Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň, iş üpjünçiliginiň derejesi, durmuş taýdan goraglylygy esasy ölçegleriň hataryna degişlidir. Türkmenistan her bir adamyň durmuş taýdan goraglylygyny kepillendirýän döwletdir. Mälim bolşy ýaly, her ýylda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp haklarynyň möçberini 10 göterim ýokarlandyrmak arkaly ilatyň girdejilerini artdyrmak, ýaşaýyş-durmuş derejesini gowulandyrmak ýaly möhüm işler üstünlikli amal edilýär. Milli ykdysadyýetimiziň pudaklaryny, şeýle hem ýurdumyzyň sebitlerini durnukly ösdürmek, önümçilik kärhanalarynyň doly güýjünde işledilmegini gazanmak, täze kärhanalary gurmagyň hasabyna iş orunlaryny döretmek ýaly işler hem meýilnamalaýyn esasda alnyp barylýar. Bularyň hemmesi milli ykdysadyýetiň ösüşini, şeýle hem halk bähbitli işleri aýdyň beýan edýär.

Häzirki döwürde ýurdumyzda halkyň abadançylygynyň bähbidine durnukly ösüşi üpjün etmek üçin ykdysady işi kadalaşdyrmak ýaly möhüm wezipeler durmuşa geçirilýär. Şonuň bilen bir hatarda, döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna laýyklykda, ýurdumyzda jemgyýetiň we ykdysadyýetiň durnuklylygyna döwlet tarapyndan goldaw berilýär. Raýatlaryň zähmet işine bolan konstitusion hukuklary ygtybarly goralýar we şahsyýetiň durmuş ülňüleriniň ýokary derejesi üpjün edilýär hem-de ilatyň durmuş goraglylygy kepillendirilýär.

Häzirki ajaýyp döwrümizde ýurdumyzda amala aşyrylýan il-ýurt bähbitli başlangyçlaryň, meýilnamalaýyn işleriň özeninde diňe halkyň bähbidi, onuň asuda, abadan durmuşda ýaşamagy baradaky belent maksatlaryň durýandygy her bir raýatyň durmuşynda duýulýar. Halkyň hal-ýagdaýy günsaýyn gowulanyp, ýaşaýyş-durmuş şertleri barha ýokarlanýar. Şonuň üçin hem bu günki günde halkymyz durmuşa geçirilýän işlere tüýs ýürekden buýsanýar, täze üstünliklere goşant goşmaga ruhlanýar.

Häzirki wagtda milli ykdysadyýetimiziň ösüşi maksatnamalaýyn esasda amala aşyrylýar. Şol nukdaýnazardan, öňde goýlan wezipeler üstünlikli durmuşa ornaşdyrylýar. «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» ykdysadyýetimizi pugtalandyrmagyň we sanly ulgamy ösdürmegiň wezipeleri, depginli ösüşiň ugurlary hem-de ulgamlary, şeýle-de halkyň hal-ýagdaýynyň we ýaşaýyş-durmuşynyň hiliniň ýokarlandyrylmagyna, ýurdumyzyň gülläp ösmegini üpjün etmäge gönükdirilen birnäçe wezipeler kesgitlenilendir. Ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň baş maksady hökmünde ykdysady ösüşi hil taýdan täze derejä çykarmak, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň bäsdeşlige ukyplylygyny we netijeliligini üpjün etmek, geljegiň sanly ykdysadyýetini döretmek, raýatlaryň ýaşaýyş hil görkezijisini dünýäniň ösen ýurtlarynyň derejesine ýetirmek, adam maýasynyň ösüş derejesini ýokarlandyrmak göz öňünde tutulýar.

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalarynyň netijesinde amala aşyrylýan işlerde ýurdumyzda adamlaryň hal-ýagdaýynyň, ýaşaýyş-durmuş derejesiniň ýokarlandyrylmagyna aýratyn ähmiýet berilýär. Şeýle hem raýatlaryň durmuş taýdan goraglylygyny üpjün etmek maksady bilen, ýaşaýyş jaýlarynyň yzygiderli gurlup ulanmaga berilmegi uly ähmiýete eýedir. Munuň özi Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanda adam hakynda edilýän aladanyň hem-de ynsanperwer, durmuş goraglylyk ýörelgeleriniň üstünlikli amala aşyrylýandygyndan habar berýär.

Annadursun TATOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.

Gahryman Arkadagymyzyň belent sepgitleri nazarlaýan döwlet maksatnamalary bu günki gün Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda üstünlikli durmuşa geçirilýär. Şunda ýaşlaryň bilimli, ylymly, beden we ruhy taýdan sagdyn, watansöýüji, ynsanperwer şahsyýetler hökmünde kemala gelmegi üçin ähli şertlerdir mümkinçilikler döredilýär.

Häzirki wagtda ýaş raýatlaryň konstitusion hukuklaryny, azatlyklaryny üpjün etmek we ony durmuşa geçirmek üçin hukuk, durmuş-ykdysady, guramaçylyk şertlerini we kepilliklerini döretmek maksady bilen, türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy esasynda tassyklanylan «Türkmenistanda ýaşlar baradaky döwlet syýasatynyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda» we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasynda, şeýle hem Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň nobatdaky VII gurultaýynda hormatly Prezidentimiziň tassyklan «Ýaşlar barada döwlet syýasaty hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň rejelenen görnüşinde beýan edilýän wezipeler «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda hem üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Häzirki döwürde milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklary sazlaşykly ösüş ýoluna düşüp, täze önümçilik kuwwatlyklary emele gelýär. Bu bolsa ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň galkynmagyna, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da ýokarlanmagyna ýardam berýär. Elbetde, haýsy ýurtdugyna garamazdan, islendik jemgyýetde ýaşlara döwletiň geljekki ösüşleriniň binýadyny goýjak, ykdysadyýetiň pudaklarynda zähmeti guramakdan başlap, dolandyryjy wezipelerde işlejek adamlaryň «altyn gaznasy» hökmünde garalýar. Şoňa görä-de, döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hut ýaşlara bagyşlanýar. Ýaşlar syýasaty gönüden-göni olaryň hukuklary, durmuş taýdan goraglylygy we geljegi bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Biz bu hakykata şu ýylyň 9-njy fewralynda geçirilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiziň degişli Kararyna laýyklykda, Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamalaryny tassyklamagynyň mysalynda ýene bir ýola göz ýetirdik.

2024-nji ýylda zähmet haklaryny artdyrmak, önümçilik kärhanalaryny we beýleki binalary gurmagyň hasabyna ilat üçin goşmaça iş orunlaryny döretmek, ýaşaýyş jaýlaryny, saglyk öýlerini we hassahanalary, çagalar baglaryny, mekdepleri, awtomobil ýollaryny, gaz, suw, elektrik geçirijileri, aragatnaşyk ulgamyny gurmaga iri maýa goýumlary gönükdirmek boýunça maksatnamalaýyn işler utgaşykly ýerine ýetiriler. Şu maksatlar bilen, ýurdumyzyň we daşary ýurtlaryň maýa goýujylary üçin amatly maýa goýum ýagdaýyny döretmek boýunça zerur çäreleriň toplumy amala aşyrylýar. Hususan-da, düýpli maýa goýumlaryny çekmek üçin hukuk, maliýe we beýleki şertleri döredýän degişli kanunçylyk namalary kabul edildi we döwrebaplaşdyrylýar. Munuň özi milli ykdysadyýetde gurluş özgertmelerini geçirmäge, maýa goýumlaryň ykdysady netijeliligini hem-de özüni ödeýiş möhletlerini kadaly derejede ýola goýmaga, raýatlaryň, kärhanalaryň we döwletiň girdejilerini artdyrmaga niýetlenendir.

Ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny sanlylaşdyrmagy maksat edinýän döwletimizde maýa goýum işjeňligini artdyrmagyň üns merkezinde saklanmagy döwrüň talaby bilen baglanyşyklydyr. Döwletiň sanly ykdysady ösüşiniň ilerlemegi we dünýä hojalygyna işjeň goşulyşmagy zerur infrastrukturalary döretmekde, döwrebap maglumat-kommunikasiýa, sanly tehnikalar we tehnologiýalar bilen işleýän edaradyr kärhanalary höweslendirmekde möhüm orny eýeleýän netijeli maýa goýum syýasatyny alyp barmagy talap edýär. Türkmenistanda amala aşyrylýan iri maýa goýum taslamalary ykdysady taýdan bähbitli bolmak bilen birlikde, sebitdäki we onuň çäkleriniň daşyndaky umumy ýagdaýa oňyn täsirini ýetirmäge, durnuklylygy üpjün etmäge gönükdirilendir.

Ýurdumyzyň gülläp ösmegini, halkymyzyň asuda, abadan ýaşaýşyny üpjün edýän we ertirki güne mizemez ynamy döredýän ähli maksatlarymyzyň myradyna ýetmegi Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň alyp barýan öňdengörüjilikli parasatly syýasatynyň ajaýyp netijesidir. Agzybir, zähmetsöýer türkmen halky, şol sanda nurana geljegimiziň eýeleri bolan ýaşlar döwletimiziň ösüşiň täze belentliklerine tarap bedew bady bilen öňe gitmegine mynasyp goşant goşýandyklaryna buýsanyp ýaşaýarlar.

Gurbanmyrat MUHAMMEDOW,

Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi geňeşiniň bölüm müdiri.

Täze taryhy eýýamda hormatly Prezidentimiziň, Gahryman Arkadagymyzyň il-ýurt bähbitli syýasatlaryndan ruhlanýan halkymyz döredijilikli zähmeti bilen Watanymyzyň ösüşlerine mynasyp goşandyny goşýar. 2023-nji ýylyň dowamynda halk hojalygynyň pudaklarynda gazanylan netijeler milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösýändigini, döwrüň şertlerine laýyklykda kämilleşdirilýändigini tassyklaýar. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösdürilmegine gönükdirilen ägirt uly maksatnamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde gurluşyk we senagat toplumyna hem möhüm orun degişlidir. Raýatlar üçin ähli amatlyklar bilen üpjün edilen ýaşaýyş jaýlarynyň gurulmagy hem-de olaryň ýagtylyk, ýylylyk ýaly zerurlyklar bilen bökdençsiz üpjün edilmegi abadan ýaşaýşyň esasy şertleriniň biridir. Bu günki gün eziz Diýarymyzyň paýtagtynda hem-de sebitlerinde gurlan we gurulýan medeni-durmuş maksatly desgalar, aýratyn-da, iň döwrebap mümkinçilikleri özünde jemleýän Arkadag şäheriniň açylmagy okgunly ösüşlerimizi Ýer ýüzüne äşgär edýär.

Hormatly Prezidentimiziň 9-njy fewralda geçiren Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde beýan edilen maglumatlaryň esasynda hem ýurdumyzyň gurluşyk, senagat we energetika pudaklarynda oňyn görkezijileriň gazanylýandygyna göz ýetirmek mümkin. Halk hojalygynyň ähli pudaklarynyň ösüşlerini şertlendirýän görkezijiler ýurdumyzda giň gerimli gurluşyklaryň ýaýbaňlandyrylyp, olary zerur serişdeler bilen üpjün etmek üçin senagat kärhanalarynyň üstünlikli iş alyp barýandygyna şaýatlyk edýär. Amala aşyrylan gurluşyklaryň esasy böleginiň durmuş maksatly desgalar bolmagy halkymyzyň abadançylygy hakyndaky aladanyň aýdyň nyşanydyr. Arkadag şäheriniň birinji tapgyrynyň binalarynyň, Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň binalar toplumynyň, Seýsmiki ýagdaýa durnukly gurluşyk ylmy-barlag institutynyň binasynyň, «Parahat—7» ýaşaýyş toplumynda 10 sany 9 gatly, Büzmeýin etrabynda 11 sany 4 gatly ýaşaýyş jaýlarynyň, Gökdepe etrabynyň Owadandepe hem-de Köpetdag geňeşliklerindäki täze, döwrebap obalaryň, tutuş ýurdumyz boýunça orta mekdepleriň 22-siniň, çagalar baglarynyň 16-synyň gurlup ulanylmaga berilmegi ilaty ýokary amatlykly ýaşaýyş jaýlary bilen üpjün etmekde möhüm ähmiýete eýedir. Umumy meýdany 1 million 897 müň inedördül metre deň bolan ýaşaýyş jaýlarynyň ulanylmaga berilmegi bolsa döwletimiziň kuwwatynyň görkezijisidir.

Islendik döwletiň durmuş ugurly syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi üçin onuň ykdysadyýetiniň durnukly ösüşiniň üpjün edilmegi zerurdyr. Şeýle ösüşi amala aşyrmak üçin innowasion tehnologiýalar bilen üpjün edilen önümçilik desgalarynyň, döwrebap energetika ulgamlarynyň, ýurduň sebitlerini biri-birine baglaýan ýollaryň we beýleki ugurdaş düzümleriň döredilmegi hem wajypdyr. Geçen ýylyň dowamynda Mary — Ahal ugry boýunça ýokary woltly asma elektrik geçirijisiniň, Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda iki sany gaz turbina desgasynyň, şeýle hem dürli ugurly täze kärhanalaryň onlarçasynyň açylyp, ulanyşa berilmegi hem milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşini üpjün etmäge ýardam edýän düzümleri döretmek maksadyndan ugur alýar.

Bu günki berkarar döwletimizi arzuwlan beýik akyldarymyzyň doglan gününiň 300 ýyllygy giňden bellenilýän «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda hem halkymyzyň eşretli durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilen toplumlaýyn özgertmeler dowam etdirilýär. Hökümetiň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiziň gol çeken Karary bilen tassyklanan «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasynda» göz öňünde tutulan wezipeler hem bu hakykaty aýdyňlygy bilen tassyklaýar. Maksatnama laýyklykda, şu ýyl umumy meýdany 430 müň inedördül metr bolan ýaşaýyş jaýlaryny, 5 müň 360 orunlyk umumybilim edaralaryny, 1 müň 200 orunlyk mekdebe çenli çagalar edaralaryny gurup ulanmaga bermek meýilleşdirilýär. Şeýle hem, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmak üçin bu Maksatnamany durmuşa geçirmegiň çäklerinde welaýatlarda we paýtagtymyzda ençeme desgalaryňdyr binalaryň gurluşygyna badalga bermek hem-de birnäçe desgalaryň gurluşygyny tamamlamak göz öňünde tutulýar. Bir gije-gündizde 150 müň kub metr agyz suwuny arassalaýjy desganyň, «Dokmaçylar» medeni merkeziniň, Magtymguly Pyragynyň täze ýadygärliginiň we medeni-seýilgäh toplumynyň, «Parahat — 7» ýaşaýyş toplumynda döwrebap ýaşaýyş jaýlarynyň 13-siniň, Halkara sagaldyş-dikeldiş hem-de Halkara fiziologiýa ylmy-kliniki merkezleriniň ulanylmaga berilmegi ak mermerli paýtagtymyz Aşgabadyň has-da gözelleşip, ýaşaýjylar üçin täze oňaýlyklaryň döredilmegine ýardam eder. Halkynyň abadançylygyny, ykdysadyýetiň ösüşini nazarlaýan iri taslamalary durmuşa geçirýän döwlet kuwwatly, gurply, berkarar döwletdir. Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň baştutanlygynda amala aşyrylýan asylly işler, gurulýan binalardyr desgalar Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň ýagty geljege tarap ynamly gadam urýan kuwwatly döwletdigine buýsanjyňy artdyrýar.

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

Ykdysady taýdan kuwwatly döwlete öwrülýän ata Watanymyzda halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini ýokarlandyrmaga gönükdirilen oňyn özgertmeler Gahryman Arkadagymyzyň «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer syýasatyny dowam etdirip, «Watan diňe halky bilen Watandyr! Döwlet diňe halky bilen döwletdir!» diýýän Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň ýolbaşçylygynda üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Döwletiň maliýe syýasatynyň ösüşi maliýe ulgamyny kämilleşdirmäge, döwrebaplaşdyrmaga, innowasiýalara, durnukly ykdysady ösüşe, maliýe böleginiň bäsleşige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, türkmen halkynyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň hilini gowulandyrmaga gönükdirilendir. Şeýle hem «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» we «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» kesgitlenen maksatlara we wezipelere laýyklykda, ýurtda durmuş-ykdysady özgertmeleri geçirmäge, ykdysady ösüşi diwersifikasiýalaşdyrmaga gönükdirilen täze tapgyrlaýyn işler amala aşyrylyp başlandy.

Ykdysadyýetiň ösüşi onuň pudaklarynda, işiň dürli ugurlarynda maliýe gatnaşyklarynyň, şonuň bilen birlikde, býujet gatnaşyklarynyň üýtgemegi bilen şertlendirilýär. Maliýe serişdeleriniň emele geliş çeşmelerine we olaryň peýdalanylyşynyň aýratyn görnüşlerine gaýtadan seredilýär. Bu şertlerde döwlet tarapyndan ykdysady syýasaty amala aşyrýan maliýe esasyny döretmek üçin häzirki zaman şertlerine laýyk gelýän has ygtybarly çäreleri kesgitlemek gerek bolup durýar. Şol maksat bilen, maliýäni ulanmagyň çygrynda döwletiň wezipelerini, maksatlaryny amala aşyrmaga gönükdirilen çäreleriň jemini görkezýän degişli maliýe syýasaty işlenip taýýarlanylýar. Maliýe syýasatynyň düzüm bölekleriniň biri bolup býujet syýasaty çykyş edýär. Býujet syýasaty ýurdumyzyň baş maliýe meýilnamasynyň, ýagny býujet meýilnamasynyň sazlaşykly bolmagyny üpjün edýär.

Býujet syýasaty döwletiň durmuş-ykdysady ösüşini gazanmakda esasy orny eýeleýär. Döwletiň durmuş-ykdysady ösüşi jemi içerki önümiň ösüşi bilen kesgitlenilýär. Jemi içerki önümiň ösüş depgininiň geçen ýylky bilen deňeşdireniňde, 6,3 göterim ýokarlanmagy ýurduň ykdysadyýetiniň ýokary depginlerde ösýändigini alamatlandyrýar.

Ýurdumyzda durmuş-ykdysady ösüşiň gazanylmagynda her ýyl kabul edilýän döwletiň maliýe meýilnamasy bolan Döwlet býujetiniň ähmiýeti uludyr. Maliýe meýilnamalaşdyrylyşynyň düzüm bölegi bolan býujet meýilnamalaşdyrylyşy döwletiň halk hojalygy we býujet ulgamynyň düzümleriniň arasynda bolup geçýän maliýe gatnaşyklaryny kesgitleýär.

Býujet işini kämilleşdirmek boýunça ýurdumyzda köp sanly işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Oňa mysal edip, Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary bilen, 2022-nji ýylyň 26-njy awgustynda ýurdumyzda býujet işini kämilleşdirmek boýunça döwlet toparynyň döredilendigini, şeýle hem Türkmenistanda 2022 — 2028-nji ýyllar aralygynda býujet ulgamynda özgertmeleri geçirmek boýunça çäreleriň Meýilnamasynyň tassyklanandygyny aýtmak bolar. Şol resminamalaryň esasynda, ýurdumyzyň Döwlet býujetinde býujet işini kämilleşdirmek boýunça birnäçe işleriň durmuşa geçirilýändigini hem bellemek gerek.

Döwlet býujeti — bu milli ykdysadyýetiň maliýe meýilnamasy bolup, ol döwlet häkimiýeti edaralary tarapyndan işlenip düzülýär we bir ýylyň dowamynda ýerine ýetirilýär. Bu kanunçylyk resminamasy ýurduň maliýe ulgamynyň esasy bolup durýar. Onuň kömegi bilen, döwlet häkimiýeti salgyt-býujet syýasatynyň gurallaryny peýdalanmak arkaly ykdysadyýete täsir edip bilýär.

Türkmenistanyň býujet ulgamynyň guralyşynyň we hereket edişiniň umumy ýörelgeleri, Türkmenistanda býujet işiniň we býujetara gatnaşyklarynyň esaslary 2014-nji ýylyň 1-nji martynda kabul edilen Türkmenistanyň Býujet kodeksi tarapyndan bellenilýär we kesgitlenilýär. Türkmenistanyň býujet kanunçylygy Türkmenistanyň bütin çäginde ýüze çykýan býujet-hukuk gatnaşyklaryny düzgünleşdirýär. Ýerli häkimiýetiň wekilçilikli edaralary öz dolandyryş-çäk birliklerinde býujet-hukuk gatnaşyklaryny düzgünleşdirýärler.

2023-nji ýylyň maý aýynda 2024-nji ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň taslamasyny, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlarynyň we maýa goýum Maksatnamasynyň taslamalaryny «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» esasynda işläp taýýarlamak hakynda Karar kabul edildi.

Kabul edilen Kararyň esasynda ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, welaýatlaryň, Aşgabat we Arkadag şäherleriniň häkimlikleri bilen bilelikde «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlarynyň we maýa goýum Maksatnamasynyň» taslamasy işlenip taýýarlanyldy.

2023-nji ýylyň noýabr aýynyň 25-ine «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. «Türkmenistanyň 2024-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanuny ýurdumyzy ösdürmegiň strategiýasyny hem-de ykdysady ösüşiň durnukly depginlerini saklamaga, maýa goýum taslamalarynyň, döwlet çykdajylarynyň ýokary netijeliligini üpjün etmäge we halkymyzyň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilendir. 2024-nji ýyl üçin Türkmenistanyň Döwlet býujeti hakynda Kanunyň kabul edilmegi Milli maksatnamalarda göz öňünde tutulan sepgitlere ýetmäge mümkinçilik berýär. Bu Kanun 9 sany maddadan ybarat bolup, Döwlet býujetiniň girdejileriniň we çykdajylarynyň serişdeleri, şol sanda birinji derejeli girdejileriň we çykdajylarynyň serişdeleri, merkezleşdirilen we ýerli býujetleriň girdejileri we çykdajylarynyň serişdeleri, merkezleşdirilen býujetden salgytlaryň üsti bilen ýerli býujetlere geçirilýän kadalyk ölçegleri, merkezleşdirilen býujetden ýerli býujetleri deňeçerlemek üçin goýberilýän pul serişdeleriň möçberleri, goralan maddalar, maliýeleşdirmegiň çeşmeleri kesgitlenendir.

Döwlet býujetiniň kadaly işlemegi üçin, ilkinji nobatda, onuň girdeji bölegini üpjün etmek zerur bolup durýar. Döwlet býujetiniň girdejileri Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, bellenen şahsy we edara görnüşli taraplardan alynýan salgytlardan we ýygymlardan, şeýle hem hökmany töleglerden, çeşmelerden emele gelýär.

Döwlet býujetiniň çykdajy bölegi zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp haklarynyň möçberlerini artdyrmak üçin göz öňünde tutulandyr. Ýurdumyzda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberleriniň her ýyl 10 göterim artdyrylýandygyny, ýagny 2024-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan hem zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberiniň 10 göterim ýokarlanandygyny bellemek gerekdir.

2024-nji ýylyň Döwlet býujetinde çykdajylaryň 75 göterime golaýy durmuş ulgamyna gönükdirilýär. Durmuş ulgamyna bilimi, saglygy goraýşy ösdürmek, durmuş üpjünçiligi, ýaşaýyş jaý-jemagat hojalygy, medeniýet we beýlekiler degişlidir.

Hormatly Prezidentimiziň alyp barýan durmuş-ykdysady syýasatynda maýa goýum işjeňligine uly ähmiýet berilýär. 2024-nji ýyl üçin býujet maýa goýum maksatnamasynda senagat pudaklarynyň ösdürilmegi, eksporta gönükdirilen hem-de importyň ornuny tutýan önümçilikleriň geriminiň giňeldilmegi, halkyň durmuş taýdan goraglylygynyň berjaý edilmegi ýaly toplumlaýyn çäreleri durmuşa geçirmek göz öňünde tutulýar. Maýa goýumlaryň serişdeleri önümçilik, durmuş-medeni maksatly binalaryň we desgalaryň gurluşyklaryna gönükdirilýär. Bu serişdeleriň hasabyna ýaşaýyş jaýlarynyň, hassahanalaryň, saglyk öýleriniň we merkezleriň, mekdebe çenli çagalar edaralarynyň, umumy bilim berýän orta mekdepleriň, medeniýet öýleriniň, suw hem-de lagym, elektrik geçirijileriň, awtomobil ýollarynyň gurluşygy göz öňünde tutulandyr. Ýurdumyzyň ykdysadyýetinde hususy pudagyň paýyny artdyrmak, telekeçiligi, kiçi we orta işewürligi goldamak, ýurdumyzda öndürilýän önümleriň möçberini artdyrmak, içerki bazarda azyk bolçulygyny üpjün etmek boýunça birnäçe çäreler meýilleşdirilýär.

Ýurdumyzyň ösüşiň täze tapgyryna gadam basýan döwründe bu wajyp maliýe-hukuk resminamasy halkymyzyň ertirki güni baradaky aladanyň, abadan hem-de bolelin durmuşda ýaşamagynyň kepilidir. Ösüşiň täze belentliklerine ynamly barýan Türkmenistan döwletimiziň gülläp ösmegi üçin taýsyz tagallalar edýän Gahryman Arkadagymyzyň, peder ýoluny mynasyp dowam etdirýän Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, ömürleri uzak bolsun, alyp barýan beýik işleri hemişe rowaçlyklara beslensin!

Gültäç ANNAMÄMMEDOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň maliýe kafedrasynyň mugallymy.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzda özleşdirilýän iri maýa goýum taslamalary, baý gorly uglewodorod serişdeleriniň netijeli peýdalanylmagy, olary gaýtadan işlemekden alynýan önümler, şol sanda gymmatly mineral dökünler bilen birlikde, nebit we gazhimiýa pudagynyň önümleri içerki zerurlyklara hem-de ählumumy rowaçlygyň bähbidine, özara peýdaly halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine gönükdirilýär. Balkan welaýatynyň Türkmenbaşy etrabynyň Garabogaz şäherçesinde gurlup, 2018-nji ýylyň 17-nji sentýabrynda dabaraly ýagdaýda ulanyşa girizilen karbamid zawody hem munuň aýdyň güwäsidir. Munuň özi milli ykdysadyýetimiziň täze belentlikleri nazarlaýandygyny hem alamatlandyrdy.

Geçen ýyl bu kärhanada 1 million 32 müň tonnadan hem köp karbamid döküni taýýarlanylyp, bitirilen işiň pul hasabyndaky möçberi 806 million manada barabar boldy. Bu görkeziji, 2022-nji ýyl bilen deňeşdirilende, himiýaçylaryň önümçiligiň pul hasabyndaky ösüş depginini 122,4 göterime çenli ýokarlandyryp, 147 million manatlykdan gowrak işi artyk özleşdirendiklerinden habar berýär. Taýýarlanylan önümiň 828 müň tonnadan gowragynyň daşarky bazarlara çykarylandygy bolsa has-da buýsandyryjy görkezijidir. Netijede, bu ugurda gazanylan ösüş depgini 120 göterimden hem geçirilipdir.

Himiýaçylar «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylyna has-da ynamly gadam basdylar. Ýanwar aýynda bu ýerde 70 müň tonna karbamid taýýarlamak baradaky meýilnama 24 müň tonna artygy bilen berjaý edildi.

Hormatly Prezidentimiziň milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan himiýa senagatyny ösdürmekde alyp barýan oýlanyşykly tutumlarynyň möhüm tapgyrlarynyň biri bolan bu toplum 10 müň tonnalyk ammiak ammaryny, umumy sygymy 100 müň tonna karbamide deň bolan ammarlary, deňiz suwuny arassalaýjy we süýjediji desgany, elektrik energiýasyny öndürýän kuwwatly gazturbina generatoryny, ýaşaýyş-durmuş hem-de medeni maksatly desgalary, şonuň ýaly-da beýleki önümçilik düzümleriniň birnäçesini özünde jemleýär. Şeýle uly önümçilik mümkinçiliklerine eýe bolan zawod raýatlaryň ýüzlerçesini hemişelik iş orny bilen üpjün etmäge hem şert döretdi.

Bu döwrebap kärhana gazhimiýa senagatynyň ösüşine aýgytly täsirini ýetirýär. Häzirki wagtda sazlaşykly işleýän bu zawod ýurdumyzyň himiýa senagatynyň ýerli çig mal serişdelerini gaýtadan işlemek arkaly alynýan önümler bilen milli ykdysadyýetimiziň beýleki pudaklarynyň zerurlyklaryny doly üpjün etmek, şeýle-de şol önümleriň daşarky bazarlara iberilýän möçberlerini yzygiderli artdyrmak babatdaky wezipeleriň üstünlikli çözülmeginde täze mümkinçilikleri döredýär. Kärhananyň önümine daşarky bazarlarda, ylaýta-da, Ýewropa ýurtlarynda barha köp isleg bildirilýär. Muňa Hazaryň mawy giňişliklerinden kärhananyň deňiz duralgasyna ýüzüp gelýän, yzy üzülmeýän ýük gämilerini synlanyňda-da, magat göz ýetirýärsiň. Şu ýylyň ýanwar aýynda bu ýerden daşarky bazarlara ugradylan gymmatly önümiň möçberi 99 müň 973 tonnadan geçdi.

Milli ykdysadyýetimiziň kuwwatynyň güwäsine öwrülip, üstünlikli amala aşyrylan bu ägirt uly taslamanyň ýene bir maksady Türkmenistanyň merkezi we gündogar sebitlerindäki örän baý serişdeli gorlary ýurduň günbatar sebiti bilen birleşdirmekden, netijede, Balkan welaýatyny senagat taýdan çalt depginler bilen ösdürmekden, bu sebitde häzirki zaman senagat we ulag üpjünçilik ulgamlaryny gurmakdan, täze iş orunlaryny döretmekden ybaratdyr. Uly geljegi nazarlaýan kärhananyň önümleriniň köp bölegi daşarky bazarlarda ýerlenilip, olardan köp möçberde ykdysady girdejiler gazanylýar. Bu görkeziji geçen ýyl 700 million manatlyga golaýlapdyr. Şunda ýene bir tehnologik täzelik bar: karbamid döküni zawodyň ammarlaryndan konweýerler arkaly daşalyp, deňiz portundaky gämilere ýüklenilýär.

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň yzygiderli hemaýat-goldawlaryndan ruhlanýan «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň önümçilik düzümleri öz öndürýän önümleri bilen ykdysadyýetimiziň beýleki pudaklarynyň, esasan-da, oba hojalygynyň zerurlyklaryny üpjün etmegi baş maksat edinýärler. Şundan ugur alyp, zawodyň işgärleriniň geçen ýyl ýurdumyzyň oba hojalykçylaryna beren karbamidiniň möçberi 95 müň tonna golaýlaýar. Zawodda ornaşdyrylan enjamlaryň daşary ýurtlaryň iň bir öňdebaryjy kompaniýalarynyň kämil desgalarydyr tehnologiýalary bolmagy we olaryň doly awtomatlaşdyrylmagy önümçilik kuwwatynyň ýokarlanmagyny üpjün edýär.

Gymmatly azot dökünlerine degişli bolan karbamid önümlerine dünýäniň ösüp barýan ýurtlary bilen bir hatarda, Amerikanyň Birleşen Ştatlary hem-de Günbatar Ýewropa döwletleri has köp isleg bildirýärler. Geçen asyryň togsanynjy ýyllarynyň başynda bu önümiň dünýäde öndürilişiniň möçberi 97 million tonna barabar bolanlygyndan häzirki wagtda iki essä golaý artypdyr. Munuň özi karbamide yzygiderli ýokarlanýan isleg bilen baglydyr.

Daşky gurşawy gorap saklamakda ähli zerurlyklar ýokary derejede göz öňünde tutulyp gurlan bu uly kärhanada häzirki wagtda öz işine birkemsiz erk etmegi başarýan dürli kärdäki hünärmenleriň ýüzlerçesiniň halal zähmet çekip, ýokary önümçilik görkezijilerini gazanmagy başarýandyklary has-da guwandyryjydyr. Olaryň tutanýerli zähmeti netijesinde, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Diýarymyz bu gün mineral dökün bolan karbamidi öndüriji esasy ýurtlaryň hataryna ynamly goşulýar. Topragyň hemme görnüşleri we ähli ekinler üçin giňden ulanylýan karbamide bolan islegiň barha artmagy biziň ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň hem ýokarlanmagyna önjeýli goşant goşýar.

Hojaberdi BAÝRAMOW.

«Türkmenistan». Surata düşüren Andreý PAKULOW.

Garaşsyz, baky Bitarap döwletimiziň ulag-aragatnaşyk ulgamynda Gahryman Arkadagymyzyň başlangyçlary esasynda giň gerimli işler alnyp barlyp, bu günki günde bolsa Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda onuň mümkinçilikleri has-da pugtalandyrylýar. Bu bolsa ulag-logistika pudagynyň dünýä döwletleri bilen özara bähbitli hyzmatdaşlykda kämil derejä ýetirilýändigini görkezýär.

XXI asyrda ýaşaýşy ulagsyz göz öňüne getirmek asla mümkin däl. Gündelik durmuşymyzda ulagyň möhüm ähmiýeti bar. Ulaglar ilki-ilkiler diňe ýükleri ýa-da adamlary bir ýerden başga ýere äkitmek üçin peýdalanylan bolsa, indi ulag ulgamy her bir döwletiň ykdysady, syýasy, medeni-durmuş taýdan ösmegi üçin uly ähmiýete eýe bolup durýar. Şonuň netijesinde, bu ugruň döwletimiziň ykdysady kuwwatynyň ösmeginde we ilatymyzyň ýaşaýyş şertlerini gowulandyrmakda ähmiýeti örän uludyr.

Ýurdumyzda ilkinji «akylly» şäher — Arkadag şäheri halkara ülňülerine laýyk gelýän köpugurly ýol-ulag düzümine eýedir. Ol ekologiýa taýdan arassa şäher bolmak bilen, bu ýerde ähli ulgamlarda elektrik energiýasy, şonuň ýaly-da şäheriň ýol-ulag düzüminde elektrobuslar we elektromobiller hem ulanylýar. Häzirki wagtda ýaşaýjylara dürli mümkinçilikler döredilip, ýolagçylar üçin ýörite «Duralga» mobil goşundysynyň «QR-kod» hyzmaty, şeýle hem taksi sargyt etmek üçin ygtybarly programma üpjünçiligi hereket edýär. Şonuň bilen birlikde elektrobuslaryň kömegi bilen ulaga münýän we düşýän ýolagçylaryň sanawy awtomatik usulda hasaplanýar.

Häzirki döwürde Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň gurluşygy ýokary derejede alnyp barylýar. Bilşimiz ýaly, bu awtomobil ýolunyň gurluşygyna 2019-njy ýylda badalga berildi. Ýoluň birinji tapgyry bolan Aşgabat — Tejen bölegi 2021-nji ýylda üstünlikli tamamlandy. Häzirki wagtda bolsa Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň Tejen — Mary böleginiň gurluşygy ýokary depginde alnyp barylýar. Şol bir wagtyň özünde ýurdumyzda Aşgabat — Türkmenbaşy ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň gurluşygy hem ýokary depginde alnyp barylýandygyny bellemek bolar.

Döwlet Baştutanymyz: «Içerki ulag pudagyny kämilleşdirmek, halkara ulag-logistika ulgamyna işjeň goşulyşmak, üstaşyr ýük daşamalardaky hereketleri işjeňleşdirmek milli ykdysadyýetiň ösüşini has-da ilerletmekde möhüm bolup durýar» diýip belleýär. Munuň özi ýurdumyzyň geografik taýdan oňyn sebitde ýerleşýändigini görkezýär. Şeýle hem ýurdumyzda bu pudaklar bilen baglanyşykly birnäçe forumlardyr maslahatlar geçirilýär. Bularyň ählisi ulag-aragatnaşyk ulgamynda halkara hyzmatdaşlygyň has-da giň gerime eýe bolýandygyny görkezýär.

Ýeri gelende bellesek, Türkmenistanyň ulag ulgamy boýunça yzygiderli öňe sürýän başlangyçlarydyr teklipleri halkara giňişliginde hem giň seslenmelere eýe bolýar. Munuň subutnamasy hökmünde Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Kararnamasy esasynda geçen ýylyň noýabrynda ilkinji gezek bellenilip geçilen «Bütindünýä durnukly ulag gününi» görkezmek bolar. Şeýle-de baýramçylyk mynasybetli «Durnukly ulag: durnukly ösüşe goşant» atly halkara ylmy-amaly maslahat geçirildi. Bu bolsa Garaşsyz Watanymyzyň ulag ulgamyny ösdürmekde toplumlaýyn işleriň durmuşa geçirilýändiginiň nyşany bolup durýar. Şeýle beýik işleriň sakasynda duran Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň janlary sag, il-ýurt, dünýä bähbitli işleri hemişe rowaç bolsun!

«Esger».

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça ägirt uly işler amala aşyrylýar. Bu babatda, esasan-da, gazylyp alynýan ýerli tebigy baýlyklary rejeli we toplumlaýyn ulanmaga aýratyn ähmiýet berilýär. Şolaryň esasynda içerki we daşarky bazarlarda uly islegden peýdalanýan önümleri öndürmek häzirki wagtda ileri tutulýan ugurlaryň biridir. Bu wezipeleri üstünlikli amala aşyrmak bolsa ýokary hilli bilimi ösdürmek arkaly ylmy-tehniki ösüşleri gazanmak bilen berk baglanyşyklydyr.

2023-nji ýylyň 2-nji noýabrynda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň ileri tutulýan wezipelerine ünsi çekdi. «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda» meýilleşdirilen wezipeleri ýerine ýetirmegiň çäklerinde sanly ulgamy giňden ornaşdyrmagyň, döwrebap innowasion tehnologiýalary ulanmak arkaly ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ähli pudaklarynda ýokary netijeleri gazanmagyň zerurdygy bellenildi. Hususan-da, «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň kärhanalarynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny mundan beýläk-de pugtalandyrmak boýunça görülýän çäreler barada aýdyldy. Himiýa senagatynda täze iri taslamalary durmuşa geçirmek, pudagyň kuwwatyny doly derejede amala aşyrmak, içerki we daşarky bazarlarda isleg bildirilýän ýokary hilli önümleriň öndürilýän görnüşlerini giňeltmek maksady bilen, hereket edýän önümçilikleri kämilleşdirmek göz öňünde tutulýar. Şunuň bilen baglylykda, «Maryazot» önümçilik birleşiginiň önümhanalaryny döwrebaplaşdyrmak arkaly onuň kuwwatyny artdyrmak boýunça alnyp barylýan işlere üns çekildi. Döwlet Baştutanymyz «Maryazot» önümçilik birleşiginiň birinji ammiak önümçiliginiň durkuny täzelemek we oňa täze enjamlary ornaşdyrmak meselesine degip geçdi. Bu bolsa kärhananyň önümçilik taýdan netijeliligini ýokarlandyrmaga, has girdejili bolmagyna ýardam eder.

Mejlisde ýangyç-energetika toplumynyň düzümlerindäki işleri mundan beýläk-de kämilleşdirmek maksady bilen durmuşa geçirilýän çäreler, pudagy diwersifikasiýalaşdyrmak, uglewodorod çig malynyň çykarylýan we gaýtadan işlenilýän möçberini artdyrmak, ýokary hilli nebit, gazhimiýa önümlerini öndürmek, olaryň görnüşlerini artdyrmak bellenildi. Şunuň bilen baglylykda, üznüksiz önümçiligi guramak üçin pudagy kömekçi materiallar, himiki serişdeler we beýleki ätiýaçlyk şaýlary bilen öz wagtynda üpjün etmek möhümdir. Bu babatda ýerli mineral we suw serişdelerini rejeli ulanmagyň täze, döwrebap usullaryny işläp düzmek we ornaşdyrmak zerurdyr. Has takygy, ýerli dag-magdan we gidromineral çig mal serişdelerinden täze himiki maddalary, gymmatly we seýrek duş gelýän käbir elementleriň, reňkli metallaryň birleşmelerini almagyň, önümçilikde emele gelýän akyndy suwlary arassalamagyň hem-de duzsuzlandyrmagyň üsti bilen olary ikilenç ulanmagyň usullaryny işläp düzmek we ulanmak uly geljege eýedir.

Hawa, ýurdumyzda tehniki, tehnologik we takyk ylymlaryň ösdürilmegi boýunça Döwlet maksatnamasy hereket edýär. Oňa laýyklykda, ýokary okuw mekdeplerinde, ylmy-barlag edaralarynda zehinli ýaşlary tehnologiýalara we ylym ulgamyna çekmek, dünýä ölçeglerine laýyk gelýän bäsdeşlige ukyply, önümçilik we ylmy taýdan döwrebap işleri alyp barýan hünärmenleriň, alymlaryň neslini kemala getirmek üçin giň mümkinçilikler döredilýär. Çünki häzirki zaman şertlerinde islendik döwletiň üstünlikli ösüşi, ozaly bilen, bilimiň we ylmyň ösüş derejesi, jemgyýetiň intellektual mümkinçiliklerini başarnykly ulanmak bilen kesgitlenýär.

Ýerli baýlyklaryň senagat taýdan özleşdirilmegi diňe olaryň gorlary bilen däl, eýsem, köp sanly çylşyrymly tehnologik we ekologik meseleler bilen baglanyşyklydyr. Sebäbi islendik önümçilik tehnologiýasynyň wezipesi başlangyç çig maldan ykdysady taýdan girdejili, daşky gurşaw üçin zyýansyz harytlyk önümi almakdyr.

Elbetde, şeýle ylmy-tehniki ösüşi gazanmakda ýokary hilli bilim aýgytly orun eýeleýär. Bu babatda bilimiň hilini ýokarlandyrmak boýunça Gahryman Arkadagymyz we Arkadagly Gahryman Serdarymyz ähli şertleri döredýärler. Täze ýokary we orta hünär okuw mekdepleri açylýar, okuwlaryň hili kämilleşdirilýär. Hususan-da, Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetinde nebitgaz, ýangyç-energetika, nebit we gazhimiýa pudaklary üçin döwrebap hünärmenleri taýýarlamakda sanly bilim ulgamyny ornaşdyrmak, daşary ýurtlaryň abraýly ýokary okuw mekdepleri bilen hyzmatdaşlyk etmek boýunça dürli şertler döredilýär. Sanly bilim ulgamynyň esasynda elektron okuw-usulyýet toplumy, wideo-audiomateriallar we beýleki döwrebap mümkinçilikler döredilýär. Milli ýörelgelere hem-de oňyn halkara tejribä laýyklykda, okuw kitaplary, maksatnamalary we okatmagyň usulyýetleri kämilleşdirilýär, mugallymlaryň hünär derejesi ýokarlandyrylýar. Ýaş mugallymlardyr talyplar halkara we döwlet derejesindäki ylmy hem-de taslama bäsleşiklerine işjeň gatnaşýarlar. Ýaşlaryň ylmy-barlag, tejribe-konstruktorçylyk ukyplaryny ösdürmek boýunça bu ugurlara laýyk gelýän sapaklaryň giňeldilip okadylmagyny gazanmak üçin netijeli çäreler görülýär. Bu bolsa kämil inžener-tehniki hünärmenleriň taýýarlanylmagyna uly ýardam edýär.

Umuman, ýurdumyzy mundan beýläk-de durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça ylmy-tehniki ösüşi gazanmakda ýokary hilli bilime möhüm orun degişlidir.

Hojanepes ÝOWJANOW,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň professory.

Ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmekde, ilatyň ýaşaýyş derejesini ýokarlandyrmakda Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly möhüm ähmiýete eýe boldy. Gazanylan üstünlige welaýatymyzyň senagat kärhanalarynyň başarjaň işgärleri saldamly goşant goşdular.

Geçen ýylda welaýatymyzda senagat önümleriniň hereket edýän nyrhlarda 24 milliard 229,8 million manatlygy öndürildi. Şonça önümiň 6 milliard 572,9 million manatlygy döwlete dahylly kärhanalara degişli boldy. Öndürilen önümleriň gymmatlyk möçberiniň esasy bölegi nebitgaz pudagynyň kärhanalarynyň hasabyna döredi. Tamamlanan ýylda öňki ýyl bilen deňeşdirilende, önümleriň möçberiniň artyş depgini ýangyç-energetika pudagynda, azyk senagatynda emele geldi.

2023-nji ýylda senagat kärhanalarynda sarp edijilere ugradylan önümleriň möçberi (ýylyň başyna önümleriň galyndylaryny goşmak bilen) 6 milliard 362 million manatlyga barabar boldy. Şonça harytlyk önümleriň 71,4 göterimi bolsa ýurduň daşyna iberildi. Hasabat döwründe ilatyň sarp edýän harytlarynyň 4 milliard 862,5 million manatlygy öndürildi. Şonça önümiň 561,6 million manatlygy döwlet kärhanalarynda öndürildi. Munuň özi ykdysadyýetiň senagat pudagynda hususy önüm öndürijileriň paýynyň artýandygyna aýdyň şaýatlyk edýär.

Ykdysadyýetde we durmuş ulgamynda işleriň ilerlemeginde lebaply energetikleriň paýy uludyr. Gahryman Arkadagymyzyň parasatly ýolbaşçylygynda Garaşsyzlyk ýyllarynyň içinde ýangyç-energetika pudagy uly ösüşlere eýe boldy. Ýurdumyzyň sebitlerinde, şol sanda welaýatymyzda öňdebaryjy tehnologiýalara daýanýan kuwwatly elektrik stansiýalary gurlup, ulanylmaga berildi. Şonuň netijesinde ýangyç-energetika pudagy tutuş ykdysadyýetiň hereketlendiriji güýjüne öwrüldi. Welaýatymyzda hereket edýän döwlet elektrik stansiýalarynda geçen ýylda elektrik energiýasynyň 4 milliard 415,7 million kilowat sagady öndürildi we öňki ýyl bilen deňeşdirilende 12,8 göterim ösüş depgini gazanyldy. Bu bolsa senagat kärhanalaryny, ilatly ýerleri elektrik energiýasy bilen bökdençsiz üpjün etmäge, onuň belli bir bölegini bolsa daşary ýurtlara ibermäge mümkinçilik berdi.

Tamamlanan ýylda nah matalaryň 56,3 million manatlygy, çig ýüpegiň 108,5 tonnasy, şöhlat önümleriniň 334 tonnasy, süýji-köke önümleriniň 2,9 müň tonna golaýy öndürildi we bu görkezijiler boýunça öňki ýyl bilen deňeşdirilende ep-esli ösüş depgini gazanyldy.

Azyk senagatynyň kärhanalarynda ilatyň gündelik sarp edýän harytlaryny öndürmekde gowy görkezijilere eýe bolunýar. Şonuň netijesinde sarp ediş bazarynyň harytlar bilen üpjünçiligi barha gowulanýar, nyrhlar elýeterli bolýar.

Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň ilatyny öz topragymyzda öndürilýän önümler üpjün etmek boýunça öňde goýan wezipeleriniň ýerine ýetirilmegine lebaply ekerançylar we maldarlar mynasyp goşant goşýarlar. Tamamlanan ýyl olar üçin hem şowly boldy. Has takygy, geçen döwürde welaýatymyzyň ähli hojalyklarynda gök önümleriň 278 müň tonnasy, azyklyk bakjanyň 159,2 müň tonnasy, miweleriň we ir-iýmişleriň 46,7 müň tonnasy, ýeralmanyň 127,8 müň tonnasy, üzümiň 19,8 müň tonnasy öndürildi. Öndürilen önümleriň öňki ýylyň görkezijilerinden ýokarydygy guwandyryjydyr.

2023-nji ýylda welaýatymyzyň ähli hojalyklarynda maldarçylyk önümleriniň öndürilişini artdyrmakda önjeýli işler bitirildi. Geçen döwürde etiň 143,4 müň tonnasy (diri agramda), süýdüň 580,9 müň tonnasy, ýumurtganyň hem 234,6 million sanysy öndürildi. Öndürilen bu zerur önümleriň esasy böleginiň hususy önüm öndürijilere degişlidigi bolsa olaryň ýurdumyzda azyk önümleriniň bolçulygynyň döredilmegine netijeli gatnaşýandyklaryndan habar berýär. Şeýle oňyn ýagdaý hormatly Prezidentimiziň oba adamlaryny giňden goldaýandygy, olaryň ýokary öndürijilikli zähmet çekmekleri üçin amatly şertleri döredýändigi bilen baglanyşyklydyr. Şol sebäpli olar döwlet Baştutanymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirýärler.

Geçen ýyda bolup geçen taryhy wakalar, ýetilen belent sepgitler halkymyzyň Gahryman Arkadagymyzyň we Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň öňe sürýän il-ýurt bähbitli maksatnamalaryny giňden goldaýandygynyň, ýene öňe gitmek, ösüşleriň täze belentliklerini eýelemek hyjuwy bilen joşýandygynyň aýdyň subutnamalarydyr. Nesip bolsa, täze başlanan ýyl öňki gazanylanlaryň has-da berkidiljek, ähli ugurlarda okgunly ösüşleriň gazanyljak ýyly bolar.

Mämmetgylyç KÜTIÝEW

Eşretli günleriň hözirini görüp ýaşaýan halkymyz Gahryman Arkadagymyzyň, peder ýoluny ynamly dowam etdirýän hormatly Prezidentimiziň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň ulag diplomatiýasynyň dabaralanyp, dünýä çykýan döwri rowaçlanýar. Şonuň netijesinde bu günki gün ýurdumyzda gurulýan ak, ajap ýollar dost-dogana, yklymlara we sebitlere uzaýar. Gadymy Ýüpek ýolunyň şahasy bolan Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýoly-da şeýle ýollaryň biridir. Ajaýyp döwrümiziň bezegine öwrüljek bu ýokary tizlikli awtomobil ýoly «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda” mynasyp ornuny tapan iri taslamalaryň biridir.

Uly ynam bilen gadam basan «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy” ýylymyzyň ilkinji günlerinde Gahryman Arkadagymyzyň Mary welaýatyna eden iş saparynyň çäklerinde bu gatnawly ýoluň Tejen — Mary böleginiň gurluşygynda zähmet çekýän ýol gurujylar bilen duşuşyp, olaryň armasyny ýetirmegi, işleriň ýagdaýy, döredilýän mümkinçilikler bilen tanyşmagy bu işi tamamlaýjy tapgyrda alyp barýan işçi-hünärmenleriň göwün guşuny ganatlandyrdy. Öz gezeginde zähmetsöýer ýol gurujylar Şa serpaýy üçin hormatly Prezidentimize, şu ýokary tizlikli ýoluň gurluşygyna başlanan gününden bäri gelip, armasyny ýetirip duran Milli Liderimize çäksiz hoşallyklaryny bildirdiler. Asyryň iri taslamasy bolan bu ýoluň gurluşygynda zähmet çekmek bagty miýesser eden işçi-hünärmenleriň buýsanç bilen aýtmagyna görä, onuň ugrunda döwrebap köprüleriň, awtobus duralgalarynyň, myhmanhanalaryň, söwda nokatlarynyň we dynç alyş merkezleriniň bolmagy sürüjiler hem-de ýolagçylar üçin amatly şertleri üpjün eder. Olara edilýän hyzmatlaryň hiliniň dünýä derejesine çykmagyna ýardam berer.

Hawa, bu günki gün Gahryman Arkadagymyzyň peder ýoluny ynam bilen dowam etdirýän hormatly Prezidentimiziň tagallalary bilen ata-babalarymyzyň “Bereket ýoly” diýip at beren Beýik Ýüpek ýoly täzeden dikeldilip, “altyn halka” öwrülýär. Günsaýyn, ýylsaýyn alyslara uzap, dosta-dogana, goňşa barýan bu ýol ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny pugtalandyrmak bilen birlikde, goňşy döwletler bilen söwda gatnaşyklaryny ösdürmekde hem ähmiýeti uly bolar. Galyberse-de umumadamzat bähbitli amala aşyrylýan beýik işlere bolsa, il-günüň alkyşy ýagýar. Altyna deňelýän il alkyşy bolsa ynsan ömrüni uzaldýar. Bu barada Magtymguly atamyz hem: “Ömür saly artar, alkyş alanyň!” diýen ajaýyp setirleri nesillerimize miras galdyrypdyr.

Şeýle alkyşlardyr rowaçlyklar, bu beýik işleriň gözbaşynda duran Gahryman Arkadagymyzyň, Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň hemişe hemrasy bolsun!

Annamyrat BERDIMYRADOW.

Žurnalist.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda himiýa senagatyny ösdürmekde we önümçiligiň çäklerinde oba hojalyk pudagyny çig mal, mineral dökünler bilen üpjün etmekde netijeli işler üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Gojaman Hazaryň tebigy çig mala baý bolan Garabogaz aýlagynyň golaýynda gurlup, ulanylmaga berlen «Türkmenhimiýa» döwlet konserniniň «Garabogazkarbamid» zawodynda öndürilýän önümler diňe bir Diýarymyzyň däl, eýsem, dünýä döwletleriniň onlarçasynyň isleg bildirýän karbamid önümleri hökmünde bellenip, hil taýdan ýokary görkezijilere eýe bolýar.

Kärhananyň karbamid önümçiliginde çig mal bolup hyzmat edýän ammiak önümçiliginiň ýyllyk kuwwaty 660 müň tonna deňdir. Dünýä ülňülerine laýyk gelýän kämil tehnologiýalar ornaşdyrylan kärhananyň umumy önümçilik kuwwaty bolsa her ýylda ýokary hilli karbamidiň 1 million 155 müň tonnasyny öndürmäge niýetlenendir. Kärhanada öndürilýän önümler ýurdumyzyň oba hojalyk pudagynyň işini ýokarlandyrmakda, döwrebaplaşdyrmakda, milli ykdysadyýetimiziň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolan himiýa senagatyny has-da ösdürmekde aýratyn ähmiýete eýedir.

Kärhananyň zähmetsöýer işgärleri geçen ýyly ýokary görkezijiler bilen jemläp, täze ýyla batly gadam goýdular. Şu günler kärhananyň işçi-hünärmenleri dünýä ülňülerine laýyk gelýän daşarky bazarlarda uly isleg bildirilýän oba hojalyk önümlerini öndürmek üçin tutanýerli iş alyp barýarlar.

Sa­par­my­rat HAK­MY­RA­DOW

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň gurluşyk senagatynyň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak, önümçilik we ylmy-tehniki kuwwatyny artdyrmak, ýerli çig maldan taýýarlanylýan gurluşyk serişdeleriniň görnüşlerini köpeltmek, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini artdyrmak ýaly wajyp wezipeler üstünlikli ýerine ýetirilýär.

Hormatly Prezidentimiziň döredýän giň mümkinçilikleriniň, berýän goldawlarynyň esasynda önümçilik depginlerini barha ýokarlandyrýan şeýle düzümleriň biri-de Türkmenistanyň Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrliginiň Daşoguz şäherindäki «Demirbetonönümleri» zawodydyr. Pudagyň iri senagat kärhanalarynyň biri bolan bu zawodyň durky 2015-nji ýylda täzelenip, oňa häzirki zaman innowasion tehnologiýalary ornaşdyryldy. Şonuň netijesinde, önümçilik mukdar hem hil taýdan has ýokary derejelere çykdy. Häzirki wagtda bu ýerde binalaryň daşky we içki diwarlary üçin niýetlenen beton önümler, bassyrmalar, aýnalardyr gapylar üçin niýetlenen beton birikdirijiler, ekologik taýdan arassa, howpsuz demirbeton önümleri öndürilýär.

Zawodyň önümçilik kuwwaty ýylda 50 müň kub metr gurnama demir-beton önümlerine barabar bolup, olar gurulýan köp gatly ýaşaýyş jaýlarynyň we beýleki binalaryň gurluşyklaryna yzygiderli ugradylýar. Işine ezber, tejribeli hünärmenler bölümlerde oturdylan kuwwatly enjamlaryň ygtybarly ulanylmagy, önümleriň hiliniň ýokary bolmagy üçin yhlasly zähmet çekýärler. Şeýle bolansoň, geçen ýylda 35 müň kub metr demir-beton önümlerini öndürmek göz öňünde tutulan bolsa, bu meýilnama 36 müň 304 kub metr möçberde ýerine ýetirildi. Munuň özi Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda kärhananyň önüm öndürmek boýunça meýilnamasyna 107,7 göterim amal edendigini görkezýär. Önümçiligiň ösüş depgini bolsa, öňki ýylyň mukdary bilen deňeşdirilende, 137,9 göterime ýetdi. Şeýle oňat netijeleriň gazanylmagynda galyplaýjy Jamoladdin Jumabaýew, demir ussasy Bökenbaý Karaýew, beton guýujy ulgamdan Çary Jalmedow, göteriji krany sürüji Ylýas Soltanow ýaly öz işine jogapkärli çemeleşip, yhlasly zähmet çekýän hünärmenleriň, gurluşykçylaryň hyzmatlary uludyr.

Zawodda sarp edijileriň islegleri hem nazara alynýar. Şoňa görä, bu ýerde 2016-njy ýylda gurluşyk bölümi açyldy. Zawodyň gurluşyk-gurnama önümleri ýaşaýyş jaýlarynyň, önümçilik binalarynyň gurluşyklarynda hem ulanylýar. Häzirki wagtda gurluşykçylar Daşoguz şäherinde 2 sany ýaşaýyş jaýynyň, awtotürgenleşik mekdebiniň, ýeňillikli karz serişdeleriniň hasabyna ipoteka ýaşaýyş jaýlarynyň birnäçesiniň gurluşygyny güýçli depginde alyp barýarlar. Şonuň ýaly hem welaýat merkezinde 4 gatly, 48 öýli ýaşaýyş jaýynyň gurluşygyna başlanyldy. Zawodyň gurluşykçylary gurluşyk-gurnama işleri boýunça geçen ýylyň meýilnamasyny hem 117,8 göterim ýerine ýetirdiler.

Kärhanada kärdeşler arkalaşygynyň agzalarynyň 300-den gowragy agzybir zähmet çekýär. Kärdeşler arkalaşyklarynyň ilkinji guramasy hem işgärleriň öndürijilikli işlemekleri üçiň ähli amatlyklaryň, howpsuz iş we oňat dynç alyş şertleriniň döredilmegi üçin degişli işleri alyp barýar. Işgärleriň saglygyny goramak we adam ömrüniň dowamlylygyny artdyrmak babatda ähli şertler döredilýär. Zähmeti goramak we tehniki howpsuzlyk okuwlary guralýar. Degişli tertipde ýörite geýim, aýakgap we gorag serişdeleri bilen mugt üpjün edilýär.

Ýurdumyzda zähmet adamlary hakynda edilýän ählitaraplaýyn aladalardan göwni galkynýan zawodyň işçi-hünärmenleri «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylyny hem ýokary önümçilik görkezijilerine beslemegi maksat edinýärler.

Jumagül HOJAÝEWA,

Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşyklarynyň Daşoguz welaýat birleşmesiniň gurluşyk we senagat pudagy boýunça utgaşdyryjysy.

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiziň kuwwatyny artdyrmakda, ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmekde, halkymyzyň bagtyýar durmuşynyň binýadyny berkitmekde ägirt uly işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Bu döwletli tutumlara hususy pudagyň goşýan goşandy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Munuň özi türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň telekeçiligi ösdürmekde badalga beren döwletli tutumlarynyň täze taryhy eýýamda üstünlikli dowam etdirilýändigi bilen berk baglanyşyklydyr.

Welaýat merkezinde ýerleşýän «Batly Gadam» hususy kärhanamyzda öndürilýän ýokary hilli nah ýüplükler hem-de jorap önümleri bilen diňe bir içerki sarp edijileriň islegleri kanagatlandyrylman, eýsem, biz önümleriň bu görnüşlerini daşarky bazarlara hem yzygiderli ugradýarys, Eýrana, Türkiýä we Russiýa Federasiýasyna eksport edýäris. Her ýylda nah ýüplüginiň 3 müň 564 tonnasy, erkek, aýal we çaga joraplarynyň bolsa 565 müňe golaý jübüti daşary ýurtlara ugradylýar.

Ata Watanymyzy dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna çykarmakda, içerki bazary ýurdumyzda öndürilýän önümler bilen üpjün etmekde, döwletimiziň eksport kuwwatyny artdyrmakda, önümçilige ýokary tehnologiýalary ornaşdyrmakda döwlet tarapyndan berilýän goldaw-hemaýatlara mynasyp zähmet görkezijileri bilen jogap bermek biziň hemişe baş maksadymyz bolup durýar. Ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi, hususy başlangyçlary sazlaşykly ösdürmekde ägirt uly mümkinçilikleri döredýän Milli Liderimiziň hem-de hormatly Prezidentimiziň janlary sag, ömürleri uzak bolup, durmuşa geçirýän taryhy tutumlary hemişe rowaçlyklara beslensin!

Arazberdi Amanmämmedow,

«Batly Gadam» hususy kärhanasynyň direktory, Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň ilkinji guramasynyň başlygy.