DEPGINLI ÖNÜMÇILIK GAZANYLÝAR

“Ak altynyň” tapylgysyz baýlykdygyna Garaşsyzlyk ýyllarynda durmuşa geçirilen tutumly işleriň netijesinde doly göz ýetirdik. Ýurdumyzda gymmatly çig mal bolan pagtadan ýokary hilli ýüplük, ondan dünýä bazarlarynda bäsleşige ukyply taýýar önümleriň öndürilmegi milli ykdysadyýetimiziň ýeňişli gadamydyr. Ýokary hilli taýýar önümi öndürmek gözbaşyny pagta arassalaýjy kärhanalaryň durnukly işinden alýar. Şeýle möhüm işe goşant goşmakda welaýatymyzdaky pagta arassalaýjy kärhanalary ýokary netijeleri gazanýarlar.

Garagum pagta arassalaýjy kärhanamyz hem şolaryň biri. Bu ýerde ýetişdirilen bol pagta hasylyny gaýtadan işlemekde uly işler bitirilýär. Kärhanamyzyň hünärmenleridir işçileri üstümizdäki Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň “ak altyn” hasylyny gaýtadan işlemekde tutanýerli zähmet çekýärler. Kärhanada pagtany guradyjy we arassalaýjy, byçgy, oklaw hem-de mehaniki-bejeriş sehleri hereket edip, olarda önümçilik ýokary depginde alnyp barylýar. Sehlerde önümçilik kuwwatlyklaryndan netijeli peýdalanylyp, tehnologiki düzgünleriň gyşarnyksyz berjaý edilmegi gazanylýar. Tehniki howpsuzlygyň hem-de zähmeti goramagyň kadalarynyň berk berjaý edilmegine hemişe uly üns berilýär. Bu bolsa, howpsuz zähmetiň üpjün edilmegi bilen bagly meseledir.

Halypa-şägirtlik ýörelgesiniň ýol alýan ýerinde işem depginli barýar. Baý iş tejribeli halypalaryň ýörelgesine eýerýän ýaş işçileriň bilelikdäki tagallalary ýokary görkezijileriň gazanylmagyna getirýär. Kärhanamyzda häzire çenli 7866 tonnadan gowrak “ak altyn” gaýtadan işlenildi. Kärhanamyzyň zähmetsöýer adamlary şanly ýylymyzy zähmet üstünlikleri bilen jemlemek ugrunda tutanýerli zähmet çekýärler. Kärhanamyzyň öndürýän önümleri bolsa, ýurdumyzyň dokma senagatyny gymmatly çig mal bilen üpjün edip, durnukly ösüşe saldamly goşant bolýar.

Kerwen ZYRRYÝEW.

Garagum pagta arassalaýjy kärhanasynyň tehniki howpsuzlyk we zähmeti goramak boýunça baş hünärmeni, Türkmenistanyň Mejlisiniň deputaty.

DURNUKLY ÖSÜŞIŇ KEPILI

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwri Garaşsyz döwletimizi ykdysady taýdan durnukly ösdürmegiň zamanasy bolýar. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň alyp barýan ykdysady syýasaty ýurdumyzyň önümçilik kuwwatlyklaryna häzirki zaman tehnologiýalaryň, innowasiýalaryň giňden ornaşdyrylmagyna badalga berdi. Ýurdumyzda ykdysady ösüşleriň ýokarlanmagynda sanly ykdysadyýete giň gerim berilmegem uly ähmiýete eýe bolýar.

Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň kabul edilmegi kämil ulgamyň ornaşdyrylmagynda aýgytly ädim boldy. Ýurdumyzyň milli ykdysadyýetiniň sanlylaşdyrylmagy bilen sanly hyzmatlardan — elektron maglumat ulgamlaryndan, maglumat-telekommunikasiýa toplaryndan we elektron amallaryndan netijeli peýdalanylmagyna ýol açyldy. Ýurdumyzda ykdysady we wagt tygşytlylygyny gazanmakda täze mümkinçilikler peýda boldy. Sanly ykdysadyýetiň bilim ulgamyndaky bähbitli taraplar ýylsaýyn ýokarlanýar. Bu ugurda kämil ulgamdan ýerlikli peýdalanylmagy ýaş hünärmenleri ýetişdirmekde ýokary netijeleriň gazanylmagyna amatly mümkinçilikleri döredýär.

Muňa biz institutymyzyň durmuşynda doly göz ýetirip, öňdebaryjy ulgamyň mümkinçiliklerinden ýerlikli peýdalanýarys. Öňdebaryjy ulgam talyplara hünär öwretmekde biz, mugallymlara has amatly şertleri döredýär.

Ýakup ALLAMYRADOW.

TDEI-niň mugallymy.

DÖWRÜŇ TALABY ÝOKARLANÝAR

Soňky ýyllarda ýurdumyzyň öňdebaryjy senagat pudagy bolan elektroenergetika pudagynyň önümçilik kuwwaty täze tehnologiýalaryň, innowasiýalaryň hasabyna ýokarlandyrylýar. Muňa Mary DES-iniň senagat zolagynda işe girizilen häzirki zaman tehnologiýaly döwrebap elektrik stansiýalaryny mysal getirmek bolar. Döwrebap, çylşyrymly önümçiligi dolandyrýan energetiklere bildirilýän talabyň täze derejelere çykýandygam hakykatdyr. Bu ýagdaý institutymyzyň mugallymlarynyň çekýän zähmetine-de özüniň täsirini ýetirýär.

Häzirki wagtda ýokary okuw mekdebimizde bilim alyp, hünär öwrenýän ýaşlar geljekde ýurdumyzyň çar künjeginde hereket edýän kämil tehnologiýaly elektrik stansiýalarynyň önümçiligini dolandyrmaly hünärmenler. Munuň özi biz, mugallymlar bilen birlikde, talyp ýaşlarymyza-da ýokary talaby öňe çykarýar. Institutymyzda döredilen şertler talyplaryň saýlan ugurlary boýunça teoriýada düýpli bilim almaklaryna mümkinçilik berýär. Mary DES-iniň senagat zolagyndaky önümçilik kuwwatlyklarynda bolsa, geljekki energetikleriň tejribe okuwyny geçmekleri ýokary taýýarlykly hünärmenler bolup ýetişmeklerinde uly ähmiýete eýe bolýar. Haçan-da, şu iki usul sazlaşykly utgaşanda, işine ökde, ýaş energetikleri taýýarlamakdaky tagallalar ýerine düşýär.

Begenç ATAJANOW.

TDEI-niň mugallymy.

Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow:
— Berkarar döwletimiziň milli ykdysadyýetini dünýä ölçeglerine laýyklykda döwrebaplaşdyrmakda, täze tehnologiýalary, innowasiýalary we ylmyň iň soňky gazananlaryny ornaşdyrmakda halkara hyzmatdaşlygyň ähmiýeti örän uludyr.

28-nji noýabrda paýtagtymyzda ýerleşýän Söwda-senagat edarasynyň sergiler zalynda azyk önümçiliginiň döwrebap tehnologiýalarynyň «Agro-Pak Türkmenistan — 2023» atly halkara sergisi öz işine başlady.

Serginiň açylyş dabarasyna Hökümet agzalary, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, daşary ýurtlaryň Türkmenistandaky diplomatik wekilhanalarynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň we köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýolbaşçylarydyr wekilleri gatnaşdylar. Bagşy-sazandalaryň ýerine ýetirmeginde ýaňlanan aýdym-sazly çykyşlar giň gerimli çärä aýratyn öwüşgin çaýdy. Olarda ýaş skripkaçylar öz zehinlerini görkezip, ýurdumyzyň meşhur tans toparlary çykyşlary ýerine ýetirdiler. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň halkara sergä gatnaşyjylara iberen Gutlagy uly üns bilen diňlenildi.Şu gezekki gözden geçiriliş oba hojalyk pudagynda diňe bir ýurdumyzyň gazanan üstünliklerini beýan etmek bilen çäklenmän, eýsem, bu pudakda işjeň orun eýeleýän işewür düzümleriň ägirt uly mümkinçiliklerini hem görkezdi. Ýurdumyzyň Oba hojalyk, Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrlikleri bilen bir hatarda, Azerbaýjandan, Eýrandan, Germaniýadan, Moldowadan, Niderlandlardan, Russiýadan, Türkiýeden we Özbegistandan gatnaşyjylar halkara sergide öz diwarlyklaryny ýaýbaňlandyrdylar. Olarda innowasion tehnologiýalara we nou-haulara üns çekildi. Damjalaýyn suwaryş ulgamlary, ekinleri goramak üçin mineral dökünler, tohumlaryň we önümleri gaplamagyň, olary belgilemegiň dürli görnüşleri bilen tanyşdyrýan daşary ýurtly işewürleriň diwarlyklary aýratyn gyzyklanma döretdi. Serginiň bir bölümi daşary ýurtly önüm öndürijileriň konditer önümlerine, azyk goşundylaryna we tagam berijilerine bagyşlanypdyr. Şolaryň hatarynda «Baraka», «Shirin Asal», «Dolkem», «Beyza gida» ýaly kompaniýalar bar. Serginiň diwarlyklarynda döwletimiz tarapyndan Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalaryna bölünip berlen ekerançylyk ýerlerinde hem-de ýyladyşhana hojalyklarynda ösdürilip ýetişdirilen miwe, gök-bakja önümleriniň, şeýle hem hususy önüm öndürijileriň dürli görnüşli harytlarynyň köpsanlysy görkezildi. «Hasar», «Täze aý», «Mekan», «Kilwan», «Bars», «Altyn şöhle» ýaly hususy kärhanalaryň we hojalyk jemgyýetleriniň diwarlyklarynda süýji-köke önümleri, şeýle-de baýramçylyk bezegindäki çörek we çörek önümleriniň dürli görnüşleri ýerleşdirilipdir.

Umuman, şu gezekki sergi ýurdumyzy mundan beýläk-de okgunly ösdürmäge, ykdysady kuwwatyny artdyrmaga, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da gowulandyrylmagyna gönükdirilen işlerde uly üstünlikleri gazanmaga täze itergi berjek möhüm ädimleriň birine öwrüldi.

«Aşgabat».

(Publisistik ýol ýazgylary)

Heňňamlaryň gujagyna girseň, taryhyň saralan sahypalaryny dörseň, iň bärkisi, adamzat ösüşiniň soňky ýeten menzilleri hakda oýlansaň, «ýol» diýlen düşünjäniň özi ýaly uzyn hem giňdigi ap-aýdyň bolýar duruberýär.

Hany, ýada salyp görüň! «Ýodany yzarlasaň, ýola elter, ýoly yzarlasaň — ile», «Ýoly abadyň — ili abat», «Ýoluň ak bolsun, ýoldaşyň — Hak!», «Ýol baran ýere bagt barar»... garaz, sanasaň, nakyl-tymsal kändir. Ýene bir oýlanyň! Çopan ýodasy, awçy ýodasy, pyýada ýoly, araba ýoly, düýe ýoly, bazar ýoly, maşyn ýoly, kerwen ýoly... Garaz, ýol-ýoda kän. Hemmesem bir-biri bilen sepleşikli.

Ýadymda. Mundan iki-üç ýyl ozal Garagumuň içinde döwrümiziň döreden gudratyna — Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň gurluşygyna baramda, bir düşlegde gabat gelen ýaşuly çopan şeýle diýipdi: «Bu gurbany gitdigim sary çägeleriň arasyndaky ýol-ýodanyň uzynlygy, lap etmäýin weli, Garagumuň özündenem giňdir». Munuň çyndygyna jedel ýok.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe bolsa Türkmenistan Garagumuň gujagyndaky iň uzyn, iň giň, iň döwrebap ýoly — Aşgabat — Türkmenabat awtobanyny gurýar.

Muny gör-le! Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň güýzüniň ahyrky günleriniň birinde, heniz daň ujy gyzarmanka, bu taryhy tutumyň zähmet mukamynyň ýaňlanýan ýerine tarap ýola düşjek mahalym, birden Garagum hakdaky oýlanma-pikirler beýnä dolup gitdi.

Garagum! Gözüňe söweýin, tyllaýy çägeli depeleri çöküp oturan bugra düýelere çalym edýän, ak takyrlary «tükenmez» diýdirýän, tüweleýden ýüwrük jeren-keýik gezýän alaňlary, gollary haýrana goýýan, depesinde nagmasyndan doýup bolmaýan torgaý guşlar saýraýan, baýyrlaç çulba-gyrlary gözellikden doly Garagum!

Ýer togalagynda çöl az däl. 700 million gektar meýdany tutýan Sahara çöli, şondan o diýen daş bolmadyk ýerde 193,4 million gektara ýaýylyp gidýän Liwiýa çöli, Afrika yklymynyň gujagynda 124 million gektary eýeläp ýatan Nibiýa çöli, Aziýa yklymyndaky iň uly, 105 million gektarlyk Gobi çöli... garaz, sanap oturmaly.

Parallel boýunça 800 kilometre, meridian boýunça 450 kilometre uzalyp, 35 million gektara ýaýylyp gidýän Garagum bolsa çöl däl-de, hakyt goýny hazynaly, gözel sähradyr. Seýdi şahyryň aýdyşy ýaly, pasly-baharlarda Garaguma seýil-seýrana çyksaň, jenneti-eremiň gapysyndan giren ýalydyr. Ýylyň ähli paslynda-da bu sähra ajap. Ol Aziýa yklymynda ululygy boýunça Gobi hem-de Rib-el-Hali çölünden soň 3-nji ýerde durýar.

Göz öňüne getirip görüň! Demirgazygy Sarygamyş çöketliginden gaýdyp, günortada Köpetdagyň belent gerişlerine, günorta-gündogarda bolsa Garabil, Bathyz belentliklerine ýetýän, günorta-günbatarda Balkan daglarynyň eteklerini syryp gidýän, gündogarda Amyderýanyň mele tolkunlaryna ýuwlup, uzap gidişine çal Hazaryň gomlary bilen gujaklaşýan Garagum giň, geň-enaýy, asty-üsti genji-känli mekan.

Garagumuň içinde 300 çemesi ululy-kiçili obalar bar.

Garagumuň aşagy, alymlaryň aýtmagyna görä, çaýkanyp ýatan süýji suwly linza-gatlaklardan doly. Aýdylyşyna görä, Garagumda 20 müň çemesi guýy bolup, olaryň onlarçasy «ýyldyz guýy» diýilýänden. Çölleri öwreniji, belli akademik W.N.Kunin tutuş Ýer ýüzüniň çöllerinde iň çuň guýularyň Garagumdadygyny anyk deliller bilen aýdýar. «Bu täsin çölüň içinde çuňlugy 270 metre ýetýän guýy bar, ol nädip gazylypdyr, bu haýran galdyryjy inženerçilik çözgüdi diňe çarwalaryň özüne mälim bolan syrdyr» diýip, alym ýazýar.

Atakama çölüne ýylda ýeke damja ygalyň ýagmaýandygyny, Saharanyň guraklykdan ýaňa ýalaňaç ýatandygyny ýada salyp göräýmeli.

Garagumuň taryhda «Baky güneş ýurdy» diýlen ady bar. 1 inedördül santimetr ýere ýylda 160 müň içki kaloriýa ýylylyk düşýär. Bu san öňki Soýuzyň Ýewropa böleginde 95 müňden geçmeýär.

Ylymda «Çöl — bu ýylda ygalyň 100 millimetrden az düşýän, ota-çöpe çüpre künjegidir» diýlen düşündiriş bar. Ýöne Hydyr gezen Garagumumyza ýylda 130 — 200 millimetr möçberräkde ygal düşýär. Bu san Garagumuň dünýädäki şeýle çölleriň arasynda iň bol örüli, gujagy kakly-kölli sähradygyny aňladýar.

Garagumuň ýaýylyp ýatan meýdany 35 million gektardan gowrak. Bu sähranyň ýylylyk möçberi tropiklerden pes däl, ýöne suw gytrak. Bu ýetmezçiligi bolsa indi Garagumuň gujagynda gurlan Türkmen köli belli bir derejede aradan aýrar.

Gumda 3 million gektara golaý takyr bar. Dünýäniň özüne meňzeş beýleki çöllerine seredeniňde, Garagum ösümlik dünýäsine juda baýdyr. Onuň sähra-düzlerinde, depedir gollarynda ösümlikleriň 1 müňden gowrak görnüşiniň bardygy ylmy taýdan subut edilen. Olar 3 gatlaga (ýarusa) bölünýärler:

Birinjisine sazak, çerkez ýaly uly-gabaraly ösümlikler girýär;

Ikinjisine gandym, ýylgyn, ýowşan, çogan boýalyç, selin ýaly ösümlikler degişli;

Üçünjisine bolsa biraýlyk we köpýyllyk otlar girýär.

Garagumuň iň owadan, iň syrdam ösümligi, görene «çölüň akderegi» diýdirýän sözeniň boýy 5 — 8 metre ýetip, köki çägäniň asty bilen 16 — 18 metre çenli uzap gidýär.

Garagumuň ümmülmez giňişliginde guşlaryň 220-den gowrak görnüşi duşýar. Şolaryň 60 görnüşi bu owadan hem iýmite bol sähranyň hemişelik eýeleri hökmünde höwürtgeläp, galanlary bolsa pasla laýyk uçup geçýärler.

Ylmy dilde «çöller zonasy» diýlip atlandyrylýan giňişlikde Ýer ýüzüniň esasy suwarymly ekerançylyk meýdanlary ýerleşýär.

Çöl we ýarym çöllük hasaplanýan ýerlerde bolsa dünýä ýüzündäki mallaryň ýarysyndan gowragy sonarlaýar. Takyk aýdylanda, goýunlaryň 30 göterim, geçileriň 70 göterim çemesisi şol ýerlerden agyz otuny alýar.

Garagum sähramyz ýurdumyzyň esasy maldarçylyk örüsi bolmak bilen çäklenmän, bu sahawatly sähranyň gujagynda ekerançylyk üçin ýaramly meýdanlaryň hem ýüz müňlerçe gektary bar. Şonuň üçinem oňa «Garagum — hazynaly hum» diýilýär. Özleşdirmek üçinem, ilki bilen, şaglap ýatan giň ýol çekmeli.

Ine, Türkmenistan şeýle geň hem gözel Garagumuň gujagynda öz serişdeleriniň hasabyna, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalarynyň güýji, öňdebaryjy inženerçilik çözgütleri esasynda dünýä ülňülerine doly laýyk gelýän awtoban gurýar.

Muny gör-le! Daň säher çagy Aşgabatdan çykyp ugradyk. Bulutlar depäňe degäýjek bolup, ýagyş çisňeýärdi. Ulaga münenimizden, sürüjimiz Gurbanmyrat şuny aýtdy:

— Saglyk bolup dursa, Aşgabatdan Mara aňyrsy üç sagatdan baryljak günlerem indi uzakda däl.

Bihal aýdylan jümle däl. Sürüjimiz «Altyn nesil» hojalyk jemgyýetiniň işgäri. Ýüwrük ulagyň ýanynda ýoluň salymy barmy?! Tä Babadaýhan — Tejen çatrygyny bölýän köpriniň üstüne münýänçäk, ulagyň ýagyş süpürijisi durman işledi. Ine, şu aralyk awtobanyň 1-nji tapgyry, has anygy, 203 kilometr uzynlykdaky Aşgabat — Tejen bölegi. Ondan aňryk täze gurulýan Tejen — Mary bölegine mündügem weli, bärik ýeke damja düşmedik ýaly. Gaýtam, sörtük şemal öwsüp, irimçik çägeler ýüz-gözüňe degýär. Ynha-da, iki gyrasy ekerançylykly, ýaply-çilli Howuzhan düzlügi. Bärde bolsa «Tebigatyň gudratyna haýran galaýmaly» diýdirip, Gün ýagyrnyňy gyzdyryp dur.

Şatlyk — Jojukly awtomobil ýoluna ýetmän, täze gurlan trombet köprüsiniň üstüne çykýarys. Bize ýolbeletlik edýän uzynakdan hortap, işini bäş barmagy ýaly bilýäni her sözünden aňdyryp duran Serdar Ýowşanow elini gözüne kölegeledip, alyslara nazar salýar. Ol «Altyn nesil» hojalyk jemgyýetiniň ýol gurluşyk boýunça inženeri. Hanha, sag gapdalyňda Mary şäheriniň eteginde gurlan «Ak öý» salgym atyp görünýär. Dik maňlaýyňda bolsa Aşgabat — Mary, ýolçularyň dilinde aýdanyňda, «M-37» awtomobil ýoly şaglap geçýär.

Men bolsa içimi gepledýärin: «Muňa är gaýraty hem zamanabap tehnologiýalara ezberlik bilen erk edip bilmegiň gudraty diýerler. Aňňat-aňňat gum depelerini eliň aýasy ýaly edip, oýtak ýerlerini beýgeldip, ýüzlerçe ýolasty ötükleri, seretseň, telpegiňi gaçyrýan köprüleri, başga-da ýol düzümine degişli onlarça infrastrukturany gurmak, onda-da ýoluň her metri-hä däl, her garyş ýerine dünýä derejeli asfalt düşäp, 312 kilometre ýetäýmek agyzda aňsat». Şol pursat ençeme gezek duşulyp, «Arma!» aýdylan Şadurdy Gurbanýazow, Muhammetberdi Pürdekow ýaly ýigitler ýada düşüp gidýär. Hä-ä, häzir ýene sataşarys-la! Şonda Germaniýanyň iň kämil tehnologiýasyna esaslanan «FOGELE» asfalt ýazyjy enjamyna operatorlyk ediberişlerini synlaýsaň! «Günde 2 kilometr aralyga asfalt düşäbilýäs» diýerler özlerem.

Geçen gezekki iş saparymyzda Serdar Ýowşanowyň aýdan bir jümlesem gulakda berk galypdy ahyry: «Aşgabat — Tejen aralygyndaky 109 kilometre 10 million tonna çagyl, 1,5 million tonna hem asfalt düşeldi». Ine, «awtoban» diýlen ýoluň nähili üýtgeşikdiginiň gysgajyk kesgitlemesi. Umuman, awtoban — dünýä derejeli ýol gurmak üçin 20 çemesi iş görnüşleriniň bardygy ýatda dursa ýagşy. Şeýlelikde, ýol düşeginiň giňligi 34,5 metr, 6 sany ikitaraplaýyn hereket zolagy (her tarapda 3 ulag päsgelsiz ýöräp bilýär), her tarapyň hereket giňligi 11 metr 25 santimetr, her tarapyň arasyndaky howpsuzlyk üçin giňlik 3 metr 75 santimetr bolan awtoban sary çägeleriň arasy bilen uzaýar.

S.Ýowşanowyň nygtaýşy ýaly, awtobanyň Tejen — Mary böleginde esasy işler ýerine ýetirildi. Diňe az bölekde 3-nji gata asfalt düşemek, bölüji zolaklara howpsuzlyk hem-de gijeki yşyklandyryş germewlerini dikmek, ýapgytlara çagyl ýazmak işleri gije-gündiz alnyp barylýar.

...Hanhowuz düzlügine ýetäýmänkäň, ýoluň iki gyrasy aklaň, düşnükli aýdanyňda, akyp ýatan urpak çägeli tekizleç meýdana sapýar. Ynha-da, demirgazyk tarapynda guş-gumry, dürli jandarlar geçmez ýaly endigan edilen demir gözenekden aňyrrakda «mehaniki gorag» uzalyp gidýär. Ol guran gamyşlardan küşt gözenegi şekilinde 35 — 40 santimetr beýiklikde çägäniň üstüniň «dokalmagydyr». Arid zonasynda — çöl-çägeli ýerlerden geçýän awtotrassalara, awtobanlara, demir ýollara şeýle gorag arkaly çäge süýşmeginiň öňüni almak dünýäde giňden ýaýran tejribe. Bu ekologik taýdan hem, uzak ýyllara durnuklylyk taýdan hem amatly.

— Ýoluň Tejen — Mary böleginde aklaň çägeler kän bolany üçin, şu usuly ulanmak maksady bilen, ýörite topar döretdik. Has güýçli syraýan çägeleriň üstüne toprak düşän ýerlerimizem boldy. Hernä Mary töwereklerinden bu işe ussatlaram, gereklenýän gamyşlar hem tapyldy. Häzir ýoluň Mary — Türkmenabat böleginiň käbir ýerlerinde hem «mehaniki gorag» usuly ulanylýar. Sebäbi awtoban howpsuz, ýokary tizlikli, ähli tehniki kada-ölçegleri doly berjaý edilen ýol bolmaly. Tebigat bilen «dil tapyşmak» hem hökmany şertleriň biri. Aňyrsy 4-5 ýyldan ýüzüniň gaýmagy bozulan çägeler berkär, ösümlik gatlagy bilen örtüler, tebigy durkuna geler. Häzirlikçe weli şeýle gorag zerur — diýip, Serdar düşündirýär.

Mara ýetibereniňde, howalanyp görünýän kaşaň binalarda gözüň eglenýär. Olar taslama laýyk gurlan kafe, çaýhana, düşleghana, ýangyç guýujy beket, ulaglara tehniki hyzmat edýän nokat.

Ýollar, aýdylyşy ýaly, ýurduň gan damarlary. Ýol baran ýere täzeleniş, durmuş-ýaşaýyş barýar. Ýola ýanaşyk elektrik togy, suw geçirijiler, tebigy gaz, aragatnaşyk barýar. Hanha, her 20 kilometrden hellewläp görünýän maçta-diňler «Altyn asyr» öýjükli telefon-aragatnaşyk beketleriniň binýady. Binadyr desgalaryň töweregi bolsa ekilen, ekilýän agaçlardyr bezeg gülleri bilen göz baglaýar.

Abadan ilde, bagtyýar ýurtda, binýady sarsmaz döwletde — Türkmenistanda Garagumuň gujagynda gurulýan awtoban, ine, şeýledir. Ýoly abadan hem uzyn iliň rysgy artyk, kerwen barýan ýurduň bolsa döwleti-berekedi egsilmezdir. Diýmek, bu ýoluň waspy, uzynlygy ýaly, dowamly bolar, enşalla!

Gurbannazar ORAZGULYÝEW,

Hormatly il ýaşulusy, ýazyjy.

Eziz Diýarymyzda milli ykdysadyýetimizi pudaklaýyn diwersifikasiýalaşdyrmak, ykdysady ösüşiň köpugurlylygyny gazanmak babatda uly üstünlikler gazanylýar. Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň geçen on aýynyň makroykdysady görkezijileri milli ykdysadyýetimizi köpugurly esasda ösdürmegiň, durnukly ösüş depginlerini saklamagyň ähli wezipeleriniň üstünlikli durmuşa geçirilendigini görkezýär.

Geçen on aýyň dowamynda jemi içerki önümiň durnukly ösüşiniň 6,3 göterime barabar bolandygyny turuwbaşdan bellemelidiris. 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önümiň möçberi hem 6,3 göterim artdy. Ýeri gelende aýtsak, ýurdumyzyň ulag diplomatiýasynda, energetika diplomatiýasynda, suw-ekologiýa diplomatiýasynda gazanylýan üstünlikler milli ykdysadyýetimiziň sazlaşykly ösmegine oňyn täsirini ýetirýär. Munuň özi bazar ykdysadyýetine tapgyrlaýyn geçilýän döwürde ykdysady ösüşleri artdyrmakdaky işleri has-da ilerledýär.

Türkmenistan milli ykdysadyýeti çalt depginler bilen ösdürmegiň bähbidine pudaklara ýokary tehnologiýalary ornaşdyrmakda dünýä ýurtlary bilen hyzmatdaşlyga uly ähmiýet berýär. Dünýä ýurtlarynyň wekiliýetleriniň ýurdumyza amala aşyrýan saparlary, ýurdumyzyň wekiliýetleriniň dünýä ýurtlarynda saparda bolup, tejribe alyşmaklary işleriň ýokary netijeliligini gazanmagy üpjün edýär. Munuň özi «Türkmenistanyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny», «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda Strategiýasyny» we söwda, ykdysadyýet hem-de maýa goýumlar ulgamlaryna degişli resminamalardan gelip çykýan wezipeleridir taslamalary üstünlikli amala aşyrmak boýunça alnyp barylýan işleri has-da ilerledýär. Bu bolsa ýurdumyzda halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da ýokarlanmagyna, Watanymyzy mundan beýläk-de beýik ösüşlere ýetirmäge gönükdirilen uzak möhletleýin iri maksatnamalaryň durmuşa geçirilýändiginiň subutnamasydyr.

Röwşen geljege rowaç gadamlar bilen barýan eziz Watanymyzyň durmuş-ykdysady taýdan gazanýan üstünliklerini ösüşiň täze tapgyryna çykarýan türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň alyp barýan içeri hem daşary syýasaty mundan beýläk-de üstünliklere beslensin, parahatçylygyň, abadançylygyň, durnukly ösüşiň hatyrasyna gönükdirilen beýik başlangyçlary hemişe rowaç bolsun!

Aýsenem NURYÝEWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň talyby.

Şu ýylyň 25-nji noýabrynda Türkmenistanyň Mejlisiniň 7-nji çagyrylyşynyň 4-nji maslahatynda «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasyna garaldy we kabul edildi. Döwlet býujetiniň görkezijileri ýurdumyzda alnyp barylýan durmuş maksatly ykdysady özgertmeleri maliýeleşdirmäge zerur serişdeleriň üpjün edilmegini kepillendirýär. Hormatly Prezidentimiziň durmuş-ykdysady strategiýasy Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan yglan edilen Durnukly ösüş maksatlaryna doly laýyk gelýär.

2024-nji ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujeti girdejiler we çykdajylar boýunça 102  313,5 million manat möçberde kesgitlenildi. Şol sanda býujetiň birinji derejesi girdejileri we çykdajylary boýunça 22 096,2 million manat möçberde meýilleşdirildi.

Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti Türkmenistanyň milli maksatnamalaryny, ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösüşiniň we maýa goýum syýasatynyň esasy ugurlaryny, milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň, sebitleriň öňünde durýan wezipeleri durmuşa geçirmekde nobatdaky tapgyry öz içine alýar. Geljek ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujeti ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklarynda, sebitlerinde 2024-nji ýylda garaşylýan netijeler göz öňünde tutulyp düzüldi. Onuň maksady ykdysadyýetiň pudaklarynda düýpli maýa goýumlary ýokary depginler bilen özleşdirmekden, ilatyň bähbitlerini goramak bilen durmuş ulgamynda we beýleki pudaklarda düýpli özgertmeleri üpjün etmekden, döwlet çykdajylarynyň netijeli ulgamyny döretmekden, raýatlaryň durmuş kepilliklerini pugtalandyrmakdan we birnäçe beýleki wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmekden ybaratdyr.

2024-nji ýylda durmuş-ykdysady ösüşiň esasy strategik maksatlaryna laýyklykda öňdebaryjy tehnologiýalary, ýagny sanly ulgamy önümçilige giňden ornaşdyrmagy dowam etdirmek, senagat pudaklaryny ösdürmek möhüm wezipe bolup durýar. Bäsdeşlik amatlyklaryny işjeňleşdirmek, ýurdumyza getirilýän önümleriň ornuny tutýan önümleri öndürýän önümçilikleri guramak we eksportyň möçberlerini artdyrmagyň hasabyna daşary söwda dolanyşygyny ösdürmek, raýatlaryň durmuş taýdan goraglylygyny berkitmek we ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmak üçin oňyn şertleri üpjün etmek göz öňünde tutulýar.

Dünýäde uglewodorod serişdelerine baý ýurt hökmünde ykrar edilen ýurdumyzyň ýangyç-energetika, senagat, ulag-aragatnaşyk pudaklarynyň ösüşine aýratyn üns degişli bolup durýar. Geljek ýylda ýurdumyzyň çäklerinde nebitiň we tebigy gazyň çykarylyşynyň, elektrik energiýasynyň öndürilişiniň hem-de olaryň eksport edilýän möçberlerini artdyrmak, önümçilik pudaklarynyň kuwwatlyklaryny ýokarlandyrmak, ýurdumyzyň üstaşyr geçirijilik mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmak maksat edinilýär.

Geljek ýyl ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi mundan beýläk-de höweslendirmek we işjeňleşdirmek üçin döwlet goldawyny bermek arkaly hususyýetçiligi ösdürmek we jemi içerki önümde döwlete degişli däl eýeçiligiň paýyny (ýangyç-energetika toplumyny hasaba almazdan) 70,4 göterime ýetirmek göz öňünde tutulýar. Hormatly Prezidentimiziň Permanyna laýyklykda, 2024-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan Türkmenistanda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberlerini 10 göterim ýokarlandyrmak meýilleşdirildi. Geljek ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujetinde milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň, şeýle hem sebitleriň sazlaşykly ösdürilmegi, ilatyň durmuş hal-ýagdaýynyň has-da gowulandyrylmagy göz öňünde tutulýar.

Ýurdumyzy beýik ösüşleriň ýoly bilen öňe alyp barýan hormatly Prezidentimiz Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň, türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň janlary sag, belent başlary aman, il-ýurt bähbitli döwletli tutumlary rowaç bolsun!

Kerimguly GELDIÝEW,

Türkmenistanyň Mejlisiniň Halkara we parlamentara aragatnaşyklar baradaky komitetiniň agzasy.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 78-nji sessiýasynda eden çykyşynda aýdyşy ýaly, soňky ýyllarda ähli ugurlar bilen birlikde ulag babatynda döwletimiziň öňe süren başlangyçlary esasynda Baş Assambleýa tarapyndan Kararnamalaryň altysy kabul edildi. Şolaryň biri şu ýylyň maý aýynda kabul edilen «Bütindünýä durnukly ulag güni» atly Kararnamadyr. Hormatly Prezidentimiz şu mynasybetli «Durnukly ulag: durnukly ösüşe goşant» atly halkara ylmy-amaly maslahaty çagyrmagy hem teklip etdi.

Dünýä bu senäni ilkinji gezek dabaraly belleýär. Bu sene many-mazmuny boýunça ulag-aragatnaşyk ulgamyny ösdürmegiň dünýä ähmiýetli meseledigini aňladýar. Türkmenistanyň geoykdysady taýdan amatly ýerde ýerleşmegi bolsa ulag ulgamyny ösdürmekde öňbaşçy bolmaga şert döredýär. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň şol belent forumdaky çykyşynda nygtaýşy ýaly, Durnukly ösüş maksatlarynyň arasynda ulag babatyndaky ösüşler iňňän ileri tutulýan wezepe bolup durýar. Türkmenistanyň şu möhüm ugur boýunça dialog üçin netijeli halkara platformany döretmegiň başyny başlaýjy ýurt bolandygy dünýä jemgyýetçiligine mälimdir. Hut şonuň üçin hem Aşgabatda 2016-njy ýylda durnukly ulag boýunça BMG-niň birinji ählumumy maslahatynyň geçen gününiň BMG-niň Baş Assambleýasynyň şu ýylyň maý aýyndaky mejlisinde «Bütindünýä durnukly ulag güni» hökmünde yglan edilmegi has-da ýerine düşdi.

Ulag babatyndaky ösüşleriň esasynda Gahryman Arkadagymyzyň dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan gyzgyn goldawa eýe bolan Beýik Ýüpek ýoluny gaýtadan dikeltmek ýaly başlangyjynyň durýandygy aýratyn ähmiýetlidir. Hut şu maksat bilen ýurdumyzda ulag ulgamy boýunça halkara derejeli çäreleriň birnäçesi geçirildi. Türkmen paýtagtynda 2014-nji ýylyň sentýabrynda «Halkara hyzmatdaşlygyny we durnukly ösüşi üpjün etmekde ulag-üstaşyr geçelgeleriniň tutýan orny» atly halkara maslahaty, 2016-njy ýylda Durnukly ulag boýunça birinji ählumumy maslahaty geçirildi, 2017-nji ýylda RECCA VII maslahatynyň çäklerinde Owganystanyň, Azerbaýjan Respublikasynyň, Gruziýanyň, Türkiýe Respublikasynyň we Türkmenistanyň arasynda üstaşyr we ulag hyzmatdaşlygy hakyndaky Ylalaşyga gol çekildi, 2022-nji ýylyň awgustynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki maslahat geçirildi. Ýaňy-ýakynda hem paýtagtymyzda «Halkara ulag-üstaşyr geçelgeleri: özara arabaglanyşyk we ösüş — 2023» atly II halkara forum guraldy, ol, esasan, Ýewraziýada üstaşyr ulag hyzmatdaşlygyny diwersifikasiýalaşdyrmaga bagyşlandy. Türkmenistanyň yklymara ulag-logistika üpjünçilik ulgamlaryny döretmäge hem işjeň gatnaşýandygyny, Demirgazyk — Günorta, Günbatar — Gündogar ugurlary boýunça Aziýa bilen Ýewropany birleşdirýän üstaşyr ulag geçelgelerini gurmak babatda halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge çynlakaý we uly jogapkärçilik bilen çemeleşýändigini hem aýratyn bellemek gerek.

Türkmenistanyň dünýä ykdysadyýetiniň möhüm ugurlarynyň biri bolan ulag-üpjünçilik ulgamynda halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmäge uly goşant goşýandygy baradaky aýdylanlar dünýä ykdysadyýetiniň meselelerine döwletimiziň täzeçe çemeleşýändiginiň subutnamasydyr. Bu çemeleşmeler iş ýüzünde tutuş Merkezi Aziýa sebitiniň ösüşlerine-de oňyn täsirini ýetirýär. Meselem, Gazagystan — Türkmenistan — Eýran demir ýolunyň ulanylmaga tabşyrylmagy bilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we goňşy sebitleriň arasyndaky ykdysady we söwda aragatnaşygynyň ösüşine kuwwatly itergi berildi. Gazagystan — Türkmenistan — Eýran halkara demir ýolunyň bir çetiniň Hytaý, Gazagystan, beýleki çetiniň Eýran ýaly goňşy döwletlerimiziň polat ýollaryna birleşmeginiň özi Türkmenistanyň ýol gurmaga gönükdirilen parasatly ýörelgesiniň haýyrly işlerden gözbaş alýandygyny görkezýär. Ata-babalarymyzdan gelýän parasatly ýörelgelerde türkmeniň diňe bir öz ýaşaýşyny abadanlaşdyrmak bilen çäklenmek ölçegi ýok. Zemin umumy öýümiz bolsa, onuň ähli ýaşaýjylarynyň rahatlygynda, eşretinde ol öz rahatlygynyň, eşretiniň üpjün boljakdygyny görýär.

Türkmenistanyň başlangyçlary esasynda döredilýän amatly we howpsuz, ygtybarly ulag-üstaşyr geçelgeleriniň dünýä ykdysadyýetiniň sazlaşykly ösmeginde möhüm ähmiýeti bardyr. Kerki — Ymamnazar — Akina we Serhetabat - Turgundy halkara demir ýollary, Balkanabatda, Daşoguzda, Türkmenabatda, Maryda ulanylmaga berlen döwrebap awtomenziller, Amyderýanyň üstünden gurlan kuwwatly köprüler milli we sebit möçberindäki ähmiýetli desgalara öwrüldi. Ulag-üstaşyr geçelgeleriniň adamlaryň we harytlaryň amatly gatnawynda hem-de durnukly ösüşi goldamakda, ýurtlaryň we halklaryň arasyndaky özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmekde ähmiýeti iňňän uludyr. Häzirki wagtda ýurdumyzyň ulag ulgamynyň önümçilik mümkinçilikleri has giňeldilýär. Ýollaryň gurluşygyna uly üns berilýär. Täze Aşgabat — Türkmenbaşy ýokary tizlikli awtoulag ýoly gurulýar. Bu ýol dünýä ölçeglerine laýyk gelýär. Döwletimiz geljegiň iň uly halkara deňiz, derýa, awtomobil, demir ýollaryna hem-de howa merkezlerine çykmak, olaryň amatly utgaşmasyndan we hersiniň artykmaçlygyndan peýdalanmak bilen birleşdirilen ulag aragatnaşyk ulgamyna degişlidigini ykrar edýär. Hut şeýle ýörelge bolsa bu ugurdaky işlere güýçli itergi berýär.

Ilmyrat ALLABERDIÝEW

Ýurdumyzyň agrosenagat toplumyny ösdürip, azyk önümleriniň bolçulygyny üpjün etmek hem-de dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply harytlary öndürmek hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda amala aşyrylýan ykdysady strategiýanyň möhüm ugurlarynyň hatarynda durýar. Degişli ugurda öňdebaryjy dünýä tejribesini öwrenmekde hem-de daşary ýurtly düzümler bilen hyzmatdaşlygy ösdürmekde halkara sergileriňdir ýarmarkalaryň uly ähmiýeti bar. 28 — 30-njy noýabr aralygynda paýtagtymyzda ilkinji gezek geçirilýän «Agro-Pak Türkmenistan — 2023» atly halkara sergisi hem azyk önümçiliginde iş alyp barýan döwlet we hususy düzümlere döwrebap tehnologiýalar bilen tanyşmak üçin netijeli meýdançadyr.

Şu gün Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň binasynda öz işine başlajak gözden geçirilişiň çäklerinde milli ykdysadyýetimiziň innowasiýalara esaslanýan ösüş ýolunda ýeten sepgitleri hem-de daşary ýurtly kompaniýalaryň öňdebaryjy tejribeleridir işläp taýýarlamalary bilen ýakyndan tanyşmaga mümkinçilik dörediler. Halkara sergä Azerbaýjanyň, Eýranyň, Germaniýanyň, Hytaýyň, Moldowanyň, Özbegistanyň, Russiýanyň, Türkiýäniň we beýleki ýurtlaryň degişli pudaklarynyň kompaniýalary bilen bir hatarda, ýurdumyzyň azyk senagatynda iş alyp barýan köp sanly telekeçiler hem gatnaşar. Olar öz diwarlyklarynda azyk önümçiliginiň enjamlary, gaplama önümleri we enjamlary, çörek we çörek önümleriniň tehnologiýalary, däne saklaýyş we degirmen ulgamlary, iýmit goşundylary, bagçylyk we tokaýçylyk ugurlary, guşçulyk, maldarçylyk hojalyklary üçin niýetlenen enjamlar, tohumlar we dökünler, suwaryş ulgamlary ýaly ugurlarda ýerine ýetirýän hyzmatlarynydyr önümlerini hödürlärler.

Ýakyn ýyllarda şunuň ýaly sergiler Özbegistanda we Yrakda guralyp, dürli ýurtlaryň işewürlerinde uly gyzyklanma döretdi. Aşgabatda guralýan serginiň hem ýokary derejede geçirilip, azyk senagaty pudagynda iş alyp barýan düzümler üçin özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmegiň giňişligine öwrüljekdigine ynanýarys.

«Watan».

26-njy noýabrda paýtagtymyzda Ýer ýüzünde ilkinji gezek bellenilýän Bütindünýä durnukly ulag güni mynasybetli «Durnukly ulag: durnukly ösüşe goşant» atly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi.

«Türkmendemirýollary» agentliginiň binasynda utgaşykly görnüşde geçirilen foruma ýurdumyzyň ugurdaş edaralarynyň ýolbaşçylarydyr hünärmenleri, BMG-niň Türkmenistandaky degişli agentlikleriniň, abraýly halkara, sebit we sebitara ulag düzümleriniň, bu ugurda işleýän iri kompaniýalaryň wekilleri gatnaşdylar.

Halkara ylmy-amaly maslahatyň öňüsyrasynda ýurdumyzyň ulag-kommunikasiýa toplumynyň gazananlaryny görkezýän sergi guraldy.

Maslahatyň başynda hormatly Prezidentimiziň foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagy uly üns bilen diňlenildi.

Umumy mejlisde sanly ulgam arkaly Demir ýollaryň hyzmatdaşlyk guramasynyň komitetiniň başlygy Miroslaw Antonowiç, Halkara awtomobil ulaglary birleşiginiň Baş sekretary Umberto de Pretto, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Baş sekretary Husraw Noziri çykyş etdiler.

Demir ýollaryň hyzmatdaşlyk guramasynyň komitetiniň başlygy bu çäräniň irki döwürlerden bäri Beýik Ýüpek ýolunyň möhüm çatrygy bolup hyzmat edýän Türkmenistanyň paýtagty Aşgabatda geçirilmeginiň aýratyn mana eýedigini nygtady.

Ylmy-amaly maslahat öz işini «Durnukly ulag ulgamynda täze tehnologiýalar we çözgütler» hem-de «Durnukly ulag ulgamynda logistika we infrastruktura» atly iki mejlisde dowam etdi.

Halkara forumyň çäklerinde Ulag-üstaşyr geçirmek we logistika meseleleri boýunça türkmen-gazak bilelikdäki iş toparynyň birinji mejlisi geçirildi. Mejlisde özara bähbitli gatnaşyklary ýola goýmak üçin ileri tutulýan ugurlar kesgitlenildi.

Ylmy-amaly maslahata gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiziň adyna Ýüzlenme kabul etdiler.

«Watan».

Hawa, janypkeş daýhanlarymyzyň çekýän yhlasly zähmeti, ýadawsyz tagallalary bilen topragymyz rysgal-berekede beslenýär. Azyk bolçulygyny döretmek ýaly il-ýurt bähbitli möhüm işde olara hormatly Prezidentimiz tarapyndan giň goldaw-hemaýat berilýär. Berilýän köpsanly ýeňillikler, döredilýän amatly şertler ýer eýelerini has tutanýerli hem-de ýokary öndürijilikli işlemäge ruhlandyrýar. Olar üçin ene topraga hyzmat etmek halal girdeji çeşmesine, eşretli ýaşaýşyň gönezligine öwrüldi. Olaryň birleşen tagallalary arkaly önüm bolçulygy döredilýär. Munuň şeýledigine welaýatymyzyň oba hojalyk pudagynda şu ýylyň geçen on aýynda gazanylan önümçilik netijelerine ser salanyňda hem aýdyň göz ýetirmek bolýar.

Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda welaýatymyzyň ähli hojalyklarynda gök önümleriň 227,4 müň tonnasy, azyklyk bakjanyň 145 müň tonnasy, miweleriň we ir-iýmişleriň 45,6 müň tonnasy, ýeralmanyň 112,8 müň tonnasy, üzümiň hem 18,5 müň tonnasy öndürildi. Bu möhüm önümleri öndürmek boýunça geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende ösüş depgini üpjün edildi. Has takygy, bu görkeziji gök önümler boýunça 1,5 göterim, azyklyk bakja boýunça 6,4 göterim, miweler we ir-iýmişler boýunça 0,7 göterim, ýeralma boýunça 2,6 göterim, üzüm boýunça 1,1 göterim artdy. Şeýle üstünlige Çärjew, Saýat, Dänew etraplarynyň zähmetkeşleri has saldamly goşant goşdular.

Janypkeş daýhanlar häzirki günlerde pagtany iň soňky hanasyna çenli ýygnap almak, ak ekinlere agrotehnikanyň talaplaryna laýyklykda ideg etmek işlerini guramaçylykly alyp barýarlar. Şeýle çemeleşme tamamlanyp barýan şanly ýyly uly zähmet üstünliklerine beslemäge mümkinçilik döredýär.

Welaýatymyzyň zähmetkeşleri mallaryň baş sanyny köpeltmek, olara göreldeli ideg etmegiň hasabyna maldarçylyk önümleriniň öndürilişini artdyrmak ugrunda gaýrata galyp, zähmet çekýärler. Häzirki wagtda welaýatymyzyň ähli hojalyklarynda iri şahly mallaryň 533,2 müň başy, dowarlaryň 2 million 514 müň başy, guşlaryň 4 million 117,7 müň başy, düýeleriň 5,6 müň başy, gylýallaryň hem 2,8 müň başy idedilýär. 2022-nji ýylyň degişli döwrüne görä iri şahly mallaryň, dowarlaryň, guşlaryň, düýeleriň baş sany köpeldi. Şonuň netijesinde üstümizdäki ýylyň ýanwar ― oktýabr aýlarynda welaýatymyzyň ähli hojalyklarynda etiň 119,8 müň tonnasy (diri agramda), süýdüň 525,3 müň tonnasy, ýumurtganyň hem 200,7 million sanysy öndürildi. Ýokarda atlary agzalan möhüm maldarçylyk önümleriniň agramly böleginiň hususy hojalyklarda öndürilendigi bellenilmäge mynasypdyr.

Maldarçylyk önümleriniň bolçulygynyň döredilmegi ugrunda welaýat oba hojalyk önümçilik birleşiginiň maldarlary hem degerli tagalla edýärler. Häzirki wagtda birleşik boýunça iri şahly mallaryň baş sany 1,1 müňe, dowarlaryňky 167,7 müňden gowraga, guşlaryňky 19 müňe, düýeleriňki bolsa 2,3 müňden gowraga ýetdi. Geçen hasabat döwründe birleşik boýunça 2414,9 tonna et (diri agramda), 125 tonna süýt, 2905 müň sany ýumurtga öndürildi.

Maldarlaryň iş-aladasy ýylyň ähli paslynda arakesmesiz dowam edýär. Ýöne ýetip gelýän gyş paslynda olaryň işiniň jogapkärçiligi has-da artýar. Munuň özi ýöne ýere däldir. Bu pasyl olar üçin möhüm synag bolup durýar. Maldarlar şol synagdan üstünlikli geçmek üçin gyşa taýýarlykly barýarlar. Olar tarapyndan şu döwre çenli bedäniň 6,1 müň tonnadan gowragy, gaty baldakly otlaryň 8 müň tonna golaýy taýýar edildi. Olaryň ep-esli bölegi bolsa mallaryň gyşladyljak ýerlerine daşaldy. Şolar bilen birlikde kaşarlary abatlamak işleri hem üstünlikli geçirildi.

Geljekde ýurdumyzyň ykdysadyýetinde möhüm orny eýeleýän pudak uly ösüşlere eýe bolar. Oňa hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň 6-njy noýabrynda Arkadag şäherine iş saparyny amala aşyryp, möhüm taslamalar bilen tanyşmagy we degişli düzümleriň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda iş maslahatyny geçirmegi hem aýdyň subutnamalaryň biri boldy. Döwlet Baştutanymyz bu ýerde Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň binalar toplumynyň we oňa degişli ylmy-önümçilik tejribe meýdançalarynyň, ýyladyşhana toplumynyň, tejribe meýdanlarynyň we beýleki düzümleriň teklip edilýän baş meýilnamasy bilen içgin tanyşdy we olara birnäçe bellikleri aýtdy. Hormatly Prezidentimiz obasenagat toplumynyň düzümleri üçin zerur bolan ylmy açyşlaryň, bu ugra degişli ylmy işleriň ýokary derejede alnyp barylmagy ugrunda ähli zerur tagallalaryň edilmelidigine ünsi çekdi.

Iş maslahatynda Arkadagly Gahryman Serdarymyz daýhanyň zähmetine, olar üçin ýeňillikli şertleriň döredilmegine yzygiderli üns berilmelidigini nygtap, daýhanlary ykdysady taýdan höweslendirmek maksady bilen, pagtanyň, bugdaýyň döwlet satyn alyş nyrhlaryny ýokarlandyrmak üçin zerur bolan şerleri üpjün etmegiň, degişli teklipleri taýýarlamagyň wajypdygyny belledi. Döwlet Baştutanymyzyň özleri hakynda edýän taýsyz tagallasyna ene ýeriň eýeleri päk zähmetleri bilen jogap bermek hyjuwy bilen joşýarlar. Olar zähmet çekip armaýarlar. Şonuň netijesinde ene topragymyzyň berekedi artýar. Şol bereket bolsa bagtyýarlyk döwründe abadan durmuşda ýaşaýan ilatyň saçaklaryna nygmat bolup dolýar.

Mämmetgylyç KÜTIÝEW

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň yzygiderli durmuşa geçirýän energetika syýasaty ýurdumyzyň nebitgaz toplumynyň hemmetaraplaýyn ösdürilmegine gönükdirilendir.

Diýarymyzda soňky iki ýylda nebitgaz ýataklarynyň gözlenilmegi we özleşdirilmegi bilen, nebitiň we tebigy gazyň goşmaça möçberini çykarmak işlerine gönükdirilen milli maýa goýumlaryň hasabyna “Türkmennebit” we “Türkmengaz” döwlet konsernleri tarapyndan tebigy gazyň, gaz kondensatynyň goşmaça möçberini çykarmak boýunça geçirilen degişli işleriň netijesinde “Tagtabazar — 1” gaz känindäki 29 belgili guýudan senagat ähmiýetli kükürtsiz gaz akymy alyndy. Guýynyň önüm berijiligi bir gije-gündizde 226,4 müň kub metr tebigy gaza we 6,04 tonna gaz kondensatyna deňdir. Şeýle hem “Uzynada” käninde gazuw işleri üstünlikli tamamlanyp, bu känden her biriniň önüm berijiligi bir gije-gündizde ortaça 60 tonnadan gowrak bolan üç guýudan gaz kondensat akymy alyndy. “Uzynada” käninde geçirilen gazuw işleriniň netijesi Gahryman Arkadagymyzyň 2022-nji ýylyň 13-nji ýanwarynda Balkan welaýatyna amala aşyran iş saparynyň dowamynda beren gymmatly maslahatlarynyň öz oňyn beýanyny tapýandygynyň güwäsidir.

Şeýle hem “Türkmengeologiýa” döwlet korporasiýasy tarapyndan “Galkynyş” gaz känindäki 312 belgili guýuda gazuw işleri ýerine ýetirilip, tebigy gaz akymy alyndy. Bu guýynyň önüm berijiligi bir gije-gündizde mawy ýangyjyň 1,7 million kub metrine deň bolup, bu görkezijiniň has-da artmagyna garaşylýar.

Watanymyzyň ägirt uly tebigy serişdelere, baý uglewodorod gorlaryna eýe bolmak bilen, içerki we daşarky bazarlarda uly isleg bildirilýän, bäsdeşlige ukyply, ýokary hilli, ekologik taýdan arassa önümlere bolan islegi kanagatlandyrmak üçin, olary tutuş adamzadyň bähbidine gönükdirýändigini bellemek gerek. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz energetika boýunça hyzmatdaşlygyň ugurlaryny has-da giňeltmek arkaly pudaga innowasion tehnologiýalary we nou-haulary işjeň ornaşdyrmagyň, daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmagyň möhümdigine ünsi çekýär.

Ýangyç-energetika pudagynyň öňünde nebitiň, gazyň we beýleki tebigy serişdeleriň täze ýataklaryny ýüze çykarmaga gönükdirilen geologiýa-gözleg işlerini giňeltmek, ýurdumyzyň iri uglewodorod ýataklarynyň çäklerinde geofiziki barlag işlerini geçirmek we gözleg guýularyny burawlamak, geljekde özleşdirilýän nebitgaz ýataklarynda nebiti, gazy amatly çykarmak üçin 4D gözegçilik tehnologiýasyny ornaşdyrmaga mümkinçilik berjek meýdan seýsmiki toplumlaryny 3D modelirlemegiň täze usullaryny we programma üpjünçiliklerini işläp taýýarlamak boýunça wezipeler goýuldy.

Türkmenistan tebigy gazy toplumlaýyn gaýtadan işlemäge ähmiýet berip, energiýa serişdelerini iri eksport ediji ýurt hökmünde dünýäniň energetika bazarynda eýeleýän ornuny diňe bir berkitmän, eksportyň harytlar düzümini diwersifikasiýalaşdyrmagyň, halkara energiýa işewürliginiň täze görnüşlerini işjeň ösdürmegiň hasabyna bu işe gatnaşmagynyň häsiýetini-de hil taýdan özgertdi. Häzirki wagtda durnukly ösüşiň ählumumy meýilleri, hususan-da, ekologik meseleler gün tertibinde ilkinji orna çykarylýar. Şonuň üçin hem energiýa serişdelerini gaýtadan işlemek ulgamynda hyzmatdaşlygy ösdürmek, täze ekologik standartlaryň çäklerinde öňdebaryjy tehnologiýalary alyşmak, tebigy gazy we nebiti çykarmak, gaýtadan işlemek üçin döwrebap enjamlary satyn almak üçin täze maýa goýumlary çekmek, ekologik taýdan arassa önümçilikleri işe girizmek Durnukly ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmekde ileri tutulýan ugurlardyr.

Durnukly ösüş maksatlarynyň ekologik ugry ekoulgama aýawly çemeleşmek we “ýaşyl” tehnologiýalary ulanmak arkaly innowasion ösüşi işjeňleşdirmegi, daşky gurşawy geljek nesiller üçin goramagy maksat edinýär. Dünýä ykdysadyýetiniň ösüşi energiýanyň sarp edilişiniň barha artmagyna getirýär. Şunuň bilen baglylykda, daşky gurşawa ýetirilýän zyýany peseltmek şerti bilen, az çykdajyly energiýa serişdelerini öndürmek möhüm wezipe bolup durýar. Ekologik talaplar ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynda özgertmeleri amala aşyrmagyň kesgitleýji şertidir. Türkmenistan dünýäde öňdebaryjy energetika döwletleriniň biri hökmünde energetika howpsuzlygynyň üpjün edilmegini nazara almak bilen, halkara hyzmatdaşlygy işjeň ösdürýär. Daşky gurşawa kömürturşy gazynyň zyňyndylarynyň azaldylmagy we tebigy gaza bolan islegiň artmagy dünýä jemgyýetçiliginiň howanyň üýtgemegine garşy göreşmäge ymtylmagy bilen baglylykda, ählumumy energetikany ösdürmekde esasy uzak möhletleýin ugurdyr.

Daşky gurşawy goramak boýunça ýurdumyzyň halkara borçnamalaryndan gelip çykýan wezipeleri ýerine ýetirmek, şol sanda parnik gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak boýunça Pariž ylalaşygyny durmuşa geçirmek, şeýle hem dünýäniň ösen döwletleri, abraýly halkara guramalar we iri kompaniýalar bilen giň hyzmatdaşlygy ýola goýmak maksady bilen, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, “Türkmenistanyň Ählumumy metan borçnamasyna goşulmak meselesini öwrenmäge gönükdirilen halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň 2023-2024-nji ýyllar üçin “Ýol kartasy” we ony amala aşyrmak boýunça çäreleriň meýilnamasy tassyklanyldy.

Türkmenistanyň nebitgaz pudagynyň halkara energetika ulgamyna işjeň goşulyşmagy ekologik taýdan arassa döwrebap tehnologiýalara we öňdebaryjy dünýä tejribesine esaslanyp, uglewodorod serişdeleriniň eksport mümkinçilikleriniň ýokarlandyrylmagyny göz öňünde tutýar. Bu strategik wezipäni çözmekde “Galkynyş” gaz käniniň mundan beýläk-de tapgyrlaýyn özleşdirilmegine uly orun degişlidir. Tebigy gazyň düzüminde turşy komponentleriň (kükürtwodorodyň we kömürturşy gazynyň) köp mukdarda bolmagy bu gaz käniniň aýratynlygydyr. Häzirki wagtda bu ýerde uglewodorod serişdesini arassalamak, şeýle hem harytlyk gazy almak we kükürtwodorody gaýtadan işläp, kükürt öndürmek üçin döwrebap enjamlar bilen üpjün edilen gazy gaýtadan işleýän toplumlar guruldy.

Bu günki gün gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri, ilkinji nobatda, ýel we Gün energetikasy netijeli ösdürilýär. Daşky gurşawa zyýan ýetirmeýän “ýaşyl” energetika tehnologiýalaryna geçmek mümkinçiligine garalýar. Gymmat bolmadyk, ygtybarly, döwrebap energiýa çeşmelerine elýeterliligiň bolmagy ähli ýurtlaryň okgunly ösüşi, halklaryň abadançylygy üçin möhüm ähmiýete eýedir.

Dünýäniň gaz senagaty parnik gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak, zyňyndylary ölçemek işine innowasion tehnologiýalary, sanly hyzmatlary ornaşdyrmak boýunça işleri işjeňleşdirmelidir. Häzirki wagtda howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleleri çözmekde geljegiň ýangyjy bolan wodorod giňden wagyz edilýär. Senagat önümçiliginde ol parnik gazlaryny emele getirmezden, ýylylyk bilen üpjün edip bilýär. Sebäbi wodorodyň ýylylyk döretmek ukyby ýangyjyň beýleki görnüşlerinden üç esse ýokarydyr. Mundan başga-da, ony energiýa toplaýjy hökmünde ulanyp bolýar. Ekologik taýdan arassa, howpsuz, tygşytly we bäsdeşlige ukyply bolmagy bu döwrebap energiýa serişdesiniň artykmaçlyklarydyr. Energetika tehnologiýalaryndaky innowasiýalaryň netijesinde wodorod täze bazarlary özleşdirmäge başlady.

Şeýlelikde, milli ykdysadyýetimiziň möhüm pudaklarynyň biri bolan nebitgaz senagatyny ösdürmegiň strategiýasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmäge, Watanymyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmaga, halkymyzyň rowaçlygyny has-da ýokarlandyrmaga ýardam berer.

(TDH)

Ministrler Kabinetiniň 10-njy noýabrda sanly ulgam arkaly geçirilen nobatdaky mejlisinde habar berlişi ýaly, şu ýylyň ýanwar — oktýabr aýlarynda milli ykdysadyýetimiziň makroykdysady görkezijileri Garaşsyz Watanymyzyň üstünlikli ösýändigini görkezýär.

Amala aşyrylan toplumlaýyn çäreleriň netijesinde, on aýyň dowamynda jemi içerki önümiň durnukly ösüşi üpjün edildi. 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň möçberi 7,4 göterim artdy. Oba milli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde durmuş maksatly binalaryň we desgalaryň 54-siniň, suw we lagym arassalaýjy desgalaryň 34-siniň, 379,9 müň inedördül metr ýaşaýyş jaýynyň, şeýle hem inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň gurluşyk işleri alnyp baryldy. Geljek ýylda hem düýpli maýa goýumlaryň bir bölegini önümçilik, medeni-durmuş maksatly desgalaryň, şol sanda ýaşaýyş jaýlarynyň, welaýatlardaky täze şäherçeleriň gurluşygyna gönükdirmek göz öňünde tutulýar.

Hormatly Prezidentimiz mejlisde: «Ýaşaýyş jaýlarynyň, şäherçeleriň, durmuş maksatly desgalaryň gurluşygyny depginli alyp barmak wajypdyr» diýip belledi hem-de «Aşgabat şäherinde döwrebap binalary, desgalary we awtomobil ýollaryny gurmak hakynda» Karara gol çekdi. Oňa laýyklykda, Aşgabat şäheriniň «Gurtly» ýaşaýyş toplumynda 30 sany 4 gatly, her biri 40 öýli we 16 sany 4 gatly, her biri 68 öýli ýaşaýyş jaýyny, 720 orunlyk orta mekdebi, 320 orunlyk çagalar bagyny, seýilgähi hem-de ýaşaýyş toplumynyň içerki awtomobil ýollaryny, daşarky eltiji, içerki agyz suw we lagym geçiriji ulgamlary gurmak meýilleşdirilýär. Gurluşyk işleri 2023-nji ýylyň noýabr aýynda başlanyp, binalar, desgalar we awtomobil ýollary 2026-njy ýylyň sentýabr aýynda ulanmaga doly taýýar edilip tabşyrylar. Şeýle toplumlaýyn gurluşyklar döwletimiziň ykdysady kuwwatynyň nyşanydyr. 14-nji noýabrda hormatly Prezidentimiziň dikuçarda paýtagtymyzda we onuň töwereklerinde ýaýbaňlandyrylan işleriň barşy bilen tanyşmagy hem bu ugurdaky tagallalaryň yzygiderli häsiýete eýedigini tassyklady.

Ildeşlerimizi guwandyran ýene bir hoş habar, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň «Gurluşyk we senagat toplumynyň işgärleriniň gününi bellemek hakynda» Permana gol çekmegidir. Oňa laýyklykda, Gurluşyk we senagat toplumynyň işgärleriniň gününi her ýylyň 3-nji noýabrynda baýram etmegiň bellenmegi Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň gurluşyk, energetika, jemagat hojalygy we senagat pudaklaryny ösdürmekde, ylmy-tehniki innowasiýalaryň gazananlaryna esaslanyp, öndürilýän önümleriň we ilata edilýän hyzmatlaryň möçberini artdyrmakda hem-de täze belentliklere ýetirmekde toplumyň işgärleriniň halal, tutanýerli zähmetini dabaralandyrmakda uly ähmiýete eýedir.

Milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynyň ösdürilmegi ugrundaky tagallalary üçin Arkadagly Gahryman Serdarymyza berk jan saglyk, uzak ömür, alyp barýan il-ýurt bähbitli işleriniň rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.

Maral ATAÝEWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

10-njy noýabrda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde şu ýylyň on aýynda ýerine ýetirilen işlere seljerme berildi. Onuň barşynda hasabat döwründe jemi içerki önümiň 6,3 göterim artandygy bellenildi. Bu görkeziji ýurdumyzda durnukly ykdysady ösüşiň saklanýandygyny aňlatmak bilen, gazanylýan oňyn netijeleriň ykdysadyýetiň pudaklarynyň maksatnamalaýyn ösdürilmeginiň esasynda mümkin bolandygyndan habar berýär.

Ýurduň içinde bar bolan mümkinçilikleri ösüşiň bähbidine ulanmak ykdysady nukdaýnazardan netijeli hasaplanýar. Häzirki döwürde kabul edilen konsepsiýalardyr maksatnamalarda kesgitlenen wezipeler bu mümkinçilikleri ösüşiň çeşmesine öwürmegiň çelgisi bolup durýar. Munuň şeýledigine hasabat döwründe durmuş-ykdysady ösüşimizde gazanylan anyk netijeler şaýatlyk edýär.

Döwlet býujeti häzirki ykdysady ösüşimiziň maliýe ýagdaýyna baha bermegiň guraly bolup, ol döwlet syýasatynda ileri tutulýan ugurlary häsiýetlendirmäge mümkinçilik berýär. Geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, Döwlet býujetiniň girdejiler böleginiň 110,7 göterim ýerine ýetirilmegi ykdysady ulgamyň önümçilik kuwwatynyň yzygiderli artýandygyndan habar berýän bolsa, çykdajy böleginiň 97,8 göterim ýerine ýetirilmegi häzirki döwürde döwlet çykdajylarynyň ýokary netijeliligini üpjün etmegiň wajyp mesele bolup durýandygyny görkezýär. Býujetiň serişdeleriniň rejeli ulanylmagy milli ykdysadyýetimiziň maliýe-ykdysady durnuklylygynyň pugtalandyrylmagyna ýardam berýär. Maliýe serişdeleriniň maksatlaýyn ulanylmagy, oňa döwrebap gözegçiligiň amala aşyrylmagy bolsa ýurdumyzyň sebitleriniň durmuş-ykdysady ösüşiniň ýokary depginlerini gazanmagyň maliýe-ykdysady esaslaryny düzýär. Bu, esasan, býujetiň ykdysady ösüşi üpjün etmek we ony höweslendirmek, şeýle-de ilatyň durmuş üpjünçilik derejesiniň ýokarlandyrylmagyna ýardam bermek maksatlaryndan ugur alýandygy bilen baglanyşyklydyr. Şol sebäpli bu serişdelerden netijeli peýdalanylmagy bilen bagly meseleler döwletiň esasy wezipeleriniň biri bolup, ahyrky netijede, ol ýurdumyzda durmuş abadançylygynyň üpjün edilmegine ýardam berýär.

Geljek, 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň taslamasynda durmuş ulgamyny ösdürmäge zerur bolan möçberdäki serişdeleri gönükdirmek göz öňünde tutulan. Şunda düýpli maýa goýumlaryň bir bölegini önümçilik, medeni-durmuş maksatly binalaryň we desgalaryň, şol sanda ýaşaýyş jaýlarynyň, welaýatlardaky täze şäherçeleriň gurluşygyna gönükdirmek baradaky çözgüt adam baradaky aladanyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugrudygyna we onuň şeýle bolmagynda galýandygyna şaýatlyk edýär.

Ykdysady nukdaýnazardan teswirlenende, ýurtda maýa goýum işjeňliginiň artdyrylmagy, ilkinji nobatda, ykdysadyýeti ösüşiň täze hil derejesine çykarmaga mümkinçilik berýän ugurlaryň biridir. Has takygy, maýa goýumlar önümçiligiň düýpli döwrebaplaşdyrylmagyna, ykdysadyýetiň dürli pudaklaryna sanly tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagyna, milli ykdysadyýetiň diwersifikasiýalaşdyrylmagyna itergi berýär. Munuň netijesinde, ýurtda işe girizilýän önümçilik kuwwatlyklarynyň sany näçe köp boldugyça, importy çalyşýan, eksporta gönükdirilen, bäsdeşlige ukyply önümleriň öndürilişi şonça-da artýar. Mundan başga-da, täze iş orunlarynyň döredilmegi netijesinde, ilatyň iş bilen üpjünçilik derejesiniň ýokarlanmagyny ýurtda amala aşyrylýan işjeň häsiýetli maýa goýum syýasatynyň oňyn netijeleriniň ýene-de biri hökmünde häsiýetlendirmek bolar. Işjeň maýa goýum syýasatynyň alnyp barylmagy ýurdumyzda bäsdeşlige ukyply, dünýäniň iň ösen tehnikalary we tehnologiýalary bilen enjamlaşdyrylan, innowasiýalary özünde jemleýän ýokary ykdysady netijeli ulgamy döretmäge we ösdürmäge mümkinçilik berýändigi bilen ähmiýetlidir. Şol bir wagtda maýa goýum serişdeleriniň ykdysadyýetiň pudaklaryna köp möçberde çekilmegi ýurdumyzda pudaklaýyn we düzümleýin özgertmeleriň amala aşyrylmagyna, ýagny ykdysady netijeliligiň ýokarlanmagyna hem ýardam berýär. Bu, öz gezeginde, durmuş ýaýrawyny maliýeleşdirmegiň çeşmeleri hökmünde ilatyň we Döwlet býujetiniň girdejileriniň artmagyny şertlendirýär.

2022-nji ýyl bilen deňeşdirilende, hasabat döwründe maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň möçberi 7,4 göterim ýokarlandy. Mejlisde Oba milli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde durmuş maksatly binalaryňdyr desgalaryň 54-siniň, suw we lagym arassalaýjy desgalaryň 34-siniň, 379,9 inedördül metr ýaşaýyş jaýynyň, şeýle hem inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň gurluşyk işleriniň alnyp barlandygy aýratyn bellenildi. Bu maglumatlar oba we şäher ilatynyň durmuş şertleriniň deňeçerleşýändiginiň, merkezden daşda ýerleşýän ilatly nokatlaryň döwrebap derejede ösdürilýändiginiň aýdyň güwäsidir.

Mejlisde häzirki döwürde Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Maýa goýum maksatnamasynyň taslamasyny taýýarlamak boýunça alnyp barylýan işler barada durlup geçilmegi ýurdumyzda adam bähbitlerine gönükdirilen ykdysady strategiýanyň dabaralanýandygyny alamatlandyrýar. Ykdysadyýetiň tizleşdirilen ösüşini üpjün etmekde esasy orun eýeleýän täzeçil çemeleşme, ýagny maýa goýumlary maksatnamalaýyn esasda ösdürmek strategiýasy özüniň gurşap alýan möhüm durmuş wezipeleriniň gerimi we möçberi boýunça tapawutlanýar: eksport kuwwatymyzy artdyrjak, import garaşlylygymyzy azaltjak önümçilik kuwwatlyklarynyň döredilmegi ykdysady ýagdaýymyzyň has-da gowulanmagyna öz täsirini ýetirýän bolsa, onda ýurdumyzyň dürli welaýatlarynda ýaşaýyş jaýlarynyň, mekdepleriň, çagalar baglarynyň gurulmagy her birimiziň bagtyýar, eşretli durmuşymyzy üpjün edýän möhüm şertlerdir.

Häzirki döwürde ýurdumyzda sebitleri ösdürmek, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini düýpli ýokarlandyrmak babatynda uly möçberli taslamalaryň birnäçesiniň amala aşyrylmagy durmuş-ykdysady öňegidişligi üpjün etmekde bu meseleleriň näderejede wajypdygyny görkezýär. Hususan-da, dünýä ülňülerine laýyklykda ilatyň ýaşaýyş hili kesgitlenende, ýaşaýyş jaýy bilen üpjünçilik möhüm görkezijileriň biri hasaplanýar. Türkmenistanda alnyp barylýan durmuş syýasatynda ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygyny mundan beýläk-de ýaýbaňlandyrmak işlerine aýratyn orun berilýär. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň raýatlary üçin ýaşaýyş jaýlaryny we şäherçeleri gurmak boýunça täze, giň gerimli, durmuş maksatly taslamalar amala aşyrylýar. Bu ugurda gazanylan oňyn netijeler hormatly Prezidentimiziň ilatyň ýaşaýyş hilini ýokarlandyrmak ugrunda alyp barýan syýasatynyň netijeliliginden nyşandyr.

Ýurdumyzyň Döwlet býujetiniň çykdajylar böleginden durmuş ugurly iri taslamalary amala aşyrmaga gönükdirilýän maliýe serişdeleriniň möçberleriniň ýylsaýyn artmagy milli ykdysady ulgamyň ösüşe ukyplydygyndan, onuň maddy binýadynyň berkdiginden nyşan. Mejlisde hormatly Prezidentimiziň gol çeken «Aşgabat şäherinde döwrebap binalary, desgalary we awtomobil ýollaryny gurmak hakynda» Karary munuň şeýledigini aňryýany bilen tassyklap, ol «Aziýanyň merjen şäheri» diýen ykrarnama eýe bolan paýtagtymyzyň ýene-de bir künjünde ýaşaýyş üçin amatly şertleri döretmek ugrunda kabul edilen çözgütleriň biridir. Bu resminama laýyklykda, Aşgabat şäheriniň «Gurtly» ýaşaýyş toplumynda 30 sany 4 gatly, her biri 40 öýli we 16 sany 4 gatly, her biri 68 öýli ýaşaýyş jaýyny, 720 orunlyk orta mekdebi, 320 orunlyk çagalar bagyny, seýilgähi hem-de ýaşaýyş toplumynyň içerki awtomobil ýollaryny we daşarky eltiji, içerki agyz suw, lagym geçiriji ulgamlary gurmak meýilleşdirilýär. Munuň özi täze gurluşyklaryň ak mermerli Aşgabat şäheriniň binagärlik görküne görk goşmak bilen, ýakyn geljekde bagtyýar maşgalalaryň ýene müňlerçesiniň jaý toýlaryny tutjakdygyny alamatlandyrýar.

Geçen on aýyň jemlerinden görnüşi ýaly, ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 9,9 göterim ýokarlandy. 2024-nji ýylyň Döwlet býujetinde raýatlaryň durmuş hal-ýagdaýynyň has-da ýokary derejesini gazanmak maksady bilen, geljek ýylyň 1-nji ýanwaryndan zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberini 10 göterim ýokarlandyrmak göz öňünde tutulýar. Bu görkeziji berk ykdysady binýadyň döredilendigini ýene-de bir gezek tassyklamak bilen, şeýle girdeji çeşmeleriniň «Döwlet býujetiniň I derejesindäki goralýan maddalar» diýlip kesgitlenmegi hem ilatyň girdejilerini döwlet tarapyndan kepillendirmek meselesiniň näderejede wajypdygyna we bu ugurda anyk işleriň amala aşyrylýandygyna güwä geçýär.

Maýagözel BABAÝEWA,

Türkmenistanyň Zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak ministrliginiň Zähmet gory we iş üpjünçilik müdirliginiň baş hünärmeni, ykdysady ylymlaryň kandidaty.