Habarlar
Sebitleýin ösüş: giň mümkinçilikler we möhüm wezipeler

Balkan welaýaty:  

                                                                   

 3. Ýangyç-energetika pudagynda innowasion çözgütler 

                                                                   

Türkmenistanyň sebit syýasatynyň maksatlary hem-de wezipeleri welaýatlaryň býujetinde, ykdysadyýetinde, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerinde hil taýdan täze özgertmeleri nazarlaýar. Döwlet kadalaşdyrmasynyň düzümleýin bölegi saýylýan sebit syýasaty bar bolan öndüriji güýçleri oýlanyşykly peýdalanmaga, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmaga, durnukly ilerlemäni dowam etdirmäge niýetlenilen kanunçylyk, dolandyryş we ykdysady çäreleri netijeli amala aşyrmaga gönükdirilendir. Ýurdumyzyň sebit syýasatynda ilatyň zähmet üpjünçiligini ýokarlandyrmak wezipesi derwaýys orunda goýulýar. Bu ugurda öňe sürülýän syýasat adamlaryň gündelik bähbitlerini araýar, hut şol sebäpli-de onuň gyşarnyksyz durmuşa geçirilmegi berk gözegçilikde saklanýar. Sebitleriň ykdysady ösüşiniň aratapawudy, jemi içerki önümiň jan başyna düşýän möçberi, ilatyň gürlügi, ýaşaýyş-durmuş we zähmet üpjünçiliginiň derejeleri, şonuň ýaly-da, sebit ykdysadyýetiniň ýöriteleşmek ugry, oňa gönükdirilýän maýa goýumlar, býujet üpjünçiliginiň ýagdaýy, tebigy hem-de toprak-howa şertleri, ulag we ýaşaýyş jaý-jemagat infrastrukturasy ýaly ugurlara degişli statistiki görkezijileri seljermek arkaly kesgitlenilýär. 

                                                                   

Türkmenistan ýerasty uglewodorod çig malynyň örän uly gorlaryna eýedir. Iri uglewodorod ýataklarynyň mekany hasaplanýan Hazar ýalpaklygy we tutuş Günbatar Türkmenistany senagat taýdan ösdürmek wezipesi indi köp ýyllaryň dowamynda ileri tutulýan wezipeleriň hatarynda durýar. Ýurdumyzy 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan uzak möhletleýin ösdürmegiň toplumlaýyn maksatnamasynda önümçilikleri tehniki-tehnologik taýdan döwrebaplaşdyrmaga, ýokary öndürijilikli tilsimatlary ornaşdyrmaga gönükdirilen düýpli özgertmeler bellenilýär. Milli ykdysadyýetiň pudaklaýyn-önümçilik düzümini has-da kämilleşdirmekde, sebitlerde öndürilýän milli harytlyk önümleriň jemi içerki önümdäki paýyny artdyrmakda ösen senagat-tehnologik enjamlary giňden ornaşdyrmaga aýratyn üns berilýär. Bu maksatnamada Türkmenistanda, şol sanda Balkan welaýatynda bar bolan uglewodorod serişdelerini özleşdirmek boýunça önümçiliklere kämil innowasiýalary, iň täze tehnologiýalary ornaşdyrmak arkaly ykdysadyýetiň düzümini diwersifikasiýalaşdyrmak işleri esasy wezipeleriň hatarynda durýar. 

                                                                   

Ýangyç-energetika, nebiti we gazy gaýtadan işleýän senagat pudaklarynyň döwrebaplaşdyrylmagy milli harytlyk önümleriň bäsdeşlige ýokary derejede ukyply bolmagyny üpjün edýär, olary dünýä bazarlaryna çykarmakda goşmaça amatly şertleri döredýär. Welaýatda bar bolan nebit we gaz çykaryjy pudaklara zerur uglewodorod çig malynyň senagat ähmiýetli gorlaryny artdyrmak, sebitiň nebite we tebigy gaza baý ýerlerinde, şol sanda Hazar deňziniň ýalpaklygynda düýpli geologik-gözleg işlerini geçirmek, ýerasty baýlyklary gazyp almak göz öňünde tutulýar. Sebitiň uglewodorod ýangyjyna baý ýataklarynda öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmagyň hasabyna, 2025-nji ýyla çenli gaz kondensatly nebitiň çykarylyşyny 10,6 mln tonna, tebigy gazyň çykarylyşyny 11,0 mlrd, m3 ýetirmek bellenildi. Şeýle-de ylmyň soňky gazanan öndürijilikli innowasion tehnologiýalaryny ornaşdyryp, 2025-nji ýyla çenli Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda awtomobil benzinini 29 göterim, dizel ýangyjyny 20,4 göterim, çalgy ýaglaryny bolsa 3 esseden artyk öndürmek meýilleşdirildi. 

                                                                   

Dünýä ykdysadyýeti senagat taýdan ösüşiniň irki tapgyrlarynda ýerasty inert çig mallara, kömürli magdanlara, ýodly, duzly himiki känlere we beýleki tebigy baýlyklara daýanypdyr. Dördünji senagat öwrülişigi döwründe ýangyç-energetika gorlaryna bildirilýän gyzyklanmalar juda ýokarlanýar. Şol gyzyklanmalara esaslanyp, Türkmenistanyň gury ýer çäginiň we Hazar deňziniň türkmen böleginiň ähli meýdanynyň dürli derejeli nebite we gaza baý gorlary töwerekleýin öwrenilýär. 

                                                                   

Türkmenistanyň uglewodorod baýlyklarynyň aglaba bölegi-de Balkan welaýatynyň paýyna düşýär. Türkmenistanda bar bolan 40-dan gowrak nebit ýataklarynyň ählisi diýen ýaly bu sebitde ýerleşýär. Hasaplamalarda sebitde nebiti we gazy gazyp çykarmagyň geljegine ýokary baha berilýär. Ylmy taýdan esaslandyrylan tebigy nebit ýataklaryny, gaz känlerini ýüze çykarmak, maliýe taýdan seljermek we bahalandyrmak, toplumlaýyn hem netijeli özleşdirmek, köpugurly gaýtadan işlemek, taýýar harytlyk derejesine ýetirmek uly zähmeti, ýokary hünär taýýarlygyny, baý durmuş tejribesini, öňdebaryjy innowasiýany hem-de oňa erk etmegi başarýan ussat hünärmenleri talap edýär. 

                                                                   

Hormatly Prezidentimiz tarapyndan uglewodorod toplumynda bellenilen esasy maksatlary amala aşyrmagyň çäklerinde Balkan welaýatynyň sebitiniň ýangyç-energetika düzüminde amala aşyrylýan özgertmeleriň gerimini giňeltmek bellenildi. Şunda nebiti gazyp çykarmagyň işlerini üç usulda amala aşyrmak meýilleşdirildi. Bu usullar inženerçilik-geologiýa çärelerini talabalaýyk ýola goýmak arkaly, tebigy uglewodorod känleriniň nebit berijiligini ýokarlandyrmakdan; nebitgazly ojaklarda aşaky, gapdalky we galdyrylan aýry-aýry tektoniki kerçlerde ýerleşýän nebit ýataklaryny, parçalary we esasy ýatagyň hemralaryny gözlemekden; örän töwekgelçilikli, köp wagty, serişdäni hem zähmeti talap edýän täze ojaklary ýüze çykarmakda tapgyrlaýyn geologiýa-gözleg işlerini ýola goýmakdan ybaratdyr. 

                                                                   

Welaýatda nebitgaz geologiýasy we geofizika babatynda häzirki zaman tehniki we tehnologik serişdeleri peýdalanmagyň esasynda ýerine ýetiriljek işler bu ugurdaky önümçilik edaralarynyň ykdysady netijeliligini ýokarlandyrmaga hem-de ýöriteleşen hünärmenleriň amaly tejribe we usulyýet derejesini kämilleşdirmäge ýardam eder. Sebitiň ykdysady netijeliligi, galyberse-de, milli ykdysadyýetiň ösüşi Günbatar Türkmenistanda suwuk uglewodorody gözlemegiň ylmy taýdan esaslandyrylan strategiýasyna esaslanýar. Munuň özi ýangyç-energetika ugurly täze, döwrebap kärhanalaryň kemala gelmegine getirer. Şeýle hem sebitleýin geologiýa, nebit we gaz çykarylyşynyň geologiýasy, geofizikasy ýaly ugurlar boýunça soňky otuz ýylda geçirilen düýpli ylmy barlaglaryň netijelerini iş ýüzüne geçirmek, nebit ýataklaryny, gaz we gazkondensat känlerini özleşdirmek işleriniň depginini barha güýçlendirer. 

                                                                   

2022 — 2052-nji ýyllarda Hazarýaka we Gögerendag — Ekerem zolaklarynyň, tutuş Balkan sebitiniň hem-de günbatar we günorta, demirgazyk sebitleriniň täze, geljegi uly bolan meýdanlaryny we ýataklaryny nebit çykarmak boýunça ulanyşa girizmek göz öňünde tutulýar. Türkmenistanyň diňe günbatar welaýatynyň mümkinçilikleriniň hasabyna ýakyn geljekde bäsdeşlige ukyply nebit we nebithimiýa önümleriniň uly möçberini halkara bazarlara çykarmakda, milli eksportyň möçberini artdyrmakda täze gözýetimleri açýar. 

                                                                   

Uzak möhletleýin maksatnama laýyklykda, ýakyn ýyllarda sebitde senagat ugurly täze kärhanalar gurlar, ozal bar bolan ýerli senagat kärhanalarynyň durky düýpli täzelener. Häzirki wagtda Türkmenistanda senagat önümleriniň, nebiti we gaz kondensatyny goşmak bilen, öndürilişiniň sebitleýin düzüminde Balkan welaýatynyň paýy 93,4 göterime ýetdi. Şeýlelikde, sebit ýurdumyzyň harytlyk nebit we gazkondensat önümleriniň eksportynyň esasy bölegini üpjün edýär. Bilermenleriň çaklamalaryna görä, nebit we gaz ugurly önümçilikleriň doly kuwwatynda işledilmegi olarda öndürilýän önümleriň goşulan gymmatyny artdyrmaga ýardam eder, şoňa baglylykda hem ýakyn geljekde milli senagatyň jemi içerki önümdäki paýyny 43,0 göterime ýetirmek meýilleşdirilýär. Öňdebaryjy dünýä döwletleriniň aglabasy özüniň ykdysady ösüş strategiýasynyň uglewodorod üpjünçiligine gönüden-göni baglydygyny belleýär. 

                                                                   

Islendik ykdysady pudagyň netijeliligi düýpli seljermelere, kämil hukuk binýadyna daýanýar. Günbatar Türkmenistanda düýpli geologiýa-gözleg işleri uglewodorod çig mally sebitleriň nebitgazly känlerinde ýerleşýän çuň toplumlardaky täze çökündileri, Hazar deňziniň türkmen böleginiň giň zolagyndaky, aýratyn-da, «Dostluk» bilelikdäki kän zolagyndaky täze nebitgaz gorlaryny ýüze çykarmaga gönükdirilýär. Geljekde nebitgaz gözleglerini ýokarlandyrmak üçin daşary ýurt kompaniýalarynda giňden ornaşdyrylyp başlanan kaltýubing tehnologiýalaryny peýdalanmak meýilleşdirilýär. Şeýle-de häzirki zaman ylmy usulyýetlerine we tejribä eýe bolan hyzmat üpjünçiligini ýokarlandyrmak, şol sanda çylşyrymly tehnologiýalary özleşdirmekde hünärmenleriň taýýarlygyny ýola goýmak boýunça ugurdaş okuwlary geçirmek bellenildi. 

                                                                   

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň 2022 — 2028-nji ýyllarda sebitleri durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça kabul eden maksatnamasynda, daşyndan çekiljek karzlaryň hasabyna täze önümçilikleri esaslandyrmak bilen, sebitlerde özüne çekiji zähmet haky bellenilen goşmaça iş orunlaryny döretmek, işgärler düzüminiň maşgalalaryna durmuş amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlaryny gurmak ýaly medeni-durmuş infrastrukturasyny kemala getirmek göz öňünde tutulýar. 

                                                                   

XX asyryň 50 — 60-njy ýyllarynda zawodlarda, fabriklerde diňe iri çig mal ätiýaçlyklary gaýtadan netijeli işlenilen bolsa, ylmyň we tehnikanyň ösmegi bilen, indi düzüminde ýaramly maddany ujypsyz derejede saklaýan çig mallary hem doly möçberde peýdalanmaga mümkinçilik döredi. Türkmenbaşy şäherindäki nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumy döwrebaplaşdyrylandan soň, toplumda ýokary hilli benzini we ýokary sintetiki motor, çalgy ýaglaryny, polipropilen ýarym çig malyny we başga-da birnäçe önümleri öndürmäge şertler döredildi. Çig nebit, ugurdaş gaz doly we çuň işlenilýär, netijede, daşyndan getirilýän birnäçe görnüşli senagat önümleri indi özümizde öndürilýär. 

                                                                   

Şu asylly işler diňe bir sebitleri gülledip ösdürmek bilen çäklenmän, orta möhletli 2022 — 2028-nji ýyllara niýetlenilen Prezident maksatnamasyny hem üstünlikli durmuşa geçirmäge, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş abadançylygyny has-da pugtalandyrmaga ýardam berýär. 

                                                                                                           

Hangeldi GURBANGELDIÝEW,

                       

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Ykdysadyýeti töwekgelçiliklerden goramak agentliginiň Ykdysady töwekgelçilikleri seljeriş müdirliginiň başlygy.

24.08.2022
Sebitleýin ösüş: giň mümkinçilikler we möhüm wezipeler

Diýarymyzyň her daban ýeri sahawatyň çeşmesidir. Dagy-düzi, deňzi-derýalary, uç-gyraksyz ak sährasy — bularyň ählisi Watanymyzyň milli baýlygydyr. Ykdysadyýetde milli baýlyklarymyzy netijeli özleşdirmek arkaly gazanylan gyradeň sebitleýin ösüş bolsa berkarar döwletimiziň möhüm gazananlarynyň esasylarynyň biridir. Ýurdumyzyň beýik ösüşlerine, giň gerimli özgertmelerine bagyşlanan şu makalalar toplumyny şol egsilmez tebigy baýlyklaryň mekany bolan bereketli Balkan welaýatyndan başlamagy makul bildik.  

                                                                   

 Balkan welaýaty:
1. Ykdysady ýokary göteriliş 

                                                                   

Türkmenistanyň Prezidenti hormatly Serdar Berdimuhamedowyň «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda ýurdumyzyň welaýatlaryna ilkinji toý saparlary sebitleriň durmuş-ykdysady ösüşlerinde täze sahypalary açdy. Döwlet Baştutanymyzyň ilkinji saparynyň Balkan welaýatyndan başlanmagy tötänden däldir. Dünýä ykdysadyýetiniň häzirki häsiýetli aýratynlyklary ösüşiň täze düzgünlerini, kanunalaýyklyklaryny öňe çykarýar. Ýokary tizlikleriň eýýamy adamzady ösüşiň täze talaplary bilen ýüzbe-ýüz etdi. Ýurdumyz babatynda alnanda-da, ykdysady ösüşde ählumumy energiýa üpjünçiligini gazanmak, energiýa serişdelerini üstaşyr geçirmegiň ygtybarlylygyny we üstaşyr geçelgeleriň howpsuzlygyny üpjün etmek meseleleri ilkinji orunda durýar. Tutuş dünýä üçin ýiti ähmiýetli bu meseleleri ykdysady, syýasy, ekologik, ulag-aragatnaşyk, durmuş ýaly, birnäçe ugurlara bölüp bolar. Olaryň üstünlikli çözülmegi köp babatda energiýany daşarky sarp edijilere ibermegiň ugurlarynyň netijeli diwersifikasiýalaşdyrylmagyna baglydyr. Türkmenistan günbatar sebitiň düýpli özleşdirilmegine, aýratyn-da, Hazar deňziniň ýalpaklygyndan tebigy baýlyklary gazyp almak, ýangyç-energetika turbageçirijilerini deňizasty geçirmek ýaly derwaýys meselelerde oňyn çözgütlere bil baglaýar. Her bir döwür täzelenişi, özgerişi talap edýän möhüm soraglara we isleglere jogap gözleýär. Ýagşylyga, hoşniýetlilige, pähim-paýhasa tarap ädilýän aýgytly ädim oňyn ykdysady netijelilige ýetirýär. 

                                                                   

Döwletiň ykdysady ösüşini ýokary götermegiň ilkinji şerti bar bolan we täze açylýan oňyn mümkinçilikleri netijeli peýdalanmakdan ybaratdyr. Munuň özi Hazar deňzi bilen aýrylmaz baglydyr. Hazarýaka sebiti ösdürmegiň häsiýetli aýratynlygy bu işiň ýurdumyzyň ähli welaýatlaryna ykdysady taýdan oňyn täsirini ýetirýänligi bilen baglydyr. Muňa ylmy dilde «multiplikatiw täsir» diýilýär. Türkmenistan dünýä boýunça tebigy gazyň ätiýaçlyk 33 göterimine eýedir. Resmi maglumata görä, bu gorlaryň möçberi mawy ýangyjyň gorlarynyň 23 trln kub metrine barabar. Diňe Hazaryň deňiz ýalpaklygynda geçirilen barlaglar bu ýerde uglewodorod çig malynyň 4,2 trln kub metre deň gorlarynyň bardygyny görkezdi. Şonuň bilen baglylykda Türkmenistan bu sebitde eksporta gönükdirilen ugurlaryň we önümçilikleriň gerimini barha giňeldýär. Iri halkara bazarlara çykmak boýunça mümkinçilikleri peýdalanmak, milli ykdysadyýetiň pudaklaýyn diwersifikasiýasy, gazylyp alynýan tebigy serişdelere baý sebitlerde ykdysady işleriň görnüşlerini we gerimini artdyrmak, daşary söwda gatnaşyklaryny barha ilerletmek ýaly derwaýys ugurlarda durmuşa geçirilýän düzümleýin özgertmelere mydama mynasyp orun berilýär. Geosyýasy taýdan iňňän amatly ýerde ýerleşmegi Türkmenistany Ýewraziýanyň energiýa çig mallaryna we taýýar harytlyk önümlere ýokary isleg bildirýän sebitlerine aralaşmakda oňyn artykmaçlyklara eýe edýär. Häzir ýurdumyz sebit we dünýä ähmiýetli ulag-logistika giňişliginiň möhüm düzüm bölegine öwrülýär. Türkmenistanyň bütindünýä ulag-aragatnaşyk ulgamynyň iri merkezi hökmünde ählumumy derejede ykrar edilmegi hem-de BMG-niň hemmetaraplaýyn goldawyna eýe bolmagy ýene-de köp sanly uly taslamalary amala aşyrmaga amatly şert döredýär. Balkan welaýatynda ösüşiň esasy ugry daşary ýurtlara ugradylýan harytlary öndürmäge gönükdirilendir. Bu ugra ýöriteleşdirilen önümçilikleriň döredilýändigi sebitde mineral-çig mal serişdelerini gazyp alýan we gaýtadan işleýän pudaklara uly üns berilýändigini görkezýär. Şeýle çemeleşme öňde durýan möhüm maksatlaryň tutuş toplumyny üstünlikli durmuşa geçirmek üçin maliýe binýadyny kemala getirýär. Häzirki wagtda welaýat tutuş ýurdumyzyň senagat önümçiliginiň görnüşleri boýunça 23,5 göterimini özünde jemleýär. Sebitde eksporta goldaw bermek boýunça ýöriteleşdirilen institutyň döredilmegi bu ugurdaky işleriň has-da işjeňleşmegine ýardam eder. 

 Türkmenistan, ozaly bilen, durnukly durmuş-ykdysady ösüşi üpjün etmekde özüniň milli ýörelgelerine, halkymyzyň köp asyrlyk ynsanperwerlik, sahawatlylyk ýoluna daýanýan ösüş ýoluny saýlap aldy. Türkmenistanyň Hazarýaka sebiti ösdürmekdäki işjeň başlangyçlary muňa aýdyň mysaldyr. Şu ýylyň 29-njy iýunynda Aşgabatda geçirilen Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň altynjy sammiti Türkmenistanyň Ýewraziýada bir bitewi energetika, ulag, maglumat-kommunikasiýa, syýahatçylyk giňişligini esaslandyrmak boýunça öňe süren başlangyçlarynyň tizleşmegine kuwwatly itergi berdi. Bu oňyn başlangyçlara esaslanmak bilen, ýurdumyzyň ähli sebitini, şol sanda günbatar welaýatyny ösdürmegiň nusgalyk konsepsiýasy öňe sürüldi. Oňa laýyklykda köpugurly, halkara hyzmatdaşlyga daýanýan täze meýletin garyşyk klaster kemala gelýär. Dünýä tejribesinden belli bolşy ýaly, klasteriň işiniň bir bitewi usulda ýola goýulmagy önümçiligiň ykdysady we ekologik taýdan has ýokary netijeliligini üpjün edýär. Klasterleýin çemeleşme ösüş çykdajylarynyň azalmagyna, haryt we hyzmat görnüşleriniň köpelmegine, logistikanyň ýönekeýleşmegine alyp barýar. 

                                                                   

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow 2022-nji ýylyň 14-nji aprelinde, Balkan welaýatynda saparynyň çäklerinde geçiren Hökümetiň göçme mejlisinde günbatar welaýatyň geografik taýdan amatly ýerleşişi, howa gurşawynyň tebigy aýratynlyklary, ummasyz magdan gorlaryna baýlygy, ýeterlik hünär taýýarlykly adam maýasyna eýedigi ýaly giň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmalydygyny aýratyn nygtady. Welaýatyň çäkleri Hazar deňziniň, takmynan, 600 kilometre uzap gidýän kenaryndan geçýär. Şeýle amatly tebigy aýratynlyklar, ykdysady şertler sebiti halkara derejede ösdürmäge oňyn mümkinçilikleri açýar. Welaýatyň umumy tutýan meýdany 139,3 müň inedördül kilometre (Türkmenistanyň umumy meýdanynyň 28,4 göterimi) deň bolup, bu görkeziji sebiti çäk ululygy boýunça ýurdumyzda birinji orna çykarýar. Welaýatyň ilaty Türkmenistanyň umumy ilatynyň 8,4 göterimini tutýar. Ilatynyň gürlügi boýunça 1 inedördül kilometre 4,2 adamdan düşýär. Welaýatyň çäginde 6 etrap, 2 şäherdäki etrap, 10 şäher, 13 şäherçe, 33 geňeşlik, 113 oba ýerleşýär. Beýleki welaýatlardan tapawutlykda, sebitiň ilatynyň 81,6 göterimi şäherlerde ýaşaýar. Munuň özi gullukçylar synpynyň artykmaçlygyny döredýär. Işçi, kiçi hyzmat ulgamyna degişli zähmet gorlarynyň çäklidigini, şeýle-de bu ýerde «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň, köp sanly senagat önümçilikleriniň, energetika, ulag-logistika desgalarynyň döredilýändigini nazara alsak, ýurdumyzda agdyklyk edýän zähmet gorlaryny beýleki sebitlerden giňden çekmäge ýol açýar. Munuň özi welaýatda ykdysady önümçilikleri ösdürmäge, durmuş ugurly üpjünçilik desgalaryny gurmaga itergi berýär. 

                                                                   

Ykdysady nukdaýnazardan önümçiliklere goýulýan düýpli maýalaryň gaýtarylmagynda goşmaça pudaklaryň ösüşi hem hökmany bahalandyrylmalydyr. Hökümetiň göçme mejlisinde hut şu meselelere aýratyn garaldy, pudak düzümleriniň sebitleýin ösüşi, hususan-da, ýangyç-energetika, ulag-kommunikasiýa düzümleriniň welaýatdaky edaralarynyň ýaşaýyş jaý üpjünçilik meseleleri barada durlup geçildi. «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» kesgitlenen wezipeleriň doly we gyşarnyksyz amala aşyrylmagy welaýatyň çäginde bar bolan senagat pudaklarynyň ählisine iri maýa goýumlaryň çekilişini has-da tizleşdirer. Welaýatda hususy taraplaryň gatnaşmagynda ýurdumyza daşyndan getirilýän çig mallary we materiallary ýerli önümler bilen çalyşmak, ýerli magdan önümçilikleriniň gerimini giňeltmek, gury gurluşyk garyndylaryny, ýolgurluşyk üçin geogörnüşleri, külalçylyk we sintetik serişdelerden önümleri öndürmek boýunça kärhanalar esaslandyrylar. 

                                                                   

Türkmenistanda dürli görnüşli peýdaly gaty magdanlaryň 200-den gowragy hasaba alyndy. Şonuň aglaba böleginiň ätiýaçlyk gory Balkan welaýatynyň çäginde ýüze çykaryldy. Aýratyn hem welaýatyň çäginde uglewodorod çig malynyň, mineral duzlaryň, gidromineral serişdeleriň, stronsiý magdanlarynyň, ýerasty läbik dag jynslarynyň, gaty kömürleriň, himiki jisimleriň we gurluşyk materiallarynyň birnäçe görnüşli uly gorlary jemlenendir. Häzirki wagtda çig mal gorlaryny toplumlaýyn gaýtadan işlemegiň hasabyna ozal senagat akymlaryna akdyrylýan ýodly, bromly suwlaryň düzümindäki peýdaly komponentleri doly derejede peýdalanmagyň, dürli pudaklarda ulanylýan gaolid organiki önümleri öndürmegiň üstünde-de işlenilýär. Mundan başga-da günbatar sebitde Guwlymaýak ýatagynyň çökündi kölündäki nahar duzuny giňden işlemek, Bekdaşyň hek daşlarynyň binýadynda kalsinirlenen sodany öndürmek meselesi içgin öwrenilýär. Umuman, ykdysady dilde aýdanyňda, sebitiň eksporta niýetlenen köp sanly senagat desgalaryny tehniki taýdan esaslandyrmagyň, oýlanyşykly taslamalaşdyrmagyň, netijeli özleşdirmegiň netijesinde Türkmenistana dünýä bazaryna çykmak üçin giň mümkinçilikler açylýar. 

                                                                   

Balkan welaýaty diňe bir uglewodorod serişdelerine, önümçilik gorlaryna baý bolmak bilen çäklenmän, energiýanyň gaýtadan dikeldilýän çeşmelerine bolan uly mümkinçiliklere-de eýedir. Gün şöhlesiniň bollugy, ýeliň tizliginden peýdalanmakda bar bolan mümkinçilikler welaýatyň hem-de tutuş ýurduň ykdysady taýdan has-da kuwwatlanmagyna oňyn şert döredýär. Sebitde ýylyň 365 gününiň 230-a golaýy bulutsyz, güneşli hem maýyl howaly bolýar. Iýul aýynda güneşli howa gije-gündiziň 16 sagadyna çekýär. Welaýatda ýangyç-energetika ugurly gazturbinaly elektrik beketler bilen bilelikde awtonom ýagdaýda işleýän Gün elektrik beketlerini, ýeliň tizligi bilen işleýän beketleri gurup, işe girizmäge giň mümkinçilikler bar. Munuň özi möhüm durmuş-ykdysady meseleleriň tutuş bir toplumynyň oňyn çözülmegine ýardam berer. Welaýatyň çäginiň köp bölegini çöllük tutýar. Sebitiň oba hojalygynda maldarçylyk ýokary derejede ösendir. Alysda ýerleşýän çarwa obalarynda, demir ýol bekedini etekläp oturan ilatly nokatlarda, ýokary tizlikli awtoýollaryň ugurlarynda ýel pyrlampaçlaryny, Gün batareýalaryny peýdalanmak arkaly elektrik energiýasyny öndürmäge we peýdalanmaga giň ýol açylar. 

  Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Balkan welaýatyna saparynyň çäklerinde, şeýle hem onuň yzysüre, ýagny 1-nji iýulda geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlislerinde Balkan welaýatynyň Serdar etrabynda köpugurly Gün we ýel elektrik stansiýasyny gurmak, şeýle-de ilatly ýerlere ýokary güýjenmeli elektrik geçirijisini çekmek üçin zerur bolan enjamlary we serişdeleri satyn almak boýunça meselelere seredildi. Türkmenistanyň Energetika ministrliginiň «Türkmenenergo» döwlet elektroenergetika korporasiýasyna daşary ýurt kompaniýasy bilen şertnamany baglaşmaga we elektrik stansiýasyny 2024-nji ýylyň başyna ulanmaga bermek baradaky Karara gol çekildi. Dünýäniň «ýaşyl» ykdysadyýeti has ösen döwletlerinde Gün we ýel elektrik stansiýalarynyň eýýäm tutuş sebitleri, uly şäherleri gaýtadan dikeldilýän çeşmeleriň hasabyna elektrik energiýasy bilen üpjün edýändigi mälimdir. Şonuň üçin-de ýurdumyzda Gün energiýasyndan, ýeliň tizliginden peýdalanmagyň durmuş-ykdysady netijeliligini jikme-jik hasaplamagyň usulyýetini işläp düzmegiň ähmiýeti artýar. Şeýle-de döwlet Baştutanymyz Serdar etrabynyň çägindäki «Altyn asyr» Türkmen kölüniň sebitinde Gün we ýel arkaly elektrik energiýasyny öndürýän beketleriň sanynyň artdyrylmagyna aýratyn ornuň degişlidigine bu ugra degişli ýolbaşçylaryň ünsüni çekdi. Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini peýdalanmakda toplanan öňdebaryjy dünýä tejribesiniň öwrenilmegi, olaryň innowasiýa taýdan ösen enjamlar bilen enjamlaşdyrylmagy, galyberse-de, bu beketlerden ýerlikli peýdalanylmagy sebitde energiýanyň adaty däl çeşmeleriniň geljegine oňyn täsirini ýetirer. 

                                                                   

Şu ýylyň 8-nji awgustynda hormatly Prezidentimiz Garabogazköl aýlagynyň üstünden geçýän täze awtomobil köprüsiniň düýbüni tutmak dabarasyna gatnaşdy. Täze köpri ýurdumyzyň günbatar we demirgazyk sebitleriniň, şeýle-de goňşy döwletleriň arasynda haryt dolanyşygynyň, ulag hem-de ýolagçy gatnawlarynyň möçberini has-da artdyrmaga mümkinçilik berer diýip, hormatly Prezidentimiz dabarada belledi. Diýmek, ýurdumyzyň tutuş yklymyň wajyp üstaşyr ulag geçelgesi hökmünde orny has pugtalandyrylar.  

                                                                   

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe sebitleri döwrüň anyk ýagdaýlaryna, üçünji müňýyllygyň talaplaryna laýyk gelýän, hil taýdan täze derejelere çykarmak möhüm wezipeleriň hatarynda durýar. Olaryň üstünlikli çözülmegi, ilkinji nobatda, bazar ykdysadyýeti şertlerinde sebitleri ösdürmegiň oňyn ýollaryny öwrenmek hem-de işjeň peýdalanmak arkaly halk hojalygyny dolandyrmagyň netijeli ulgamynyň esaslandyrylyşyna baglydyr. Ýakyn we uzak möhlete niýetlenen uly maksatlary amal etmegiň çäklerinde sebitiň tebigy baýlyklarynyň pudaklar boýunça maksatnamalaýyn özleşdirilmegi geljekde ilatyň ýaşaýyş-durmuş abadançylygynyň, milli ykdysadyýetiň durnukly ösüşiniň üpjün edilmeginiň aýdyň kepilidir. 

                                                                                                           

Hangeldi GURBANGELDIÝEW,

                       

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ýanyndaky Ykdysadyýeti töwekgelçiliklerden goramak agentliginiň Ykdysady töwekgelçilikleri seljeriş müdirliginiň başlygy.

19.08.2022
Milli ykdysadyýetiň kuwwaty

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň parasatly we öňdengörüjilikli baştutanlygynda ýurdumyzyň ykdysady syýasaty üstünlikli durmuşa geçirilýär. Maýa goýum syýasaty yzygiderli we döwrebap şertlerde kämilleşdirilýär, milli ykdysadyýetimiziň, şeýle-de sebit we dünýä ýurtlarynyň arasyndaky köpugurly maliýe-ykdysady hem-de umumadamzat bähbitlerine gönükdirilen beýleki gatnaşyklaryň durnukly, sazlaşykly, kadaly ösüşi ýola goýulýar. Ýeri gelende aýtsak, ýurt möçberinde her ýyl üçin maýa goýum Maksatnamasy işlenip düzülende, wezipeler kesgitlenende, önümçilikde we durmuş ulgamynda göz öňünde tutulýan sepgitler anyklanýar. Şoňa görä-de, makroykdysady görkezijileriň ösdürilmegi, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň barha gowulandyrylmagy üpjün edilýär. 

                                                                   

Türkmenistanyň «Daşary ykdysady iş hakynda», «Daşary ýurt maýa goýumlary hakynda», «Türkmenistanda maýa goýum işi hakynda» Kanunlary ýurdumyzyň maýa goýum syýasatynyň kanuny ulgamyny emele getirýär. Türkmenistan hemişelik Bitarap döwlet hökmünde özüniň milli bähbitlerini ikitaraplaýyn baglaşylýan şertnamalaryň we ylalaşyklaryň esasynda halkara ykdysady hyzmatdaşlyklaryň düzgünlerine laýyklykda gorap saklaýar. 

                                                                   

«Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda Strategiýasynda» bellenilen baş maksatlara ýetmekde maýa goýum syýasaty aýratyn orun eýeleýär. 2022-nji ýylyň maýa goýum maksatnamasyna laýyklykda, ýurdumyzyň ykdysadyýetine goýulmagy meýilleşdirilýän maýa goýumlaryň möçberi 36,1 milliard manada barabardyr. Onuň 60,2 göteriminiň önümçilik ugruna, 39,8 göteriminiň bolsa durmuş-medeni maksatlara gönükdirilmegi göz öňünde tutulýar. Şunuň bilen baglylykda, ykdysadyýetiň önümçilik ulgamyna goýulýan maýa goýumlaryň yzygiderli artdyrylmagy ýurduň ykdysady kuwwatyny berkitmäge, milli pulumyzyň kadaly hereketini ýola goýmaga, importyň ornuny tutýan önümleri özümizde öndürmäge, eksportymyzy artdyrmaga, halkymyzyň iş bilen üpjünçiligini yzygiderli ýokarlandyrmaga, ýurdumyzda her bir maşgalanyň bagtyýar durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilendir. 

                                                                   

Arkadagly Serdarymyzyň belleýşi ýaly, milli maýa goýum syýasatynyň durmuşa geçirilmeginde hem-de ýurdumyzyň ykdysadyýetine daşary ýurt maliýe serişdeleriniň çekilmeginde Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky tarapyndan önjeýli işleriň alnyp barylýandygy aýratyn bellärliklidir. Strategik taýdan möhüm maýa goýum taslamalaryny maliýeleşdirmek üçin orta we uzak möhletli daşary ýurt karzlaryny çekmek bankyň alyp barýan wezipeleriniň esasylarynyň hatarynda durýar. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky abraýly halkara maliýe guramalary, halkara iri banklary, eksport-karz agentlikleri bilen ýygjam hyzmatdaşlyk edýär. 

                                                                   

Maýa goýumyň ykdysady ösüşde we halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmakda esas bolup çykyş edýändigi hemmämize mälimdir. Häzirki wagtda Türkmenistan kuwwatly ykdysadyýeti üpjün etmekde aýratyn möhüm ähmiýete eýe bolan durnukly hem-de netijeli maýa goýum ulgamyny kemala getirdi. Ýurdumyzyň ähli ulgamlary boýunça jemi içerki önümiň ösüş depgininiň ýokarlanýandygyny we girdejililik derejesiniň barha artýandygyny bellemek gerek. Muny «Fitch Ratings» halkara reýting agentliginiň Türkmenistana beren bahasynyň ýokarydygy hem tassyklaýar. 

                                                                   

Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky bilen Abu-Dabiniň Ösüş gaznasynyň arasynda gol çekilen Ylalaşygyň esasynda «Türkmen maýa goýum kompaniýasy» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti döredildi. Onuň döredilmegi ýurdumyzda maýa goýum serişdeleriniň möçberlerini artdyrmaga, döwletimizde milli ykdysadyýetimiziň ösüş derejesini ýokarlandyrmaga hem öz täsirini ýetirer. 

                                                                                                           

Selimberdi HOJABERDIÝEW.

                       

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

11.08.2022
Täze eýýamyň belent maksatlary

Şu ýylyň 8-nji iýulynda geçirilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» kabul edildi. Prezident maksatnamasy geljek ýedi ýylda Watanymyzda ýokary depginli ykdysady ösüşi üpjün etmäge, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini yzygiderli ýokarlandyrmaga, döwletimiziň halkara abraýyny barha belende galdyrmaga, dünýä bazarlaryna ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply harytlar we hyzmatlar bilen çykmaga, daşary döwletler bilen işjeň gatnaşyklary ösdürmäge gönükdirilendir.  

                                                                   

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe sebitleri sazlaşykly ösdürmek boýunça alnyp barylýan syýasat Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň durmuş-ykdysady syýasatynyň möhüm ugrudyr. 2022 — 2028-nji ýyllarda, öňki döwürlerde bolşy ýaly, uglewodorod, mineral çig mal, ýer-suw we zähmet serişdelerini rejeli peýdalanmagyň hasabyna ilatyň hal-ýagdaýynyň derejesini ýokarlandyrmak, sebitleriň öndüriji güýçlerini deňeçer ösdürmek we önümçilik gatnaşyklaryny doly derejede ulanmak göz öňünde tutulýar. 

                                                                   

Türkmenistany çig mal öndürýän agrar ýurtdan köp pudakly, senagat taýdan ýokary derejede ösen döwlete öwürmäge gönükdirilen işleriň gerimi barha giňeýär. Sebitleri senagatlaşdyrmak ýurdumyzyň önümçilik kuwwatyny artdyrmaga we oba ilaty üçin täze iş orunlaryny döretmäge mümkinçilik berýär. Bu bolsa oba ilatynyň maddy hal-ýagdaýynyň gowulanmagyna oňyn täsirini ýetirýär. 

                                                                   

Prezident maksatnamasynda 2022 — 2028-nji ýyllar aralygynda ýurdumyzyň welaýatlarynda hem-de Aşgabat şäherinde döwrebap durmuş-medeni binalary we desgalary gurmak bellenildi. Ilatly nokatlar abadanlaşdyrylanda, täze ýaşaýyş toplumlary hem-de döwrebap düzümleýin desgalar gurlanda, köçeleriň we binalaryň durky täzelenende öňdebaryjy tejribeler, gurluşyk, inženerçilik-tehniki ulgamlarda soňky gazanylanlar ulanylar, ýokary hiliň üpjün edilmegine üns berler. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň: «Her bir maşgalany häzirki zaman öýi ýa-da jaýy bilen üpjün etmek Watanymyzyň täze eýýamynyň möhüm strategiýasydyr» diýen çuň manyly sözlerinden ugur alnyp, sebitlerde täze şäherleriň, şäherçeleriň, obalaryň gurulmagy dowam etdiriler. 

                                                                   

Aşgabat şäheriniň demirgazyk böleginde umumy meýdany 744 gektar bolan, dürli maksatly ajaýyp binalaryň we desgalaryň 240-dan gowragyny öz içine alýan, ýaşamak we dynç almak üçin ähli zerur şertler bilen üpjün edilen «Aşgabat-siti» ýaşaýyş jaý toplumynyň gurluşygy hem iri innowasion taslamadyr. Düýpli maýa goýum serişdeleriniň hasabyna 1 200 orunlyk dört sany mekdebe çenli çagalar edaralary, 3 000 orunlyk umumy bilim berýän dört sany mekdep, Maýa Kulyýewa adyndaky Türkmen milli konserwatoriýasynyň we ýöriteleşdirilen sazçylyk mekdebiniň täze, döwrebap binalary, köpugurly hassahana, iki sany saglyk öýi, 5 000 orunlyk stadionly sport toplumy hem-de durmuş ulgamyna degişli beýleki binalar we desgalar gurlar.  

                                                                   

Çaklanylýan döwürde Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň çäginde welaýatyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň gurluşygynyň ikinji tapgyry alnyp barlar. Bu tapgyrda bäş sany, her biri 720 orunlyk umumy bilim berýän mekdep, her biri 320 orunlyk 10 sany mekdebe çenli çagalar edaralary, saglyk öýi, Ýangyna garşy göreş gullugynyň binasy, Söwda we hyzmat ediş toplumy (bazar), 136 sany has oňaýly we otaglarynyň ýerleşişi gowulandyrylan köp gatly ýaşaýyş jaýlary, içerki we daşarky eltiji elektrik, aragatnaşyk we gaz ulgamlary gurlup, ulanylmaga berler.  

                                                                   

Welaýatyň täze dolandyryş merkezinde aýlawy, türgenleşik meýdançalary, manežleri we athanalary bolan Halkara atçylyk ýokary okuw mekdebini, atçylyk ylmy-önümçilik merkezini gurmak hem göz öňünde tutulýar. Ahalteke atçylygyna ýöriteleşdirilen ýokary okuw mekdebinde atçylyk, atly sport we syýahatçylyk, milli at üstündäki oýunlar boýunça hünärmenler taýýarlanylar.  

                                                                   

Ahal welaýatynyň etraplarynyň çäklerinde täze häzirki zaman obalarynyň we şäherçeleriniň gurluşygy ýokary depginlerde alnyp barlar. 

                                                                   

Balkan welaýatynyň çäginde, «Altyn asyr» Türkmen kölüniň sebitini özleşdirmek maksady bilen, «Ak ýaýla» şor suw howdanynyň töwereginde täze, döwrebap obanyň gurluşygy dowam etdiriler hem-de şol ýerde durmuş maksatly binalaryň, ýagny çagalar bagynyň, umumy bilim berýän mekdebiň we medeniýet öýüniň gurluşygy meýilleşdirilýär. 

                                                                   

Lebap welaýatynyň Halaç, Kerki we Saýat etraplarynda ähli zerur üpjünçilik ulgamlary bolan täze şäherçeleriň we Çärjew etrabynyň täze, döwrebap merkeziniň gurluşyklary alnyp barlar. Ilatyň ýaşaýyş-jemagat şertlerini gowulandyrmak üçin welaýatda suw geçirijileriň, lagym ulgamlarynyň durkuny täzelemek, gazlaşdyrmak işleri dowam etdiriler. 

                                                                   

Maksatnamanyň meýilleşdirilýän döwründe Mary welaýatynyň Türkmengala, Wekilbazar we Sakarçäge etraplarynda täze, döwrebap şäherçeleriň gurluşyklary dowam etdiriler. Täze köprüleri gurmak, bar bolanlarynyň durkuny täzelemek we köprüleri düzgünleşdirmek boýunça işler alnyp barlar.  

                                                                   

2022 — 2028-nji ýyllarda sebitlerde senagat toplumynyň pudaklaýyn gurluşy kämilleşdiriler, ýerli çig mal binýadynda işleýän pudaklar we önümçilikler ösdüriler, döwrebaplaşdyrylar, olarda energiýa we serişde tygşytlaýjy tehnologiýalar ornaşdyrylar. 

                                                                   

Önümçiligiň ähli ulgamynda öňdebaryjy innowasion tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy sebitleriň haryt öndürijileriniň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, harytlaryň we hyzmatlaryň içerki bazarynyň gerimini giňeltmäge, maliýe-ykdysady ulgamy pugtalandyrmaga ýardam eder. 

                                                                   

Beýleki sebitlerde bolşy ýaly, Daşoguz welaýatynda hem ýerli çig malyň binýadynda täze kärhanalary we önümçilikleri döretmegiň hasabyna, gaýtadan işleýän senagatyň ösüşini has-da işjeňleşdirmek göz öňünde tutulýar. Haly kärhanalarynyň kuwwatlyklaryny artdyrmak we bu milli sungaty ösdürmek maksady bilen, Köneürgenç etrabynda haly önümhanasyny gurmak meýilleşdirilýär. 

                                                                   

2028-nji ýyla çenli welaýatda öndürilýän pagta süýüminiň, nah ýüplüginiň, halylaryň we haly önümleriniň, örülen, tikin we jorap önümleriniň möçberi ep-esli artdyrylar. 

                                                                   

Ýurdumyzyň obasenagat toplumynyň möhüm wezipeleri ilaty doly derejede azyk önümleri, gaýtadan işleýän senagaty çig mal bilen üpjün etmekden, önümçiligi ýokarlandyrmakdan, täze hojalyk gatnaşyklaryny ýola goýmakdan hem-de Diýarymyzda azyk bolçulygyny yzygiderli pugtalandyrmakdan ybaratdyr. Sebitleriň agrar syýasatynyň ilkinji nobatdaky wezipeleriniň hatarynda oba hojalyk önümçiligini sebitleýin ýöriteleşdirmek, oba hojalyk zolaklarynyň ykdysady, toprak-howa we beýleki aýratynlyklaryny hasaba almak bilen, zolaklaýyn ekerançylygy ornaşdyrmak, maldarçylygyň ot-iým binýadyny pugtalandyrmak, her bir welaýatyň ýokary netijeli oba hojalyk önümçiligini döretmek ýaly giň gerimli çäreler hem bar.  

                                                                   

Welaýatlarda oba hojalyk pudagynda geçirilýän özgertmeleri kämilleşdirmek maksady bilen, ýörite oba hojalyk maksatly ýer gaznalary döredilip, ýerleri isleg bildirýän önüm öndürijilere 99 ýyl möhlet bilen peýdalanmaga bermek işleri dowam etdiriler. Täze daýhan hojalyklary döredilip, oba hojalyk ekinleriniň bol hasyly ýetişdiriler. 

                                                                   

Türkmenistanda kiçi we orta telekeçiligiň ösdürilmegi we döwlet tarapyndan goldanylmagy netijesinde, ýurduň jemi içerki önüminiň düzüminde döwlete degişli däl ulgamyň paýy artar. 2022 — 2028-nji ýyllarda hususy ulgamyň wekilleri oba hojalyk önümlerini öndürmäge we olary gaýtadan işlemäge, senagat kärhanalaryny döretmäge, täze, döwrebap önümçilikleriň, söwda merkezleriniň, durmuş-medeni maksatly binalaryň we desgalaryň, täze ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşyklaryna işjeň gatnaşarlar.  

                                                                   

Ýakyn ýyllarda ýurdumyzda döwrebap, köpugurly ulag-kommunikasiýa ulgamyny döretmek, ulag — logistika ulgamynyň amatlyklaryndan netijeli peýdalanmak, üstaşyr we multimodal ýük gatnawlarynyň möçberini artdyrmak boýunça uly işler alnyp barlar. Ýurdumyzyň sebit we halkara ulag geçelgeleriniň möhüm bölegi bolan awtomobil we demir ýollary, şeýle hem Merkezi Aziýanyň «deňiz derwezesi» — Türkmenbaşynyň Halkara deňiz porty doly kuwwatynda işlediler hem-de Jebel şäherçesinde Halkara howa menzili gurlup ulanmaga berler. 

                                                                   

«Balkan» gämi gurluşyk we abatlaýyş zawody» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetiniň işe girizilmegi bilen, ýurdumyzyň halk hojalyk toplumynda täze, häzirki zaman gämi gurluşyk pudagy emele geldi. Zawodda ýylda poladyň 10 müň tonnasyny işlemäge we 4 gämi gurmaga, 20 gämini abatlamaga mümkinçilik bar, bu işler ýerli hünärmenler tarapyndan amala aşyrylýar. Geljekde kärhana has ösen häzirki zaman sanly tehnologiýalar bilen enjamlaşdyrylar, bu bolsa ýurdumyzda deňiz-derýa gatnawlarynyň giňelmegine oňyn täsir eder. 

                                                                   

Awtomobil ýollarynyň, şol sanda ýokary tizlikli awtomobil ýollarynyň hem-de olaryň ugrundaky desgalaryň gurluşygynda ýurdumyzda bar bolan ähli mümkinçilikleri netijeli peýdalanmaga aýratyn üns berler, bu işlere ykdysadyýetimiziň hususy bölegi giňden çekiler. Geljekde Mary — Türkmenabat, Mary — Serhetabat awtomobil ýollarynyň, sebitiň awtoulag ýollarynyň, köprüleriň we beýleki düzümleýin desgalaryň gurluşygyna aýratyn ähmiýet berler.  

                                                                   

Maksatnamanyň meýilleşdirilýän döwründe aragatnaşyk ulgamyny täze tehnologiýalar esasynda ösdürmäge üns berler. Ilatyň telefon belgilerine we öýjükli aragatnaşyk hyzmatlaryna bolan isleginiň artmagy bilen, sebitleriň telekommunikasiýa infrastrukturasy kämilleşdiriler. Täze sanly awtomatik telefon beketleriniň gurluşyklary alnyp barlar, öňki telefon beketleriniň durky täzelener. 

                                                                   

Prezident maksatnamasynda ýakyn geljek üçin bellenilen çäreleriň ählisi eziz Watanymyzyň gülläp ösmegine, ösüşiň täze belentliklerine tarap ynamly barýan halkymyzyň abadançylygyny ýokarlandyrmaga gönükdirilendir. Halkymyzyň bagtyýar durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilen ägirt uly işleri üstünlikli durmuşa geçirýän Arkadagly Serdarymyza berk jan saglyk, uzak ömür arzuw edýäris.  

                                                                                                           

Seidnur JAPBAROW,

                       

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Döwlet maliýesini jemleýji we ykdysady syýasaty müdirliginiň sebitler boýunça ösüş bölüminiň başlygy.

        

11.08.2022
Pre­zi­dent Mak­sat­na­ma­sy: ösü­ş ýoly bilen röw­şen gel­je­ge ta­rap

Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li Ge­ňe­şi­niň Halk Mas­la­ha­tyn­yň mejlisinde ka­bul edi­len «Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy: Türk­me­nis­ta­ny 2022 — 2052-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mil­li mak­sat­na­ma­sy» ýur­du­my­zyň gel­jek 30 ýyl­ky ösüş­le­ri­niň baş ýö­rel­ge­si­ne öw­rül­di. Oňa la­ýyk­lyk­da, şeý­le-de hä­zir­ki wagt­da dün­ýä­de çyl­şy­rym­ly ýag­daý­la­ryň bo­lup geç­ýän­di­gi, dün­ýä ba­zar­la­ry­nyň we söw­da akym­la­ry­nyň üýt­gäp dur­ýan­dy­gy göz öňün­de tu­tu­lyp, «Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýur­du­my­zy 2022 — 2028-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mak­sat­na­ma­sy» iş­le­nip taý­ýar­la­nyl­dy we tas­syklanyldy. 

 Gah­ry­man Ar­ka­da­gy­my­zyň ýur­du­my­zyň Ga­raş­syz­ly­gy­ny pug­ta­lan­dyr­mak­da we onuň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty­ny, hal­ka­ra ab­ra­ýy­ny art­dyr­mak­da bi­ti­ren be­ýik iş­le­ri, şeý­le hem hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti we­zi­pe­si­ne gi­riş­mek da­ba­ra­syn­da­ky çy­ky­şyn­da ýur­du­my­zy ös­dür­mek we hal­ky­my­zyň hal-ýag­da­ýy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak ba­bat­da­ky ga­ra­ýyş­la­ry Pre­zi­dent Mak­sat­na­ma­sy­ny taý­ýar­la­ma­gyň yl­my çeş­me­si­ne öw­rül­di. 

                                                                   

Mak­sat­na­ma 7 bap­dan yba­rat bo­lup, onuň esa­sy mak­sat­la­ry hök­mün­de şu der­wa­ýys me­se­le­ler öňe çyk­ýar: hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da ýur­du­myz­da her bir ra­ýa­tyň aba­dan dur­mu­şy­ny ke­pil­len­dir­mek, ila­tyň bäh­bit­le­ri­ni go­ra­mak, ra­ýat­la­ryň dur­muş go­rag­ly­ly­gy­ny we iş üp­jün­çi­lik ul­ga­my­ny kä­mil­leş­dir­mek; ýur­du­my­zyň dur­muş-yk­dy­sa­dy müm­kin­çi­lik­le­rin­den peý­da­lan­mak, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň se­na­gat­laş­ma de­re­je­si­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, pu­dak­la­ryň we hyz­mat­lar ul­ga­my­nyň dep­gin­li ösü­şi­ni üp­jün et­mek hem-de san­ly teh­no­lo­gi­ýa­la­ry giň­den or­naş­dyr­mak; Türk­me­nis­ta­nyň geo­sy­ýa­sy we geoyk­dy­sa­dy ýer­le­şi­şi­niň amat­lyk­la­ryn­dan do­ly peý­da­lan­mak; Türk­me­nis­ta­nyň ag­rar döw­let­den se­na­gat­la­şan ýurt­la­ryň bi­ri­ne öw­rül­ýän­di­gi­ni na­za­ra alyp, ýur­duň azyk howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek we yk­dy­sa­dy kuw­wa­tyny has-da pug­ta­lan­dyr­mak; Türk­me­nis­tan­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­tiň dur­nuk­ly ösü­şi­ni üp­jün et­mek, se­na­gat pu­da­gy­ny in­no­wa­si­on hä­si­ýet­de ös­dür­mek, ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­ly, bäs­deş­li­ge ukyp­ly san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­mek; te­le­ke­çi­li­gi gol­da­mak, işe­wür­li­gi kä­mil­leş­dir­mek, hu­su­sy eýe­çi­li­ge bo­lan hu­kuk­la­ry go­ra­ma­gyň we ke­pil­lik­le­riň yg­ty­bar­ly ul­ga­my­ny dö­ret­mek, ýe­ňil­lik­li sal­gyt sal­mak bo­ýun­ça ýur­du­myz­da ama­la aşy­ryl­ýan çä­re­ler esa­syn­da mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ösü­şin­de bu bö­le­giň pa­ýy­nyň hem-de äh­mi­ýe­ti­niň ýo­kar­lan­ma­gy­na müm­kin­çi­lik­le­ri art­dyr­mak, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ba­zar gat­na­şyk­la­ry­na geç­me­gi­ni iş­jeň­leş­dir­mek, pu­dak­lar­da ki­çi we or­ta te­le­ke­çi­lik işi­ni gi­ňelt­mek; eko­lo­gik aba­dan­çy­ly­gy üp­jün et­mek we «ýa­şyl» yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­mek.  

                                                                   

 Pre­zi­dent Mak­sat­na­ma­syn­da Türk­me­nis­ta­nyň dur­muş-yk­dy­sa­dy ösü­şi­niň hä­zir­ki ýag­da­ýy sel­je­ri­lip, ýur­du­my­zy 2022 — 2028-nji ýyl­lar­da dur­nuk­ly ös­dür­me­giň döw­let sy­ýa­sa­ty kes­git­le­nil­ýär. Oňa la­ýyk­lyk­da, je­mi içer­ki önü­miň adam ba­şy­na düş­ýän möç­be­ri, zäh­met ön­dü­ri­ji­li­gi, ila­tyň gir­de­ji­le­ri we dur­muş şert­le­ri ösen ýurt­la­ryň de­re­je­le­ri­ne ýe­ti­ri­ler. Mu­nuň üçin yk­dy­sa­dy­ýe­tiň düýp­li di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dy­ryl­ma­gy­ny do­wam et­dir­mek we ýo­ka­ry teh­no­lo­gik önüm­çi­lik­le­riň yk­dy­sa­dy ösü­şe go­şan­dy­ny art­dyr­mak, yk­dy­sa­dy­ýe­tiň äh­li pu­dak­la­ry­ny san­ly­laş­dyr­mak, eks­por­ta ni­ýet­le­nen we im­por­tyň or­nu­ny tut­ýan, bäs­deş­li­ge ukyp­ly önüm­çi­lik­le­ri çalt dep­gin­ler­de ös­dür­mek, yk­dy­sa­dy­ýe­tiň pu­dak­la­ry­ny ýo­ka­ry hü­när de­re­je­si bo­lan iş­gär­ler bi­len üp­jün et­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. 

 Gaz pu­da­gyn­da göz öňün­de tu­tul­ýan çä­re­ler Türk­me­nis­tan — Ow­ga­nys­tan — Pa­kis­tan — Hin­dis­tan gaz­ ge­çi­ri­ji­si­niň gur­lu­şy­gy­ny ta­mam­la­ma­ga, ga­zyň bü­tin­dün­ýä sa­na­wy­na go­şu­lan gor­la­ry­ny çalt dep­gin­ler bi­len öz­leş­dir­mä­ge, de­ňiz ýal­pak­ly­gyn­da we ke­nar­ýa­ka zo­lak­da ýa­kyn ýyl­lar­da «ma­wy ýan­gy­jyň» çy­ka­ry­ly­şy­ny düýp­li art­dyr­mak bo­ýun­ça iş­le­ri do­wam et­dir­mä­ge, da­şa­ry ýurt ma­ýa go­ýum­la­ry­ny Ha­zar deň­zi­niň türk­men bö­le­gi­niň gel­je­gi uly ýa­tak­la­ry­ny öz­leş­dir­mä­ge we ola­ry bu ugur­da­ky iri tas­la­ma­la­ra çek­mek bo­ýun­ça iş­le­ri do­wam et­dir­mä­ge, de­giş­li önüm­çi­lik­le­ri gur­mak ar­ka­ly ug­le­wo­do­rod se­riş­de­le­ri­niň gaý­ta­dan iş­le­nil­me­gi­niň çyg­ry­ny gi­ňelt­mä­ge gö­nük­di­ri­ler. 

                                                                   

Ne­bi­tiň çy­ka­ry­ly­şy­nyň art­dy­ryl­ma­gy Bal­kan­ýa­ka we Gö­ge­ren­dag — Eke­rem se­bit­le­rin­dä­ki çuň ýer­le­şen gat­lak­la­ryň, şeý­le hem Ha­zar­ýa­ka se­bi­tin­de tä­ze ýü­ze çy­ka­ry­lan zo­lak­la­ryň öz­leş­di­ril­me­gi bi­len bag­la­nyş­dy­ry­lar. 

                                                                   

Gur­lu­şyk ma­te­ri­al­la­ry se­na­ga­ty­ny ös­dür­me­giň esa­sy ugur­la­ry pu­da­gyň ze­rur­lyk­la­ry­ny do­ly ka­na­gat­lan­dyr­mak, im­port edil­ýän ma­te­ri­al­la­ryň or­nu­ny tut­ýan önüm­çi­lik­le­ri dö­ret­mek ar­ka­ly in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýa­lar or­naş­dy­ry­lan kär­ha­na­lar­da önüm­le­riň gör­nüş­le­ri­ni gi­ňelt­mek­den we möç­ber­le­ri­ni art­dyr­mak­dan yba­rat­dyr.  

                                                                   

Pre­zi­dent Mak­sat­na­ma­sy­nyň ama­la aşy­ryl­ýan döw­rün­de eks­por­ty art­dyr­ma­ga we içer­ki ba­za­ryň is­leg­le­ri­ni ka­na­gat­lan­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len kär­ha­na­lar işe gi­ri­zi­ler. Se­na­ga­tyň pu­dak­la­ýyn gur­lu­şyn­da gaý­ta­dan iş­le­ýän we taý­ýar önüm­le­ri ön­dür­ýän kär­ha­na­la­ryň pa­ýy ar­tar. 

                                                                   

Ýur­du­my­zyň ener­ge­ti­ka sy­ýa­sa­ty­na la­ýyk­lyk­da, içer­ki sarp edi­ji­le­ri elekt­rik ener­gi­ýa­sy bi­len yg­ty­bar­ly üp­jün et­mä­ge, ener­gi­ýa se­riş­de­le­ri­ni di­wer­si­fi­ka­si­ýa­laş­dyr­mak ar­ka­ly sarp edi­ji­le­re ýe­tir­mek üçin onuň ön­dü­ri­li­şi­ni art­dyr­ma­ga, tä­ze ener­gi­ýa kuw­wat­lyk­la­ry­ny dö­ret­mä­ge, paý­laý­jy ul­gam­la­ryň teh­ni­ki ýag­daý­la­ry­ny go­wu­lan­dyr­ma­ga, he­re­ket ed­ýän bi­te­wi mil­li ener­gi­ýa ul­ga­my­ny hal­ka­la­ýyn bir­leş­dir­mek ar­ka­ly, se­bit­le­riň ener­gi­ýa ul­gam­la­ry­nyň öza­ra äti­ýaç­lan­dy­ryl­ma­gy­ny üp­jün et­mä­ge gö­nük­di­ri­len iş­ler al­nyp bar­lar. 

                                                                   

Hi­mi­ýa se­na­ga­tyn­da da­şa­ry ýurt­lar­dan ge­ti­ril­ýän önüm­le­riň or­nu­ny tut­ýan tä­ze önüm­çi­lik­le­ri we ýur­du­my­zyň eks­port müm­kin­çi­lik­le­ri­ni art­dyr­mak ba­bat­da hi­mi­ýa önüm­le­ri­niň, şol san­da mi­ne­ral dö­kün­le­riň tä­ze gör­nüş­le­ri­niň önüm­çi­li­gi­ni ýo­la goý­mak, he­re­ket ed­ýän­le­ri­niň dur­ku­ny tä­ze­le­mek we düýp­li abat­la­mak iş­le­ri do­wam et­di­ri­ler.  

                                                                   

Gur­lu­şyk pu­da­gy­ny in­no­wa­si­ýa­lar ar­ka­ly ös­dür­mek we döw­re­bap teh­no­lo­gi­ýa­la­ry or­naş­dyr­mak bo­ýun­ça al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­riň çäk­le­rin­de «akyl­ly» şä­her we «akyl­ly» jaý ul­gam­la­ry, şeý­le-de ener­gi­ýa­nyň gaý­ta­dan di­kel­dil­ýän teh­no­lo­gi­ýa­la­ry ar­ka­ly do­lan­dy­ryl­ýan jaý­la­ryň tas­la­ma­la­ry­nyň ama­la aşy­ryl­ma­gy iş­jeň­leş­di­ri­ler. 

                                                                   

Aw­tou­lag ýol­la­ry­nyň we ola­ryň ug­run­da­ky des­ga­la­ryň gur­lu­şyk iş­le­ri­niň ýe­ri­ne ýe­ti­ril­me­gi ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy­ýe­ti­niň ös­me­gi­ne, ýol ul­ga­my­nyň kä­mil­leş­me­gi­ne öz tä­si­ri­ni ýe­ti­rer hem-de ýur­du­my­zyň se­bit­le­ri­niň dur­muş-yk­dy­sa­dy ösü­şi­ne iter­gi be­rer. Türk­me­na­bat — Ga­zo­jak — Da­şo­guz, Türk­men­ba­şy — Ga­ra­bo­gaz — Ga­za­gys­tan ser­he­di, Ma­ry — Ser­he­ta­bat, Gum­dag — Esen­gu­ly — Et­rek — Gid­ro­lum aw­tou­lag­ ýol­la­ry­nyň gur­lu­şyk iş­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. 

  Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti Ser­dar Berdimuhamedowyň ulag we kom­mu­ni­ka­si­ýa pu­da­gy­ny ös­dür­mek bo­ýun­ça öň­de go­ýan mak­sat­la­ryn­dan ugur alyp, üs­ta­şyr ge­çel­ge­le­riň ugur­la­ry­ny gi­ňelt­mek, ýo­lag­çy­la­ry gat­nat­ma­gyň we ýük­le­ri da­şa­ma­gyň möç­ber­le­ri­ni art­dyr­mak, ara­gat­na­şyk we mil­li kos­mos ul­ga­my­ny döw­re­bap­laş­dyr­mak, on­da gur­nal­ýan en­jam­la­ryň hä­zir­ki za­man teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­na la­ýyk­ly­gy­ny üp­jün et­mek bo­ýun­ça giň ge­rim­li iş­le­ri ge­çi­r­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. Bu bol­sa mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­tiň pu­dak­la­ry­nyň ösü­şi­ne we jem­gy­ýet­çi­lik hyz­mat­lar ul­ga­my­nyň kä­mil­leş­me­gi­ne iter­gi be­rer. 

                                                                   

Mak­sat­na­ma­la­ýyn dö­wür­de azyk önüm­le­ri­ni, il­kin­ji no­bat­da, ter önüm­le­ri uzak möh­let­le­ýin sak­la­mak, gap­la­ra gap­la­mak, da­şa­mak we ýer­le­mek ul­gam­la­ry ös­dü­ri­ler. Eke­ran­çy­lyk iş­le­ri­niň yl­my esas­da al­nyp ba­ryl­ma­gy, top­rak-ho­wa şert­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da, ekin­le­riň et­rap­laş­dy­ryl­ma­gy do­wam et­di­ri­ler. 

                                                                   

Azyk se­na­ga­ty­nyň ön­dü­ri­ji­li­gi­niň ýo­kar­lan­dy­ryl­ma­gy çig ma­ly ga­lyn­dy­syz gaý­ta­dan iş­le­me­giň tä­ze in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýa­la­ry esa­syn­da al­nyp ba­ryl­ma­gy bi­len bag­ly bo­lar. Oba ho­ja­lyk önüm­le­ri­ni we azy­gy sak­la­ma­gyň hem-de da­şa­ma­gyň döw­re­bap usul­la­ry or­naş­dy­ry­lar. Azyk önüm­çi­li­gin­de ýer­li çig mal­la­ryň ula­nyl­ma­gy se­riş­de tyg­şyt­la­ma­ga we azyk se­na­ga­ty­nyň önüm­le­ri­niň özü­ne düş­ýän gym­ma­ty­ny pe­selt­mä­ge, ola­ryň bäs­deş­li­ge ukyp­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­ma­ga müm­kin­çi­lik be­rer. 

                                                                   

Ýur­du­myz­da suw se­riş­de­le­ri­niň äh­mi­ýe­ti­ni ýo­kar­lan­dyr­ma­ga, su­wy ha­pa­lan­mak­dan, zi­bil­len­mek­den we eg­sil­mek­den go­ra­ma­gy üp­jün et­mä­ge, su­wuň ýa­ra­maz tä­si­ri­niň öňü­ni al­ma­ga hem-de ara­dan aýyr­ma­ga, suw ob­ýekt­le­ri­niň ýag­da­ýy­ny go­wu­lan­dyr­ma­ga gö­nük­di­ri­len top­lum­la­ýyn çä­re­ler al­nyp bar­lar. Şeý­le­lik­de, Pre­zi­dent Mak­sat­na­ma­sy­nyň dur­mu­şa ge­çi­ril­me­gi ne­ti­je­sin­de 2028-nji ýy­la çen­li dö­wür­de ýur­duň je­mi içer­ki önü­mi­niň ösüş dep­gi­ni­ni 6,7 gö­te­rim­den pes bol­ma­dyk de­re­je­de ga­zan­ma­ga müm­kin­çi­lik dö­rär. Ýurt bo­ýun­ça bö­lek sa­tuw ha­ryt do­la­ny­şy­gy ýo­kar­la­nar we onuň möç­be­ri (ýer­le­me­giň äh­li ugur­la­ry bo­ýun­ça) 14,5 gö­te­rim ar­tar. Da­şa­ry söw­da do­la­ny­şy­gy­nyň möç­be­ri 1,9 es­se ar­typ, ara­ta­pa­wut 1,9 es­se ýo­kar­la­nar. Je­mi içer­ki önü­miň möç­be­rin­dä­ki döw­le­te da­hyl­syz bö­le­giň pa­ýy 72 gö­te­ri­me ýe­ter. Döw­let-hu­su­sy hyz­mat­daş­ly­gy ös­dü­ri­ler.  

                                                                   

Dur­muş ugur­ly yk­dy­sa­dy sy­ýa­sat do­wam et­di­ri­ler, mil­li ylym we bi­lim ul­gam­la­ry­ny kä­mil­leş­dir­mek bo­ýun­ça iş­ler iler­le­di­ler. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň dur­muş ugur­ly yk­dy­sa­dy sy­ýa­sa­ty­nyň mö­hüm ug­ry bo­lan se­bit­le­ýin sy­ýa­sat ýur­duň se­bit­le­ri­ni gy­ra­deň ös­dür­mä­ge, ila­tyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri­ni düýp­li ýo­kar­lan­dyr­ma­ga we hal­ka­ra öl­çeg­le­re la­ýyk ge­tir­mä­ge gö­nük­di­ri­len­dir. Şu­nuň bi­len bag­ly­lyk­da, ýur­du­my­zyň we­la­ýat­la­ry­nyň dur­muş-yk­dy­sa­dy ösü­şi ýo­ka­ry de­re­je­de saklanýar. Bu iş­le­riň ne­ti­je­sin­de zäh­met hak­la­ry­nyň möç­be­ri 1,8 es­se ar­tar. Yk­dy­sa­dy­ýe­tiň äh­li pu­dak­la­ry bo­ýun­ça 30 mü­ňe go­laý goş­ma­ça iş orny dö­re­di­ler, ýa­şa­ýyş jaý­la­ry­nyň adam ba­şy­na düş­ýän umu­my meý­da­ny 102,2 gö­te­rim ar­tar, mek­de­be çen­li ça­ga­lar eda­ra­la­ry­nyň 40-sy, umu­my bi­lim eda­ra­la­ry­nyň 54-si, ýo­ka­ry hü­när bi­li­mi eda­ra­la­ry­nyň 4-si, 10 sa­ny döw­re­bap has­sa­ha­na gur­lar, 7 sa­ny me­de­ni­ýet öýi bi­na edi­ler. Pre­zi­dent Mak­sat­na­ma­syn­da öň­de goý­lan sep­git­le­re ýet­mek mak­sa­dy bi­len, ýur­du­my­zyň önüm­çi­lik kuw­wa­ty­ny has-da pug­ta­lan­dyr­ma­ga we tä­ze­le­mä­ge, dur­muş ul­ga­my­ny ös­dür­mä­ge 278,9 mil­liard ma­nat­dan gow­rak ma­ýa go­ýum­la­r gö­nük­di­ri­ler. 

                                                                   

Mah­la­sy, hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň hal­ky­my­zyň aba­dan hem bag­ty­ýar dur­muş­da ýa­şa­ma­gy­na gö­nük­di­ri­len baş­lan­gyç­la­ry hem-de asyl­ly mak­sat­la­ra ni­ýet­le­nen giň möç­ber­li öz­gert­me­le­ri Ga­raş­syz­ly­gy­my­zyň we Bi­ta­rap­ly­gy­my­zyň esas­la­ry­ny ber­ki­der, ýur­du­my­zyň dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan dep­gin­li ösü­şi­ni üp­jün eder. 

                                                                                                           

Ata­jan ATA­ÝEW,

                       

Türk­me­nis­ta­nyň Ma­li­ýe we yk­dy­sa­dy­ýet mi­nistr­li­gi­niň Stra­te­gik we dur­nuk­ly ösüş mü­dir­li­gi­niň baş­ly­gy.

04.08.2022
Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň binasynda Ýewraziýa toparynyň Ýerine ýetiriji Sekretary bilen duşuşyk geçirildi

2022-nji ýylyň 2-nji awgustynda Türkmenistanyň milli ulgamyna özara baha bermek çäresini geçirmek maksady bilen, Jenaýatçylykly ýol bilen alnan girdejileriň kanunlaşdyrlmagyna we terrorçylygyň maliýeleşdirilmegine garşy hereket etmek boýunça Ýewraziýa toparynyň bilermen baha-berijiler toparynyň Türkmenistana saparynyň çäginde Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow bilen Ýewraziýa toparynyň Ýerine ýetiriji Sekretary Sergeý Teterukowyň arasynda duşuşyk geçirildi.

Agzalan duşuşyga Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow bilen bilelikde ministrligiň ýanyndaky Maliýe gözegçiligi gullugynyň başlygy Döwran Halbaýew, ministrligiň Döwlet maliýesini jemleýji we ykdysady syýasaty müdirligini başlygy Galina Romanowa, ministrligiň Döwlet maliýesini jemleýji we ykdysady syýasaty müdirliginiň Halkara bölüminiň başlygy Maksat Kutlymyradow, Halkara bölüminiň baş hünärmeni Nurmämmet Seýitliýew dagylar  gatnaşdylar.

Duşuşygyň başynda ministr Muhammetgeldi Serdarow myhmana ýurdumyza iş sapary bilen gelenine minnetdarlygyny bildirip, ministrligimiz tarapyndan milli ulgamy kämilleşdirmek boýunça işleriň alnyp barylýandygyny habar berdi. Hususanda ministr Muhammetgledi Serdarow Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi  tarapyndan ýurdumyzda amala aşyrylan 2015-2017-nji ýyllar boýunça we 2018-2020-nji ýyllar boýunça Töwekgelçililere baha bermek çäreleri barada gürrüň berdi.Ol bu çäreleriň netijesinde ýurdumyzda bar bolan töwekgelçilikleri ýüze çykarmak, olary peseltmek boýunça Hereketleriň meýilnamasynyň taýýarlanandygy barada, şeýle hem bu çäräniň ýurdumyzda  pudagara hyzmatdaşlygy berkitmäge, işgärleriň hünär derejelerini ýokarlandyrmaga we olar tarapyndan Pullaryň kanunlaşdyrylmagyna garşy göreşiň maliýe çärelerini işläp taýýarlaýan toparyň (FATF) maslahatlaryny has içgin düşünmäge we ygtybarly peýdalanmaga ýardam berdi diýip belledi. 

      «Jenaýatçylykly ýol bilen alnan girdejileriň kanunlaşdyrylmagyna we terrorçylygy maliýeleşdirmäge garşy alnyp barylýan bu işiň, milli ulgamymyzyň esasy ugurlarynyň birine öwrülendigini belläsim gelýär» diýip ministr Muhammetgeldi Serdarow öz çykyşynda belledi.

Şeýle hem ol Jenaýatçylykly ýol bilen alnan girdejileriň kanunlaşdyrylmagyna we terrorçylygyň maliýeleşdirilmegine garşy göreşmek, bikanun ýol bilen alnan girdejileriň kanunlaşdyrylmagyna we terrorçylygy maliýeleşdirmek töwekgelçiligine baha bermek, şol sanda täze tehnologiýalary we sanly usullary ulanmak bilen baglanyşykly toplumlaýyn çemeleşmäniň zerurdygyny göz öňünde tutup, bikanun pullaryň kanunlaşdyrylmagyna we terrorçylygyň maliýeleşdirilmegine garşy hereket etmek boýunça tehniki ugurlar boýunça işleriň güýçlendirilendigini habar berdi.

Sözüniň dowamynda ministr Muhammetgeldi Serdarow Türkmenistanda milli ulgamynyň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin kesgitlenen töwekgelçilikleri we howplary azaltmak üçin pudagara hereket meýilnamasyny durmuşa geçirmegiň dowam etdirilýändigini belläp ministrligiň ähli tagallalarynyň Milli ulgamynyň netijeliligine we howpsuzlygyna gönükdirilendigini belledi.

        Şeýle-de ol Türkmenistanyň Maliýe we Ykdysadyýet ministrliginiň milli ulgamy kämilleşdirmek boýunça degişli pudaklarda syýasat meselelerini utgaşdyrylýandygy, ätiýaçlandyryş, audit, baha kesmek, gymmatly kagyzlar pudagyndaky işler söwda ýaly işleriň käbir görnüşlerine gözegçilik edilýändigi we ministrligiň işgärleriniň milli we halkara derejesinde bu ugurda işjeň iş alyp barýandyklary we umuman alanyňda, bar bolan howplaryň öňüni almaga çalyşýandyklary barada habar berdi.

     Mundan başga-da, ministr Muhammetgeldi Serdarow Hormatly Prezidentimiziň bu meseläni ileri tutýandygyny belläp, ýakynda geçirilen Merkezi Aziýa döwletleriniň baştutanlarynyň dördünji maslahatynda Hormatly Prezidentimiz tarapyndan bellenen sebitdäki howpsuzlyga abanýan 4 sany esasy howplar barada gürrüň berdi we Hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen ýakyn wagtda Merkezi Aziýa sebitindäki Howpsuzlyk gün tertibiniň ähli ugurlary boýunça ýol kartasynyň işlenip düzüljekdigi barada habar berdi. 

Soňra duşuşygyň dowamynda Ýewraziýa toparynyň Ýerine ýetiriji Sekretary jenap Sergeý Teterukow çykyş edip agzalan özara baha beriş çäresini geçirmäge hem-de Türkmenistana bilermen baha-berijileriň gelmeklerine ýardam berendikleri üçin ministre minnetdarlygyny bildirdi we Ýawraziýa toparynyň başlygy jenap Çihançinyň salamyny we minnetdarlygyny bildirdi.

Jenap Sergeý Teterukow öz çykyşynda, Türkmenistan bilen, hususanda ministrligiň ýanyndaky Maliýe gözegçiligi gullugy bilen Ýewraziýa toparynyň arasyndaky dostlykly uzak möhletleýin hyzmatdaşlyk barada gürrüň berdi.   

Ol düýn ýagny 2022-nji ýylyň 1-nji awgustynda “Ýyldyz” myhmanhanasynda geçirilen duşuşygyň netijesinde Özara baha beriş çäresine Türkmenistanyň degişli ministrlikleriniň we pudak edaralarynyň taýýardyklaryna göz ýetirendigini habar berdi we bu duşuşygyň netijesiniň oňaýly boljakdygyna ynam bildirýändigini habar berdi. 

Ýewraziýa toparynyň Ýerine ýetiriji Sekretary Sergeý Teterukow özara baha beriş çäresiniň netijesinde taýýarlanjak hasabatyň Ýewraziýa toparynyň agza döwletleriniň ählisiniň garamagyna iberiljekdigini we olar bilen ylalaşylan netijede taýýarlanjak hasabatyň ýurdyň bikanun pullaryň kanunlaşdyrylmagyna we terrorçylygyň maliýeleşdirilmegine garşy hereket etmek boýunça alyp barýan işiniň ýagdaýyny görkezjekdigini belläp geçdi. Şeýle hem bu hasabatyň ýurdyň daşary ýurt maýa goýumlaryna hem öz täsirini ýetirip biljekdigini beýan etdi.   

Bu ugurda Ýewraziýa toparynyň FATF-yň düzümindaki abraýynyň beýikdigini nazara alyp bu ugurda Türkmenistana ýardam bermäge taýýardyklary barada Ýewraziýa toparynyň Ýerine ýetiriji Sekretary  habar berdi.

Soňra duşuşygyň dowamynda ministrligiň Döwlet maliýesini jemleýji we ykdysady syýasaty müdirliginiň başlygy Galina Romanowa ýurdumyz tarapynda ýuridik taraplary bellige almak we daşary ýurt maýa goýumlar boýunça alnyp barylýan işler barada gürrüň berdi. Soňra Galina Romanowa ýurdumyzda bu işleriň berk gözegçilikde saklanýandygyny belläp ýakyn wagtda bu işleri amala aşyrmaklygyň ministrligiň Salgyt müdirýetine geçirlendigini habar berdi.

Duşuşygyň ahyrynda taraplar birek – birege minnetdarlyk bildirip bu çäräni üstünlikli geçirmek boýunça iki taraplaýyn tagallalary etjekdiklerini habar berdiler.

Duşuşugyň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, dünýä döwletleri bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Arkadagly Serdarymyzyň Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyşly sözler aýdyldy. Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi. 

02.08.2022
Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň binasynda Aziýanyň Ösüş Bankynyň Türkmenistandaky wekilhanasynyň ýolbaşçysy bilen duşuşyk geçirildi

 2022-nji ýylyň 30-njy iýulynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň binasynda Aziýanyň Ösüş Bankynyň Türkmenistandaky wekilhanasynyň ýolbaşçysy jenap Artur Andrysiak bilen duşuşyk geçirildi.

Duşuşygyň esasy maksady ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň geljegi uly bolan meselelerini ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat boldy.

Duşuşygyň başynda, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow myhmanlar bilen mähirli salamlaşdy we jenap Artur Andrysiaky täze wezipä bellenilenligi bilen gutlap, duşuşyga türkmen tarapyndan gatnaşýanlar bilen tanyşdyrdy. 

Ministr Muhammetgeldi Serdarow, häzirki wagtda Türkmenistan bilen Aziýanyň Ösüş Bankynyň arasynda hyzmatdaşlyk boýunça Strategiýanyň işlenip taýýarlanýadygyny belledi we bu strategiýanyň ileri tutulýan ugurlary kesgitlemek üçin gowy mümkinçilik bolup durýandygyny aýtdy. Türkmenistanyň Bütindünýä Söwda Guramasyna agza hökmünde goşulyşmagy bilen baglylykda, ýurdumyzyň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek we işgärleriň hünär derejesini kämilleşdirmekde Aziýanyň Ösüş Banky bilen hyzmatdaşlygyň oňaýly boljakdygyny belledi. Mundan başga-da, maýa goýum gurşawyny gowulandyrmak, telekeçiligi goldamak we maliýe-bank ugurlarda hyzmatdaşlygyň ähmiýetli boljakdygyny belledi.

Myhman, Aziýanyň Ösüş Bankynyň Türkmenistan bilen 2000-nji ýyldan bäri hyzmatdaşlyk edip gelýändigini,ýurdumyzda wekilhananyň 2010-njy ýylda açylandygyny belledi. Bankyň ýurduň söwda, eksport bazarynyň diwersifikasiýasy, ulag-üstaşyr, energiýa pudaklarynda hyzmatdaşlyk edýändigini we sebitleýin gatnaşyklaryň güýçlenmegine ýardam berýändigini aýtdy. Bularyň biziň aramyzdaky hyzmatdaşlygyň strategiýasynyň wajyp esasy bolup durýandygyny belledi. 

Şeýle hem, häzirki wagtda Türkmenistan bilen Aziýanyň Ösüş Bankynyň arasynda hyzmatdaşlyk boýunça Strategiýanyň işlenip taýýarlanýadygyny belledi we bu ugurda ministrligiň maslahatlarynyň möhümdigini belledi.

Mundan başga-da, hyzmatdaşlygyň «Merkezi Aziýada sebitleýin ykdysady hyzmatdaşlyk (CAREC)» Institutynyň taslamalarynyň çäklerinde hem alnyp barylýandygyny belläp geçdi. CAREC maksatnamasynyň syýahatçylyk, oba hojalyk we ykdysady gatnaşyklar ýaly dürli ugurlary öz içine alýandygyny aýtdy. Häzirki wagtda, bu maksatnamanyň çäklerinde transport we energetika pudaklarynda taslamalaryň üstünde işlenýändigini belledi. Şeýle hem, bu Maksatnamanyň çäklerinde hyzmatdaşlyga açykdyklaryny belläp, türkmen tarapynyň gyzyklanma bildirýän ugurlarynda işleşmäge taýýardyklaryny aýtdy.

Soňra, Türkmenistanyň Bütindünýä Söwda Guramasynyň (BSG) synçy derejesini almagy bilen gutlady.Aziýanyň Ösüş Bankynyň Türkmenistanyň bu gurama agza bolmagy üçin 2019-njy ýyldan bäri goldaw berýändigini aýtdy. Şeýle hem, bu ugurda ýurdumyz bilen hyzmatdaşlygy dowam etdirmek isleýändiklerini belledi.

Jenap Artur Andrysiak, ýurdumyzyň maksatnamalarynda ileri tutulýan ugurlary we Hormatly Prezidentimiziň Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisindäki görkezmelerini ýakyndan öwrenýändiklerini belledi. Şeýle hem, bu ugurlarda işleşmäge we hyzmatdaşlygy ýokarlandyrmaga gyzyklanma bildirýändiklerini aýtdy. 

Mundan başga-da, Jenap Artur Andrysiak Aziýanyň Ösüş Banky tarapyndan ýurdumyza ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmak, makroykdysady maýa goýumlary dolandyrmak we strukturalaýyn özgeriş ugurlary boýunça tehniki ýardam bermäge taýýardyklaryny aýtdy. 

Şeýle hem myhman, kiçi we orta telekeçiligi, hususan-da ýurdumyzyň eksportçylaryny goldamak maksady bilen taslamalaryň üstünde işlenýändigini belledi. 

Mundan başga-da, elektrik stansiýalaryny döwrebaplylaşdyrmak we netijeliligi ýokarlandyrmak boýunça taslamalaryň üstünde işlenýändigi barada aýtdy. 

Ministr Muhammetgeldi Serdarow, agzalan taslamalaryň durmuşa geçirilmeginde degişli goldawlary bermäge, ýurdumyz bilen Aziýanyň Ösüş Bankynyň arasyndaky hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge taýýardyklaryny aýtdy.

Duşuşyk hoşniýetli ýagdaýda geçdi.

Duşuşugyň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, halkara maliýe guramalary we düzümleri bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Arkadagly Serdarymyzyň Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyşly sözler aýdyldy. Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

30.07.2022
Türkmenistanyň Kanuny

Türkmenistanyň käbir kanunçylyk namalaryna üýtgetmeler we goşmaçalar girizmek hakynda 

                                                                   

 I. Türkmenistanyň şu kanunçylyk namalaryna üýtgetmeleri we goşmaçalary girizmeli: 

                                                                   

1. 2014-nji ýylyň 1-nji martyndaky «Türkmenistanyň Býujet kodeksini tassyklamak we güýje girizmek hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2014 ý., № 1, 37-nji madda; 2017 ý., № 3, 111-nji madda; 2018 ý., № 4, 94-nji madda; 2020 ý., № 3, 42-nji madda): 

                                                                   

 4-nji we 5-nji maddalarda «2022-nji» diýen sany «2024-nji» diýen sana çalşyrmaly; 

                                                                   

 6-njy maddada «2023-2025-nji» diýen sanlary «2025-2027-nji» diýen sanlara çalşyrmaly; 

                                                                   

 7-nji maddanyň birinji tesiminde «2023-nji» diýen sany «2025-nji» diýen sana çalşyrmaly. 

                                                                   

2. 2014-nji ýylyň 1-nji martynda Türkmenistanyň Kanuny bilen tassyklanan Türkmenistanyň Býujet kodeksiniň (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2014 ý., № 1, 37-nji madda; 2017 ý., № 1, 34-nji madda, № 4, 147-nji madda; 2018 ý., № 2, 43-nji madda; 2021 ý., № 1, 25-nji madda) 68-nji maddasynyň ikinji bölegine şu mazmunly tesimi goşmaly: 

                                                                   

«Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň hasaplaryna gelip gowşan daşary ýurt pulundaky serişdeleriň Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda kesgitlenilen möçberi Türkmenistanyň Durnuklaşdyryş gaznasyna geçirilip bilner.». 

                                                                   

3. 2000-nji ýylyň 15-nji iýunyndaky «Kärhanalar hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda (Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2000 ý., № 2, 13-nji madda; 2009 ý., № 2, 33-nji madda; 2012 ý., № 1, 48-nji madda, № 2, 51-nji madda; 2013 ý., № 4, 82-nji madda; 2015 ý., № 1, 31-nji madda; 2016 ý., № 1, 71-nji madda; 2017 ý., № 4, 147-nji madda; 2018 ý., № 2, 43-nji madda; 2019 ý., № 2, 35-nji madda; 2020 ý., № 1, 13-nji madda; 2021 ý., № 1, 16-njy madda; Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Maglumatlary, 2021 ý., № 4, 136-njy madda): 

                                                                   

 1) 15-nji maddada: 

                                                                   

birinji bölekde «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi hem-de onuň welaýat we Aşgabat şäher Baş maliýe we ykdysadyýet müdirlikleri» diýen sözleri «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Salgyt müdiriýeti hem-de onuň salgyt edaralary» diýen sözlere çalşyrmaly; 

                                                                   

 dördünji bölekde «eýesi» diýen sözi «saklaýjysy» diýen söze çalşyrmaly; 

                                                                   

 2) 17-nji maddada: 

                                                                   

 birinji bölekde: 

                                                                   

 üçünji tesimde «esaslandyryş resminamalary» diýen sözleri «kärhananyň Tertipnamasy» diýen sözlere çalşyrmaly; 

                                                                   

 üçünji tesimden soň şu mazmunly tesimi goşmaly: 

                                                                   

 «kärhananyň esaslandyryş şertnamasy (şu Kanunyň 12-nji maddasynyň ikinji böleginde sanalyp geçilenlerden başgalar);»; 

                                                                   

 şu mazmunly bölegi goşmaly: 

                                                                   

«4. Kärhanany döwlet belligine almak üçin şu maddanyň birinji böleginde göz öňünde tutulan resminamalardan başga goşmaça resminamalaryň talap edilmegine ýol berilmeýär.»; 

                                                                   

3) 19-njy maddada «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi» we «amala aşyrýar» diýen sözleri degişlilikde «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Salgyt müdiriýeti hem-de onuň salgyt edaralary» we «amala aşyrýarlar» diýen sözlere çalşyrmaly; 

                                                                   

 4) 21-nji maddada: 

                                                                   

birinji bölekde «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligine» diýen sözleri «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Salgyt müdiriýetine ýa-da onuň salgyt edaralaryna» diýen sözlere çalşyrmaly; 

                                                                   

ikinji bölegiň ikinji tesiminde «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi hem-de onuň ministrligiň welaýat we Aşgabat şäher Baş maliýe we ykdysadyýet müdirlikleri» diýen sözleri «Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň Salgyt müdiriýeti ýa-da onuň salgyt edaralary» diýen sözlere çalşyrmaly. 

                                                                   

 II. Şu Kanun resmi taýdan çap edilen gününden herekete girizilýär. 

                                                                   

 Şu Kanunyň I böleginiň 3-nji bendi 2023-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan herekete girizilýär. 

                                                                   

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW.
 

                                                                   

 Aşgabat şäheri. 2022-nji ýylyň 24-nji iýuly.

29.07.2022
Türkmenistanyň Kanuny

«Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunyna goşmaça we üýtgetmeler girizmek hakynda 

                                                                   

I. 2004-nji ýylyň 25-nji oktýabrynda Türkmenistanyň Halk Maslahaty tarapyndan kabul edilen «Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunyna (2005-nji ýylyň 25-nji oktýabrynda kabul edilen Türkmenistanyň Kanunynyň görnüşinde) (Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň resmi namalarynyň ýygyndysy, 2005 ý., HM-80; Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2005 ý., № 4, 37-nji madda; 2006 ý., № 3, 12-nji madda; 2007 ý., № 1, 20-nji we 24-nji maddalar, № 2, 48-nji madda, № 4, 68-nji we 74-nji maddalar; Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň resmi namalarynyň ýygyndysy, 2008 ý., HM-96; Türkmenistanyň Mejlisiniň Maglumatlary, 2008 ý., № 1, 7-nji madda, № 3, 41-nji madda; 2009 ý., № 2, 41-nji madda, № 3, 45-nji madda; 2010 ý., № 1, 19-njy madda, № 2, 34-nji madda, № 3, 64-nji madda; 2011 ý., № 1, 5-nji we 24-nji maddalar, № 2, 45-nji madda, № 3, 59-njy madda; 2012 ý., № 1, 48-nji madda, № 3, 68-nji madda; 2013 ý., № 1, 7-nji madda, № 2, 26-njy madda; 2014 ý., № 1, 24-nji we 49-njy maddalar, № 3, 112-nji madda, № 4, 149-njy madda; 2015 ý., № 2, 48-nji we 71-nji maddalar, № 3, 111-nji madda, № 4, 146-njy madda; 2016 ý., № 1, 52-nji madda, № 3, 118-nji madda, № 4, 144-nji we 165-nji maddalar; 2017 ý., № 2, 77-nji madda, № 3, 111-nji madda, № 4, 135-nji we 147-nji maddalar; 2018 ý., № 2, 42-nji madda, № 4, 95-nji we 107-nji maddalar; 2019 ý., № 2, 34-nji madda, № 4, 94-nji madda; 2020 ý., № 3, 45-nji madda, № 4, 84-nji madda; Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Maglumatlary, 2021 ý., № 2-3, 49-njy we 51-nji maddalar, № 4, 136-njy we 152-nji maddalar; 2022 ý., № 1-2, 22-nji madda) şu goşmaçany we üýtgetmeleri girizmeli: 

                                                                   

 1) 24-nji madda şu mazmunly bölegi goşmaly: 

                                                                   

«7. Ýuridik şahsyň emele gelmegindäki telekeçilik işi bilen meşgullanýan ýuridik şahsy we ýuridik şahsy döretmezden telekeçilik işi bilen meşgullanýan fiziki şahslary-hususy telekeçileri döwlet tarapyndan bellige almak olaryň salgyt hasabyna goýulmaly ýeri boýunça salgyt edaralary tarapyndan amala aşyrylýar. Bellige almagyň tertibi Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan kesgitlenilýär.»; 

                                                                   

 2) 119-njy maddadaky tablisanyň «Goşmaça tölegleriň möçberleri» diýen sütüninde: 

                                                                   

 «Türkmenistanyň gümrük çäklerine getirilýän harytlar boýunça» diýen bölümde: 

                                                                   

 «Temmäki önümleri» böleginde «74%-i» we «3» diýen sanlary degişlilikde «93%-i» we «4» diýen sanlara çalşyrmaly; 

                                                                   

«Senagat taýdan öndürilen beýleki temmäki we temmäkiniň senagat çalşyryjylary» böleginde «15,6» diýen sany «19,5» diýen sana çalşyrmaly;  

                                                                   

 3) 187-nji maddanyň bäşinji böleginde: 

                                                                   

 ýedinji tesimi şu görnüşde beýan etmeli: 

                                                                   

«18 ýaşa çenli maýyplygy bolan çagany (şol sanda perzentlige alnan we öweý maýyplygy bolan çagany) terbiýeläp saklaýan ene-atalar ýa-da olaryň ornuny tutýan adamlar (şunda hususy telekeçiler we hünär hyzmatlaryny amala aşyrýan taraplar üçin — salgyt özeniniň Türkmenistanyň kanunçylygy bilen salgytlary we ýygymlary hasaplamak üçin bellenilen binýatlyk mukdaryň 600 essesi möçberindäki böleginde);». 

                                                                   

II. Şu Kanun «Salgytlar hakynda» Türkmenistanyň bitewi Kanunynyň 3-nji maddasynyň ikinji böleginde bellenilen möhletlerde herekete girizilýär. 

                                                                   

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW.
 

                                                                   

 Aşgabat şäheri. 2022-nji ýylyň 24-nji iýuly.

29.07.2022
Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginde Täjigistanyň Energetika we suw serişdeleri ministrliginiň wekilleri bilen duşuşyk geçirildi

2022-nji ýylyň 27-nji iýulynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarowyň ýolbaşçylygynda Täjigistanyň Energetika we suw serişdeleri ministrliginiň wekilleri bilen duşuşyk geçirildi. Duşuşygyň esasy maksady söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara toparynyň ýolbaşçylary hökmünde, toparyň onunjy mejlisiniň Teswirnamasynda göz öňünde tutulan meseleleri ara alyp maşlahatlaşmakdan ybarat boldy. 

    Duşuşygyň başynda taraplar mähirli salamlaşdylar we Täjigistan Respublikasynyň Energetika we suw serişdeleri ministri Juma Daler giriş sözi bilen çykyş etdi.

    Ol öz çykyşynda, Täjigistan Respublikasynyň Prezidentiniň Türkmenistana bolan sapary barada belläp, onuň çäklerinde ikitaraplaýyn birnäçe ylalaşyklara gol çekilendigini belledi.
 2021-nji ýylda iki ýurduň arasyndaky söwda gatnaşyklarynyň 2020-nji ýyl bilen deňeşdireniňde ýokarlanandygyny we 2022-nji ýylda hem ýokarlanmagynyň dowam edýändigini belledi.

      Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow öz çykyşynda, Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara onunjy mejlisiniň geçen wagtyndan (2021-nji ýylyň 28 – 29-njy iýuly) şu günki güne çenli ýerine ýetirilen işler barada gysgaça belläp geçdi. Geçen ýylda, iki ýurduň arasyndaky söwda dolanşygynyň ýokarlanandygyny aýtdy hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýokarlandyrmaga mümkinçilikleriň bardygyny belledi.

Duşuşygyň barşynda gatnaşyjylar toparyň 2021-njy ýylyň iýulynda Täjigistan Respublikasynyň paýtagty Duşanbe şäherinde geçirilen Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara toparynyň onunjy mejlisiniň çözgütlerine laýyklykda bilelikdäki işleriň durmuşa geçirilişini ara alyp maslahatlaşdylar.

Taraplar eksport-import amallarynyň gowulandyrylmagy, özara üpjün edilýän harytlaryň we hyzmatlaryň göwrüminiň artdyrylmagy bilen birlikde söwda-ykdysady we maýa goýum ulgamyndaky gatnaşyklaryň has hem giňeldilmegine itergi berýän şertleriň kämilleşdirilmeginiň zerurdygyny nygtadylar. Mundan başga-da, duşuşygyň dowamynda himiýa, ýangyç-energetika, ulag-aragatnaşyk, senagat ulgamlaryndaky hyzmatdaşlygyň geljegi uly bolan ugurlaryna we özara hereketleriň derwaýys meselelerine seredilip geçildi.

Duşuşygyň ahyrynda taraplar, Söwda-ykdysady we ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-täjik hökümetara toparynyň on birinji mejlisiniň 2022-nji ýylyň 4-nji çärýeginde, Aşgabat şäherinde geçirilmegini teklip etdiler.


Duşuşugyň ahyrynda ýurdumyzyň halkara hyzmatdaşlygyny berkitmekde, dünýä döwletleri bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýmakda giň mümkinçilikleri, zerur şertleri döredip berýänligi, tutuş dünýäde ýurdumyzyň abraý-mertebesini belende götermekde bimöçber işleri amala aşyrýanlygy üçin Arkadagly Serdarymyzyň Hormatly Prezidentimiziň adyna alkyşly sözler aýdyldy. Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak belent başynyň hemişe aman, il-ýurt bähbitli umumadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

27.07.2022
Türkmenistanyň Kanuny

Elektron hökümet hakynda 

                                                                   

 Şu Kanun elektron hökümetiň işiniň tertibini kesgitleýär hem-de bu çygyrda ýüze çykýan gatnaşyklary düzgünleşdirýär. 

                                                                   

 I BAP. UMUMY DÜZGÜNLER 

                                                                   

 1-nji madda. Esasy düşünjeler 

                                                                   

 Şu Kanunda aşakdaky esasy düşünjeler ulanylýar: 

                                                                   

 1) elektron döwlet hyzmaty — maglumat-kommunikasion tehnologiýalardan peýdalanmak arkaly ýerine ýetirilýän döwlet hyzmaty; 

                                                                   

 2) elektron döwlet hyzmatynyň dessury — elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmeginiň tertibini we oňa bildirilýän talaplary kesgitleýän kadalaşdyryjy hukuk namasy; 

                                                                   

 3) elektron hökümet — maglumat-kommunikasion tehnologiýalardan, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamyndan peýdalanmak arkaly, döwlet edaralarynyň fiziki we (ýa-da) ýuridik şahslar üçin elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmek boýunça işiniň üpjün edilmegine gönükdirilen guramaçylyk-hukuk çäreleriniň we tehniki serişdeleriň ulgamy; 

                                                                   

 4) elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjysy — her bir fiziki we ýuridik şahsa, kadastryň we gozgalmaýan emlägiň obýektlerine, geografik we beýleki obýektlere berilýän, olary elektron hökümetde barabarlandyrmaga mümkinçilik berýän gaýtalanmaýan kodlar; 

                                                                   

 5) interaktiw döwlet hyzmaty — sargyt edijiniň we elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edarasynyň arasyndaky iki taraplaýyn özara hyzmatdaşlyk arkaly ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmaty; 

                                                                   

 6) maglumat döwlet hyzmaty — sargyt edijileriň maglumata bolan islegleriniň kanagatlandyrylmagyna gönükdirilen, döwlet edarasynyň işi baradaky maglumaty çap etmek we başga bir görnüşde ýaýratmak arkaly ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmaty; 

                                                                   

 7) pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy — ähli döwlet edaralarynyň awtomatlaşdyrylan elektron maglumat binýatlar ulgamynyň ýeke-täk bir bitewi awtomatlaşdyrylan elektron maglumatlar binýatlar ulgamynyň gurşawyna birikmegini üpjün edýän ulgam; 

                                                                   

 8) sargyt edijiler — döwlet edarasyna sargytnama bilen ýüz tutan fiziki ýa-da ýuridik şahslar; 

                                                                   

 9) sargytnama — sargyt edijiniň elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi barada döwlet edaralaryna iberýän talapnamasy. 

                                                                   

 2-nji madda. Elektron hökümet hakynda Türkmenistanyň kanunçylygy 

                                                                   

Elektron hökümet hakynda Türkmenistanyň kanunçylygy Türkmenistanyň Konstitusiýasyna esaslanýar we şu Kanundan hem-de Türkmenistanyň beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalaryndan ybaratdyr. 

                                                                   

 3-nji madda. Elektron hökümetiň esasy wezipeleri 

                                                                   

 Şular elektron hökümetiň esasy wezipeleridir: 

                                                                   

1) döwlet edaralarynyň işiniň netijeliligini, dessinligini we aýdyňlygyny üpjün etmek, olaryň jogapkärçiligini we ýerine ýetirijilik düzgün-nyzamlylygyny güýçlendirmek, ilat we telekeçiligiň subýektleri bilen ikitaraplaýyn aragatnaşygy üpjün etmegiň goşmaça usullaryny döretmek; 

                                                                   

2) Türkmenistanda elektron hökümetiň çygrynda döwlet edaralary bilen özara gatnaşyklary amala aşyrmakda sargyt edijiler üçin mümkinçilikleri döretmek; 

                                                                   

3) döwlet edaralarynyň üstüne ýüklenilen wezipeleriň çygrynda maglumat binýatlaryny, Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalyny hem-de elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawyny emele getirmek; 

                                                                   

4) elektron resminama dolanyşygynyň, döwlet edaralarynyň maglumat binýatlarynyň arasynda özara hyzmatdaşlyk etmegiň we maglumatlary alyşmagyň tärlerini emele getirmegiň hasabyna ilat bilen özara gatnaşyklar amala aşyrylanda döwlet dolandyryş ulgamynda köpugurly «Bir penjire» ulgamyny ornaşdyrmak; 

                                                                   

5) telekeçiligiň subýektlerini, şol sanda statistiki hasabatlylygy bermegiň, gümrük taýdan resmileşdirmegiň, ygtyýarnamalary, rugsatnamalary, sertifikatlary bermegiň, şeýle hem döwlet edaralaryndan maglumatlary almagyň barşynda elektron resminama dolanyşygyndan peýdalanmaga geçirmek; 

                                                                   

6) telekeçiligiň subýektleri tarapyndan elektron täjirçiligiň, önümi ýerlemegiň ulgamlaryndan peýdalanylmagynyň we satyn alnyşyň bütindünýä Internet maglumat ulgamy arkaly amala aşyrylmagynyň, şeýle hem hasaba almagyň, gözegçiligiň we jemagat hyzmatlary üçin tölegiň awtomatlaşdyrylan ulgamlarynyň ornaşdyrylmagynyň gerimini giňeltmek; 

                                                                   

7) nagt däl elektron tölegler, döwlet tarapyndan satyn alnyşy amala aşyrmak, uzak aralykdan elýeterlilik ulgamlaryny we bank-maliýe ulgamynda işiň beýleki elektron görnüşlerini ösdürmek. 

                                                                   

 4-nji madda. Elektron hökümetiň işiniň esasy ýörelgeleri 

                                                                   

 Şular elektron hökümetiň işiniň esasy ýörelgeleridir: 

                                                                   

 1) döwlet edaralarynyň işiniň açyklygy we aýdyňlygy; 

                                                                   

 2) elektron döwlet hyzmatlarynyň sargyt edijiler üçin deň derejede elýeterliligi; 

                                                                   

 3) elektron döwlet hyzmatlarynyň köpugurly «Bir penjire» ulgamy boýunça amala aşyrylmagy; 

                                                                   

 4) döwlet edaralarynyň resminamalarynyň bir ülňä getirilmegi; 

                                                                   

 5) elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjylaryndan peýdalanylmagy; 

                                                                   

 6) elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň tertibiniň yzygiderli kämilleşdirilmegi; 

                                                                   

 7) maglumat howpsuzlygynyň üpjün edilmegi; 

                                                                   

 8) sargyt edijileriň elektron döwlet hyzmatlaryna deň hukuklylygy. 

                                                                   

 5-nji madda. Elektron hökümetiň işiniň maliýeleşdirilmegi 

                                                                   

Elektron hökümetiň işiniň maliýeleşdirilmegi Türkmenistanyň Döwlet býujetiniň serişdeleriniň, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň öz serişdeleriniň hasabyna, şeýle hem Türkmenistanyň kanunçylygynda gadagan edilmedik beýleki çeşmeleriň hasabyna amala aşyrylýar. 

                                                                   

 II BAP. ELEKTRON HÖKÜMETIŇ IŞI BABATDA DÖWLET DÜZGÜNLEŞDIRMESI 

                                                                   

 6-njy madda. Elektron hökümetiň işi babatda döwlet düzgünleşdirmesini amala aşyrýan edaralar 

                                                                   

Elektron hökümetiň işi babatda döwlet düzgünleşdirmesi Türkmenistanyň Ministrler Kabineti, Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan kesgitlenilýän elektron hökümetiň işi babatda ygtyýarly edara (mundan beýläk — ygtyýarly edara), şeýle hem öz ygtyýarlyklarynyň çäklerinde beýleki döwlet edaralary tarapyndan amala aşyrylýar. 

                                                                   

 7-nji madda. Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ygtyýarlylygy 

                                                                   

 Türkmenistanyň Ministrler Kabineti elektron hökümetiň işi babatda: 

                                                                   

 1) ýeke-täk döwlet syýasatyny kesgitleýär; 

                                                                   

 2) döwlet maksatnamalaryny tassyklaýar we olaryň durmuşa geçirilmegine gözegçiligi amala aşyrýar; 

                                                                   

 3) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawyny ýöretmegiň tertibini kesgitleýär; 

                                                                   

 4) pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamynyň hereket etmeginiň tertibini belleýär; 

                                                                   

 5) elektron döwlet hyzmatlarynyň dessuryny tassyklaýar; 

                                                                   

6) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilişiniň hiline baha bermegiň usulyýetini, şeýle hem elektron hökümetiň taslamalaryny durmuşa geçirmegiň netijeliliginiň maksatlaýyn görkezijilerini tassyklaýar; 

                                                                   

 7) Türkmenistanyň kanunçylygynda onuň ygtyýarlylygyna degişli edilen beýleki wezipeleri amala aşyrýar. 

                                                                   

 8-nji madda. Ygtyýarly edaranyň ygtyýarlylygy 

                                                                   

 Ygtyýarly edara elektron hökümetiň işi babatda: 

                                                                   

1) ýeke-täk döwlet syýasatyny amala aşyrýar, elektron hökümetiň işinde ileri tutulýan ugurlary kesgitlemek we elektron hökümet hakynda kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça teklipleriň işlenip düzülmegini amala aşyrýar; 

                                                                   

 2) döwlet maksatnamalaryny işläp taýýarlaýar; 

                                                                   

 3) döwlet edaralarynyň elektron hökümet çygryndaky işini utgaşdyrýar; 

                                                                   

4) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy baradaky hasabat maglumatlaryny düzýär we işläp taýýarlaýar; 

                                                                   

5) elektron hökümetiň kömekçi hyzmat pudaklarynyň, pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamynyň, Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalynyň hereket etmegini üpjün edýär; 

                                                                   

6) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmeginiň hiline, şeýle hem elektron hökümetiň taslamalaryny durmuşa geçirmegiň netijeliliginiň maksatlaýyn görkezijileriniň gazanylmagynyň derejesine baha berilmegini amala aşyrýar; 

                                                                   

7) maglumatlary toplamak, saklamak, işläp taýýarlamak, bermek we alyşmak boýunça ülňüleriň we tehniki talaplaryň esasynda elektron hökümetiň tehniki esaslaryny emele getirmek boýunça çäreleri amala aşyrýar; 

                                                                   

8) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegini we pudagara elektron maglumat alyş-çalyş amallaryny kämilleşdirmek boýunça teklipleri işläp düzýär; 

                                                                   

 9) elektron döwlet hyzmatlarynyň dessurlarynyň ylalaşylmagyny amala aşyrýar; 

                                                                   

 10) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawynyň emele getirilmegine we ýöredilmegine gatnaşýar; 

                                                                   

11) elektron hökümetiň maglumat ulgamlarynyň we maglumat binýatlarynyň maglumat howpsuzlygyny, kiberhowpsuzlygyny üpjün etmek boýunça çäreleri işläp düzýär we amala aşyrýar; 

                                                                   

 12) işgärleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmak we olary gaýtadan taýýarlamak boýunça çäreleri amala aşyrýar; 

                                                                   

 13) elektron hökümetiň ösdürilmegine maýa goýumlarynyň çekilmegine gatnaşýar; 

                                                                   

 14) halkara hyzmatdaşlygy amala aşyrýar; 

                                                                   

15) elektron hökümeti emele getirýän ulgamlaryň (elektron döwlet hyzmaty, elektron görnüşde pudagara özara hyzmatdaşlyk ulgamy, web-saýtlar, maglumat binýatlary we beýlekiler) ygtybarly işjeňligini, elýeterliligini, ätiýaçlylygyny, maglumat howpsuzlygyny we kiberhowpsuzlygyny üpjün edýär; 

                                                                   

16) Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalyna fiziki we ýuridik şahslara hödürlenýän hyzmatlary ýerleşdirmek boýunça işleri durmuşa geçirýär; 

                                                                   

 17) elektron hökümetiň elektron sanly goly bellige alyş we tassyklaýyş merkeziniň işini üpjün edýär; 

                                                                   

18) elektron hökümetiň peýdalanyjylaryny barabarlandyrmagyň we autentifikasiýasynyň ýeke-täk maglumatlar ulgamynyň işini üpjün edýär; 

                                                                   

 19) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawyny ýöretmegiň tertibini işläp taýýarlaýar; 

                                                                   

 20) elektron görnüşde pudagara özara hyzmatdaşlyk ulgamynyň hereket etmeginiň tertibini işläp taýýarlaýar; 

                                                                   

 21) döwlet edaralarynyň gatnaşmagynda ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmatlarynyň dessuryny işläp taýýarlaýar; 

                                                                   

 22) Türkmenistanyň kanunçylygynda onuň ygtyýarlylygyna degişli edilen beýleki wezipeleri amala aşyrýar. 

                                                                   

 9-njy madda. Döwlet edaralarynyň ygtyýarlylygy 

                                                                   

 Döwlet edaralary elektron hökümetiň işi babatda öz ygtyýarlyklarynyň çäklerinde: 

                                                                   

 1) ýeke-täk döwlet syýasatynyň durmuşa geçirilmegine gatnaşýarlar; 

                                                                   

 2) döwlet maksatnamalarynyň işlenip taýýarlanylmagyna we durmuşa geçirilmegine gatnaşýarlar; 

                                                                   

3) maglumat ulgamlarynyň we maglumat binýatlarynyň, şeýle hem elektron döwlet hyzmatlarynyň ornaşdyrylmagyny, ösdürilmegini we bileleşikli hereketini üpjün edýärler; 

                                                                   

4) ygtyýarly edara bilen ylalaşmak arkaly, öz işleriniň çygyrlarynda elektron döwlet hyzmatlarynyň dessurlaryny işläp taýýarlaýarlar we tassyklaýarlar; 

                                                                   

5) özleri tarapyndan ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmatlarynyň elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawynda bellige alynmagyny hem-de Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalynda ýerleşdirilmegini üpjün edýärler; 

                                                                   

6) sargyt edijileriň elektron döwlet hyzmatlaryny islegleri boýunça saýlap almaklaryna mümkinçiligiň döredilmegini üpjün edýärler; 

                                                                   

7) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi üçin, şol sanda mümkinçiligi çäkli adamlar üçin zerur şertleri döredýärler; 

                                                                   

8) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi üçin zerur maglumatlary özünde saklaýan maglumat ulgamlarynyň we maglumat binýatlarynyň bökdençsiz işlemegini üpjün edýärler; 

                                                                   

 9) maglumat ulgamlarynyň we maglumat binýatlarynyň maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek boýunça çäreleri amala aşyrýarlar; 

                                                                   

 10) işgärleriň hünär derejesini ýokarlandyrmak we olary gaýtadan taýýarlamak boýunça çäreleri amala aşyrýarlar; 

                                                                   

11) maglumat ulgamlaryny, maglumat binýatlaryny hem-de torlaryny döwlet we beýleki maksatnamalaryň esasynda ösdürmegiň pudaklaýyn meýilnamalaryny (maksatnamalaryny) işläp taýýarlaýarlar; 

                                                                   

12) özleriniň resmi web-saýtlarynyň işjeňligini hem-de täzelenip durulmagyny, şeýle hem olarda elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň tertibi baradaky maglumatyň çap edilmegini üpjün edýärler; 

                                                                   

 13) özleriniň düzüm bölümlerinde maglumat-kommunikasion tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyny üpjün edýärler; 

                                                                   

14) özara hyzmatdaşlygyň dürli görnüşleri arkaly, sargyt edijileriň elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmeginiň barşy barada maglumat almaklaryna mümkinçiligiň döredilmegini üpjün edýärler; 

                                                                   

 15) elektron hökümet hakynda kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça teklipleriň işlenip taýýarlanylmagyna gatnaşýarlar; 

                                                                   

16) ilata edilýän sanly hyzmatlaryň ygtybarly işjeňligini, elýeterliligini, ätiýaçlylygyny, maglumat howpsuzlygyny we kiberhowpsuzlygyny üpjün edýärler; 

                                                                   

 17) Türkmenistanyň kanunçylygynda olaryň ygtyýarlylygyna degişli edilen beýleki wezipeleri amala aşyrýarlar. 

                                                                   

 III BAP. ELEKTRON DÖWLET HYZMATLARYNY ÝERINE ÝETIRMEK 

                                                                   

 10-njy madda. Elektron döwlet hyzmatlaryny köpugurly «Bir penjire» ulgamy boýunça ýerine ýetirmek 

                                                                   

Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edarasynyň şeýle hyzmaty ýerine ýetirmek üçin beýleki döwlet edaralarynda bar bolan resminamalary hem-de maglumatlary almaly bolan halatlarynda, elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi köpugurly «Bir penjire» ulgamy boýunça amala aşyrylýar. Şunda elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edarasy görkezilen resminamalary we maglumatlary pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy arkaly, sargyt edijini gatnaşdyrmazdan, özbaşdak alýar. 

                                                                   

 11-nji madda. Döwlet edaralarynyň resminamalarynyň bir ülňä getirilmegini amala aşyrmak 

                                                                   

1. Elektron döwlet hyzmatlary ýerine ýetirilende, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalşygyň barşynda döwlet edaralarynyň ulanýan resminamalary öz aralarynda bir ülňä getirilmelidir. 

                                                                   

2. Resminamalaryň bir ülňä getirilmegi ygtyýarly edara bilen bilelikde gönüden-göni döwlet edaralary tarapyndan amala aşyrylýar. 

                                                                   

 12-nji madda. Elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjysyndan peýdalanmak 

                                                                   

1. Elektron döwlet hyzmatlary ýerine ýetirilende, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalşygyň barşynda elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjysyndan peýdalanylýar. 

                                                                   

2. Elektron hökümetiň merkezi maglumat binýadynda, şeýle hem elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlarynda we maglumat binýatlarynda maglumatlary saklamak we işläp taýýarlamak elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjysyndan peýdalanmak arkaly amala aşyrylýar. 

                                                                   

3. Elektron hökümetiň ýeke-täk barabarlandyryjylarynyň sanawy, ony emele getirmegiň, ýöretmegiň we peýdalanmagyň tertibi, şeýle hem sargyt edijiniň ol tarapyndan berlen barabarlandyryja laýyklygyny anyklamagyň tertibi elektron hökümetiň işi babatda ygtyýarly edara tarapyndan işlenip taýýarlanylýar we Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan tassyklanylýar. 

                                                                   

 13-nji madda. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň tertibini kämilleşdirmek 

                                                                   

1. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň, şeýle hem elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralarynyň özara hyzmatdaşlygynyň tertibi şular arkaly hökmany kämilleşdirilmäge degişlidir: 

                                                                   

1) artykmaç administratiw amallary aradan aýyrmak we (ýa-da) birleşdirmek hem-de döwlet edaralarynyň birmeňzeş wezipeleriniň sanyny azaltmak; 

                                                                   

 2) sargyt edijiler tarapyndan berilýän resminamalaryň sanyny azaltmak; 

                                                                   

 3) pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamyny amatly görnüşe getirmek; 

                                                                   

 4) elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň möhletlerini gysgaltmak. 

                                                                   

2. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralary elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegiň tertibiniň yzygiderli kämilleşdirilmegine gönükdirilen çäreleri işläp düzmäge we amala aşyrmaga borçludyrlar. 

                                                                   

 14-nji madda. Maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek 

                                                                   

1. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralary elektron döwlet hyzmatlary ýerine ýetirilende ulanylýan maglumat ulgamlarynyň we maglumat binýatlarynyň howpsuzlygyny üpjün etmäge borçludyrlar. 

                                                                   

2. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralary şahsy maglumatlaryň, şeýle hem döwlet syrlaryny ýa-da kanun arkaly goralýan beýleki bir syry düzýän maglumatlaryň goragyny we ol maglumatlara birugsat aralaşmagyň öňüniň alynmagyny üpjün etmek boýunça zerur guramaçylyk-tehniki çäreleri amala aşyrýarlar. 

                                                                   

3. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlarynda we maglumat binýatlarynda saklanylýan şahsy maglumatlar olar özüne degişli bolup durýan sargyt edijiniň razylyk bermegi boýunça işlenip taýýarlanylmagy, berilmegi we alynmagy üçin ulanylýar, kanunçylykda göz öňünde tutulan halatlary muňa degişli däldir. 

                                                                   

 15-nji madda. Elektron döwlet hyzmatlarynyň görnüşleri 

                                                                   

 1. Elektron döwlet hyzmatlary maglumat we interaktiw döwlet hyzmatlary görnüşinde bolup biler. 

                                                                   

2. Sargyt edijileriň maglumata bolan islegleriniň kanagatlandyrylmagyna gönükdirilen, döwlet edarasynyň işi baradaky maglumaty çap etmek we başga bir görnüşde ýaýratmak arkaly ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmaty maglumat döwlet hyzmaty bolup durýar. 

                                                                   

3. Sargyt edijiniň we elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edarasynyň arasyndaky iki taraplaýyn özara hyzmatdaşlyk arkaly ýerine ýetirilýän elektron döwlet hyzmaty interaktiw döwlet hyzmaty bolup durýar. 

                                                                   

 16-njy madda. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawy 

                                                                   

 1. Elektron döwlet hyzmatlary elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawynda bellige alynmalydyr. 

                                                                   

2. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawynda elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmek üçin zerur bolan resminamalaryň hem-de maglumatlaryň sanawy we formaty baradaky, şeýle hem olaryň ýerine ýetirilmegi üçin jogapkär döwlet edaralary baradaky maglumat görkezilmelidir. 

                                                                   

Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk Döwlet sanawyny ýöretmegiň tertibi Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan bellenilýär. 

                                                                   

 17-nji madda. Elektron döwlet hyzmatlaryna bildirilýän talaplar 

                                                                   

 1. Maglumat döwlet hyzmatlary doly we ygtybarly maglumaty özünde saklamalydyr. 

                                                                   

 2. Interaktiw döwlet hyzmatlary: 

                                                                   

1) maglumatlary toplamak, saklamak, işläp taýýarlamak, bermek we alyşmak çygryndaky kanunçylygyň we kadalaşdyryjy resminamalaryň esasynda döredilmelidir; 

                                                                   

 2) elektron döwlet hyzmatlarynyň dessurynyň esasynda ýerine ýetirilmelidir; 

                                                                   

3) şahsy maglumatlaryň işlenip taýýarlanylmagyny göz öňünde tutýan hyzmatlaryň sargyt edijiler üçin howpsuz görnüşde elýeterli bolmagyny üpjün etmelidir; 

                                                                   

 4) elektron döwlet hyzmaty boýunça sargytnamany ibermäge we hyzmatyň netijesini almaga mümkinçiligi üpjün etmelidir; 

                                                                   

 5) doly, ygtybarly we birugsat aralaşylmagyndan goralýan maglumaty özünde saklamalydyr. 

                                                                   

 18-nji madda. Elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi baradaky sargytnama bildirilýän talaplar 

                                                                   

1. Elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi baradaky sargytnamanyň düzümine, formatyna, barabarlandyryjysyna, resmileşdirilmeginiň we iberilmeginiň tertibine bildirilýän talaplar elektron döwlet hyzmatlarynyň dessury bilen kesgitlenýär. 

                                                                   

2. Sargyt edijiniň barabarlandyrylmagynyň geçirilmegini talap edýän elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi baradaky sargytnama elektron resminama görnüşinde bolmalydyr. 

                                                                   

3. Elektron döwlet hyzmatynyň ýerine ýetirilmegi barada elektron resminama görnüşinde iberilen sargytnama kagyz görnüşinde iberilen sargytnama deňleşdirilýär. 

                                                                   

 19-njy madda. Sargyt edilýän elektron döwlet hyzmaty boýunça berilýän jogaba bildirilýän talaplar 

                                                                   

1. Sargyt edilýän elektron döwlet hyzmaty boýunça berilýän jogabyň düzümine, formatyna, barabarlandyryjysyna, resmileşdirilmeginiň we iberilmeginiň tertibine bildirilýän talaplar elektron döwlet hyzmatlarynyň dessury bilen kesgitlenýär. 

                                                                   

2. Sargyt edilýän elektron döwlet hyzmaty boýunça sargyt edijä iberilýän jogap, kada bolşy ýaly, elektron resminama görnüşinde bolmalydyr we elektron döwlet hyzmatynyň dessurynda bellenen möhletlerde iberilmelidir. 

                                                                   

3. Sargyt edilýän elektron döwlet hyzmaty boýunça sargyt edijä elektron resminama görnüşinde iberilýän jogap kagyz görnüşinde iberilen jogaba deňleşdirilýär. 

                                                                   

 20-nji madda. Elektron döwlet hyzmatlaryndan peýdalanmakda sargyt edijiniň hukuklary 

                                                                   

 1. Sargyt ediji şulara hukuklydyr: 

                                                                   

 1) elektron döwlet hyzmatlaryndan öz wagtynda we elektron döwlet hyzmatlarynyň dessuryna laýyklykda peýdalanmaga; 

                                                                   

 2) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmeginiň tertibi barada doly we ygtybarly maglumaty almaga; 

                                                                   

3) elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmeginiň barşy baradaky maglumaty özara hyzmatdaşlygyň dürli görnüşleri (resmi web-saýt, telefon, elektron poçta, «gyssagly liniýa» we beýlekiler) arkaly almaga;  

                                                                   

4) elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralarynyň çözgütleri, olaryň wezipeli işgärleriniň hereketleri (hereketsizligi) barada tabynlygynyň tertibine görä ýokarda duran edaralara ýa-da wezipeli adamlara, ýa-da kazyýete bellenen tertipde şikaýat etmäge; 

                                                                   

5) ses bermek, teklipleri ibermek ýa-da pikir soraşmagyň degişli nusgalaryny ýazyp doldurmak arkaly, elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilişiniň hiline baha berilmegine gatnaşmaga; 

                                                                   

 6) elektron döwlet hyzmatlarynyň kämilleşdirilmegi boýunça teklipleri girizmäge. 

                                                                   

 2. Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, sargyt ediji beýleki hukuklara-da eýe bolup biler. 

                                                                   

 21-nji madda. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilişiniň hiline baha bermegi geçirmek 

                                                                   

1. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilişiniň hiline baha bermegi geçirmek ygtyýarly edara tarapyndan Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan tassyklanylýan usulyýet esasynda, şeýle hem jemgyýetçiligiň pikirini öwrenmek arkaly amala aşyrylýar. 

                                                                   

2. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralary baha berilmeginiň netijelerini göz öňünde tutmak bilen, hyzmatlaryň ýerine ýetirilişiniň hilini ýokarlandyrmak boýunça çäreleri amala aşyrmaga borçludyrlar. 

                                                                   

 IV BAP. ELEKTRON HÖKÜMETIŇ HEREKET ETMEGINI GURAMAK 

                                                                   

 22-nji madda. Elektron hökümetiň kömekçi hyzmat ediş pudaklary 

                                                                   

 Elektron hökümetiň kömekçi hyzmat ediş pudaklary şulardan ybarat: 

                                                                   

 1) döwlet maglumat binýatlaryndan; 

                                                                   

 2) pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamlaryndan; 

                                                                   

 3) döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlaryndan we maglumat binýatlaryndan we olaryň toplumlaryndan; 

                                                                   

 4) döwlet edaralarynyň resmi web-saýtlaryndan we Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalyndan; 

                                                                   

 5) Maglumatlary işläp taýýarlaýyş merkezinden; 

                                                                   

 6) elektron hökümetiň kömekçi hyzmat ediş beýleki pudaklaryndan. 

                                                                   

 23-nji madda. Elektron hökümetiň döwlet maglumat binýatlary 

                                                                   

1. Maglumatyň ýeke-täk merkezleşdirilen çeşmeleri bolup durýan, döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi we pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy üçin döwlet edaralarynyň esasy maglumatlary umumylaşdyrylýan we saklanylýan döwlet maglumat gorlary elektron hökümetiň döwlet maglumat binýatlary bolup durýar. 

                                                                   

2. Elektron döwlet hyzmatlary ýerine ýetirilende, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalşygyň barşynda elektron hökümetiň döwlet maglumat binýatlaryndaky maglumat ulanylýar. Elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmegi, şeýle hem pudagara elektron maglumat alyş-çalşygy üçin zerur bolan beýleki maglumat döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlarynda we maglumat binýatlarynda saklanylyp bilner. 

                                                                   

Elektron hökümetiň döwlet maglumat binýatlaryny döretmegiň, ulanmagyň we saklamagyň tertibi elektron hökümetiň işi babatda ygtyýarly edara tarapyndan işlenip taýýarlanylýar hem-de Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan tassyklanylýar. 

                                                                   

 24-nji madda. Pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy, döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlary we maglumat binýatlary we olaryň toplumlary 

                                                                   

1. Pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy elektron döwlet hyzmatlary ýerine ýetirilende döwlet edaralarynyň öz borçlaryny we wezipelerini berjaý etmekleri üçin, olaryň özara hyzmatdaşlygyny üpjün edýär. 

                                                                   

2. Döwlet edaralary tarapyndan maglumat ulgamlary we maglumat binýatlary döredilende, pudagara elektron maglumat alyş-çalşygy üpjün etmek üçin, olaryň elektron hökümetiň döwlet maglumat binýatlary bilen goşulyşmak mümkinçiligi göz öňünde tutulmalydyr. 

                                                                   

3. Pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy maglumaty toplamak, saklamak, işläp taýýarlamak, bermek we alyşmak boýunça bildirilýän talaplaryň esasynda hereket edýär. 

                                                                   

Pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamynyň hereket etmeginiň tertibi Türkmenistanyň Ministrler Kabineti tarapyndan bellenilýär. 

                                                                   

4. Döwlet edaralarynda ulanylýan resminamalar Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, esasan, elektron resminamalar görnüşinde döredilmelidir, iberilmelidir we saklanylmalydyr. 

                                                                   

Pudagara elektron maglumat alyş-çalyş ulgamy arkaly berilýän resminamalaryň we maglumatyň sanawy elektron döwlet hyzmatlarynyň dessurynda bellenilýär. 

                                                                   

5. Elektron hökümetde döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlary we maglumat binýatlary maglumatyň toplanylmagyny, saklanylmagyny, gözlenilmegini, işlenip taýýarlanylmagyny, şeýle hem şol edaralaryň ygtyýarlyklarynyň çäklerinde peýdalanylmagyny üpjün edýär. 

                                                                   

6. Elektron hökümetde döwlet edaralarynyň maglumat ulgamlary we maglumat binýatlary maglumatyň toplanylmagyny, saklanylmagyny, gözlenilmegini, işlenip taýýarlanylmagyny, şeýle hem ol edaralaryň öz aralarynda elektron görnüşde özara hyzmatdaşlyk amallarynyň awtomatlaşdyrylmagyny üpjün edýän toplumlara birigip bilerler. 

                                                                   

 25-nji madda. Döwlet edaralarynyň resmi web-saýtlary we Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portaly 

                                                                   

1. Sargyt edijilere elektron döwlet hyzmatlary döwlet edaralarynyň resmi web-saýtlarynyň hem-de döwlet edaralary tarapyndan ýerine ýetirilýän interaktiw döwlet hyzmatlaryna elýeterliligiň ýeke-täk nokady bolup durýan Döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalynyň üsti bilen ýerine ýetirilýär. 

                                                                   

2. Elektron döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirýän döwlet edaralary elektron döwlet hyzmatlarynyň ýerine ýetirilmeginiň tertibi baradaky maglumaty özleriniň resmi web-saýtlarynda ýerleşdirýärler. 

                                                                   

 V BAP. JEMLEÝJI DÜZGÜNLER 

                                                                   

 26-njy madda. Jedelleri çözmek 

                                                                   

 Elektron hökümet babatda ýüze çykýan jedeller Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenen tertipde çözülýär. 

                                                                   

 27-nji madda. Elektron hökümet hakynda kanunçylygyň bozulandygy üçin jogapkärçilik 

                                                                   

 Şu Kanunyň bozulmagy Türkmenistanyň kanunçylygynda bellenen tertipde jogapkärçilige eltýär. 

                                                                   

 28-nji madda. Şu Kanunyň herekete girmegi 

                                                                   

 Şu Kanun resmi taýdan çap edilen gününden herekete girizilýär. 

                                                                   

 Türkmenistanyň Prezidenti
Serdar BERDIMUHAMEDOW.
 

                                                                   

 Aşgabat şäheri. 2022-nji ýylyň 24-nji iýuly.

27.07.2022
Milli ykdysadyýetiň kuwwaty

Innowasion çözgütleriň netijeli ulanylmagy müşderiler hem-de bazara gatnaşyjylar bilen özara gatnaşyklaryň derejesini we hilini ýokarlandyrmak, hyzmatlary kämilleşdirmek hem-de görnüşlerini giňeltmek arkaly bu ulgamy düýpli özgertmäge itergi berýär. 

                                                                   

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 31 ýylynyň dowamynda ýurdumyzyň ykdysadyýetine durnuklylyk mahsus bolup, onuň ýokary ösüş depgini, sebit we halkara ykdysady giňişligine netijeli goşulyşýan ýurtlaryň hatarynda eýeleýän möhüm orny has-da pugtalandyryldy. Häzirki wagtda Türkmenistan Arkadagly Serdarymyzyň parasatly baştutanlygynda halk hojalygynyň ähli ugurlarynda ösüşleriň täze belentliklerini uly ynam bilen nazarlaýar. Şunuň bilen baglylykda, netijeli we döwrebap özgertmeleriň gözbaşynda amala aşyrylýan milli we döwlet maksatnamalarynyň durandygyny bellemek gerek. Ýurt derejesinde meýilnamalaýyn durmuşa geçirilýän işler türkmen döwletiniň ykdysady kuwwatynyň yzygiderli esasda artdyrylmagyna giň mümkinçilikleri döretdi. 

                                                                   

Garaşsyz Watanymyzy mundan beýläk-de ösdürmek, täze başlangyçlary öňe sürýän telekeçiligi höweslendirmek, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, bilelikdäki kärhanalary we paýdarlar jemgyýetlerini döretmek, ätiýaçlandyryşy, gazna biržasyny hem-de gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmek arkaly ähli pudaklarda düýpli özgertmeleri amala aşyrmak döwlet syýasatynyň iň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda durýar. Şoňa görä-de, ähli ugurlary öz içine alýan ösüş strategiýasy halkyň abadan ýaşaýyş-durmuş şertleriniň üpjün edilmeginiň esasy girewi hökmünde çykyş edýär. 

                                                                   

Gahryman Arkadagymyz tarapyndan binýady juda berkden tutulan milli ykdysadyýetimiz özboluşly ösüş ýoly bilen tapawutlanýar. Has takygy, ýurdumyza milli ykdysadyýetiň diňe çig mala gönükdirilmegini aradan aýyrmak, bazar özgertmelerini çaltlandyrmak, tebigy baýlyklardan netijeli peýdalanmak, adamyň we raýatyň durmuşy, saglygy, iş bilen üpjünçiligi, bagtyýarlygy üçin amatly şertleri döretmek babatda uly işler üstünlikli berjaý edildi. 

                                                                   

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, ösüşiň häzirki tapgyrynda, ýagny institusional özgertmeleriň çuňlaşdyrylmagyna esaslanýan ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda, maliýe ulgamynda, durmuş çygrynda sanly tehnologiýalary ornaşdyrmagyň binýadynda senagat-innowasion görnüşli ykdysadyýeti çalt depginde kemala getirmäge geçilýän döwürde statistikanyň orny aýratyn ähmiýete eýedir. Bazar gatnaşyklaryna tapgyrlaýyn geçmekde döwlet statistikasynyň zerurlygy has-da artýar. Statistiki maglumatlar Türkmenistanda makroykdysady işleri dolandyrmak we meýilleşdirmek ulgamynda, býujet taslamalaryny düzmekde, ýurduň uzak möhletli durmuş-ykdysady maksatnamalaryny işläp taýýarlamakda aýratyn ähmiýetlidir. 

                                                                   

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýakynda geçirilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde garalan meseleleriň hatarynda maliýe, ykdysadyýet we bank ulgamy aýratyn orun eýeledi. Hasabatlardan görnüşi ýaly, ykdysadyýetimiziň görkezijileri oňyn häsiýete eýe bolup, ösüşleri nazarlaýar. 

                                                                   

Döwlet eýeçiligindäki emläkleriň hususylaşdyrylmagy we döwlet emläginiň kärendesinden alnan tölegleriň görkezijileri döwrebap özgertmelerden nyşandyr. Hasabat döwründe ýurdumyzda özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň 43,7 göterimi önümçilik desgalarynyň gurluşygyna, 56,3 göterimi bolsa durmuş we medeni maksatly binalaryň gurluşygyna gönükdirildi. Munuň özi bolsa maýa goýum syýasatynyň oňyn netijelerini berýändigine şaýatlyk edýär. 

                                                                   

Mejlisde berlen maglumatlardan mälim bolşy ýaly, 2021-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,5 göterim artdy. Şu ýylyň alty aýy boýunça bölek satuw haryt dolanyşygy, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,4 göterim, daşary söwda dolanyşygy bolsa 40  göterim köpeldi. Hasabat döwründe maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýetimizi ösdürmäge gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberi jemi içerki önümiň 14 göterimine barabar boldy. 

                                                                   

Hormatly Prezidentimiziň il-ýurt bähbidini nazarlaýan oba milli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde 3 sany hassahananyň, 125,6 kilometr inženerçilik ulgamlarynyň we desgalarynyň, 246,5 müň inedördül metr ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygynyň tamamlanandygy, häzirki wagtda bolsa, medeni-durmuş, önümçilik we düzümleýin maksatly desgalarda işleriň gyzgalaňly dowam etdirilýändigi diýseň buýsandyryjydyr.  

                                                                   

Häzirki wagtda ýurdumyzda sanly ykdysadyýete geçmek barada birnäçe möhüm işler durmuşa geçirilýär. Bu işleriň ählisi «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» hem-de «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 – 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda» bellenen çäreleriň çäklerinde alnyp barylýar. 

                                                                   

Ýeri gelende bellesek, sanly ulgam maliýe-bank ulgamyny ösdürmegiň hem möhüm ugry bolup durýar. Häzirki döwrüň hakyky ýagdaýlaryndan ugur alsak, bu möhüm wezipäniň durmuşa geçirilmegi tutuş ykdysady ulgama we onuň binýatlaýyn edaralaryna we düzümlerine hil taýdan täze talaplaryň peýda bolmagyny hem şertlendirýär. Hormatly Prezidentimiziň başlangyçlary bilen bu ugurda geçirilýän işler durmuş we maýa goýum syýasatynyň üstünlikli alnyp barylmagyna, işewürlik ulgamynyň işjeňliginiň höweslendirilmegine, netijeliliginiň ýokarlanmagyna, umuman, durnukly ykdysady ösüşiň üpjün edilmegine gönükdirilýär.  

                                                                   

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiziň 8-nji iýulda geçen Hökümet mejlisinde «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyny» hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasyny» tassyklamak hakynda Kararlara gol çekmegi ykdysadyýetimiziň ösüş depginlerini ýokarlandyrmak babatda ädilen möhüm ädimdir. Munuň özi bolsa döwlet derejesinde kesgitlenen ösüş strategiýasynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň ýene bir möhüm subutnamasy bolup durýar.  

                                                                                                           

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

                       

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

21.07.2022