Düýn Türkmen halysynyň baýramy mynasybetli Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynda geçirilen serginiň ýapylyş dabarasy boldy. Döwletimiziň haly, söwda we dokma pudaklarynyň ösüşine bagyşlanan iki günlük sergä ýurdumyzyň Hökümet agzalary, milli Geňeşiň Mejlisiniň we Halk Maslahatynyň, ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş düzümleriniň, jemgyýetçilik guramalarynyň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýolbaşçylary we wekilleri, ýokary okuw mekdepleriniň talyplary gatnaşdylar. Onuň çäklerinde agzalan pudaklaryň, hususy telekeçileriň, önümçilik kärhanalarynyň ýokary hilli we täze önümleri tanyşdyryldy. Daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan we halkara bazarynda bäsdeşlige ukyply bu önümler sergä gatnaşyjylarda uly gyzyklanma döretdi. Biz hem haly, söwda we dokma pudaklarynyň ösüşine bagyşlanan sergide görkezilen käbir önümler bilen okyjylarymyzy tanyşdyrmagy makul bildik. 

Hususy telekeçilik — milli ykdysadyýetimiziň möhüm ugry

Ýurdumyzda telekeçilik bilen meşgullanmak üçin ähli şertler döredilýär. Hormatly Prezidentimiz kiçi we orta telekeçiligi goldamak babatda birnäçe tabşyryklary berýär. Bu bolsa telekeçilik bilen meşgullanýan ähli raýatlary diýseň buýsandyrýar. Döredilýän mümkinçiliklerden ruhlanyp, zähmet çekýän telekeçilerimiziň biri hem TSTB-niň agzasy, «Ýaşlyk ýoly» hususy kärhanasynyň esaslandyryjysy, Türkmenistanyň Prezidentiniň «Türkmeniň Altyn asyry» atly bäsleşiginiň birnäçe gezek ýeňijisi, «Watana bolan söýgüsi üçin» medalynyň eýesi Haltäç Durdynazarowadyr.

Telekeçi zenan dürli ölçeglerdäki haly we haly önümleriniň, dokalan ýantorbalaryň, milli şaý-sepleriň, düýe ýüňünden we dagdan agajyndan sowgatlyk harytlaryň önümçiligi bilen meşgullanýar. Bu önümler nepisligi, daşky keşbiniň göze gelüwliligi bilen tapawutlanýar. Esasan hem, el halylary alyjylarda uly gyzyklanma döredýär. Hususy kärhanada ýörite buýurmalar esasynda dürli göwrümli halylar dokalyp, olarda tebigatyň, janly-jandarlaryň keşpleri şekillendirilýär. Onuň meşhur önümleriniň biri hem güberçekli halylardyr. Olarda dürli nagyşlar, guşlaryň we beýleki jandarlaryň şekilleri tapawutlandyrylyp ýerleşdirilýär.

Telekeçi zenan Haltäç Durdynazarowa haly dokamak we telekeçilik işi bilen 40 ýyldan gowrak wagt bäri meşgullanyp gelýändigini bize gürrüň berdi. Bu abraýly kesbi çagalaryna we agtyklaryna hem öwredip, Watana, halka hyzmat etmegiň, milli däp-dessurlarymyzy dowam etdirmegiň özi üçin iň uly bagtdygyny aýtdy.

«AÝM» — Aýmähri: milli lybaslaryň döwrebap biçüwi

2018-nji ýylda telekeçi zenan Nurjahan Täçmyradowa tarapyndan esaslandyrylan «AÝM — Aýmähri» modalar öýünde milli lybaslarymyz Ýewropa biçüwleri bilen döwrebaplaşdyrylýar. Şonuň esasynda hem gadymy nagyşlarymyzyň we bezeglerimiziň häzirki zaman ösüş meýilleri bilen sazlaşygy emele getirilýär. «AÝM» haryt nyşany astynda müşderilere dürli biçüwlerdäki zenan geýimleri, milli nagyşlar bilen bezelen ykjam ýantorbalar hödürlenýär. Olar diňe bir owadanlygy bilen däl, eýsem, ýokary hili we bedene rahatlygy bilen tapawutlanýarlar.

Bu ýerde taýýarlanýan lybaslar keteni we wiskoza matalaryndan tikilýär. Dürli ululykdaky ýantorbalar zenanlaryň gündelik durmuşynda islendik maksat bilen ulanmaklary üçin niýetlenýär. Bu önümler sergä gatnaşan aýal-gyzlarda uly gyzyklanma döretdi. Munuň özi «AÝM» haryt nyşanly önümleriň geljekde hem has uly önümçiligi ýola goýjakdygyna esas berýär.

Modalar öýüniň esaslandyryjysy Nurjahan Täçmyradowa egin-eşikleriň döwrebap biçüwleri, dünýä tikinçilik sungaty bilen sazlaşygy gazanmak babatda uly tejribe toplapdyr. 2019-njy ýylda Nurjahan Täçmyradowanyň «Ýylyň telekeçi zenany» diýen derejä mynasyp bolmagy hem muny aýdyňlygy bilen subut edýär. Mundan başga-da, telekeçi zenan özüniň döreden lybaslary bilen Italiýada we Fransiýada guralýan moda çykyşlaryna dowamly gatnaşýar. Bu bolsa milli egin-eşiklerimizi dünýäde tanatmak bilen abraýynyň has-da artmagyna ýardam berýär. Milli tikinçilik sungatymyzyň ösmegine we baýlaşmagyna goşant goşýan telekeçi zenana biz hem öz adymyzdan sagbolsun aýdýarys.

Türkmenistanyň Dokma senagaty ministrliginiň ýokary hilli önümleri

Türkmenistanyň Dokma senagaty ministrligine degişli Aşgabadyň «Bahar» tikin önümçilik birleşiginiň ýokary hilli egin-eşikleri bilen köpimiz tanyşdyrys. Bu kärhanada çagalar we ulular üçin ýokary hilli trikotaž, jins, keteni we ýüpek matalardan egin-eşikler öndürilýär. Ussat dizaýnerler tarapyndan geýimler döwrüň talabyna laýyk gelýän nagyşlar bilen, çaga geýimleri bolsa dürli multfilmleriň gahrymanlary, reňkli nagyşlar, owadan güller we beýleki şekiller bilen bezelýär. Şeýle hem buýrujynyň islegine görä-de bezegler edilýär.

«Bahar» önümçilik birleşigi çagalar üçin mekdep egin-eşiklerini, dürli kärdäki işçiler we Türkmenistanyň Ýaragly Güýçleriniň düzümleriniň harby lybaslaryny öndürýär. Önümçilikde diňe ýerli çig maldan peýdalanylýar. Bu babatda tikin önümçilik birleşmesi ýurdumyzyň kärhanalary bilen hem hyzmatdaşlyk saklaýar. Olardan Ruhabat, Türkmenbaşy, Atamyrat Nyýazow adyndaky dokma toplumlaryny mysal getirmek bolar. Bu bolsa lybaslaryň ýokary hilini, rahatlygyny we elýeterliligini üpjün edýär.

Şu sergä Aşgabadyň «Bahar» tikin önümçilik birleşigi tomus pasly üçin niýetlenen geýimleri bilen gatnaşdylar. Olar agramynyň ýeňilligi we ýumşaklygy bilen tapawutlanýarlar. Şonuň üçin hem serginiň myhmanlary olar bilen içgin gyzyklandylar. Bu bolsa «Baharyň» öndürýän egin-eşikleriniň uly abraýa eýedigini äşgär edýär.

Türkmenistanyň Dokma senagaty ministrligine degişli bolan ýene bir öňdebaryjy kärhanalaryň biri hem Aşgabadyň panbarhat fabrigidir. Fabrik 2008-nji ýylda döredilip, owadan we öwüşginli panbarhat matalarynyň dürli görnüşlerini öndürýär. Matalaryň hili ýörite barlaghanalarda gözden geçirilýär. Bu bolsa kärhananyň önümleriniň ýokary hilli bolmagyny üpjün edýär. Şonuň netijesinde Aşgabat panbarhat fabriginiň öndürýän matalary özüniň ýumşaklygy we owadanlygy bilen beýleki kärhanalaryň matalaryndan tapawutlanýar. Önümçilikde 100% ýüpek we tebigy boýag peýdalanylýar. Şeýlelikde, olardan taýýarlanan lybaslar bedene ýakymly bolýar. Şonuň üçin hem fabrigiň öndürýän panbarhat matalary ISO halkara ülňülerine gabat gelýär.

Önümçilikde tejribeli hünärmenleriň, dizaýnerleriň döredijilikli zähmeti netijesinde matalarda milli nagyşlarymyz ussatlyk bilen şöhlelendirilýär. Olardan «çyrpy güli», «Aý güli», «Ahal göli», «pişme göli», «goçak» ýaly gadymy nagyşlarymyz bilen birlikde, döwrebap «bedew güli», «8-nji Mart güli», «ülje güli», «kebelek güli», «Aýly agşam», «hürrem güli» ýaly bezegler ýerleşdirilýär. Bu bolsa alyjylaryň isleglerine görä, dürli görnüşdäki nagyşlary, bezegleri we reňkleri saýlap bolýandygyny aňladýar. Şonuň esasynda hem Aşgabadyň panbarhat fabriginiň müşderileriniň sany günsaýyn artýar. Elbetde, bu kärhananyň uly üstünligidir. Şeýle ajaýyp sergide kärhananyň önümleriniň ýaýbaňlandyrylmagy bolsa onuň daşary ýurtly alyjylarynyň hem has-da artjakdygyna güwä geçýär.

Dawut ASGAROW, Maýagözel MOMMALIÝEWA, Gurbansähet GURBANSÄHEDOW,

«Nesil».

Öňňin Gökdepe etrap merkezinde etrapdaky Türkmenistanyň Gahrymany Atamyrat Nyýazow adyndaky Dokma toplumynyň tikinçilik bölüminiň durky döwrebaplaşdyrylan binasynyň işe girizilmegi hem-de bu binada täze «Gala» dükanynyň açylmagy mynasybetli dabara geçirildi. Oňa etrap häkimliginiň, etrabyň jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri, il sylagly ýaşulular, mährem eneler, şeýle-de dokma senagaty pudagynyň işgärleri gatnaşdy.

Dabarada gutlag sözleri bilen çykyş edenler Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzyň dokma pudagynyň önümçilik kuwwatyny has-da ýokarlandyrmakda, daşary ýurtlardan getirilýän dokma önümleriniň ornuny tutýan hem-de daşarky bazarlarda bäsdeşlige ukyply eksport ugurly taýýar önümleriň öndürilýän möçberlerini artdyrmakda, ilaty ýokary hilli dokma önümleri bilen üpjün etmekde Gökdepäniň Dokma toplumynda işleýän işçileriň saldamly goşandynyň bardygyny guwanç bilen bellediler. Gürrüňi edilýän toplumyň tikinçilik bölüminiň durky döwrebaplaşdyrylan binasynyň işe girizilmeginiň, ol ýerde «Gala» dükanynyň açylmagynyň ähmiýeti dogrusynda aýdylanlar dabara gatnaşyjylar tarapyndan gyzgyn garşylandy. Bellenilişi ýaly, bularyň ählisi öndürilýän önümiň möçberini artdyrmakda, hilini has-da ýokarlandyryp, bäsdeşligini ýokarlandyrmakda ähmiýetlidir.

Mälim bolşy ýaly, «Gala» söwda nyşanly taýýar dokma önümleri bu gün ýurdumyzyň Dokma senagaty ministrliginiň dükanlarynyň iň geçginli önümleridir. Türkmen pagtasynyň gaýtadan işlenilmegi netijesinde taýýarlanýan ýokary hilli matalardan dokalýan dürli biçüwdäki lybaslaryň hyrydary barha artýar. Daşary bazarda-da ornuny barha pugtalandyrýan bu önümleriň bellibir möçberi indi durky döwrebaplaşdyrylan tikinçilik bölüminiň binasynda tikiler. Munuň üçin ol ýerde ähli şertlerdir mümkinçilikler göz öňüne tutulandyr.

Bu ýerde etrabyň medeniýet we sungat ussatlary tarapyndan ýerine ýetirilen aýdym-sazly çykyşlardan ruhy lezzet alan dabara gatnaşyjylar, ilki bilen, iki gatdan ybarat bolan binanyň tikinçilik bölümine aýlanyp gördüler. Tikinçileriň 160-synyň zähmet çekmegi üçin mümkinçiligi bolan bu bölümde tikinçilik işini ýokary talaplara laýyklykda alyp barmaga giň şertler döredilipdir.

Dabara gatnaşyjylar täze, «Gala» dükanyna aýlanyp görmek bilen ondaky dokma önümleriniň dürli görnüşini synlap, olara ýokary baha berdiler. «Gala» brend nyşanly köýnekler olarda aýratyn uly gyzyklanma döretdi. Türkmen halysynyň baýramynyň öňüsyrasynda şeýle ajaýyp wakalaryň bolmagy ýurdumyzyň dokma senagaty pudagynyň döwrebap ösüşleriniň dabaralanmasy bolup kalplara doldy.

Aýdo ŞEKEROW,

ýörite habarçymyz. Surata düşüren awtor.

Öňňin Aşgabat şäheriniň güni we Aşgabadyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllygy mynasybetli paýtagtymyzda ýerleşýän Söwda-senagat edarasynda guralan «Ak şäherim Aşgabat» atly XX köpugurly halkara sergi öz işini üstünlikli jemledi. Ýurdumyzyň hem-de paýtagtymyzyň köpugurly ösüşini, eýe bolýan netijeli özgerişini ählitaraplaýyn açyp görkezen bu gözden geçirilişde ýurdumyzyň dürli pudaklary — Nebit we gaz, nebithimiýa, ulag, aragatnaşyk we kommunikasiýalar, energetika, dokma senagaty, obasenagat toplumy, saglygy goraýyş, bilim, medeniýet, sport, syýahatçylyk, neşirýat, telekeçilik ýaly pudaklar özleriniň işlerinde iň täze ýeten sepgitlerini, gazanan netijelerini görkezdiler. Sergide guralan diwarlyklarda Watanymyzyň hemmetaraplaýyn ösüşi aýdyň şöhlelendirildi. Sergide milli Liderimiziň halkymyza sowgat eden «Ak şäherim Aşgabat» atly täze kitabynyň neşir önümleriniň arasynda aýratyn orun eýelemegi serginiň ähmiýetini has-da artdyrdy.

Köpugurly halkara serginiň ahyrynda oňa gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň adyna Ýüzlenme kabul etdiler. Soňra sergä gatnaşyjylaryň ählisine degişli şahadatnamalar we diplomlar gowşuryldy.

Ýörite habarçymyz.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň bank ulgamy yzygiderli kämilleşdirilýär, müşderilere hödürlenilýän hyzmatlar ulgamyna dünýä tejribesini, öňdebaryjy usullary we täzeçil tehnologiýalary ornaşdyrmak, milli töleg ulgamynyň mümkinçiliklerini artdyrmak, banklaryň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak işleri üstünlikli durmuşa geçirilýär. Raýatlarymyza amatly mümkinçilikleri döretmek, olara ýerine ýetirilýän hyzmatlaryň hilini has-da ýokarlandyrmak maksady bilen banklaryň täze, häzirki zaman binalary gurulýar hem maliýe we maddy-enjamlaýyn binýady yzygiderli pugtalandyrylýar. 2021-nji ýylyň 12-nji aprelinde hormatly Prezidentmiziň ak pata bermegi bilen ýurdumyzyň iri banklarynyň ikisiniň, ýagny Türkmenistanyň «Türkmenbaşy» döwlet täjirçilik bankynyň hem-de «Senagat» paýdarlar täjirçilik bankynyň täze binasynyň açylyp, ulanylmaga berilmegi-de muňa aýdyň şaýatlyk edýär.

Türkmenistanyň «Türkmenbaşy» döwlet täjirçilik banky ýurdumyzda ilkinji täjirçilik banklarynyň biri hasaplanylýar. Bu ýerde goýumlary kabul etmek, milli we daşary ýurt walýutasynda amallary geçirmek, «Ýyldyrym» içerki pul ibermeleriniň ulgamyny hem-de «Western Union» halkara elektron ulgamynyň işini alyp barmak hyzmaty ýola goýlandyr. Şeýle-de bankda müşderilere gysga we uzak möhletleýin karz serişdelerini bermek, pul geçirimleri we hasaplaşyklary alyp barmak ýaly hyzmatlar ýerine ýetirilýär.

Häzirki wagtda Türkmenistanyň «Türkmenbaşy» döwlet täjirçilik bankynyň gullugy hem-de 23 sany şahamçasy tutuş ýurdumyz boýunça hereket edýär, 600 müňden gowrak müşderä hyzmat edip, olara amatly goýumlardyr hyzmatlaryň giň görnüşlerini, kiçi we orta telekeçiligiň ösdürilmegini karzlaşdyrmak bilen birlikde, karz serişdeleriniň dürli görnüşlerini hödürleýär.

Bankyň döwrebap innowasion tehnologiýalar bilen üpjün edilen täze binasynda iş orunlarynyň 300-den gowragy hereket edýär. Bu ýerde bankyň hünärmenleri bir wagtyň özünde 250-den gowrak müşderä ýokary derejede hyzmat edip bilýärler.

Türkmenistanyň «Türkmenbaşy» döwlet täjirçilik bankynyň döwrebap innowasion tehnologiýalar bilen enjamlaşdyrylan täze edara binasynda ýuridik tarap bolan müşderilere we telekeçilere internet ulgamy arkaly bank hasaplaryny görmek, elektron göçürmelerini almak we elektron töleg tabşyryklaryny taýýarlamak, mobil töleg terminallary arkaly galtaşyksyz usulda bank töleglerini ýerine ýetirmek mümkinçiligi ýola goýuldy. Onlaýn görnüşde karzlary resmileşdirmek, bank hasaplary barada maglumatlary elektron görnüşinde almak, elektron tabşyrygyny taýýarlap, internet arkaly töleg geçirimlerini amala aşyrmak hyzmaty hereket edýär. Şonuň ýaly-da, müşderiler onlaýn görnüşinde täze bank kartlaryny açmak, bu amal üçin zerur resminamalary elektron görnüşinde ugratmak, hyzmatlar üçin tölegi «Altyn asyr» bank karty arkaly amala aşyrmak mümkinçiliginden peýdalanyp bilerler.

Türkmenistanyň «Senagat» paýdarlar täjirçilik banky 2000-nji ýylda paýdarlaryň paýlary esasynda esaslandyrylan ilkinji täjirçilik banklaryň biridir. Bank ýurdumyzda haryt bolçulygyny döretmek, önümçiligi giňeltmek, kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek karzlaşdyryş we maliýeleşdiriş syýasatyny alyp barýar. Bank tarapyndan goýum, konwersiýa we karz amallary, şeýle hem pul geçirimleri, hasaplaşyklar, akkreditiw, inkasso kepillendiriş amallary ýerine ýetirilýär.

Şu günki gün «Senagat» paýdarlar täjirçilik banky ýurdumyzda giňden tanalýan iri maliýe guramasy bolmak bilen, diňe türkmenistanlylaryň däl, eýsem, daşary ýurtly müşderileriň hem bank hyzmatlaryna bolan isleglerini kanagatlandyrmagyň hötdesinden gelýär. Bankyň «The Banker» žurnalynyň 2015-nji we 2016-njy ýyllarda geçiren bäsleşikleriniň netijesinde iki gezek «Türkmenistanyň iň gowy banky» adyna mynasyp bolandygyny bellemek gerek. Bu hormatly at degişli ulgamyň edaralarynyň Türkmenistanyň bank bazarynda öňdäki orunlary eýelemeginiň ykrarnamasydyr.

Ýurdumyzda bankyň 13 şahamçasy hem-de bank gullugy işjeň hereket edýär. Bankyň ileri tutýan ugry ýurdumyzyň haryt öndürijilerini goldamakdan ybarat. Bank ýuridik we fiziki şahslar üçin karzlaşdyrmak, kepillendirilen depozit amallary, elektron pul geçirimleri, elektron tölegleri we beýleki bank hyzmatlaryny ýerine ýetirýär. Bankyň esasy maksady ilatyň pul serişdelerini goýumlara çekmek bolup durýar. Türkmenistanyň «Senagat» paýdarlar täjirçilik banky Aşgabat şäherinde we welaýat merkezlerinde şäheriçi ugurlarda awtobuslarda tölemäge niýetlenen nagt däl hasaplaşygy üçin enjamlary gurnady, elektron kartlary boýunça nagt däl hasaplaşyk hyzmatlaryny ýola goýdy.

Bankyň döwrebap innowasion tehnologiýalar bilen enjamlaşdyrylan täze edara binasynda nagt pul serişdelerini kabul edýän hem-de birnäçe görnüşli nagt däl amallary ýerine ýetirýän döwrebap bankomatlar, raýatlarymyzyň gymmatlyklaryny aýawly we ygtybarly saklamaklaryna amatly mümkinçilik döredýän ýörite depozitariýa gutujyklary ornaşdyryldy.

Bankyň karz hyzmatlaryndan peýdalanmak isleýän raýatlarymyza bankyň resmi www.senagatbank.com.tm internet sahypasy arkaly onlaýn ýüztutma hyzmaty döredildi. Bank tarapyndan ornaşdyrylan şeýle döwrebap bank amallarynyň ýene biri bolsa internet arkaly ýerine ýetirilýän «Elektron söwda» hyzmaty bolup durýar. «Elektron söwda» — harytlaryň we hyzmatlaryň internet ulgamynyň üsti bilen hakyky wagt tertibinde ýerlenilmegidir. Bu hyzmata islegiň artmagy netijesinde nagt däl hasaplaşyklary geçirmek arkaly elektron usulda täjirçilik işini alyp barýan bankyň müşderileriniň sany günsaýyn artýar.

Türkmenistanyň «Türkmenbaşy» döwlet täjirçilik banky hem-de «Senagat» paýdarlar täjirçilik banky goýum hyzmatlaryny ýerine ýetirmek boýunça hem ýurdumyzyň öňdebaryjy banklarynyň hatarynda tanalýar. Dürli ýaşdaky raýatlara degişli bolan, nagt we nagt däl görnüşinde çekilýän goýumlara mysal hökmünde Türkmenistanyň «Türkmenbaşy» döwlet täjirçilik bankynyň «Pensiýa», «Ruhubelent nesiller», «Watan gerçekleri», «Möhletli», «Zenan kalby» hem-de Türkmenistanyň «Senagat» paýdarlar täjirçilik bankynyň «Täze manat — täze durmuş», «Çagalara niýetlenen maksatly goýum», «Ene-atalar hakynda alada», «Halkyň saglygy — Watan baýlygy», «Çagalar — biziň geljegimiz», «Bähbitli» atly goýumlaryny görkezmek bolar.

Hormatly Prezidentimiziň degişli kararlary esasynda ýurdumyzyň beýleki karz edaralary bilen bir hatarda bu banklar tarapyndan hem kiçi we orta telekeçiligi, şol sanda hususy telekeçileri goldamak, ýurduň ykdysady taýdan kuwwatlanmagyny gazanmak, ilatyň durmuş taýdan üpjünçiligini ýokarlandyrmak maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidentiniň «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda» hem-de «Ýurdumyzda oba hojalyk önümlerini öndürijileri maliýe taýdan goldamak hakynda» Kararlaryna laýyklykda önüm öndürijilere ýeňillikli bank karzlary berilýär.

Hormatly Prezidentimiziň nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek boýunça berýän tabşyryklaryny öz wagtynda ýerine ýetirmek maksady bilen, banklar tarapyndan sanly ulgamda «Internet-bank», «Mobil-bank», «Elektron söwda», «Galtaşyksyz töleg» ýaly onlaýn bank hyzmatlary ýerine ýetirilýär.

Türkmenistanyň «Türkmenbaşy» döwlet täjirçilik banky we «Senagat» paýdarlar täjirçilik banky tarapyndan 2021-nji ýylyň ýanwar—mart aýlarynda bankomatlaryň, terminallaryň, «Internet-bank», «Mobil-bank» we «Elektron söwda» ulgamlarynyň üsti bilen amal edilen nagt däl hasaplaşyklaryň möçberi degişlilikde, 374,8 we 212,5 million manatdan geçdi. Bu görkezijiler banklaryň hödürleýän hyzmatlaryndan peýdalanýan raýatlarymyzyň günsaýyn artýandygyny görkezýär.

Hormatly Prezidentimiziň tabşyryklaryny öz wagtynda ýerine ýetirmek, şol sanda geçirilýän nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek hem-de raýatlarymyza amatly şertleri döretmek maksady bilen, ýurdumyzyň karz edaralary bilen bir hatarda bu banklar tarapyndan hem belli bir müşderiler toplumyna, söwda we hyzmat ediş ugurlaryna bagyşlap «Cash back» hyzmatyny hödürleýär.

Geçirilýän bu işleriň ählisi sarp edilýän wagty we harajatlary tygşytlamaga, amallary öz wagtynda geçirmäge, goşmaça girdeji çeşmelerini emele getirmäge, şol sanda ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da ýokarlandyrmaga ýardam berýär.

Halkymyzyň abadançylygy, rowaçlygy ugrunda ýadawsyz tagallalar edýän, bank ulgamynyň işini has-da kämilleşdirmäge şert döredip berýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun. Il-ýurt bähbitli, döwlet ähmiýetli alyp barýan işleri mundan beýläk hem rowaç bolsun!

Dünýägözel HAÝYTOWA,

Türkmenistanyň Merkezi bankynyň Ylmy-önümçilik geňeşiniň baş hünärmeni.

Ýurdumyzyň bank ulgamynda durnukly durmuş-ykdysady ösüşi üpjün etmäge, hyzmatlaryň hilini kämilleşdirmäge uly mümkinçilikler döredilýär. Şolaryň biri kiçi göwrümli karz serişdeleriniň berilmegidir.

Türkmenistanyň karz edaralary tarapyndan ykdysadyýetiň dürli pudaklaryny karzlaşdyrmak bilen bir hatarda bellenilen tertipde bölünip berlen melleginde (ýer böleginde) şahsy hojalygyny ýöredýän raýatlara kiçi göwrümli karzlaryň berilmegi dowam etdirilýär. Bu bolsa şahsy hojalyklaryň sanynyň we işleriniň artmagy netijesinde bazar gatnaşyklarynyň we milli ykdysadyýetimiziň ösmegine, häzirkizaman telekeçilik ulgamynyň emele getirilmegine, hususy bölegiň oba hojalyk, azyk, ýeňil senagat we hyzmatlar ulgamynda ösdürilmegine ýardam berýär.

Häzirki wagtda welaýatymyzyň çäginde berilýän karzlaryň möçberi barha artýar. Welaýatyň çägindäki bank şahamçalary tarapyndan raýatlara 30 (otuz) müň manada çenli möçberde kiçi göwrümli karzlar ýyllyk 10 göterim bilen, 3 ýyla çenli möhlete (alty aý ýeňillikli döwri bilen) berilýär. Karz serişdeleri önümçiligi guramak, ösdürmek we giňeltmek, önümleriň göwrümini artdyrmak, oba hojalyk tehnikasyny satyn almak, mal ýataklaryny we fermalary gurmak, abzallary, gurallary satyn almak, mallary, balyklary we öý guşlaryny satyn almak, mallar we öý guşlary üçin ot-iýmleri, weterinariýa serişdelerini satyn almak, ösümlikleri ýetişdirmek, tohumlary, mineral dökünleri satyn almak arkaly bu ugurda önümçiligi alyp barmak maksatlaryna berilýär.

Ýurdumyzda kiçi göwrümli karzlaşdyrma ulgamyny ösdürmek hem-de bank hyzmatlarynyň gerimini giňeltmek, şeýle hem bellenilen tertipde bölünip berlen melleginde (ýer böleginde) şahsy hojalygyny ýöredýän raýatlara goldaw bermek maksady bilen welaýatymyzyň bank şahamçalary tarapyndan 2020-nji ýylyň başyndan häzirki döwre çenli jemi müşderileriň 557-sine 11620 müň manat möçberinde kiçi göwrümli karzlar resmileşdirildi. 2020-nji ýylyň dowamynda müşderileriň 428-sine 9335 müň manat, 2021-nji ýylyň 1-nji martyna çenli bolsa müşderileriň 129-syna 2285 müň manat möçberinde kiçi göwrümli karzlar berildi.

Ýakyn geljekde hem welaýatymyzyň bank şahamçalary tarapyndan müşderileriň 2875-sine 62780 müň manatlyk kiçi göwrümli karzlary bermek meýilleşdirilýär. Bu görnüşli karzlardan şahsy hojalyklaryň ýerlikli peýdalanmagynyň netijesinde bazarlarymyzyň öz topragymyzda öndürilýän ýokary hilli et, gök-bakja hem-de süýt önümleri bilen has doly üpjün edilýändigi aýratyn nygtarlyklydyr.

Bägül AKMYRADOWA,

Türkmenistanyň Merkezi bankynyň welaýat şahamçasynyň ykdysady seljeriş we jemleýiş bölüminiň baş hünärmeni.

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýuna barýan ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň pähim-paýhasy bilen Diýarymyzy senagat taýdan ösdürmek, dünýäniň öňdebaryjy döwletleriniň hataryna goşmak, halkymyzyň hal-ýagdaýyny has-da gowulandyrmak boýunça belent wezipeler goýuldy. Gahryman Arkadagymyz ýurdumyzda ekologiýa ugurly önümleri çykarýan önümçiligi ösdürmek üçin taýsyz tagallalar edýär. Muňa Ahal welaýatynda gurlan tebigy gazdan benzin öndürýän zawody mysal getirip bolar.

Bu möhüm maýa goýum taslamasy döwlet Baştutanymyzyň başyny başlan ýurdumyzyň energetika strategiýasyny üstünlikli durmuşa geçirmegiň ýolunda nobatdaky ädimdir. Täze zawod öz keşbi bilen iň häzirki zaman äpet uly ylmy-tehniki barlaghanany ýatladýar. Bu ýerde ýokary basyşyň astynda hem-de örän uly temperaturalarda çylşyrymly himiki reaksiýa — gazyň suwuk uglewodoroda öwürmegi amala aşyrylýar. Zawodda çykarylýan sintetik ýangyç örän kämil ekologiýa häsiýetleri bilen tapawutlanýar. Milli Liderimiziň ak pata bermeginde açylyp ulanylmaga berlen bu zawod ylmyň we tehnologiýanyň täze gazananlaryny özünde jemleýär.

Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, tebigy gazyň ägirt uly gorlary boýunça dünýäde öňdebaryjy orny eýeleýän ýurdumyzda ykdysadyýetimiziň nebitgaz we senagat pudagyny ösdürmek boýunça giň gerimli taslamalar amala aşyrylýar. Energetika pudagynda däp bolan strategik gatnaşyklary saklamak bilen bir hatarda,Türkmenistan Ýewropa, Aziýa, Uzak Gündogar, Günorta-Gündogar ugurlary boýunça energetika hyzmatdaşlygyny has-da giňeldýär. Şeýle-de, dünýäniň öňdebaryjy nebit-gaz kompaniýalary, abraýly maliýe düzümleri bilen işjeň hyzmatdaşlyk ösdürilýär. Şolaryň esasynda köpugurly gaz geçiriji ulgamy döretmek, türkmen energiýa serişdelerini dünýä bazarlaryna ugratmagyň ugurlaryny diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek boýunça giň gerimli işler ýaýbaňlandyryldy.

Milli Liderimiziň alyp barýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna laýyklykda, soňky on ýylda Türkmenistanyň önümçilik pudagyna ägirt uly möçberde döwlet we daşary ýurt maýa goýumlary gönükdirilip, milli ykdysadyýetimizi yzygiderli we diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek üçin pugta binýat döredildi. Şunda has iri maýa goýumlar nebit-gaz pudagyna, gazhimiýa senagatyna gönükdirilýär. Şeýle-de, ähli pudaklara öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmaga eksport ugurly we daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürýän, eziz Diýarymyzda çykarylýan önümleriň hilini gowulandyrmaga gönükdirilen önümleri döretmäge, kiçi we orta telekeçiligi goldamaga, ilatyň iş bilen üpjünçiligini ýokarlandyrmaga hem-de durmuş ulgamyny ösdürmäge ilkinji nobatda üns berilýär.

Ylma we häzirki zaman tehnologiýalaryna daýanyp, ýurdumyzy ösüşlerden-ösüşlere alyp barýan hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun!

Myrat TÄÇMYRADOW,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň uly mugallymy.

Milli Liderimiziň ilaty ýerli önümler bilen üpjün etmek baradaky taýsyz tagallalarynyň netijesinde, ýurdumyzda oba hojalygy bilen meşgullanyp, bol mukdarda önüm öndürýän raýatlarymyzyň sany barha artýar. Oba hojalyk pudagyny ösdürmekde, ýurtda azyk bolçulygyny döretmekde hem-de öndürilen önümler üçin hasaplaşyklaryň öz wagtynda geçirilmeginde barha kämilleşýän dürli bank hyzmatlaryny ýerine ýetirmek bank ulgamynyň hünärmenleriniň öňünde goýlan esasy wezipeleriň biridir.

Muňa mysal edip, banklarda kiçi göwrümli karzlar ulgamyny ösdürmek hem-de bank hyzmatlarynyň gerimini giňeltmek, şeýle hem bellenilen tertipde bölünip berlen melleginde (kömekçi hojalyklaryndaky, ýaýlalardaky ýer böleginde) şahsy hojalygyny ýöredýän raýatlara goldaw bermek, ekerançylygy, maldarçylygy ösdürmek, oba hojalyk önümlerini öndürmek üçin ýyllyk 10 göterim bilen 30 müň manada çenli 3 ýyl möhletli, 6 aýa çenli ýeňillikli karzlar berilýär.

Kiçi göwrümli karzlaryň esasy ugurlarynyň biri hem, etraplaryň öri meýdanlarynda ownuk şahly mallaryň baş sanyny köpeltmek işlerine raýatlary çekmekden ybaratdyr, ol ýerlerde ýüň, süýt we et önümlerini köpeltmek esasy üns berilýän ugurlaryň biridir. Mundan başga-da, ýurdumyzda azyk bolçulygyny döretmek boýunça ýerine ýetirilýän işleriň çäklerinde raýatlarymyzyň mellek ýerlerinde, kömekçi hojalygynda ýyladyşhanalary gurmak arkaly, miweli baglary we gök-bakja ekinlerini ýetişdirmäge goldaw berilýär we bu ugurda depginli işler amala aşyrylýar.

Biz — bank işgärleri ilat arasynda kiçi göwrümli karzlaryň sanyny artdyrmakda etrap şahamçalary tarapyndan etraplaryň çäginde howa şertlerini nazara almak bilen, miweli baglary we gök-bakja ekinlerini ösdürip ýetişdirmek boýunça bank karzlarynyň ähmiýeti hem-de amatlyklary barada ilatyň arasynda düşündiriş, mahabat işlerini yzygiderli geçirýäris we bu özüniň oňyn netijelerini berýär.

Munuň özi ekerançylygy, maldarçylygy ösdürmekde, oba hojalyk önümlerini öndürmekde kiçi göwrümli karzlara bolan islegiň barha artýandygyny subut edýär. Ýurdumyzyň karz edaralarynyň işjeňligini hil taýdan täze derejä çykarmak, bank ulgamynyň ykdysadyýetdäki ornuny pugtalandyrmak bank ulgamynyň öňünde duran esasy wezipeleriň biri bolup durýar.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň bank ulgamyny has-da ösdürmäge, raýatlara amatly, ýokary hilli we has çalt hyzmat etmäge oňyn şert döredýän häzirki zaman bank hyzmatlarynyň döwrebap usullaryny bank ulgamyna ornaşdyrmak boýunça netijeli çäreler durmuşa geçirilýär.

Bedew batly ösüşler bilen öňe barýan ata Watanymyzyň röwşen geljegi üçin ýadawsyz tagallalary edýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolsun, il-ýurt bähbitli, döwlet ähmiýetli alyp barýan işleri elmydama rowaç alsyn!

Begmyrat HANOW,

Türkmenistanyň Merkezi bankynyň Ahal welaýat şahamçasynyň Ykdysady seljeriş we jemleýiş bölüminiň esasy hünärmeni.

Milli Liderimiz tebigy gazdan benzin öndürýän zawoda baryp gördi we iri gurluşyklary dikuçardan synlady

20-nji maýda döwlet Baştutanymyz Ahal welaýatynda gurlan iň döwrebap senagat toplumynyň — tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň işi bilen tanyşdy hem-de nebitgaz toplumynyň ýolbaşçylary bilen onuň ikinji nobatdakysyny gurmak boýunça pikir alyşdy. Şeýle hem dikuçardan birnäçe iri desgalaryň gurluşyk işleriniň barşyny synlady.

Ir bilen hormatly Prezidentimiz dikuçarda Ahal welaýatynda gurlan tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň çäklerine geldi. Zawodyň direktory bu ýerde işleriň talabalaýyk ýola goýlandygy, tehnologik prosesleriň yzygiderli alnyp barylýandygy, ähli mümkinçiliklerden netijeli peýdalanyp, ýokary hilli benziniň önümçiligini birsyhly artdyrmak boýunça zerur işleriň durmuşa geçirilýändigi barada hasabat berdi. Şeýle hem zawodyň dolandyryş merkezinde milli Liderimize toplumyň önümçilik işiniň guralyşy, taýýar önümiň emele getirilişi barada gürrüň berildi. Hünärmen bilen gürrüňdeşliginiň barşynda döwlet Baştutanymyz onuň bu ýerdäki zähmet şertleri, maşgala ýagdaýy, bilimi bilen gyzyklandy. Toplumyň işgäri bu ýerde işlemek üçin hemme şertleriň döredilendigini aýdyp, munuň üçin hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi.

Soňra döwlet Baştutanymyz bu ýerde nebitgaz toplumynyň we ugurdaş okuw mekdepleriniň ýolbaşçylary bilen iş maslahatyny geçirdi. Onuň barşynda milli ykdysadyýetimiziň esasy pudagy üçin ýakyn geljege gönükdirilen möhüm wezipeler kesgitlenildi. Hormatly Prezidentimiz bu zawody bökdençsiz işletmegiň hem-de dolandyrmagyň ýokary tehnologik bilimli hünärmenleri talap edýändigini belledi. Bular barada aýtmak bilen, milli Liderimiz ýurdumyzda gaýtadan işleýän senagaty ösdürmek, gazhimiýa toplumlaryny gurmak, halkara derejeli hünärmenleri taýýarlamak boýunça işleriň mundan beýläk-de netijeli dowam etdiriljekdigini, bu babatda döwlet maksatnamalarynyň kabul edilendigini nygtady.

Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodyň direktory kärhanadaky işleriň ýagdaýy barada hasabat berdi. Şeýle hem bu ýerde zawodyň ikinji nobatdakysyny gurmagyň üstünde işleriň alnyp barylýandygy barada maglumatlar berildi. Mundan başga-da, degişli ýolbaşçylar hasabatlar bilen çykyş etdiler. Hususan-da, Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň rektorynyň çykyşynda Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawod işe girizilenden bäri ýokary okuw mekdebini tamamlan talyplaryň bu iri topluma işe ýollanandygy barada maglumat berildi. Döwlet Baştutanymyz uniwersitetde dolandyryjylary, meýdan hünärmenlerini, IT hünärmenleri taýýarlamakdan başga-da, ýokary derejeli mugallymlary, ylmy işgärleri we alymlyga dalaşgärleri şu ugurlar boýunça taýýarlamagyň wajypdygyny belledi.

Hormatly Prezidentimiz ýygnananlaryň her biriniň pudagy ösdürmekde öňde durýan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmäge öz mynasyp goşandyny goşjakdygyna ynam bildirip, bu ýerden ugrady.

* * *

Soňra milli Liderimiz Aşgabat şäheriniň ýokarsyndan dikuçarda aýlanyp, paýtagtymyzda Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy hem-de Aşgabadyň 140 ýyllygy mynasybetli ulanylmaga berilmegi meýilleşdirilýän desgalardaky gurluşyk işleri bilen tanyşdy. Döwlet Baştutanymyz Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtoulag ýolunyň gurluşygyny we onuň ýanaşyk ýerlerinde alnyp barylýan abadanlaşdyryş işlerini synlady.

Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz dikuçardan paýtagtymyzyň demirgazyk künjeginde gurluşygy tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýan kottejler toplumyny synlady. Milli Liderimiziň dikuçary paýtagtymyzyň işewürlik merkeziniň esasyny düzýän «Garagum» myhmanhana toplumynyň ýerleşýän ýeriniň üstünden hem öwrüm etdi. Uçuşyny dowam edip, döwlet Baştutanymyz paýtagtymyzyň ajaýyp künjekleriniň birinde gurluşygy batly depgin bilen alnyp barylýan «Aşgabat» söwda toplumynda ýerine ýetirilýän işler bilen tanyşdy.

Hormatly Prezidentimiziň dikuçary paýtagtymyzyň günorta künjegine tarap ugur alyp, milli Liderimiz guşuçar belentlikden bu künjekde alnyp barylýan işler, hususan-da, «Arkadag» myhmanhanasynyň gurluşygynyň barşy bilen tanyşdy. Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, öňdebaryjy tehnologiýalary işjeň ulanmak, olaryň uzak möhletli geljege niýetlenilmegi, sazlaşyklylyk we oňaýlylyk meseleleri şähergurluşyk maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde möhüm ähmiýete eýedir.

■ Ahal welaýatynda gurlan tebigy gazdan benzin öndürýän zawodda ähli önümçilik bellenen talaplara laýyklykda alnyp barylýar. Kärhanada bir gije-gündizde 1800 tonna benzin öndürilýär. Ýokary hil we ekologiýa talaplaryna kybap gelýän bu önüm baglaşylan şertnamalar esasynda Owganystana hem-de Ýewropa döwletlerine iberilýär.

Döwlet Baştutanymyz tebigy gazdan benzin öndürýän zawoda baryp gördi we iri gurluşyklary dikuçardan synlady

Ahal welaýaty, 20-nji maý (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ahal welaýatynda gurlan iň döwrebap senagat toplumynyň — tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň işi bilen tanyşdy hem-de nebitgaz toplumynyň ýolbaşçylary bilen onuň ikinji nobatdakysyny gurmak boýunça pikir alyşdy. Şeýle hem dikuçardan birnäçe iri desgalaryň gurluşyk işleriniň barşyny synlady.

Ir bilen döwlet Baştutanymyz dikuçarda Ahal welaýatynda gurlan tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň çäklerine geldi.

Mälim bolşy ýaly, bu möhüm maýa goýum taslamasy milli Liderimiziň başyny başlan Türkmenistanyň energetika strategiýasyny üstünlikli durmuşa geçirmegiň ýolunda nobatdaky ädimdir. Şol strategiýanyň esasy ugry gazy we nebiti gazyp almagyň mukdaryny artdyrmak, türkmen energiýa serişdelerini eksport etmegiň köpugurly ulgamyny kemala getirmek bilen bir hatarda, ýangyç-energetika toplumyny düýpli döwrebaplaşdyrmakdan hem-de diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekden ybaratdyr.

Şunda döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedow uglewodorod çig malyny gaýtadan işlemäge we ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply, halkara ölçeglere kybap gelýän hem-de içerki we daşarky bazarlarda isleg bildirilýän nebitgaz senagatynyň önümlerini çykarmaga ýöriteleşen iň kämil tehnologiýaly önümleriň öndürilmegine ýokary derejede ähmiýet berýär.

Ahal welaýatynda tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň direktory hormatly Prezidentimize iň kämil, döwrebap enjamlar bilen üpjün edilen kuwwatly zawody gurduryp berendigi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi. Direktor bu ýerde işleriň talabalaýyk ýola goýlandygy, tehnologik prosesleriň yzygiderli alnyp barylýandygy, ähli mümkinçiliklerden netijeli peýdalanyp, ýokary hilli benziniň önümçiligini birsyhly artdyrmak boýunça zerur işleriň durmuşa geçirilýändigi barada hasabat berdi.

Tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän ýurdumyz Ýewropanyň we Aziýanyň energetika bazarlaryna has-da ýakynlaşmak maksadyny yzygiderli öňe sürýär. Bu ulgamda döwletara söwda-ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmek hem-de daşky gurşawy goramak babatyndaky ählumumy meseleleri çözmek nukdaýnazaryndan, ekologiýa taýdan arassa energiýany ulanmaga geçmek ýaly möhüm ähmiýete eýe bolan iri taslamalar üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň öňünde durýan möhüm wezipe eksport bilen bir hatarda, energiýa serişdelerine artýan içerki zerurlyklary kanagatlandyrmakdan ybaratdyr. Bu bolsa milli ykdysadyýetiň esasy pudaklarynyň, şol sanda nebitgaz, himiýa, elektroenergetika, gurluşyk senagaty we beýleki pudaklaryň depginli ösüşi bilen şertlendirilendir.

Milli Liderimiziň tutuş halk hojalyk toplumyny diwersifikasiýalaşdyrmaga, ýurdumyzda öndürilýän önümleriň mukdaryny artdyrmaga hem-de görnüşlerini köpeltmäge gönükdirilen ykdysady syýasatyna laýyklykda, soňky birnäçe ýylyň dowamynda uglewodorod çig malyny düýpli gaýtadan işlemäge ýöriteleşdirilen döwrebap senagat kärhanalary ulanylmaga berildi. Şolaryň hatarynda Ahal welaýatynda gurlan tebigy gazdan sintetik benzin öndürýän dünýäde ilkinji zawody görkezmek bolar.

Soňra hormatly Prezidentimiz zawodyň dolandyryş merkezine geldi. Bu ýerde hünärmen hormatly Prezidentimize toplumyň önümçilik işiniň guralyşy hem-de taýýar önümiň emele getirilişi barada gürrüň berdi.

Çäklerinde kümüşsöw metal gurnamalaryň hem-de dürli görnüşdäki we ölçegdäki modullaryň tehnogen toplumy peýda bolan täze zawod öz keşbi bilen iň häzirki zaman äpet uly ylmy-tehniki barlaghanany ýatladýar. Gazy suwuk ýangyja öwürmek işi tehnologik gurnamalaryň, ilkinji nobatda, tebigy gazy düýpli arassalamak, gazydyr metanoly sintezlemek, şeýle hem benzin almak we arassalamak boýunça gurnamalaryň uly halkalarynyň gurulmagyny talap etdi.

Bu ýerde ýokary basyşyň astynda hem-de örän uly temperaturalarda çylşyrymly himiki reaksiýa — gazyň suwuk uglewodoroda öwrülmegi amala aşyrylýar. Hemme işler awtomatlaşdyrylandyr we merkezden dolandyrylýar.

Hormatly Prezidentimiz hünärmen bilen gürrüňdeş bolup, onuň bu ýerdäki zähmet şertleri, maşgala ýagdaýy, bilimi bilen gyzyklandy. Toplumyň işgäri bu ýerde işlemek üçin hemme şertleriň döredilendigini aýdyp, munuň üçin döwlet Baştutanymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi.

Soňra hormatly Prezidentimiz ýene bir hünärmen bilen söhbetdeş boldy. Hünärmen ilki bilen gazyň kükürtli wodoroddan arassalanylýandygy barada gürrüň berdi. Reaktorlaryň içinde ýerleşen katalizatorlaryň kömegi bilen kükürdiň organiki birleşmeleri kükürtli wodoroda öwrülýär.

Soňra gyzdyryjy peçde gazyň gyzgynlyk derejesi ýokarlandyrylyp, kükürtden arassalanan gaz reaktorlarda öz düzümindäki uglewodorod birleşmelerini monooksid ugleroda (СO), dioksid ugleroda (СO2), wodoroda (H) we metanyň garyndylaryna öwrülýär. Soňra gazyň gyzgynlyk derejesi tehnologik gyzdyryjy peçde ýokarlandyrylyp, awtotermik riforming reaktoryna gönükdirilýär. Şol ýerde tehnologik gazyň kislorod bilen reaksiýa girip, ýanmagy we uglewodorodlaryň belli bir böleginiň dargadylmagy amala aşyrylýar.

Şeýlelikde, riforming reaksiýasynyň netijesinde, gazyň gyzgynlyk derejesiniň galmagy sebäpli, ýylylyk çalşyjylarda sowadylýar. Gaz sintezleýji desganyň soňky tapgyryndaky ýörite gaz sintezini arassalaýjy reaktorlaryň kömegi bilen, gazyň düzümindäki sinil kislotasy (HCN) ammiaga (NH3) öwrülýär.

Döwlet Baştutanymyz bu hünärmeniň hem iş-durmuş şertleri bilen gyzyklandy, onuň haýsy ýokary okuw mekdebini tamamlandygyny, nirede tejribelik geçendigini sorady. Hünärmen hormatly Prezidentimiziň sowallaryna jogap berip, işlemäge hemme mümkinçilikleriň we şertleriň döredilendigini aýtdy hem-de munuň üçin döwlet Baştutanymyza tüýs ýürekden alkyşlaryny beýan etdi.

Soňra milli Liderimiz zawodyň tehnologik işi bilen tanyşlygyny dowam edip, dolandyryş merkeziniň hünärmeniniň alyp barýan işi bilen gyzyklandy. Hünärmen arassalanan gazyň sinteziniň basyşynyň kuwwatly gaz gysyjy enjamlar arkaly ýokarlandyrylyp, yzygider ýerleşen dört sany metanol reaktoryna iberilýändigini gürrüň berdi. Soňra bolsa katalizatorlaryň kömegi bilen, gazyň sinteziniň düzümindäki wodorod, monooksid, dioksid uglerodlar özara täsirlenip, metanola öwrülýär. Emele gelen metanol ergini göwrümi 7600 kub metr bolan çelekde saklanylýar.

Gazy suwuk uglewodorodlara öwürmek işiniň nobatdaky tapgyry benziniň sintezi desgasynda bolup geçýär. Metanol saklanylýan çelekden sintez metanol ergini sorujy enjamlar arkaly akdyrylyp, yzygiderlilikde ýerleşen üç sany ýylylyk çalşyjylarda gyzgynlygy ýokary galdyrylyp, alty sany benzin reaktoryna gelip gowuşýar. Bu ýerde katalizatorlaryň kömegi bilen ýokary gyzgynlykdaky sintez metanoly sintez benzinine öwrülýär. Soňra kadalaşmadyk sintez benziniň ýylylyk çalşyjy enjamlarda gyzgynlyk derejesi pese düşürilýär we ahyrky separatora ugradylýar. Bu ýerde benziniň düzümindäki ýeňil gazlar hem-de kondensat suwlar bölünip aýrylýar we çig benzin alynýar.

Zawodyň hünärmenleri bilen söhbetdeşligiň dowamynda benziniň hilini ýokarlandyrmak desgasynda birinji tapgyrda çig benziniň düzüminden metan we etan gazlarynyň bölünip aýrylýandygy, ikinji tapgyrda benzin ergininiň suwuklandyrylan gazy benzinden bölüji enjama gönükdirilýändigi bellenildi. Üçünji tapgyrda benzin ýörite bölüji enjama akdyrylýar hem-de ýeňil benzine we düzüminde durol bolan agyr benzine bölünýär. Bölünen ýeňil benzin ammarlara ugradylýar.

Dördünji tapgyrda durolly agyr benzin benziniň hilini ýokarlandyrýan iki sany enjama akdyrylýar we düzümindäki durolyň derejesi peseldilýär. Netijede, agyr benzin 230 kub metr bolan iki sany çelege goýberilýär. Jemi dört sany çelekdäki ýeňil we agyr benzin ýangyjy geçirijilerden akdyrylanda, akym boýunça garylyp, harytlyk benzin emele gelýär.

Benzini ýörite bölüji enjamda ýeňil we agyr benzin öndürilende ugurdaş önüm hökmünde kükürtsizlendirilen dizel ýangyjy emele gelýär.

Şeýlelikde, zawodda çykarylýan sintetik ýangyç örän kämil ekologiýa häsiýetleri bilen tapawutlanýar — onda daşky gurşaw üçin zyýanly kükürt birleşmeleri hem, azotly organik birleşmeler hem bolmaýar. Zawodyň esasy önümi bolan EСО-93 benzini 18 000 kub metr bolan üç sany çelekde saklanylýar. Olarda benziniň hilini bir derejede saklamak üçin ýörite sorujy enjamlar hemişe işläp durýar.

Ugurdaş önüm bolan suwuklandyrylan gaz göwrümi 2000 kub metr bolan şar şekilindäki çelekde we kükürtsizlendirilen dizel ýangyjy 360 kub metr göwrümindäki çelekde saklanylýar.

Ähli taýýar önümleriň çelekleri ýangyna garşy suw we ýörite ergin sepiji geçirijiler bilen gurşalandyr. Taýýar önümleri ýükleýän desgada demir ýol çeleklerine, awtoulaglara benzini ýükleýän, şeýle hem awtoulaglara kadalaşmadyk benzini, kükürtsizlendirilen dizel ýangyjyny, suwuklandyrylan gazy ýükleýän ulgamlar hereket edýär.

Zawodyň düzüminde şeýle hem beýleki desgalaryň birnäçesi, şol sanda önümçilik işinde ulanylýan suwy kabul edýän we arassalaýan desgalar bar. Doly derejede çäge çökündilerinden arassalanan suw ýangyn söndüriş ulgamyna akdyrylýar. Suwuň düzümine zerur bolan himiki serişdeler goşulyp, suw sowadyjy desga akdyrylýar. Suwuň belli bir bölegi bolsa ion çalşyjylaryndan geçirilip, doly mineralsyz ýagdaýa getirilýär. Mineralsyzlandyrylan suw bug gazanlaryna akdyrylýar.

Kärhananyň çäginde suwy sowadýan desgalaryň ikisi ýerleşýär. Olaryň biri tebigy gazy gaýtadan işleýän we benzin öndürýän desgalara, ikinjisi bolsa kömekçi desgalara hyzmat edýär.

Howa bölüji desgada daşary ýurtlaryň kompaniýalarynyň dünýä belli enjamlary ornaşdyryldy. Atmosfera howasy howa süzüjiler we howa gysyjylar arkaly alynýar hem-de arassalanýar. Soňra arassalanan howa bug gysyjy enjamda gysylyp, orta basyşa ýetirilýär.

Gysylan howa sowuk suw bilen ýuwujy enjama akdyrylýar we howanyň gyzgynlyk derejesi sowadylýar. Sowadylan howa ýörite howa arassalaýjy çelekde galyndy suw damjalaryndan, turşy gazlardan we beýleki uglewodorod galyndylaryndan arassalanýar. Soňra howa ikä bölünip, ýylylyk çalşyjy enjamlar arkaly suwuk azoda we suwuk kisloroda öwrülýär. Şolar ýörite çeleklerde saklanylýar we bugardyjyda gaz halyna getirilip, tebigy gazy gaýtadan işläp benzin öndürýän ulgama paýlanylýar.

Degişli bölüji ulgam zawody önümçilik üçin zerur bolan dürli basyşdaky howa bilen üpjün edýär.

Bu desgada üç sany bug gazany ýerleşip, sagatda jemi 400 tonna bug öndürilýär. Ol turbalar arkaly gerek ýerine ugradylýar.

Kärhanany elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün etmek ulgamy hem göz öňünde tutuldy. Bu ýerde sagatda 38 MWt elektrik energiýasy öndürilýär. Mundan başga-da, kuwwaty 2500 kWt bolan ätiýaçlyk generatory awtomatik usulda işe girizilýär.

Ähli gaz halyndaky zyňyndylar we suwuklyklar geçirijiler arkaly alaw ulgamyna gönükdirilýär. Alaw ulgamynyň howpsuz işlemegi üçin orta basyşly bug geçiriji işjeň hereket edýär. Tehnologik kondensaty arassalamak boýunça desga hem göz öňünde tutuldy.

Ekologiýa howpsuzlygynyň talaplaryny nazara almak bilen, lagym suwlaryny arassalaýjy desga hereket edýär. Ol döwrebap enjamlardan, şol sanda ýagly suwlary bölüji enjamlardan, suwy ýumşadyjy ulgamdan, süzgüçlerden, galyndylary aýryjy ulgamdan ybaratdyr. Lagym suwlary zerur goşundylaryň goşulmagy esasynda arassalanyp, gaýtadan ulanmak üçin akdyrylýar. Suwy ulanmagyň şeýle usuly daşky gurşawyň abadançylygyny, onuň hapalanmakdan ygtybarly goralmagyny üpjün etmäge ýardam edýär.

Soňra hormatly Prezidentimiz bu ýerde nebitgaz toplumynyň we ugurdaş okuw mekdepleriniň ýolbaşçylary bilen iş maslahatyny geçirdi. Onuň barşynda milli ykdysadyýetimiziň esasy pudagy üçin ýakyn geljege gönükdirilen möhüm wezipeler kesgitlenildi.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň ýangyç-energetika serişdeleriniň diňe halkymyzyň däl, eýsem, bütin adamzadyň bähbidine gönükdirilýändigini nygtady. Tebigy gazy geçirijiler arkaly dünýä bazarlaryna ibermek bilen çäklenmän, bu pudagy diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegi Türkmenistanyň energetika syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biri hökmünde kesgitledik diýip, milli Liderimiz aýtdy.

Ýurdumyz dünýäde tebigy gazyň gorlary boýunça öňdäki orunlary eýeleýär. Şoňa görä-de, “mawy ýangyjy” gaýtadan işläp, dünýä bazarynda ýokary islegden peýdalanýan gazhimiýa önümlerini öndürmäge uly ähmiýet berýäris. Bu ugurda taslamalary yzygiderli amala aşyrýarys diýip, hormatly Prezidentimiz aýratyn nygtady.

Bellenilişi ýaly, ýurdumyzda şeýle taslamalary daşary ýurt maýa goýumlarynyň hasabyna durmuşa geçirmek babatda hem zerur bolan syýasy-hukuk, maliýe-ykdysady binýat döredildi. Gyýanlyda tebigy gazy gaýtadan işläp, polietilen we polipropilen öndürýän polimer zawody, Garabogazda karbamid dökünlerini öndürýän zawod guruldy. Şeýle hem, uly möçberde tebigy gazy gaýtadan işläp, ECO-93 kysymly benzin öndürýän dünýäde ilkinji bolan şu zawod gurlup ulanmaga berildi.

Bu iri taslamalar türkmen energiýa serişdelerini diwersifikasiýa ýoly bilen dünýä bazarlaryna çykarmakda örän möhüm taslamalardyr. Bu taslamalar Ýaponiýanyň, Koreýa Respublikasynyň, Ýewropa döwletleriniň dünýä belli kompaniýalary bilen ýakyndan hyzmatdaşlyk esasynda durmuşa geçirildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sözüni dowam edip, şeýle taslamalar amala aşyrylanda, ilkinji nobatda, ekologiýa taýdan arassa, dünýä ölçeglerine doly laýyk gelýän önümleri öndürmegiň göz öňünde tutulýandygyny, daşky gurşawy aýawly saklamak boýunça öňde goýlan wezipeleri hem gyşarnyksyz berjaý etmäge uly ähmiýet berilýändigini nygtady.

Milli Liderimiz bu zawody bökdençsiz işletmegiň hem-de dolandyrmagyň ýokary tehnologik bilimli hünärmenleri talap edýändigini belledi.

Döwlet Baştutanymyz bular barada aýtmak bilen, ýurdumyzda gaýtadan işleýän senagaty ösdürmek, gazhimiýa toplumlaryny gurmak, halkara derejeli hünärmenleri taýýarlamak boýunça işleriň mundan beýläk-de netijeli dowam etdiriljekdigini, bu babatda döwlet maksatnamalarynyň kabul edilendigini nygtady.

Biz bu işleri halkymyzyň bagtyýar durmuşynyň we abadançylygynyň bähbidine amala aşyrýarys. Bütin dünýäde parahatçylygy, durnukly ösüşi üpjün etmek maksatlaryna gönükdirýäris diýip, milli Liderimiz aýtdy.

Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz şeýle iri maýa goýum taslamalaryny durmuşa geçirmekde daşary ýurtlardan çekilen serişdeleri öz wagtynda gaýtarmagyň möhüm wezipe bolup durýandygyny nygtady.

Soňra Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodyň direktory D.Sapbaýew kärhanadaky işleriň ýagdaýy barada hasabat berdi. Nygtalyşy ýaly, ähli önümçilik bellenen talaplara laýyklykda alnyp barylýar.

Kärhanada bir gije-gündizde 1800 tonna benzin öndürilýär. Ýokary hil we ekologiýa talaplaryna kybap gelýän bu önüm baglaşylan şertnamalar esasynda Owganystana hem-de Ýewropa döwletlerine iberilýär.

Mundan başga-da, bu ýerde zawodyň ikinji nobatdakysyny gurmagyň üstünde işleriň alnyp barylýandygy barada maglumatlar berildi. Şunuň esasynda ýerine ýetirilýän taslama işlerinde täze innowasiýalary, sanly ulgamy has netijeli ornaşdyryp, önümçilik işleriniň kämilleşdirilmeginiň maksada laýyk boljakdygy aýdyldy.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, hemme beýleki iri desgalardaky ýaly, Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodda hem alnyp barylýan işleriň mundan beýläk-de döwrebap derejede dowam etdirilmelidigini aýtdy. Önümleriň ýokary hil ölçeglerine hemişe gözegçilik edilmelidir. Dünýäde bu önümlere islegiň barha artýandygyny nazarda tutup, ekologiýa taýdan iň arassa benziniň daşary ýurtlarda ýerlenýän bazarlarynyň gerimini giňeltmegiň üstünde işlemäge möhüm ähmiýet berilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy hem-de bu babatda degişli görkezmeler berdi.

Döwlet ministri — “Türkmengaz” döwlet konserniniň başlygy B.Amanow tebigy gazy çykarmak, gaýtadan işlemek hem-de onuň dünýä bazarlaryna iberilýän mukdaryny artdyrmak baradaky meseleler boýunça hasabat berdi.

“Mawy ýangyjyň” çykarylyşynyň mukdaryny artdyrmak, guýularyň önüm berşini ýokarlandyrmak hem-de öňdebaryjy tehnologiýalary we sanly ulgamy ulanmak arkaly, täze guýulary özleşdirmek boýunça toplumlaýyn işler alnyp barylýar.

Şeýle hem, daşary ýurtly ygtybarly hyzmatdaşlar bilen “Galkynyş” gaz känini özleşdirmek boýunça bilelikdäki işleriň alnyp barylýandygy barada habar berildi.

Döwlet Baştutanymyz tebigy gazy gaýtadan işlemek, onuň daşary ýurtlara iberilýän mukdaryny köpeltmek bilen baglanyşykly meseleleriň oňyn çözülmeginiň milli ykdysadyýetimiziň kuwwatlanmagy bilen bir hatarda, sebitara hyzmatdaşlygyň netijeli häsiýete eýe bolmagyny üpjün edýändigini belledi. Şoňa görä-de, milli Liderimiz bu ugurda alnyp barylýan işleriň häzirki zamanyň ösen tejribesine we ylmyň ýokary gazananlaryna hem-de täzeçil tehnologiýalara esaslanmalydygyny nygtady hem-de bu babatda birnäçe tabşyryklar berdi.

Soňra “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň başlygy N.Nyýazlyýew hormatly Prezidentimiziň milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekde alyp barýan syýasaty, himiýa pudagyny ösdürmekde edýän aladalary netijesinde, ýurdumyzyň himiýa senagatynyň ýylsaýyn ösüp, kämilleşýändigini aýtdy.

Ýurdumyzda uglewodorod serişdeleri diňe bir çig mal hökmünde eksport edilmek bilen çäklenmän, olary gaýtadan işlemegiň netijesinde, dünýä bazarlarynda uly islegden peýdalanýan birnäçe himiýa önümleri hem öndürilýär. Bu babatda kabul edilen Prezident we beýleki Döwlet maksatnamalaryna laýyklykda, diňe soňky ýyllarda “Marykarbamid”, “Garabogazkarbamid”, Gyýanlydaky Polimer zawodlary we Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodlar ýaly ägirt uly taslamalar amala aşyryldy. Bu kärhanalaryň ählisi innowasion tehnologiýalar ornaşdyrylan, ekologik taýdan arassa önümçilikler hasaplanýar.

Şonuň ýaly-da, kabul edilen maksatnamalarda ýurdumyzda gazhimiýa senagatyny ösdürmek boýunça ýene-de birnäçe iri taslamalaryň durmuşa geçirilmegi göz öňünde tutulýar. Häzirki wagtda bu taslamalary durmuşa geçirmek üçin dünýäniň ösen döwletleriniň öňdebaryjy kompaniýalary gyzyklanma bildirýärler.

Uglewodorod serişdelerini gaýtadan işlemegiň netijesinde, ýurdumyzda önümçiligi ýola goýlan ammiak, karbamid, polietilen we polipropilen, benzin ýaly himiýa önümçiliklerinden başga-da, metanol, poliwinilhlorid, poliwinilasetat, formaldegid we wodorod önümlerini öndürmäge hem uly mümkinçilikler bar.

Häzirki wagtda tebigy gazy çuňlaşdyryp gaýtadan işlemek ulgamynda esasy üç sany ugry aýratyn görkezmek bolar. Hususan-da, sintez gazyny emele getirmegiň esasynda, sintetiki ammiak we azotly dökünleriň önümçiligini ýola goýmak mümkin. Ikinji ugur dürli formaldegid şepbiklerini, plastmassany, emeli süýümleri hem-de beýleki önümleri taýýarlamakda giňden ulanylýan metanol önümçiligidir. Butan-propan goşundysyny almak bilen, olary önümleriň dürli görnüşlerini — naftany we sintetik kauçugy, tebigy gazy suwuklyga öwürmek tehnologiýasy boýunça ýokary hilli ýangyçlary, polietilen we polipropilen öndürmekde peýdalanyp bolar.

Mundan başga-da, dünýäniň ösen döwletlerinde geljegiň ýangyjy hökmünde strategiýasy işlenip taýýarlanan we giňden öwrenilýän wodorod önümçiligini hem ýola goýmak mümkinçilikleriniň üns merkezinde saklanmagynyň maksadalaýykdygy bellenildi.

Döwlet Baştutanymyz “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň öňünde möhüm wezipeleriň durýandygyna ünsi çekip, ýurdumyzyň baý uglewodorod serişdeleriniň gaýtadan işlenilişini mundan beýläk-de dowam etmegiň zerurdygyny aýtdy. Kabul edilen döwlet maksatnamalaryna laýyklykda, ýurdumyzyň dürli künjeklerinde üstünlikli hereket edýän gaýtadan işleýän iri kärhanalarda öndürilýän ýokary halkara ölçeglere, hil kadalaryna hem-de ekologiýa talaplaryna kybap gelýän ammiak, karbamid, polietilen, polipropilen, benzin we beýleki önümlere daşary ýurtlarda islegiň barha artmagy pudagyň işini has-da kämilleşdirmek wezipelerini goýýar. Milli Liderimiz bular barada aýdyp, bu ugurda alnyp barylýan işlere yzygiderli üns bermegiň, işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmagyň möhümdigini tabşyrdy.

Soňra Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň rektory B.Atamanow nebitgaz pudagynyň döwrebap kärhanalarynda işlemek üçin ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak üçin ylma esaslanan toplumlaýyn işleriň amala aşyrylýandygyny habar berdi.

Şunuň bilen baglylykda, bu ýokary okuw mekdebiniň okuw meýilnamalaryna, şol sanda Gyýanlydaky Polimer zawodynda, «Garabogazkarbamid» zawodynda, Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodda hem-de Garlyk kaliý dag-magdan toplumynda ulanylýan enjamlaryň we täze tehnologiýalaryň esaslaryny öwrenmäge degişli dersler girizilip, okuw maksatnamalary täzeden düzüldi.

Şeýle hem, sintetiki ýangyjy öndürýän zawodda ulanylýan tehnologiýalar bilen baglylykda, uniwersitetiň himiýa tehnologiýasy we ekologiýa fakultetinde ýurdumyzyň nebitgaz pudagy we himiýa senagaty hem-de beýleki pudaklar üçin “Nebiti we gazy gaýtadan işlemegiň himiki tehnologiýasy” hünäri boýunça hünärmenler, “Himiýa tehnologiýasy” taýýarlyk ugry boýunça iňlis dilinde okaýan bakalawrlar hem-de “Standartlaşdyrmak we sertifikatlaşdyrmak”, “Daşky gurşawy goramak we tebigy baýlyklary tygşytly peýdalanmak” hünärleri boýunça talyplara bilim berlip başlanyldy. Mundan başga-da, talyplar bilim alýan hünärlerine laýyklykda, tejribe geçmek üçin ýurdumyzdaky iri gaýtadan işleýän toplumlara ugradylýar.

Rektoryň çykyşynda Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawod işe girizilenden bäri ýokary okuw mekdebini tamamlan talyplaryň bu iri topluma işe ýollanandygy barada maglumat berildi. Şeýle hem, ýokary okuw mekdebiniň ýolbaşçysy gazhimiýa önümçilikleriniň ekologiýa aýratynlyklary bilen baglanyşykly ýerine ýetirilýän işler barada aýtdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow uniwersitetde dolandyryjylary, meýdan hünärmenlerini, IT hünärmenleri taýýarlamakdan başga-da, ýokary derejeli mugallymlary, ylmy işgärleri we alymlyga dalaşgärleri şu ugurlar boýunça taýýarlamagyň wajypdygyny belledi.

Döwlet Baştutanymyz ýokary hünärli işgärleri taýýarlamak, ylmy-tejribe işlerini geçirmek boýunça häzirki zaman aragatnaşyk ulgamlaryny ulanmak arkaly, halkara uniwersitetler hem-de beýleki abraýly bilim edaralary bilen özara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň wajypdygyna ünsi çekdi. Şeýle hem, türkmen talyplary abraýly halkara bäsleşiklere yzygiderli gatnaşdyrylmalydyr, olaryň taýýarlan ylmy işleri önümçilige ornaşdyrylmalydyr.

Bu ýokary okuw mekdebinde bakalawrlary, magistrleri taýýarlamak, okuwa saýlap alan hünärine höwesli, zehinli ýaşlary kabul etmek, nebitgaz ulgamy üçin hünärmenleri taýýarlamak boýunça halkara tejribeden ugur alnyp, okatmagyň häzirki zaman usullaryny we nou-haulary, sanly ulgamy ornaşdyrmak, milli hünärmenleri dünýä ülňülerine laýyklykda okatmak, daşary ýurtlaryň ýokary derejeli hünärmenlerini bu işe çekmek ugrunda zerur tagallalar edilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz belledi hem-de bu babatda anyk tabşyryklar berdi.

“Türkmengaz” döwlet konserniniň ylmy-barlag tebigy gaz institutynyň direktory B.Pirnyýazow, öz nobatynda, konserniň işinde döwrebap tehnologik enjamlaryň ulanylýandygyny habar berdi.

Häzirki wagtda “Galkynyş” gaz käniniň zawodlarynda tebigy harytlyk gazyň hilini ýokarlandyrmagy ylmy taýdan esaslandyrmak boýunça işler ýerine ýetirilýär.

Institut tarapyndan gazhimiýa zawodlarynyň gurluşygyna tehniki-ykdysady seljerme geçirilip, onuň netijeleri “Türkmengaz” döwlet konsernine tabşyryldy.

Şeýle hem institutyň hünärmenleriniň Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodda ýyllyk kuwwaty 6 müň tonna izobutan öndürmäge niýetlenen desgany hem-de kenarýaka sebitde täze döwrebap gazhimiýa toplumyny gurmak barada deslapky tehniki ykdysady ylmy seljermäniň üstünde degişli işleri alyp barýandyklary barada habar berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow pudagyň çig mal binýadyny artdyrmak bilen baglanyşykly iri möçberli maýa goýum taslamalarynyň biriniň dünýäde iň iri “Galkynyş” gaz känini senagat taýdan özleşdirmekden ybaratdygyny belledi. Onuň gorlary “Ýaşlar” we “Garaköl” ýataklary bilen bilelikde 27,4 trillion kub metr hasaplanylýar.

Ýurdumyz tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde öňdäkileriň biri bolup, Ýewraziýada ekologiýa taýdan arassa ýangyç öndürijileriň sanawyna girýär. Energiýa serişdelerine, aýratyn-da, ýangyjyň tygşytly hem-de daşky gurşaw üçin howpsuz görnüşi bolan tebigy gaza isleg yzygiderli artýar. Elektroenergetika senagaty, ilkinji nobatda, önümleri giň gerimli durmuş we senagat harytlaryny, mineral dökünleri we beýlekileri öndürmek üçin çig mal bolup hyzmat edýän nebithimiýa we gazy gaýtadan işleýän pudaklary gaza bolan has ýokary islegi üpjün edýär. Şonuň bilen bir hatarda, ýaşaýyş-jemagat ulag ulgamlarynda tebigy gazyň sarp edilişi hem artýar.

Mundan başga-da, halkara jemgyýetçiligiň howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meseleler sebäpli ynjalyksyzlanmalaryny göz öňünde tutanyňda, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri, ilkinji nobatda, energetika, wodorod we energiýa tygşytlaýjy tehnologiýalar ulgamyndaky innowasiýalar, ýangyç-energetika toplumynyň sanlylaşdyrylmagy has-da ösdüriler. Döwlet Baştutanymyz şunuň bilen baglylykda, alnyp barylýan işleri depginli artdyrmagyň möhüm wezipe bolup durýandygyny nygtap, bu ugurda birnäçe degişli tabşyryklar berdi.

Soňra hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ş.Abdrahmanowa söz berdi. Wise-premýer ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyndaky işleriň ýagdaýy hem-de ýerine ýetirilmeli işler barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, 2019-njy ýylyň iýun aýynda döwlet Baştutanymyzyň ak pata bermeginde açylyp ulanylmaga berlen bu zawod ylmyň we tehnologiýanyň täze gazananlaryny özünde jemleýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýangyç-energetika toplumynyň ägirt uly çig mal serişdeleriniň, senagat hem-de ylmy kuwwatynyň bolmagy netijesinde, milli ykdysadyýetimizde esasy orunlaryň birini eýeleýändigini nygtady. Bu pudakda ylmy-tehniki ösüşiň iň soňky gazananlarynyň, öňdebaryjy tehnologiýalaryň, iň döwrebap tehnikalaryň ulanylmagy ýurdumyzyň senagatynyň häzirki zamanyň talaplaryna laýyklykda ösmegini üpjün eder, Türkmenistanyň dünýäniň energetika bazarlarynda eýeleýän ornuny pugtalandyrar.

Şunuň bilen baglylykda, dünýäde ýeke-täk bolan, tebigy gazdan ekologiýa taýdan arassa sintetik benzini öndürýän täsin zawodyň gurulmagynyň ähmiýeti bellenildi. Bu kärhana Türkmenistanyň eksport mümkinçiliklerini ep-esli giňeltmäge ýardam eder.

Döwlet Baştutanymyz kärhanada alnyp barylýan işleri hemişe gözegçilikde saklamagy, benziniň halkara ülňülere laýyk gelmegini mundan beýläk-de üpjün etmegi tabşyrdy. Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow, şeýle hem pudagyň döwrebap kärhanalarynda işlemek üçin ýokary hünärli işgärleri taýýarlamak meselelerine hemişe üns bermegiň möhümdigini nygtady.

Hormatly Prezidentimiz önümçilik işleriniň yzygiderli döwrebaplaşdyrylyp, olaryň kämil tehnologiýalara daýanýan, şonuň ýaly-da, ylmy taýdan esaslandyrylan çözgütleriň ornaşdyrylmagyna möhüm ähmiýet bermegiň zerurdygyny aýratyn belledi.

Döwlet Baştutanymyz bu ýere ýygnananlaryň her biriniň pudagy ösdürmekde öňde durýan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmäge öz mynasyp goşandyny goşjakdygyna ynam bildirdi. Hormatly Prezidentimiz hemmelere işlerinde üstünlikleri arzuw edip, bu ýerden ugrady.

* * *

Soňra döwlet Baştutanymyz Aşgabat şäheriniň ýokarsyndan dikuçarda aýlanyp, paýtagtymyzda Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy hem-de Aşgabadyň 140 ýyllygy mynasybetli ulanylmaga berilmegi meýilleşdirilýän desgalardaky gurluşyk işleri bilen tanyşdy.

Milli Liderimiz Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtoulag ýolunyň gurluşygyny we onuň ýanaşyk ýerlerinde alnyp barylýan abadanlaşdyryş işlerini synlady.

Paýtagtymyzda we tutuş ýurdumyzda oňyn özgertmeleriň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan ulag-aragatnaşyk düzümini döwrebaplaşdyrmakdan we ösdürmekden ybaratdyr. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow degişli ýolbaşçylara şunuň bilen baglanyşykly meseleleri, şol sanda hereket edýän ýollaryň durkuny täzelemek hem-de täze ýollary çekmek, jemgyýetçilik ulaglarynyň duralgalaryny, ýerasty we ýerüsti geçelgeleri abadanlaşdyrmak bilen baglanyşykly meseleleri berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Döwlet Baştutanymyzyň Kararyna laýyklykda, bu taslamany üç tapgyrda amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. Taslamanyň durmuşa geçirilmegi Türkmenistanyň çäklerinden geçýän ýük daşamalarynyň mukdaryny artdyrmaga we çaltlandyrmaga gönükdirilendir. Aşgabat — Türkmenbaşy ýoly bilen birleşmegi netijesinde, ýurdumyzyň gündogar sebitini onuň merkezi bilen birleşdirýän awtoban ýük awtoulaglaryna Türkmanbaşydaky Halkara deňiz portuna göni çykalgany üpjün eder.

Şeýle hem, hormatly Prezidentimiz dikuçardan paýtagtymyzyň demirgazyk künjeginde gurluşygy tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýan kottejler toplumyny synlady. Paýtagtymyzyň ilaty üçin özboluşly baýramçylyk sowgadyna öwrüljek bu toplumda adamlaryň eşretli ýaşamagy, amatly dynç almagy üçin ähli zerur şertleriň döredilmegi milli Liderimiziň üstünlikli alyp barýan durmuş maksatly döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir.

Döwlet Baştutanymyz Aşgabatda we tutuş ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan özgertmeler maksatnamalarynyň durmuşa geçirilişine, raýatlarymyzyň ähli amatlyklaryň hözirini görüp ýaşamagy üçin döredilýän oňaýly şertler, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak hem-de ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek bilen bagly meselelere hemişe aýratyn üns berýär.

Soňra hormatly Prezidentimiziň dikuçary paýtagtymyzyň işewürlik merkeziniň esasyny düzýän “Garagum” myhmanhana toplumynyň ýerleşýän ýeriniň üstünden öwrüm etdi. Bu ýerde häzirki zaman seýilgäh toplumy we döwrebap ýerasty geçelge gurulýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tabşyrygyna laýyklykda, desgalaryň gurluşygy ýokary hil derejesinde amala aşyrylýar hem-de bellenilen möhletde tamamlanar.

Bu gün 140 ýyllyk şanly toýuna barýan Aşgabat ösüşiň täze belentliklerine tarap bedew bady bilen ynamly gadam urýar. Paýtagtymyzda amala aşyrylýan şähergurluşyk-binagärlik maksatnamasynda innowasion we sanly tehnologiýalar işjeň ulanylýar.

Döwlet Baştutanymyz uçuşyny dowam edip, paýtagtymyzyň ajaýyp künjekleriniň birinde gurluşygy batly depgin bilen alnyp barylýan “Aşgabat” söwda toplumynda ýerine ýetirilýän işler bilen tanyşdy. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygy mynasybetli ulanylmaga beriljek bu toplumda söwda we hyzmatlar ulgamynyň işini ýola goýmak, telekeçileriň alyp barýan işlerini döwrüň talabyna laýyk derejede kämilleşdirmek boýunça giň gerimli işler ýaýbaňlandyryldy.

Bu ýerde söwda we hyzmatlar ulgamyny alyp barmakda, medeniýetli dynç alşy guramakda dünýäniň iň gowy tejribeleri işjeň ulanylar. Bularyň hemmesi ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan okgunly ösmegine ýardam edýär.

Bu taslamanyň çäklerinde halkara ähmiýetli işewürlik duşuşyklaryny we dürli çäreleri geçirmek üçin şertleriň döredilmegi göz öňünde tutulýar.

Soňra hormatly Prezidentimiziň dikuçary paýtagtymyzyň günorta künjegine tarap ugur aldy. Milli Liderimiz guşuçar belentlikden bu künjekde alnyp barylýan işler, seýilgählere we gök zolaklara edilýän ideg işleri hem-de döwrebap binalaryň ýanaşyk ýerleriniň abadanlaşdyrylyşy bilen tanyşdy.

Döwlet Baştutanymyz uçuşynyň dowamynda şäheriň gözel künjekleriniň birinde ýerleşýän “Arkadag” myhmanhanasynyň gurluşygynyň barşy bilen gyzyklanyp, onuň töwereklerinde döredilýän seýilgäh zolaklaryny, bina edilen desgalaryň özboluşly sazlaşygyny synlady.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, myhmanhanada iň ýokary halkara derejedäki maslahatlary we beýleki çäreleri geçirmek üçin ähli şertler döredilmelidir. Toplumyň daş-töwereginde döredilýän bagy-bossanlyk, suw çüwdürimleri Türkmenistanyň ekologiýa meselesine möhüm ähmiýet berýändigini aýdyň görkezmelidir.

Ýurdumyzyň ähli myhmanhanalarynda bolşy ýaly, bu ýerde hem hyzmatlar ýokary derejede we birkemsiz üpjün ediler, munuň özi türkmen halkynyň gadymy myhmansöýerlik däplerine kybap gelýär.

Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, öňdebaryjy tehnologiýalary işjeň ulanmak, olaryň uzak möhletli geljege niýetlenilmegi, sazlaşyklylyk we oňaýlylyk, adamlaryň abadan durmuşy, döredijilikli zähmet çekmegi hem-de dynç almagy üçin ähli şertleri döretmek meseleleri şähergurluşyk maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde möhüm ähmiýete eýedir.

2021-nji ýylyň dört aýynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň jemleri

• Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň «Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň ýanwar-mart aýlarynda halk hojalygy toplumynyň ähli pudaklarynyň durnukly ösüşini üpjün etmek maksady bilen, toplumlaýyn çäreler amala aşyryldy. Şu ýylyň dört aýynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň gazanylan makroykdysady görkezijileri, şol sanda jemi içerki önümiň durnukly ösüşi milli ykdysadyýetimiziň oňyn netijelere beslenýändigini görkezýär. Ýanwar-aprel aýlarynyň jemleri boýunça önümçiligiň mukdary geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 3,8 göterim artdy. Şeýle hem bölek satuw haryt dolanyşygynyň mukdary köpeldi. Şu ýylyň dört aýynda bu görkeziji 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 17,5 göterim artdy. Döwlet býujetiniň girdeji bölegi 128,3 göterim, çykdajy bölegi 96 göterim ýerine ýetirildi. 2020-nji ýylyň degişli döwrüne görä, ortaça aýlyk haklary 10,5 göterim köpeldi. Aýlyk zähmet haklary, döwlet kömek pullary, pensiýalar we talyp haklary doly möçberde maliýeleşdirildi. Maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna özleşdirilen düýpli maýa goýumlarynyň möçberi geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 2,3 göterim artdy. Oba milli maksatnamasyny ýerine ýetirmegiň çäklerinde, 671,5 million manatlyga barabar möçberde düýpli maýa goýumlary özleşdirildi. Şu ýylyň başyndan bäri medeni-durmuş maksatly desgalaryň 105-sinde, suw arassalaýjy desgalaryň 35-sinde, 158,9 müň metr inedördül metrden gowrak ýaşaýyş jaýlarynda gurluşyk işleri dowam etdi. Döwlet emlägine degişli desgalaryň 43-si hususylaşdyryldy we ondan 136,9 million manat serişde gelip gowuşdy.
• Nebiti we gaz kondensatyny çykarmakda, gaýtadan işlemekde gazanylan tehniki-ykdysady görkezijiler barada aýdylanda, benzin önümçiliginiň meýilnamasy 109 göterim, dizel ýangyjyny öndürmegiň meýilnamasy 100,8 göterim, polipropilen öndürmegiň meýilnamasy 105,5 göterim, çalgy ýaglaryny öndürmegiň meýilnamasy 100,1 göterim, suwuklandyrylan gaz öndürmegiň meýilnamasy 107,1 göterim, tebigy we ugurdaş gazy çykarmagyň meýilnamasy 114,6 göterim, tebigy gazy eksport etmegiň meýilnamasy 119,3 göterim, maýa goýumlaryny özleşdirmegiň meýilnamasy bolsa 109,1 göterim berjaý edildi.
• Obasenagat toplumy boýunça önümçiligiň möçberiniň ösüşi geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende 104,1 göterime deň boldy. Şol sanda Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi boýunça bu görkeziji 104,2 göterime, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti boýunça –102,4 göterime hem-de «Türkmen atlary» döwlet birleşigi boýunça – 104,3 göterime deň boldy.
• Ulag we aragatnaşyk ulgamynda önümçilik meýilnamasy 113,6 göterim ýerine ýetirildi. «Türkmendemirýollary» agentligi boýunça ösüş 103,9 göterime, «Türkmenawtoulaglary» agentligi boýunça – 129,1 göterime, «Türkmendeňizderýaýollary» agentligi boýunça – 116,4 göterime barabar boldy. Hasabat döwründe «Türkmenhowaýollary» agentligi boýunça degişli işler ýerine ýetirildi.
• Şu ýylyň ýanwar-aprel aýlarynda gurluşyk-senagat toplumynda önüm öndürmek we hyzmatlary ýerine ýetirmek boýunça meýilnama 129,5 göterim ýerine ýetirildi, ösüş 117,2 göterime deň boldy. Gurluşyk we binagärlik ministrligi boýunça önümçilik meýilnamasy 108,7 göterim berjaý edilip, 100,5 göterime barabar ösüş üpjün edildi. Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi boýunça önüm öndürmek, işleri ýerine ýetirmek we hyzmatlar boýunça meýilnama 125,2 göterim berjaý edildi. Bu babatdaky ösüş bolsa 119,3 göterime deň boldy. Energetika ministrligi boýunça öndürilen önümleriň we ýerine ýetirilen işleriň, hyzmatlaryň meýilnamasy 119,7 göterim berjaý edilip, 117,9 göterim ösüş gazanyldy. Elektrik energiýasyny öndürmegiň meýilnamasy 105,8 göterim ýerine ýetirilip, ösüş 109,9 göterime, elektrik energiýanyň eksport boýunça meýilnamasy 144,3 göterim berjaý edilip, ösüş 145,3 göterime barabar boldy. «Türkmenhimiýa» döwlet konserni boýunça önüm öndürmegiň we hyzmatlary ýerine ýetirmegiň meýilnamasy 159,3 göterim ýerine ýetirilip, 141,2 göterim ösüş üpjün edildi. Fosfor dökünlerini öndürmegiň meýilnamasy 107,7 göterim, kaliý dökünlerini öndürmegiň meýilnamasy 182,4 göterim, tehniki ýod öndürmegiň meýilnamasy 116,3 göterim, tehniki uglerody öndürmegiň meýilnamasy bolsa 100,4 göterim berjaý edildi. Aşgabat şäheriniň häkimligi boýunça ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň meýilnamasy 116,7 göterim berjaý edildi.
• Söwda we dokma pudaklarynda hem-de telekeçilik ulgamynda şu ýylyň dört aýynda ýerine ýetirilen işleriň netijeleri barada aýdylanda, Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça söwda dolanyşygynyň möçberi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 112,7 göterim ýerine ýetirildi, öndürilen önümleriň ösüşi 109,1 göterime barabar boldy. Dokma senagaty ministrligi boýunça geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, nah ýüplügiň önümçiligi 114,4 göterime, nah matalaryň öndürilişi 100,4 göterime, tikin we örme önümleriniň öndürilişi 123,3 göterime, gön önümleri 100,1 göterime barabar boldy. «Türkmenhaly» döwlet birleşigi boýunça önüm öndürmegiň meýilnamasy 113 göterim berjaý edildi. Döwlet haryt-çig mal biržasy boýunça birža söwdalarynyň 98-si geçirilip, 10 müň 422 şertnama hasaba alyndy. Söwda-senagat edarasy boýunça ýerine ýetirilen işleriň ösüşi 106,1 göterime deň boldy. Hasabat döwründe sergileriň üçüsi we sanly ulgam arkaly maslahatlaryň 17-si geçirildi. Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça oba hojalyk we azyk önümlerini öndürmegiň ösüşi 124 göterime, senagat önümleriniň ösüşi bolsa 129,6 göterime barabar boldy.
• Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygyna, Aşgabat şäheriniň 140 ýyllygyna bagyşlanyp birnäçe medeni çäreler geçirilýär. Sergiler, döredijilik duşuşyklary, bäsleşikler, konsertler, wagyz-nesihat çäreleri guralýar. Şeýle hem medeni-durmuş maksatly desgalaryň ulanylmaga berilmegi mynasybetli dabaralar ýaýbaňlandyrylýar. Sanly ulgam arkaly dürli derejedäki duşuşyklar geçirildi we birnäçe halkara resminamalaryna gol çekildi. Onlaýn tertibinde Türkmenistanyň we türki dilli döwletleriň halk saz gurallary orkestrleriniň konserti, «Binagärlik sungatynyň taryhy we medeniýeti» atly halkara ylmy-amaly maslahat, paýtagtymyzda ýapon gurjaklarynyň sergisi guraldy. Döwlet medeniýet merkeziniň Mukamlar köşgünde «Dutar ýasamak senetçiligi, dutarda saz çalmak we bagşyçylyk sungaty» atly döredijilik bäsleşigi geçirildi. Muzeýlerde birnäçe çäreler, göçme sergiler guraldy. Şu ýylyň başyndan bäri Türkmen döwlet neşirýat gullugynda kitap önümleriniň 148 görnüşi neşir edildi. Poligrafiýa harytlarynyň önümçilik meýilnamasy 116,1 göterim ýerine ýetirildi.
• Milli Liderimiziň başlangyjy bilen bilim ulgamynda geçirilýän özgertmelere laýyklykda, bilim-terbiýeçilik işlerini kämilleşdirmek, ýurdumyzyň giň halkara hyzmatdaşlygy, ynanyşmak hem-de dostlukly ýörelgelerine esaslanýan içeri we daşary syýasatynyň many-mazmunyny giňden wagyz etmek, ýaş nesli Watanymyza çäksiz söýgi hem-de wepalylyk ruhunda terbiýelemek boýunça işler alnyp barylýar. Bilim edaralary üçin okuw kitaplarynyň we okuw gollanmalarynyň 68 görnüşi neşir edildi. Ýurdumyzyň talyplary we mekdep okuwçylary halkara ders bäsleşiklerine gatnaşyp, dürli derejeli diplomlara we medallara mynasyp boldular. Halkara guramalarynyň wekilhanalary bilen bilelikde möhüm meseleler boýunça hyzmatdaş ýokary okuw mekdepleriniň arasynda onlaýn okuw, ylmy maslahatlar geçirildi. Bejeriş-öňüni alyş edaralarynda lukmançylygyň dürli ugurlary boýunça keselleriň öňüni almagyň we bejermegiň täze usullaryny amaly lukmançylyga ornaşdyrmak boýunça toplumlaýyn işler dowam etdirildi. Döwlet ýaşlar syýasatyny üstünlikli amala aşyrmak, ýaş nesli terbiýelemegiň bitewi ulgamyny kämilleşdirmek, bedenterbiýäni we sporty işjeň wagyz etmek boýunça çäreler geçirildi. Ýaş olimpiýaçylary hem-de milli ýygyndy toparlarymyzy XXXII Tomusky olimpiýa oýunlaryna taýýarlamak işleri yzygiderli alnyp barylýar. Şu ýylyň başyndan bäri içeri we daşary syýasatymyza, taryhy özgertmelere bagyşlanan wagyz-nesihat işleri , halkara guramalary hem-de daşary ýurtlaryň degişli ministrlikleri bilen teleköpri arkaly dürli duşuşyklar, şanly seneler – Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygy, hemişelik Bitaraplygymyzyň 25 ýyllygy we Aşgabat şäheriniň 140 ýyllygy mynasybetli ylmy-amaly maslahatlar geçirildi.
• Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasatyny durmuşa geçirmek, döwlet Baştutanymyzyň bu ugurda öňde goýýan wezipelerini ýerine ýetirmek maksady bilen degişli işler alnyp baryldy. Halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmekde ýokary derejedäki saparlar we gepleşikler möhüm orun eýeleýär. Şunuň bilen baglylykda, ýanwar aýynda Türkmenistanyň Prezidentiniň Owganystan Yslam Respublikasynyň we Azerbaýjan Respublikasynyň Prezidentleri bilen sanly ulgam arkaly duşuşyklary boldy. Mart aýynda milli Liderimiz Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ХIV sammitine gatnaşdy we türki dilli döwletleriň Hyzmatdaşlyk geňeşiniň sanly ulgam arkaly geçirilen resmi däl maslahatyna hormatly myhman hökmünde gatnaşdy. Hasabat döwründe DIM-niň üsti bilen daşary ýurtlaryň wekiliýetleriniň 13-si ýurdumyza sapar bilen geldi. Şol birwagtyň özünde Türkmenistandan daşary ýurtlarda 9 wekiliýet saparda boldy. Ýanwar-aprel aýlary aralygynda sanly ulgam arkaly dürli derejedäki duşuşyklaryň 638-si geçirildi. Daşary ýurtlar hem-de halkara guramalary bilen bilelikde duşuşyklaryň we gepleşikleriň 35-si guraldy. Ýylyň dowamynda gol çekilen 37 sany halkara resminamasy Türkmenistanyň halkara gatnaşyklarynyň hukuk binýadynyň üstüni ýetirdi. DIM-niň ulgamy boýunça ýola goýulýan gatnaşyklar yzygiderli häsiýete eýe boldy. Ýylyň başyndan bäri daşary ýurtlaryň birnäçesiniň daşary syýasat edaralary bilen birnäçe gepleşikler we maslahatlaşmalar, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we ABŞ-nyň arasyndaky «С5+1» köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ministrler derejesindäki duşuşygy geçirildi. Türkmenistanyň daşary ykdysady gatnaşyklaryny pugtalandyrmak boýunça anyk çäreler durmuşa geçirilýär. Hasabat döwründe Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-belarus, Hökümetara türkmen-rus toparlarynyň çäklerinde döredilen Söwda we maýa goýum hyzmatdaşlygyna ýardam bermek boýunça Ýokary derejedäki toparyň hem-de Senagat boýunça türkmen-pakistan bilelikdäki iş toparynyň duşuşyklary boldy. Şeýle hem birnäçe ýurduň işewür toparlarynyň wekilleri bilen gepleşikler geçirildi.
• Ýurdumyzda jemi içerki önümiň ösüşi 5,9 göterim derejede saklanýar. Ata Watanymyzyň ähli künjeklerinde köp sanly senagat we durmuş maksatly ýubileý desgalary guruldy hem-de olaryň gurluşygy dowam edýär. Ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegiň çäklerinde biz importyň ornuny tutýan harytlary özümizde öndürmegiň, eksporta iberilýän önümleriň möçberini artdyrmagyň döwlet maksatnamalary üstünlikli durmuşa geçirilýär. Sanly ulgama geçmegi we ýurdumyzy senagat taýdan ösdürmegi amala aşyrýarys. Ylym we bilim ulgamlaryny özgertmek dowam edýär. Önümçilikler döwrebap ýagdaýa getirilip, bazar ykdysadyýeti emele gelýär. Nebitgaz känleri özleşdirilýär. «Türkmenistan – Owganystan – Pakistan» elektrik we aragatnaşyk ulgamlarynyň hem-de «Türkmenistan – Owganystan – Pakistan – Hindistan» gaz geçirijisiniň gurluşygy alnyp barylýar. Şeýle hem beýleki halkara taslamalaryny amala aşyrmaga taýýarlyk görülýär. Hususy işewürligi ösdürmek, telekeçileri ýurdumyzyň ykdysadyýetinde özgertmeleri amala aşyrmaga giňden çekmek syýasaty alnyp barylýar.

Döwlet Baştutanymyz tebigy gazdan benzin öndürýän zawoda baryp gördi we iri gurluşyklary dikuçardan synlady

Ahal welaýaty, 20-nji maý (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ahal welaýatynda gurlan iň döwrebap senagat toplumynyň — tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň işi bilen tanyşdy hem-de nebitgaz toplumynyň ýolbaşçylary bilen onuň ikinji nobatdakysyny gurmak boýunça pikir alyşdy. Şeýle hem dikuçardan birnäçe iri desgalaryň gurluşyk işleriniň barşyny synlady.

Ir bilen döwlet Baştutanymyz dikuçarda Ahal welaýatynda gurlan tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň çäklerine geldi.

Mälim bolşy ýaly, bu möhüm maýa goýum taslamasy milli Liderimiziň başyny başlan Türkmenistanyň energetika strategiýasyny üstünlikli durmuşa geçirmegiň ýolunda nobatdaky ädimdir. Şol strategiýanyň esasy ugry gazy we nebiti gazyp almagyň mukdaryny artdyrmak, türkmen energiýa serişdelerini eksport etmegiň köpugurly ulgamyny kemala getirmek bilen bir hatarda, ýangyç-energetika toplumyny düýpli döwrebaplaşdyrmakdan hem-de diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekden ybaratdyr.

Şunda döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedow uglewodorod çig malyny gaýtadan işlemäge we ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply, halkara ölçeglere kybap gelýän hem-de içerki we daşarky bazarlarda isleg bildirilýän nebitgaz senagatynyň önümlerini çykarmaga ýöriteleşen iň kämil tehnologiýaly önümleriň öndürilmegine ýokary derejede ähmiýet berýär.

Ahal welaýatynda tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň direktory hormatly Prezidentimize iň kämil, döwrebap enjamlar bilen üpjün edilen kuwwatly zawody gurduryp berendigi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi. Direktor bu ýerde işleriň talabalaýyk ýola goýlandygy, tehnologik prosesleriň yzygiderli alnyp barylýandygy, ähli mümkinçiliklerden netijeli peýdalanyp, ýokary hilli benziniň önümçiligini birsyhly artdyrmak boýunça zerur işleriň durmuşa geçirilýändigi barada hasabat berdi.

Tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän ýurdumyz Ýewropanyň we Aziýanyň energetika bazarlaryna has-da ýakynlaşmak maksadyny yzygiderli öňe sürýär. Bu ulgamda döwletara söwda-ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmek hem-de daşky gurşawy goramak babatyndaky ählumumy meseleleri çözmek nukdaýnazaryndan, ekologiýa taýdan arassa energiýany ulanmaga geçmek ýaly möhüm ähmiýete eýe bolan iri taslamalar üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň öňünde durýan möhüm wezipe eksport bilen bir hatarda, energiýa serişdelerine artýan içerki zerurlyklary kanagatlandyrmakdan ybaratdyr. Bu bolsa milli ykdysadyýetiň esasy pudaklarynyň, şol sanda nebitgaz, himiýa, elektroenergetika, gurluşyk senagaty we beýleki pudaklaryň depginli ösüşi bilen şertlendirilendir.

Milli Liderimiziň tutuş halk hojalyk toplumyny diwersifikasiýalaşdyrmaga, ýurdumyzda öndürilýän önümleriň mukdaryny artdyrmaga hem-de görnüşlerini köpeltmäge gönükdirilen ykdysady syýasatyna laýyklykda, soňky birnäçe ýylyň dowamynda uglewodorod çig malyny düýpli gaýtadan işlemäge ýöriteleşdirilen döwrebap senagat kärhanalary ulanylmaga berildi. Şolaryň hatarynda Ahal welaýatynda gurlan tebigy gazdan sintetik benzin öndürýän dünýäde ilkinji zawody görkezmek bolar.

Soňra hormatly Prezidentimiz zawodyň dolandyryş merkezine geldi. Bu ýerde hünärmen hormatly Prezidentimize toplumyň önümçilik işiniň guralyşy hem-de taýýar önümiň emele getirilişi barada gürrüň berdi.

Çäklerinde kümüşsöw metal gurnamalaryň hem-de dürli görnüşdäki we ölçegdäki modullaryň tehnogen toplumy peýda bolan täze zawod öz keşbi bilen iň häzirki zaman äpet uly ylmy-tehniki barlaghanany ýatladýar. Gazy suwuk ýangyja öwürmek işi tehnologik gurnamalaryň, ilkinji nobatda, tebigy gazy düýpli arassalamak, gazydyr metanoly sintezlemek, şeýle hem benzin almak we arassalamak boýunça gurnamalaryň uly halkalarynyň gurulmagyny talap etdi.

Bu ýerde ýokary basyşyň astynda hem-de örän uly temperaturalarda çylşyrymly himiki reaksiýa — gazyň suwuk uglewodoroda öwrülmegi amala aşyrylýar. Hemme işler awtomatlaşdyrylandyr we merkezden dolandyrylýar.

Hormatly Prezidentimiz hünärmen bilen gürrüňdeş bolup, onuň bu ýerdäki zähmet şertleri, maşgala ýagdaýy, bilimi bilen gyzyklandy. Toplumyň işgäri bu ýerde işlemek üçin hemme şertleriň döredilendigini aýdyp, munuň üçin döwlet Baştutanymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi.

Soňra hormatly Prezidentimiz ýene bir hünärmen bilen söhbetdeş boldy. Hünärmen ilki bilen gazyň kükürtli wodoroddan arassalanylýandygy barada gürrüň berdi. Reaktorlaryň içinde ýerleşen katalizatorlaryň kömegi bilen kükürdiň organiki birleşmeleri kükürtli wodoroda öwrülýär.

Soňra gyzdyryjy peçde gazyň gyzgynlyk derejesi ýokarlandyrylyp, kükürtden arassalanan gaz reaktorlarda öz düzümindäki uglewodorod birleşmelerini monooksid ugleroda (СO), dioksid ugleroda (СO2), wodoroda (H) we metanyň garyndylaryna öwrülýär. Soňra gazyň gyzgynlyk derejesi tehnologik gyzdyryjy peçde ýokarlandyrylyp, awtotermik riforming reaktoryna gönükdirilýär. Şol ýerde tehnologik gazyň kislorod bilen reaksiýa girip, ýanmagy we uglewodorodlaryň belli bir böleginiň dargadylmagy amala aşyrylýar.

Şeýlelikde, riforming reaksiýasynyň netijesinde, gazyň gyzgynlyk derejesiniň galmagy sebäpli, ýylylyk çalşyjylarda sowadylýar. Gaz sintezleýji desganyň soňky tapgyryndaky ýörite gaz sintezini arassalaýjy reaktorlaryň kömegi bilen, gazyň düzümindäki sinil kislotasy (HCN) ammiaga (NH3) öwrülýär.

Döwlet Baştutanymyz bu hünärmeniň hem iş-durmuş şertleri bilen gyzyklandy, onuň haýsy ýokary okuw mekdebini tamamlandygyny, nirede tejribelik geçendigini sorady. Hünärmen hormatly Prezidentimiziň sowallaryna jogap berip, işlemäge hemme mümkinçilikleriň we şertleriň döredilendigini aýtdy hem-de munuň üçin döwlet Baştutanymyza tüýs ýürekden alkyşlaryny beýan etdi.

Soňra milli Liderimiz zawodyň tehnologik işi bilen tanyşlygyny dowam edip, dolandyryş merkeziniň hünärmeniniň alyp barýan işi bilen gyzyklandy. Hünärmen arassalanan gazyň sinteziniň basyşynyň kuwwatly gaz gysyjy enjamlar arkaly ýokarlandyrylyp, yzygider ýerleşen dört sany metanol reaktoryna iberilýändigini gürrüň berdi. Soňra bolsa katalizatorlaryň kömegi bilen, gazyň sinteziniň düzümindäki wodorod, monooksid, dioksid uglerodlar özara täsirlenip, metanola öwrülýär. Emele gelen metanol ergini göwrümi 7600 kub metr bolan çelekde saklanylýar.

Gazy suwuk uglewodorodlara öwürmek işiniň nobatdaky tapgyry benziniň sintezi desgasynda bolup geçýär. Metanol saklanylýan çelekden sintez metanol ergini sorujy enjamlar arkaly akdyrylyp, yzygiderlilikde ýerleşen üç sany ýylylyk çalşyjylarda gyzgynlygy ýokary galdyrylyp, alty sany benzin reaktoryna gelip gowuşýar. Bu ýerde katalizatorlaryň kömegi bilen ýokary gyzgynlykdaky sintez metanoly sintez benzinine öwrülýär. Soňra kadalaşmadyk sintez benziniň ýylylyk çalşyjy enjamlarda gyzgynlyk derejesi pese düşürilýär we ahyrky separatora ugradylýar. Bu ýerde benziniň düzümindäki ýeňil gazlar hem-de kondensat suwlar bölünip aýrylýar we çig benzin alynýar.

Zawodyň hünärmenleri bilen söhbetdeşligiň dowamynda benziniň hilini ýokarlandyrmak desgasynda birinji tapgyrda çig benziniň düzüminden metan we etan gazlarynyň bölünip aýrylýandygy, ikinji tapgyrda benzin ergininiň suwuklandyrylan gazy benzinden bölüji enjama gönükdirilýändigi bellenildi. Üçünji tapgyrda benzin ýörite bölüji enjama akdyrylýar hem-de ýeňil benzine we düzüminde durol bolan agyr benzine bölünýär. Bölünen ýeňil benzin ammarlara ugradylýar.

Dördünji tapgyrda durolly agyr benzin benziniň hilini ýokarlandyrýan iki sany enjama akdyrylýar we düzümindäki durolyň derejesi peseldilýär. Netijede, agyr benzin 230 kub metr bolan iki sany çelege goýberilýär. Jemi dört sany çelekdäki ýeňil we agyr benzin ýangyjy geçirijilerden akdyrylanda, akym boýunça garylyp, harytlyk benzin emele gelýär.

Benzini ýörite bölüji enjamda ýeňil we agyr benzin öndürilende ugurdaş önüm hökmünde kükürtsizlendirilen dizel ýangyjy emele gelýär.

Şeýlelikde, zawodda çykarylýan sintetik ýangyç örän kämil ekologiýa häsiýetleri bilen tapawutlanýar — onda daşky gurşaw üçin zyýanly kükürt birleşmeleri hem, azotly organik birleşmeler hem bolmaýar. Zawodyň esasy önümi bolan EСО-93 benzini 18 000 kub metr bolan üç sany çelekde saklanylýar. Olarda benziniň hilini bir derejede saklamak üçin ýörite sorujy enjamlar hemişe işläp durýar.

Ugurdaş önüm bolan suwuklandyrylan gaz göwrümi 2000 kub metr bolan şar şekilindäki çelekde we kükürtsizlendirilen dizel ýangyjy 360 kub metr göwrümindäki çelekde saklanylýar.

Ähli taýýar önümleriň çelekleri ýangyna garşy suw we ýörite ergin sepiji geçirijiler bilen gurşalandyr. Taýýar önümleri ýükleýän desgada demir ýol çeleklerine, awtoulaglara benzini ýükleýän, şeýle hem awtoulaglara kadalaşmadyk benzini, kükürtsizlendirilen dizel ýangyjyny, suwuklandyrylan gazy ýükleýän ulgamlar hereket edýär.

Zawodyň düzüminde şeýle hem beýleki desgalaryň birnäçesi, şol sanda önümçilik işinde ulanylýan suwy kabul edýän we arassalaýan desgalar bar. Doly derejede çäge çökündilerinden arassalanan suw ýangyn söndüriş ulgamyna akdyrylýar. Suwuň düzümine zerur bolan himiki serişdeler goşulyp, suw sowadyjy desga akdyrylýar. Suwuň belli bir bölegi bolsa ion çalşyjylaryndan geçirilip, doly mineralsyz ýagdaýa getirilýär. Mineralsyzlandyrylan suw bug gazanlaryna akdyrylýar.

Kärhananyň çäginde suwy sowadýan desgalaryň ikisi ýerleşýär. Olaryň biri tebigy gazy gaýtadan işleýän we benzin öndürýän desgalara, ikinjisi bolsa kömekçi desgalara hyzmat edýär.

Howa bölüji desgada daşary ýurtlaryň kompaniýalarynyň dünýä belli enjamlary ornaşdyryldy. Atmosfera howasy howa süzüjiler we howa gysyjylar arkaly alynýar hem-de arassalanýar. Soňra arassalanan howa bug gysyjy enjamda gysylyp, orta basyşa ýetirilýär.

Gysylan howa sowuk suw bilen ýuwujy enjama akdyrylýar we howanyň gyzgynlyk derejesi sowadylýar. Sowadylan howa ýörite howa arassalaýjy çelekde galyndy suw damjalaryndan, turşy gazlardan we beýleki uglewodorod galyndylaryndan arassalanýar. Soňra howa ikä bölünip, ýylylyk çalşyjy enjamlar arkaly suwuk azoda we suwuk kisloroda öwrülýär. Şolar ýörite çeleklerde saklanylýar we bugardyjyda gaz halyna getirilip, tebigy gazy gaýtadan işläp benzin öndürýän ulgama paýlanylýar.

Degişli bölüji ulgam zawody önümçilik üçin zerur bolan dürli basyşdaky howa bilen üpjün edýär.

Bu desgada üç sany bug gazany ýerleşip, sagatda jemi 400 tonna bug öndürilýär. Ol turbalar arkaly gerek ýerine ugradylýar.

Kärhanany elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün etmek ulgamy hem göz öňünde tutuldy. Bu ýerde sagatda 38 MWt elektrik energiýasy öndürilýär. Mundan başga-da, kuwwaty 2500 kWt bolan ätiýaçlyk generatory awtomatik usulda işe girizilýär.

Ähli gaz halyndaky zyňyndylar we suwuklyklar geçirijiler arkaly alaw ulgamyna gönükdirilýär. Alaw ulgamynyň howpsuz işlemegi üçin orta basyşly bug geçiriji işjeň hereket edýär. Tehnologik kondensaty arassalamak boýunça desga hem göz öňünde tutuldy.

Ekologiýa howpsuzlygynyň talaplaryny nazara almak bilen, lagym suwlaryny arassalaýjy desga hereket edýär. Ol döwrebap enjamlardan, şol sanda ýagly suwlary bölüji enjamlardan, suwy ýumşadyjy ulgamdan, süzgüçlerden, galyndylary aýryjy ulgamdan ybaratdyr. Lagym suwlary zerur goşundylaryň goşulmagy esasynda arassalanyp, gaýtadan ulanmak üçin akdyrylýar. Suwy ulanmagyň şeýle usuly daşky gurşawyň abadançylygyny, onuň hapalanmakdan ygtybarly goralmagyny üpjün etmäge ýardam edýär.

Soňra hormatly Prezidentimiz bu ýerde nebitgaz toplumynyň we ugurdaş okuw mekdepleriniň ýolbaşçylary bilen iş maslahatyny geçirdi. Onuň barşynda milli ykdysadyýetimiziň esasy pudagy üçin ýakyn geljege gönükdirilen möhüm wezipeler kesgitlenildi.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň ýangyç-energetika serişdeleriniň diňe halkymyzyň däl, eýsem, bütin adamzadyň bähbidine gönükdirilýändigini nygtady. Tebigy gazy geçirijiler arkaly dünýä bazarlaryna ibermek bilen çäklenmän, bu pudagy diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegi Türkmenistanyň energetika syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biri hökmünde kesgitledik diýip, milli Liderimiz aýtdy.

Ýurdumyz dünýäde tebigy gazyň gorlary boýunça öňdäki orunlary eýeleýär. Şoňa görä-de, “mawy ýangyjy” gaýtadan işläp, dünýä bazarynda ýokary islegden peýdalanýan gazhimiýa önümlerini öndürmäge uly ähmiýet berýäris. Bu ugurda taslamalary yzygiderli amala aşyrýarys diýip, hormatly Prezidentimiz aýratyn nygtady.

Bellenilişi ýaly, ýurdumyzda şeýle taslamalary daşary ýurt maýa goýumlarynyň hasabyna durmuşa geçirmek babatda hem zerur bolan syýasy-hukuk, maliýe-ykdysady binýat döredildi. Gyýanlyda tebigy gazy gaýtadan işläp, polietilen we polipropilen öndürýän polimer zawody, Garabogazda karbamid dökünlerini öndürýän zawod guruldy. Şeýle hem, uly möçberde tebigy gazy gaýtadan işläp, ECO-93 kysymly benzin öndürýän dünýäde ilkinji bolan şu zawod gurlup ulanmaga berildi.

Bu iri taslamalar türkmen energiýa serişdelerini diwersifikasiýa ýoly bilen dünýä bazarlaryna çykarmakda örän möhüm taslamalardyr. Bu taslamalar Ýaponiýanyň, Koreýa Respublikasynyň, Ýewropa döwletleriniň dünýä belli kompaniýalary bilen ýakyndan hyzmatdaşlyk esasynda durmuşa geçirildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sözüni dowam edip, şeýle taslamalar amala aşyrylanda, ilkinji nobatda, ekologiýa taýdan arassa, dünýä ölçeglerine doly laýyk gelýän önümleri öndürmegiň göz öňünde tutulýandygyny, daşky gurşawy aýawly saklamak boýunça öňde goýlan wezipeleri hem gyşarnyksyz berjaý etmäge uly ähmiýet berilýändigini nygtady.

Milli Liderimiz bu zawody bökdençsiz işletmegiň hem-de dolandyrmagyň ýokary tehnologik bilimli hünärmenleri talap edýändigini belledi.

Döwlet Baştutanymyz bular barada aýtmak bilen, ýurdumyzda gaýtadan işleýän senagaty ösdürmek, gazhimiýa toplumlaryny gurmak, halkara derejeli hünärmenleri taýýarlamak boýunça işleriň mundan beýläk-de netijeli dowam etdiriljekdigini, bu babatda döwlet maksatnamalarynyň kabul edilendigini nygtady.

Biz bu işleri halkymyzyň bagtyýar durmuşynyň we abadançylygynyň bähbidine amala aşyrýarys. Bütin dünýäde parahatçylygy, durnukly ösüşi üpjün etmek maksatlaryna gönükdirýäris diýip, milli Liderimiz aýtdy.

Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz şeýle iri maýa goýum taslamalaryny durmuşa geçirmekde daşary ýurtlardan çekilen serişdeleri öz wagtynda gaýtarmagyň möhüm wezipe bolup durýandygyny nygtady.

Soňra Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodyň direktory D.Sapbaýew kärhanadaky işleriň ýagdaýy barada hasabat berdi. Nygtalyşy ýaly, ähli önümçilik bellenen talaplara laýyklykda alnyp barylýar.

Kärhanada bir gije-gündizde 1800 tonna benzin öndürilýär. Ýokary hil we ekologiýa talaplaryna kybap gelýän bu önüm baglaşylan şertnamalar esasynda Owganystana hem-de Ýewropa döwletlerine iberilýär.

Mundan başga-da, bu ýerde zawodyň ikinji nobatdakysyny gurmagyň üstünde işleriň alnyp barylýandygy barada maglumatlar berildi. Şunuň esasynda ýerine ýetirilýän taslama işlerinde täze innowasiýalary, sanly ulgamy has netijeli ornaşdyryp, önümçilik işleriniň kämilleşdirilmeginiň maksada laýyk boljakdygy aýdyldy.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, hemme beýleki iri desgalardaky ýaly, Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodda hem alnyp barylýan işleriň mundan beýläk-de döwrebap derejede dowam etdirilmelidigini aýtdy. Önümleriň ýokary hil ölçeglerine hemişe gözegçilik edilmelidir. Dünýäde bu önümlere islegiň barha artýandygyny nazarda tutup, ekologiýa taýdan iň arassa benziniň daşary ýurtlarda ýerlenýän bazarlarynyň gerimini giňeltmegiň üstünde işlemäge möhüm ähmiýet berilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy hem-de bu babatda degişli görkezmeler berdi.

Döwlet ministri — “Türkmengaz” döwlet konserniniň başlygy B.Amanow tebigy gazy çykarmak, gaýtadan işlemek hem-de onuň dünýä bazarlaryna iberilýän mukdaryny artdyrmak baradaky meseleler boýunça hasabat berdi.

“Mawy ýangyjyň” çykarylyşynyň mukdaryny artdyrmak, guýularyň önüm berşini ýokarlandyrmak hem-de öňdebaryjy tehnologiýalary we sanly ulgamy ulanmak arkaly, täze guýulary özleşdirmek boýunça toplumlaýyn işler alnyp barylýar.

Şeýle hem, daşary ýurtly ygtybarly hyzmatdaşlar bilen “Galkynyş” gaz känini özleşdirmek boýunça bilelikdäki işleriň alnyp barylýandygy barada habar berildi.

Döwlet Baştutanymyz tebigy gazy gaýtadan işlemek, onuň daşary ýurtlara iberilýän mukdaryny köpeltmek bilen baglanyşykly meseleleriň oňyn çözülmeginiň milli ykdysadyýetimiziň kuwwatlanmagy bilen bir hatarda, sebitara hyzmatdaşlygyň netijeli häsiýete eýe bolmagyny üpjün edýändigini belledi. Şoňa görä-de, milli Liderimiz bu ugurda alnyp barylýan işleriň häzirki zamanyň ösen tejribesine we ylmyň ýokary gazananlaryna hem-de täzeçil tehnologiýalara esaslanmalydygyny nygtady hem-de bu babatda birnäçe tabşyryklar berdi.

Soňra “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň başlygy N.Nyýazlyýew hormatly Prezidentimiziň milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekde alyp barýan syýasaty, himiýa pudagyny ösdürmekde edýän aladalary netijesinde, ýurdumyzyň himiýa senagatynyň ýylsaýyn ösüp, kämilleşýändigini aýtdy.

Ýurdumyzda uglewodorod serişdeleri diňe bir çig mal hökmünde eksport edilmek bilen çäklenmän, olary gaýtadan işlemegiň netijesinde, dünýä bazarlarynda uly islegden peýdalanýan birnäçe himiýa önümleri hem öndürilýär. Bu babatda kabul edilen Prezident we beýleki Döwlet maksatnamalaryna laýyklykda, diňe soňky ýyllarda “Marykarbamid”, “Garabogazkarbamid”, Gyýanlydaky Polimer zawodlary we Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodlar ýaly ägirt uly taslamalar amala aşyryldy. Bu kärhanalaryň ählisi innowasion tehnologiýalar ornaşdyrylan, ekologik taýdan arassa önümçilikler hasaplanýar.

Şonuň ýaly-da, kabul edilen maksatnamalarda ýurdumyzda gazhimiýa senagatyny ösdürmek boýunça ýene-de birnäçe iri taslamalaryň durmuşa geçirilmegi göz öňünde tutulýar. Häzirki wagtda bu taslamalary durmuşa geçirmek üçin dünýäniň ösen döwletleriniň öňdebaryjy kompaniýalary gyzyklanma bildirýärler.

Uglewodorod serişdelerini gaýtadan işlemegiň netijesinde, ýurdumyzda önümçiligi ýola goýlan ammiak, karbamid, polietilen we polipropilen, benzin ýaly himiýa önümçiliklerinden başga-da, metanol, poliwinilhlorid, poliwinilasetat, formaldegid we wodorod önümlerini öndürmäge hem uly mümkinçilikler bar.

Häzirki wagtda tebigy gazy çuňlaşdyryp gaýtadan işlemek ulgamynda esasy üç sany ugry aýratyn görkezmek bolar. Hususan-da, sintez gazyny emele getirmegiň esasynda, sintetiki ammiak we azotly dökünleriň önümçiligini ýola goýmak mümkin. Ikinji ugur dürli formaldegid şepbiklerini, plastmassany, emeli süýümleri hem-de beýleki önümleri taýýarlamakda giňden ulanylýan metanol önümçiligidir. Butan-propan goşundysyny almak bilen, olary önümleriň dürli görnüşlerini — naftany we sintetik kauçugy, tebigy gazy suwuklyga öwürmek tehnologiýasy boýunça ýokary hilli ýangyçlary, polietilen we polipropilen öndürmekde peýdalanyp bolar.

Mundan başga-da, dünýäniň ösen döwletlerinde geljegiň ýangyjy hökmünde strategiýasy işlenip taýýarlanan we giňden öwrenilýän wodorod önümçiligini hem ýola goýmak mümkinçilikleriniň üns merkezinde saklanmagynyň maksadalaýykdygy bellenildi.

Döwlet Baştutanymyz “Türkmenhimiýa” döwlet konserniniň öňünde möhüm wezipeleriň durýandygyna ünsi çekip, ýurdumyzyň baý uglewodorod serişdeleriniň gaýtadan işlenilişini mundan beýläk-de dowam etmegiň zerurdygyny aýtdy. Kabul edilen döwlet maksatnamalaryna laýyklykda, ýurdumyzyň dürli künjeklerinde üstünlikli hereket edýän gaýtadan işleýän iri kärhanalarda öndürilýän ýokary halkara ölçeglere, hil kadalaryna hem-de ekologiýa talaplaryna kybap gelýän ammiak, karbamid, polietilen, polipropilen, benzin we beýleki önümlere daşary ýurtlarda islegiň barha artmagy pudagyň işini has-da kämilleşdirmek wezipelerini goýýar. Milli Liderimiz bular barada aýdyp, bu ugurda alnyp barylýan işlere yzygiderli üns bermegiň, işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmagyň möhümdigini tabşyrdy.

Soňra Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň rektory B.Atamanow nebitgaz pudagynyň döwrebap kärhanalarynda işlemek üçin ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak üçin ylma esaslanan toplumlaýyn işleriň amala aşyrylýandygyny habar berdi.

Şunuň bilen baglylykda, bu ýokary okuw mekdebiniň okuw meýilnamalaryna, şol sanda Gyýanlydaky Polimer zawodynda, «Garabogazkarbamid» zawodynda, Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodda hem-de Garlyk kaliý dag-magdan toplumynda ulanylýan enjamlaryň we täze tehnologiýalaryň esaslaryny öwrenmäge degişli dersler girizilip, okuw maksatnamalary täzeden düzüldi.

Şeýle hem, sintetiki ýangyjy öndürýän zawodda ulanylýan tehnologiýalar bilen baglylykda, uniwersitetiň himiýa tehnologiýasy we ekologiýa fakultetinde ýurdumyzyň nebitgaz pudagy we himiýa senagaty hem-de beýleki pudaklar üçin “Nebiti we gazy gaýtadan işlemegiň himiki tehnologiýasy” hünäri boýunça hünärmenler, “Himiýa tehnologiýasy” taýýarlyk ugry boýunça iňlis dilinde okaýan bakalawrlar hem-de “Standartlaşdyrmak we sertifikatlaşdyrmak”, “Daşky gurşawy goramak we tebigy baýlyklary tygşytly peýdalanmak” hünärleri boýunça talyplara bilim berlip başlanyldy. Mundan başga-da, talyplar bilim alýan hünärlerine laýyklykda, tejribe geçmek üçin ýurdumyzdaky iri gaýtadan işleýän toplumlara ugradylýar.

Rektoryň çykyşynda Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawod işe girizilenden bäri ýokary okuw mekdebini tamamlan talyplaryň bu iri topluma işe ýollanandygy barada maglumat berildi. Şeýle hem, ýokary okuw mekdebiniň ýolbaşçysy gazhimiýa önümçilikleriniň ekologiýa aýratynlyklary bilen baglanyşykly ýerine ýetirilýän işler barada aýtdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow uniwersitetde dolandyryjylary, meýdan hünärmenlerini, IT hünärmenleri taýýarlamakdan başga-da, ýokary derejeli mugallymlary, ylmy işgärleri we alymlyga dalaşgärleri şu ugurlar boýunça taýýarlamagyň wajypdygyny belledi.

Döwlet Baştutanymyz ýokary hünärli işgärleri taýýarlamak, ylmy-tejribe işlerini geçirmek boýunça häzirki zaman aragatnaşyk ulgamlaryny ulanmak arkaly, halkara uniwersitetler hem-de beýleki abraýly bilim edaralary bilen özara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň wajypdygyna ünsi çekdi. Şeýle hem, türkmen talyplary abraýly halkara bäsleşiklere yzygiderli gatnaşdyrylmalydyr, olaryň taýýarlan ylmy işleri önümçilige ornaşdyrylmalydyr.

Bu ýokary okuw mekdebinde bakalawrlary, magistrleri taýýarlamak, okuwa saýlap alan hünärine höwesli, zehinli ýaşlary kabul etmek, nebitgaz ulgamy üçin hünärmenleri taýýarlamak boýunça halkara tejribeden ugur alnyp, okatmagyň häzirki zaman usullaryny we nou-haulary, sanly ulgamy ornaşdyrmak, milli hünärmenleri dünýä ülňülerine laýyklykda okatmak, daşary ýurtlaryň ýokary derejeli hünärmenlerini bu işe çekmek ugrunda zerur tagallalar edilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz belledi hem-de bu babatda anyk tabşyryklar berdi.

“Türkmengaz” döwlet konserniniň ylmy-barlag tebigy gaz institutynyň direktory B.Pirnyýazow, öz nobatynda, konserniň işinde döwrebap tehnologik enjamlaryň ulanylýandygyny habar berdi.

Häzirki wagtda “Galkynyş” gaz käniniň zawodlarynda tebigy harytlyk gazyň hilini ýokarlandyrmagy ylmy taýdan esaslandyrmak boýunça işler ýerine ýetirilýär.

Institut tarapyndan gazhimiýa zawodlarynyň gurluşygyna tehniki-ykdysady seljerme geçirilip, onuň netijeleri “Türkmengaz” döwlet konsernine tabşyryldy.

Şeýle hem institutyň hünärmenleriniň Ahaldaky gazdan benzin öndürýän zawodda ýyllyk kuwwaty 6 müň tonna izobutan öndürmäge niýetlenen desgany hem-de kenarýaka sebitde täze döwrebap gazhimiýa toplumyny gurmak barada deslapky tehniki ykdysady ylmy seljermäniň üstünde degişli işleri alyp barýandyklary barada habar berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow pudagyň çig mal binýadyny artdyrmak bilen baglanyşykly iri möçberli maýa goýum taslamalarynyň biriniň dünýäde iň iri “Galkynyş” gaz känini senagat taýdan özleşdirmekden ybaratdygyny belledi. Onuň gorlary “Ýaşlar” we “Garaköl” ýataklary bilen bilelikde 27,4 trillion kub metr hasaplanylýar.

Ýurdumyz tebigy gazyň gorlary boýunça dünýäde öňdäkileriň biri bolup, Ýewraziýada ekologiýa taýdan arassa ýangyç öndürijileriň sanawyna girýär. Energiýa serişdelerine, aýratyn-da, ýangyjyň tygşytly hem-de daşky gurşaw üçin howpsuz görnüşi bolan tebigy gaza isleg yzygiderli artýar. Elektroenergetika senagaty, ilkinji nobatda, önümleri giň gerimli durmuş we senagat harytlaryny, mineral dökünleri we beýlekileri öndürmek üçin çig mal bolup hyzmat edýän nebithimiýa we gazy gaýtadan işleýän pudaklary gaza bolan has ýokary islegi üpjün edýär. Şonuň bilen bir hatarda, ýaşaýyş-jemagat ulag ulgamlarynda tebigy gazyň sarp edilişi hem artýar.

Mundan başga-da, halkara jemgyýetçiligiň howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meseleler sebäpli ynjalyksyzlanmalaryny göz öňünde tutanyňda, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri, ilkinji nobatda, energetika, wodorod we energiýa tygşytlaýjy tehnologiýalar ulgamyndaky innowasiýalar, ýangyç-energetika toplumynyň sanlylaşdyrylmagy has-da ösdüriler. Döwlet Baştutanymyz şunuň bilen baglylykda, alnyp barylýan işleri depginli artdyrmagyň möhüm wezipe bolup durýandygyny nygtap, bu ugurda birnäçe degişli tabşyryklar berdi.

Soňra hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ş.Abdrahmanowa söz berdi. Wise-premýer ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumyndaky işleriň ýagdaýy hem-de ýerine ýetirilmeli işler barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, 2019-njy ýylyň iýun aýynda döwlet Baştutanymyzyň ak pata bermeginde açylyp ulanylmaga berlen bu zawod ylmyň we tehnologiýanyň täze gazananlaryny özünde jemleýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýangyç-energetika toplumynyň ägirt uly çig mal serişdeleriniň, senagat hem-de ylmy kuwwatynyň bolmagy netijesinde, milli ykdysadyýetimizde esasy orunlaryň birini eýeleýändigini nygtady. Bu pudakda ylmy-tehniki ösüşiň iň soňky gazananlarynyň, öňdebaryjy tehnologiýalaryň, iň döwrebap tehnikalaryň ulanylmagy ýurdumyzyň senagatynyň häzirki zamanyň talaplaryna laýyklykda ösmegini üpjün eder, Türkmenistanyň dünýäniň energetika bazarlarynda eýeleýän ornuny pugtalandyrar.

Şunuň bilen baglylykda, dünýäde ýeke-täk bolan, tebigy gazdan ekologiýa taýdan arassa sintetik benzini öndürýän täsin zawodyň gurulmagynyň ähmiýeti bellenildi. Bu kärhana Türkmenistanyň eksport mümkinçiliklerini ep-esli giňeltmäge ýardam eder.

Döwlet Baştutanymyz kärhanada alnyp barylýan işleri hemişe gözegçilikde saklamagy, benziniň halkara ülňülere laýyk gelmegini mundan beýläk-de üpjün etmegi tabşyrdy. Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow, şeýle hem pudagyň döwrebap kärhanalarynda işlemek üçin ýokary hünärli işgärleri taýýarlamak meselelerine hemişe üns bermegiň möhümdigini nygtady.

Hormatly Prezidentimiz önümçilik işleriniň yzygiderli döwrebaplaşdyrylyp, olaryň kämil tehnologiýalara daýanýan, şonuň ýaly-da, ylmy taýdan esaslandyrylan çözgütleriň ornaşdyrylmagyna möhüm ähmiýet bermegiň zerurdygyny aýratyn belledi.

Döwlet Baştutanymyz bu ýere ýygnananlaryň her biriniň pudagy ösdürmekde öňde durýan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmäge öz mynasyp goşandyny goşjakdygyna ynam bildirdi. Hormatly Prezidentimiz hemmelere işlerinde üstünlikleri arzuw edip, bu ýerden ugrady.

* * *

Soňra döwlet Baştutanymyz Aşgabat şäheriniň ýokarsyndan dikuçarda aýlanyp, paýtagtymyzda Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy hem-de Aşgabadyň 140 ýyllygy mynasybetli ulanylmaga berilmegi meýilleşdirilýän desgalardaky gurluşyk işleri bilen tanyşdy.

Milli Liderimiz Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtoulag ýolunyň gurluşygyny we onuň ýanaşyk ýerlerinde alnyp barylýan abadanlaşdyryş işlerini synlady.

Paýtagtymyzda we tutuş ýurdumyzda oňyn özgertmeleriň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan ulag-aragatnaşyk düzümini döwrebaplaşdyrmakdan we ösdürmekden ybaratdyr. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow degişli ýolbaşçylara şunuň bilen baglanyşykly meseleleri, şol sanda hereket edýän ýollaryň durkuny täzelemek hem-de täze ýollary çekmek, jemgyýetçilik ulaglarynyň duralgalaryny, ýerasty we ýerüsti geçelgeleri abadanlaşdyrmak bilen baglanyşykly meseleleri berk gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

Döwlet Baştutanymyzyň Kararyna laýyklykda, bu taslamany üç tapgyrda amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. Taslamanyň durmuşa geçirilmegi Türkmenistanyň çäklerinden geçýän ýük daşamalarynyň mukdaryny artdyrmaga we çaltlandyrmaga gönükdirilendir. Aşgabat — Türkmenbaşy ýoly bilen birleşmegi netijesinde, ýurdumyzyň gündogar sebitini onuň merkezi bilen birleşdirýän awtoban ýük awtoulaglaryna Türkmanbaşydaky Halkara deňiz portuna göni çykalgany üpjün eder.

Şeýle hem, hormatly Prezidentimiz dikuçardan paýtagtymyzyň demirgazyk künjeginde gurluşygy tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýan kottejler toplumyny synlady. Paýtagtymyzyň ilaty üçin özboluşly baýramçylyk sowgadyna öwrüljek bu toplumda adamlaryň eşretli ýaşamagy, amatly dynç almagy üçin ähli zerur şertleriň döredilmegi milli Liderimiziň üstünlikli alyp barýan durmuş maksatly döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir.

Döwlet Baştutanymyz Aşgabatda we tutuş ýurdumyzda ýaýbaňlandyrylan özgertmeler maksatnamalarynyň durmuşa geçirilişine, raýatlarymyzyň ähli amatlyklaryň hözirini görüp ýaşamagy üçin döredilýän oňaýly şertler, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak hem-de ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek bilen bagly meselelere hemişe aýratyn üns berýär.

Soňra hormatly Prezidentimiziň dikuçary paýtagtymyzyň işewürlik merkeziniň esasyny düzýän “Garagum” myhmanhana toplumynyň ýerleşýän ýeriniň üstünden öwrüm etdi. Bu ýerde häzirki zaman seýilgäh toplumy we döwrebap ýerasty geçelge gurulýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tabşyrygyna laýyklykda, desgalaryň gurluşygy ýokary hil derejesinde amala aşyrylýar hem-de bellenilen möhletde tamamlanar.

Bu gün 140 ýyllyk şanly toýuna barýan Aşgabat ösüşiň täze belentliklerine tarap bedew bady bilen ynamly gadam urýar. Paýtagtymyzda amala aşyrylýan şähergurluşyk-binagärlik maksatnamasynda innowasion we sanly tehnologiýalar işjeň ulanylýar.

Döwlet Baştutanymyz uçuşyny dowam edip, paýtagtymyzyň ajaýyp künjekleriniň birinde gurluşygy batly depgin bilen alnyp barylýan “Aşgabat” söwda toplumynda ýerine ýetirilýän işler bilen tanyşdy. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygy mynasybetli ulanylmaga beriljek bu toplumda söwda we hyzmatlar ulgamynyň işini ýola goýmak, telekeçileriň alyp barýan işlerini döwrüň talabyna laýyk derejede kämilleşdirmek boýunça giň gerimli işler ýaýbaňlandyryldy.

Bu ýerde söwda we hyzmatlar ulgamyny alyp barmakda, medeniýetli dynç alşy guramakda dünýäniň iň gowy tejribeleri işjeň ulanylar. Bularyň hemmesi ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan okgunly ösmegine ýardam edýär.

Bu taslamanyň çäklerinde halkara ähmiýetli işewürlik duşuşyklaryny we dürli çäreleri geçirmek üçin şertleriň döredilmegi göz öňünde tutulýar.

Soňra hormatly Prezidentimiziň dikuçary paýtagtymyzyň günorta künjegine tarap ugur aldy. Milli Liderimiz guşuçar belentlikden bu künjekde alnyp barylýan işler, seýilgählere we gök zolaklara edilýän ideg işleri hem-de döwrebap binalaryň ýanaşyk ýerleriniň abadanlaşdyrylyşy bilen tanyşdy.

Döwlet Baştutanymyz uçuşynyň dowamynda şäheriň gözel künjekleriniň birinde ýerleşýän “Arkadag” myhmanhanasynyň gurluşygynyň barşy bilen gyzyklanyp, onuň töwereklerinde döredilýän seýilgäh zolaklaryny, bina edilen desgalaryň özboluşly sazlaşygyny synlady.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, myhmanhanada iň ýokary halkara derejedäki maslahatlary we beýleki çäreleri geçirmek üçin ähli şertler döredilmelidir. Toplumyň daş-töwereginde döredilýän bagy-bossanlyk, suw çüwdürimleri Türkmenistanyň ekologiýa meselesine möhüm ähmiýet berýändigini aýdyň görkezmelidir.

Ýurdumyzyň ähli myhmanhanalarynda bolşy ýaly, bu ýerde hem hyzmatlar ýokary derejede we birkemsiz üpjün ediler, munuň özi türkmen halkynyň gadymy myhmansöýerlik däplerine kybap gelýär.

Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, öňdebaryjy tehnologiýalary işjeň ulanmak, olaryň uzak möhletli geljege niýetlenilmegi, sazlaşyklylyk we oňaýlylyk, adamlaryň abadan durmuşy, döredijilikli zähmet çekmegi hem-de dynç almagy üçin ähli şertleri döretmek meseleleri şähergurluşyk maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde möhüm ähmiýete eýedir.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň önümçilik kuwwatlyklaryny döwrüň talabyna laýyk derejede ösdürmek boýunça öňde goýan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirilýär. «Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» şygary astynda dowam edýän ýylda ykdysadyýetimiziň ähli ulgamlary bilen bir hatarda, dokma pudagynyň önümçilik düzümleri uly zähmet ýeňişlerini nazarlaýan işleri alyp barýarlar. Ýokary tehnologiýaly kärhanalar häzirki döwrüň talaplaryna we bazar gatnaşyklarynyň şertlerine laýyk gelýän önümleriň möçberini artdyrýarlar.

Bäsdeşlige ukyply ykdysadyýeti kemala getirmek ýurdumyzy durnukly ösdürmegiň hem-de dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna çykarmagyň ygtybarly ýoludyr. Şunda baý ýerli serişdeleriň esasynda innowasion önümçiligi döretmek üçin düýpli maýa goýumlarynyň goýulmagy, senagat kärhanalarynyň döwrebaplaşdyrylmagy halkara bazarlaryna çykmaga giň mümkinçiligi üpjün edýär. Bu ugurda Diýarymyzyň dokma toplumlaryna möhüm ornuň degişlidigini bellemek gerek.

Dokma senagaty toplumlaýyn we innowasion esasda döwrebaplaşdyrylýar. Ýokary tehnologiýaly önümçilik düzümlerini döretmek, baý tebigy serişdelerimiziň, pagta önümçiliginiň binýadynda dürli görnüşli we bäsdeşlige ukyply önümleriň öndürilişini artdyrmak ugrundaky wezipeler üstünlikli çözülýär. Dokma kärhanalarynyň häzirki zamanyň ýokary tehnologiýalary we täzeçil usullary esasyndy işlemegi netijesinde, hil babatda halkara ölçeglerine kybap gelýän önümleriň öndürilmegini şertlendirýär.

Bu gün ýurdumyzda hereket edýän dokma kärhanalary öz önümleriniň ýokary hil derejesine eýe bolmagy ugrunda zerur tagallalary edýärler. Şunda ekologiýa taýdan arassa çig mal serişdelerini gaýtadan işlemegi, döwrüň ösen islegleriniň öwrenilmegini esasy ugur edinýärler. Paýtagtymyzdaky Türkmenbaşy dokma toplumynda öndürilýän önümlere 2021-nji ýylyň nyşanynyň goýulmagy taýýarlanylýan lybaslaryň göze gelüwliligini artdyrýar. Bu kärhanada önüdrilýän önümleriň häzirki zamanyň talaplaryna laýyk gelýän derejede gaplanylmagyna möhüm ähmiýet berilýär. Munuň özi eziz Diýarymyzda bazar ykdysadyýetiniň şertleriniň ösdürilýändiginiň nobatdaky subutnamasydyr. Bu bolsa öndürilýän harytlara, dürli lybaslara ilat tarapyndan uly isleg bildirilmegine ýardam edýär.

Pagtaçy kärendeçilerimiziň ýetişdiren «ak altyn» hasyly dokma toplumlarynda çig mal bolup hyzmat edýär. Türkmen topragynda ösdürilip ýetişdirilen pagtadan ekologiýa taýdan arassa ýüplükler taýýarlanylýar. Bu bolsa dokma toplumlarynyň önümçilik ugurlarynyň işjeňleşmegini, onda bazar gatnaşyklarynyň talaplaryna doly laýyk gelýän önümleriň bolçulygyny üpjün edýär. Dokma senagaty pudagynda nah ýüplük, nah matalary, tikin we örme önümlerini öndürmekde maksatnamalayn çäreler durmuşa geçirilýär.

Ýurdumyzyň ugurdaş kärhanalarynyň döwrebaplaşdyrylmagy önümçiligiň görnüşlerini yzygiderli giňeltmäge we möçberini artdyrmaga, taýýar önümleriň täze görnüşlerini özleşdirmäge mümkinçilik berýär, şolar daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutmaga ukyplydyr. Nah ýüplükden taýýarlanylýan lybaslar, örme önümleri häzirki zaman talaplaryna we ýokary hil derejesine laýyk gelýändigi bilen tapawutlanýar. Bu önümçilik toplumlarynyň häzirki zamanyň ösen tehnologiýalary we kämil enjamlary bilen üpjün edilýändigini alamatlandyrýar. Önümçiligiň ähli düzümlerine ösen halkara tejribeleriniň, sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy harytlaryň geçginlilik derejesiniň ýokarlanmagyny üpjün edýär. Bu bolsa ýurdumyzyň dokma toplumlarynda öndürilýän önümleriň giň meşhurlyga eýe bolmagynyň kepilidir.

Watanymyzyň dürli künjeklerinde hereket edýän dokma kärhanalary täze nyşanly, döwrebap biçüwli dokma önümleriniň önümçiligini ýola goýýarlar. Şolaryň hatarynda ululara we çagalara niýetlenen dürli lybaslar, sport egin-eşikleri bar. Lybaslaryň önümçiliginde ekologiýa derejesine hem-de hiline aýratyn ähmiýet berilmegi önümleriň uly islege eýe bolmagyna ýardam edýär.

Soňky ýyllarda dokma kärhanalarynyň öndürýän önümleriniň türkmen eksportynyň agramly bölegini düzýändigi ýurdumyzyň dünýäniň iri dokma senagatly döwletleriniň biri hökmünde ykrar edilýändigine güwä geçýär. Munuň özi önümçilik toplumlarynyň ägirt uly kuwwatynyň bardygynyň misilsiz tassyknamasydyr. Şeýlelikde, dokma kärhanalarynda uly islegden peýdalanýan pagta süýümi, ýüplükleriň dürli görnüşleri, matalar, olardan taýýarlanylýan taýýar önümler, öý hojalygynda ulanylýan dokma önümleri bazarlarda ugurdaş harytlaryň bolçulygynyň üpjün edilmeginde möhüm orun eýeleýär. Umuman, ýurdumyzyň dokma kärhanalarynda hormatly Prezidentimiziň başlangyjy boýunça işlenip taýýarlanylan daşyndan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçiligi artdyrmak boýunça Döwlet maksatnamasynyň çäklerinde yzygiderli işler geçirilýär.