Garaşsyz Watanymyzda halkymyzyň abadan ýaşaýşynyň, bagtyýar geljeginiň bähbidine beýik işler durmuşa geçirilýär, giň möçberli özgertmeler maksatnamalary amala aşyrylýar. Üstünlikli durmuşa geçirilýän işler ýurdumyzyň depginli ykdysady ösüşini gazanmak, milli ykdysadyýetiň pudaklaýyn düzümini diwersifikasiýalaşdyrmak, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini düýpli ýokarlandyrmak, täze iş orunlaryny döretmek bilen bir hatarda, Diýarymyzyň sebitleriniň gyradeň ösüşini hem üpjün edýär. Hormatly Prezidentimiziň durmuş ugurly sebitleýin syýasatynyň esasy wezipeleri-de hut şu maksatlara ýetmegi nazarlaýar. Şunda Ahal welaýatynda täze döwrüň ruhuna laýyklykda alnyp barylýan toplumlaýyn işler hem öz mynasyp netijelerini berýär.
«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň obalaryň, şäherçeleriň, etraplardaky şäherleriň we etrap merkezleriniň ilatynyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini özgertmek boýunça 2028-nji ýyla çenli döwür üçin Milli maksatnamasynda» kesgitlenen wezipelerden ugur alyp, «Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda-da ýurdumyzyň sebitlerinde we milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda belent sepgitlere ýetmek maksat edinilýär. Ilatyň durmuş-ýaşaýyş derejesini ýokarlandyrmak, sebitleriň ykdysady taýdan ösmegi üçin amatly şertleri döretmek, ykdysadyýetimiziň, öndürilýän harytlaryň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmak, durmuş-ykdysady ösüşiň ýokary depginini gazanmak, eksport mümkinçiligini giňeltmek bolsa döwletimiziň sebitleýin syýasatynyň esasy maksatlary bolup durýar.
Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň «Änew — müňýyllyklardan gözbaş alýan medeniýet» atly kitabynda siwilizasiýalaryň mekany bolan Änewiň şöhratly taryhy bilen birlikde, Ahal ýaýlasynyň ykdysady mümkinçilikleri, häzirki wagtda bu ýerde amala aşyrylýan özgertmelerdir geljekde durmuşa geçiriljek iri taslamalar barada hem giňişleýin maglumat berilýär. Kitapda nygtalyşy ýaly, Türkmenistanyň umumy meýdanynyň 19 göterimden gowragyny eýeleýän Ahal welaýatynyň geografik taýdan ýerleşişi, tebigy baýlyklary, amatly howa şertleri, ylmy we zähmet mümkinçilikleri senagaty, oba hojalygyny, ulag-aragatnaşyk, hyzmatlar ulgamlaryny hem-de ykdysadyýetiň beýleki pudaklaryny ösdürmäge giň mümkinçilikleri döredýär. Şol mümkinçiliklerden netijeli peýdalanylmagy bilen, geçen taryhy döwrüň dowamynda welaýatyň senagat pudagynda uly öňegidişlikler bolup geçdi. Şunda bu sebitiň senagat pudagynyň esasyny gaz, elektroenergetika, maşyn gurluşygy, metal işläp bejerýän, ýeňil we gurluşyk materiallary senagatynyň kärhanalarynyň emele getirýändigini bellemek gerek. Soňky ýyllarda pudagyň üsti innowasiýalara esaslanýan iri zawod-fabrikler, önümçilik toplumlary bilen ýetirilýär. Hormatly Prezidentimiziň degişli Karary bilen kabul edilen «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasyna» laýyklykda, şanly ýylda sebitde amala aşyrylmagy meýilleşdirilýän işler bilen tanşanyňda, olaryň geriminiň örän giňdigini görmek bolýar.
Maksatnamada şu ýylda Ahal welaýatynyň çäginde uly gorlary bolan gaz ýataklarynyň hasabyna, hususan-da, «Garagum» gaz känini özleşdirmegi dowam etdirmek bilen, tebigy gazyň çykarylyşyny 10,1 milliard kub metre ýetirmek göz öňünde tutulýar. Şunda gazylyp alynýan gaz kondensatly nebitiň möçberi 36,8 müň tonna ýetiriler. Şu döwürde awtomobil benzininiň 420 müň tonnasy, suwuklandyrylan gazyň 28,1 müň tonnasy, sebitiň himiýa senagatynyň iri önümçilik-tehniki binýady bolan «Tejenkarbamid» zawodynda bolsa azot dökünleriniň 180 müň tonnasy öndüriler. 2024-nji ýylda jemi 3,5 milliard manada barabar maýa goýumlary goýup, onuň 2,4 milliard manatlygyny önümçilige gönükdirmek meýilleşdirilýär.
Ykdysadyýetiň ýokary maýa goýum işjeňligi gurluşyk we gurluşyk materiallary senagatynyň güýçli depginler bilen ösmegine getirýär. Ahal welaýatynda «Türkmen aýna önümleri» kärhanasynyň açylmagy ýurdumyzda dürli aýna önümlerini öndürmäge giň mümkinçilik döretdi. Bu ýerde üstümizdäki ýylda-da 6 müň inedördül metrden gowrak gurluşyk aýnasynyň öndürilmegi üpjün ediler. Şeýle-de sementiň 1820 müň tonnasy, magdan däl gurluşyk materiallarynyň 13 müň kub metrden gowragy öndüriler. Welaýatyň ýeňil senagatynyň kuwwatlyklary hem artdyrylýar. Sebitde pagta süýüminiň 84 müň tonnasynyň öndürilmegi ýurdumyzyň dokma senagaty pudagynyň ösüşlerine mynasyp goşant bolar.
Ahal welaýaty ýurdumyzyň agrar taýdan ösen sebitleriniň biri bolup, onuň çäginde bugdaýdan, pagtadan, gök-bakja önümlerinden, miwelerden, ir-iýmişlerden, üzümden ýylyň-ýylyna bol hasyl alynýar. Sebitde 2024-nji ýylda oba hojalyk önümlerini öndürmek üçin bölünip berlen suwarymly ýerleriň meýdany 485 müň gektara deň bolup, şunda 400 müň tonna bugdaý, 280 müň tonna pagta, 183,4 müň tonna ýeralma, 268,4 müň tonna gök önümleri, 117,2 müň tonna bakja önümleri, 32 müň tonna miwelerdir ir-iýmişleri, 106,3 müň tonna üzüm öndürmek meýilleşdirilýär. Welaýatyň oba hojalygynyň öňdebaryjy pudaklarynyň ýene biri maldarçylykdyr. Bu ýylda maldarlar gara mallaryň sanyny 282,5 müň başa, dowarlaryň sanyny 4580 müň başa, düýeleriň sanyny 46 müň başa, gylýallaryň sanyny 4,7 müň başa, guşlaryň sanyny 4230,2 müň başa ýetirmegi maksat edinýärler. Sebitde mallaryň we guşlaryň baş sanynyň artmagy bilen, 2024-nji ýylda etiň (diri agramynda) 135,5 müň, süýdüň 254 müň, ýüňüň 10,7 müň, ary balynyň 164,5, piläniň 300 tonnasyny öndürmek göz öňünde tutulýar.
Welaýatyň azyk senagaty azyk önümleriniň görnüşlerinidir mukdaryny artdyrmagyň hasabyna uly ösüşlere eýe bolýar. Şanly ýylda-da sebitde azyk senagatynyň eýeçiligiň ähli görnüşlerindäki kärhanalary tarapyndan et we et önümleriniň (ete geçirilip hasaplananda, guşuňkydan başgasy) 8,1 müň tonnasy, süýt we süýt önümleriniň (süýde geçirilip hasaplananda) 39,7 müň tonnasy, arassalanmadyk ösümlik ýagynyň 14,5 müň tonnasy, süýji-köke önümleriniň 6,9 müň, unuň 72,2 müň, ýarmanyň 22,3 müň, unaş önümleriniň 1130 tonnasy ilata ýetiriler. Şunda balyk we balyk önümleriniň, gaplanan gök hem miwe önümleriniň, mineral suwlaryň, alkogolsyz içgileriň öndürilýän mukdary-da görnetin artdyrylar. Welaýatda 2024-nji ýylda ýerlemegiň ähli ugurlary boýunça bölek satuw haryt dolanyşygynyň umumy möçberi 11 milliard manada barabar bolup, onuň umumy möçberiniň 92 göterimini döwlete dahylsyz bölegiň kärhanalary eýelär.
Ulag-kommunikasiýa pudagy-da sebitiň ykdysadyýetiniň möhüm bölegini düzüp, şunda demir ýol we awtomobil ulaglary möhüm orny eýeleýär. Şoňa görä, şu ýyl üçin maksatnamada agzalan döwürde ulagyň ähli görnüşleri bilen daşalýan ýükleriň möçberini 84,5 million tonna, gatnadylýan ýolagçylaryň sanyny bolsa 94,5 million adama ýetirmek pudakda esasy wezipeleriň hatarynda kesgitlenen. Welaýatyň ilatyny aragatnaşyk hyzmatlary bilen doly üpjün etmek üçin esasy telefon belgileriniň sanynyň 84 müň belgä, TMCELL ykjam aragatnaşyk ulgamynyň abonentleriniň sanynyň 966,3 müň birlige ýetirilmegi-de bu işe mynasyp goşant bolar.
Ahal welaýatynda durmuş ulgamyny ösdürmäge hem uly üns berilýär. 2024-nji ýylyň 1-nji ýanwary ýagdaýyna görä, sebitde jemi 16 sany hassahana, 133 sany mekdebe çenli çagalar edarasy, 242 sany umumybilim berýän mekdep, 2 sany orta hünär bilimi edarasy, 28 sany kitaphana, 5 sany muzeý, 14 sany sport mekdebi hereket edýär. Häzirki wagtda-da bu ýerde köp sanly önümçilik, medeni-durmuş maksatly binalaryň, oba, şäher ilaty üçin amatly ýaşaýyş şertlerini döretmäge mümkinçilik berýän, ähli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşyklary güýçli depginde dowam edýär. Ak bugdaý etrabynyň 2023-nji ýylyň jemleri boýunça ýurdumyzyň etraplarynyň we etrap hukukly şäherleriniň arasynda durmuş-ykdysady hem-de medeni taýdan görkezijileri babatda iň ýokary netijeleri gazanyp, ýeňiji bolan etrap hökmünde yglan edilmegi sebitde amala aşyrylýan özgertmeleriň öz miwelerini berýändigini nobatdaky gezek subut etdi.
«Pähim-paýhas ummany Magtymguly Pyragy» ýylynda «Türkmenistany 2024-nji ýylda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň we maýa goýum Maksatnamasyna» laýyklykda, Diýarymyzyň ähli sebitlerinde, şol sanda Ahal welaýatynda-da durmuşa geçirilýän toplumlaýyn işleriň baş maksady ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşini pugtalandyrmaga, pudaklaryň kuwwatyny berkitmäge, bazar gatnaşyklaryna esaslanyp, durmuş-ykdysady syýasaty has-da rowaçlandyrmaga, ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny, hal-ýagdaýyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmaga gönükdirilendir.
Jemile ARAZOWA,