Ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen halk hojalygynyň ähli ugurlarynda uly özgertmeler amala aşyrylýar. Kiçi we orta telekeçiligi, hususy başlangyçlary sazlaşykly ösdürmek üçin örän amatly hukuk, ykdysady, maliýe hem-de durmuş şertleri döredilýär. Şeýle aladalar, döredilýän şertler telekeçileri netijeli işlemäge ruhlandyrýar. Häzirki wagtda türkmen telekeçileriniň önümleriniň içerki bazary üpjün etmek bilen bir hatarda, daşarky bazarlarda-da barha giň orun almagy bellärliklidir. 

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi Watanymyzyň gülläp ösmegine, halkymyzyň abadançylygynyň üpjün edilmegine gönükdirilen durmuş-ykdysady maksatnamalaryň üstünlikli amala aşyrylmagyna mynasyp goşant goşýar. Ýurdumyzda hususyýetçiligi ösdürmek, telekeçilik bilen meşgullanýanlary goldamak üçin amatly şertleri üpjün edýän resminamalaryň kabul edilmegi, yzygiderli ýeňillikli karz serişdeleriniň berilmegi telekeçileriň has öndürijilikli işlemeklerine ýardam edýär. Özleri barada döwlet derejesinde edilýän aladalara bolsa, telekeçiler öndürijilikli zähmetleri bilen jogap berýärler. 

Toýmämmet HAJYÝEW,

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň welaýat komitetiniň başlygy.

Eziz Diýarymyz döwlet Garaşsyzlygyna eýe bolan ilkinji günlerinden başlap, bazar ykdysadyýetiniň özboluşly türkmen nusgasyny döretmek bilen, dünýäniň okgunly ösýän döwletleriniň hatarynda ornuny barha pugtalandyryp gelýär. Şol ýyllarda asyrlar aşyp gelýän milli däp-dessurlarymyzdan ugur alnyp döredilen döwlet nyşanlarymyz bilen birlikde, täze türkmen milli manady hem aýratyn ähmiýete eýe boldy. 

Mälim bolşy ýaly, 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda türkmen milli manady dolanyşyga girizildi. Munuň özi Watanymyzyň ykdysady garaşsyzlygyny aňlatmak bilen, ol ýurdumyzyň çäginde ýeke-täk kanuny töleg serişdesi hökmünde çykyş edýär. Häzirki wagtda manadyň durnuklylygyny, kadaly hereketini gazanmak, onuň goraglylygyny üpjün etmek babatda yzygiderli işler durmuşa geçirilýär. 2009-njy ýylyň 1-nji ýanwarynda türkmen manadynyň denominasiýasy geçirilip, milli puluň täze nusgasy dolanyşyga girizildi. Bu bolsa onuň hümmetiniň ýokarlanmagyna getirdi.  

Milli puluň hümmetini artdyrmak onuň satyn alyp bilijilik ukybynyň gowulanmagyna, halkyň durmuş derejesiniň has-da ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir. Milli pul birligimiziň durnukly hereket etmegi köp babatda ýurdumyzyň bank ulgamynyň işjeňligine, onuň müşderilerine hödürleýän amallarynyň we hyzmatlarynyň görnüşlerine, hiline, şonuň ýaly hem töleg-hasaplaşyk işiniň ýola goýluşyna we oňa yzygiderli gözegçilige baglydyr. Häzirki döwürde Türkmenistanyň Merkezi bankynyň ýolbaşçylygynda dünýäniň ösen döwletleriniň we halkara maliýe-karz guramalarynyň baý tejribesini öwrenmek arkaly degişlilikde ýurdumyzyň bank ulgamyna ornaşdyrmak hem-de bank hünärmenleriniň hünär derejelerini kämilleşdirmek boýunça yzygiderli işler alnyp barylýar. Halkara Pul Gaznasy, Bütindünýä banky, Yslam ösüş banky, Ýewropanyň täzeleniş we ösüş banky, Aziýanyň ösüş banky, Germaniýa Federatiw Respublikasynyň Süýşürintgiler kassalarynyň halkara hyzmatdaşlyk boýunça gaznasy ýaly guramalar bilen alnyp barylýan hyzmatdaşlygyň çägi has-da giňeldildi. 

Türkmen manady milli ykdysadyýeti durnukly ösdürmekde we bank ulgamynyň işini pugtalandyrmakda uly orun eýeleýär. «Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmegiň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, ýurdumyzda pul dolanyşygynyň netijeliligini has-da kämilleşdirmek üçin ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan halkara tejribäniň öňdebaryjy tehnologiýalaryna esaslanýan nagt däl hasaplaşyklary barha ýaýbaňlandyrmak boýunça degişli işler durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzyň çäginde raýatlarymyz «Altyn asyr», «Millikart», «Maşgala», «Milli VISA», «Goýum bank karty», «Owerdraft karty», şeýle hem halkara «VISA» we «MasterCard» bank kartlaryny peýdalanmak arkaly dürli görnüşli nagt däl hasaplaşyklaryň giň mümkinçiliklerinden peýdalanýarlar. Nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek maksady bilen sanly ulgamda «Internet-bank», «Mobil-bank», «Halkbank terminal», «QR-kod», elektron söwda ýaly onlaýn bank hyzmatlaryny ornaşdyrmak we kämilleşdirmek işlerine yzygiderli maýa goýum serişdeleri goýulýar. Şeýle görnüşli sanly bank hyzmatlary müşderiniň bank amallaryna we hyzmatlaryna bolan isleglerini kanagatlandyrmaga, pul geçirimlerini ýeňilleşdirmäge, netijede, ilatyň gymmatly wagtyny we serişdelerini tygşytlamaga mümkinçilik berýär. 

Arkadagly Serdarymyzyň parasatly ýolbaşçylygynda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ulgamynda amala aşyrylýan düýpli özgertmeler türkmen manadynyň durnukly ösüşe täsirini ýokarlandyrmaga, halkara hyzmatdaşlygy hil taýdan täze derejä çykarmaga, döwletiň ykdysady kuwwatyny berkitmäge, raýatlaryň hal-ýagdaýyny has-da gowulandyrmaga ähli amatlyklary döredýär. Goý, hormatly Prezidentimiziň alyp barýan işleri hemişe rowaçlyklara beslensin! 

Döwran GULLYÝEW,

Mary welaýatynyň Serhetabat etrap häkimliginiň Jemagat hojalygy müdirliginiň pasportçysy, hukukçy.

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda milli ykdysadyýetimiziň ösüşli ýollary barha berkidilýär. Ykdysadyýetimiziň bitewiligini we mizemez kuwwatyny alamatlandyrýan türkmen manady 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda dolanyşyga girizildi. Garaşsyzlyk ýyllary içinde ýurdumyzyň ykdysady, maliýe we bank ulgamlarynda ägirt uly özgertmeler durmuşa geçirildi. Şonuň netijesinde pul dolanyşygy kämilleşdirildi, milli pul birliginiň hümmeti ýokarlandyryldy. 

Milli manadyň dolanyşyga girizilmegi ýurdumyzda bazar gatnaşyklarynyň kemala gelmeginde, bäsdeşlige ukyply bank ulgamynyň döremeginde uly ähmiýete eýedir. Şeýle hem, ol özbaşdak maliýe syýasatynyň geçirilmegini üpjün edýär we hakyky ykdysady özygtyýarlylyga eýe bolmaga mümkinçilik berýär. Häzirki wagtda türkmen manady Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň ykdysady binýadyny pugtalandyrmakda möhüm orny eýeleýär. Milli manat Türkmenistanyň çäginde kanuny töleg serişdesi hökmünde kabul edilýär hem-de ýurduň çäginde eýeçiliginiň görnüşine we alyp barýan işine garamazdan, edara-kärhanalaryň ählisi tarapyndan tölegler üçin nominal gymmaty boýunça hökmany kabul edilmäge degişli bolup durýar. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe içerki maliýe serişdeleriniň netijeli peýdalanylmagyny üpjün etmäge ukyply bank ulgamyny kemala getirmek ugrunda ähmiýetli işler durmuşa geçirilýär. «Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmegiň 2011—2030-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda, karzlaşdyrylmagyň hem-de ilatyň bank goýumlarynyň möçberini artdyrmak maksady bilen internet we online bank hyzmatlaryny hödürlemegiň hasabyna pul amallarynyň hiliniň ýokarlandyrylmagyna uly üns berilýär. 

Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen durmuşa geçirilýän maliýe syýasatynyň ýokary netijeliligi ýurdumyzyň ösüşiniň makroykdysady görkezijilerinde öz beýanyny tapýar. Geçirilýän çäreleriň netijesinde milli pul birligi häzirki zaman elektron serişdelerinde işjeň peýdalanylýar. Milli manadymyzyň dolanyşyga girizilen güni ýurdumyzyň senenamasynda aýratyn orun eýeleýär. Şol gün degişli pudaklarda, bank edaralarynda duşuşyklar, dürli maslahatlar ýokary derejede geçirilýär.  

Ýurdumyzy parahatçylygyň, asudalygyň mekanyna öwren Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Serdarymyzyň janlary sag bolsun, beýik işleri üstünliklere beslensin! 

Maýa GURBANDURDYÝEWA,

Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşygynyň Daşoguz welaýat birleşmesiniň Maliýe bölüminiň esasy hünärmeni.

26 — 28-nji oktýabrda Söwda-senagat edarasynda «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2022» atly halkara maslahat we sergi geçirildi

 Halkara maslahat we sergi «Türkmengaz», «Türkmennebit» döwlet konsernleri, «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasy tarapyndan Türkmen milli nebitgaz kompaniýasy (NaPeCo), Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy, «Türkmen Forum» hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlykda «Gaffney Cline» britan kompaniýasynyň goldaw bermeginde guraldy. 

 HYZMATDAŞLYGY PUGTALANDYRMAKDA MÖHÜM ÄDIM 

 ■ Hormatly Prezidentimiziň halkara maslahata we sergä gatnaşyjylara iberen Gutlagy uly ruhubelentlik bilen diňlenildi. 

■ Energetika pudagynda halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga we ösdürmäge gönükdirilen bu ýöriteleşdirilen forum utgaşykly görnüşde geçirildi. 

 ■ Oňa sanly ulgam arkaly dünýäniň onlarça döwletinden wekiller gatnaşdylar.  

■ Sergä gatnaşyjylaryň hatarynda «Türkmengaz», «Türkmennebit» döwlet konsernleri we «Türkmengeologiýa» döwlet korporasiýasy, ýangyç-energetika toplumynda işleýän onlarça pudaklaýyn kärhana, hususy telekeçiler bar.  

■ Gatnaşyjylar ýangyç-energetika toplumynda halkara, sebit we milli derejede senagatyň geljekki strategiýasyny kemala getirmäge bagyşlanan prezentasiýalar, dünýäniň nebit bazaryndaky işleriň ýagdaýy, bu ulgamda marketing strategiýalary baradaky seljeriş-syn maglumatlary bilen tanyşdyryldy. 

 IRI FORUM DÜNÝÄNIŇ ÜNS MERKEZINDE 

 Forum ýüzlerçe adamy, şol sanda daşary ýurtlaryň 45-e golaýyndan wekilleri bir ýere jemledi. 

 * * * 

Şu ýyl Söwda-senagat edarasynyň sergi zalynda eksponentleriň 40-dan gowragy, şolaryň hatarynda daşary ýurt kompaniýalarynyň 10-dan gowragy, hususan-da, Azerbaýjandan, Beýik Britaniýadan, Awstriýadan, Hytaýdan, Malaýziýadan, Birleşen Arap Emirliklerinden, Russiýadan, Singapurdan, Amerikanyň Birleşen Ştatlaryndan, Türkiýeden, Ýaponiýadan we beýleki ýurtlardan wekiller diwarlyklaryny görkezdiler.  

 * * * 

Sergide oňa gatnaşyjylara tehniki serişdeleriň kömegi bilen wirtual ýagdaýda özlerini tebigy serişdeleriň operatory hökmünde duýmaga, nebit guýularynyň burawlanylyşyna hem-de tebigy gaz känleriniň gözlenip tapylyşyna gatnaşmaga özboluşly mümkinçilik döredildi. 

 HALKARA MASLAHATDA GARALAN MESELELER: 

 — energetika bazarynyň ösüşindäki ählumumy ýagdaý we hyzmatdaşlygyň geljegi;  

— daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek arkaly, şol sanda Hazar deňziniň türkmen bölegini özleşdirmek boýunça ozaldan bar bolan nebit we gaz känlerini işläp taýýarlamak;  

 — täzelerinde gazyp almagy işjeňleşdirmek. 

 TEJRIBE ALŞYLDY, DUŞUŞYKLAR GEÇIRILDI 

 Dünýäniň birnäçe ugurdaş kompaniýalary täze işläp taýýarlamalary bilen tanyşdyrdylar, tejribe alyşdylar.  

 * * * 

Ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň edaralarynyň ýolbaşçylarynyň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen bu pudakda hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň strategik ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmak üçin ikitaraplaýyn, şol sanda sanly ulgam arkaly duşuşyklary geçirildi. 

"Nesil".

Giň hem ýagty zalyň içini bezeýän biri-birinden owadan pawilýonlardaky dürli görnüşli önümleri, tehniki serişdeleri, innowasion tehnologiýalary içgin synlap, ilik-düwme öwrenýän köp sanly daşary ýurtly hünärmenleriň, žurnalistleriň hem-de ildeşlerimiziň türkmen, iňlis, rus dillerindäki gyzykly söhbetleri, baýramçylyga mahsus ruhubelentlik çaýýar. «Türkmenistanyň nebiti we gazy ― 2022» atly halkara maslahatyň we serginiň çäklerinde 26 ― 28-nji oktýabrda paýtagtymyzdaky Söwda-senagat edarasynda guralan çäre ýokary ruhubelentlikde geçdi. Däbe öwrülen sergä şu ýyl ýurdumyzyň nebitgaz senagaty pudagynda iş alyp barýan kärhanalardyr hususy düzümler bilen birlikde, dünýäniň ondan gowrak döwletiniň kompaniýalarynyň wekilleri gatnaşdy. Halkara sergä gatnaşyjylar bilen söhbetdeşlikde Türkmenistanyň ýangyç-energetika toplumynyň barha artýan mümkinçilikleri hem-de sebitde energetika hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň täze gözýetimleri bilen baglanyşykly sowallarymyza jogap tapdyk. 

 — Ýurdumyzyň nebitgaz senagaty pudagynyň öňdebaryjy kärhanalarynda nähili üstünlikler gazanylýar? 

 Ýaňyl HAÝYTBAÝEWA,
Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar
toplumynyň sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak we
maglumat howpsuzlygy gullugynyň hünärmeni: 

— Hormatly Prezidentimiziň tagallalarynyň netijesinde ýurdumyzyň nebitgaz senagaty pudagy uly ösüşlere eýe bolýar. Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda soňky ýyllarda dünýä standartlaryna laýyk gelýän önümleriň öndürilişi artýar. Ine, şu ýyl hem zawodlar toplumynda polimer önümleriniň täze görnüşleriniň, gämi ýangyjynyň, EKO-5 görnüşli dizel ýangyjynyň, «Turkmen Oil Advance 5W40» motor ýagynyň we beýlekileriň önümçiligi ýola goýuldy. Bu önümler diňe bir ýurdumyzda däl, eýsem, daşary ýurtlarda hem uly islegden peýdalanýan harytlardyr. Arkadagly Serdarymyzyň ýurdumyzyň nebitgaz senagatyny ösdürmek boýunça tagallalary pudagyň işgärlerini täze üstünliklere ruhlandyrýar. 

 *** 

 — Ýerli uglewodorod çig malyndan importyň ornuny tutýan hem-de eksport ugurly önümleri öndürmekde hususyýetçileriň nähili paýy bar? 

 Serdar HOMMADOW,
«Geljege miras» hususy kärhanasynyň esaslandyryjysy: 

― Milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda bolşy ýaly, nebitgaz senagatynda hem hususy düzümleriň üstünlikli işleýändikleri guwandyrýar. «Geljege miras» hususy kärhanasynda hormatly Prezidentimiziň importuň ornuny tutýan hem-de eksporta niýetlenen önümleriň öndürilişini artdyrmak boýunça wezipeleriniň ýerine ýetirilmegine mynasyp goşant goşmak ugrunda netijeli işler ýola goýuldy. Häzirki wagtda biz ýerli çig maldan polimer önümleriniň 15 görnüşini, çalgy ýaglarynyň 6 görnüşini öndürýäris. Olar diňe bir içerki bazarda satuwa çykarylman, eýsem, Russiýa Federasiýasy, Belarus Respublikasy, Özbegistan, Owganystan, Gyrgyz Respublikalary ýaly ýurtlara-da eksport edilýär.  

 *** 

 — Daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň halkara forumyň ähmiýetine berýän bahasy nähili?  

 Albert MEHTIÝEW,
«PETRONAS Çarigali (Türkmenistan)» kompaniýasynyň wekili: 

― Biz «Türkmenistanyň nebiti we gazy ― 2022» atly halkara maslahata we sergä ençeme ýyl bäri gatnaşyp gelýäris. Onuň hemişe-de örän ýokary derejede geçirilýändigini bellemelidiris. Şu ýylky halkara foruma-da şeýle häsiýet mahsus. Türkmenistanyň Prezidenti nebitgaz pudagyny ösdürmäge uly ähmiýet berýär. «PETRONAS Çarigali» indi 25 ýyldan gowrak wagtdan bäri türkmen bazarynda iş alyp barýar. Şol döwürde iri maýa goýum taslamalarynyň birnäçesi durmuşa geçirildi. Biz Türkmenistanyň hem-de Malaýziýanyň halklarynyň bähbidine gönükdirilen hyzmatdaşlygymyzy mundan beýläk-de ösdürmegi maksat edinýäris. 

 *** 

 — Pudak üçin ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak ugrunda hyzmatdaşlygyň nähili mümkinçilikleri bar? 

 Oliwer IK,
«ISE Energy Training» kompaniýasynyň (Beýik Britaniýa) dolandyryjy direktory: 

— Biziň kompaniýamyz Beýik Britaniýanyň Braýton şäherinde ýerleşip, nebitgaz pudagynda işleýän hünärmenler, iş dolandyryjylar hem-de wezipeli adamlar üçin hünär kämilleşdiriş okuwlary boýunça hyzmatlaryny hödürleýär. Biz Aşgabat şäherinde 2018-nji ýyldan bäri iş alyp barýarys we ýurduň nebitgaz senagatyndaky düzümler hem-de Türkmenistanda işleýän beýleki döwletleriň kompaniýalary bilen hyzmatdaşlyk edýäris. Men Türkmenistanda ilkinji gezek 2019-njy ýylda bolup, nebitgaz pudagyna bagyşlanan halkara foruma gatnaşdym. Şu ýyl bolsa şeýle çärä ikinji gezek gatnaşýaryn hem-de onuň guramaçylyk derejesiniň örän ýokarydygyny, hyzmatdaşlygy ösdürmegiň täze mümkinçilikleri üçin ajaýyp meýdançadygyny bellemek isleýärin. 

Ýazga geçiren Ahmet GELDIÝEW,

«Watan».

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe eziz Watanymyzda milli ykdysadyýetimiziň döwrebap depginini güýçlendirmek, ýokary maýa goýum işjeňligini üpjün etmek, ýurdumyzyň eksport kuwwatyny pugtalandyrmak babatda ägirt uly işler durmuşa geçirilýär. Döwletimiziň ykdysadyýetiniň dürli pudaklaryna täze innowasion, şol sanda sanly tehnologiýalar ornaşdyrylýar. Internet hyzmatlarynyň hiliniň we ygtybarlylygynyň ýokarlandyrylmagy adamyň aň-bilim mümkinçilikleriniň doly derejede ulanylmagyny talap edýär. Amatlylyk, çaltlyk, tygşytlylyk ýaly düşünjeler bilen berk bagly bolan sanly ulgam adamzadyň ýaşaýşyny hakyky eşrete öwrüp bilýän güýje eýedir. Şoňa görä-de, döwletimizde sanly ulgamy ösdürmegiň esasy ugurlary kesgitlenildi. Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary bilen 2018-nji ýylyň 30-njy noýabrynda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» tassyklanylmagy durmuşyň ähli ulgamlaryna sanly ulgamyň ornaşdyrylmagyna giň ýol açdy. Döwlet edaralarynda resmi web saýtlarynyň döredilmegi, adamlaryň internet ulgamy arkaly onlaýn görnüşde ýüz tutup bilmegi sanly ulgamy ösdürmek Konsepsiýasynyň batly depginlerde durmuşa geçirilýändigini subut edýär. Sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy bilen onuň hukuk binýady hem kämilleşdirilýär. «Türkmenistanda Internet torunyň ösüşini we internet hyzmatlaryny etmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda», «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda», «Kiberhowpsuzlyk hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary sanly ulgamyň hukuk binýadyny düzýär.  

Elbetde, sanly ulgamyň ösüşi internet bilen berk baglanyşyklydyr. Internet — bu maglumat kommunikasiýa ulgamy we maglumatlary saklamak we geçirmek üçin kompýuter ulgamlarynyň bütindünýä ulgamyna birikmegi bolup durýar. Öýjükli telefonlardan internete birikmek mümkinçiligi internetiň güýçli depginler bilen ýaýramagyna badalga berdi. 

Ýurdumyzda internet ulgamy dünýä derejesi bilen aýakdaş barýar. Häzir teleýaýlymlar we radioýaýlymlaryň   gepleşiklerini, hyzmatlar hem-de metbugat ulgamynyň mümkinçilikleriniň  hemmesini internet arkaly peýdalanmak we ulanmak mümkin. Islendik raýatyň howa we demir ýollardaky gatnawlaryň ýol peteklerini onlaýn görnüşde almaga, degişli tölegleri we ýygymlary bank plastik kartyndan, öýjükli el telefonlaryndan geçirmäge, şeýle-de dürli hyzmatlary öýünden çykmazdan amala aşyrmaga mümkinçiligi bar.  

Internetiň taryhy barada aýdanymyzda, onuň başdaky görnüşi häzirki ýaly atlandyrylmandyr. Ol ABŞ-da 1969-njy ýylda «Arpanet» ady bilen döredilýär. Ol diňe belli edaralaryň arasynda maglumat alyşmak üçin niýetlenilipdir. Wagtyň geçmegi bilen internetiň bu ulgamy kem-kemden kämilleşipdir. 1984-nji ýylda Amerikanyň Milli ylmy fondy «Arpanetiň» esasynda «Nsfnet» ulgamyny döredýär. Bu ulgam Amerikanyň hemme uniwersitetlerini we ylmy merkezlerini özüne birikdirýär. 1992-nji ýylda bolsa «Nsfnet» ulgamyna 7500 sany kiçi ulgam birikdirilýär. Şol ulgamlaryň 2500 sanysynyň ABŞ-nyň çäginden daşarda bolmagy bu ulgamyň ösüşini has hem çaltlandyrýar.  

Häzirki döwürde örän güýçli depginlerdäki ösüşleri we özgerişleri başyndan geçiren internetiň mümkinçiliklerinden peýdalanmak arkaly dürli hyzmatlar ýerine ýetirilýär. Şol hyzmatlaryň biri hem domen atlarydyr. «Türkmenistanda Internet torunyň ösüşini we internet hyzmatlaryny etmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň 2-nji maddasynyň 3-nji bendinde «domen ady (domen) — tor salgylanmasy üçin bellige alnan nyşan belgisi» diýlip, domen atlaryna kesgitleme berilýär. Şeýle-de Kanunda domen atlarynyň birinji, ikinji we üçünji derejeleri barada hem düşünje berilýär. Domen ulgamy boýunça ýurdumyzda «Türkmendomen» hojalyk jemgyýeti hereket edýär.  

Internet hyzmatlarynyň içinde köpçülik tarapyndan giňden ulanylýanlary elektron poçta (E-mail) ulgamy, IRC gullugy, World Wide Web hyzmatlarydyr. Elektron poçta ulgamy bir ýa-da birnäçe adamlaryň salgysyna hat, maglumat ugradyp, olar bilen habarlaşmaga mümkinçilik berýär. IRC gullugy bu internete hakyky wagtda gürleşmäge ýardam berýär (chat). World Wide Web (Bütindünýä kerebi) — gipertekst (gipermedia) ulgamy bolup, ol dürli set ulgamlarynyň ýeke-täk giňişlikde ýerleşmegi üçin niýetlenendir.  

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe döwletli Diýarymyzyň şan-şöhratyny dünýä ýaýýan, ýurdumyzy bedew batly täze ösüşlere besleýän hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden alkyş aýdýarys.  

Ýakup AŞYROW,

Daşoguz welaýatynyň harby prokurorynyň kömekçisi, 3-nji derejeli ýurist.

Milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda öndürilýän önümleriň we edilýän hyzmatlaryň möçberiniň artmagy ýurdumyzyň ýokary ösüş kuwwatyny hem kesgitleýär. Ykdysady netijeliligiň ýokary derejesi döwlet tarapyndan ileri tutulýan ugurlara maýa goýumlaryň maksatlaýyn esasda gönükdirilmegi, önümçiligiň döwrebap hilde guralmagy önümleriň hili we olara hyrydarlaryň köplügi bilen gönüden-göni bagly bolup durýar. Berkarar ýurdumyzda ähli ugurlary öz içine alýan, hil taýdan täze, okgunly ösüşlere alyp barýan, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň dünýäniň öňdebaryjy döwletlerine kybap bolmagyny üpjün etmäge gönükdirilen möhüm başlangyçlara badalga berildi. 

Häzirki zaman dünýä ýagdaýlaryny nazara almak bilen, hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň okuw mekdepleriniň bütindünýä ulgamyna elýeterliligini giňeltmek boýunça wezipeleri öňde goýdy. Bu edaralaryň kompýuterler, multimedia tehnologiýalary bilen üpjün edilmegi, IT meýdançalarynyň döredilmegi okatmagyň öňdebaryjy usullaryny ulanmak arkaly sapaklaryň geçilmegi talyplarymyzyň başarnyklaryny has-da artdyrýar. Internede elýeterliligiň üpjün edilmegi bolsa milli bilimiň ýokarlanmagyny hem-de hünärmenleriň ussatlygyny artdyrýar. Döwrüň talabyna laýyk gelýän maglumat bazarynyň netijeli işlemegi beýleki pudaklaryň ösüşine, umuman, makroykdysady ýagdaýlara oňyn täsirini ýetirer.  

Dünýä ykdysadyýetiniň häzirki ösüşiniň ýagdaýynyň maglumat tehnologiýalarynyň we bilimleriň jemgyýetiň durmuşyndaky ornunyň artmagy bilen pugta baglanyşyklydygy aýratyn bellärliklidir. Ykdysadyýet özgerýär, innowasion ösüşlere eýe bolýar, şu özgerişlikleriň esasynda bolsa ýokary tizlikli,  giň zolakly aragatnaşyk we internet ulgamlary kemala gelýär. 

Goý, milli ykdysadyýetimizi täze tehnologiýalar esasynda beýik ösüşlere eýe edýän hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun! 

Aýlar PENAÝEWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby.

Häzirki wagtda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda bank ulgamynda giň gerimli maksatnamalaýyn özgertmeler durmuşa geçirilýär. Bu babatda bank ulgamyna sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak, töleg ulgamyny halkara ülňülerine laýyk getirmek, banklaryň bäsdeşligini ýokarlandyrmak boýunça netijeli işler alnyp barylýar.  

Eziz Diýarymyzda raýatlarymyza döwrebap derejede hyzmat etmek, sanly bank hyzmatlarynyň gerimini giňeltmek, geçirilýän hasaplaşyklary tizleşdirmek maksady bilen, netijeli işler durmuşa geçirilýär. Bu ugurda döwlet tarapyndan dürli görnüşli bank kartlaryny çykarmak, ýurdumyzyň ähli söwda we hyzmat ediş nokatlarynda töleg terminallaryny hem-de sanly bank hyzmatlarynyň ornaşdyrmak babatdaky işlere yzygiderli ýagdaýda maýa goýum serişdeleri gönükdirilýär. Bank ulgamynda nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmäge we onuň täze görnüşlerini bank önümçiligine ornaşdyrmaga aýratyn üns berilýär.  

Bu babatda Türkmenistanyň «Daýhanbank» döwlet täjirçilik banky hem öz müşderilerine «Daýhan», «Kiçi möçberli karzlar», «Talyp karzy», «Owerdraft» ýaly bank karzlaryny, «Meleguş» pul geçirimini, «Goýum bank karty», «Maşgala» bank kartlary arkaly nagt däl hasaplaşyklaryň dürli görnüşlerini hödürleýär. Bank nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek we bar bolan hyzmatlaryň hilini gowulandyrmak babatda hem uly işleri alyp barýar.  

Şeýle-de Türkmenistanyň «Daýhanbank» döwlet täjirçilik banky tarapyndan ýurdumyzyň raýatlaryna ekerançylygy we maldarçylygy ösdürmek, oba hojalyk önümlerini öndürmek maksadynda nagt däl görnüşinde kiçi möçberli karzlary bermek doly ýola goýlandyr. Olaryň hatarynda esasy we dolanyşyk serişdelerini almak, iri önümçilikler üçin zerur bolan ýerli çig mallary öndürmek üçin karzlar hem bardyr. 

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda milli ykdysadyýetimizi has-da ösdürmek, pudaklarda önümçiligi döwrebap ýola goýmak babatynda zerur işler durmuşa geçirilýär. Bu ugurda kanunçylygyň berkidilmegi, maksatnamalaryň kabul edilmegi geçirilýän özgertmeleriň çäklerinde netijeliligi gazanmaga mümkinçilik berýär. Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan döwlet syýasaty netijesinde amala aşyrylýan işler ýurdumyzy ykdysady taýdan ösdürmäge, halkymyzyň abadan, eşretli durmuşda ýaşamagyna gönükdirilendir. 

Leýli BAÝAROWA

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda azyk howpsuzlygyny üpjün etmek ugrunda edýän  taýsyz tagallalarynyň netijesinde ähli sebitlerde dünýä standartlaryna laýyk gelýän, bäsdeşlige ukyply, ekologik taýdan arassa, ýokary hilli oba hojalyk önümçilikleri döredilýär. Durmuşa geçirilýän toplumlaýyn çäreler anyk işlerde özüniň aýdyň beýanyny hem tapýar. Munuň şeýledigini welaýatymyzyň oba hojalyk işgärleriniň üstümizdäki «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň geçen dokuz aýynda gazanan netijelerinde hem görmek bolýar. 

Geçen hasabat döwründe welaýatymyzda gök önümleriň 181,2 müň tonnasy, azyklyk bakjanyň 126 müň tonnasy, miweleriň we ir-iýmişleriň 42,6 müň tonnasy, ýeralmanyň 105,5 müň tonnasy, üzümiň 17,2 müň tonnasy öndürildi. Ýokarda beýan edilen görkezijileriň ählisiniň hem geçen ýylyň degişli döwründäkiden ep-esli ýokarydygy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Munuň özi ýer eýeleriniň azyk önümleriniň bolçulygyny döretmek ugrunda janypkeşlikli we maksada okgunly zähmet çekýändikleriniň subutnamasydyr.  

Welaýatymyzyň maldarlary şanly ýyly zähmet üstünliklerine besleýärler. Olaryň agzybirlik bilen çekýän zähmetleriniň netijesinde ýylyň geçen aýlarynda etiň 106,5 müň tonnasy (diri agramda), süýdüň 483,7 müň tonnasy, ýumurtganyň hem 182,5 million sanysy öndürildi. Bu önümleriň agramly bölegi hususy hojalyklarda öndürildi. Maldarlaryň ýakyndan alada etmekleri netijesinde mallaryň baş sany yzygiderli artýar. Şu ýylyň 1-nji oktýabryna çenli gara mallaryň baş sany 538 müňe, dowarlaryňky 2 million 559,7 müňe, guşlaryňky 4 million 175,7 müňe, düýeleriňki 5,5 müňe, gylýallaryňky bolsa 2,8 müňe ýetdi. 2022-nji ýylyň 1-nji oktýabryna dowarlaryň ýazky we güýzki gyrkymlaryndan ýuwulmadyk ýüňüň 7,4 müň tonnasy alyndy.  

Welaýat oba hojalyk önümçilik birleşiginiň maldarçylyk hojalyklarynyň işgärleri önüm bolçulygynyň döredilmegine mynasyp goşantlaryny goşýarlar. Bu hojalyklarda häzirki wagtda gara mallaryň 1,1 müň başa golaýy, dowarlaryň 185,5 müňden gowragy, guşlaryň 19 müňüsi, düýeleriň hem 2295-si idedilýär. Olar boýunça hasabat döwründe öndürilen et 3 müň tonna golaý, süýt 63,4 tonna, ýumurtga bolsa 2 million 577 müň sany boldy.  

Maldarlar gyş möwsümi üçin ot-iým taýýarlamak işlerini utgaşykly alyp barýarlar. Şu döwre çenli welaýatyň ähli hojalyklary boýunça bedäniň 5620,7 tonnasy, gaty baldakly otlaryň hem 7720,5 tonnasy taýýar edildi. Dowardarlar taýýarlanylan ot-iýmleri mallaryň gyşladyljak ýerlerine daşaýarlar, kaşarlary, ýyly agyllary abatlaýarlar. Olar özleriniň ýokary netijeli zähmet çekmekleri, halal we bol girdejileriň eýeleri bolmaklary üçin giň mümkinçilikleri döredýän hormatly Prezidentimize hoşallyklaryny beýan edip, ilatyň saçaklarynyň bezegi boljak önümleri bol öndürmek ugrundaky hereketiň öň hatarlarynda boljakdyklaryna ynandyrýarlar. 

Mämmet GYLYJOW.

Ýene-de sanlyja günlerden Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzda milli pul birligimiz — manadymyzyň dolanyşyga girizilmeginiň 29 ýyllylygy bellenilýär.  

Ýurdumyzda 1993-nji ýylyň 1-nji noýabrynda öz milli pulumyzyň dolanyşyga girizilen gününden bäri geçen döwürde onuň durnuklylygyny saklamak boýunça uly işler bitirildi. Manat Watanymyzyň çäginde ýeke-täk kanuny töleg serişdesi bolmak bilen, soňky ýyllarda öz hümmetini has-da berkitdi. Pul islendik ýagdaýda ykdysadyýetiň ösmegine, ilatyň ýaşaýyş derejesine gönüden-göni täsir edýär.  

Şuňa laýyklykda hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygy bilen «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň möhüm pudagy bolan bank ulgamy çalt depginde ösdürilýär. Häzirki döwürde ykdysadyýetimiziň bank ulgamynyň ygtybarlylygyny has-da ýokarlandyrmak boýunça giň möçberli işler durmuşa geçirilýär. Bank ulgamynyň durnukly işlemegi ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň bäsleşige ukyplylygynyň gazanylmagy hem-de dünýä ykdysady giňişligine goşulmagy üçin möhüm bolup durýar. Bu ulgamyň netijeli we ygtybarly bolmagyna gönükdirilen uzakmöhletleýin işleriň alnyp barylmagy netijesinde milli manadymyzyň hümmeti durnukly ýagdaýda saklanylýar, bank hyzmatlarynyň gerimi giňeldilýär.  

Gahryman Arkadagymyzyň ýurdumyza baştutanlyk eden ýyllarynda badalga beren düzümleýin, sebitleýin hem-de pudagara özgertmeler Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe özüniň ykdysady taýdan bähbitlidigini iş ýüzünde doly subut etdi. Häzirki döwürde güneşli Diýarymyzda bank işini kadalaşdyrýan kanunçylyk namalaryny halkara ölçeglere laýyk getirmek ugrundaky işler dowam etdirilýär. Ýurdumyzda nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek, ilatyň maliýe sowatlylygyny ýokarlandyrmak ugrunda netijeli işler alnyp barylýar.  

Arkadagly Serdarymyzyň taýsyz tagallalary netijesinde durnukly ösüşi maksatlaryna ýetirmek ugrunda ýurdumyzyň pul-karz syýasatyny yzygiderli kämilleşdirmäge, ykdysadyýetimiziň önümçilik we eksporta gönükdirilen pudaklaryna maliýe taýdan goldaw bermäge, halkara maliýe guramalary bilen netijeli hyzmatdaşlygy dowam etdirmäge, ulgamyň işine iň täze innowasion, döwrebap tehnologiýalary ornaşdyrmaga aýratyn üns berilýär.  

Milli ykdysadyýetimiziň kuwwatlanmagy, halkyň hal-ýagdaýynyň günsaýyn gowulanmagy ugrunda edýän aladalary üçin hormatly Prezidentimize köp sagbolsun aýdýarys. Arkadagly Serdarymyzyň janynyň sag, başynyň dik, mertebesiniň belent bolmagyny, il-ýurt bähbitli işleriniň mundan beýläk-de rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris. 

Atanyýaz HANGELDIÝEW

26-njy oktýabrda Söwda-senagat edarasynda «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2022» atly XXVII halkara maslahat we sergi öz işine başlady. «Türkmengaz», «Türkmennebit» döwlet konsernleri, «Türkmengeologiýa» korporasiýasy tarapyndan hem-de «Gaffney Cline» britan kompaniýasynyň ýardam bermeginde «Türkmen Forum» hojalyk jemgyýeti bilen hyzmatdaşlykda guralan forumyň ýurdumyzyň nebitgaz pudagynyň batly depginlerdäki ösüşinde ähmiýeti örän ýokarydyr. 

Serginiň açylyş dabarasynda hormatly Prezidentimiziň Halkara maslahata we sergä gatnaşyjylara iberen Gutlagy uly ruhubelentlik bilen diňlenildi. Gutlagda nygtalyşy ýaly, Türkmenistan dünýäde energiýa serişdelerini daşary ýurtlara köp möçberde iberýän döwletleriň biri bolmak bilen, bu ugurda durnukly halkara ulgamlary döretmegiň tarapdarydyr. Eksportyň ugurlaryny diwersifikasiýa ýoly bilen artdyrmak, ösen köpugurly turba geçirijiler ulgamyny döretmek biziň döwletimiziň energetika strategiýasynyň ileri tutulýan esasy ugrudyr.  

«Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2022» atly XXVII halkara maslahat we sergi milli ykdysadyýetimiziň binýatlaýyn pudagy bolan nebitgaz senagatynyň mümkinçiliklerini hemmetaraplaýyn açyp görkezmekde, bu ugurda öňdebaryjy tejribeleri özleşdirmekde netijeli meýdança öwrüldi. Sergide ýurdumyzyň nebitgaz pudagynyň gazananlary, ýeten belent derejeleri giňden ýaýbaňlandyryldy. Halkara nebitgaz maslahaty bilen ugurdaşlykda guralýan sergä energetika ugurly kompaniýalaryň 50-den gowragy gatnaşýar. Forum energetika pudagyny mundan beýläk-de durnukly ösdürmek boýunça sebitleýin dialogy berkitmäge, Türkmenistanyň nebitgaz senagaty pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmäge we işjeňleşdirmäge uly ýardam eder.  

Eziz Diýarymyzda durmuşa geçirilýän beýik işler şu günümiziň ösüşlerini, röwşen geljegimizi üpjün edýär. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda döwrebap özgertmeler amala aşyrylyp, milli ykdysadyýetimiz döwrebap derejede ösdürilýär. Häzirki ösen döwürde milli ykdysadyýeti ösdürmegiň döwrebap şertleri sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden peýdalanmakdyr we şu ugurdan işlejek kämil hünärmenleri kemala getirmekdir. Ýurdumyzyň ykdysadyýetini ylmy esaslarda ösdürmekde sanly ykdysadyýeti durmuşa ornaşdyrmak möhüm wezipeleriň biri bolup durýar. Häzirki wagtda milli ykdysadyýetimizi döwrebap mümkinçilikler bilen ösdürmek, önümçilik we hyzmatlar ulgamyna ylmy we innowasion täzelikleri giňden ornaşdyrmak wezipeleri boýunça maksatnamalaýyn işler işjeň durmuşa geçirilýär. Sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegi ýurtda ýokary öndürijilikli zähmeti üpjün etmäge we uzakmöhletleýin ykdysady ösüşi gazanmaga itergi berýän netijeli ulgamlaryň biri hökmünde öňe çykyp, jemgyýetçilik hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmaga, halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini düýpgöter özgertmäge ýardam berýän ulgamlaryň biridir. 

Häzirki zaman dünýäsiniň jemgyýetçilik durmuşy ykdysady özgertmeler esasynda çalt depginler bilen ösýär, kämilleşýär we şonuň bilen bir hatarda bütin adamzadyň öňünde täze wezipeleri goýýar. Şeýle möhüm ähmiýetli wezipeleriň biri hem ykdysadyýete sanly ulgamy ornaşdyrmak bolup durýar. Sanly özgertmeleriň ýokary tizlik bilen ýaýraýan döwründe milli ykdysadyýete sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça öňdebaryjy döwletleriň derejesine ýetmek, elektron senagatyny döretmek, adamyň aň-bilim maýasyna, işewürlige we maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna esaslanýan ösen ykdysadyýeti kemala getirmek baş wezipe bolup durýar.  

Sanly ykdysadyýet wagtyň we harajatlaryň tygşytlanmagy bilen bir hatarda girdejileriň täze çeşmelerini ýüze çykarmaga, şeýle hem sanly gurşawda harytlaryň we hyzmatlaryň global bazarlara çalt çykmak we dünýäniň islendik ýerindäki sarp edijilere elýeterli bolmak mümkinçiligini ýokarlandyrmaga ýardam berýär.  

Hormatly Prezidentimiz şeýle belleýär: «Ýurdumyzda milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda işlejek kiçi, orta we iri tehnologik kärhanalaryň gurluşygy ýokary depginler bilen alnyp barlar. Bu bolsa ykdysady kuwwatymyzy berkitmäge oňyn täsir eder». Şunda ösen tehnologiýalary ykdysadyýetiň pudaklaryna ornaşdyrmak işiniň örän uly ähmiýetiniň bardygyny bellemelidiris. Şeýle hem hünärmenleriň taýýarlanylyşy, olaryň döredijilik işi hem esasy ugurlaryň biri bolmagynda galýar. Adam maýasyny kämilleşdirmek ugrundaky maksatlaýyn gönükdirmelere ýetmek üçin çözülmegi göz öňünde tutulýan wezipeleriň hatarynda ylmyň we bilimiň ileri tutulýan ugurlarynyň ösüşiniň netijesinde, tehnologik ösüşi üpjün etmek, milli innowasion ulgamy kemala getirmek, ylym hem-de bilim edaralarynyň dürli görnüşliligini giňeltmek, degişli ugurdaky bar bolan potensialy çekmek arkaly tehnologiýalary, ylmy-barlag merkezlerini, barlaghanalary döretmek wezipeleri bellenilýär.  

Innowasiýalar, ylym we bilim, maliýe, hyzmatlar we kommunikasiýalar ulgamyna maýa goýumlary çekmegiň ugurlaryny giňeltmek, ylmyň we tehnologiýanyň ösdürilmegi, ykdysadyýetiň ähli ulgamlaryna maglumatlar sektorynyň aralaşmagy ýaly wezipeleri esasy ugurlaryň hatarynda görkezmek bolar. Hormatly Prezidentimiziň döwlet ähmiýetli beýik işleriniň halkymyz tarapyndan gyzgyn goldaw tapýandygyny buýsanç bilen aýtmak bolýar. Garaşsyz, hemişelik Bitarap döwletimiziň ykdysady kuwwatynyň belent derejelere çykmagy ugrunda beýik işleri amala aşyrýan Arkadagly Serdarymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny, il-ýurt bähbitli, dünýä ähmiýetli beýik işleriniň hemişe rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.  

Aýgül GURTGELDIÝEWA,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň mugallymy.