Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamalaryny ýerine ýetirmek bilen baglanyşykly meseleleri ara alyp maslahatlaşmak hem-de milli ykdysadyýetimiziň pudaklaryny ösdürmäge gönükdirilen resminamalaryň taslamalaryna garamak hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 28-nji oktýabrda sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisiniň gün tertibiniň esasyny düzdi. 

Mejlisde ýurdumyzyň kanunçylygyny kämilleşdirmegiň, şu ýylyň 22-nji oktýabrynda Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlyklygynda geçirilen mejlisiň barşynda welaýatlaryň dolandyryş-çäk gurluşyny mundan beýläk-de kämilleşdirmek boýunça öňe sürlen teklipler bilen bagly meseleleri gysga wagtda çözmek boýunça anyk çäreleri durmuşa geçirmegiň zerurdygy nygtaldy. Şeýle-de gazhimiýa senagatynyň kuwwatlyklaryny artdyrmagyň, tebigy gazy gaýtadan işlemegiň we öndürilýän önümleriň möçberlerini ýokarlandyrmagyň häzirki wagtda ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyny ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlary bolup durýandygyny göz öňünde tutup, bu ugurdaky işi dowam etdirmek, suw serişdeleriniň rejeli peýdalanylyşy we ýurdumyzda möwsümleýin oba hojalyk işleriniň barşy, pagta hasylyny gysga wagtda, ýitgisiz ýygnap almak üçin zerur tagallalary etmek, himiýa senagatynyň kärhanalarynyň, hususan-da, oba hojalygy üçin zerur bolan dökünleri öndürýän «Maryazot» önümçilik birleşiginiň kuwwatyny artdyrmak boýunça görülýän çäreler, elektrik energiýasynyň eksport ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmak, dokma kärhanalaryny senagat taýdan gaýtadan işlemek üçin pagta süýüminiň dürli görnüşleri bilen ýeterlik derejede üpjün etmek bilen bagly meselelere garaldy.  

Noýabr aýynda geçirilmegi meýilleşdirilýän çäreleriň we medeni-durmuş maksatly desgalaryň açylyp ulanmaga berilmegi mynasybetli dabaralaryň maksatnamasy baradaky hasabata aýratyn üns çekildi. Nygtalyşy ýaly, bu aýda ýurdumyzda ählihalk bag ekmek dabarasy, Söwda-senagat edarasynda «Türkmentel — 2022» atly halkara sergi we ylmy maslahat, «Sanly çözgüt — 2022» atly innowasion taslamalaryň bäsleşigi geçiriler. Aşgabatda, ýurdumyzyň welaýatlarynda Hasyl toýy mynasybetli dabaraly baýramçylyk çäreleri, noýabryň ikinji ongünlüginde Daşoguz şäherinde türkmen we özbek halklarynyň dostluk festiwaly guralar. Şunuň bilen baglylykda, meýilleşdirilýän medeni-köpçülikleýin çäreleriň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmek babatda anyk tabşyryklar berildi. Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Tehnologiýalar merkezinde geçirilýän düýpli we amaly taýdan ähmiýetli ylmy barlaglar, «Türkmenistanda innowasiýa tehnologiýalary» atly ylmy-amaly elektron žurnalyny döretmek boýunça geçirilýän işler mejlisde garalan möhüm meseleleriň hatarynda boldy. Şunda Ylymlar akademiýasynyň Tehnologiýalar merkezi Ylmy parklaryň we innowasion meýdançalaryň halkara assosiasiýasynyň (IASP) agzalygyna kabul edilendigi habar berildi. 

Mejlisiň dowamynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Buýrugyna laýyklykda, ýurdumyzyň wekiliýetiniň «Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy» hyzmatdaşlyk forumynyň 15-nji mejlisiniň işine gatnaşmak üçin Seul we Pusan şäherlerine amala aşyran gulluk iş saparynyň jemleri baradaky hasabat hem diňlenildi. Ministrler derejesindäki mejlisiň netijeleri boýunça 2023-nji ýylda «Merkezi Aziýa — Koreýa Respublikasy» hyzmatdaşlyk forumyna Türkmenistan tarapyndan başlyklyk edilmegi we indiki 16-njy forumyň Aşgabatda geçirilmegi kesgitlenildi. 

Hökümet mejlisinde döwlet durmuşyna degişli başga-da birnäçe meselelere garaldy we olar boýunça degişli çözgütler kabul edildi.

Bu gün ýurdumyzda täze döwrüň ruhuna laýyklykda amala aşyrylýan giň möçberli özgertmeler döwletlilik esaslarymyzyň has-da pugtalandyrylmagyna gönükdirilendir. 22-nji oktýabrda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlyklygynda geçirilen mejlisde döwlet dolandyryş ulgamyny kämilleşdirmek, welaýatlaryň etraplarynyň, şäherleriniň we obalarynyň dolandyryş-çäk birliklerine gaýtadan seretmek bilen bagly gelip gowşan köp sanly tekliplere garaldy. Bu teklipler oba ýerleriniň şäherleşme derejesiniň artmagyna, welaýatlaryň ösmegine, ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynyň işiniň netijeliliginiň ýokarlanmagyna, degişli düzümleriň sazlaşykly işleriniň üpjün edilmegine giň mümkinçilikleri döreder. 

Häzirki wagtda eziz Watanymyz galkynyş döwrüni başdan geçirýär. «Galkynyş» düşünjesi mazmuny boýunça ýokary göterilişi, öňe ilerlemegi aňladýar. Galkynmak, ösmek, ösüşde täze menzilleri nazarlamak üçin ýurtda jemlenen tebigy, zähmet we maliýe serişdeleriniň tygşytly ulanylmagy, rejeli peýdalanylmagy zerur şertleriň biri. Hususan-da, dünýä ösüşiniň häzirki çylşyrymly şertlerinde ykdysady kuwwatymyzy mundan beýläk-de pugtalandyrmak üçin şol serişdeleri netijeli dolandyrmak meselesi strategik ähmiýete eýe. Şunuň bilen birlikde, ol dünýä jemgyýetçiligi tarapyndan ykrar edilen Durnukly ösüş maksatlarynyň üstünlikli amala aşyrylmagyna hem oňyn täsirini ýetirýär.  

Hemişe döwleti dolandyrmagyň netijeli usullarynyň gözleginde bolmak, ýurduň ösen derejesine laýyk gelýän dolandyryş mehanizmlerini ornaşdyrmak döwlet gurluşynyň kämilleşdirilmegine itergi bermek bilen bir hatarda, şeýle çemeleşmeler dünýä giňişliginde bolup geçýän üýtgeşmelere çalt uýgunlaşmaga hem mümkinçilik döredýär. Kämillik, goý, ol adam durmuşyna ýa döwlet gurluşyna degişli bolsun, tapawudy ýok, hemişe hil taýdan ösmegi aňladýar. Kämillige ymtylmak, hemişe özüňi taraşlap ýörmek — beýikleriň ýoly. Bu kanunalaýyklyk döwleti döwlet etmek, ony has netijeli dolandyrmak ugrunda edilýän irginsiz tagallalarda-da aýdyň ýüze çykýar. Şunda döwlet gurluşyny kämilleşdirmekde sebitleýin syýasata wajyp orun degişlidir. Bu syýasatyň oýlanyşykly alnyp barylmagy bolsa sebitleriň, ahyrky netijede, ýurduň ykdysady kuwwatynyň artmagyna, durnukly ösüşiň gazanylmagyna şert döredýär.  

Sebitleriň gyradeň ösüşini gazanmak häzirki wagtda ýurdumyzda amala aşyrylýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe sebitleriň durmuş-ykdysady ýagdaýynyň düýpli özgerdilmegine aýratyn üns berilmegi, ilkinji nobatda, olaryň bitewi ykdysady ulgamyň aýratyn düzümleri bolup durýandygy, sebitleriň her biriniň ykdysady deňagramlylygy we durnuklylygy üpjün etmekde tutýan ornunyň uludygy bilen baglydyr. «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy», «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasy» sebitleriň döwrebap ösüşini üpjün etmäge gönükdirilip, bu maksatnamalaryň çäklerinde welaýatlaryň şäherlerini we obalaryny ösdürmek babatda zerur işler alnyp barylýar. Sebitleriň ösüşini çaltlandyrmak şu günüň wajyp meseleleriniň biri bolmak bilen, ol ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşinde täze sepgitleriň gazanylmagyna mümkinçilik berýär. Häzirki wagtda Diýarymyzda sebitleri ösdürmek, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini düýpli ýokarlandyrmak boýunça iri taslamalaryň birnäçesiniň amala aşyrylmagy durmuş-ykdysady öňegidişligi üpjün etmekde bu meseleleriň näderejede möhümdigini görkezýär.  

Gahryman Arkadagymyzyň başlyklygynda geçirilen mejlisde welaýatlaryň dolandyryş-çäk gurluşyny täze döwrüň ruhuna laýyklykda kämilleşdirmek bilen bagly garalan teklipleriň şu günki we geljekki ösüşimiz üçin wajyp bolup durýandygy aýratyn bellärliklidir. Bu mejlisde ýurdumyz boýunça dolandyryş-çäk gurluşyny kämilleşdirmegiň çäklerinde 6 etrap, 5 sany etrap hukukly şäher, 1 sany şäherdäki etrap, 2 şäherçe, 36 sany geňeşlik ýatyrylyp, 36 sany obany dolandyryş-çäk birlikleriniň sanawyndan aýyrmak boýunça garalan teklipler, ilkinji nobatda, adamlaryň durmuşy üçin has amatly şertleri döretmek, durmuş ulgamynyň netijeliligini pugtalandyrmak, zähmet gatnaşyklaryny oňyn düzgünleşdirmek maksadyndan ugur alýar. Dolandyryş-çäk birlikleri babatda amala aşyrylmagy meýilleşdirilýän özgertmeler sebitleriň netijeli dolandyrylmagyna, ykdysady mümkinçilikleriniň artdyrylmagyna, ilat üçin döwlet hyzmatlarynyň elýeterliliginiň ýokarlandyrylmagyna, senagatlaşdyrylmagyna, iri ilatly ýerleriň döredilmegine we ýerleri geljekde ösdürmek üçin amatly şertleriň üpjün edilmegine oňyn täsirini ýetirer. 

Döwlet býujeti ýurdumyzyň esasy maliýe resminamasy bolup, onuň serişdeleriniň rejeli ulanylmagy milli ykdysadyýetimiziň maliýe-ykdysady durnuklylygynyň pugtalandyrylmagyna ýardam berýär. Maliýe serişdeleriniň maksatlaýyn ulanylmagy, oňa döwrebap gözegçiligiň amala aşyrylmagy bolsa sebitleriň durmuş-ykdysady ösüşiniň ýokary depginde ilerledilmeginiň maliýe-ykdysady esaslaryny emele getirýär. Mejlisde beýan edilen teklipleriň amala aşyrylmagy, ykdysady hasaplamalara görä, jemi 28 million manat býujet serişdesiniň tygşytlanmagyny üpjün eder. Dolandyryş-çäk birlikleriniň kämilleşdirilmegi bilen baglylykda, ulanyşdan aýrylýan, ykdysadyýetimiz üçin goşmaça mümkinçilikleri emele getirýän ýerli dolandyryş, bilim, medeniýet we maliýe-ykdysady edaralarynyň binalaryny, desgalaryny netijeli peýdalanmak ýurdumyzyň ykdysady bähbitlerini has-da ýokarlandyrmaga goşmaça mümkinçilikleri döretmek bilen, Döwlet býujetiniň girdejileriniň artmagyna hem oňyn täsirini ýetirer.  

Gahryman Arkadagymyzyň tygşytlanan maliýe serişdelerini ýurdumyzyň durmuş ulgamyna, mekdepleriň we çagalar baglarynyň, saglyk edaralarynyň gurluşygyna, ösüp gelýän ýaş nesilleriň sazlaşykly ösüşiniň üpjün edilmegine gönükdirmegiň maksadalaýyk boljakdygy baradaky aýdan teklibi Diýarymyzda adam baradaky aladanyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugry bolandygynyň we häzirki döwürde-de şeýle bolmagynda galýandygynyň aýdyň görkezijisidir. Bu ýagdaý meýilleşdirilýän özgertmelerden garaşylýan netijeleriň ykdysady ähmiýetiniň mazmunyny emele getirýär. Döwlet gurluşyny kämilleşdirmek bilen bagly özgertmeler durnukly ösüş üçin ýurdumyzda bar bolan serişdeleriň we mümkinçilikleriň doly peýdalanylmagyny üpjün etmek bilen bir hatarda, durmuş-ykdysady ösüşiň möhüm görkezijileriniň biri bolan şäherleşme derejesiniň ýokarlanmagynyň hem çeşmesidir. Şoňa görä-de, mejlisde 6 oba şäherçe derejesini berip, 19 obany we 3 sany şäherçäni şäherlere birikdirmek bilen, iri dolandyryş-çäk birliklerini emele getirmek, 6 sany ilatly ýere oba derejesini bermek barada garalan teklipleriň durmuşa geçirilmegi tutuş jemgyýetçilik ösüşine ýardam berýän zerur şertleriň döredilmegine, hususan-da, oba we şäher ilatynyň durmuş şertleriniň deňeçerleşmegine, merkezden uzakda ýerleşýän ilatly nokatlaryň döwrebap derejede ösdürilmegine ýardam eder.  

Ykdysady ulgamyň netijeliligi köp derejede öndüriji güýçleriň, şol sanda işçi güýjüniň hiline baglydyr. Şunda döwlet syýasatynda adam maýasynyň ösüşine aýratyn ähmiýet berilmegi şu günki we geljekki ösüşleriň binýady bolup durýar. Dolandyryş-çäk birlikleriniň kämilleşdirilmeginiň giň möçberli işlere badalga bermek bilen, sebitleriň öndüriji güýçleriniň toplumlaýyn ösüşiniň gazanylmagyna we senagatlaşma derejeleriniň ýokarlandyrylmagyna, iri döwrebap kärhanalaryň giň gerimde döredilmegine hem mynasyp goşant goşjakdygyny ynamly aýdyp bolar.  

Maýagözel BABAÝEWA,

Türkmenistanyň Zähmet we ilaty durmuş taýdan goramak ministrliginiň Zähmet gory we iş üpjünçilik müdirliginiň başlygynyň orunbasary, ykdysady ylymlaryň kandidaty.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalarynyň, öňdengörüjilikli ykdysady syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň netijesinde ýurdumyz ösüşleriň täze belentliklerine çykýar. Dünýä ykdysadyýetinde çylşyrymly ýagdaýlaryň ýüze çykmagyna garamazdan, milli ykdysadyýetimizde jemi içerki önümiň 6,2  göterim derejede ösmeginiň üpjün edilmegi, daşary ykdysady söwda dolanyşygynyň yzygiderli artmagy, ykdysadyýetiň pudaklaryna gönükdirilýän maýa goýumlaryň durnukly artdyrylyp, netijeli özleşdirilmegi munuň aýdyň şaýadydyr. Bu babatda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow şu ýylyň 10-njy oktýabrynda geçiren Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde aýratyn belläp geçdi. Ýurdumyzda durmuş-ykdysady taýdan şeýle ýokary depginde durnukly hem ygtybarly ösüşleriň gazanylmagy bolsa Arkadagly Serdarymyzyň alyp barýan döwlet syýasatynyň mizemez, berk hem durnukly binýada eýedigine doly şaýatlyk edýär.  

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmekde gazanýan ähli üstünliklerimiz halkymyzyň bolelin, eşretli durmuşda ýaşamagyny üpjün etdi. Muny bolsa geçen döwürleriň, şeýle hem şu ýylyň dokuz aýynyň jemleri boýunça berlen maglumatlardan hem görmek bolýar. Şu ýylyň dokuz aýynyň jemleri boýunça ýurdumyzda bölek satuw haryt dolanyşygy geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende 10,5 göterim ýokarlandy. Bu bolsa ýurdumyzyň bazarlarynda halkyň isleg bildirýän harytlarynyň bahalarynyň elýeterli bolup durýandygynyň, ilatyň girdejileriniň bolsa yzygiderli ýokarlanýandygynyň aýdyň subutnamasydyr.  

Ýurdumyz nebitiň we gazyň ägirt uly gorlaryna eýedir. Şonuň üçin ýurdumyzda ýangyç-energetika toplumy milli ykdysadyýetimiziň binýadyny emele getirýän pudakdyr. Bu pudagy ösdürmek babatda gysga döwrüň içinde asyrlara barabar işler durmuşa geçirildi. Netijede, pudakdaky gazanylan üstünliklerimiz milli ykdysadyýetimiziň maliýe babatda binýadyny berkitmäge, uly möçberde maýa goýum taslamalaryny durmuşa geçirmäge şertleri döretdi. Innowasiýalara we kämil tehnologiýalara esaslanýan we ýokary hilli, dünýä bazarlarynda bäsdeşlige ukyply harytlary öndürýän ençeme senagat kärhanalaryny gurmaga, bazar gatnaşyklarynyň giň gerim bilen ösýän şertlerinde ilatyň durmuş taýdan goragyny üpjün etmäge mümkinçilik berdi.  

Häzirki döwürde ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyny innowasion tehnologiýalar esasynda ösdürmek, toplumyň önümleriniň dünýä bazarlaryna eksport edilişini artdyrmak, esasan hem, tebigy gazyň dünýä bazarlaryna çykarylyşyny artdyrmaga mümkinçilik berýän turbageçirijileriň düzümlerini diwersifikasiýalaşdyrmak mümkinçilikleri örän uludyr. Häzirki wagtda Arkadagly Serdarymyzyň baştutanlygynda daşary ýurt maýalaryny çekmek, içerki mümkinçiliklerimizi netijeli ulanmak babatda giň gerimli işler üstünlikli amala aşyrylýar. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň taslamasynyň batly depginlerde gurulmagy munuň aýdyň mysalydyr. Gaz geçirijiniň taslamasynyň ägirt uly geoykdysady we geosyýasy ähmiýeti bardyr. Taslamanyň durmuşa geçirilmegi türkmen gazyny Günorta Aziýanyň iri döwletlerine uzak möhlet bilen ibermäge mümkinçilik döreder, Owganystanyň, Pakistanyň we Hindistanyň durmuş-ykdysady ösüşine uly ýardam eder, şeýle hem tutuş sebitde parahatçylygy, howpsuzlygy pugtalandyrmak, ykdysady söwda gatnaşyklaryny ösdürmek üçin kuwwatly esas bolar.  

Ýurdumyz örän amatly ýerde, ýagny Merkezi Aziýanyň üstünden geçýän sebit we sebitara ulag ýollarynyň hem-de aragatnaşyk geçelgeleriniň çatrygynda ýerleşýär. Ýurdumyzda sebitara we halkara ähmiýetli ulag we aragatnaşyk ulgamyny ösdürmek, iri maýa goýum taslamalary amala aşyrmaga mümkinçilik berýär. Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen Demirgazyk — Günorta we Gündogar — Günbatar ugurlary boýunça üstaşyr ýük geçelgeleriniň mümkinçiliklerini ulanmak babatda ägirt uly işler durmuşa geçirilýär. Bu bolsa diňe bir milli ykdysadyýetimiziň gülläp ösmegi üçin uly itergi bermek bilen çäklenmän, eýsem, dünýäniň sebitleriniň we yklymlarynyň arasyndaky ykdysady-söwda gatnaşyklarynyň has giň gerim bilen ösmegine uly ýardam edýär. Şunuň bilen birlikde, ýurdumyzyň Demirgazyk — Günorta we Gündogar — Günbatar ugurlary boýunça üstaşyr ýük daşamak kuwwatyny artdyrmak, ulag-logistika ulgamyny ösdürmek mümkinçilikleri çäksiz uludyr. Mümkinçilikleriň işjeň ulanylmagy tutuş sebitiň hem yklymyň ýurtlarynyň ykdysadyýetiniň durnukly ösmegine uly itergi berer.  

Hormatly Prezidentimiziň parasatly, öňdengörüjilikli döwlet syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde mähriban halkymyz eşretli, asuda hem abadan durmuşa eýe boldy, obadyr şäherlerimiz günsaýyn gözelleşip, ata Watanymyzyň at-abraýy Arşa göterildi. Bu ajaýyp üstünliklerimiziň sakasynda durýan Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Serdarymyzyň janlarynyň sag, belent başlarynyň aman bolmagyny, il-ýurt bähbitli alyp barýan işleriniň rowaç bolmagyny tüýs ýürekden arzuw edýäris. 

Gulgeldi GULGELDIÝEW,

Aşgabat gurluşyk orta hünär okuw mekdebiniň direktory, Türkmenistanyň at gazanan bilim işgäri, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty.

Ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen halk hojalygynyň ähli ugurlarynda uly özgertmeler amala aşyrylýar. Kiçi we orta telekeçiligi, hususy başlangyçlary sazlaşykly ösdürmek üçin örän amatly hukuk, ykdysady, maliýe hem-de durmuş şertleri döredilýär. Şeýle aladalar, döredilýän şertler telekeçileri netijeli işlemäge ruhlandyrýar. Häzirki wagtda türkmen telekeçileriniň önümleriniň içerki bazary üpjün etmek bilen bir hatarda, daşarky bazarlarda-da barha giň orun almagy bellärliklidir. 

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi Watanymyzyň gülläp ösmegine, halkymyzyň abadançylygynyň üpjün edilmegine gönükdirilen durmuş-ykdysady maksatnamalaryň üstünlikli amala aşyrylmagyna mynasyp goşant goşýar. Ýurdumyzda hususyýetçiligi ösdürmek, telekeçilik bilen meşgullanýanlary goldamak üçin amatly şertleri üpjün edýän resminamalaryň kabul edilmegi, yzygiderli ýeňillikli karz serişdeleriniň berilmegi telekeçileriň has öndürijilikli işlemeklerine ýardam edýär. Özleri barada döwlet derejesinde edilýän aladalara bolsa, telekeçiler öndürijilikli zähmetleri bilen jogap berýärler. 

Toýmämmet HAJYÝEW,

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň welaýat komitetiniň başlygy.

Eziz Diýarymyz döwlet Garaşsyzlygyna eýe bolan ilkinji günlerinden başlap, bazar ykdysadyýetiniň özboluşly türkmen nusgasyny döretmek bilen, dünýäniň okgunly ösýän döwletleriniň hatarynda ornuny barha pugtalandyryp gelýär. Şol ýyllarda asyrlar aşyp gelýän milli däp-dessurlarymyzdan ugur alnyp döredilen döwlet nyşanlarymyz bilen birlikde, täze türkmen milli manady hem aýratyn ähmiýete eýe boldy. 

Mälim bolşy ýaly, 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda türkmen milli manady dolanyşyga girizildi. Munuň özi Watanymyzyň ykdysady garaşsyzlygyny aňlatmak bilen, ol ýurdumyzyň çäginde ýeke-täk kanuny töleg serişdesi hökmünde çykyş edýär. Häzirki wagtda manadyň durnuklylygyny, kadaly hereketini gazanmak, onuň goraglylygyny üpjün etmek babatda yzygiderli işler durmuşa geçirilýär. 2009-njy ýylyň 1-nji ýanwarynda türkmen manadynyň denominasiýasy geçirilip, milli puluň täze nusgasy dolanyşyga girizildi. Bu bolsa onuň hümmetiniň ýokarlanmagyna getirdi.  

Milli puluň hümmetini artdyrmak onuň satyn alyp bilijilik ukybynyň gowulanmagyna, halkyň durmuş derejesiniň has-da ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir. Milli pul birligimiziň durnukly hereket etmegi köp babatda ýurdumyzyň bank ulgamynyň işjeňligine, onuň müşderilerine hödürleýän amallarynyň we hyzmatlarynyň görnüşlerine, hiline, şonuň ýaly hem töleg-hasaplaşyk işiniň ýola goýluşyna we oňa yzygiderli gözegçilige baglydyr. Häzirki döwürde Türkmenistanyň Merkezi bankynyň ýolbaşçylygynda dünýäniň ösen döwletleriniň we halkara maliýe-karz guramalarynyň baý tejribesini öwrenmek arkaly degişlilikde ýurdumyzyň bank ulgamyna ornaşdyrmak hem-de bank hünärmenleriniň hünär derejelerini kämilleşdirmek boýunça yzygiderli işler alnyp barylýar. Halkara Pul Gaznasy, Bütindünýä banky, Yslam ösüş banky, Ýewropanyň täzeleniş we ösüş banky, Aziýanyň ösüş banky, Germaniýa Federatiw Respublikasynyň Süýşürintgiler kassalarynyň halkara hyzmatdaşlyk boýunça gaznasy ýaly guramalar bilen alnyp barylýan hyzmatdaşlygyň çägi has-da giňeldildi. 

Türkmen manady milli ykdysadyýeti durnukly ösdürmekde we bank ulgamynyň işini pugtalandyrmakda uly orun eýeleýär. «Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmegiň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, ýurdumyzda pul dolanyşygynyň netijeliligini has-da kämilleşdirmek üçin ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan halkara tejribäniň öňdebaryjy tehnologiýalaryna esaslanýan nagt däl hasaplaşyklary barha ýaýbaňlandyrmak boýunça degişli işler durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzyň çäginde raýatlarymyz «Altyn asyr», «Millikart», «Maşgala», «Milli VISA», «Goýum bank karty», «Owerdraft karty», şeýle hem halkara «VISA» we «MasterCard» bank kartlaryny peýdalanmak arkaly dürli görnüşli nagt däl hasaplaşyklaryň giň mümkinçiliklerinden peýdalanýarlar. Nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek maksady bilen sanly ulgamda «Internet-bank», «Mobil-bank», «Halkbank terminal», «QR-kod», elektron söwda ýaly onlaýn bank hyzmatlaryny ornaşdyrmak we kämilleşdirmek işlerine yzygiderli maýa goýum serişdeleri goýulýar. Şeýle görnüşli sanly bank hyzmatlary müşderiniň bank amallaryna we hyzmatlaryna bolan isleglerini kanagatlandyrmaga, pul geçirimlerini ýeňilleşdirmäge, netijede, ilatyň gymmatly wagtyny we serişdelerini tygşytlamaga mümkinçilik berýär. 

Arkadagly Serdarymyzyň parasatly ýolbaşçylygynda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ulgamynda amala aşyrylýan düýpli özgertmeler türkmen manadynyň durnukly ösüşe täsirini ýokarlandyrmaga, halkara hyzmatdaşlygy hil taýdan täze derejä çykarmaga, döwletiň ykdysady kuwwatyny berkitmäge, raýatlaryň hal-ýagdaýyny has-da gowulandyrmaga ähli amatlyklary döredýär. Goý, hormatly Prezidentimiziň alyp barýan işleri hemişe rowaçlyklara beslensin! 

Döwran GULLYÝEW,

Mary welaýatynyň Serhetabat etrap häkimliginiň Jemagat hojalygy müdirliginiň pasportçysy, hukukçy.

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda milli ykdysadyýetimiziň ösüşli ýollary barha berkidilýär. Ykdysadyýetimiziň bitewiligini we mizemez kuwwatyny alamatlandyrýan türkmen manady 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda dolanyşyga girizildi. Garaşsyzlyk ýyllary içinde ýurdumyzyň ykdysady, maliýe we bank ulgamlarynda ägirt uly özgertmeler durmuşa geçirildi. Şonuň netijesinde pul dolanyşygy kämilleşdirildi, milli pul birliginiň hümmeti ýokarlandyryldy. 

Milli manadyň dolanyşyga girizilmegi ýurdumyzda bazar gatnaşyklarynyň kemala gelmeginde, bäsdeşlige ukyply bank ulgamynyň döremeginde uly ähmiýete eýedir. Şeýle hem, ol özbaşdak maliýe syýasatynyň geçirilmegini üpjün edýär we hakyky ykdysady özygtyýarlylyga eýe bolmaga mümkinçilik berýär. Häzirki wagtda türkmen manady Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň ykdysady binýadyny pugtalandyrmakda möhüm orny eýeleýär. Milli manat Türkmenistanyň çäginde kanuny töleg serişdesi hökmünde kabul edilýär hem-de ýurduň çäginde eýeçiliginiň görnüşine we alyp barýan işine garamazdan, edara-kärhanalaryň ählisi tarapyndan tölegler üçin nominal gymmaty boýunça hökmany kabul edilmäge degişli bolup durýar. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe içerki maliýe serişdeleriniň netijeli peýdalanylmagyny üpjün etmäge ukyply bank ulgamyny kemala getirmek ugrunda ähmiýetli işler durmuşa geçirilýär. «Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmegiň 2011—2030-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, karzlaşdyrylmagyň hem-de ilatyň bank goýumlarynyň möçberini artdyrmak maksady bilen internet we online bank hyzmatlaryny hödürlemegiň hasabyna pul amallarynyň hiliniň ýokarlandyrylmagyna uly üns berilýär. 

Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen durmuşa geçirilýän maliýe syýasatynyň ýokary netijeliligi ýurdumyzyň ösüşiniň makroykdysady görkezijilerinde öz beýanyny tapýar. Geçirilýän çäreleriň netijesinde milli pul birligi häzirki zaman elektron serişdelerinde işjeň peýdalanylýar. Milli manadymyzyň dolanyşyga girizilen güni ýurdumyzyň senenamasynda aýratyn orun eýeleýär. Şol gün degişli pudaklarda, bank edaralarynda duşuşyklar, dürli maslahatlar ýokary derejede geçirilýär.  

Ýurdumyzy parahatçylygyň, asudalygyň mekanyna öwren Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Serdarymyzyň janlary sag bolsun, beýik işleri üstünliklere beslensin! 

Maýa GURBANDURDYÝEWA,

Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşygynyň Daşoguz welaýat birleşmesiniň Maliýe bölüminiň esasy hünärmeni.

26 — 28-nji oktýabrda Söwda-senagat edarasynda «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2022» atly halkara maslahat we sergi geçirildi

 Halkara maslahat we sergi «Türkmengaz», «Türkmennebit» döwlet konsernleri, «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasy tarapyndan Türkmen milli nebitgaz kompaniýasy (NaPeCo), Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy, «Türkmen Forum» hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlykda «Gaffney Cline» britan kompaniýasynyň goldaw bermeginde guraldy. 

 HYZMATDAŞLYGY PUGTALANDYRMAKDA MÖHÜM ÄDIM 

 ■ Hormatly Prezidentimiziň halkara maslahata we sergä gatnaşyjylara iberen Gutlagy uly ruhubelentlik bilen diňlenildi. 

■ Energetika pudagynda halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga we ösdürmäge gönükdirilen bu ýöriteleşdirilen forum utgaşykly görnüşde geçirildi. 

 ■ Oňa sanly ulgam arkaly dünýäniň onlarça döwletinden wekiller gatnaşdylar.  

■ Sergä gatnaşyjylaryň hatarynda «Türkmengaz», «Türkmennebit» döwlet konsernleri we «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasy, ýangyç-energetika toplumynda işleýän onlarça pudaklaýyn kärhana, hususy telekeçiler bar.  

■ Gatnaşyjylar ýangyç-energetika toplumynda halkara, sebit we milli derejede senagatyň geljekki strategiýasyny kemala getirmäge bagyşlanan prezentasiýalar, dünýäniň nebit bazaryndaky işleriň ýagdaýy, bu ulgamda marketing strategiýalary baradaky seljeriş-syn maglumatlary bilen tanyşdyryldy. 

 IRI FORUM DÜNÝÄNIŇ ÜNS MERKEZINDE 

 Forum ýüzlerçe adamy, şol sanda daşary ýurtlaryň 45-e golaýyndan wekilleri bir ýere jemledi. 

 * * * 

Şu ýyl Söwda-senagat edarasynyň sergi zalynda eksponentleriň 40-dan gowragy, şolaryň hatarynda daşary ýurt kompaniýalarynyň 10-dan gowragy, hususan-da, Azerbaýjandan, Beýik Britaniýadan, Awstriýadan, Hytaýdan, Malaýziýadan, Birleşen Arap Emirliklerinden, Russiýadan, Singapurdan, Amerikanyň Birleşen Ştatlaryndan, Türkiýeden, Ýaponiýadan we beýleki ýurtlardan wekiller diwarlyklaryny görkezdiler.  

 * * * 

Sergide oňa gatnaşyjylara tehniki serişdeleriň kömegi bilen wirtual ýagdaýda özlerini tebigy serişdeleriň operatory hökmünde duýmaga, nebit guýularynyň burawlanylyşyna hem-de tebigy gaz känleriniň gözlenip tapylyşyna gatnaşmaga özboluşly mümkinçilik döredildi. 

 HALKARA MASLAHATDA GARALAN MESELELER: 

 — energetika bazarynyň ösüşindäki ählumumy ýagdaý we hyzmatdaşlygyň geljegi;  

— daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek arkaly, şol sanda Hazar deňziniň türkmen bölegini özleşdirmek boýunça ozaldan bar bolan nebit we gaz känlerini işläp taýýarlamak;  

 — täzelerinde gazyp almagy işjeňleşdirmek. 

 TEJRIBE ALŞYLDY, DUŞUŞYKLAR GEÇIRILDI 

 Dünýäniň birnäçe ugurdaş kompaniýalary täze işläp taýýarlamalary bilen tanyşdyrdylar, tejribe alyşdylar.  

 * * * 

Ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň edaralarynyň ýolbaşçylarynyň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen bu pudakda hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň strategik ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmak üçin ikitaraplaýyn, şol sanda sanly ulgam arkaly duşuşyklary geçirildi. 

"Nesil".

Giň hem ýagty zalyň içini bezeýän biri-birinden owadan pawilýonlardaky dürli görnüşli önümleri, tehniki serişdeleri, innowasion tehnologiýalary içgin synlap, ilik-düwme öwrenýän köp sanly daşary ýurtly hünärmenleriň, žurnalistleriň hem-de ildeşlerimiziň türkmen, iňlis, rus dillerindäki gyzykly söhbetleri, baýramçylyga mahsus ruhubelentlik çaýýar. «Türkmenistanyň nebiti we gazy ― 2022» atly halkara maslahatyň we serginiň çäklerinde 26 ― 28-nji oktýabrda paýtagtymyzdaky Söwda-senagat edarasynda guralan çäre ýokary ruhubelentlikde geçdi. Däbe öwrülen sergä şu ýyl ýurdumyzyň nebitgaz senagaty pudagynda iş alyp barýan kärhanalardyr hususy düzümler bilen birlikde, dünýäniň ondan gowrak döwletiniň kompaniýalarynyň wekilleri gatnaşdy. Halkara sergä gatnaşyjylar bilen söhbetdeşlikde Türkmenistanyň ýangyç-energetika toplumynyň barha artýan mümkinçilikleri hem-de sebitde energetika hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň täze gözýetimleri bilen baglanyşykly sowallarymyza jogap tapdyk. 

 — Ýurdumyzyň nebitgaz senagaty pudagynyň öňdebaryjy kärhanalarynda nähili üstünlikler gazanylýar? 

 Ýaňyl HAÝYTBAÝEWA,
Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar
toplumynyň sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak we
maglumat howpsuzlygy gullugynyň hünärmeni: 

— Hormatly Prezidentimiziň tagallalarynyň netijesinde ýurdumyzyň nebitgaz senagaty pudagy uly ösüşlere eýe bolýar. Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda soňky ýyllarda dünýä standartlaryna laýyk gelýän önümleriň öndürilişi artýar. Ine, şu ýyl hem zawodlar toplumynda polimer önümleriniň täze görnüşleriniň, gämi ýangyjynyň, EKO-5 görnüşli dizel ýangyjynyň, «Turkmen Oil Advance 5W40» motor ýagynyň we beýlekileriň önümçiligi ýola goýuldy. Bu önümler diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, daşary ýurtlarda hem uly islegden peýdalanýan harytlardyr. Arkadagly Serdarymyzyň ýurdumyzyň nebitgaz senagatyny ösdürmek boýunça tagallalary pudagyň işgärlerini täze üstünliklere ruhlandyrýar. 

 *** 

 — Ýerli uglewodorod çig malyndan importyň ornuny tutýan hem-de eksport ugurly önümleri öndürmekde hususyýetçileriň nähili paýy bar? 

 Serdar HOMMADOW,
«Geljege miras» hususy kärhanasynyň esaslandyryjysy: 

― Milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda bolşy ýaly, nebitgaz senagatynda hem hususy düzümleriň üstünlikli işleýändikleri guwandyrýar. «Geljege miras» hususy kärhanasynda hormatly Prezidentimiziň importuň ornuny tutýan hem-de eksporta niýetlenen önümleriň öndürilişini artdyrmak boýunça wezipeleriniň ýerine ýetirilmegine mynasyp goşant goşmak ugrunda netijeli işler ýola goýuldy. Häzirki wagtda biz ýerli çig maldan polimer önümleriniň 15 görnüşini, çalgy ýaglarynyň 6 görnüşini öndürýäris. Olar diňe bir içerki bazarda satuwa çykarylman, eýsem, Russiýa Federasiýasy, Belarus Respublikasy, Özbegistan, Owganystan, Gyrgyz Respublikalary ýaly ýurtlara-da eksport edilýär.  

 *** 

 — Daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň halkara forumyň ähmiýetine berýän bahasy nähili?  

 Albert MEHTIÝEW,
«PETRONAS Çarigali (Türkmenistan)» kompaniýasynyň wekili: 

― Biz «Türkmenistanyň nebiti we gazy ― 2022» atly halkara maslahata we sergä ençeme ýyl bäri gatnaşyp gelýäris. Onuň hemişe-de örän ýokary derejede geçirilýändigini bellemelidiris. Şu ýylky halkara foruma-da şeýle häsiýet mahsus. Türkmenistanyň Prezidenti nebitgaz pudagyny ösdürmäge uly ähmiýet berýär. «PETRONAS Çarigali» indi 25 ýyldan gowrak wagtdan bäri türkmen bazarynda iş alyp barýar. Şol döwürde iri maýa goýum taslamalarynyň birnäçesi durmuşa geçirildi. Biz Türkmenistanyň hem-de Malaýziýanyň halklarynyň bähbidine gönükdirilen hyzmatdaşlygymyzy mundan beýläk-de ösdürmegi maksat edinýäris. 

 *** 

 — Pudak üçin ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak ugrunda hyzmatdaşlygyň nähili mümkinçilikleri bar? 

 Oliwer IK,
«ISE Energy Training» kompaniýasynyň (Beýik Britaniýa) dolandyryjy direktory: 

— Biziň kompaniýamyz Beýik Britaniýanyň Braýton şäherinde ýerleşip, nebitgaz pudagynda işleýän hünärmenler, iş dolandyryjylar hem-de wezipeli adamlar üçin hünär kämilleşdiriş okuwlary boýunça hyzmatlaryny hödürleýär. Biz Aşgabat şäherinde 2018-nji ýyldan bäri iş alyp barýarys we ýurduň nebitgaz senagatyndaky düzümler hem-de Türkmenistanda işleýän beýleki döwletleriň kompaniýalary bilen hyzmatdaşlyk edýäris. Men Türkmenistanda ilkinji gezek 2019-njy ýylda bolup, nebitgaz pudagyna bagyşlanan halkara foruma gatnaşdym. Şu ýyl bolsa şeýle çärä ikinji gezek gatnaşýaryn hem-de onuň guramaçylyk derejesiniň örän ýokarydygyny, hyzmatdaşlygy ösdürmegiň täze mümkinçilikleri üçin ajaýyp meýdançadygyny bellemek isleýärin. 

Ýazga geçiren Ahmet GELDIÝEW,

«Watan».

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe eziz Watanymyzda milli ykdysadyýetimiziň döwrebap depginini güýçlendirmek, ýokary maýa goýum işjeňligini üpjün etmek, ýurdumyzyň eksport kuwwatyny pugtalandyrmak babatda ägirt uly işler durmuşa geçirilýär. Döwletimiziň ykdysadyýetiniň dürli pudaklaryna täze innowasion, şol sanda sanly tehnologiýalar ornaşdyrylýar. Internet hyzmatlarynyň hiliniň we ygtybarlylygynyň ýokarlandyrylmagy adamyň aň-bilim mümkinçilikleriniň doly derejede ulanylmagyny talap edýär. Amatlylyk, çaltlyk, tygşytlylyk ýaly düşünjeler bilen berk bagly bolan sanly ulgam adamzadyň ýaşaýşyny hakyky eşrete öwrüp bilýän güýje eýedir. Şoňa görä-de, döwletimizde sanly ulgamy ösdürmegiň esasy ugurlary kesgitlenildi. Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary bilen 2018-nji ýylyň 30-njy noýabrynda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» tassyklanylmagy durmuşyň ähli ulgamlaryna sanly ulgamyň ornaşdyrylmagyna giň ýol açdy. Döwlet edaralarynda resmi web saýtlarynyň döredilmegi, adamlaryň internet ulgamy arkaly onlaýn görnüşde ýüz tutup bilmegi sanly ulgamy ösdürmek Konsepsiýasynyň batly depginlerde durmuşa geçirilýändigini subut edýär. Sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy bilen onuň hukuk binýady hem kämilleşdirilýär. «Türkmenistanda Internet torunyň ösüşini we internet hyzmatlaryny etmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda», «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda», «Kiberhowpsuzlyk hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary sanly ulgamyň hukuk binýadyny düzýär.  

Elbetde, sanly ulgamyň ösüşi internet bilen berk baglanyşyklydyr. Internet — bu maglumat kommunikasiýa ulgamy we maglumatlary saklamak we geçirmek üçin kompýuter ulgamlarynyň bütindünýä ulgamyna birikmegi bolup durýar. Öýjükli telefonlardan internete birikmek mümkinçiligi internetiň güýçli depginler bilen ýaýramagyna badalga berdi. 

Ýurdumyzda internet ulgamy dünýä derejesi bilen aýakdaş barýar. Häzir teleýaýlymlar we radioýaýlymlaryň   gepleşiklerini, hyzmatlar hem-de metbugat ulgamynyň mümkinçilikleriniň  hemmesini internet arkaly peýdalanmak we ulanmak mümkin. Islendik raýatyň howa we demir ýollardaky gatnawlaryň ýol peteklerini onlaýn görnüşde almaga, degişli tölegleri we ýygymlary bank plastik kartyndan, öýjükli el telefonlaryndan geçirmäge, şeýle-de dürli hyzmatlary öýünden çykmazdan amala aşyrmaga mümkinçiligi bar.  

Internetiň taryhy barada aýdanymyzda, onuň başdaky görnüşi häzirki ýaly atlandyrylmandyr. Ol ABŞ-da 1969-njy ýylda «Arpanet» ady bilen döredilýär. Ol diňe belli edaralaryň arasynda maglumat alyşmak üçin niýetlenilipdir. Wagtyň geçmegi bilen internetiň bu ulgamy kem-kemden kämilleşipdir. 1984-nji ýylda Amerikanyň Milli ylmy fondy «Arpanetiň» esasynda «Nsfnet» ulgamyny döredýär. Bu ulgam Amerikanyň hemme uniwersitetlerini we ylmy merkezlerini özüne birikdirýär. 1992-nji ýylda bolsa «Nsfnet» ulgamyna 7500 sany kiçi ulgam birikdirilýär. Şol ulgamlaryň 2500 sanysynyň ABŞ-nyň çäginden daşarda bolmagy bu ulgamyň ösüşini has hem çaltlandyrýar.  

Häzirki döwürde örän güýçli depginlerdäki ösüşleri we özgerişleri başyndan geçiren internetiň mümkinçiliklerinden peýdalanmak arkaly dürli hyzmatlar ýerine ýetirilýär. Şol hyzmatlaryň biri hem domen atlarydyr. «Türkmenistanda Internet torunyň ösüşini we internet hyzmatlaryny etmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň 2-nji maddasynyň 3-nji bendinde «domen ady (domen) — tor salgylanmasy üçin bellige alnan nyşan belgisi» diýlip, domen atlaryna kesgitleme berilýär. Şeýle-de Kanunda domen atlarynyň birinji, ikinji we üçünji derejeleri barada hem düşünje berilýär. Domen ulgamy boýunça ýurdumyzda «Türkmendomen» hojalyk jemgyýeti hereket edýär.  

Internet hyzmatlarynyň içinde köpçülik tarapyndan giňden ulanylýanlary elektron poçta (E-mail) ulgamy, IRC gullugy, World Wide Web hyzmatlarydyr. Elektron poçta ulgamy bir ýa-da birnäçe adamlaryň salgysyna hat, maglumat ugradyp, olar bilen habarlaşmaga mümkinçilik berýär. IRC gullugy bu internete hakyky wagtda gürleşmäge ýardam berýär (chat). World Wide Web (Bütindünýä kerebi) — gipertekst (gipermedia) ulgamy bolup, ol dürli set ulgamlarynyň ýeke-täk giňişlikde ýerleşmegi üçin niýetlenendir.  

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe döwletli Diýarymyzyň şan-şöhratyny dünýä ýaýýan, ýurdumyzy bedew batly täze ösüşlere besleýän hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden alkyş aýdýarys.  

Ýakup AŞYROW,

Daşoguz welaýatynyň harby prokurorynyň kömekçisi, 3-nji derejeli ýurist.

Milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda öndürilýän önümleriň we edilýän hyzmatlaryň möçberiniň artmagy ýurdumyzyň ýokary ösüş kuwwatyny hem kesgitleýär. Ykdysady netijeliligiň ýokary derejesi döwlet tarapyndan ileri tutulýan ugurlara maýa goýumlaryň maksatlaýyn esasda gönükdirilmegi, önümçiligiň döwrebap hilde guralmagy önümleriň hili we olara hyrydarlaryň köplügi bilen gönüden-göni bagly bolup durýar. Berkarar ýurdumyzda ähli ugurlary öz içine alýan, hil taýdan täze, okgunly ösüşlere alyp barýan, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň dünýäniň öňdebaryjy döwletlerine kybap bolmagyny üpjün etmäge gönükdirilen möhüm başlangyçlara badalga berildi. 

Häzirki zaman dünýä ýagdaýlaryny nazara almak bilen, hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň okuw mekdepleriniň bütindünýä ulgamyna elýeterliligini giňeltmek boýunça wezipeleri öňde goýdy. Bu edaralaryň kompýuterler, multimedia tehnologiýalary bilen üpjün edilmegi, IT meýdançalarynyň döredilmegi okatmagyň öňdebaryjy usullaryny ulanmak arkaly sapaklaryň geçilmegi talyplarymyzyň başarnyklaryny has-da artdyrýar. Internede elýeterliligiň üpjün edilmegi bolsa milli bilimiň ýokarlanmagyny hem-de hünärmenleriň ussatlygyny artdyrýar. Döwrüň talabyna laýyk gelýän maglumat bazarynyň netijeli işlemegi beýleki pudaklaryň ösüşine, umuman, makroykdysady ýagdaýlara oňyn täsirini ýetirer.  

Dünýä ykdysadyýetiniň häzirki ösüşiniň ýagdaýynyň maglumat tehnologiýalarynyň we bilimleriň jemgyýetiň durmuşyndaky ornunyň artmagy bilen pugta baglanyşyklydygy aýratyn bellärliklidir. Ykdysadyýet özgerýär, innowasion ösüşlere eýe bolýar, şu özgerişlikleriň esasynda bolsa ýokary tizlikli,  giň zolakly aragatnaşyk we internet ulgamlary kemala gelýär. 

Goý, milli ykdysadyýetimizi täze tehnologiýalar esasynda beýik ösüşlere eýe edýän hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun! 

Aýlar PENAÝEWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby.

Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda bank ulgamynda giň gerimli maksatnamalaýyn özgertmeler durmuşa geçirilýär. Bu babatda bank ulgamyna sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, töleg ulgamyny halkara ülňülerine laýyk getirmek, banklaryň bäsdeşligini ýokarlandyrmak boýunça netijeli işler alnyp barylýar.  

Eziz Diýarymyzda raýatlarymyza döwrebap derejede hyzmat etmek, sanly bank hyzmatlarynyň gerimini giňeltmek, geçirilýän hasaplaşyklary tizleşdirmek maksady bilen, netijeli işler durmuşa geçirilýär. Bu ugurda döwlet tarapyndan dürli görnüşli bank kartlaryny çykarmak, ýurdumyzyň ähli söwda we hyzmat ediş nokatlarynda töleg terminallaryny hem-de sanly bank hyzmatlarynyň ornaşdyrmak babatdaky işlere yzygiderli ýagdaýda maýa goýum serişdeleri gönükdirilýär. Bank ulgamynda nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmäge we onuň täze görnüşlerini bank önümçiligine ornaşdyrmaga aýratyn üns berilýär.  

Bu babatda Türkmenistanyň «Daýhanbank» döwlet täjirçilik banky hem öz müşderilerine «Daýhan», «Kiçi möçberli karzlar», «Talyp karzy», «Owerdraft» ýaly bank karzlaryny, «Meleguş» pul geçirimini, «Goýum bank karty», «Maşgala» bank kartlary arkaly nagt däl hasaplaşyklaryň dürli görnüşlerini hödürleýär. Bank nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek we bar bolan hyzmatlaryň hilini gowulandyrmak babatda hem uly işleri alyp barýar.  

Şeýle-de Türkmenistanyň «Daýhanbank» döwlet täjirçilik banky tarapyndan ýurdumyzyň raýatlaryna ekerançylygy we maldarçylygy ösdürmek, oba hojalyk önümlerini öndürmek maksadynda nagt däl görnüşinde kiçi möçberli karzlary bermek doly ýola goýlandyr. Olaryň hatarynda esasy we dolanyşyk serişdelerini almak, iri önümçilikler üçin zerur bolan ýerli çig mallary öndürmek üçin karzlar hem bardyr. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda milli ykdysadyýetimizi has-da ösdürmek, pudaklarda önümçiligi döwrebap ýola goýmak babatynda zerur işler durmuşa geçirilýär. Bu ugurda kanunçylygyň berkidilmegi, maksatnamalaryň kabul edilmegi geçirilýän özgertmeleriň çäklerinde netijeliligi gazanmaga mümkinçilik berýär. Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan döwlet syýasaty netijesinde amala aşyrylýan işler ýurdumyzy ykdysady taýdan ösdürmäge, halkymyzyň abadan, eşretli durmuşda ýaşamagyna gönükdirilendir. 

Leýli BAÝAROWA

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ugrunda edýän  taýsyz tagallalarynyň netijesinde ähli sebitlerde dünýä standartlaryna laýyk gelýän, bäsdeşlige ukyply, ekologik taýdan arassa, ýokary hilli oba hojalyk önümçilikleri döredilýär. Durmuşa geçirilýän toplumlaýyn çäreler anyk işlerde özüniň aýdyň beýanyny hem tapýar. Munuň şeýledigini welaýatymyzyň oba hojalyk işgärleriniň üstümizdäki «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň geçen dokuz aýynda gazanan netijelerinde hem görmek bolýar. 

Geçen hasabat döwründe welaýatymyzda gök önümleriň 181,2 müň tonnasy, azyklyk bakjanyň 126 müň tonnasy, miweleriň we ir-iýmişleriň 42,6 müň tonnasy, ýeralmanyň 105,5 müň tonnasy, üzümiň 17,2 müň tonnasy öndürildi. Ýokarda beýan edilen görkezijileriň ählisiniň hem geçen ýylyň degişli döwründäkiden ep-esli ýokarydygy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Munuň özi ýer eýeleriniň azyk önümleriniň bolçulygyny döretmek ugrunda janypkeşlikli we maksada okgunly zähmet çekýändikleriniň subutnamasydyr.  

Welaýatymyzyň maldarlary şanly ýyly zähmet üstünliklerine besleýärler. Olaryň agzybirlik bilen çekýän zähmetleriniň netijesinde ýylyň geçen aýlarynda etiň 106,5 müň tonnasy (diri agramda), süýdüň 483,7 müň tonnasy, ýumurtganyň hem 182,5 million sanysy öndürildi. Bu önümleriň agramly bölegi hususy hojalyklarda öndürildi. Maldarlaryň ýakyndan alada etmekleri netijesinde mallaryň baş sany yzygiderli artýar. Şu ýylyň 1-nji oktýabryna çenli gara mallaryň baş sany 538 müňe, dowarlaryňky 2 million 559,7 müňe, guşlaryňky 4 million 175,7 müňe, düýeleriňki 5,5 müňe, gylýallaryňky bolsa 2,8 müňe ýetdi. 2022-nji ýylyň 1-nji oktýabryna dowarlaryň ýazky we güýzki gyrkymlaryndan ýuwulmadyk ýüňüň 7,4 müň tonnasy alyndy.  

Welaýat oba hojalyk önümçilik birleşiginiň maldarçylyk hojalyklarynyň işgärleri önüm bolçulygynyň döredilmegine mynasyp goşantlaryny goşýarlar. Bu hojalyklarda häzirki wagtda gara mallaryň 1,1 müň başa golaýy, dowarlaryň 185,5 müňden gowragy, guşlaryň 19 müňüsi, düýeleriň hem 2295-si idedilýär. Olar boýunça hasabat döwründe öndürilen et 3 müň tonna golaý, süýt 63,4 tonna, ýumurtga bolsa 2 million 577 müň sany boldy.  

Maldarlar gyş möwsümi üçin ot-iým taýýarlamak işlerini utgaşykly alyp barýarlar. Şu döwre çenli welaýatyň ähli hojalyklary boýunça bedäniň 5620,7 tonnasy, gaty baldakly otlaryň hem 7720,5 tonnasy taýýar edildi. Dowardarlar taýýarlanylan ot-iýmleri mallaryň gyşladyljak ýerlerine daşaýarlar, kaşarlary, ýyly agyllary abatlaýarlar. Olar özleriniň ýokary netijeli zähmet çekmekleri, halal we bol girdejileriň eýeleri bolmaklary üçin giň mümkinçilikleri döredýän hormatly Prezidentimize hoşallyklaryny beýan edip, ilatyň saçaklarynyň bezegi boljak önümleri bol öndürmek ugrundaky hereketiň öň hatarlarynda boljakdyklaryna ynandyrýarlar. 

Mämmet GYLYJOW.