Ýakynda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisi tarapyndan «Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Bu resminama soňra Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahaty tarapyndan makullanyp, hormatly Prezidentimiziň Karary esasynda tassyklanyldy. Döwlet býujeti ýurdumyzyň durnukly ösüşini häsiýetlendirýän baş maliýe we ykdysady resminamadyr. 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň esasyny geljek ýylda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlarynyň görkezijileri düzýär. Olar milli ykdysadyýetiň pudaklaryny we sebitleri ösdürmegiň maksatlaýyn görkezijileridir. Sebitleriň durmuş-ykdysady ösüşi milli, döwlet we pudak maksatnamalarynda hem-de Konsepsiýalarda göz öňünde tutulan içerki we daşarky şertlere esaslanyp, durnukly ykdysady ösüşiň hasabyna ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmagy, täze iş ýerlerini döretmegi, maýa goýum we ylmy-tehniki syýasaty alyp barmagy, ykdysadyýetiň hususy böleginiň işjeňligini höweslendirmegi, durmuş ösüşiniň meselelerini çözmegi hasaba almak bilen, bellenen maksatlary nazarlaýar.

Şunda senagatlaşmaga we senagaty hil taýdan ýokarlandyrmaga tarap alnan ugur bolsa ýurduň mineral serişdeleriniň baý düzümine esaslanýar. Şeýle hem uglewodorodlary gazyp almak, gaýtadan işlemek we eksporta ibermek hem senagaty ösdürmekde ileri tutulýan ugur bolup durýar. 2022-nji ýylda ýangyç-energetika toplumynyň kärhanalarynyň önümçilik kuwwatyny ösdürmäge we energiýa serişdelerini gazyp çykarmaga, gaýtadan işlemäge we olaryň eksportyny artdyrmaga gönükdirilen giň gerimli taslamalary tapgyrlaýyn durmuşa geçirmek dowam etdiriler. Ýurdumyz boýunça geljek ýylda gaz kondensatly nebitiň çykarylyşynyň ösüş depgini 100,6 göterime deň bolar. Munuň 93,5 göterimi Balkan welaýatynda çykarylar, bu bolsa şu ýylky görkezijiden 100,8 göterim köpdür. Geljek ýylda nebiti gaýtadan işleýän pudaklary ösdürmek işleri, esasan, Balkan welaýatyndaky Türkmenbaşynyň nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumyny döwrebaplaşdyrmagyň çäklerinde dowam etdiriler. Ol nebit serişdeleriniň, taýýar önümiň gaýtadan işlenişiniň çuňlaşdyrylmagyna, önümçilige innowasion sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna esaslanar.

Hususan-da, zawodlar toplumy tarapyndan nebit we gaz kondensaty gaýtadan işlenip, mazudyň öndürilişi, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 34,7 göterim ýokary bolar. Kerosin 0,5 göterim, nebit koksy 10,5 göterim köp öndüriler. Şeýle hem polipropileni 2,9 göterim, suwuklandyrylan gazy 15,7 göterim, çalgy ýaglaryny 8,7 göterim, polietileni bolsa 1,5 esse köp öndürmek göz öňünde tutulýar.

Elektroenergetika pudagy durnukly depginler bilen öser. Munuň özi energiýa bilen üpjün edýän amatlyklary giňeltmegiň hasabyna bolup geçer. Hususan-da, ýokary netijeli we ygtybarly enjamy peýdalanmak arkaly energiýany tygşytlamak boýunça taslamalaryň üstünde alnyp barylýan işler giňeldiler. Geljek ýylda elektrik energiýasynyň öndürilişi, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 103,6 göterim ýokarlanar. Ýurdumyz boýunça elektrik energiýasynyň 37,8 göterimi Mary, 17,98 göterimi Ahal, 14,68 göterimi Balkan welaýatlarynda öndüriler.

Ýurdumyzyň himiýa senagaty durnukly we çalt depginler bilen ösdürilip, öndürilýän himiýa önümleriniň görnüşleri artýar. 2022-nji ýylda mineral dökünler, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 15,8 göterim, şol sanda azot dökünleri 18,4 göterim möçberde köp öndüriler. Mineral dökünleriň 49,5 göterimini, azot dökünleriniň 56,6 göterimini Balkan welaýatynda öndürmek meýilleşdirilýär. Azot dökünleriniň eksporty bolsa, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 27,7 göterim artar.

Ýurdumyzyň bäsdeşlige ukyply gurluşyk toplumyny mundan beýläk-de giňeltmek, onuň maddy-tehniki binýadyny pugtalandyrmak meýilleşdirilýär. Bu işleri gurluşyk materiallaryny öndürýän pudaklary çalt depginler bilen ösdürmegiň hasabyna amala aşyrmak göz öňünde tutulýar. Şeýlelikde, ýurdumyz boýunça sementiň 40,0 göterimi Ahal welaýatynda, 30,0 göterimi Balkan welaýatynda, 30,0 göterimi Lebap welaýatynda, gurluşyk aýnasynyň we diwara örtülýän materiallardan gazbetondan gurluşyk bloklarynyň ähli möçberi Ahal welaýatynda öndüriler.

2022-nji ýylda ýeňil senagaty ösdürmegiň esasy wezipesi içerki bazary ýurdumyzda öndürilen ýokary hilli harytlar bilen doldurmak we innowasiýalary, täze ýokary tehnologiýalary ornaşdyrmagyň, şeýle hem çykarylýan önümleriň bäsleşige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň hasabyna eksportyň möçberini artdyrmak bolup durýar. Hususan-da, 2021-nji ýyla garanyňda, 2022-nji ýylda tutuş ýurdumyz boýunça önümçiligiň möçberleri artdyrylyp, şunda tikinçilik we örülen önümler 3,4 göterim, nah matalar 7,8 göterim, nah ýüplükler 8,2 göterim, ýüpek matalar 0,7 göterim, halylar we haly önümleri 8,1 göterim köpeler. Şeýle önümleriň 34,4 göterimi Mary welaýatynda, 22,7 göterimi Aşgabat şäherinde, 17,1 göterimi Ahal welaýatynda, nah matalaryň esasy bölegi, ýagny 48,6 göterimi Aşgabat şäherinde, 23,9 göterimi Mary welaýatynda, 22,7 göterimi Ahal welaýatynda, nah ýüplügiň 22,7 göterimi Aşgabat şäherinde, 18,9 göterimi Lebap welaýatynda, ýüpek matanyň 31,4 göterimi Mary welaýatynda, 22,7 göterimi Aşgabat şäherinde, haly we haly önümleriniň aglaba bölegi, ýagny 74,7 göterimi Aşgabat şäherinde öndüriler.

Ýurt boýunça bölek-satuw haryt dolanyşygynyň möçberiniň 2022-nji ýylda, 2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, 15,4 göterim ýokarlanmagy meýilleşdirilýär. Haryt dolanyşygynyň umumy möçberinde döwlete degişli bolmadyk kärhanalaryň paýy 91 göterime barabar bolar. Obasenagat toplumynyň ähli pudaklary depginli ösüşe eýe bolar. Çünki munuň üçin ep-esli möçberde maýa goýumlary bölüp bermek, seçgiçilik işinde innowasion tehnologiýalary giňden peýdalanmak, ösümlikleri we haýwanlary goramak ulgamynda degişli çäreleri görmek, ýer-suw serişdelerini netijeli peýdalanmak boýunça işleri amala aşyrmak göz öňünde tutulýar.

Geljek ýylda hem Türkmenistanyň durmuş syýasatynyň esasy maksady raýatlaryň hal-ýagdaýyny we ýaşaýyş derejesini has-da ýokarlandyrmak bolup durýar. Ykdysadyýetiň pudaklarynda täze kärhanalary gurmagyň we bar bolanlarynyň durkuny täzelemegiň hasabyna goşmaça 6,2 müň täze iş orunlaryny döretmek meýilleşdirilýär. Munuň özi zähmete ukyply ilatyň iş bilen üpjünçilik derejesini ýokarlandyrmaga we halkyň maddy we ruhy zerurlyklaryny doly kanagatlandyrmak üçin serişde gazanmagyna mümkinçilik berýär.

2022-nji ýylda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberini 10 göterim ýokarlandyrmak meýilleşdirilýär. Ylym, bilim, saglygy goraýyş, medeniýet we sport ulgamlaryny mundan beýläk kämilleşdirmek işleri-de dowam eder. Geljek ýylda umumybilim berýän orta mekdepleriň sany köpeler. Netijede, ýurt boýunça mekdepleriň umumy sany 1885-e, mekdebe çenli çagalar edaralarynyň umumy sany 1092-ä, sport mekdepleri bolsa 158-e ýeter.

Umuman, 2022-nji ýylda ýurdumyzyň sebitlerini durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň esasy ugurlary hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň «Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgesiniň iş ýüzünde amala aşyrylýandygynyň aýdyň beýanyna öwrüler.

Seidnur JAPBAROW,

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda” bellenen wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek, döwletimiziň ykdysady kuwwatyny has-da berkitmek we durnukly ösmegini üpjün etmek, şeýle hem dünýä ykdysadyýetinde emele gelen çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýetirýän täsirlerini peseltmek boýunça çäreleri guramaçylykly geçirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, dünýä ykdysadyýetindäki çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurduň ykdysadyýetine ýetirýän täsirlerini peseltmek hem-de milli ykdysadyýeti durnukly ösdürmek boýunça 2022-nji ýyl üçin degişli Maksatnama, şeýle hem bu maksatnamany amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy tassyklanyldy.

Degişli ministrliklere, pudaklaýyn dolandyryş edaralaryna, welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň häkimliklerine Maksatnamada bellenilen çäreleriň öz wagtynda durmuşa geçirilmegini üpjün etmek tabşyryldy.

* * *

Dünýä ykdysadyýetindäki ýagdaýlara baglylykda, ýurdumyzyň ykdysadyýetini durnukly ösdürmek boýunça bellenen çäreleri üstünlikli durmuşa geçirmek, ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we häkimlikleriň maliýe-ykdysady ýagdaýyny has-da gowulandyrmak hem-de Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň girdejilerini artdyrmak, býujet borçnamalaryny öz wagtynda ýerine ýetirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, Türkmenistanyň Merkezi bankyna hem-de ygtyýarly karz edaralaryna ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we häkimlikleriň berlen karz serişdelerinden 2022-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndaky ýagdaýa görä gaýtarylman galan galyndylarynyň, şeýle hem geçen döwürde hasaplanyp tölenilmedik göterim tölegleriniň tölenilmeli möhletlerini 2023-nji ýylyň 1-nji ýanwaryna çenli gaýra süýşürmäge ygtyýar berildi.

Maliýe we ykdysadyýet ministrligine, Merkezi banka Adalat ministrligi bilen bilelikde Karardan gelip çykýan üýtgetmeleri we goşmaçalary Türkmenistanyň kanunçylygyna girizmek baradaky teklipleri bir aý möhletde taýýarlamak hem-de Ministrler Kabinetine bermek tabşyryldy.

26-njy noýabrda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde wise-premýer Serdar Berdimuhamedow maliýe-ykdysady toplumyň edaralarynyň işi hem-de karz serişdelerini we maýa goýumlary çekmek, telekeçiligi goldamak üçin halkara maliýe guramalary we banklar bilen hyzmatdaşlygy giňeltmek üçin görülýän çäreler barada hasabat berdi.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiziň garamagyna kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek boýunça amala aşyrylmagy meýilleşdirilýän taslamalary maliýeleşdirmek üçin Döwlet daşary ykdysady iş banky bilen Aziýa ösüş bankynyň arasynda Özara düşünişmek hakynda Ähtnama we maliýe şertlerine gol çekişmek baradaky teklip hödürlenildi.

Maliýeleşdirmäge degişli eksport ugurly taslamalara milli Liderimiziň Kararyna laýyklykda döredilen degişli döwlet toparynda seretmek we seljermek göz öňünde tutulýar.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, soňky ýyllarda ýurdumyzyň kompaniýalarynyň we hususy kärhanalarynyň gatnaşmagynda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmäge hem-de eksport ugurly önümçilikleri döretmäge aýratyn üns berilýändigini belledi. Häzirki wagtda Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary bazaryň täze ugurlarynda üstünlikli işleýärler, pudaklaýyn maksatnamalary, dürli taslamalary durmuşa geçirmäge işjeň gatnaşýarlar, daşarky bazarlara bäsdeşlige ukyply önümleriň köp görnüşlerini çykarýarlar. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow türkmen işewürliginiň wekilleriniň taslamalaryny maliýeleşdirmek maksady bilen, netijeli çäreleri görmegi dowam etdirmegiň wajypdygyny aýtdy.

Milli Liderimiz wise-premýeriň hödürlän tekliplerini makullap, bellenen işleriň ýerine ýetirilmegine berk gözegçiligi üpjün etmek babatda degişli tabşyryklary berdi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

Düýn paýtagtymyzdaky Jemgyýetçilik guramalarynyň merkezinde Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşyklarynyň Milli merkeziniň hem-de Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň guramagynda «Maliýe we ykdysadyýet» ylmy-amaly žurnalynda yglan edilen «Ýylyň ykdysatçysy» atly ylmy makalalaryň bäsleşiginiň jemlerine bagyşlanan dabara geçirildi.

Halkara Bitaraplyk gününe, hemişelik Bitaraplygymyzyň 26 ýyllygyna bagyşlanan dabarada ykdysatçy alymlar, maliýe we ykdysadyýet toplumynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň wekilleri hormatly Prezidentimiziň ykdysady strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlary hakynda çykyş etdiler.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň 1-nji ýanwaryndan 31-nji oktýabry aralygynda geçirilen bäsleşige milli ykdysadyýetimiziň, maliýe-bank ulgamynyň dürli ugurlaryna, döwletimiziň ösüş maksatnamalarynyň durmuşa geçirilişine, sanly ykdysadyýetiň ösüşine, bu ugurda dünýä tejribesine bagyşlanan ylmy makalalaryň onlarçasy hödürlendi.

Bäsleşigiň jemleri boýunça Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Ykdysadyýeti töwekgelçiliklerden goramak agentliginiň Ykdysady töwekgelçilikleri seljeriş müdirliginiň başlygy Hangeldi Gurbangeldiýewe «Ýangyç-energetika toplumy: binýatlaýyn pudak, ösüşleriň gözbaşy» atly makalasy üçin baş baýrak gowşuryldy. Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň baş buhgalteri Allamyrat Keýmirow «Sanly ykdysadyýetde buhgalterçilik hasaba alyş syýasaty», «Býujet edaralarynda zähmet hakynyň buhgalterçilik hasaba alyş aýratynlyklary» atly makalalary bilen I orna, şol ministrligiň Ykdysadyýetiň pudaklarynyň ösüşi we maliýesi müdirliginiň baş hünärmeni, Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň magistranty Meýlis Döwletow «Maliýe durnuklylygy kärhananyň ykdysady howpsuzlygynyň binýadydyr» atly makalasy bilen II orna, Türkmenistanyň Merkezi bankynyň Işgärler syýasaty müdirliginiň daşary ýurt tejribesini özleşdirmek we hünärmenleri taýýarlamak bölüminiň baş hünärmeni Gülaýym Şükürowa «Işgärler syýasatynyň wajyp jähetleri» atly makalasy bilen III orna mynasyp boldy. «Milli ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagy: ýetilen sepgitler we öňdebaryjy dünýä tejribesi» atly makalasy bilen bäsleşige gatnaşan Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň öwreniji mugallymy Sähragül Ýamadowa höweslendiriji baýrak bilen sylaglandy. Ýeňijilere Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşyklarynyň Milli merkeziniň, Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Hormat hatlary hem-de sowgatlary dabaraly ýagdaýda gowşuryldy.

Dabara gatnaşyjylar Maýa Kulyýewa adyndaky Türkmen milli konserwatoriýasynyň mugallymlarynyň aýdym-sazly çykyşlaryna-da tomaşa etdiler.

Rahmanberdi GÖKLEŇOW.

«Türkmenistan».

«Eýeçiligiň döwletiň garamagyndan aýrylmagy we döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagy hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda

I. 2013-nji ýylyň 18-nji dekabryndaky «Eýeçiligiň döwletiň garamagyndan aýrylmagy we döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagy hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2013 ý., № 4, 88-nji madda; 2014 ý., № 4, 148-nji madda; 2015 ý., № 1, 32-nji madda, № 2, 69-njy madda; 2016 ý., № 1, 68-nji madda, № 4, 165-nji madda; 2018 ý., № 2, 43-nji madda, № 4, 97-nji madda; 2019 ý., № 2, 36-njy madda; 2020 ý., № 3, 46-njy madda, № 4, 85-nji madda) şu üýtgetmeleri we goşmaçalary girizmeli:

1) 6-njy maddada:

birinji bölegiň 8-nji bendinde «böleginde» diýen sözi «böleginiň birinji tesiminde» diýen sözlere çalşyrmaly;

ikinji bölege şu mazmunly tesimi goşmaly:

«Şu bölegiň birinji tesiminde göz öňünde tutulan Türkmenistanyň Ýaragly Güýçleriniň, milli howpsuzlyk edaralarynyň, serhet we içerki goşunlarynyň, döwletiň bilim berýän edaralarynyň, ylmy-barlag institutlarynyň, Ylymlar akademiýasynyň hem-de pudaklaýyn akademiýalaryň merkezleriniň esasy iş ugurlary bilen bagly bolmadyk döwlet emlägi eýeçiligiň döwletiň garamagyndan aýrylmagynyň we döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagynyň obýekti bolup biler.»;

2) 12-nji maddanyň 13-nji bendinde «şahadatnamany» diýen sözden soň, «we paýdarlar jemgyýetiniň esaslyk maýasyndaky döwlete degişli gymmatly kagyzlaryň paýyna eýeçilik hukugynyň geçendigini tassyklaýan resminamany» diýen sözleri goşmaly;

3) 16-njy madda şu mazmunly bölegi goşmaly:

«9. Ygtyýarly edara tarapyndan bellenilen tertipde hususylaşdyrmagyň obýektleriniň satylmagyny amala aşyrmak boýunça işleri guramak we zerur bolan resminamalaryň dolanyşygy Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda sanly elektron görnüşinde amala aşyrylyp bilner.»;

4) 18-nji maddanyň ikinji böleginiň ikinji tesimini şu görnüşde beýan etmeli:

«Eger-de hususylaşdyrylmaga degişli döwlet emlägi karz serişdeleriniň hasabyna emele getirilen (gurlan) bolsa, şeýle hem ygtyýarly edara tarapyndan kesgitlenilen ýüztutmanyň ýanyna goşulýan resminamalaryň sanawyndaky resminamalary resmileşdirmek boýunça bergiler bar bolsa, onda şeýle emlägiň hususylaşdyrylmagyndan alnan serişdeler karzyň (karz boýunça hasaplanan göterimleriň hasaba alynmagy bilen), resminamalary resmileşdirmek boýunça bergileriň üzülişmegine gönükdirilýär, olaryň artan bölegi bolsa, şu bölegiň birinji tesimine laýyklykda, Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň ýörite hasabyna geçirilýär.»;

5) 19-njy maddanyň ikinji böleginde «şeýle hem» diýen sözlerden soň «ygtyýarly edara tarapyndan kesgitlenilen ýüztutmanyň ýanyna goşulýan resminamalaryň sanawyndaky resminamalary resmileşdirmek boýunça bergiler,» diýen sözleri goşmaly.

II. Şu Kanun resmi taýdan çap edilen gününden herekete girizilýär.

Türkmenistanyň Prezidenti
Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW.

Aşgabat şäheri, 2021-nji ýylyň 13-nji noýabry.

Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler we goşmaça girizmek hakynda

I. Türkmenistanyň şu kanunçylyk namalaryna üýtgetmeleri we goşmaçany girizmeli:

1. 2004-nji ýylyň 25-nji oktýabrynda Türkmenistanyň Halk Maslahaty tarapyndan kabul edilen «Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunynda (2005-nji ýylyň 25-nji oktýabryndaky Türkmenistanyň Kanunynyň görnüşinde) (Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň resmi namalarynyň ýygyndysy, 2005 ý., HM-80; Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2005 ý., № 4, 37-nji madda; 2006 ý., № 3, 12-nji madda; 2007 ý., № 1, 20-nji we 24-nji maddalar, № 2, 48-nji madda, № 4, 68-nji we 74-nji maddalar; Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň resmi namalarynyň ýygyndysy, 2008 ý., HM-96; Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2008 ý., № 1, 7-nji madda, № 3, 41-nji madda; 2009 ý., № 2, 41-nji madda, № 3, 45-nji madda; 2010 ý., № 1, 19-njy madda, № 2, 34-nji madda, № 3, 64-nji madda; 2011 ý., № 1, 5-nji we 24-nji maddalar, № 2, 45-nji madda, № 3, 59-njy madda; 2012 ý., № 1, 48-nji madda, № 3, 68-nji madda; 2013 ý., № 1, 7-nji madda, № 2, 26-njy madda; 2014 ý., № 1, 24-nji we 49-njy maddalar, № 3, 112-nji madda, № 4, 149-njy madda; 2015 ý., № 2, 48-nji we 71-nji maddalar, № 3, 111-nji madda, № 4, 146-njy madda; 2016 ý., № 1, 52-nji madda, № 3, 118-nji madda, № 4, 144-nji we 165-nji maddalar; 2017 ý., № 2, 77-nji madda, № 3, 111-nji madda, № 4, 135-nji we 147-nji maddalar; 2018 ý., № 2, 42-nji madda, № 4, 95-nji we 107-nji maddalar; 2019 ý., № 2, 34-nji madda, № 4, 94-nji madda; 2020 ý., № 3, 45-nji madda, № 4, 84-nji madda; Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Maglumatlary, 2021 ý., № 2-3, 49-njy we 51-nji maddalar):

1) 84-nji maddanyň birinji böleginiň sekizinji tesimini şu görnüşde beýan etmeli:

«salgyt edarasynda hasaba durmazdan, telekeçilik işi bilen meşgullanýan taraplary we salgyt salmagyň ýönekeýleşdirilen ulgamy bellenilen işleriň görnüşleri üçin girdeji salgydynyň bellenen ululygynyň tölenendigine şaýatlyk edýän tassyknamanyň möhletiniň tamamlanandygyna garamazdan, telekeçilik işini dowam etdirýän taraplary, şeýle hem tassyknamada görkezilen işleriň görnüşlerinden başga, girdeji salgydynyň bellenen ululygy ýokary bolan işler bilen meşgullanýan taraplary ýüze çykarmak;»;

2) 95-nji maddanyň ikinji böleginiň soňky tesiminde «ýeňillikli» diýen sözi «ýönekeýleşdirilen» diýen söze çalşyrmaly;

3) 200-nji maddada:

adynda we birinji bölekde «ýeňillikli» diýen sözi «ýönekeýleşdirilen» diýen söze çalşyrmaly;

ikinji, üçünji we dördünji bölekleri şu görnüşde beýan etmeli:

«2. Salgyt salmagyň ýönekeýleşdirilen ulgamy girdeji salgydynyň bellenen ululygyny, şeýle-de telekeçilik işlerinden alnan umumy girdejiden tölenilýän girdeji salgydyny (umumy girdejiden tölenilýän girdeji salgydy), şu Bitewi kanunyň 188-nji we 189-njy maddalarynda bellenen aýyrmalaryň möçberini azaltmazdan, göz öňünde tutýar. Şunda 187-nji maddanyň bäşinji böleginde bellenen ýeňillikler ulanylmaýar.

3. Girdeji salgydynyň bellenen ululygy telekeçilik işleriniň her bir görnüşi boýunça Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan bellenilýär.

Telekeçilik işleriniň birnäçe görnüşleri amala aşyrylanda, girdeji salgydynyň bellenen ululygynyň iň ulusy tölenilýär.

Girdeji salgydynyň bellenen ululygy salgyt töleýjiniň telekeçilik işlerini amala aşyrmagy niýet edýän döwri başlanmanka tölenilýär. Bu döwür üç aýdan az bolmaly däldir.

Salgyt töleýjiniň amala aşyrýan işini wagtlaýynça duruzmagy – şu döwür üçin girdeji salgydynyň bellenen ululygyny tölemek boýunça borçnamalarynyň ýerine ýetirilmeginiň aradan aýrylmagyna, girdeji salgydynyň bellenen ululygy tölenilen döwürde bolsa, onuň möçberiniň üýtgemegine getirmeýär.

Girdeji salgydynyň bellenen ululygynyň hasaplanan möçberi şu ýagdaýlarda üýtgedilip bilner:

salgyt töleýji tarapyndan görkezilen döwürde işiň girdeji salgydynyň bellenen ululygynyň has ýokary derejesi bellenen görnüşi amala aşyrylanda;

salgyt töleýji tarapyndan hususy telekeçi hökmündäki iş bes edilende.

Girdeji salgydynyň bellenen ululygy salgyt töleýji aradan çykan halatynda onuň hukuk oruntutaryna gaýtarylyp berlip ýa-da salgytlar, şeýle hem maliýe jerimeleri we puşmana tölegleri boýunça bergileri üzmegiň hasabyna hasaplaşyga alnyp bilner. Görkezilenler artyk tölenilen umumy girdejiden tölenilýän girdeji salgydyna hem degişlidir.

Girdeji salgydynyň bellenen ululygyny gaýtadan hasaplamak degişlilikde, işiň täze görnüşini amala aşyrmak başlanmazdan ýa-da işiň bes edilmezinden öň, salgyt töleýjiniň salgyt edarasyna berilýän arzasynyň esasynda geçirilýär.

Salgyt töleýjiniň hasaba duran ýerindäki salgyt edarasy salgyt töleýjä Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan bellenen nusga boýunça girdeji salgydynyň bellenen ululygyny töländigine şaýatlyk edýän resminamany (tassyknama) berýär (uzaldýar). Tassyknama salgyt töleýjiniň telekeçilik işlerini amala aşyrmagy niýet edýän döwri başlanmanka berilýär (uzaldylýar).

Tassyknama salgyt töleýjiniň telekeçilik işini amala aşyrmagy maksat edinýän döwrüniň başlanmagyna çenli, on günden giç bolmadyk möhletde salgyt babatda hasapda goýlan ýerindäki salgyt edarasyna onuň berýän arzasy esasynda berilýär (uzaldylýar).

Bu möhleti bozmak bilen tassyknamanyň güýjüni uzaltmak (täzesini bermek) üçin salgyt töleýji salgyt edarasyna ýüz tutan halatynda, bar bolan (ýa-da öň berlen) tassyknamada görkezilen döwrüň tamamlanýan möhletinden soňky seneden başlap, tassyknamanyň güýji uzaldylmalydyr (täzesi berilmelidir). Şunda girdeji salgydynyň bellenen ululygynyň wagtynda tölenilmezligi şu Bitewi kanunyň 70-nji maddasyna laýyklykda puşmana töleginiň ulanylmagyna getirýär.

4. Umumy girdejiden tölenilýän girdeji salgydy şu maddanyň birinji böleginde görkezilen telekeçilik işleriniň görnüşleri boýunça harytlary (işleri, hyzmatlary) ýerlemekden alynýan girdejini, şeýle-de şu maddanyň bäşinji we altynjy böleklerinde bellenen ýerlemekden daşarky amallardan alnan aýry-aýry girdejileri we çykdajylary (ýitgileri) öz içine alýan umumy girdejiniň jeminden hasaplanýar.

Harytlary (işleri, hyzmatlary) ýerlemekden alnan girdejini kesgitlemek maksady üçin, şu Bitewi kanunyň 186-njy maddasynyň we 187-nji maddanyň ikinji we üçünji bölekleriniň düzgünleri ulanylýar.

Umumy girdejiden tölenilýän girdeji salgydyny hasaplamak üçin şu bölege we şu maddanyň bäşinji we altynjy böleklerine laýyklykda kesgitlenýän umumy girdeji salgyt özeni bolup durýar.»;

bäşinji bölegiň dokuzynjy tesiminde «haryt-material» diýen sözleri «haryt-maddy» diýen sözlere çalşyrmaly;

ýedinji bölegi şu görnüşde beýan etmeli:

«7. Umumy girdejiden tölenilýän girdeji salgydynyň möçberi umumy girdejiniň 2 göterimi möçberinde bellenilýär.»;

dokuzynjy bölegi şu görnüşde beýan etmeli:

«9. Hasabat (salgyt) döwri üçin umumy girdejiden tölenilýän girdeji salgydy şu maddanyň dördünji bölegine laýyklykda hasaplanýan salgyt özenini şu maddanyň ýedinji böleginde kesgitlenen salgyt möçberine köpeltmek arkaly kesgitlenýär.»;

onunjy bölekde:

birinji we ikinji tesimlerde «1-nji bölüminde» we «goşmaça patent tölegi» diýen sözleri degişlilikde «birinji böleginde» we «umumy girdejiden tölenilýän girdeji salgydy» diýen sözlere çalşyrmaly;

üçünji tesimde «(goşmaça patent tölegi)» diýen sözleri aýyrmaly.

2. 1999-njy ýylyň 23-nji noýabryndaky «Paýdarlar jemgyýetleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 1999 ý., № 4, 55-nji madda; 2009 ý., № 2, 33-nji madda; 2012 ý., № 1, 48-nji madda; 2015 ý., № 1, 30-njy madda, № 2, 66-njy madda) 12-nji maddasynyň birinji böleginiň ikinji tesiminde «kanunçylykdan bellenen iň az iş hakynyň azyndan» diýen sözleri «Türkmenistanyň kanunçylygy bilen salgytlary we ýygymlary hasaplamak üçin bellenilen binýatlyk mukdarynyň» diýen sözlere çalşyrmaly.

3. 2000-nji ýylyň 15-nji iýunyndaky «Kärhanalar hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2000 ý., № 2, 13-nji madda; 2009 ý., № 2, 33-nji madda; 2012 ý., № 1, 48-nji madda, № 2, 51-nji madda; 2013 ý., № 4, 82-nji madda; 2015 ý., № 1, 31-nji madda; 2016 ý., № 1, 71-nji madda; 2017 ý., № 4, 147-nji madda; 2018 ý., № 2, 43-nji madda; 2019 ý., № 2, 35-nji madda; 2020 ý., № 1, 13-nji madda; 2021 ý., № 1, 16-njy madda):

1) 11-nji maddanyň ikinji böleginde «hukuk kämillikli fiziki we edara görnüşindäki taraplar» we «taraplary» diýen sözleri degişlilikde «ýuridik şahslar we kämillik ukyby bolan fiziki şahslar» we «şahslary» diýen sözlere çalşyrmaly;

2) 12-nji maddada:

üçünji bölegiň üçünji we dördünji tesimlerini birleşdirmeli we şu görnüşde beýan etmeli:

«esaslandyryjylaryň sanawy, eger esaslandyryjy ýuridik şahs bolsa, onda onuň adyny, hukuk salgysyny görkezmek bilen, eger esaslandyryjy fiziki şahs bolsa, onda onuň familiýasyny, adyny, atasynyň adyny, ýaşaýan ýerini we şahsyýetini tassyklaýan resminamanyň maglumatlaryny görkezmek bilen;»;

bäşinji bölegiň ikinji tesiminde «edara görnüşindäki taraplar degişli edara görnüşindäki tarapyň» diýen sözleri «ýuridik şahslar degişli ýuridik şahsyň» diýen sözlere çalşyrmaly;

3) 13-nji maddada:

birinji bölekde «edara görnüşindäki tarap» diýen sözleri «ýuridik şahs» diýen sözlere çalşyrmaly;

ikinji bölegiň üçünji we dördünji tesimlerini birleşdirmeli we şu görnüşde beýan etmeli:

«esaslandyryjylaryň (gatnaşyjylaryň) sanawy, eger esaslandyryjy ýuridik şahs bolsa, onda onuň adyny, hukuk salgysyny görkezmek bilen, eger esaslandyryjy fiziki şahs bolsa, onda onuň familiýasyny, adyny, atasynyň adyny, ýaşaýan ýerini we şahsyýetini tassyklaýan resminamanyň maglumatlaryny görkezmek bilen;»;

4) 15-nji maddada:

birinji bölegi şu görnüşde beýan etmeli:

«1. Kärhanalaryň döwlet belligi Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi hem-de onuň welaýat we Aşgabat şäher Baş maliýe we ykdysadyýet müdirlikleri tarapyndan amala aşyrylýar.»;

dördünji bölekde «edara görnüşindäki taraplaryň» diýen sözleri «Ýuridik şahslaryň» diýen sözlere çalşyrmaly;

bäşinji bölekde «edara görnüşindäki taraplaryň Ýeke-täk döwlet sanawyndan göçürmäni on gün möhletde» diýen sözleri «Ýuridik şahslaryň ýeke-täk döwlet sanawyndan maglumatlary üç iş güni möhletde» diýen sözlere çalşyrmaly;

5) 17-nji maddanyň ikinji böleginde:

dördünji we bäşinji tesimleri birleşdirmeli we şu görnüşde beýan etmeli:

«esaslandyryjylaryň sanawy, eger esaslandyryjy ýuridik şahs bolsa, onda onuň adyny, hukuk salgysyny görkezmek bilen, eger esaslandyryjy fiziki şahs bolsa, onda onuň familiýasyny, adyny, atasynyň adyny, ýaşaýan ýerini we şahsyýetini tassyklaýan resminamanyň maglumatlaryny görkezmek bilen.»;

altynjy, ýedinji we sekizinji tesimleri aýyrmaly;

6) 21-nji maddanyň ikinji bölegini şu görnüşde beýan etmeli:

«2. Kärhananyň adynyň, onuň eýesiniň ýa-da hukuk salgysynyň, esaslandyryjylaryň düzüminiň, onuň guramaçylyk-hukuk görnüşiniň üýtgedilmegini göz öňünde tutýan esaslandyryş resminamalaryndaky üýtgetmeler diňe kärhananyň gaýtadan bellige alynmagy geçirilen pursadyndan güýje girýär.

Kärhananyň gaýtadan bellige alynmagy kärhanany döwlet belligine almak üçin göz öňünde tutulan tertipde we möhletlerde Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi hem-de onuň welaýat we Aşgabat şäher Baş maliýe we ykdysadyýet müdirlikleri tarapyndan amala aşyrylýar.»;

7) 23-nji maddada:

birinji bölekde «edara görnüşindäki taraplaryň» diýen sözleri «Ýuridik şahslaryň» diýen sözlere çalşyrmaly;

ikinji bölekde:

birinji tesimde we «a» bentde «Şahamçasy» we «şahamçasy» diýen sözleri degişlilikde «Şahamçany» we «şahamçany» diýen sözlere çalşyrmaly;

«b», «ç» we «e» bentleri güýjüni ýitiren diýip ykrar etmeli;

üçünji bölegi aýyrmaly;

8) 24-nji maddanyň birinji böleginiň ýedinji tesiminde «şereketi» diýen sözi «jemgyýeti» diýen söze çalşyrmaly;

9) 29-njy maddada;

adynda we mazmunynda «şereketi», «şereketiniň», «şereketine», «şereketini», «şereketiň» we «şereketleri» diýen sözleri degişlilikde «jemgyýeti», «jemgyýetiniň», «jemgyýetine», «jemgyýetini», «jemgyýetiň» we «jemgyýetleri» diýen sözlere çalşyrmaly;

birinji bölegi şu görnüşde beýan etmeli:

«1. Bilelikdäki işi amala aşyrmak üçin iki we şondan köp fiziki we (ýa-da) ýuridik şahslaryň birleşigi hojalyk jemgyýeti hasaplanylýar.»;

üçünji bölekde «edara görnüşindäki taraplaryň» diýen sözleri «ýuridik şahslaryň» diýen sözlere çalşyrmaly;

10) Kanunyň ýazgysynda edara görnüşindäki taraplaryň ýeke-täk döwlet sanawyna, edara görnüşindäki tarapa, edara görnüşindäki taraplara, fiziki tarapa we fiziki taraplara salgylanmalary degişlilikde Ýuridik şahslaryň ýeke-täk döwlet sanawyna, ýuridik şahsa, ýuridik şahslara, fiziki şahsa we fiziki şahslara salgylanmalara çalşyrmaly.

4. 2011-nji ýylyň 1-nji oktýabryndaky «Daşary ykdysady gatnaşyklarynda puly kadalaşdyrmak we pula gözegçilik etmek hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2011 ý., № 4, 74-nji madda; 2013 ý., № 3, 59-njy madda; 2014 ý., № 1, 49-njy madda; 2015 ý., № 1, 45-nji madda; 2017 ý., № 4, 147-nji madda; 2018 ý., № 2, 43-nji madda; 2020 ý., № 1, 15-nji madda, № 4, 83-nji madda) 8-nji maddasynyň üçünji böleginiň 3-nji bendinde «degişli patentiň» diýen sözleri «salgyt salmagyň ýönekeýleşdirilen ulgamy bellenilen işleriň görnüşleri üçin girdeji salgydynyň bellenen ululygynyň tölenendigine şaýatlyk edýän tassyknamasynyň» diýen sözlere çalşyrmaly.

5. 2015-nji ýylyň 28-nji fewralyndaky «Demir ýol ulagy hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2015 ý., № 1, 20-nji madda; 2018 ý., № 2, 43-nji madda; 2019 ý., № 2, 36-njy madda):

8-nji maddada:

2-nji bende şu mazmunly kiçi bentleri goşmaly:

«g) Demir ýollaryň sowma zolaklarynyň bellenilmeginiň we peýdalanylmagynyň tertibini;

h) Demir ýollaryň we demir ýol ulagynyň beýleki obýektleriniň gorag zolaklarynyň bellenilmeginiň tertibini;»;

4-nji bendi güýjüni ýitiren diýip ykrar etmeli;

13-nji maddanyň üçünji böleginiň ikinji tesimini şu görnüşde beýan etmeli:

«Demir ýollaryň sowma zolaklarynyň bellenilmeginiň we peýdalanylmagynyň tertibi Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan tassyklanylýar.».

6. 2018-nji ýylyň 1-nji dekabryndаky «Alkogolyň zyýanly täsiriniň öňüni almak hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2018 ý., № 4, 105-nji madda; 2019 ý., № 1, 14-nji madda, № 4, 70-nji madda):

14-nji maddanyň bäşinji böleginiň ikinji tesimini şu görnüşde beýan etmeli:

«Pes alkogolly içgileriň belgilenmesinde içginiň bir günde ulanylmagy maslahat berilýän möçberi barada ýazgy bolmalydyr.»;

18-nji maddanyň 6-njy bendini şu görnüşde beýan etmeli:

«6) bedenterbiýe-sagaldyş we sport obýektlerinden, saglygy goraýyş edaralaryndan we medeniýet edaralaryndan, menzillerden, ýolagçy platformalaryndan, howa menzillerinden, deňiz we derýa portlaryndan, ulag ýangyç guýuş beketlerinden, harby maksatly obýektlerden ýigrimi bäş metre çenli aralykda ýerleşýän söwda obýektlerine (paçsyz söwda dükanlary muňa degişli däldir). Şu bentde we şu maddanyň 1-nji bendinde bellenen aralygy kesgitlemek Türkmenistanyň kadalaşdyryjy hukuk namalaryna laýyklykda amala aşyrylýar;»;

21-nji maddanyň üçünji böleginde «aýratyn ammar jaýlarynyň bolmagy hakyndaky» diýen sözleri aýyrmaly;

24-nji maddanyň altynjy böleginiň 5-nji bendini şu görnüşde beýan etmeli:

«5) şu Kanunyň 14-nji maddasynyň dokuzynjy böleginde görkezilen gaplara gaplanylan;».

II. Şu Kanun resmi taýdan çap edilen gününden herekete girizilýär.

Türkmenistanyň Prezidenti
Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW.

Aşgabat şäheri, 2021-nji ýylyň 13-nji noýabry.

«Işiň aýry-aýry görnüşlerini ygtyýarlylandyrmak hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda

I. 2008-nji ýylyň 25-nji iýunyndaky «Işiň aýry-aýry görnüşlerini ygtyýarlylandyrmak hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna (2019-njy ýylyň 30-njy noýabryndaky Türkmenistanyň Kanunynyň rejelenen görnüşinde) (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2019 ý., № 4, 87-nji madda; Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Maglumatlary, 2021 ý., № 2-3, 49-njy madda) şu üýtgetmeleri we goşmaçalary girizmeli:

1-nji maddanyň 4-nji bendinde «ygtyýarnamanyň talaplary» diýen sözleri «ygtyýarnama talaplary» diýen sözlere çalşyrmaly;

8-nji maddanyň birinji böleginde:

4-nji, 6-njy we 7-nji bentlerde «ygtyýarnamanyň talaplarynyň», «ygtyýarnamalylar», «ygtyýarlylandyrylmaga» we «tertibini» diýen sözleri degişlilikde «ygtyýarnama talaplarynyň», «Ygtyýarnamalylar», «Ygtyýarlylandyrylmaga» we «tertibi boýunça gözükdirijini» diýen sözlere çalşyrmaly;

6-njy bentden soň şu mazmunly bendi goşmaly:

«6¹) Ygtyýarnamanyň dalaşgäri tarapyndan berlen arzada we resminamalarda özi hakda bar bolan maglumatlaryň dolulygyna we dogrulygyna, ygtyýarnama talaplarynyň we şertleriniň ýerine ýetirilmeginiň mümkinçiligine barlaglary geçirmegiň tertibi boýunça gözükdirijini tassyklaýar;»;

18-nji maddada:

birinji bölekde «ygtyýarnamanyň talaplarynyň» we «ygtyýarnamanyň talaplaryny» diýen sözleri degişlilikde «ygtyýarnama talaplarynyň» we «ygtyýarnama talaplaryny» diýen sözlere çalşyrmaly;

şu mazmunly bölegi goşmaly:

«6. Ygtyýarlylandyryjy edara şu maddada göz öňünde tutulan barlaglary amala aşyrmak üçin şu Kanunyň 8-nji maddasynyň birinji böleginiň 6-njy, 6¹-njy we 7-nji bentlerinde göz öňünde tutulan gözükdirijileri goldanyp, şu aşakdakylary işläp taýýarlaýar hem tassyklaýar:

1) Ygtyýarnamalylar tarapyndan ygtyýarnama talaplarynyň we şertleriniň ýerine ýetirilişine barlaglary geçirmegiň tertibini;

2) Ygtyýarnamanyň dalaşgäri tarapyndan berlen arzada we resminamalarda özi hakda bar bolan maglumatlaryň dolulygyna we dogrulygyna, ygtyýarnama talaplarynyň we şertleriniň ýerine ýetirilmeginiň mümkinçiligine barlaglary geçirmegiň tertibini;

3) Ygtyýarlylandyrylmaga degişli işiň ygtyýarnamasyz amala aşyrylmagy boýunça barlaglary geçirmegiň tertibini.».

II. Şu Kanun resmi taýdan çap edilen gününden herekete girizilýär.

Türkmenistanyň Prezidenti
Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW.

Aşgabat şäheri, 2021-nji ýylyň 13-nji noýabry.

Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda

Şu Kanun döwlet emlägini ynançly dolandyrmagyň maksatlaryny, usullaryny we tertibini belleýär hem-de döwlet emläginiň ynançly dolandyrylmagy amala aşyrylanda eýeçiligiň eýesiniň we ynançly dolandyryjynyň arasyndaky ýüze çykýan hukuk gatnaşyklaryny düzgünleşdirýär.

I BAP. UMUMY DÜZGÜNLER

1-nji madda. Esasy düşünjeler

Şu Kanunda ulanylýan esasy düşünjeler:

1) ynançly dolandyrmak — bu dolandyrmagyň usuly bolup, oňa laýyklykda eýeçiligiň eýesi ynançly dolandyryjy bilen döwlet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda şertnama baglaşýar;

2) eýeçiligiň eýesi — döwletiň adyndan ynançly dolandyrmak şertnamasynyň bir tarapy bolup çykyş edýän, ýerine ýetiriji häkimiýetiň merkezi edarasy, şeýle hem oňa Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan ygtyýarlylandyrylan beýleki edaralar (guramalar);

3) ynançly dolandyryjy — döwlet emlägini ynançly dolandyrmagy amala aşyrýan we ynançly dolandyrmak hakynda şertnama laýyklykda, bu emläk babatynda eýeçiligiň eýesiniň ýa-da onuň görkezen şahsynyň (bähbit görüjiniň) bähbitleri üçin islendik hukuk we hakyky hereketleri amala aşyrýan ýuridik şahs (esaslyk maýasynyň 50 göterimden ýokary paýy döwlete degişli bolan ýuridik şahsdan başga);

4) ynançly dolandyrmak hakynda şertnama (mundan beýläk — şertnama) — bu taraplaryň ylalaşygy bolup, oňa laýyklykda eýeçiligiň eýesi döwletiň emlägini ynançly dolandyryja belli bir möhlete ynançly dolandyrmak üçin berýär, ynançly dolandyryjy bolsa eýeçiligiň eýesiniň ýa-da onuň görkezen şahsynyň (bähbit görüjiniň) bähbitleri üçin döwlet emlägini dolandyrmaga borçlanýar;

5) döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek — şertnamada bellenilen şertlerde bäsleşik ýa-da göni (salgyly) bermek usulynda döwlet emläginiň ynançly dolandyryja berilmegi;

6) bäsleşik — döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek üçin ynançly dolandyryjyny şu Kanunda göz öňünde tutulan şertlerde bäsleşik esasynda saýlap almagyň usuly;

7) göni (salgyly) bermek — şertnamada bellenilen şertlerde, bäsleşik geçirmezden, döwlet emlägini anyk şahsa ynançly dolandyrmaga bermegiň usuly.

2-nji madda. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda Türkmenistanyň kanunçylygy

Türkmenistanyň döwlet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda kanunçylygy Türkmenistanyň Konstitusiýasyna esaslanýar hem-de Türkmenistanyň Raýat kodeksinden, şu Kanundan we Türkmenistanyň beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalaryndan ybaratdyr.

3-nji madda. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmagyň maksatlary

Döwlet emlägini ynançly dolandyrmagyň maksatlary şular bolup durýar:

1) döwlet emlägini peýdalanmagyň netijeliligini we onuň girdejililigini ýokarlandyrmak;

2) ýurduň ykdysadyýetine daşarky we içerki maýa goýumlary çekmek;

3) ynançly dolandyrmaga berilýän döwlet emläginiň ykdysady we maliýe ýagdaýyny sagdynlaşdyrmak we bu emlägi dolandyrmagy kämilleşdirmek;

4) işiň esasy ugurlarynyň, önümçiligiň we iş orunlarynyň saklanyp galynmagyny ýa-da täze iş orunlarynyň döredilmegini üpjün etmek;

5) durmuş-ykdysady maksatnamalaryň, taslamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmegine ýardam bermek.

4-nji madda. Şu Kanunyň hereket edýän çygry

1. Şu Kanunyň hereketi aşakdaky döwlet emlägine degişlidir:

1) hojalyk we paýdarlar jemgyýetleriniň maýalaryndaky paýlar we paýnamalar;

2) emläk toplumy hökmünde — döwlet kärhanalary, olaryň emläkleri (strategik ähmiýetli emläk toplumlary we emläkler muňa degişli däldir);

2. Bank, ätiýaçlandyryş we maýa goýum işi çygrynda ynançly dolandyrmagyň aýratynlyklary degişli kanunlar arkaly bellenilip bilner.

3. Şu Kanunyň hereketi «Uglewodorod serişdeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda amala aşyrylýan nebit işlerine we döwletiň hukuk tertibiniň, goranmak ukybynyň we howpsuzlygynyň üpjün edilmegi bilen baglanyşykly ýöriteleşdirilen işe degişli däldir.

II BAP. DÖWLET EMLÄGINI YNANÇLY DOLANDYRMAK BABATYNDA DÖWLET TARAPYNDAN DÜZGÜNLEŞDIRMEK WE GÖZEGÇILIK

5-nji madda. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak babatynda döwlet tarapyndan düzgünleşdirmegi we gözegçiligi amala aşyrýan edaralar

Türkmenistanyň Ministrler Kabineti, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi (mundan beýläk — ygtyýarly edara), şeýle hem öz ygtyýarlyklarynyň çäginde ministrlikler, pudaklaýyn dolandyryş edaralary we ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralary döwlet emlägini ynançly dolandyrmak babatynda döwlet tarapyndan düzgünleşdirmegi we gözegçiligi amala aşyrýan edaralar bolup durýarlar.

6-njy madda. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak babatynda Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ygtyýarlylygy

Türkmenistanyň Ministrler Kabineti döwlet emlägini ynançly dolandyrmak babatynda:

1) ýeke-täk döwlet syýasatyny kesgitleýär;

2) kadalaşdyryjy hukuk namalaryny kabul edýär;

3) ygtyýarly edaranyň hödürlemegi boýunça ynançly dolandyrmaga degişli döwlet emläginiň sanawyny ylalaşýar;

4) döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga göni (salgyly) bermek barada çözgüt kabul edýär;

5) Döwlet emlägini bäsleşik esasynda ynançly dolandyrmaga bermegiň tertibini tassyklaýar;

6) Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, onuň ygtyýarlylygynyň çäklerinde gaýry ygtyýarlyklary amala aşyrýar.

7-nji madda. Ygtyýarly edaranyň ygtyýarlylygy

Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak babatynda ygtyýarly edara:

1) ýeke-täk döwlet syýasatyny durmuşa geçirýär;

2) Türkmenistanyň kadalaşdyryjy hukuk namalaryny işläp taýýarlaýar we tassyklaýar;

3) Türkmenistanyň Ministrler Kabineti bilen ylalaşyp, Ynançly dolandyrmaga degişli döwlet emläginiň sanawyny tassyklaýar;

4) öz başlangyjy bilen döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermegiň maksadalaýykdygyny esaslandyrýar we ony Ynançly dolandyrmaga degişli döwlet emläginiň sanawyna goşmak hakynda Türkmenistanyň Ministrler Kabinetine teklip berýär;

5) Döwlet emlägini bäsleşik esasynda ynançly dolandyrmaga bermegiň tertibini işläp taýýarlaýar we ony Türkmenistanyň Ministrler Kabinetine berýär;

6) döwlet emlägini ynançly dolandyrmak meseleleri boýunça ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralarynyň işini utgaşdyrýar;

7) ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralarynyň döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek baradaky tekliplerine we esaslandyrmalaryna garaýar;

8) döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga göni (salgyly) bermek boýunça Türkmenistanyň Ministrler Kabinetine teklip berýär;

9) köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde we ygtyýarly edaranyň resmi web saýtynda döwlet emlägini ynançly dolandyrmak boýunça geçirilýän bäsleşikler we olar bilen bagly maglumatlar barada habar berýär;

10) şu Kanun we şertnama boýunça eýeçiligiň eýesiniň we ynançly dolandyryjynyň borçnamalarynyň ýerine ýetirilişine gözegçiligi amala aşyrýar;

11) ministrliklerden, pudaklaýyn dolandyryş edaralaryndan we ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralaryndan olaryň döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek boýunça işleri barada şu maglumatlary özünde jemleýän hasabatlary alýar:

a) ynançly dolandyrmaga berlen döwlet emläginiň düzümi we gymmaty;

b) şertnamanyň çäklerinde ynançly dolandyryjynyň işi bilen baglanyşykly maglumatlar;

ç) döwlet emlägini ynançly dolandyrmagyň obýekti kärhana bolup durýan ýagdaýynda — şol kärhananyň maliýe-hojalyk işleri boýunça maglumatlary;

12) döwlet emlägini ynançly dolandyrmagy kämilleşdirmek babatynda teklipleri taýýarlaýar we Türkmenistanyň Ministrler Kabinetine berýär;

13) ministrliklere, pudaklaýyn dolandyryş edaralaryna we ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralaryna döwlet emlägini ynançly dolandyrmak boýunça usulyýet kömegini berýär;

14) döwlet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda şertnamalaryň mysaly görnüşlerini işläp taýýarlaýar we tassyklaýar;

15) Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, onuň ygtyýarlylygynyň çäklerinde gaýry ygtyýarlyklary amala aşyrýar.

8-nji madda. Ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralarynyň ygtyýarlylygy

Ministrlikler, pudaklaýyn dolandyryş edaralary we ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralary döwlet emlägini ynançly dolandyrmak babatynda:

1) ýeke-täk döwlet syýasatyny durmuşa geçirýärler;

2) Türkmenistanyň kadalaşdyryjy hukuk namalaryny kämilleşdirmek boýunça ygtyýarly edara teklipleri berýärler;

3) öz garamagyndaky döwlet emläginiň ynançly dolandyrylmagynyň maksadalaýyklygyny esaslandyrýarlar we ony Ynançly dolandyrmaga degişli döwlet emläginiň sanawyna goşmak hakynda ygtyýarly edara ýüz tutýarlar;

4) Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, olaryň ygtyýarlylygynyň çäklerinde gaýry ygtyýarlyklary amala aşyrýarlar.

9-njy madda. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmagy maliýe taýdan goldamagyň görnüşleri

Döwlet emläginiň ynançly dolandyrmaga berilmegi amala aşyrylanda döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryny üstünlikli durmuşa geçirmek, olar boýunça oňyn netijeleri gazanmak maksady bilen, Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň çözgüdi boýunça Türkmenistanyň kanunçylygy bilen bellenilen tertipde maliýe goldawynyň şu görnüşleri berlip bilner:

1) döwlet emlägini ynançly dolandyrmak boýunça täjirçilik meýilnamasynyň ýerine ýetirilmegi üçin zerur bolan nesýeler, grantlar, karz görnüşindäki serişdeler;

2) ynançly dolandyrmaga berilýän döwlet emläginiň algy-bergileriniň we alnan karz serişdeleri boýunça bergileriniň möhletlerini gaýra süýşürmek ýa-da olary hasapdan öçürmek boýunça ýeňillikler;

3) bank we maliýe kepillikleri;

4) maliýeleşdirmegiň, kepillikleriň, ýeňillikleriň we (ýa-da) öwezini dolmalaryň başga görnüşleri.

III BAP. DÖWLET EMLÄGI YNANÇLY DOLANDYRMAGA BERLENDE ESASY TALAPLAR

10-njy madda. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermegiň tertibi

1. Döwlet emläginiň ynançly dolandyrmaga berilmegi eýeçiligiň eýesi tarapyndan amala aşyrylýar.

2. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek bäsleşik esasynda ýa-da göni (salgyly) bermek ýoly bilen amala aşyrylýar.

3. Döwlet emlägi kärhananyň tehnologik tapgyryny bozýan önümçilik we önümçilik däl bölümleri we düzüm birlikleri görnüşinde ynançly dolandyrmaga berilmeýär.

4. Ynançly dolandyrmaga berilýän döwlet emlägi beýleki emläkden aýrybaşgalanýar we ynançly dolandyryjynyň aýratyn hasabynda görkezilýär. Ol boýunça özbaşdak hasap ýöredilýär we hasaplaşyklar üçin aýratyn bank hasaby açylýar.

5. Hojalyk we paýdarlar jemgyýetlerindäki paýlar we paýnamalar görnüşindäki döwlet emlägi diňe gymmatly kagyzlar bazarynyň döwlet tarapyndan düzgünleşdirilmegini amala aşyrýan ygtyýarly edarasy tarapyndan berlen degişli ygtyýarnamasy bolan ýuridik şahslara ynançly dolandyrmaga berilýär.

6. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek, oňa bolan eýeçilik hukugynyň ynançly dolandyryja geçmegine getirmeýär.

7. Ynançly dolandyrmaga berilýän döwlet emläginiň bahasy emläge baha kesmek babatynda Türkmenistanyň kadalaşdyryjy hukuk namalaryna laýyklykda kesgitlenýär.

11-nji madda. Döwlet emläginiň ynançly dolandyrmaga göni (salgyly) berilmegi

1. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga göni (salgyly) bermek Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň çözgüdi boýunça amala aşyrylýar.

2. Göni (salgyly) bermek şu ýagdaýlarda amala aşyrylýar:

1) eger döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek zerurlygy kanunda bellenen tertipde güýje giren Türkmenistanyň halkara şertnamalarynda göz öňünde tutulan bolsa;

2) Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň çözgüdi esasynda zerur hasaplanan beýleki halatlarda.

12-nji madda. Döwlet emläginiň bäsleşik esasynda ynançly dolandyrmaga berilmegi

1. Döwlet emlägini bäsleşik esasynda ynançly dolandyrmaga bermegiň tertibi ygtyýarly edara tarapyndan işlenilip taýýarlanylýar we Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan tassyklanylýar.

2. Döwlet emlägini bäsleşik esasynda ynançly dolandyrmaga bermegiň esasy şertleri şulardan ybaratdyr:

1) döwlet emlägini ynançly dolandyrmak boýunça täjirçilik meýilnamasy, onda anyk maksatlar we garaşylýan netijeler görkezilmelidir;

2) döwlet emlägini ynançly dolandyrmak boýunça hödürlenen täjirçilik meýilnamasyny ýerine ýetirmegiň hökmanylygy;

3) ynançly dolandyrmaga berilýän döwlet emläginiň ykdysady ýagdaýyny sagdynlaşdyrmak we bu emlägi netijeli dolandyrmak boýunça ynançly dolandyryjy tarapyndan berlen teklipleriň üpjünçiliginiň maliýe kepilligi üçin gatanç.

3. Emläk toplumy hökmünde — döwlet kärhanasy ynançly dolandyrmaga berlende şertnamanyň şertlerinde döwlet kärhanasynyň iş ugruny saklap galmak we döwlet emlägi ynançly dolandyrylýan wagtynda ynançly dolandyryjy tarapyndan eýeçiligiň eýesine ýetirilip bilinjek ýitgileriň öwezini dolmagyň üpjünçiligi hökmünde ynançly dolandyryjy tarapyndan girew berilmegi göz öňünde tutulyp bilner.

13-nji madda. Bäsleşik topary we bäsleşigi geçirmegiň tertibi

1. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek boýunça bäsleşik geçirmek üçin eýeçiligiň eýesi tarapyndan bäsleşik topary döredilýär.

2. Bäsleşik toparynyň düzümine hökmany tertipde ygtyýarly edaranyň wekilleri girýärler. Zerur bolan halatynda bäsleşik toparynyň düzümine ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralarynyň wekilleri goşulyp bilner.

3. Bäsleşik topary:

1) bäsleşik geçirmegiň şertlerini kesgitleýär;

2) ynançly dolandyryja bildirilýän esasy talaplary belleýär;

3) bäsleşigi guraýar we geçirýär;

4) bäsleşigiň ýeňijisini yglan edýär.

4. Şu ýagdaýlarda bäsleşik bolup geçmedik diýlip ykrar edilýär:

1) bäsleşige gatnaşmak üçin ýüztutma berilmedik ýa-da diňe bir ýüztutma berlen halatynda;

2) gelip gowşan ýüztutmalar bäsleşigiň şertlerine laýyk gelmedik halatynda.

5. Bäsleşigiň jemleri bäsleşige gatnaşyjylara bäsleşik toparynyň mejlisiniň geçirilen güni yglan edilýär.

6. Bäsleşigiň jemleri bäsleşik toparynyň agzalary tarapyndan gol çekilen degişli teswirnama bilen resmileşdirilýär.

14-nji madda. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek üçin ynançly dolandyryja bildirilýän esasy talaplar

1. Döwlet emläginiň ynançly dolandyrmaga berilmegi üçin ynançly dolandyryjy:

1) Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenen tertipde ýuridik şahs hökmünde bellige alnan bolmalydyr;

2) azyndan üç ýyl iş tejribesi bolmalydyr;

3) soňky iki ýylyň dowamynda peýda gazanyp işleýän bolmalydyr;

4) Döwlet býujetine we karz edaralaryna karz boýunça möhleti geçen bergileri bolmaly däldir.

2. Döwlet emlägi:

1) emläk toplumy görnüşinde berlende döwlet emlägi ynançly dolandyrylýan wagtynda ynançly dolandyryjy tarapyndan ýetirilip bilinjek ýitgileriň öwezini dolmak üçin ynançly dolandyryjynyň berilýän döwlet emläginiň bazar bahasynyň elli göteriminden az bolmadyk möçberdäki aktiwleri bolmalydyr;

2) hojalyk we paýdarlar jemgyýetleriniň paýlary we paýnamalary görnüşinde berlende ynançly dolandyryjynyň maýa goýum aktiwlerini üstünlikli dolandyrmak tejribesi (azyndan üç mysal) ýa-da maýa goýum aktiwlerini dolandyryjy kärhana hökmünde tejribesi bolmalydyr we şular ýaly mysallar boýunça maglumatlary köpçülik üçin açmaga taýýar bolmalydyr.

3. Şu maddanyň birinji we ikinji böleklerinde (birinji bölegiň 3-nji we 4-nji bentleri muňa degişli däldir) göz öňünde tutulan, ynançly dolandyryja bildirilýän talaplar şu Kanunyň 11-nji maddasynyň ikinji böleginde görkezilen döwlet emläginiň ynançly dolandyrmaga göni (salgyly) berilýän ýagdaýlaryna degişli däldir.

15-nji madda. Kepillik gatanjy

1. Kepillik gatanjynyň (üpjünçiligiň) möçberi ynançly dolandyrmaga berilýän döwlet emläginiň bazar bahasynyň on göterimi möçberinde bellenilýär.

2. Kepillik gatanjy aşakdaky ýagdaýlarda bäsleşigiň jemleri yglan edilenden soň, on iş gününiň dowamynda gaýtarylmaga degişlidir, eger:

1) bäsleşige gatnaşyjy bäsleşigiň ýeňijisi diýlip yglan edilmedik bolsa;

2) bäsleşik bolup geçmedik diýlip ykrar edilen bolsa;

3) bäsleşige gatnaşyjy tarapyndan bäsleşige gatnaşmak üçin berlen ýüztutma bäsleşik geçirilýän senesinden öň yzyna alnan bolsa.

3. Kepillik gatanjy şertnamanyň predmeti boýunça borçnamalar ýerine ýetirilen şertinde ynançly dolandyryja gaýtarylýar.

4. Ynançly dolandyryjy tarapyndan şertnamanyň predmeti boýunça borçnamalaryň ýerine ýetirilmedik ýa-da talabalaýyk ýerine ýetirilmedik ýagdaýynda kepillik gatanjy kazyýetiň çözgüdi esasynda gaýtarylman bilner.

16-njy madda. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek boýunça bäsleşigi yglan etmek we onuň netijeleri barada habar bermek

1. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek boýunça bäsleşigi geçirmegiň bellenen senesinden azyndan otuz senenama gün öň köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde we ygtyýarly edaranyň hem-de eýeçiligiň eýesiniň resmi web saýtynda bäsleşik barada habar berilýär.

2. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermek boýunça bäsleşik yglan edilende habar berilmäge degişli maglumatlaryň sanawy döwlet emlägini ynançly dolandyrmaga bermegiň maksadyndan ugur almak bilen, ygtyýarly edara tarapyndan bellenilýär.

3. Şu maglumatlar hökmany habar berilmäge degişlidir:

1) obýektiň (döwlet emläginiň) ady we ýerleşýän salgysy, iş görnüşi, bazar bahasy;

2) bäsleşigiň geçirilýän ýeri, senesi we wagty;

3) döwlet emläginiň ynançly dolandyrmaga berilýän möhleti.

4. Geçirilen bäsleşigiň netijeleri barada maglumatlar, onuň geçirilen gününden başlap, on iş gününiň dowamynda köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde we ygtyýarly edaranyň hem-de eýeçiligiň eýesiniň resmi web saýtynda ýerleşdirilýär.

IV BAP. YNANÇLY DOLANDYRMAK HAKYNDA ŞERTNAMA

17-nji madda. Ynançly dolandyrmak hakynda şertnamany baglaşmak

1. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak bilen baglanyşykly hukuk gatnaşyklary eýeçiligiň eýesi bilen ynançly dolandyryjynyň arasynda ýazmaça görnüşde baglaşylýan şertnamanyň esasynda ýüze çykýar.

2. Bäsleşigiň jemleri yglan edilenden soň on iş gününiň dowamynda eýeçiligiň eýesi bäsleşigiň ýeňijisi bilen şertnama baglaşýar.

3. Şertnamanyň baglaşylan pursadynda bar bolan, şeýle hem geljekde bolup biljek, şol sanda şertnamadan gelip çykýan esaslarda ynançly dolandyryjy tarapyndan döredilen we edinilen emläk hökmünde dolandyrylmaga berilýän döwlet emlägi, şeýle hem onuň bilen baglanyşykly emläk hukuklary şertnamanyň predmeti bolup durýar.

4. Şertnama bäş ýyldan köp bolmadyk möhlete baglaşylýar. Ynançly dolandyryjy tarapyndan döwlet emlägini netijeli dolandyrmak maksady bilen, uly möçberde maýa goýum goýlan ýagdaýynda şertnama on ýyldan köp bolmadyk möhlete baglaşylyp bilner. Şunda maýa goýumyň möçberi Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň çözgüdi bilen kesgitlenýär.

5. Ynançly dolandyryjy, eger şertnamada başgaça göz öňünde tutulmadyk bolsa, şertnama güýje giren pursadyndan döwlet emlägini dolandyrmaga girişýär.

18-nji madda. Ynançly dolandyrmak hakynda şertnamanyň mazmunyna bildirilýän hökmany talaplar

1. Şertnama şular barada maglumatlary öz içine almalydyr:

1) eýeçiligiň eýesiniň ady we salgysy hem-de ynançly dolandyryjynyň ady we salgysy;

2) ynançly dolandyrmaga berilýän döwlet emläginiň düzümi, iş görnüşi;

3) döwlet emläginiň bazar bahasy;

4) gymmatly kagyzlar bazarynyň döwlet tarapyndan düzgünleşdirilmegini amala aşyrýan ygtyýarly edarasy tarapyndan berlen ygtyýarnamalar (hojalyk we paýdarlar jemgyýetleriniň maýalaryndaky paýlar we paýnamalar görnüşinde döwlet emlägi berlende);

5) ynançly dolandyryja tölenilýän hak-heşdegiň möçberleri we görnüşleri;

6) ynançly dolandyryjy tarapyndan öz işi barada eýeçiligiň eýesine hasabat bermegiň möhleti we tertibi;

7) şertnamanyň hereket edýän möhleti;

8) eýeçiligiň eýesiniň we ynançly dolandyryjynyň hukuklary we borçlary;

9) ynançly dolandyryjynyň döwlet emlägini ynançly dolandyrmakda eden çykdajylarynyň öwezini dolmagyň möçberleri we tertibi;

10) döwlet emlägi kem çykanda, şol sanda onuň ýagdaýy ýaramazlaşan mahalynda ynançly dolandyryjy tarapyndan ýetirilen zyýanyň öwezini dolmagyň şertleri;

11) taraplaryň günäsi bilen eýeçiligiň eýesine we ynançly dolandyryja ýetirilen ýitgileriň öwezini dolmagyň şertleri;

12) şertnamanyň möhletini uzaltmagyň we möhletinden öň ýatyrmagyň şertleri;

13) eýeçiligiň eýesiniň we ynançly dolandyryjynyň jogapkärçiligi;

14) ynançly dolandyryjy tarapyndan döwlet emlägini eýeçiligiň eýesine gaýtarmagyň tertibi;

15) eýeçiligiň eýesi tarapyndan ynançly dolandyryja kepillik gatanjyny gaýtarmagyň möhletleri we şertleri;

16) eýeçiligiň eýesiniň barlaglary geçirmeginiň tertibi;

17) taraplaryň arasynda ýüze çykýan jedelleri çözmegiň tertibi.

Şertnama taraplaryň özara ylalaşygyna laýyklykda, Türkmenistanyň kanunçylygyna garşy gelmeýän başga şertleri hem öz içine alyp biler.

2. Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak boýunça täjirçilik meýilnamasy şertnamanyň aýrylmaz bölegi bolup durýar.

19-njy madda. Ynançly dolandyryja hak-heşdek tölemek we onuň çykdajylarynyň öwezini dolmak

1. Ynançly dolandyryjynyň şertnamada göz öňünde tutulan hak-heşdegiň tölenilmegine, şeýle hem özüne ynançly dolandyrmaga berlen döwlet emläginiň ulanylmagyndan alnan girdejileriň hasabyna, emma degişli döwür üçin girdejileriň 20 göteriminden köp bolmadyk mukdarda ynançly dolandyran mahalynda zerur bolan eden çykdajylarynyň öweziniň dolunmagyna hukugy bardyr.

2. Ynançly dolandyryjynyň dolandyrmak boýunça çykdajylarynyň öweziniň dolunmagy:

1) paýnamalar boýunça, şertnamada göz öňünde tutulan möhletlerde ynançly dolandyrmaga berlen paýnamalar boýunça bar bolan diwidentleriň hasabyna;

2) paýlar boýunça, şertnamada göz öňünde tutulan möhletlerde ynançly dolandyrmaga berlen paýdan ýetýän arassa peýdanyň hasabyna;

3) emläk toplumyny dolandyrmak boýunça, şertnamada göz öňünde tutulan möhletlerde döwlet emläginiň ulanylmagyndan alnan girdejileriň hasabyna amala aşyrylýar.

3. Döwlet emlägini dolandyrmak boýunça ynançly dolandyryjynyň zerur çykdajylarynyň möçberi eýeçiligiň eýesi tarapyndan her ýyl ylalaşylmaga degişlidir.

20-nji madda. Ynançly dolandyrmak hakynda şertnamanyň ýatyrylmagy

1. Şertnama şu ýagdaýlarda ýatyrylýar:

1) taraplaryň biriniň şertnama boýunça şertleri we borçnamalary ýerine ýetirmändigi ýa-da talaba laýyk ýerine ýetirmändigi üçin beýleki tarap şertnamany möhletinden öň ýatyrmak barada ýüz tutan halatynda;

2) ynançly dolandyryjy ýatyrylanda, şeýle hem Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenen tertipde onuň batyp galan diýlip ykrar edilen ýagdaýynda;

3) ynançly dolandyryjy döwlet emlägini ynançly dolandyrmagy amala aşyrmakdan ýüz dönderende;

4) eýeçiligiň eýesi tarapyndan şertnamadan ýüz dönderilende, ynançly dolandyryja şertnamada kesgitlenen hak-heşdegiň tölenen hem-de degişli çykdajylarynyň öwezi dolunan şertinde amala aşyrylýar;

5) şertnamanyň hereket edýän möhleti tamamlananda, eger şertnama taraplaryň ylalaşygy boýunça uzaldylmadyk bolsa;

6) eýeçiligiň eýesi ýa-da ynançly dolandyryjy tarapyndan şertnamada göz öňünde tutulan şertleriň we borçnamalaryň ýerine ýetirilmändigi ýa-da talaba laýyk ýerine ýetirilmändigi bilen bagly kazyýetiň çözgüdi kabul edilende.

2. Şertnamanyň möhleti tamamlanandan soň ynançly dolandyryjy şertnamada bellenen möhletlere we şertlere laýyklykda, döwlet emlägini eýeçiligiň eýesine gaýtarmagy üpjün edýär.

3. Şertnama taraplaryň biriniň başlangyjy boýunça möhletinden öň ýatyrylan ýagdaýynda, eger şertnamada başgaça bellenilmedik bolsa, ol bu barada azyndan üç aý öňünden beýleki tarapy habarly etmelidir.

4. Şertnama möhletinden öň ýatyrylanda, ynançly dolandyryjy ynançly dolandyrmaga berlen döwlet emläginiň eýeçiligiň eýesine gaýtarylmagyny üpjün etmäge borçludyr.

21-nji madda. Eýeçiligiň eýesiniň hukuklary we borçlary

1. Eýeçiligiň eýesiniň şulara hukuklary bardyr:

1) ynançly dolandyrmaga berlen döwlet emläginiň bitewüligini we abatlygyny barlamaga;

2) ynançly dolandyrmaga berlen döwlet emläginiň işi bilen bagly maglumatlary almaga;

3) paýdarlaryň we gatnaşyjylaryň umumy ýygnagynda ynançly dolandyryjynyň ygtyýarlyklarynyň durmuşa geçirilişine gözegçiligi amala aşyrmaga;

4) ynançly dolandyryjy tarapyndan şertnamanyň şertleriniň berjaý edilişini barlamaga.

2. Eýeçiligiň eýesi şulara borçludyr:

1) ynançly dolandyryja döwlet emlägini şertnamada göz öňünde tutulan möhletlerde bermäge;

2) ynançly dolandyryja hak-heşdek tölemäge we onuň şertnamada göz öňünde tutulan zerur çykdajylarynyň öwezini dolmaga.

22-nji madda. Ynançly dolandyryjynyň hukuklary we borçlary

1. Ynançly dolandyryjynyň şulara hukuklary bardyr:

1) şertnama laýyklykda, eýeçiligiň eýesiniň ýa-da onuň görkezen şahsynyň (bähbit görüjiniň) bähbitlerine islendik ýuridik we hakyky hereketleri amala aşyrmaga;

2) şertnama laýyklykda, hak-heşdek almaga we döwlet emlägi ynançly dolandyrylýan mahalynda eden zerur çykdajylarynyň öweziniň dolunmagyna;

3) döwlet emlägini ynançly dolandyrmak boýunça täjirçilik meýilnamasynyň ýerine ýetirilmeginiň barşynda öndürilen önümleriň (işleriň, hyzmatlaryň) nyrhlaryny kesgitlemäge, kärhananyň gurluş düzümini we wezipe sanawyny kesgitlemäge we ony tassyklamaga hem-de işgärleri ýerli-ýerinde goýmagy amala aşyrmaga.

2. Ynançly dolandyryjy şulara borçludyr:

1) döwlet emläginiň bitewüligini we abatlygyny üpjün etmäge;

2) döwlet emlägini ynançly dolandyrmak boýunça täjirçilik meýilnamasynda göz öňünde tutulan girdejililigi üpjün etmäge;

3) şertnama laýyklykda, döwlet emlägi babatda özüniň ynançly dolandyryjy hökmünde hereket edýändigini görkezmäge;

4) şertnamada bellenilen möhletlerde we tertipde öz işi barada eýeçiligiň eýesine hasabat bermäge.

3. Paýdaryň (jemgyýete gatnaşyjynyň) hukuklaryny amala aşyran mahalynda ynançly dolandyryjynyň şeýle kararlary kabul etmäge hukugy ýokdur:

1) hojalyk we paýdarlar jemgyýetiniň esaslyk maýasyny üýtgetmek hakynda;

2) hojalyk we paýdarlar jemgyýetini ýatyrmak we üýtgedip guramak hakynda;

3) ynançly dolandyrmaga berlen paýnamalar bukjasyny (paýy) ýa-da onuň bir bölegini aýrybaşgalamak hakynda;

4) ynançly dolandyrmaga berlen paýnamalar bukjasyny (paýy) ýa-da onuň bir bölegini girew hökmünde ulanmak hakynda.

4. Emläk toplumyny, döwlet emläginiň aýry-aýry düzüm böleklerini hem goşmak bilen, ynançly dolandyran mahalynda ynançly dolandyryjynyň ony aýrybaşgalamaga ýa-da wagtlaýyn eýelik edilmäge we peýdalanylmaga bermäge, girewine goýmaga, hasapdan öçürmäge, ýykmaga, çalyşmaga haky ýokdur.

Ynançly dolandyryjynyň emläk toplumyny we onuň aýry-aýry düzüm böleklerini ýurduň daşyna çykarmaga haky ýokdur.

5. Paýdaryň (jemgyýete gatnaşyjynyň) hukuklaryny amala aşyran mahalynda ynançly dolandyryjy şu aşakda görkezilýän meseleleriň çözgüdini eýeçiligiň eýesi bilen ylalaşmaga borçludyr:

1) beýleki ýuridik şahslaryň esaslyk maýalaryna gatnaşmak hakynda;

2) döwlet emläginiň bazar bahasynyň 20 we şondan hem köp göterimini düzýän iri geleşikleri ýa-da birnäçe özara baglanyşykly geleşikleri baglaşmak hakynda.

6. Ynançly dolandyryjy emläk toplumyny dolandyran mahalynda eýeçiligiň eýesi bilen şu aşakdaky meseleleri ylalaşmaga borçludyr:

1) emläk toplumynyň, onuň aýry-aýry düzüm böleklerini hem goşmak bilen, göçürilmegini;

2) döwlet emläginiň düýpli abatlanylmagy üçin harajatlary;

3) hususy aktiwler bilen üpjün etmegiň hasabyna karz serişdelerini çekmegi;

4) döwlet emlägini dolandyrmak boýunça zerur çykdajylaryň möçberini.

7. Döwlet emlägini dolandyrmagy ynançly dolandyryjynyň özi amala aşyrmalydyr we bu hukugyny ol başga şahsa berip bilmez.

8. Ynançly dolandyryjy tarapyndan amala aşyrylan şeýle geleşikler Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenilen tertipde hakyky däl diýlip ykrar edilýär:

1) onuň üçin şu Kanunda we şertnamada bellenen çäklendirmeleriň bozulmagy bilen;

2) eýeçiligiň eýesiniň ýa-da onuň görkezen şahsynyň (bähbit görüjiniň) bähbitleriniň bozulmagy bilen.

9. Ynançly dolandyryjy eýeçiligiň eýesiniň bähbitleriniň zyýanyna amala aşyran hereketleriniň netijesinde, şeýle hem öz borçnamalaryny ýerine ýetirmändigi ýa-da talabalaýyk ýerine ýetirmändigi zerarly ýetirilen ýitgiler üçin jogapkärçilik çekýär we eýeçiligiň eýesine döwlet emlägini ynançly dolandyran wagtynda döwlet emlägini ynançly dolandyrmak boýunça täjirçilik meýilnamasyna laýyklykda hasaplanýan elden giderilen peýdanyň we emlägiň könelmesini hasaba alyp, emlägiň ýitmegi we oňa zeper ýetmegi zerarly ýetirilen ýitgileriň öwezini dolmaga borçludyr.

10. Döwlet emlägi ynançly dolandyrylan mahalynda üçünji şahslar bilen özara gatnaşyklarda jogapkärçiligi ynançly dolandyryjy çekýär.

V BAP. JEMLEÝJI DÜZGÜNLER

23-nji madda. Şu Kanunyň bozulandygy üçin jogapkärçilik

Şu Kanunyň bozulmagy Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenilen jogapkärçilige eltýär.

24-nji madda. Jedelleri çözmek

Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak babatda ýüze çykýan jedeller Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenilen tertipde çözülýär.

25-nji madda. Şu Kanunyň herekete girizilmegi

Şu Kanun resmi taýdan çap edilen gününden herekete girizilýär.

Türkmenistanyň Prezidenti
Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW.

Aşgabat şäheri, 2021-nji ýylyň 13-nji noýabry.

Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda

1-nji madda

Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetini girdejiler we çykdajylar boýunça 85 619,2 mln. manat möçberde, şol sanda býujetiň birinji derejesini girdejiler we çykdajylar boýunça 25 796,0 mln. manat möçberde tassyklamaly.

2-nji madda

Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Merkezleşdirilen býujetini girdejiler we çykdajylar boýunça 77 421,5 mln. manat möçberde, şol sanda býujetiň birinji derejesini girdejiler we çykdajylar boýunça 17 598,2 mln. manat möçberde tassyklamaly.

3-nji madda

Umumydöwlet salgytlaryndan Aşgabat şäheriniň we welaýatlaryň býujetlerine geçirmeleriň 2022-nji ýyl üçin kadalyk ölçeglerini şu aşakdaky möçberlerde bellemeli:

                                    goşulan         peýdadan      ýerasty
                                    baha üçin      alynýan         baýlyklardan
                                    salgytdan     salgytdan      peýdalanmak
                                                                                    üçin salgytdan

Aşgabat şäheri          5,7%               5,7%                5,7%

Ahal welaýaty            100,0%           100,0%           100,0%

Balkan welaýaty        7,7%                7,7%                7,7%

Daşoguz welaýaty    100,0%           100,0%           100,0%

Lebap welaýaty         100,0%           100,0%           100,0%

Mary welaýaty            100,0%          100,0%           100,0%

4-nji madda

2022-nji ýylda Türkmenistanyň Merkezleşdirilen býujetinden welaýatlaryň býujetleriniň deňeçerligini üpjün etmek üçin olara 3 101,2 mln. manat möçberde serişdeleri bölüp bermeli, şol sanda:

Ahal welaýaty 187,7 mln. manat

Daşoguz welaýaty 1 520,3 mln. manat

Lebap welaýaty 1 051,4 mln. manat

Mary welaýaty 341,8 mln. manat

5-nji madda

Ýerli býujetleri 11 299,0 mln. manat möçberde, şol sanda Aşgabat şäheriniň we welaýatlaryň býujetlerini aşakdaky möçberlerde tassyklamaly:

Aşgabat şäheri 2 019,7 mln. manat

Ahal welaýaty 1 399,7 mln. manat

Balkan welaýaty 1 287,3 mln. manat

Daşoguz welaýaty 2 058,1 mln. manat

Lebap welaýaty 2 325,2 mln. manat

Mary welaýaty 2 209,0 mln. manat

6-njy madda

Zähmet haky, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň çykdajylarynyň goralan maddalarydyr diýip bellemeli.

7-nji madda

Býujet ýetmezçiliginiň emele gelen ýagdaýynda döwlet nesýe almalaryndan gelen serişdeler we (ýa-da) Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, býujet serişdelerinden emele gelen galyndylary maliýeleşdiriş çeşmeleri bolup durýar diýip bellemeli.

2022-nji ýylda Türkmenistanyň Döwlet býujetine beýleki çeşmelerden gelip gowuşýan goşmaça girdejiler, şeýle hem girdejileriň çykdajylardan artyk gelen pul möçberleri, birinji nobatda döwlet nesýe almalary we bank karzlary boýunça bergini üzmek üçin gönükdirilýär diýip bellemeli.

8-nji madda

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligine Türkmenistanyň Kanunlaryndan, Türkmenistanyň Prezidentiniň Permanlaryndan, Kararlaryndan we Buýruklaryndan gelip çykýan zerur bolan takyklamalary Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň görkezijilerine girizmegi, şeýle hem Merkezleşdirilen we ýerli býujetleriň ýerine ýetirilmeginiň barşynda ähli çykdajy maddalary boýunça tygşytlanan serişdeleri zerur bolan ýagdaýlarda beýleki çykdajy maddalara gönükdirmegi tabşyrmaly.

Türkmenistanyň Prezidenti
Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW.

Aşgabat şäheri, 2021-nji ýylyň 13-nji noýabry.

Şu hepdäniň dowamynda has takygy 2-3-nji noýabrda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň edara binasynda ministriň orunbasary Toýly Mälikowyň ýolbaşçylygynda, ministrligiň degişli wekilleriniň, «Aşgabat gazna biržasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň ýolbaşçylarynyň we degişli wekilleriniň gatnaşmagynda Koreýa Respublikasynyň «Koreýa biržasy» hem-de Özbegistan Respublikasynyň «Daşkent» Respublikan gazna biržasynyň wekilleri bilen göni wideo aragatnaşyk arkaly iş duşuşygy geçirildi.

Edil şonuň ýaly duşuşyk şu hepdede Müsür Arap Respublikasynyň «Müsür biržasynyň» wekilleri bilen hem göni wideo aragatnaşyk arkaly, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginde geçirildi.

Işewür duşuşyklaryň esasy maksady geljegi uly bolan hyzmatdaşlygy ýola goýmak, özara peýdaly hyzmatdaşlygyň mümkin bolan ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat boldy. Işewür duşuşyklaryň dowamynda Gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmekde özara tejribe alyşmaga, Gazna biržalarynyň üstünlikli işlemegi üçin amatly şertleri döretmäge hem aýratyn üns berildi.

Hormatly Prezidentimiziň goldaw-hemaýatlary netijesinde Türkmenistanda maliýe edaralarynyň işini kämilleşdirmek, maliýe usullarynyň görnüşlerini giňeltmegiň hasabyna ykdysadyýetimizde maliýe serişdelerini amatly paýlamak, şeýle hem durnukly esasda uzakmöhletli maýa goýumlaryny çekmek maksady bilen, milli gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmek boýunça giň gerimli işler amala aşyrylýar.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019-2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» esasy wezipeleriniň biri hem bazar ykdysadyýetine tapgyrlaýyn geçmek maksady bilen paýdarlar jemgyýetlerini döretmek, gymmatly kagyzlar bazarynyň işini kämilleşdirmek babatynda anyk çäreleri durmuşa geçirmekden ybaratdyr.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly ýolbaşçylygynda Türkmenistanda gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmek boýunça döwlet we milli maksatnamalar kabul edildi. «Türkmenistanda gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmegiň 2012-2016-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» şeýle-de 2014-nji ýylda kabul edilen «Gymmatly kagyzlar bazary hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň kabul edilmegi gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmekde möhüm ädim boldy. Bu hukuk namalary ýurdumyzda maliýe bazarynyň düzgünlerini we aýratynlyklaryny özünde jemleýär. 2016-njy ýylda «Aşgabat gazna biržasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti esaslandyryldy. Bu maliýe ulgamy geljekde ýurdumyzyň we daşary ýurtlaryň ownuk we iri maýadarlarynyň pul serişdelerini bir ýere çekmekde uly mümkinçilikleri döreder.

Umuman iş duşuşyklary hoşniýetli we özara bähbitli ugurlar boýunça düşünişmek ýagdaýynda geçdi.

Iş duşuşyklarynyň ahyrynda Mähriban Watanymyzyň halkara giňişliginde abraý-mertebesiniň belende galmagynda ägirt uly işleri amala aşyrýan Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak, alyp barýan il-ýurt bähbitli umumyadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

Türkmenistanyň 2020-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň ýerine ýetirilişi hakynda

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisi karar edýär:

Türkmenistanyň 2020-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň girdejiler boýunça 87 848 186,0 müň manat we çykdajylar boýunça 87 608 676,0 müň manat möçberinde ýerine ýetirilendigini tassyklamaly.

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Başlygy
G.MÄMMEDOWA.

Aşgabat şäheri. 2021-nji ýylyň 30-njy oktýabry.

Şu gün paýtagtymyzda sanly ulgam arkaly Türkmenistanyň Milli Ge­ňeşiniň Mejlisiniň altynjy çagyrylyşynyň maslahaty geçirildi. Maslahatyň dowamynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna hem-de ýurdumyzyň kanunçylyk-hukuk binýadyny döwrebaplaşdyrmak boýunça toplumlaýyn maksatnama laýyklykda taýýarlanylan möhüm kadalaşdyryjy-hukuk namalarynyň birnäçesi ara alnyp maslahatlaşyldy.

Maslahata Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasarlary, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň agzalary, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri çagyryldy.

“Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda” Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasyna, şeýle hem “Türkmenistanyň 2020-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň ýerine ýetirilişi hakynda” Kararyň taslamasyna garamak maslahatyň gün tertibiniň esasy meseleleriniň biri boldy, bu taslamalar Mejlisiň ähli komitetlerinde, şeýle hem aýry-aýry pudaklar babatynda — ýurdumyzyň ministrliklerinde we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynda deslapdan ara alnyp maslahatlaşyldy.

Mejlisiň maslahatyndan ozal hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan Ministrler Kabinetiniň 15-nji oktýabrda geçirilen mejlisinde “Türkmenistanyň 2022- nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda” Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasy babatynda seljerme berildi hem-de anyk maslahatlar beýan edildi.

Hususan-da, milli Liderimiz Döwlet býujetiniň, ozaly bilen, milli ykdysadyýetimiziň ösüşiniň durnukly depginleriniň saklanylmagyna, ýurdumyzyň senagatlaşdyrylmagyna, iri maýa goýum taslamalarynyň amala aşyrylmagyna, ähli ulgamlara innowasiýa tehnologiýalarynyň, ylmyň we tehnikanyň iň täze gazananlarynyň giň­den ornaşdyrylmagyna gönükdirilmelidigini belledi.

Döwlet Baştutanymyz türkmenistanlylaryň durmuş derejesiniň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilýän maýa goýumlary­ň möçberleriniň düýpli artdyrylmagynyň zerurdygyna ünsi çekdi. Bellenilişi ýaly, ýurdumyzyň baş maliýe resminamasynda zähmet serişdelerini netijeli dolandyrmagyň mümkinçiliklerini döretmek, ilatyň iş bilen üpjünçilik meselelerini oňyn çözmek, halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini mundan beýläk-de ýokarlandyrmak boýunça çäreler göz öňünde tutulmalydyr.

Hormatly Prezidentimiz önümçilik we medeni-durmuş maksatly desgalaryň gurluşygynyň dowam etdirilmegine, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçilikleriň, eksport ugurly harytlaryň möçberlerini artdyrmaga, elektron senagaty döretmek boýunça maksatnamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmegi üçin ýeterlik möçberlerde maliýe serişdelerini göz öňünde tutmagyň möhümdigine aýratyn ünsi çekdi.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow 2022-nji ýyl üçin ýurdumyzyň Döwlet býujetiniň esasy maddalaryna içgin seljerme geçirmegi, şeýle hem jemi içerki önümiň häzirki wagtdaky we de­ňeşdirme nyrhlarda ösüş depginleriniň garaşylýan çaklamalaryny kesgitlemegi tabşyrdy. Şeýlelikde, Milli Ge­ňeşiň Mejlisiniň şu gezekki maslahatynyň garamagyna hödürlenilen esasy maliýe-hukuk resminamasy ykdysady strategiýadan ugur alnyp hem-de “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda” kesgitlenilen ilkinji nobatdaky wezipeler nazara alnyp taýýarlanyldy.

“Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda” Kanun ýurdumyzyň geljekki ykdysady we durmuş ösüşiniň depginlerini kesgitlemelidir. Ol, ilkinji nobatda, ykdysady ösüşiň durnukly depginleriniň saklanylmagyna, Türkmenistanyň ägirt uly mümkinçilikleriniň durmuşa geçirilmegine, döwlet çykdajylarynyň ýokary netijeliliginiň üpjün edilmegine hem-de umuman, türkmen halkynyň abadançylygynyň, her bir maşgalanyň durmuş derejesiniň yzygiderli ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir.

Maslahatyň dowamynda deputatlar ýurdumyzyň döwlet we jemgyýetçilik durmuşynda ýeten sepgitlerini, 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň taslamasyny düzmäge esasy çemeleşmeleri hem-de ýörelgeleri, onuň girdeji bölegini emele getirmegiň aýratynlyklaryny we beýleki meseleleri ara alyp maslahatlaşdylar.

Mejlisiň deputatlarynyň belleýişleri ýaly, durmuş ugurly döwlet syýasatynyň dowam etdirilmegini üpjün etmek hem-de ýurdumyzyň ägirt uly kuwwatyny doly durmuşa geçirmek üçin ykdysadyýetiň toplumlaýyn ösdürilmegi, ýokary maýa goýum işjeň­liginiň hemde innowasiýa usullarynyň ornaşdyrylmagynyň hasabyna önümçiligiň netijeliligini ýokarlandyrmak geljek ýyl üçin esasy maliýe resminamasynyň möhüm ugurlary bolup durýar.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň gymmatly maslahatlaryna laýyklykda, 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň taslamasynda Döwlet býujetiniň hasabyna durmuş ulgamyna bölünip berilýän serişdeleriň möçberi 70 göterimden gowrak bolar, şunda Türkmenistanyň ykdysadyýetiniň durmuş ugurlylygyny saklamak ýörelgesi üpjün ediler.

Adam mümkinçilikleriniň ösdürilmegi, ylma, bilime, saglygy goraýyş ulgamyna, medeniýete, sporta we dynç alşa, durmuş goraglylygyna, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilýän býujet serişdeleriniň has-da artdyrylmagy maliýeleşdirilmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda kesgitlenildi.

Geljek ýylda innowasiýalar esasynda önümçiligiň ýola goýulmagy, goşmaça bahanyň ýokary paýy bolan pudaklaryň ösdürilmegi üçin maýa goýumlaryny bölüp bermek hem göz öňünde tutulandyr.

Düýpli maýa goýumlary­ň belli bir möçberleri ýaşaýyş jaýlarynyň, medeni-durmuş maksatly desgalaryň we binalaryň gurluşygyna gönükdirilýär.

Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň çykdajy böleginiň maddalary aýlyk zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp we diň­leýjileriň haklarynyň goragyny üpjün edýär, olar Türkmenistanyň Prezidentiniň degişli Permanyna laýyklykda, 10 göterim ýokarlandyrylar.

Döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň milli ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegi ugur edinýän syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde, geljek ýylda obasenagat toplumy, ulag, aragatnaşyk, dokma we azyk senagaty mundan beýläk-de okgunly ösüşe eýe bolar. Ulag-kommunikasiýa we önümçilik düzümleriniň möhüm desgalaryny gurmak işleri ýokary depginlerde dowam etdiriler.

2022-nji ýyla telekeçiligi goldamak, ýurdumyzda öndürilýän önümleriň möçberlerini artdyrmak, içerki bazarlarda azyk bolçulygyny üpjün etmek boýunça çäreler meýilleşdirildi.

Şol bir wagtda döwlet eýeçiligindäki desgalary we kärhanalary hususylaşdyrmak, paýdarlar jemgyýetlerini döretmek, ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň düzüminde hususy bölegiň paýyny artdyrmak, bu ulgamda täze önümçilikleri we iş orunlaryny döretmek boýunça işler dowam etdiriler.

Bank we salgyt ulgamlaryny kämilleşdirmek, döwlet we milli maksatnamalaryň çäklerinde bellenilen meýilnamalary durmuşa geçirmek üçin maliýeleşdirmegiň goşmaça çeşmelerini gözlemek, bazar gatnaşyklaryny emele getirýän düzümleri özgertmek işleri dowam etdiriler.

“Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujeti hakynda” Kanunyň taslamasynyň kabul edilmegi üçin biragyzdan ses beren deputatlaryň pikirine görä, bu resminama oýlanyşykly hasaplamalara esaslanýar, döwletiň we jemgyýetiň serişdeler mümkinçilikleri bilen berkidilendir hem-de hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň hemişe nygtaýşy ýaly, halkymyzyň durmuş derejesiniň mundan beýläk-de ýokarlanmagyna ýardam berer.

Şeýle hem “Türkmenistanyň 2020-nji ýyl üçin Döwlet býujetiniň ýerine ýetirilişi hakynda” Mejlisiň Karary biragyzdan kabul edildi.

 Soň­ra deputatlar “Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda”; “Poçta aragatnaşygy hakynda”, “Döwlet ýer kadastry hakynda” (rejelenen görnüşi), “Türkmenistandaky daşary ýurt raýatlarynyň hukuk ýagdaýy hakynda”; “Ählumumy ýaşyl ösüş institutyny döretmek hakyndaky Ylalaşyga goşulmak hakynda” kanunçylyk taslamalaryna garadylar.

Bellenilişi ýaly, raýatlaryň we döwletiň hukuklarynyň we bähbitleriniň berjaý edilmegi, jemgyýetiň mundan beýläk-de demokratiýalaşdyrylmagyna, Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasat strategiýasynyň üstünlikli amala aşyrylmagyna ýardam bermek bu hukuk resminamalarynyň esasy wezipeleridir.

“Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda” Türkmenistanyň Kanunynda döwlet emlägini ynançly dolandyryşa bermegiň maksatlary, usullary we tertibi kesgitlenilýär, emlägiň eýesiniň hem-de ynançly dolandyryjynyň arasynda bu babatda ýüze çykýan hukuk gatnaşyklary kadalaşdyrylýar.

“Poçta aragatnaşygy hakynda” Kanunyň taslamasyny ara alyp maslahatlaşmagyň dowamynda resminamanyň bu ulgamyň işiniň hukuk esasyny şeýle hem operatorlaryň, poçta aragatnaşygy hyzmatyndan peýdalanyjylaryň hukuklaryny we borçlaryny kesgitleýändigi nygtaldy.

Deputatlar çykyşlarynda “Döwlet ýer kadastry hakynda” Türkmenistanyň Kanunynyň rejelenen görnüşiniň wajypdygyna üns çekdiler. Onda Döwlet ýer kadastry ulgamynda alnyp barylýan işleriň hukuk, ykdysady we guramaçylyk esaslary tassyklanýar.

Döwletimiziň daşary syýasatynyň esasy ugurlarynyň, şeýle hem hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýurdumyzyň kanun çykaryjy edarasynyň öňünde goýýan möhüm wezipeleriniň çäklerinde “Türkmenistandaky daşary ýurt raýatlarynyň hukuk ýagdaýy hakynda” Kanunyň taslamasy işlenip taýýarlanyldy. Bellenilişi ýaly, bu resminama daşary ýurt raýatlarynyň, ýurdumyzdaky raýatlygy bolmadyk adamlaryň hukuk ýagdaýyny kesgitleýär, şeýle hem olaryň Türkmenistanda bolmagy, zähmet çekmegi, telekeçilik we beýleki görnüşli işleri alyp barmagy bilen baglanyşykly emele gelýän ýagdaýy kadalaşdyrýar.

“Ählumumy ýaşyl ösüş institutyny döretmek hakyndaky Ylalaşyga goşulmak hakynda” Türkmenistanyň Kanunynyň taslamasynda 2012-nji ýylyň 20-nji iýunynda Rio-de-Žaneýro şäherinde kabul edilen hem-de ykdysady ösüşe goşulmagyň ähmiýetini, adamzadyň geljekki durmuşynda ekologiýa durnuklylygy tassyklaýan bu resminama goşulmak kanunçylyk taýdan tassyklanylýar.

Şeýle hem deputatlar “Türkmenistanyň Jenaýat kodeksine üýtgetme girizmek hakynda”, “Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler girizmek we güýjüni ýitiren” diýip ykrar etmek hakynda”, “Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda”, “Eýeçiligiň döwletiň garamagyndan aýrylmagy we döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagy hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda”, “Işiň aýry-aýry görnüşlerini ygtyýarlylandyrmak hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda”, “Awtomobil ýollary we ýol işi hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda”, “Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler girizmek hakynda”, “Türkmenistanyň “Ene mähri” diýen hormatly adynyň Düzgünnamasyna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda”, “Türkmenistanyň ilaty durmuş taýdan goramak hakynda kodeksine üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda”, “Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda”, “Atmosfera howasyny goramak hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna goşmaçalar girizmek hakynda”, “Ekologiýa howpsuzlygy hakynda” Türkmenistanyň Kanunyna goşmaçalar we üýtgetmeler girizmek hakynda”, “Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda” Kanunlaryň taslamalaryna garadylar.

Şeýle hem Mejlisiň dowamynda başga-da birnäçe meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Milli Ge­ňeşiň Mejlisiniň altynjy çagyrylyşynyň on bäşinji maslahatynyň garamagyna hödürlenen kanunçylyk namalary biragyzdan goldanyldy we kabul edildi.

Maslahatyň ahyrynda oňa gatnaşyjylar bu agzalan hukuk namalarynyň Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň hereket edýän kanunçylyk ulgamynyň üstüni ýetirjekdigine we hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Watanymyzy durmuş-ykdysady we demokratik özgertmeleriň ýoly bilen okgunly ilerletmek boýunça öň­de goýan wezipeleriniň çözülmegine ýardam berjekdigine ynam bildirdiler.