowşurdylar.  

«Türkmenistan»