25-nji iýunda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde wise-premýer G.Müşşikow halkara maliýe guramalary bilen netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmak boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi.

Häzirki wagtda ýurdumyzyň haryt öndürijilerini goldamak hem-de kiçi we orta telekeçilik taslamalaryny maliýeleşdirmek maksady bilen, ugurdaş, abraýly düzümlerden bähbitli şertlerde karz serişdelerini çekmek boýunça anyk çäreler durmuşa geçirilýär. Şunuň bilen baglylykda, birnäçe anyk teklipler milli Liderimiziň garamagyna hödürlenildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzyň “Açyk gapylar” syýasatyny yzygiderli durmuşa geçirmek bilen, dünýäniň dürli döwletleri hem-de dürli ulgamlarda uly tejribä hem-de öňdebaryjy tehnologiýalara eýe bolan iri, abraýly halkara maliýe guramalary bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýandygyny belledi.

Biziň ykdysady we söwda hyzmatdaşlarymyz bilen gatnaşyklarymyzyň gerimi yzygiderli giňeýär, gatnaşyklar täze depgine eýe bolýar, dürli derejelerde aragatnaşyklar işjeňleşýär diýip, milli Liderimiz sözüni dowam etdi. Şunuň bilen baglylykda, geljegi nazarda tutup, gatnaşyklaryň anyk ugurlaryna uly üns berilmelidir, ýurdumyzyň eksport kuwwatyny artdyrmak we ony has doly durmuşa geçirmek boýunça oýlanyşykly çäreler görülmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hödürlenen teklibi degişli düzümler bilen bilelikde öwrenmegiň zerurdygyny belläp, wise-premýere birnäçe anyk tabşyryklary berdi.

Milli Liderimiz hususy ulgamyň işini kämilleşdirmegiň önümçiligi döwrebaplaşdyrmagy hem-de depginli ösdürmegi, kompaniýalaryň we hususy kärhanalaryň täzeçil işlemegini, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň öndürilişiniň artdyrylmagyny hem-de eksport ugurly köptaraply önümçilikleriň döredilmegini nazarlaýandygyny belledi. Soňky ýyllarda hususy kärhanalar özleri üçin bazaryň täze ugurlaryny, şol sanda daşary ýurtlarda täze ugurlary ynamly özleşdirýärler.

Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz türkmen telekeçileriniň taslamalaryny maliýeleşdirmek üçin daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmegiň örän uly ähmiýetiniň bardygyny belläp, wise-premýere bu ugurda degişli görkezmeleri berdi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

Üçün­ji müň­ýyl­ly­gyň ba­şyn­da adam­zat jem­gy­ýe­ti­niň ýüz­be-ýüz bol­ýan eko­lo­gi­ýa me­se­le­le­ri­niň üs­tün­lik­li çö­zül­me­gi äh­li döw­let­le­riň ta­gal­la­la­ry­nyň bir­leş­di­ril­me­gi­ni ta­lap ed­ýär. Bu ba­ra­da mil­li Li­de­ri­miz 25-nji maý­da ge­çi­ri­len BMG-niň ga­zy­lyp alyn­ýan se­na­gat bo­ýun­ça ýo­ka­ry de­re­je­li äh­lu­mu­my fo­ru­myn­da eden çy­ky­şyn­da: «Dün­ýä­de iri se­riş­de ön­dü­ri­ji ýurt­la­ryň bi­ri bo­lan we bu ugur­da öz jo­gap­kär­çi­li­gi­ne do­ly dü­şün­ýän Türk­me­nis­tan önüm­çi­lik mak­sat­la­ry bi­len daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak bo­ýun­ça we­zi­pe­le­riň ara­syn­da de­ňe­çer­li­gi sak­la­mak ug­run­da ta­gal­la­la­ry­ny gaý­gyr­ma­ýar» diý­mek bi­len, mö­hüm baş­lan­gyç­la­ry öňe sür­di.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da Türk­me­nis­tan daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak, onuň ha­pa­lan­ma­gy­nyň öňü­ni al­mak, jan­ly te­bi­ga­tyň bio­lo­gik köp­dür­lü­li­gi­ni sak­lap gal­mak we­zi­pe­le­ri­ne jo­gap­kär­çi­lik­li çe­me­leş­ýär we bu ugur­da aý­ra­tyn iş­jeň­lik gör­kez­ýär. Aral ba­ra­da aý­dy­lan­da, bu me­se­le ge­çen asy­ryň 50-60-njy ýyl­la­ryn­da Or­ta Azi­ýa se­bi­tin­de ör­bo­ýu­na gal­dy. Mil­li Li­de­ri­miz Ara­lyň eko­lo­gi­ýa bi­te­wü­li­gi­ni gaý­ta­dan di­kelt­mek, deň­ziň gu­ra­ma­gy­nyň se­bi­tiň ho­wa gur­şa­wy­na ýa­ra­maz tä­si­ri­niň öňü­ni al­mak bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn çä­re­le­riň ze­rur­dy­gy­ny yzy­gi­der­li nyg­ta­ýar we ýur­du­myz­da bu ugur­da bel­le­nen we­zi­pe­le­ri dur­mu­şa ge­çir­mek üçin köp möç­ber­de ma­li­ýe se­riş­de­le­ri goý­be­ril­ýär. Şu ýy­lyň 25-nji few­ra­lyn­da döw­let Baş­tu­ta­ny­myz Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li Ge­ňe­şi­niň Mej­li­si­niň de­pu­tat­la­ry bi­len ge­çi­ren du­şu­şy­gyn­da-da Aral deň­zi, onuň eko­lo­gi­ýa howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek bi­len bag­ly eme­le ge­len ýag­daý­la­ryň ýur­du­my­za, goň­şy döw­let­le­re ýe­tir­ýän zy­ýan­ly tä­si­ri­niň öňü­ni al­mak bo­ýun­ça bi­le­lik­dä­ki tä­ze, kä­mil ka­nun­lar­dyr ka­rar­la­ryň ka­bul edil­me­gi ba­bat­da tek­lip­le­ri taý­ýar­la­ma­gyň mö­hüm­di­gi­ni nyg­ta­dy.

Ara­lyň gu­ra­ma­gy adam­zat ta­ry­hyn­da iň iri te­bi­gy bet­bagt­çy­lyk­la­ryň bi­ri­dir. Hä­zir­ki dö­wür­de onuň gu­rap, do­lu­ly­gy­na ýi­tip git­mek how­py sak­la­nyp gal­ýar. Bu ýag­daý, tu­ruw­baş­dan, te­bi­gy ha­dy­sa­la­ryň ne­ti­je­si ha­sap­lan­ma­ýar. Alym­lar onuň su­wu­nyň yk­dy­sa­dy bäh­bit­ler üçin çen­de­na­şa köp ula­ny­lan­dy­gy­ny aýd­ýar­lar. Aral su­wu­nyň hä­zir­ki wagt­da 17 metr çe­me­si pe­se­len­di­gi, suw meý­da­ny­nyň 80 gö­te­rim­den gow­ra­gy­nyň ýi­ten­di­gi, deň­ziň 75 gö­te­rim de­re­je­de gu­rap, or­ta­ça duz­lu­ly­gy­nyň 8 g/l-den 30 g/l-e ýe­ten­di­gi yl­my jem­gy­ýet­çi­li­giň we­kil­le­ri­ni çyn­la­kaý ala­da­lan­dyr­ýar. Ozal de­ňiz­de ba­lyk­la­ryň 34 gör­nü­şi ha­sa­ba al­nyp­dyr, de­ňiz­ýa­ka çäk­ler­de se­na­gat önüm­çi­ligini üp­jün et­me­giň çäk­le­rin­de her ýyl­da 40 müň ton­na­dan gow­rak ba­lyk we beý­le­ki de­ňiz jan­dar­la­ry aw­la­nyp­dyr. Hä­zir­ki wagt­da bu ýer­de suw bio­se­riş­de­le­ri düý­bün­den peý­da­la­nyl­ma­ýar. Deň­ziň çe­kil­me­gi bi­len gu­ran 3 mil­li­on gek­ta­ra go­laý ýer­den her ýyl­da 75 mil­li­on ton­na go­laý duz dür­li ta­rap­dan öwüs­ýän şe­mal bi­len gö­te­ri­lip, tu­tuş se­bi­te ýaý­ra­ýar. Ne­ti­je­de, de­ňiz­ýa­ka se­bi­tiň 500 ki­lo­met­re çen­li ara­ly­gyn­da ýer­le­şen çö­lüň köp bö­le­gin­de top­ra­gyň dü­zü­mi düýp­li şor­la­şyp, top­rak-ho­wa şert­le­ri bar­ha ýa­ra­maz­laş­ýar. Bu oňaý­syz te­bi­gy ha­dy­sa­lar bi­ziň ýur­du­myz­dan hem so­wa geç­me­di. Türk­me­nis­ta­nyň Da­şo­guz we­la­ýa­ty Aral­dan 390 km ara­lyk­da ýer­leş­ýär. Se­bit­de ýe­liň tiz­li­gi­niň or­ta­ça se­kunt­da 6 met­re çen­li öwüs­ýän­di­gi­ni na­za­ra al­saň, şe­mal aky­my bi­len gö­te­ril­ýän gu­ry hi­mi­ki ji­sim­ler, tak­my­nan, 15 sa­gat 3 mi­nu­dyň do­wa­myn­da ýur­du­my­zyň de­mir­ga­zyk çäk­le­ri­ne ge­lip ýet­ýär. Da­şo­guz, Bal­kan we­la­ýat­la­ry­nyň de­mir­ga­zyk-gün­do­gar et­rap­la­ry­nyň, Le­bap we­la­ýa­ty­nyň de­mir­ga­zyk et­rap­la­ry­nyň me­de­ni we öri meý­dan­la­ry­na to­zan­ly duz bö­le­jik­le­ri­niň düş­me­gi ýer­le­riň şor­laş­ma­gy­na alyp bar­ýar. Ýe­ras­ty hem-de ýe­rüs­ti süý­ji suw gor­la­ry­nyň dü­zü­min­de du­zuň sak­la­ny­şy ar­typ, se­bit­de te­bi­gy tö­wek­gel­çi­lik­le­riň how­py ýo­kar­lan­ýar.

Eko­lo­gi­ýa ýag­da­ýy­nyň has-da ýi­ti­leş­me­gi­ne ag­rar önüm­çi­li­giň hem tä­si­ri ýet­ýär. Se­bit­de eki­şe ýa­ram­ly eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­nyň her gek­ta­ry­na ýyl­da 55 — 60 kg hi­mi­ki se­riş­de­ler, 300 — 400 kg mi­ne­ral dö­kün­ler ula­nyl­ýar. Üs­te­si­ne-de, Aral­dan duz­ly ji­sim­le­riň sow­rul­ma­gy ne­ti­je­sin­de, oba ho­ja­lyk önüm­le­ri­niň we olar­dan taý­ýar­lan­ýan azyk ha­ryt­la­ry­nyň dü­zü­min­de pes­ti­sid­le­riň 15, nit­rat­la­ryň 13, fe­no­lyň 10, gek­sah­lo­ra­nyň 5 es­se tö­we­re­gi ar­tyk bol­ma­gy­na ge­tir­ýär. Bu ýer­de çöl­leş­me ha­dy­sa­sy­nyň bar­ha ýo­kar­lan­ýan­dy­gy­ny-da bel­le­mek ge­rek. Şo­ňa gö­rä-de, oba ho­ja­lyk meý­dan­la­ryn­da top­ra­gy go­ra­mak, ekin do­la­ny­şy­gy­ny peý­da­lan­mak bi­len bag­ly me­se­le­le­riň äh­mi­ýe­ti art­ýar. Ola­ryň üs­tün­lik­li çö­zül­me­gi bol­sa goş­ma­ça ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­ni ta­lap ed­ýär.

Soň­ky çär­ýek asy­ryň do­wa­myn­da se­bi­tiň ösüm­lik we haý­wa­nat dün­ýä­si­niň bio­dür­lü­li­gi düýp­li üýt­ge­di, jan­ly te­bi­ga­tyň we­kil­le­ri­niň 200-den gow­rak gör­nü­şi ýi­ti­ri­len ha­sap edil­ýär, ola­ryň kä­bir gör­nüş­le­ri bu ýe­re düş­le­me­gi­ni bes et­di. Ge­çen asy­ryň 90-njy ýyl­la­ryn­dan bä­ri Aral­ýa­ka se­bi­tiň 98 gö­te­rim çä­gin­de su­wuň mi­ne­ral­laş­ma­gy 3 es­se­den-de köp ýo­kar­lan­dy. Mu­nuň özi ba­lyk tu­tul­ýan suw­lar­da bak­te­ri­al taý­dan ha­pa­lan­ma ha­dy­sa­la­ry­na alyp bar­ýar. Ara­lyň ýa­ra­maz eko­lo­gi­ýa­sy ze­rar­ly ýa­kyn­da ýer­leş­ýän ilat­ly ýer­ler­de howp­ly ýo­kanç ke­sel­le­riň ýaý­ra­ma­gy­nyň öňü­ni al­mak, te­bi­gy tö­wek­gel­çi­lik­le­riň de­re­je­si­ni pe­selt­mek­ babatda hyz­mat­daş­ly­gy iş­jeň­leş­dir­mek bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­la­ýyn çä­re­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. In­di bir­nä­çe ýyl bä­ri se­bit­de ýa­şa­ýyş-dur­muş gur­şa­wy­ny sag­dyn­laş­dyr­mak, eko­lo­gi­ýa de­ňag­ram­ly­ly­gy­ny gaý­ta­dan di­kelt­mek ug­run­da BMG-niň bi­ler­men­le­ri hem ne­ti­je­li iş alyp bar­ýar­lar. Ýe­ri ge­len­de bel­le­sek, 1993-nji ýy­lyň mar­tyn­da Ga­za­gys­ta­nyň Gy­zy­lor­da şä­he­rin­de Mer­ke­zi Azi­ýa döw­let­le­ri­niň Baş­tu­tan­la­ry­nyň te­bi­gy tö­wek­gel­çi­lik­li çäk bi­len bag­ly iş­le­ri öz wag­tyn­da, mak­sa­da­la­ýyk ýe­ri­ne ýe­tir­mek me­se­le­le­ri­ne ba­gyş­la­nan ýo­ka­ry de­re­je­li du­şu­şy­gy ge­çi­ri­lip, on­da Ara­ly ha­las et­me­giň hal­ka­ra gaz­na­sy we onuň Ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji ko­mi­te­ti dö­re­dil­di.

BMG ta­ra­pyn­dan Aral­ýa­ka se­biti ýo­ka­ry te­bi­gy tö­wek­gel­çi­lik­li se­bit diý­lip yg­lan edil­di hem-de eme­le ge­len ýag­da­ýy ýe­ňip geç­mek bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­la­ýyn çä­re­ler iş­le­nip dü­zül­di. Türk­me­nis­tan her ýyl­da Ara­la ýa­kyn ýer­ler­de ila­ty aras­sa agyz su­wy bi­len do­ly üp­jün et­mek, adam­la­ryň ömür do­wam­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len, Döw­let býu­je­tin­den iri möç­ber­li ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­ni goý­ber­ýär. Şol se­riş­de­le­ri Ara­ly ha­las et­me­giň hal­ka­ra gaz­na­sy­nyň Ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji ko­mi­te­ti­niň Da­şo­guz şa­ham­ça­sy ta­ra­pyn­dan ýur­du­my­zyň Da­şo­guz, Bal­kan we Le­bap we­la­ýat­la­ry­nyň se­bi­te ýa­kyn ýer­le­şen et­rap­la­ryn­da şo­ra çy­dam­ly ekin­le­ri ek­mek, in­no­wa­si­on kol­lek­tor-zeý­keş ul­ga­my­ny esas­lan­dyr­mak bi­len ka­da ge­tir­mek hem-de ekin do­la­ny­şy­gy­na gi­riz­mek, şeý­le-de Aral deň­zi­niň se­bi­ti­niň me­se­le­le­ri bo­ýun­ça 1999 — 2015-nji ýyl­lar­da üç mak­sat­na­ma (Aral deň­zi­niň bas­seý­ni­niň PBAM-1, PBAM-2, PBAM-3 mak­sat­na­ma­la­ry) esa­syn­da dü­züm­le­ýin gur­lu­şyk-gur­na­ma iş­le­rin­de öz­leş­dir­mek bel­le­nil­di.

Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bi­len 2018-nji we 2019-njy ýyl­lar­da BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň «Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň we Ara­ly ha­las et­me­giň hal­ka­ra gaz­na­sy­nyň ara­syn­da hyz­mat­daş­lyk» at­ly Ka­rar­na­ma­la­ry ka­bul edil­di. Ara­ly ha­las et­me­giň hal­ka­ra gaz­na­sy­ny esas­lan­dy­ry­jy döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň 2018-nji ýy­lyň 24-nji aw­gus­tyn­da «Awa­za» mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gyn­da ge­çi­ri­len sam­mi­tin­de te­bi­gat­dan jo­gap­kär­çi­lik­li peý­da­lan­mak, eko­lo­gi­ýa ýag­da­ýy­ny go­wu­lan­dyr­mak ug­run­da bi­le­lik­dä­ki ta­gal­la­la­ry bir­leş­dir­mek ar­ka­ly Aral deň­zi­niň gi­ňiş­li­gin­de ýer­le­şen ýurt­la­ra kö­mek ber­mek bo­ýun­ça (PBAM-4) mak­sat­na­ma­ny taý­ýar­la­ma­gyň ze­rur­dy­gy nyg­tal­dy. De­giş­li mak­sat­na­ma­nyň şu ýy­lyň üçün­ji çär­ýe­gin­de tas­syk­la­nyp, işe gi­ri­zil­me­gi ýur­du­my­zyň de­mir­ga­zyk we­la­ýa­ty­nyň eko­lo­gi­ýa ýag­da­ýy­nyň has-da ka­da­laş­ma­gy­na ge­ti­rer. Şeý­le hem Türk­me­nis­tan­da se­bi­te ýa­kyn eke­ran­çy­lyk ýer­le­ri­ni ne­ti­je­li peý­da­lan­mak, top­ra­gyň ha­syl­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak, ag­ro­teh­ni­ka, me­lio­ra­si­ýa ka­da­la­ry­nyň ber­jaý edil­me­gi­ni üp­jün et­mek üçin Aral deň­zin­de to­par­la­ýyn bar­lag­la­ry ge­çir­mek bo­ýun­ça gu­ra­ma­çy­lyk çä­re­le­ri­niň me­ýil­na­ma­sy­ny taý­ýar­la­mak göz öňün­de tu­tul­ýar. Bu ugur­da mil­li ka­nun­çy­ly­gy kä­mil­leş­dir­mek bo­ýun­ça hem ne­ti­je­li iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. 2009-njy ýyl­da «Ozon gat­la­gy­ny go­ra­mak ha­kyn­da», 2012-nji ýyl­da «Aý­ra­tyn go­ral­ýan te­bi­gy çäk­ler ha­kyn­da» Türk­me­nis­ta­nyň Ka­nun­la­ry, 2012-nji ýyl­da «Ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi bo­ýun­ça Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li stra­te­gi­ýa­sy» ka­bul edil­di. Mil­li stra­te­gi­ýa­nyň çä­gin­de yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ne­bit­gaz, ener­ge­ti­ka, gur­lu­şyk, oba ho­ja­lyk, suw üp­jün­çi­li­gi, ulag ýa­ly mö­hüm ugur­la­ryn­da ahyr­ky ne­ti­je­le­ri azalt­mak we uý­gun­laş­dyr­ma­gy üp­jün et­mek, «ýa­şyl» yk­dy­sa­dy­ýe­tiň or­nu­ny ýo­kar­lan­dyr­mak bo­ýun­ça se­bit­le­ýin çä­re­ler bel­le­nil­di. 2019-njy ýyl­da onuň re­je­le­nen gör­nü­şi­niň ka­bul edil­me­gi ze­rur bo­lan hu­kuk, gu­ra­ma­çy­lyk we teh­no­lo­gik şert­le­ri üp­jün et­di. Mu­nuň özi eko­lo­gi­ýa we­zi­pe­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­mek üçin wa­jyp­dyr we uý­gun­laş­ma çä­re­le­ri­niň sa­na­wy­ny düýp­li gi­ňelt­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär.

Türk­me­nis­tan, öz ge­ze­gin­de, se­bi­te ýa­kyn eke­ran­çy­lyk ýer­le­ri ne­ti­je­li peý­da­lan­mak, top­ra­gyň ha­syl­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak, ag­ro­teh­ni­ka, me­lio­ra­si­ýa ka­da­la­ry­nyň ber­jaý edil­me­gi­ni üp­jün et­mek üçin Aral deň­zin­de to­par­la­ýyn bar­lag­la­ry ge­çir­mek bo­ýun­ça gu­ra­ma­çy­lyk çä­re­le­ri­niň me­ýil­na­ma­sy­ny taý­ýar­la­ma­gy mak­sat edin­ýär. Dur­mu­şa ge­çi­ril­jek tas­la­ma­nyň çä­gin­de dür­li döw­let­le­riň hü­när­men­le­rin­den dü­zü­len to­pa­ryň we­kil­le­ri ta­ra­pyn­dan Aral deň­zi­niň su­wu­nyň we de­giş­li hi­mi­ki, eko­lo­gi­k ga­lyn­dy­la­ryň, jan­ly bio­dür­lü­li­giň ant­ro­po­gen hem-de te­bi­gy tä­sir­le­re se­ze­war bo­lan çäk­le­re duý­gur­ly­gy­nyň de­re­je­si­ni öw­ren­mek bo­ýun­ça yl­ma esas­lan­ýan iş­ler al­nyp ba­ry­lar. Şu mak­sat bi­len aý­ry-aý­ry çäk­ler­de de­ňiz gur­şa­wy­nyň fi­zi­ki-hi­mi­ki hä­si­ýet­le­ri kö­pu­gur­ly öl­çeý­ji­le­riň hem-de de­ňiz gur­şaw pro­fi­log­ra­fy­nyň kö­me­gi ar­ka­ly bar­la­ny­lar.

Ýur­du­my­zyň «Eko­gö­zeg­çi­lik» gul­lu­gy­nyň hü­när­men­le­ri­ne, bu ug­ra de­giş­li ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­rin­de bi­lim al­ýan ýaş alym­la­ra, bi­ler­men­le­re bar­lag nus­ga­la­ryny saý­lap al­ma­gyň, kon­ser­wa­si­ýa et­me­giň we de­giş­li bar­lag der­ňew­le­ri­ni taý­ýar­la­ma­gyň hal­ka­ra usul­la­ry­nyň hem-de tär­le­ri­niň öw­re­dil­me­gi­niň göz öňün­de tu­tul­jak­ly­gy aý­ra­tyn bel­lär­lik­li­dir.

Bar­lag nus­ga­la­ry­ny saý­lap al­mak­da, sak­la­mak­da we soň­ky der­ňew bar­lag­la­ry­ny ge­çir­mek­de dün­ýä­de ile­ri tu­tul­ýan usu­ly­ýe­tiň peý­da­la­nyl­ma­gy onuň hal­ka­ra ka­da­la­ra do­ly la­ýyk gel­me­gi­ni üp­jün eder. Şu­nuň bi­len bir­lik­de, bu çä­rä­niň ne­ti­je­li ama­la aşy­ryl­ma­gy mil­li bi­ler­men­le­riň iş tej­ri­be­si­niň düýp­li baý­laş­ma­gy­na, hü­när taý­ýar­ly­gy­nyň kä­mil­leş­di­ril­me­gi­ne sal­dam­ly go­şant bo­lup, gel­jek­de şu­nuň ýa­ly bar­lag-gö­z­leg iş­le­ri­ni öz­baş­dak alyp bar­mak üçin ze­rur bo­lan bi­lim­le­ri we tej­ri­bä­ni top­la­ma­ga giň ýol açar. Bar­lag­la­ryň ge­çi­ril­jek zo­la­gy­nyň hök­ma­ny ýag­daý­da se­bi­te de­giş­li eko­lo­gik gul­lu­gyň jo­gap­kär­çi­li­gin­de bo­lan meý­dan-çä­giniň düýp­li esas­da saý­la­nyp alyn­ma­gy, saý­la­ma der­ňew üçin ni­ýet­le­nen bar­lag be­ket­le­ri­niň ýer­leş­di­ri­li­şi­niň gün­de­lik bar­lag­la­ryň­ky­dan düýp­li ta­pa­wut­lan­dy­ryl­ma­gy iş­le­riň has-da iler­le­me­gi­ne iter­gi be­rer.

Bar­lag be­ket­le­ri­niň her bi­rin­de ho­wa ýag­daý­la­ry­nyň aý­ra­tyn­lyk­la­ry­ny bi­rin-bi­rin bel­li­ge al­mak, her bir be­ket­de al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­ri to­pa­ryň žur­na­lyn­da jik­me-jik bel­le­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. Şeý­le çe­me­leş­me işiň ahyr­ky ne­ti­je­le­ri­ne esas­lan­mak bi­len, bar­lag der­ňew­le­ri­niň ozal­ky usu­ly­ýe­ti­ni has-da kä­mil­leş­dir­mä­ge, bu ugur­da­ky mil­li mak­sat­na­ma­nyň Ara­lyň de­ňiz gur­şa­wy­nyň hil gö­zeg­çi­li­gi bo­ýun­ça Se­bit mak­sat­na­ma­sy­na do­lu­ly­gy­na uý­gun­laş­dy­ryl­ma­gy­na ýar­dam eder. Ozal şeý­le saý­la­ma bar­lag nus­ga­la­ry­ny, ola­ry ge­çir­me­giň usu­ly­ýet bin­ýa­dy­ny taý­ýar­la­mak we ýaý­rat­mak, şeý­le-de der­ňew bar­lag­la­ry­nyň ne­ti­je­le­ri­ni ba­ha­lan­dyr­mak çä­re­si Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bi­len Ha­zar se­bi­tin­de 2008-nji ýy­lyň ýaz aý­la­ryn­da al­nyp ba­ryl­dy. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň bel­leý­şi ýa­ly, ýa­kyn ýyl­lar­da dün­ýä äh­mi­ýet­li şeý­le eko­lo­gi­ýa çä­re­le­ri­ni ge­çir­mek üçin se­bit döw­let­le­ri­niň we ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň oňyn ta­gal­la­la­ry­ny bir­leş­dir­me­giň äh­mi­ýe­ti has-da ýo­kar­la­nar.

Aral deň­zi­niň gu­ra­ma­gy bi­len bag­ly­lyk­da ýü­ze çyk­ýan oňaý­syz eko­lo­gi­k tä­sir­le­ri ýe­ňip geç­mek me­se­le­le­ri mil­li stra­te­gi­ýa­nyň mö­hüm ug­ru­ny düz­ýär. Bu we­zi­pe­ler mil­li Li­de­ri­mi­ziň he­mi­şe üns mer­ke­zin­de bol­ma­gyn­da gal­ýar.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz 26-njy maý­da Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li Ge­ňe­şi­niň Halk Mas­la­ha­ty­nyň ag­za­la­ry bi­len ge­çi­ren mas­la­ha­tyn­da-da Aral me­se­le­si­ne aý­ra­tyn ün­si çe­kip, Aral deň­zi­niň howp sal­ýan se­bit­le­rin­de eko­lo­gi­ýa­ny dur­nuk­laş­dyr­mak bo­ýun­ça ne­ti­je­li iş­le­ri alyp bar­ma­gyň mö­hüm­di­gi­ni nyg­ta­dy. Mu­nuň özi te­bi­ga­ty go­ra­mak ýa­ly umu­ma­dam­zat äh­mi­ýet­li iş­le­riň döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň esa­sy ugur­la­ry­nyň bi­ri­ne öw­rü­len­di­gi­ni aý­dyň­ly­gy bi­len tas­syk­la­ýar. Şol sy­ýa­sa­tyň esa­sy mak­sa­dy hal­ky­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri­ni go­wu­lan­dyr­mak ar­ka­ly äh­lu­mu­my de­re­je­de aba­dan­çy­ly­gy üp­jün et­mä­ge gö­nük­di­ri­len­dir.

Han­gel­di GUR­BAN­GEL­DI­ÝEW.

Türk­me­nis­ta­nyň Ma­li­ýe we yk­dy­sa­dy­ýet mi­nistr­li­gi.

Maliýe edaralarynyň işini kämilleşdirmekden ötri maliýe usullarynyň görnüşini giňeltmegiň hasabyna ykdysadyýetde bu serişdeleri amatly paýlamak, şeýle hem durnukly esasda uzak möhletli maýa goýumlary çekmek maksady bilen, milli gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmek boýunça giň gerimli işler amala aşyrylýar. Hususan-da, ýurdumyzyň paýdarlar jemgyýetlerine gymmatly kagyzlar babatda geleşikleriň amala aşyrylyşy boýunça degerli maslahatlar berilýär. Munuň özi gazna biržasynyň işiniň halkara tejribäniň talaplaryna laýyklykda guralmagyny üpjün edip, diňe döwlete dahylly gymmatly kagyzlaryň ýerlenmegi bilen çäklenmän, eýsem, hususy taraplaryň hem paýnamalaryny dolanyşyga çekmegiň ýola goýulmagyna itergi berýär.

Sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça ykdysady taýdan ösen ýurtlaryň birnäçesinde toplanan tejribe sanly gurşawyň döredilmegi bilen, milli ösüşde birnäçe artykmaçlyklaryň gazanylýandygyny görkezýär. Hususan-da, şeýle tehnologiýalaryň ösmegine gönükdirilýän maýa goýumlaryň möçberi näçe köp boldugyça, şonça-da maliýe ulgamynyň we onuň esasy düzümi hökmünde çykyş edýän gazna bazarynyň halkara ülňülere laýyk gelmegine ýardam berýär.

Aslynda, gazna bazary maliýe bazarynyň esasy düzüm bölegi bolup, döwletiň maýa goýum syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biridir. Bazar ykdysadyýetine geçýän döwletleriň ykdysady ösüşi we bäsdeşlige ukyplylygy gymmatly kagyzlar bazarynyň ösüş derejesine bagly bolup durýar, ýöne olaryň gazna bazary entek emele gelmek ýa-da başlangyç derejesinde hereket edýär.

Gazna bazarynyň ösüş derejesi bilen ykdysady ösüşiň arasyndaky özara baglanyşyk hünärmenler tarapyndan öwrenildi. Şunda maliýe araçyllaryň (banklar) maýa goýum taslamalaryny maliýeleşdirmäge serişdeleri çekmek we özleriniň iş ukyplaryny töwekgelçiligi dolandyrmaga gönükdirmek bilen, kärhanalaryň menejerleriniň hereketine gowy gözegçilik edip bilýändikleri anyklanyldy. Munuň özi ykdysadyýetde geleşikleriň möçberini artdyrmak bilen, tehnologik innowasiýalara we ykdysady ösüşe öz täsirini ýetirýär.

Türkmenistanda hem gazna bazarynyň herekete getirilmegi häzirki döwürde, ýagny eýeçiligiň dürli görnüşiniň we telekeçilik işiniň kämilleşýän döwründe örän wajyp gurallaryň biri hökmünde öňe çykdy. Çünki gymmatly kagyzlaryň kömegi arkaly şahsy we edara görnüşli taraplaryň pul süýşürintgileri hakyky maddy obýektlere, enjamlara we tehnologiýalara öwrülýär. Milli ykdysadyýeti berkitmegiň häzirki zaman tapgyrynda esasy meseleleriň biri maliýe gurallary arkaly artýan pul serişdeleriniň paýlanylmagyny amala aşyrýan gymmatly kagyzlar bazaryny emele getirmek we kämilleşdirmekdir.

Gymmatly kagyzlar diýmek näme? «Gymmatly kagyzlar bazary hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda gymmatly kagyzlar bazary fiziki we ýuridik şahslaryň gymmatly kagyzlaryň emissiýasy we dolanyşygy bilen baglanyşykly gatnaşyklarynyň jemi hökmünde görkezilýär. Gymmatly kagyzlar bazarynyň emele gelmegi haryt önümçiligini giňeltmek zerurlygy bilen bagly boldy (paýnamalaryň we obligasiýalaryň çykarylmagy arkaly). Maýa goýumlaryny çekmek we birleşdirmek meselesiniň oňyn çözülmegi täze kärhanalary döretmek we kämilleşdirmek işine uly täsir edýär. Şol sebäpli, gazna biržalarynyň kämilleşmegi bazar ykdysadyýetli döwletlerde ykdysady ösüşiň esasy şertleriniň biri bolup çykyş edýär. Dünýä tejribesinde gymmatly kagyzlar bazary, adatça, gazna bazary diýen düşünje bilen bile ulanylýar.

Gazna bazarynyň ösüşiniň dürli tapgyrynda «birža» sözüne hem ykdysatçylar dürli kesgitleme berýärler. Birža — bu söwdany amala aşyrýan hünärmenler, ýagny dilerler we dellallar üçin niýetlenen, ýörite enjamlaşdyrylan bazar ýeri diýmekdir.

Gazna biržasy bolsa söwda ýeri bilen berk bellenen guramaçylykly, bähbitli gymmatly kagyzlary we operatorlary saýlamak mümkinçilikli, geleşikleriň we olar boýunça hasaplaşyklaryň bellige alnyşynyň merkezleşdirilenligi, resmi nyrh kesmegiň (kotirowka) berkidilmegi bilen tanalýan we biržanyň agzalaryna gözegçilik edýän merkezi bazardyr. Gazna birža hökmünde diňe gymmatly kagyzlar bazarynda söwdany guran we öz işini ygtyýarnama (lisenziýa) esasynda amala aşyran ýagdaýynda ykrar edilýär.

Halkara tejribeden belli bolşy ýaly, başlangyç tapgyrda ygtybarly, halkyň ynamyny gazanan hem-de maliýe taýdan durnukly kärhanalaryň paýnamalary gazna biržalarynyň resmi sanawyna goşulýar. «Aşgabat» gazna biržasy ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýetinde «Halkbank» PTB-niň, «Senagat» PTB-niň we «Rysgal» PTB-niň paýnamalary resmi sanawa goşuldy. 2021-nji ýylyň ýanwar — maý aýlarynda «Aşgabat» gazna biržasynda birža söwdalary geçirilip, olarda agzalan banklaryň paýnamalaryny satyn almak-satmak boýunça geleşikler amala aşyryldy.

Hormatly Prezidentimiziň 2020-nji ýylyň 9-njy oktýabryndaky Karary boýunça ýurdumyzyň gymmatly kagyzlar bazaryny ösdürmek hem-de maliýe ulgamyny kämilleşdirmek maksady bilen, «Halkbank» döwlet täjirçilik banky «Halkbank» paýdarlar täjirçilik bankyna öwrülip, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan «Halkbank» täjirçilik bankynyň esaslyk maýasyndaky paýnamalary bellenen tertipde gazna biržasynda dessin ýerleşdirildi we uly islege eýe boldy.

Maliýe we ykdysady toplumyň wekilleri bilen Ýewropanyň täzeleniş we ösüş bankynyň ýurdumyzdaky wekilhanasynyň ýolbaşçysynyň gatnaşmagynda milli gymmatly kagyzlar bazaryny hem-de gazna biržasyny halkara maliýe edaralarynyň tejribeleri we seljermeleri esasynda ösdürmek boýunça onlaýn görnüşinde duşuşyk geçirildi. Şeýle özara bähbitli ikitaraplaýyn gatnaşyklar gymmatly kagyzlar bazarynyň has-da işjeňleşmegine itergi berer. Häzirki wagtda gymmatly kagyzlar bazarynyň emissiýasy kanuna laýyklykda hasaba alynýar. Dolanyşygyň ýöredilişi boýunça aýdyňlaşdyrma işleri dowamly geçirilýär. Munuň özi gymmatly kagyzlar bazarynyň netijeli işlemeginiň möhüm ugry bolup durýar.

Gymmatly kagyzlar bazarynyň häzirki zaman maliýe bazarynyň iň işjeň bölegine öwrülmegini gazanmak üçin bu işe gatnaşyjylaryň hünär derejesini ýokarlandyrmak boýunça özbaşdak okuw sapaklaryna synaglar geçirilip, olaryň netijeleri boýunça Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan şahadatnamalar gowşurylýar. Şeýlelikde, öňdebaryjy innowasion tehnologiýalaryň esasynda ýokary depginler bilen ösýän ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň işi has kämilleşmek, bazar ykdysadyýetine tapgyrlaýyn geçmek işiniň kanunçylyk binýady barha berkemek bilen. Bu bolsa halkymyza gymmatly kagyzlar bazarynda täze mümkinçilikleri açýar.

Serdar HUDAÝGULIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň ygtyýarlylandyryş we ygtyýarlylandyrmak işine gözegçilik bölüminiň ygtyýarlylandyryş işine gözegçilik bölümçesiniň başlygy.

2021-nji ýylyň 8-nji iýunynda Türkmenistanyň ykdysadyýet toplumynda maliýe, ykdysady we bank toplumynyň guramagynda — Hormatly Prezidentimiziň mähriban käbesi Ogulabat ejäniň işläp bejeren kürtesiniň Türkmenistanyň Döwlet muzeýine gowşurylmagyna bagyşlanan “El hünäri ýörelge, ulus ile görelde” atly maslahat geçirildi.
Zenanlar birleşiginiň Merkezi geňeşi bilen bilelikde guralan bu çärä maliýe, ykdysadyýet bank toplumynda zähmet çekýän zenanlar we ugurdaş ýokary okuw mekdepleriniň mugallymlary we talyp ýaşlary gatnaşdylar.
Mälim bolşy ýaly şu ýylyň 18-nji maýynda «Türkmenistanyň konstitusiýasynyň we döwlet baýdagynyň bellenilýän güni» hormatly Prezidentimiziň käbesiniň on barmagynyň hünäri bolan, sünnälenip bejerilen kürte Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýiniň Türkmenistanyň

Prezidentiniň muzeýine gowşuryldy.
1971-nji ýylda Ogulabat eje tarapyndan keşdelenen bu kürte “gyýak”, “okgözi”, “içýan agyz”, “tazy guýruk” nagyşlary bilen bezelipdir. Aragerbisi alaja düýe ýüň bilen örülip, merkezinde çatylypdyr. Ýakasynyň sag tarapynda “1971 ýyl” diýen iňňe bilen ýerine ýetirilen ýazgy köjeme usulynda tikilipdir. Ogulabat eje bu kürtäni ýarym asyr mundan ozal baldyzy üçin niýetläp tikipdir hem-de kürtäni 20 günüň içinde taýýarlapdyr.
Mundan başga-da, Ogulabat ejäniň öz eli bilen ören joraby hem muzeýe gowşuryldy. Bu jorap ussatlyk bilen örülipdir, oňa hem öz döwrüniň mahsus nagyşlary salnypdyr. Şeýle nepis el işleriniň bu ajaýyp zenan tarapyndan ýerine ýetirilmegi onuň işeňňirliginden, zähmetsöýerliginden habar berýär.
Ýarym asyr mundan ozal ýerine ýetirilen bu ajaýyp el işlerini muzeýe gowşurmak dabarasynyň Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň we Türkmenistanyň Döwlet baýdagynyň gününe gabat gelmegi halkymyzyň durmuşynyň onuň milli mirasy bilen aýrylmaz baglanyşyklydygyny aýdyň görkezmek bilen birlikde, Watanymyzyň döwletlilik binýadyny hem özünde jemleýändigini subut edýär.

Türkmenistanyň ykdysadyýet toplumynda geçirilen maslahatda çykyş edenler Ogulabat ejäniň bejeren bu kürtesiniň üstünden ýarym asyr geçse-de, onuň özüniň asyl nusgasyny saklap galandygyny belläp, reňkleriniň ýitiligini, nagyşlarynyň nepisligini, özüniň ajaýyplygyny ýitirmändigi bilen biziň günlerimize çenli saklanyp galmagynyň bu kürtä Ogulabat ejäniň ýürek mährini siňdirendigini, el işlerinden ussatlyk bilen baş çykarýandygyny, millilige aňryýany bilen düşünýändigini görkezýändigini, munuň bolsa ähli türkmen gelin-gyzlaryna nusga alarlykdygyny aýratyn nygtadylar.

Türkmenistanyň ykdysadyýet toplumynda geçirilen bu günki ajaýyp waka mynasybetli görnükli estrada aýdymçylary, bagşylar, belli aýdym-saz we tans döredijilik toparlary joşgunly çykyşlaryny tomaşaçylara ýetirdiler.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüni, Diýarymyzda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda amala aşyrylýan beýik işleri wasp edýän joşgunly çykyşlara giň orun berildi. Aýdym-sazlaryň owazy ajaýyp maslahat mynasybetli guralan dabara utgaşyp, oňa baýramçylyk öwüşginini çaýdy.

Milli däp-dessurlarymyzy, gelin-gyzlarymyzyň on barmagynyň hünärini, asylly edep-ekramyny wasp edýän aýdymlar çykyşlaryň içinden eriş-argaç bolup geçdi.

Maslahatyň ahyrynda milli mirasymyzy gorap saklamakda nesillere nusgalyk görelde mekdebi bolýan Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak alyp barýan il-ýurt bähbitli, umumyadamzat ähmiýetli tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi 

Ýurdumyzy ösdürmek boýunça döwlet tarapyndan alnyp barýan giň gerimli durnukly ösüş strategiýasynyň binýatlyk ugry iň täze tehnologiýalara we innowasiýalara daýanyp, diwersifikasiýalaşan häzirki zaman ykdysady gurluşy döretmekden ybarat bolup durýar. Şunda depginli durnukly ösüşi, ilatyň maddy hal-ýagdaýyny yzygiderli ýokarlandyrmagy, önümçilik serişdeleriniňdir gurallarynyň üznüksiz döwrebaplaşdyrylmagyny, ýurduň bäsdeşlige ukyplylygyny we howpsuzlygyny üpjün edýän milli ykdysadyýetiň nusgasyny döretmek zerurlygy ileri tutulýan ugur bolup öňe çykýar. Bäsdeşligiň deň şertlerini döretmek milli ykdysadyýetiň düzümini kämilleşdirmek syýasatynyň esasy höweslendirijisi bolup çykyş edýär. Şoňa görä-de, ykdysadyýetiň döwlete dahylsyz böleginiň ähli görnüşlerini we ýüze çykmalaryny doly möçberde üpjün etmek wajyp wezipedir.

Ýurduň jemi içerki önüminiň düzüm üýtgemelerine döwlete dahylsyz bölek saldamly goşandyny goşýar. Hususy maýa innowasion ösüşe hem, ykdysadyýetiň anyk böleginde täze öňegidişlikleriň gazanylmagyna hem, ýokary bäsleşikli hyzmatlaryň ösüşine hem ýardam etmäge gönükdirilendir.

Esasy Kanunymyzda: «Türkmenistanyň ykdysadyýeti bazar gatnaşyklary ýörelgelerine esaslanýar. Döwlet telekeçiligi höweslendirýär we goldaýar, kiçi we orta işewürligiň ösmegine ýardam edýär» diýlip bellenen. Şundan ugur alyp, ýurdumyzda hususy eýeçiligi we telekeçiligi ösdürmäge aýratyn üns berilýär. Netijede, halkyň arasynda emläk eýeleriniň ösen gatlagy döreýär we kuwwatlanýar. Olar ýurduň öndüriji güýçleriniň ösüşine saldamly goşant goşýar. Amala aşyrylýan maksatnamalarda ykdysadyýetiň döwlete dahylsyz bölegine uly ähmiýet berilýär, döwlet — hususyýetçilik hyzmatdaşlygy, sözüň doly manysynda, alnyp barylýar. Bu bolsa senagatçylar we telekeçiler gatlagynyň günsaýyn artmagyna getirýär. Bu ugur «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» esasy ýörelgesi hökmünde kabul edilendir.

Kiçi we orta telekeçiligi ösdürmegiň strategik wezipelerini amala aşyrmak üçin Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi döredildi. Häkimiýet we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralary kiçi we orta telekeçiligi goldamak, ykdysadyýetiň hususy bölegini kadaly ösdürmek babatda özara arabaglanyşykly işleri ýola goýýarlar. Kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek boýunça işler maksatnamalaýyn esasda alnyp barylýar. «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi, ýörite maksatnama işlenip düzüldi we amala aşyryldy. Pudaklaýyn, sebitleýin maksatnamalaryň aglabasynda ykdysadyýetiň hususy böleginde görkezijileriň geljekki ösüşi öz beýanyny tapdy.

Türkmenistanda kiçi telekeçiligi goldamagyň ýeterlik derejede kämil ulgamy hereket edip, döwlet tarapyndan bu ugra uly goldaw berilýär. Ýerli häkimlikleriň öz-özüňi dolandyryş edaralary hojalygy ýöretmek işiniň esasy ugurlaryny kesgitleýär. Sebäbi ýurdumyzda işewürlik ýerli häsiýetde we aýry-aýry sebitlere dahylly bolmagynda galýar.

Häzirki wagtda Diýarymyzyň hususy eýeçiliginde köp sanly hojalyk birlikleri (ýuridik şahslar): lomaý we bölek satuw söwdasynda, awtoulaglary abatlamakda, oba we tokaý hojalyklarynda, balyk tutmakda, gurluşykda, işläp bejerýän önümçiliklerde, hünärmentlikde, ylmy we tehniki işlerde hem-de ençeme beýleki ugurlarda has giň gerimde döredilýär.

Kiçi we orta telekeçilikde birnäçe maksatlar göz öňünde tutuldy. Bar bolan sarp ediş harytlarynyň importyny ýerli önümler bilen çalyşmak, azyk bazarlarynyň haryt bolçulygyny üpjün etmek, ýerli gurluşyk materiallary senagatyny ösdürmek ýaly işleri mysal hökmünde görkezmek bolar. Käbir ýagdaýlarda kiçi we orta telekeçilik öz önümlerimizi goňşy döwletlerde ýerlemek üçin hem döredildi. Türkmenistanyň şertlerinde hususy bölekde kärhanalary döretmek ilatyň, ilkinji nobatda-da, ýaşlaryň we zenan maşgalalaryň iş üpjünçiligine düýpli täsirini ýetirdi. Mary welaýatynda soňky ýyllarda döredilen «Eşretli bagtyýar zaman» hususy kärhanasy we «Üç nesle dowamat» hojalyk jemgyýeti aýdylanlara aýdyň mysaldyr. Ilki agzalan hususy kärhanada 150 adam, beýlekisinde bolsa 163 adam üçin döwrebap iş orunlary döredildi. Bu iş orunlarynda tehniki taýdan ösen döwletleriň enjamlary we tikin maşynlary oturdyldy. Şular ýaly mysallaryň ýüzlerçesini getirse bolar. Döwrebap iş orunlarynyň döredilmegi ilatyň iş üpjünçiliginiň wajyp ugruna öwrülýär.

Ýurdumyzda hususy eýeçiligi, ykdysadyýetiň döwlete dahylsyz bölegini ösdürmegiň ýene bir wajyp ugry innowasiýa önümlerini öndürýän önümçilikleri döretmek bilen baglanyşyklydyr. «Aýdyň gijeler» hojalyk jemgyýetiniň alyp barýan işleri şu ugra gönükdirilendir. Bu hojalyk jemgyýeti ýurdumyzda täze döreýän pudagyň — elektron senagatynyň önümlerini öndürmäge ýöriteleşdirilendir.

Agrosenagat toplumynda et we et önümleri, süýt we süýt önümleri, gök önümler, azyklyk bakja, miwe we ir-iýmişler ter hem-de gaýtadan işlenip, konserwirlenen görnüşde-de taýýarlanýar. Gurluşyk materiallaryny, ilatyň gündelik sarp edýän harytlarynyň käbir görnüşlerini öndürmek we ýerlemek babatda hem giň gerimli işler alnyp barylýar. Bu önümleriň sanawy gitdigiçe artýar.

Bazar ykdysadyýetiniň şertlerinde diňe önümleri öndürmek bilen çäklenilmän, eýsem, olary amatly ýerlemek wajyp ähmiýete eýe bolýar. Bu bolsa, öz gezeginde, içerki we daşarky bazarlarda ýurdumyzda öndürilýän önümlere islegi öwrenmegi talap edýär. Dünýä tejribesinde bu ugra döwrebap maglumat tehnologiýalary, hakykat ýüzünde — sanly ykdysadyýet ornaşdyrylýar. Şu jähetden, sanly ulgama çalt depginler bilen geçmek wezipesi döwlet syýasatynyň strategik ugurlarynyň biri bolup çykyş edýär. Şunuň bilen baglylykda, «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» bellenen çäreleriň öz wagtynda ýerine ýetirilmegi döwrüň talaby bolup durýar.

Parahat MERETLIÝEW,

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň baş hünärmeni.

2021-nji ýylyň 28-nji maýynda Türkmenistanyň Ykdysadyýet toplumynyň mejlisler zalynda ykdysadyýet, maliýe we bank toplumynyň ministrlikleriniň we pudak edaralarynyň ýolbaşçylarynyň, şeýle hem degişli ministrlikleriň we pudak edaralarynyň maliýe-ykdysadyýet müdirlikleriniň ýolbaşçylarynyň, baş hasapçylarynyň, welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň häkimlikleriniň wekilleriniň gatnaşmagynda Hormatly Prezidentimiziň "Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetini düzmek hakynda" kararyna laýyklykda, Türkmenistanyň 2022-nji ýyl üçin Durmuş-ykdysady ösüşiniň esasy ugurlarynyň, Döwlet býujetiniň girdejileriniň we çykdajylarynyň we Maýa goýum maksatnamasynyň taslamalaryny ýokary hilli işläp taýýarlamak boýunça maslahat geçirildi.

Maslahatda 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetini düzmekde esasy strategiki maksadyň “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019–2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyna laýyklykda, önümçiligiň netijeliligini ýokarlandyrmagyň, ykdysadyýeti gurluş taýdan özgertmäge we ähli taraplaýyn ösdürmäge gönükdirilen giň gerimli özgertmeleri dowam etdirmegiň, maýa goýum mümkinçiliklerini has-da amatly peýdalanmagyň, täze önümçilikleri we iş orunlaryny döretmegiň hasabyna ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmak hem-de hususy telekeçiligi ösdürmegi mundan beýläk-de dowam etdirmek bolup durýandygy barada nygtalyp geçildi.

2022-nji ýylda durmuş-ykdysady syýasatyň esasy ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda şular görkezildi:

• ykdysadyýetde amala aşyrylýan düýpli özgertmeleri dowam etdirmek we ägirt uly ykdysady mümkinçiliklerimizi durmuşa geçirmek;
• ýokary maýa goýum işjeňliginiň hem-de innowasiýalary ornaşdyrmagyň hasabyna önümçiligiň netijeliligini ýokarlandyrmak;
• ykdysadyýetiň ösüşine we raýatlaryň yaşaýyş-durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmaga gönükdirilen maýa goýumlaryň möçberini artdyrmak hem-de alnyp barylýan önümçilik we durmuş-medeni maksatly desgalaryň gurluşygyny dowam etdirmek üçin ýeterlik maliýe serişdelerini göz öňünde tutmak;
• ykdysadyýetiň önümçilik we önümçilik däl böleklerini giňeltmegiň, kiçi we orta senagat kärhanalarynyň sanyny artdyrmagyň hasabyna täze iş orunlaryny döretmek;
• sanly ykdysadyýeti işiň ähli ulgamyna ornaşdyrmak;
• tebigy baýlyklarymyzy has-da rejeli we netijeli peýdalanmak, aýratyn hem nebitgaz çig malyny çykarmak, gaýtadan işlemek we eksport etmek babatynda iri möçberli taslamalary durmuşa geçirmegi dowam etdirmek;
• daşary ýurtlara ýerlenýän harytlaryň uly möçberde artdyrylmagynyň hasabyna daşary söwda dolanyşygynyň ösmegini gazanmak hem-de oňyn aratapawudynyň emele gelmegini üpjün etmek;
• adam maýasyny ösdürmek, döwletiň netijeli durmuş syýasatyny dowam etmek, ylyma, bilime, saglygy goraýşa, medeniýete, sporta we dynç alyşa, durmuş goragyna gönükdirilýän býujet serişdeleriniň möçberini artdyrmak;
• ykdysadyýetimiziň durmuş ugurlygynyň ýörelgesini saklap galmak bilen, Döwlet býujetiniň çykdajylarynda durmuş ulgamyna degişli pudaklara gönükdiriljek serişdeleriň möçberini 75%-den pes bolmadyk derejede bolmagyny üpjün etmek;
• ykdysadyýetiň pudaklarynda zähmet çekýänleriň iş haklaryny, pensiýalary, döwletiň kömek pullaryny, talyp we diňleýji haklaryny köpeltmek;
• ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi mundan beýläk-de höweslendirmek we işjeňleşdirmek üçin döwlet goldawyny dowam etmek arkaly hususyýetçiligi ösdürmek.

Maslahatda Türkmenistanyň 2020-nji ýyl üçin Durmuş-ykdysady ösüşiniň esasy ugurlarynyň, Döwlet býujetiniň girdejileriniň we çykdajylarynyň we Maýa goýum maksatnamasynyň taslamalaryny taýýarlamak bilen baglanyşykly çäreleriň üstünde giňişleýin durlup geçildi, usulyýet görkezmeleri we gollanmalary ara alnyp maslahatlaşyldy we bu ugurda ýerine ýetirilmeli anyk işler bellenildi.

Maslahatyň ahyrynda halkymyzyň eşretli ýaşaýşyny üpjün etmekde bimöçber işleri amala aşyrýan Hormatly Prezidentimize işlemäge, okamaga, halal zähmet çekmäge döredip berýän giň mümkinçilikleri üçin alkyş sözleri aýdyldy. Gahryman Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak, alyp barýan il-ýurt bähbitli umumyadamzat ähmiýetli işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi 

2021-nji ýylyň 26-njy maýynda göni wideoaragatnaşyk arkaly, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza ýurtlaryň maliýe we ykdysadyýet ministrleriniň 5-nji duşuşygy geçirildi.

Bu duşuşygyň işine Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow we ministrligiň degişli wekilleri gatnaşdylar.

Duşuşygyň maksady COVID-19 pandemiýasy döwründe bu Gurama agza döwletleriň ykdysady ösüşini seljermekden, maýa goýumlary we sebitiň içindäki söwdany ýokarlandyrmakdan hem-de hyzmatdaşlygyň häzirki ýagdaýyny ara alyp maslahatlaşmakdan ybarat boldy.

Duşuşygyň başynda, gün tertibine laýyklykda, Täjigistan Respublikasynyň Ykdysady ösüş we söwda ministri we Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Baş sekretary tarapyndan giriş sözleri bilen wideoaragatnaşyk arkaly geçirilýän duşuşyk öz işine başlady. Soňra, Gurama agza ýurtlaryň maliýe we ykdysadyýet ministrleri we wekilleri, Guramanyň Söwda-senagat edarasynyň we Söwdany ösdürmek boýunça bankynyň wekilleri tarapyndan çykyşlar edildi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow, öz çykyşynda, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň çäklerinde soňky ýyllarda uly işleriň geçirilýändigini we olaryň sebitleýin hyzmatdaşlyga oňyn täsiriniň bardygyny belledi. Şunuň bilen birlikde, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 2025-nji ýyla çenli geljekki ugurlarynda göz öňünde tutulan maksatlara ýetmek üçin söwda, maliýe we maýa goýum ugurlarynda hyzmatdaşlygyň uly mümkinçilikleriniň bardygyny aýtdy. Mundan başga-da, ministr Muhammetgeldi Serdarow öz çykyşynda, ýurdumyzda sebitleýin hyzmatdaşlyk bilen bagly bazar ykdysadyýetini ösdürmek, ykdysadyýetiň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak we diwersifikasiýalaşdyrmak, ulag-üstaşyr ýollaryny ösdürmek, logistiki merkezleri döretmek, sanly ulgamlary ornaşdyrmak boýunça, şeýle hem Durnukly Ösüş Maksatlaryny durmuşa geçirmek boýunça gazanylan üstünlikler we netijeler barada gürrüň berdi.

Duşuşygyň barşynda, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ykdysadyýetinde bolup geçýän wakalar we Covid-19 pandemiýasyndan soň ykdysadyýeti dikeltmek barada hasabaty bilen tanyşdyryldy.

Mundan başga-da, söwda bilen bagly ylalaşyklaryň ýerine ýetirilişi, sebitleýin maliýe ulgamyny döretmek, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Kliring birleşigini döretmek bilen bagly meseleleriň üstünde durlup geçildi.

Duşuşygyň ahyrynda, bu Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň maliýe we ykdysadyýet ministrleriniň duşuşygynyň beýannamasy bilen tanyşdyryldy we gatnaşyjylar tarapyndan kabul edildi. Duşuşyk örän hoşniýetli ýagdaýda geçdi.

Onuň ahyrynda Halkymyzyň, döwletimiziň halkara derejesinde abraý-mertebesiniň belende galmagynda bimöçber işleri amala aşyrýan, dünýäniň abraýly halkara guramalary we düzümleri bilen netijeli işjeň hyzmatdaşlyklary ösdürmäge giň mümkinçilikleri, şertleri döredip berýän Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak, alyp barýan il-ýurt bähbitli, umumyadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowaç almagy arzuw edildi.

 Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi 

21-nji maýda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde wise-premýer G.Müşşikow degişli maksatnama laýyklykda, intellektual eýeçiligi goramagyň ulgamyny, ugurdaş döwlet edaralarynyň işini täzeçil usulda kämilleşdirmek boýunça durmuşa geçirilýän çäreler barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, intellektual eýeçiligiň desgalaryny goramak boýunça Pudagara topary döretmek hakynda Kararyň taslamasy taýýarlanyldy. Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan birnäçe düzümler bilen bilelikde, onuň Düzgünnamasy taýýarlanyldy we esasy wezipeleri hem-de amala aşyrmaly işleri, düzgün bozulmalarynyň öňüni almak boýunça teklipleri işläp taýýarlamak wezipesi kesgitlenildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, intellektual eýeçiligiň desgalarynyň goralmagyna gönükdirilen işleriň esasynda toplumlaýyn çäreleriň durmuşa geçirilmeginiň wajypdygyny belledi. Bu pudagyň ösdürilmegi Türkmenistanyň dünýä hojalyk gatnaşyklary ulgamyna goşulyşmagynyň we bu ugurda döwlet syýasatynyň yzygiderli amala aşyrylmagynyň möhüm şerti bolup durýar.

Hormatly Prezidentimiz Karara gol çekip, ony sanly ulgam arkaly wise-premýere iberdi hem-de öňde durýan işleriň möhüm ugurlaryna aýratyn ähmiýet bermegi tabşyrdy.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

21-nji maýda sanly ulgam arkaly geçirilen Ministrler Kabinetiniň mejlisinde wise-premýer G.Müşşikow gözegçilik edýän düzümlerinde alnyp barylýan işleriň ýagdaýy hem-de 2022-nji ýyl üçin Döwlet býujetini düzmek hakynda Kararyň taslamasyny taýýarlamak boýunça ýerine ýetirilen işler barada hasabat berdi.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasyndan» ugur alnyp taýýarlanylan resminamada ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň hem-de häkimlikleriň degişli hasabatlaryny we maglumatlaryny bermegiň tertibi we onuň möhletleri kesgitlenildi.

Ýurdumyzyň anyk mümkinçilikler we maglumatlar esasynda düzüljek baş maliýe meýilnamasy bilen bilelikde, durmuş-ykdysady ösüşiň esasy ugurlarynyň we maýa goýum maksatnamasynyň taslamalaryny işläp taýýarlamak göz öňünde tutulýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, Türkmenistanyň geljek ýyl üçin Döwlet býujetiniň taslamasy taýýarlananda, ähli pudaklar boýunça degişli seljerme işleriniň geçirilmeginiň zerurdygyna ünsi çekdi. Resminama ýurdumyzyň mundan beýläk-de sazlaşykly ösüşine, ykdysadyýetiň diwersifikasiýalaşdyrylmagyna, hususy pudagyň höweslendirilmegine, maýa goýum mümkinçilikleriniň artdyrylmagyna, durmuş düzüminiň döwrebaplaşdyrylmagyna, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilen uzak möhletleýin, milli pudaklaýyn we sebitleýin maksatnamalarda kesgitlenen wezipelere laýyklykda taýýarlanylmalydyr diýip, döwlet Baştutanymyz belledi.

Milli Liderimiz degişli Karara gol çekip, ony sanly ulgam arkaly wise-premýere iberdi we kesgitlenen işleriň öz wagtynda ýerine ýetirilişini gözegçilikde saklamagy tabşyrdy.

 Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi 

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow 19-njy maýda sanly ulgam arkaly geçirilen iş maslahatyna Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary G.Müşşikowy çagyrdy. Wise-premýer häzirki döwürde Aşgabat şäherini ösdürmek, gurulýan desgalaryň dolandyryş düzüminiň işini ykdysady taýdan kämilleşdirmek boýunça alnyp barylýan işler barada hasabat berdi.

Bellenilişi ýaly, Aşgabat şäheriniň 140 ýyllygy mynasybetli ýaşaýyş jaýlarynyň 140-synyň ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýär. Ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygynyň, olaryň amatlylyk derejesiniň ykdysady taraplaryna möhüm ähmiýet berilýär. Şeýle hem paýtagtymyzyň çäklerinde Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygy mynasybetli köp sanly binalary, şol sanda döwrebap seýilgähleri, ýerasty geçelgeleri, kaşaň myhmanhanalary, Magtymguly Pyragynyň heýkelini, söwda we hyzmatlar toplumlaryny, dürli maksatly beýleki desgalaryň birnäçesini ulanmaga bermek meýilleşdirildi. Şu nukdaýnazardan, ähli desgalaryň işine sanly ulgamy ornaşdyrmagyň ykdysady bähbitleri möhüm şert hökmünde kesgitlendi.

Döwlet Baştutanymyz hasabaty diňläp, milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynyň, şol sanda şäheriň sazlaşykly ösüşine degişli wezipeleriň esasy orunda durmalydygyny belledi. Aýratyn-da, bina edilýän ýaşaýyş jaýlarynda amatlylyk, elýeterlilik wajypdyr, şunda adamlaryň ýokary derejeli ýaşaýşynyň üpjün edilmegi bilen baglanyşykly meselelere möhüm ähmiýet berilmelidir.

Meýilleşdirilýän işleriň, taýýarlanylan taslamalaryň öz wagtynda amala aşyrylmagy, olarda sanly ulgamyň işjeň ulanylmagy möhüm wezipe bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, täzeçil tehnologiýalar, häzirki zamanyň sanly ulgamy, şäher düzümini dolandyrmakda bolşy ýaly, adamlar üçin zerur amatlyklary üpjün etmekde aýratyn bähbitlidir diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belledi we her bir işde adam hakdaky aladanyň esasy orunda durmalydygyna ünsi çekdi.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

2021-nji ýylyň 17-nji maýynda, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň edara binasynda Ýewropanyň Täzeleniş we Ösüş Bankynyň Türkmenistanda amala aşyrylýan munisipal taslamalaryna gatnaşmagynyň mümkinçilikleri we Türkmenistanda maliýe bazarlaryny ösdürmek babatynda bankyň berip biljek ýardamlary baradaky meselelerini ara alyp maslatlaşmak maksady bilen Ýewropanyň Täzeleniş we Ösüş Bankynyň Türkmenistandaky wekilhanasynyň ýolbaşçysy bilen iş duşuşygy geçirildi.

Duşuşyga, Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministri Muhammetgeldi Serdarow, ministrligiň degişli müdirlikleriniň hem-de Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň wekilleri gatnaşdylar.

Duşuşygyň dowamynda Ýewropanyň Täzeleniş we Ösüş Bankynyň wekilleri bilen agzalan minisrlikleriň wekilleriniň arasynda Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan banka öň hödürlenen munisipal taslamalar boýunça, Türkmenistanda kiçi we orta telekeçiligiň taslamalaryny maliýeleşdirmek boýunça hem-de ýurtda maliýe bazarlaryny ösdürmek boýunça pikir alyşmalar boldy.

Soňky ýyllarda Türkmenistan bilen Ýewropanyň täzeleniş we ösüş bankynyň arasynda hyzmatdaşlyk gatnaşyklary has-da netijeli häsiýete eýe bolup durýar.

Duşuşygyň ahyrynda oňa gatnaşyjylar eziz diýarymyzyň halkara derejesinde abraý mertebesiniň belende galmagynda bimöçber işleri amala aşyrýan, Mähriban Watanymyzy ösüşlerden-ösüşlere sary ynamly öňe alyp barýan Hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömürniň uzak, alyp barýan il-ýurt bähbitli, umumyadamzat ähmiýetli belent tutumly işleriniň mundan beýlägem rowana ýollarda rowaç almagyny arzuw etdiler.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi

Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygynyň we gözel paýtagtymyz Aşgabadyň 140 ýyllygynyň uly dabaralar bilen bellenilýän ýyly bolan «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda Hormatly Prezidentimiziň jöwher paýhasyndan dörän ýene-de bir ajaýyp kitaby halkymyzyň eline gowuşdy.

Şanly senäniň öň ýanynda Hormatly Prezidentimiziň «Ak şäherim Aşgabat» atly kitabynyň halkymyza gowuşmagy bahasyna ýetip bolmajak baýramçylyk sowgady boldy.

2021-nji «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň 14-nji maýynda Türkmenistanyň ykdysadyýet toplumynyň mejlisler zalynda Hormatly Prezidentimiziň «Ak şäherim Aşgabat» atly täze kitabynyň tanyşdyrylyş dabarasy geçirildi.

Bu dabara Maliýe ykdysadyýet, bank toplumynyň ýolbaşçylary, işgärleri ugurdaş ýokary okuw mekdepleriniň professor-mugallymlary gatnaşdylar.

Tanyşdyrylyş dabarasyna gatnaşyjylar Aşgabadyň 140 ýyllygynyň öňýanynda watandaşlarymyza şeýle ajaýyp kitaby peşgeş berendigi üçin Hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, mundan beýläk-de döredijilik üstünliklerini arzuw etdiler.

Çykyşlarda täze eseriň Hormatly Prezidentimiziň ozal meşhur kitaplarynyň hataryny artdyrandygy buýsanç bilen bellenildi hem-de şu mynasybetli Arkadag Prezidentimiziň adyna gutlag sözleri aýdyldy. Täze kitaby eliňe alan dessiňe, onuň sahypalaryny agdaryp, paýtagtymyzyň gözel görnüşlerini synlap, ony okamak, kitap bilen ýakyndan tanyşmak höwesi döreýär. Täze kitabyň ajaýyp mazmuny, bezelişi, çaphana işleriniň hem ýokary derejede ýerine ýetirilmegi onuň täsirliligini artdyrýar.

Dabarada çykyş edenler bu kitapda döwlet Baştutanymyzyň Watanymyza, paýtagtymyza, mähriban halkymyza söýgüsiniň beýan edilendigini aýratyn nygtadylar.

Hormatly Prezidentimiziň «Ak şäherim Aşgabat» atly kitabynyň halkymyza gowuşmagy bahasyna ýetip bolmajak baýramçylyk sowgady boldy.Täze kitap paýtagtymyz baradaky taryhy maglumatlara baýlygy, buýsançlylygy, çuňňur many-mazmuny bilen tapawutlanýar.Täze eserde Aşgabat parahatçylygyň, ynanyşmagyň, dost-doganlygyň, ynsanperwerligiň, hoşmeýilliligiň, ýürekdeşligiň şäheri bolup dabaralanýar. Bu gymmatly kitap paýtagtymyz baradaky bagtyýarlyk we buýsanç senasydyr.

Owadan Aşgabat şäherimiz barada her birimiziň ýüregimizden çykýan «Arkadagymyzyň ak şäheri» diýen jümläniň döremegi ýöne ýerden däldir. Arkadag Prezidentimiziň şähergurluşyk syýasaty bilen paýtagtymyzyň binagärlik keşbi, durmuş we hyzmatlar ulgamy soňky ýyllarda has özgerdi. Şularyň ählisi hem ýurdumyzyň paýtagtyny ösdürmek babatda döwlet Baştutanymyzyň durmuşa geçirýän beýik işleriniň netijesinde mümkin bolýar. Garaşsyz Watanymyzyň paýtagty Aşgabat şäheriniň ösdürilmegi tapgyrma-tapgyr amala aşyrylýar.

Hormatly Prezidentimiz kitabyň girişinde akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň:

 Eşit, adam, dogan ilden

Gaýry mähriban ýurt bolmaz —

diýen goşgy setirlerini getirýär.

Hormatly Prezidentimiziň kitabyň başynda akyldar şahyrymyzyň döredijiligine ýüzlenmegi nusgalyk edebiýatymyzyň nesilleri baglanyşdyrýan uly güýjüni aýan edýär. Kitabyň“Aşgabatda ak arzuwlar amala aşýar” atly ikinji bölüminde Gahryman Arkdagymyz «ak arzuwlar», «ak şäher» söz düzümleriniň manysyny düşündirmek arkaly halkymyzyň gowy niýet tutunmak hakyndaky ynamyny beýan edýär.

Kitapda ählimiziň söýgüli şäherimiziň üýtgeşik gözelligini açyp görkezýän fotosuratlar döredijilik duýgurlygy bilen saýlanyp alnypdyr, olar paýtagtymyzyň taryhyny, şu gününi we geljegini beýan edýär. Okyja özboluşly binagärlik desgalarynyň täsinligini, giň şaýollary, iň täze awtobanlary synlamaga mümkinçilik berilýär. Bu ajaýyplyklaryň ählisi soňky ýyllarda Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda guruldy. Çünki Aşgabat ýaşaýjylar üçin döredilen oňaýly şertleri babatda hem, hili babatda hem Ýewropanyň iň döwrebap paýtagtlaryndan pesde durýan däldir, hemme babatda nusgalyk şäher bolup durýar. Ol medeniýet, bilim, ylym, saglygy goraýyş, sport hem-de halkara hyzmatdaşlyk boýunça ösüş merkezidir.

Kitap 6 bölümden ybarat bolup, ýeňil okalýar. “Göwni açygyň ýoly açyk” diýen bölümde “Ak şäherimiziň nurana ýollary”, “Şäheriň aşagyndaky şäher”, “Suw — ähli ýerde hem ýaşaýşyň çeşmesi”, “Energiýa üpjünçiligi — ähli zadyň sakasy” atly bölümçeler bar. “Aşgabat — dünýä binagärliginiň merjeni” diýen bölüm bolsa “Oňat ýaşamagyň ilkinji şerti — oňaýly, döwrebap öýler”, “Röwşen geljegiň binýady”, “Medeni hazynanyň jemlenen şäheri”, “Saglyk: ýaşaýşyň amatlylygynyň esasy şerti”, “Sportuň, sagdynlygyň we ruhubelentligiň şäheri”, “Aşgabat — halkara hyzmatdaşlyk merkezi”, “Binagärligiň täze nusgasy” atly bölümçeleri özünde jemleýär. Olarda getirilen maglumatlar döwrebap şäherimizi ösdürmegiň ugurlarynyň her biri hakyndaky bilimleri baýlaşdyrýar.

Täze kitapda Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe paýtagtymyzy ösdürmekde gazanylan üstünlikler hakynda jikme-jik gürrüň berilýär. Bu eseri okap, Hormatly Prezidentimziň zehinine, häzirki zamanyň ösen şähergurluşyk ylymlaryndan baş çykaryp, iň täsin taslamalary hem ýokary netijelilik bilen durmuşa geçirmek ussatlygyna haýran galýarsyň. Kitaby okan okyjy häzirki zamanyň gurluşyk, inženerçilik işleri, hyzmatlar ulgamy babatdaky täze düşünjeler bilen tanyş bolýar.

«Elbetde, geljekde-de her maşgalany aýratyn jaý bilen üpjün etmek maksatlarymyzdan ugur alyp, ýaşaýyş jaý gurluşygyny güýçli depginler bilen dowam etdireris» diýmek bilen, Hormatly Prezidentimiz oňaýly, amatly ýaşaýyş jaýlaryny gurmagyň baş maksatdygyny mälim edýär.

Biz ata-babalarymyzyň gadymy ýörelgelerini, uly ähmiýet beren asylly işlerini häzirki wagtda mynasyp dowam etdirýändigimize buýsanýarys.

Umuman aýdylanda, owadan paýtagtymyzda Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tagallalary bilen medeni-durmuş maksatly binalary gurmak boýunça ägirt uly işler amala aşyrylyp, şol işlere uly maýa goýum serişdeleri gönükdirildi. Ýurdumyzyň baş şäheri onuň ýaşaýjylarynyň ýürekden söýgüsiniň aýdyň mysalydyr.«Ak şäherim Aşgabat» kitaby bolsa paýtagtymyzyň şanly 140 ýyllygy mynasybetli Hormatly Prezidentimiziň halkymyza ajaýyp peşgeşidir.

Hormatly Prezidentimiziň «Ak şäherim Aşgabat» atly kitabynyň “Binagärligiň täze nusgasy” atly bölümçesinde: «Biziň Aşgabady ösdürmek bilen bagly amala aşyrýan işlerimize halkara derejesinde hem ýokary bahar berilýär. Meniň bu aýdanlarymy Ginnesiň Bütindünýä rekordlar kitabyna Aşgabat bilen baglanşykly rekordlaryň, täsinlikleriň 11-siniň girizilendigi hem şaýatlyk edýändir. Elbetde, ýurdumyz boýunça alanyňda, bu san has hem köp.Olaryň ählisi hem halkymyzyň guwanjydyr, buýsanjydyr.Ýöne şu işiň dowamynda diňe paýtagtymyz bilen bagly 11 sany täsinlige aýratyn orun bermegi makul bildim.Olaryň ählisi hem 2000-nji ýyldan soň bu meşhur kitaba girizildi» diýip bellenilýär.

Ýurdumyzyň ykdysadyýet toplumynda geçirilen «Ak şäherim Aşgabat» atly täze kitabyň tanyşdyrylyş dabarasynyň ahyrynda oňa gatnaşyjylar Hormatly Prezidentimiziň adyna ýüzlenme kabul etdiler. Gahryman Arkadagymyzyň şeýle gymmatly kitaplarynyň höwrüniň köp bolmagyny, galamynyň ujynyň ýiti bolmagyny, janynyň sag, ömrüniň uzak, il-ýurt bähbitli, umumyadamzat ähmiýetli döwletli işleriniň mundan beýlägem rowaç almagyny arzuw etdiler.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi