Halkara söwda-ykdysady gatnaşyklary ösdürmek, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini artdyrmak, ýurdumyzyň azyk howpsuzlygyny pugtalandyrmak, sanly ulgam arkaly ilata edilýän söwda hyzmatlaryny kämilleşdirmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň söwda toplumynyň öňünde goýan esasy wezipeleridir. 

Söwda ulgamy islendik önümçilik işiniň ahyrky netijesidir. Şeýlelikde, onuň ösüşiniň derejesi, işiň, harytlaryň we hyzmatlaryň giň gerimi, köpdürlüligi diňe bir ilatyň satyn alyjylyk ukybynyň derejesine däl, eýsem, ýurdumyzyň senagat pudaklarynyň kuwwatyna, onuň halkara ykdysady gatnaşyklarynyň ösüşine şaýatlyk edýär. 

Hormatly Prezidentimiz halk hojalyk toplumyny ösdürmek boýunça degişli tabşyryklary berip, şu ýylyň 8-nji iýulynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde toplumda sarp ediş harytlarynyň, aýratyn-da, oba hojalyk pudagynda öndürilýän önümleriň möçberlerini artdyrmak babatda işleri güýçlendirmegiň zerurdygyny belledi. Dünýä ykdysadyýetindäki ýagdaýlara baglylykda, içerki bazaryň azyk we ilkinji nobatda, zerur bolan beýleki harytlar bilen üpjünçiligi gowulandyrylmalydyr diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady. 

Şu ýylyň ýanwar — iýul aýlaryndaky makroykdysady görkezijiler söwda ulgamynyň durnukly ösýändiginiň subutnamasy bolup durýar. Hususan-da, şu ýylyň alty aýynda Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça söwda dolanyşygynyň ösüşi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 100,3 göterime, önüm öndürmegiň ösüşi bolsa 105,6 göterime barabar boldy. 

Bu ministrlik ýurdumyzyň önüm öndürijilerinden we zerur bolan halatynda daşary ýurtly önüm öndürijilerden ilatyň isleglerini kanagatlandyrmak üçin elýeterli bahadan harytlaryň gerek bolan möçberlerini satyn almak boýunça degişli işleri alyp barýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň görkezmesine laýyklykda, harytlaryň bahalaryna we azyk bolçulygyny üpjün etmäge, ýokary hilli import harytlarynyň gelmegine hem-de olaryň möçberiniň azaldylmagyna, ýurdumyzyň kärhanalary tarapyndan öndürilýän, daşary ýurtlara iberilýän önümleriň möçberleriniň artdyrylmagyna, bazarlarda we söwda edaralarynda söwda kadalarynyň berjaý edilişine pugta gözegçilik edilýär. Şu çäreler bilen birlikde, hyzmat ediş hem-de söwda ulgamyny ösdürmäge iri maýa goýumlary gönükdirilýär. Aşgabatda we ýurdumyzyň sebitlerinde gurlan köp sanly söwda merkezleri, dükanlar, bazarlar, jemgyýetçilik iýmiti kärhanalary ilatymyza, ýurdumyzyň myhmanlaryna edilýän hyzmatlaryň ýokary hilini üpjün edýärler. 

Häzirki wagtda önümçilik pudaklary we hyzmatlar bazarlary sanly ulgama işjeň geçýärler. Sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegi, ähli ulgamlara öňdebaryjy tehnologiýalaryň ýokary depginlerde ornaşdyrylmagy ýurdumyzyň dünýä hojalyk gatnaşyklary ulgamynda eýeleýän ornuny berkidýär. “Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna” laýyklykda, elektron söwdany guramak bu ulgamyň öňünde durýan wezipeleri üstünlikli çözmegiň möhüm şertleriniň biri hökmünde kesgitlenildi. 

Dünýäniň bölek we lomaý söwdasynda bolup geçýän özgertmeler geljegi uly işewürlik nusgalaryny döretmäge gönükdirilendir. Häzirki zaman bazaryndaky ýagdaýlara dogry we öz wagtynda seslenmegiň bäsdeşleriň öňünde artykmaçlyk berýändigi äşgärdir. Häzir, tutuş dünýäde bolşy ýaly, ýurdumyzda hem bu ulgamda sanlylaşdyrmagyň depgininiň artýandygy duýulýar. Munuň özi sarp edijileriň barha köpüsiniň sanly tehnologiýalara uly ähmiýet berýändigi bilen şertlendirilendir. Sarp edijileriň isleglerini kanagatlandyrmak hem-de bazarda üstünlikli bäsdeşlik etmek üçin öňdebaryjy tehnologik çözgütleri ulanmak we marketing kommunikasiýalarynyň täze gurallaryny ornaşdyrmak zerur bolup durýar. 

Sanly ulgamlar söwda kärhanalaryna sarp edijiler barada maglumatlary toplamaga, satyn almalaryň taryhyna syn etmäge, dürli önümlere bolan islegleri seljermäge hem-de alyjylar üçin islegli bolup galmaga mümkinçilik berýär. Şolaryň kömegi bilen amallar işiniň netijeliligini ýokarlandyrmak, degişlilikde, harytlaryň özüne düşýän gymmatyny azaltmak, önümleriň bazarda has elýeterliligini üpjün edip bolar. Şunuň bilen baglylykda, täzelikleri işjeň ulanmak hem-de sarp edijileriň isleglerini düýpli seljermek ýurdumyzyň söwda ulgamyny sanlylaşdyrmakda esasy ugurlar bolup durýar. 

Internet dükanlarynyň döredilmegine aýratyn üns berilýär. Söwdada sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy bilen, ilata edilýän hyzmatlaryň görnüşleri kämilleşdirilýär. Harytlary uzak aralykdan satmagyň düzgünlerine laýyklykda, bäsdeşlige ukyply bazar ykdysadyýeti kemala gelýär. 

Aşgabatda döwlet söwda kärhanalaryny sanlylaşdyrmak boýunça meýilnamalaryň durmuşa geçirilmeginde Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrliginiň Kompýuter tehnologiýalary merkezi tarapyndan esaslandyrylan “Agzybirlik tilsimaty” kärhanasynyň hünärmenleri “Hengsheng Lianhua Investment Management Co.Ltd” hem-de “Tongfang Hongkong Limited” ýaly belli hytaý kompaniýalary bilen bilelikde işleýärler. Kärhana “Agzybirlik tilsimaty” haryt nyşanly enjamlary, şol sanda sensor ekranly kompýuterleri, çek-printerleri, ştrih-kod printerleri we skanerleri öndürýär. Bu enjamlar söwda nokatlarynda söwdanyň guralyşyna awtomatik ýagdaýda gözegçilik etmäge mümkinçilik berýär. 

Döwlet haryt-çig mal biržasynyň işi Türkmenistanyň daşary ykdysady aragatnaşyklarynyň görkezijisi, ýurdumyzyň halk hojalyk toplumynyň esasy pudaklarynyň önümlerine bolan islegleri aýdyň görkezýän maglumatlaryň kuwwatly maglumat-seljeriş çeşmesi bolup durýar. Ministrler Kabinetiniň ýokarda agzalan giňişleýin mejlisinde habar berlişi ýaly, Döwlet haryt-çig mal biržasynda hasabat döwründe söwda geleşikleriniň 149-sy geçirilip, şolarda 18 müň 255 şertnama hasaba alyndy. 

Häzirki wagtda Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynda daşary ykdysady gatnaşyklaryň ösdürilmegine, daşary ýurt maýa goýumlarynyň çekilmegine, işleriň bazar gatnaşyklarynyň talaplaryna laýyklykda guralmagyna, şol sanda birža hyzmatlarynyň görnüşleriniň artdyrylmagyna we şolaryň hiliniň ýokarlandyrylmagyna, döwrebap tehnologiýalaryň hem-de beýleki usullaryň ornaşdyrylmagyna gönükdirilen özgertmeler amala aşyrylýar. 

Ösen we ýokary netijeli söwda ulgamy haryt iberijilere we önüm öndürijilere hil babatda ýokary talaplary bildirip, sarp edijilere ýetirilýän önümleriň hiline gözegçilik edýän ulgama gatnaşyjy bolup çykyş edýär. Şeýlelikde, ol döwletiň ilat saglygyny goramak boýunça tagallalaryna saldamly goşant goşýar. Şunuň bilen baglylykda, ştrih-kodlar bilen bellemek ulgamyny ornaşdyrmak boýunça uly işler alnyp barylýar. Ýurdumyzyň önüm öndürijileri tarapyndan çykarylýan harytlyk önümleriň onlarça müň görnüşine eýýäm degişli nyşan dakyldy. Türkmenistanyň GS1 halkara guramasyna (Global Standart One) goşulmagy hem ýurdumyzyň halkara söwda-ykdysady hyzmatdaşlygynyň ygtybarly we jogapkärli gatnaşyjysy hökmünde ykrar edilýändigini görkezýär. 

Döwlet haryt-çig mal biržasynyň alyp barýan işleriniň gerimi giňdir, haryt dolanyşygynyň artdyrylmagy hem-de çaltlandyrylmagy, bir tarapdan, ýurdumyzda öndürilýän harytlaryň eksport mukdarynyň artdyrylmagy, beýleki tarapdan bolsa, içerki bazary halkyň sarp edýän harytlary, önümçilik-tehniki ähmiýetli önümler we ykdysadyýetiň dürli pudaklaryny döwrebaplaşdyrmaga niýetlenen enjamlar bilen üpjün etmekden ybaratdyr. 

Birža söwdalarynda 40-dan gowrak döwlete, şol sanda Russiýa, Hytaýa, Birleşen Arap Emirliklerine, Beýik Britaniýa, Türkiýä, Amerikanyň Birleşen Ştatlaryna we beýleki ýurtlara ýurdumyzda öndürilýän harytlar eksporta iberilýär. Bu işleriň üstünlikli amala aşyrylmagyna hormatly Prezidentimiz tarapyndan durmuşa geçirilýän “Açyk gapylar” syýasaty, dünýäniň ähli künjeginden işewürleriň Türkmenistan bilen hyzmatdaşlyk etmegini şertlendirýän durnukly ykdysady hem-de amatly maýa goýum ýagdaýy ýardam berýär. 

Şeýlelikde, Döwlet haryt-çig mal biržasy daşary ýurtlaryň biržalarynyň iň gowy tejribelerini işjeň ornaşdyrmak bilen, öz işini döwlet Baştutanymyzyň Türkmenistany dünýä ykdysady ulgamyna üstünlikli goşmak maksady bilen, haryt bazaryny mundan beýläk-de ösdürmek, daşary söwda amallaryny höweslendirmek, harytlaryň eksport möçberini artdyrmak boýunça öňde goýan wezipeleri esasynda amala aşyrýar. 

Hökümetiň ýokarda agzalan mejlisiniň barşynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň daşary ykdysady işini mundan beýläk-de ösdürmek boýunça alnyp barylýan işleriň güýçlendirilmelidigini, daşary söwda dolanyşygynyň kämilleşdirilmelidigini hem-de halkara maliýe institutlary bilen hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de berkidilmelidigini hem nygtady. 

Türkmenistana Bütindünýä Söwda Guramasyna (BSG) goşulýan ýurt (“işjeň synçy”) derejesiniň berilmegi söwda ulgamyny we telekeçiligi ösdürmekde möhüm ädim boldy. Guramanyň tertip-kadalaryna laýyklykda, bu derejäniň alynmagy bilen baglylykda, Türkmenistanyň BSG-ä goşulmagy baradaky iş topary döredildi. Şunuň bilen baglylykda, 2020-nji ýylyň iýulynda Türkmenistana Bütindünýä Söwda Guramasynda synçy derejesiniň berlendigini bellemek gerek. Bu bolsa ýurdumyza guramanyň işiniň esasy ugurlary, onuň düzgünleri hem-de köptaraplaýyn söwda gün tertibi bilen tanyşmaga mümkinçilik berdi. 

Bütindünýä Söwda Guramasyna goşulýan ýurt derejesi (“işjeň synçy”) milli ykdysadyýetimiziň yzygiderli ösdürilmegi, ýurdumyzyň daşary söwdadaky ornunyň mundan beýläk-de pugtalandyrylmagy üçin şertleri döredýär, köptaraplaýyn söwda-ykdysady gatnaşyklarynyň giňeldilmegine, köp millionlyk maýa goýumlaryň çekilmegine ýardam edýär. Şeýle-de munuň özi Türkmenistanyň täjirçilik we söwda strategiýalaryny işläp taýýarlamaga hem-de durmuşa geçirmäge degişlidir. 

Bütindünýä Söwda Guramasy özüniň agzalarynyň arasynda söwdanyň düzgünlerini kadalaşdyrýan ýeke-täk ählumumy halkara gurama bolup durýar. Dünýäniň köp sanly ýurdunyň gatnaşmagynda gol çekilen we tassyklanan degişli ylalaşyklar onuň esasyny düzýär. BSG-niň kadalary söwda-ykdysady gatnaşyklarda milli kanunçylygy işläp taýýarlamak, ony iş ýüzünde ulanmak üçin möhüm çelgi bolup durýar. 

Guramanyň baş maksady agza döwletleriň arasynda durnukly, aýdyň we erkin söwda akymlaryny ýola goýmakdan ybaratdyr. Häzirki wagtda dünýäniň 164 ýurdy BSG-niň agzasy bolup durýar. Döwletleriň birnäçesi onda synçy derejesine eýedir. Türkmenistan synçy derejesine eýe bolan 25-nji döwletdir. Bu bolsa ýurduň önümçilik kuwwatlyklaryny ösdürmek, eksportyň möçberlerini artdyrmak, şeýle-de bazar gatnaşyklarynyň özgertmeleriniň durnukly ösüşini üpjün etmek üçin täze mümkinçilikleri döredýär. Şunuň bilen birlikde, “işjeň synçy” derejesi Bütindünýä Söwda Guramasynyň geçirýän resmi çärelerine gatnaşmaga mümkinçilik berýär we onuň esasy resminamalaryna, guramanyň söwda meseleleri boýunça tehniki goldaw maksatnamasyna elýeterliligi üpjün edýär. 

Häzirki wagtda halkara söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek boýunça işler dowam etdirilýär. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda durmuşa geçirilýän, Türkmenistanyň Bitaraplyk derejesine esaslanýan parahatçylyk söýüjilikli syýasat bu ugurdaky hyzmatdaşlygyň okgunly ösdürilmegine ýardam berýär. Döwletimiziň daşary ýurtlardaky Söwda öýleriniň sany barha artýar. Russiýa Federasiýasynyň paýtagty Moskwa şäherindäki Türkmenistanyň söwda öýi, Belarus Respublikasyndaky Türkmen-belarus söwda öýi, Türkiýe Respublikasynyň Stambul şäherindäki Türkmen-türk söwda öýi jogapkärçiligi çäklendirilen paýdarlar jemgyýetleri muňa aýdyň şaýatlyk edýär. 

Hyzmatdaşlygyň bu görnüşi ykdysady gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagynda uly orun eýeleýär. «Türkmenistanyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny» durmuşa geçirmek maksady bilen, şu ýylyň fewral aýynda Tatarystanyň paýtagtynda Türkmen söwda öýi açyldy. Ol Türkmenistanda we Russiýa Federasiýasynda öndürilen dürli harytlaryň lomaý hem-de bölek söwdasy bilen meşgullanýar. 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmak, daşary ýurtlar bilen söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmek, eksport mümkinçiliklerini ýokarlandyrmak boýunça giň gerimli işler alnyp barylýar. «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda strategiýasyna» laýyklykda, milli söwda nyşanly harytlaryň täze görnüşlerini öndürmek we daşary ýurtlarda giňden ilerletmek boýunça möhüm wezipeler öňde goýuldy. Türkmenistan halkara bileleşikde «Türkmenistanda öndürilen» diýen nyşanly harytlary öndürmek we ýokary hilli hyzmatlary amala aşyrmak ulgamynda uly kuwwata eýe bolan döwlet hökmünde bellidir. 

Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 22-nji aprelinde geçirilen mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow «Türkmenistanda öndürilen» milli nyşany taýýarlamak baradaky teklibi makullady. Döwlet Baştutanymyz türkmen dizaýnerleriniň dünýä ülňülerine laýyklykda, bu ulgamda öňdebaryjy tejribäni öwrenmekden ugur almalydygyny, şol sanda sanly ulgamy giňden ulanmalydygyny belledi. 

«Türkmenistanda öndürilen» milli nyşanyň döredilmegi we ony bermegiň şertleriniň kesgitlenilmegi ýerli önüm öndürijileriň jogapkärçiligini ep-esli ýokarlandyrar, şeýle-de halkara bazarlarda bäsdeşlige ukyply önümleri öndürýän ýurt hökmünde döwletimiziň abraýyny has-da belende galdyrar, eksport kuwwatynyň artmagyna hem-de maýa goýumlaryň çekilmegine ýardam eder. Iň esasysy bolsa ýurdumyzyň dünýä hojalyk gatnaşyklaryna üstünlikli goşulyşmaga ymtylmasy eziz Watanymyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmegine, halkymyzyň abadançylygynyň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir. 

Bu nyşan daşary ýurtly alyjylarda Türkmenistanda öndürilen harytlara ynam döretmäge gönükdirilendir. Ol önümiň bäsdeşlige ukyplylygynyň we ekologik taýdan arassalygynyň kepilidir. 

Mälim bolşy ýaly, Söwda-senagat edarasy tarapyndan ýurdumyzyň degişli ministrlikleri we pudaklaýyn dolandyryş edaralary bilen bilelikde döwlet hem-de hususy düzümleriň, IT kompaniýalaryň, dizaýnerleriň, suratkeşleriň, Döwlet çeperçilik akademiýasynyň ýörite okuw mekdepleriniň talyplarynyň gatnaşmagynda milli nyşan hakyndaky Düzgünnamany işläp taýýarlamak bilen bagly bäsleşik yglan edildi. Onda ähli isleg bildirýänleriň işlerine-de garalar. 

Milli nyşan owadan şekili hem-de gysgalygy, şol bir wagtyň özünde çuňňur manysy bilen tapawutlanýan, özünde watansöýüjilik pikirini jemleýän türkmen, iňlis we rus dillerindäki şygaryň döredilmegini göz öňünde tutýar. Bäsleşigiň netijeleri boýunça iň gowy taslamalar seçilip alnar hem-de degişli taslama tassyklanylar. 

Daşary ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmekde, bazar gatnaşyklaryny kemala getirmekde we işewürlik başlangyçlaryny höweslendirmekde Söwda-senagat edarasyna möhüm orun degişlidir. Hökümetiň alty aýyň jemleri boýunça geçirilen mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow daşary ýurtlar bilen söwda aragatnaşygyny pugtalandyrmagy, şeýlelikde, Söwda-senagat edarasynyň işini güýçlendirmegi esasy talaplaryň hatarynda görkezdi. 

Söwda-senagat edarasy boýunça şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň ösüşiniň 104,1 göterime barabar bolandygyny bellemek gerek. Telekeçilik düzümleriniň we döwlet hem-de hojalyk dolandyryş edaralarynyň arasynda netijeli hyzmatdaşlygyň ýola goýulmagyna, Türkmenistanyň hususy ulgamynyň halkara işewürlik bileleşigine ýakynlaşmagyna, ýurdumyzyň önüm öndürijileriniň harytlarynyň daşarky bazarlarda ilerledilmegine, içerki we daşary ýurt maýalarynyň, döwrebap tehnologiýalaryň çekilmegine ýardam bermek Söwda-senagat edarasynyň üstüne ýüklenen esasy wezipeleriň hataryndadyr. 

Türkmenistanda jemgyýetçilik iýmiti, myhmanhana ulgamy uly ösüşe eýe boldy. Bu babatda iň döwrebap tehnologiýalar, hyzmat etmegiň dürli usullary işjeň ornaşdyrylýar. Restoranlaryň, kafeleriň, naharhanalaryň, “tiz tagam” ulgamynyň, fitnes-barlaryň, çaýhanalaryň netijeli işlemegi ýola goýuldy. Olarda türkmen we dünýäniň halklarynyň aşhanalarynyň tagamlary hödürlenilýär. Bäsdeşligiň ýokarlanmagy bilen, hyzmat ediş ulgamynyň derejesi hem artýar, bäsleşiklerdir festiwallar yzygiderli geçirilýär. 

Hyzmat etmegiň häzirki zaman görnüşleri we usullary ösdürilýär, söwda edaralarynyň işini guramagyň tehnologiýasy, söwda nokatlarynyň önümleriň dürli görnüşleri bilen üpjün edilmegi babatda halkara standartlara geçmek işi işjeň dowam etdirilýär. Munuň özi döwletiň ykdysady taýdan abadançylygynyň iň gowy görkezijisi bolup durýar we islendik ýurduň ösüşiniň aýdyň nyşany bolup hyzmat edýär. 

Şeýlelikde, söwda edaralarynyň işiniň kämilleşdirilmegi ýurdumyzda harytlaryň bolçulygyny mundan beýläk-de artdyrmaga, şunlukda, Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe halkymyzyň ýaşaýyş derejesini has-da ýokarlandyrmaga ýardam etmelidir. 

(TDH)

Şu ýylyň 8-nji iýulynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Türkmenistanyň ekologik abadançylyk babatdaky başlangyçlaryny ilerletmek, bu ugurda daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary ösdürmek boýunça çäreleriň amala aşyrylmagynyň zerurdygyna ünsi çekdi. Ol Garaşsyz Watanymyzyň daşary syýasatynyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenildi. Bu ulgamda halkara hyzmatdaşlyga işjeň gatnaşýan ýurdumyz ähli gyzyklanma bildirýän taraplar bilen, ilkinji nobatda, BMG-niň çäklerindäki hyzmatdaşlygyň ösdürilmegini esas edinýär. 

Häzirki wagtda bu ugurda milli strategiýanyň üstünlikli amala aşyrylmagy Milletler Bileleşiginiň Durnukly ösüş maksatlaryna we dünýäniň ekoulgamyny goramak boýunça öňde durýan möhüm wezipelere doly laýyk gelýär. Şunuň bilen baglylykda, BMG-niň biologik köpdürlülik, çölleşmäge garşy göreşmek, howanyň üýtgemegi, ozon gatlagyny goramak, serhetüsti suw akymlaryny we halkara kölleri goramak hem-de peýdalanmak, ÝUNESKO-nyň Bütindünýä medeni we tebigy mirasy goramak hakynda resminamalarynyň ýurdumyz tarapyndan tassyklanmagy munuň aýdyň subutnamasydyr. Şeýle-de Türkmenistan Hazar deňziniň deňiz gurşawyny goramak hakynda Çarçuwaly konwensiýany we suw-batgalyk ýerler hakynda Ramsar konwensiýasyny, BMG-niň Ösüş maksatnamasy, BMG-niň Daşky gurşaw boýunça maksatnamasy, Ählumumy ekologiýa gaznasy bilen bilelikde durmuşa geçirilýän beýleki onlarça taslamany tassyklady. 

Türkmenistanyň ýokary derejeli forumlarda öňe süren we halkara bileleşik tarapyndan giň goldawa eýe bolan netijeli başlangyçlarynyň ähmiýetini hem bellemek gerek. Munuň özi Aşgabatda Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly tehnologiýalar boýunça sebit merkezini döretmek, BMG-niň Suw strategiýasyny we Aral deňziniň sebiti boýunça Ýörite maksatnamasyny işläp taýýarlamak, BMG-niň Aral meselesiniň aýry-aýry ugurlaryny ýüze çykarmak, Hazar deňziniň ekologik abadançylygyny üpjün etmek ýaly tekliplerden ybaratdyr. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň sebitiň ýurtlary bilen hyzmatdaşlyk etmek boýunça oňyn tejribe toplandygyny bellemek gerek. Şunda Araly halas etmegiň halkara gaznasy ekologik we ylmy-tehniki taslamalary hem-de Aral meselesine degişli çäkler ekologik abadançylygyň üpjün edilmegine gönükdirilen maksatnamalary durmuşa geçirmekde özara gatnaşyklar üçin köpugurly binýat hökmünde kabul edildi. Ýurdumyz olary iş ýüzünde durmuşa geçirmek boýunça anyk çäreleri amala aşyrýar. Ilkinji nobatda, bu ugurda ygtybarly kadalaşdyryjy hukuk binýady döredilýär. Türkmenistanyň Konstitusiýasynda tebigy serişdeleriň rejeli peýdalanylmagyna hem-de daşky gurşawyň goralmagyna döwlet gözegçiligi hakynda düzgüniň berkidilmegi munuň aýdyň subutnamasydyr. 

Döwrüň talabyna we umumy ykrar edilen halkara kadalara laýyklykda, milli kanunçylyk hem yzygiderli kämilleşdirilýär. Soňky ýyllarda Tokaý kodeksi, “Tebigaty goramak hakynda”, “Aýratyn goralýan tebigy çäkler hakynda”, “Ozon gatlagyny goramak hakynda”, “Balyk tutmak we suwuň biologik serişdelerini gorap saklamak hakynda”, “Ösümlik dünýäsi hakynda”, “Haýwanat dünýäsi hakynda” Türkmenistanyň Kanunlary kabul edildi. 

Howanyň üýtgemegi barada Milli strategiýada, Türkmenistanyň Milli tokaý maksatnamasynda, beýleki giň möçberli durmuş-ykdysady maksatnamalarda tassyklanylan ugurlaryň çäklerinde biologik köpdürlüligi we tebigy aýratynlyklary goramak boýunça uly işler amala aşyrylýar. Bag nahallarynyň yzygiderli oturdylmagy bilen, ýylyň ähli paslynda gök öwüsýän täze tokaý zolaklarynyň döredilmegi watandaşlarymyzyň buýsanjyny artdyryp, daşary ýurtly myhmanlary hem haýran galdyrýar. Ýurdumyzyň dürli künjeklerinde müňlerçe gektar meýdany bolan tokaý zolaklary döredildi. Bu ugurda giň möçberli maksatnamalaryň durmuşa geçirilmegi howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly ýagdaýlara garşy göreşmek boýunça umumydünýä tagallalaryna mynasyp goşantdyr. 

Döwlet Baştutanymyz ekologik meseleler babatda ýurdumyzyň başlangyçlaryna laýyklykda, sebit hyzmatdaşlygyny giňeltmek boýunça anyk çäreler kesgitlenilen hem-de täze ugurlary öz içine alýan Konsepsiýany tassyklady. Türkmenistanda eýeçiligiň görnüşlerine garamazdan, edaralaryň, kärhanalaryň, guramalaryň, şol sanda daşary ýurtlaryň ýuridik taraplarynyň we olaryň şahamçalarynyň, wekilhanalarynyň hem-de telekeçilik işini alyp barýan adamlaryň ýerine ýetirýän işlerinde hökmany ekologiýa ätiýaçlandyrmasynyň girizilendigini bellemek gerek. 

Şol bir wagtyň özünde parnik gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak boýunça dünýä bileleşiginiň tagallalaryny nazara alyp, senagat toplumynda ekologik taýdan arassa, serişde tygşytlaýjy tehnologiýalaryň ulanylmagyna tapgyrlaýyn geçilýär. Ýangyç-energetika toplumynyň, dokma senagatynyň we beýleki düzümleriň tehniki taýdan täzeden enjamlaşdyrylýandygyny mysal hökmünde aýtmak bolar. Täze önümçilik toplumlary gurulýar, öňdebaryjy tehnologiýalary hem-de daşky gurşawa zyýan berýän serişdeleri aradan aýyrmaga mümkinçilik döredýän tehniki çözgütleri ulanmak arkaly, ozal bar bolan desgalar düýpli döwrebaplaşdyrylýar. 

Türkmenistan Aralýaka sebitiň ekologik ýagdaýynyň sagdynlaşmagy, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak ýaly möhüm meseleleri çözmek boýunça ähli gyzyklanma bildirýän hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary işjeň ösdürýär. Bu ugurda taslamalar amala aşyrylanda, ýurdumyz ählumumy abadançylygyň bähbidine toplan oňyn tejribesini we döredijilik mümkinçiliklerini has doly ulanmaga çalyşýar. 

Hazar deňziniň ekologik taýdan ygtybarly gorag ulgamyny döretmek döwletimiziň tebigaty goraýyş syýasatynyň möhüm wezipeleriniň biri bolup durýar. Munuň özi, ilkinji nobatda, ýurdumyzyň Bitaraplyk derejesi bilen şertlendirilýär. Dünýä ummany bilen arabaglanyşygy bolmadyk iň iri içerki suw howdany — Hazar deňzi köp görnüşli ösümlik we haýwanat dünýäsine eýe bolmak bilen, tebigatyň hakyky merjeni hasaplanýar. Hazaryň ösümlik hem-de haýwanat dünýäsiniň köp görnüşleri endemik bolup, olar sebitiň biologik genofonduny düzýär. 

Ýewropa — Kawkaz — Aziýa halkara ulag geçelgesiniň deňiz, howa we awtomobil ýollarynyň çatrygynda, amatly çäkde ýerleşen, örän baý uglewodorod, balyk hem-de beýleki serişdeleri, amatly howa şertleri Hazar sebitini okgunly ösýän senagat, ulag we şypahana merkezine öwürdi. Dünýä ykdysadyýetinde bu sebite möhüm orun degişlidir. 

Soňky ýyllarda Türkmenistan milli derejede ekologiýa babatda zerur işleri alyp barýar we bar bolan meseleleriň çözgüdine, Hazar deňzinde ekologik taýdan ýaramaz täsirleriň öňüniň alynmagyna goňşy ýurtlar, hyzmatdaşlar hem-de abraýly halkara guramalar, ilkinji nobatda, Birleşen Milletler Guramasy bilen ýygjam gatnaşykda täzeçil çemeleşmeleri öňe sürýär. Şu ýylyň iýun aýynda altynjy Hazar sammitiniň geçirilmegi munuň aýdyň subutnamasydyr. Sammitiň dowamynda ekologiýa, tebigaty goramak, Hazaryň biologik serişdelerini saklamak ýaly möhüm meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Şunuň bilen baglylykda, hyzmatdaşlygyň oňyn guraly döredildi. Bu işiň has sazlaşykly we netijeli häsiýete eýe bolmagyna gönükdirilen wezipeler kesgitlenildi. 

Türkmenistan BMG-niň Durnukly ösüş maksatlaryna laýyklykda, Hazar deňziniň ekologik deňeçerligini üpjün etmäge, daşky gurşawy goramak boýunça ähli wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmegine işjeň gatnaşýar. Hazaryň kenarynda döwrebap şypahanalaryň, myhmanhanalaryň, senagat kärhanalarynyň gurulmagy, olaryň halkara ekologik howpsuzlyk görkezijilerine laýyk gelmegi taslamalara bildirilýän möhüm talaplaryň biridir. Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň, “Garabogazkarbamid” zawodynyň, Gyýanly şäherçesindäki polimer zawodynyň abraýly halkara guramalar tarapyndan daşky gurşaw üçin howpsuzlygyny tassyklaýan güwänamalara eýe bolmagy munuň aýdyň beýanydyr. Bu ugurda anyk maksatlara ýetilmegi we giň möçberli tokaý zolaklarynyň döredilmegi esasynda hemişe gök öwüsýän zolaklar emele gelýär, täze seýilgäh zolaklary döredilýär. Bu bolsa “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda dynç alýan adamlaryň saglygyna oňaýly täsiri bolan ýakymly howa gurşawynyň emele gelmegini şertlendirýär. 

Şeýle-de deňziň ajaýyp ekoulgamyny saklamak meselelerine aýratyn üns berilýär. Şunuň bilen baglylykda, daşary ýurtlaryň degişli düzümlerini, halkara agentlikleri, ekomerkezleri we köpçülikleýin habar beriş serişdelerini çekmek arkaly Hazar deňzi üçin netijeli “ýaşyl” diplomatiýa ugurlary döredilýär. 

Soňky ýyllarda ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak bilen baglanyşykly meseleleriň çözgüdine oňyn çemeleşmeleri öz içine alýan ägirt uly suw hojalyk taslamalarynyň durmuşa geçirilmegi tebigaty goraýyş ulgamynda amala aşyrylýan işleriň netijeli häsiýete eýe bolýandygyny görkezýär. Bu ugurda ýaýbaňlandyrylan özgertmeler ýurdumyzyň obasenagat toplumynyň we oba ilatynyň durmuş derejesiniň has ýokarlandyrylmagyna gönükdirilýär. Serişde tygşytlaýjy tehnologiýalaryň, ylmyň gazananlarynyň önümçilige giňden ornaşdyrylmagy boýunça giň möçberli maksatnamalarda dürli maksatly, şol sanda düzümleýin taslamalaryň gurluşygynda öňdebaryjy tejribäniň ulanylmagyna möhüm ähmiýet berilýär. 

Marydaky utgaşykly görnüşli bug-gaz elektrik stansiýasy iň täze inženerçilik-tehniki işläp taýýarlamalaryň biri bolup durýar. Onuň ykdysady taýdan netijeliligi, ekologik taýdan howpsuzlygy we täzeçilligi Şweýsariýanyň Federal tehnologik instituty, Maks Plank adyndaky energiýa instituty, ABŞ-nyň sagdyn ekologiýa gaznasy tarapyndan berlen güwänamalar bilen tassyklanyldy. 

Gurak ýerlerde ekerançylygyň we suwaryşyň usullary boýunça ägirt uly tejribe toplan ýurdumyzda ylmy barlaglara möhüm orun berilýär we suw serişdelerine netijeli gatnaşyklaryň ýola goýulmagy bilen baglanyşykly oňyn başlangyçlar öňe sürülýär. Şunuň bilen baglylykda, “Altyn asyr” Türkmen kölüniň gurluşygy boýunça taslamanyň durmuşa geçirilmeginiň ägirt uly ähmiýetiniň bardygyny bellemek gerek. Merkezi Garagumda döredilen bu täsin suw desgasy dünýäniň iň uly çölleriniň biri bolan Garagum sährasynda amatly howa gurşawynyň emele gelmegini, haýwanat we ösümlik dünýäsiniň baýlaşmagyny, tutuş sebitiň ekologik ýagdaýynyň gowulanmagyny şertlendirýär. 

“Altyn asyr” Türkmen kölüniň töwereginde ýerleşýän “Ak ýaýla” diýen ýerde durmuş-önümçilik toplumynyň gurluşygynyň taslamasy “ýaşyl” ýörelgeler» diýlip atlandyrylýan durmuş gurşawynyň döredilmegine laýyk gelýär. Bu barada aýdylanda, “Altyn asyr” Türkmen kölüniň sebitini 2019 — 2025-nji ýyllarda özleşdirmegiň Konsepsiýasynyň we ony durmuşa geçirmek boýunça çäreleriň meýilnamasynyň ähmiýetini nygtamak gerek. Resminamalara laýyklykda, bu köli rejeli peýdalanmak, Garagum sährasyny özleşdirmek, tokaý zolaklaryny döretmek, öri meýdanlarynyň çägini giňeltmek, bu sebitde we suw akabalarynyň kenarlarynda täze obalary gurmak boýunça degişli işleri amala aşyrmak meýilleşdirilýär. 

Sebitiň haýwanat we ösümlik dünýäsiniň biodürlüliginiň artdyrylmagyna, ekologik ýagdaýyň gowulandyrylmagyna, kölüň suwunyň arassalanylmagyna we netijeli peýdalanylmagyna gönükdirilen ylmy barlaglar arkaly täze önümçilik kuwwatlyklaryny döretmekde bu taslamanyň ähmiýeti uludyr. Bu ugurda ýörite barlaghanany döretmek we onuň yzygiderli işini ýola goýmak çöl hem-de medeni zolakdaky ösümlikleri, miweli baglary ylmy esasda öwrenmek babatda ygtybarly binýady emele getirer. Şonuň netijesinde, “Altyn asyr” Türkmen kölüniň kenarlarynda ýakyn wagtda täze tokaý zolaklary dörediler. 

Döwlet Baştutanymyz Garagum sährasynyň ekologik ýagdaýynyň mundan beýläk-de gowulandyrylmagyna gönükdirilen maksatnamanyň üstünlikli durmuşa geçirilmegini şertlendirýän çäreleriň ähmiýetlidigini belleýär. Merkezi Garagum Watanymyzyň özboluşly tebigy aýratynlyklary, ösümlik, hojalyk-ekologik barlaglaryny geçirmekde deňi-taýy bolmadyk tebigy künjekleriň biri bolup durýar. Onuň giňişlikleri, ekoulgamy ilkibaşdaky görnüşinde üýtgewsiz saklanypdyr. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň dünýäde Garagum sährasynyň goraghana zolaklaryny wagyz etmek meselelerine yzygiderli üns bermegi bilen, ýurdumyzda bu sähralygy ÝUNESKO-nyň Bütindünýä mirasynyň sanawyna girizmek boýunça zerur işler alnyp barylýar. 

Häzirki wagtda Türkmenistanyň çäginde bar bolan goraghanalarda tebigatyň özboluşlylygy, topragyň geologik taýdan ösüşi aýdyň görünýär. Bu künjek ekologik deňeçerligi hem-de durnukly ösüşi üpjün etmek üçin ägirt uly ähmiýeti bolan köp sanly seýrek duş gelýän ösümlik we haýwanat dünýäsiniň taryhy watany bolup durýar. Goraghanalaryň esasy wezipesi biologik köpdürlüligi saklamakdan, ösümlik we haýwanat dünýäsiniň gelip çykyşyny öwrenmekden, tebigy aýratynlyklary özleşdirmekden, tebigy ýagdaýlaryň özbaşdak akymyny üpjün etmek üçin şertleri döretmekden ybaratdyr. 

Bu gün tebigaty goramak boýunça toplanan tejribä hem-de türkmen ylmynyň mümkinçiliklerine dünýäde uly isleg bildirilýär. Munuň özi ýurdumyzyň iri halkara ekologik forumlaryň, maslahatlaryň we duşuşyklaryň geçirilýän ýerine öwrülmegini şertlendirdi. Türkmenistanyň durnukly ösüşiň we “ýaşyl” ykdysadyýetiň esasy ugruny öz içine alýan hem-de Daşky gurşawy goramagyň bütindünýä gününe bagyşlanan, ekologiýa syýasaty boýunça her ýylda geçirilýän ylmy-amaly maslahat munuň aýdyň subutnamasydyr. 

2019-njy ýylyň 8-nji awgustynda Türkmenbaşy şäherinde geçirilen ekologiýa boýunça iň iri okuw sapagynyň Ginnesiň rekordlar kitabyna girizilmegi ýurdumyzyň bu ugurda alyp barýan işleriniň halkara derejede ykrar edilýändiginiň aýdyň beýany boldy. Amala aşyrylýan giň gerimli çäreleriň ählisi hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň bu ugurda oňyn syýasaty alyp barýandygyny görkezýär. Daşky gurşawyň baýlyklaryny we köpdürlüligini goramak, baýlaşdyrmak boýunça netijeli işleriň amala aşyrylmagy Watanymyzyň sazlaşykly ösüş ýoluna düşendigini kepillendirýär. 

Türkmen topragynyň ajaýyp tebigatyny gorap saklamak, suw, ýer we biologik serişdelerini rejeli peýdalanmak, howanyň hapalanmagynyň öňüni almak meseleleriniň oňyn çözülmegi adamlaryň saglygynyň goralmagyny üpjün edýär. Seýilgäh we gök zolaklaryň döredilmegi, olaryň meýdanlarynyň giňeldilmegi halkymyzyň tebigat bilen sazlaşykly ýaşamak ugrundaky gadymy däpleriniň üstünlikli dowam etdirilýändigini görkezýär.  

Aşgabat, 23-nji awgust (TDH). Şu gün irden hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow dikuçarda paýtagtymyz boýunça uçuşy amala aşyryp, alnyp barylýan işler hem-de Aşgabadyň durmuş düzümini mundan beýläk-de toplumlaýyn kämilleşdirmegiň taslamalary bilen tanyşdy. 

Döwlet Baştutanymyz uçuşynyň dowamynda şäheriň täze gurluşyklaryndaky işleriň ýagdaýyna, paýtagtymyzy durmuş-ykdysady taýdan depginli ösdürmäge gönükdirilen giň möçberli özgertmeleriň durmuşa geçirilişine, şäheriň ekologik ýagdaýyny gowulandyrmak maksady bilen görülýän çärelere aýratyn üns berdi. 

Hormatly Prezidentimiziň dikuçary, ilki bilen, S.A.Nyýazow adyndaky Bejeriş-maslahat beriş merkezine tarap ugur aldy. Häzirki döwürde Arkadagly Serdarymyzyň tabşyrygyna laýyklykda, paýtagtymyzyň dürli künjeklerinde ýerleşýän durmuş maksatly binalaryň döwrebaplaşdyrylmagyna, olaryň döwrüň talabyna laýyk derejede enjamlaşdyrylmagyna möhüm ähmiýet berilýär. 

Döwlet Baştutanymyzyň dikuçary uçuşyny dowam edip, Aşgabadyň günorta künjeginde ýerleşen hem-de Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligine degişli bolan häzirki zaman lukmançylyk merkezlerine tarap ugur aldy. 

Giň gerimli täzeçil taslamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmegi, bu ulgamda öňde goýlan wezipeleri çözmäge toplumlaýyn we oýlanyşykly çemeleşilmegi netijesinde paýtagtymyzyň şu künjeginde ugurdaş desgalaryň iri toplumy döredildi. Munuň özi ýurdumyzyň iň ýokary gymmatlygy hökmünde yglan edilen adamlaryň saglygy baradaky aladanyň döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň birine öwrülendigini görkezýän aýdyň subutnamadyr. 

Häzirki wagtda bu ýerde öňdebaryjy enjamlar bilen üpjün edilen, ýokary derejeli lukmançylyk hyzmatlary hödürlenilýän halkara lukmançylyk merkezleriniň birnäçesi hereket edýär. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Halkara newrologiýa hem-de Halkara endokrinologiýa we hirurgiýa merkezleriniň ýanaşyk ýerleri, paýtagtymyzyň saglygy goraýyş düzüminiň üstüni ýetirjek 160 orunlyk Halkara pediatriýa merkeziniň gurulmagy teklip edilýän çäkleri bilen tanyşdy. 

Döwlet Baştutanymyzyň dikuçary Aşgabadyň günorta künjegindäki ajaýyp ýerleriniň birinde ýerleşýän Magtymguly Pyragynyň medeni-seýilgäh toplumynyň üstünde öwrüm etdi. Hormatly Prezidentimiz guşuçar belentlikden bu ýerde ýaýbaňlandyrylan giň möçberli gurluşyk işlerini, dag etekleriniň abadanlaşdyrylyşyny we döredilen tokaý zolaklarynyň aýratynlyklaryny synlady. Şunuň bilen baglylykda, öňdebaryjy tehnologiýalary işjeň ulanmak hem-de olaryň uzak möhletleýin geljege niýetlenilmegi, sazlaşyklylyk we oňaýlylyk, adamlaryň abadan durmuşy, döredijilikli zähmet çekmegi hem-de dynç almagy üçin ähli şertleri döretmek meseleleriniň paýtagtymyzda şähergurluşyk maksatnamasynyň üstünlikli amala aşyrylmagynda möhüm ähmiýete eýedigini bellemek gerek. 

Hormatly Prezidentimiz uçuşyny dowam edip, Aşgabadyň häzirki zaman işewürlik merkeziniň kemala gelýän ýerindäki desgalaryň özboluşly aýratynlyklary bilen tanyşdy. Bu ýerde soňky ýyllarda gurlan dürli maksatly binalar ozal bar bolan desgalar, şol sanda özboluşly binagärlik aýratynlygy bolan Döwletliler köşgüniň binalar toplumy bilen bir bitewi sazlaşygy emele getirýär. Häzirki döwürde hormatly Prezidentimiziň tabşyrygyna laýyklykda, bu täsin çagalar şäherçesiniň binalarynyň durkuny täzelemek, doly döwrebaplaşdyrmak boýunça ýaýbaňlandyrylan işler batly depginlerde dowam edýär. 

Ak mermerli Aşgabadyň ekologik abadançylygynyň üpjün edilmegine gönükdirilip alnyp barylýan işleriň netijesinde kemala gelýän tokaý zolaklary paýtagtymyzyň şu böleginiň tebigy keşbiniň üstüni ýetirýär. Arkadagly Serdarymyz ýurdumyzyň baş şäherinde ýaýbaňlandyrylan özgertmeler maksatnamalarynyň durmuşa geçirilişi bilen tanşyp, paýtagtymyzyň merkezinde gurulýan Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky Döwlet gullugy akademiýasynyň binasynyň gurluşygynyň barşyny synlady. Döwlet dolandyryş ulgamy üçin hünärmenler taýýarlanyljak bu edaranyň gurluşygynda bilim almaga hem-de öňdebaryjy tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna has oňaýly şertleri döretmäge aýratyn üns berilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow uçuş belentliginden saglygy goraýyş ulgamynyň paýtagtymyzdaky desgalar toplumynyň üstüni ýetirjek 400 orunlyk Halkara sagaldyş-dikeldiş merkeziniň gurluşygynda dowam edýän işleri hem synlady. 

Döwlet Baştutanymyzyň dikuçary paýtagtymyzda döredilen “Daşkent” dynç alyş seýilgähiniň ýokarsyndan öwrüm etdi. Aşgabadyň ýaşaýjylaryna we myhmanlaryna ajaýyp sowgada öwrüljek bu toplumda adamlaryň amatly dynç almagy, wagtlaryny gyzykly geçirmekleri üçin ähli zerur şertleriň döredilmegine uly ähmiýet berilýär. Şeýlelikde, paýtagtymyzda “Daşkent” dynç alyş seýilgähiniň peýda bolmagy däp bolan doganlyk türkmen-özbek gatnaşyklarynyň hil taýdan täze derejä çykarylýandygynyň aýdyň beýanydyr. 

Arkadagly Serdarymyz döwrüň talaplaryna kybap gelýän işewürlik we durmuş düzüminiň kemala gelýän ýeri bolan Aşgabadyň demirgazyk künjegindäki desgalar toplumyny hem synlady. Bu ýerde gurlan söwda toplumlary, “Garagum” myhmanhanasy we beýleki dürli maksatly desgalar bir bitewi binagärlik sazlaşygyny emele getirdi. Şäheriň şu künjeginde şunuň ýaly desgalara bildirilýän talaplara doly laýyklykda iri söwda merkeziniň gurluşygy güýçli depginde dowam edýär. Bu ýerde paýtagtymyzyň ýaşaýjylaryna we myhmanlaryna hödürlenilýän ýokary derejeli hyzmatlar bilen bir hatarda, çagalar üçin oýun-güýmenje toplumlaryny döretmek meýilleşdirilýär. 

Soňky ýyllarda halkara hyzmatdaşlygyň, forumlary hem-de dürli häsiýetli çäreleri geçirmegiň merkezi hökmünde ykrar edilen Aşgabatda işewürlik, myhmanhana we beýleki ugurdaş düzümleriň kämilleşdirilmegine uly üns berilýär. Munuň özi Aziýanyň merjen şäheri hasaplanýan paýtagtymyzyň derejesine doly laýyk gelýär. Bu ugurda alnyp barylýan işler toplumlaýyn esasda dowam etdirilýär. 

Döwlet Baştutanymyzyň dikuçary paýtagtymyzyň Magtymguly şaýolunyň ugrunda gurulýan söwda merkeziniň üstünden öwrüm etdi. Hormatly Prezidentimiziň tabşyrygyna laýyklykda, bu ýerde-de söwdanyň we hyzmatlaryň ýokary medeniýetiniň üpjün edilmegine möhüm ähmiýet berler. Soňra hormatly Prezidentimiziň dikuçary paýtagtymyzyň günorta künjegine tarap ugur aldy. Döwlet Baştutanymyz guşuçar belentlikden bu ýerde alnyp barylýan işler, seýilgähleriň we gök zolaklaryň ýagdaýy hem-de desgalaryň ýanaşyk ýerleriniň abadanlaşdyrylyşy bilen tanyşdy. 

Arkadagly Serdarymyz uçuşyny dowam edip, iri “Parahat” ýaşaýyş toplumlarynda alnyp barylýan işleriň depginine ünsi çekdi. Bu ýerde dürli maksatly desgalaryň, şol sanda ähli amatlyklary bolan ýaşaýyş jaýlarynyň gurulmagy dowam edýär. Munuň özi ýurdumyzda şähergurluşyk strategiýasynyň durmuş düzüminiň ileri tutulýandygyna şaýatlyk edýär. 

Ak mermerli paýtagtymyzda üstünlikli durmuşa geçirilýän özgertmeler maksatnamalarynyň aýdyň beýany bolup durýan iri möçberli gurluşyklar ýaşaýyş üçin ähli amatlyklary özünde jemleýän depginli ösýän şäher hökmünde onuň derejesini pugtalandyrýar. Soňra döwlet Baştutanymyzyň dikuçary Aşgabadyň günbatar künjegine tarap ugur aldy. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow uçuş belentliginden Büzmeýin etrabynyň çäginde gurlan dürli maksatly binalary, häzirki zaman talaplaryna laýyk gelýän ýaşaýyş jaý toplumlaryny synlady. 

Ekologik kadalara kybap gelýän bu desgalar gurlanda, ylmyň ýokary gazananlary we bu ulgamda ösen tejribeler ulanyldy. Munuň özi döwlet Baştutanymyz tarapyndan gurluşyk taslamalaryna bildirilýän hökmany talaplaryň hatarynda kesgitlenildi. Aşgabadyň günbatar böleginde, hususan-da, “Gurtly” we “Köşi” ýaşaýyş toplumlarynyň çäginde ähli amatlyklary özünde jemleýän ýaşaýyş jaýlary guruldy. Şolarda ugurdaş durmuş desgalarynyň bina edilmegine uly üns berildi. Belentlikden şäheriň bu künjeginde ýaýbaňlandyrylan gurluşyk işleriniň gerimi aýdyň görünýär. 

Häzirki wagtda ýurdumyzyň ähli künjeklerinde we paýtagtymyzda alnyp barylýan gurluşyk işleriniň ýokary hil derejesiniň üpjün edilmegi ugrunda zerur tagallalar edilýär. Desgalaryň öz wagtynda ulanylmaga berilmegi baradaky meseleler hem yzygiderli gözegçilikde saklanylýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Aşgabadyň üstünden uçuşy tamamlap, paýtagtymyzyň Arçabil şaýolunyň we Nurmuhammet Andalyp köçesiniň çatrygynda ýerleşýän köp zolakly awtomobil köprüsiniň ýanynda gurluşygy meýilleşdirilýän dürli maksatly binalaryň ýerleşjek ýerlerine degişli şekil taslamalary bilen tanyşdy. Olar paýtagtymyzyň düzümleriniň sazlaşykly ösüşini üpjün etmäge gönükdirilen dürli maksatly täze gurluşyklar bolar. 

Döwlet Baştutanymyz şäheriň şu künjeginde ýerleşýän köprini synlap, onuň aýratynlyklaryna, bezelişine hem-de ýanaşyk ýerleriniň abadanlaşdyrylyşyna ünsi çekdi. Bu ýerde döredilen gök zolaklar we yşyklandyryş ulgamlary ýol-ulag düzümine degişli desganyň özboluşly bezeg aýratynlyklary bilen sazlaşýar. Okgunly ösýän Aşgabatda durmuşa geçirilýän şähergurluşyk maksatnamasynda täzeçil we sanly tehnologiýalar işjeň ulanylýar. Bu bolsa paýtagtymyzyň bolşy ýaly, tutuş ýurdumyzyň hem durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösüş ýoly bilen barýandygyna şaýatlyk edýär. Iri taslamalar paýtagtymyzyň halkara ähmiýetli çäreleriň geçirilýän merkezi hökmündäki derejesini berkidýär. 

Hormatly Prezidentimize paýtagtymyzyň çäklerinde gurulmagy göz öňünde tutulyp hödürlenen taslamalaryň, desgalaryň aýratynlyklary barada wise-premýer Ç.Purçekow hasabat berdi. Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyryklaryndan ugur alyp, şäherdäki awtomobil köprüleri, olaryň ulanylyş aýratynlyklary, ýerasty geçelgeleriň bezeg işleriniň görnüşleri, ugurdaş düzümleri döwrebaplaşdyrmak boýunça görülýän çäreler barada giňişleýin hasabat berdi. 

Görkezilýän taslamalaryň hatarynda paýtagtymyzyň günorta künjeginde ýerleşýän Baş baýdak meýdançasynyň durkuny täzelemek boýunça teklip edilýän meýilnamalar, bu desganyň ýanaşyk ýerlerini abadanlaşdyrmak we onuň çägini giňeltmek boýunça birnäçe şekil taslamalarydyr çyzgylar bar.  

Şeýle-de wise-premýer paýtagtymyzyň günorta künjeginde, Köpetdagyň etegindäki özboluşly belentlikde gurlan Magtymguly Pyragynyň ýadygärliginde alnyp barylýan işler, bu barada döwlet Baştutanymyzyň beren degişli tabşyryklarynyň ýerine ýetirilişi hakynda hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, ýadygärligiň gurluşygynda we onuň abadanlaşdyryş işlerinde häzirki zaman gurluşyk serişdeleri, ýokary hilli mermer daşlary ulanyldy. 

Ekologik kadalaryň berk berjaý edilmegi paýtagtymyzdaky gurluşyklara bildirilýän möhüm talap hökmünde kesgitlenildi. Şunuň bilen birlikde, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary döwlet Baştutanymyza Bitarap Türkmenistan şaýolunyň günbatar tarapynda gurulmagy meýilleşdirilýän seýilgähiň ýerleşjek ýerleriniň çyzgylary we teklip edilýän desgalar barada maglumat berdi. 

Bellenilişi ýaly, seýilgäh toplumynda uly adamlaryň we çagalaryň wagtlaryny şadyýan, gyzykly geçirmekleri üçin ähli şertler dörediler. Onda çagalar we ýetginjekler çeperçilik merkezi, ýapyk görnüşli elektron oýunlar binasy, attraksionlar zolagy, çaýhanalar we restoranlar ýerleşer. Şeýle hem ol ýerde çagalar üçin niýetlenen dürli oýun merkezleri, meýdançalar, welosiped ýodalary bolar. Seýilgähiň suw çüwdürimleri onuň desgalary bilen bir bitewi sazlaşygy emele getirer. Şeýlelikde, täze seýilgäh şäher ilatynyň maşgala bolup dynç alýan ýerine öwrüler. 

Paýtagtymyzyň Gurbansoltan eje şaýolunyň ugrunda häzirki zaman desgalarynyň gurluşygy meýilleşdirilýär. Hasabatyň dowamynda hormatly Prezidentimize bu ýerde gurulmagy göz öňünde tutulýan ýaşaýyş jaýlarynyň we beýleki desgalaryň şekil taslamalary, olaryň ýerleşdiriljek ýerleriniň çyzgylary görkezildi. Bu ýerde 9 gatly ýaşaýyş jaýlarynyň jemi 18-si, 2 gatly söwda merkezleriniň 2-si, 720 orunlyk mekdep, 320 orunlyk çagalar bagy, awtoduralgalar, sport meýdançalary bina ediler. Şeýle hem “Gurtly” ýaşaýyş toplumy Gurbansoltan eje şaýolunyň ugry bilen günbatarlygyna tarap uzalar. 

Şol bir wagtyň özünde agaç gurnawlaryndan ybarat bolan ýaşaýyş jaýlarynyň ornunda täze, häzirki zaman ýokary amatlygy bolan ýaşaýyş jaýlaryny gurmak meýilleşdirilýär. Bu ýerde döwlet Baştutanymyzyň garamagyna Mäti Kösäýew köçesiniň ugrunda gurulmagy teklip edilýän ýaşaýyş jaýlarynyň şekil taslamalary görkezildi. Mundan başga-da, paýtagtymyzyň çäginde ýerasty suwlaryň derejesini peseltmek hem-de lagym we ýagyn suwlaryny akdyryjy ýerasty zeýkeş ulgamlarynyň taslamalary barada habar berildi. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyza degişli desgalaryň taslamalary görkezildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar  Berdimuhamedow görkezilen taslamalar bilen tanşyp, olaryň häzirki döwrüň ruhuna we paýtagtymyzyň okgunly ösüşine kybap gelmelidigine ünsi çekdi. Şunda gurulýan dürli maksatly desgalar şäheriň binagärlik keşbi bilen bir bitewi sazlaşygy emele getirmelidir. Olarda ýokary hil derejesiniň üpjün edilmegi möhüm talap bolup durýar. Döwlet Baştutanymyz bu barada aýtmak bilen, ähli gurulýan desgalaryň bezeg aýratynlyklaryna aýratyn ähmiýet berilmelidigini belledi we bu babatda degişli ýolbaşçylara anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary N.Amannepesow paýtagtymyzda gurulmagy meýilleşdirilýän saglygy goraýyş ulgamyna degişli käbir desgalar, hususan-da, 160 orunlyk Halkara pediatriýa merkezi barada hasabat berdi. Bu desga Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň Halkara saglyk merkezleri müdiriýetiniň düzümine girer. Bu ýerde hassa çagalara ýokary hilli we dünýä ülňülerine doly laýyk gelýän lukmançylyk hyzmatlary ýerine ýetiriler. 

Şeýle-de “Köşi” ýaşaýyş toplumynda gurulmagy meýilleşdirilýän Stomatologiýa merkezi barada hasabat berildi. Merkezde agyz boşlugynyň keselleriniň öňüni almak, irki döwürde anyklamak we bejergi işlerini geçirmek hyzmatlary amala aşyrylar. Wise-premýer “Çoganly” ýaşaýyş toplumynyň çäginde 500 orunlyk Halkara onkologiýa ylmy-kliniki merkeziniň ýerleşdirilmeginiň göz öňünde tutulýandygy barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, ýakyn wagtda degişli halkara bäsleşigiň jemleri jemlener we onuň ýeňijisi kesgitlener. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow soňky ýyllarda ýurdumyzyň ähli sebitlerinde hem-de Aşgabatda oňaýly ýaşaýyş gurşawynyň döredilýändigini, bu ugurda, şol sanda saglygy goraýyş ulgamyna degişli desgalary gurmak boýunça dürli taslamalaryň durmuşa geçirilýändigini nygtady. Döwlet Baştutanymyz degişli hünär ugurly taslamalar taýýarlanylanda, öňdebaryjy tejribeden ugur alynmalydygyny, bina edilýän saglygy goraýyş desgalarynyň gurluşygynyň ýokary hil derejesi bilen tapawutlanmalydygyny, häzirki zamanyň ähli görkezijilerine kybap gelmelidigini belläp, öňde goýlan wezipeleri üstünlikli çözmek üçin ähli tagallalary gaýgyrmaly däldigini nygtady hem-de anyk tabşyryklary berdi. 

Arkadagly Serdarymyz Halkara pediatriýa merkeziniň we Stomatologiýa merkeziniň binalaryny gurmak boýunça halkara bäsleşigi yglan etmegi tabşyrdy. Olaryň bina edilmegi saglygy goraýyş ulgamynda hyzmatlaryň ýokary hilini üpjün etmekde uly ähmiýete eýedir. 

Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz S.A.Nyýazow adyndaky Bejeriş-maslahat beriş merkeziniň täze, döwrebap binalar toplumyny, şeýle hem Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň ýanyndaky Enäniň we çaganyň saglygyny goraýyş okuw-ylmy merkezini gurmaga degişli tabşyryklary berdi hem-de degişli teklipleri taýýarlamagy tabşyrdy. Geljekde bu merkezler Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň binýadynda bolup, olarda kafedralary ýerleşdirmek, talyplara bilim bermek we lukmanlaryň diplomdan soňky kämilleşdiriş okuwlaryny guramak, tejribe okuwlaryny geçirmek meýilleşdirilýär. Şeýle-de bu ýerde ýokary hilli lukmançylyk hyzmatlary hödürlener. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, bu ugurda alnyp barylýan işleriň ähli tapgyrlary berk gözegçilikde saklanylmalydyr. 

Dünýäniň owadan hem-de ýaşamak üçin amatly şäherleriniň biri hökmündäki ornuny barha pugtalandyrýan paýtagtymyzyň gözelligine gözellik goşýan we halkymyzyň durmuş derejesiniň has-da gowulanmagynda möhüm ähmiýeti bolan binalaryň gurluşygynda ýokary hilli gurluşyk serişdeleriniň ulanylmagy, işleriň täzeçil tehnologiýalar esasynda ýola goýulmagy wajyp talap bolup durýar. 

Tebigy we şäher gurşawynyň sazlaşykly utgaşmagy, ýaşyl zolaklaryň döredilmegi paýtagtymyzyň ekologik abadançylygy, adamlaryň ýaşamagy, oňaýly dynç almagy üçin zerur şertleriň döredilmegi bilen bir hatarda, milli taryhymyzda öçmejek yz goýan şahsyýetleri hatyralamak meselelerine örän jogapkärçilikli hem-de toplumlaýyn esasda çemeleşilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz belledi we bu babatda degişli ýolbaşçylara anyk tabşyryklary berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow öňde goýlan möhüm wezipeleri çözmekde hemmelere uly üstünlikleri arzuw edip, bu ýerden ugrady.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň öňdengörüjilikli syýasaty netijesinde Türkmenistanyň ykdysadyýeti durnukly we depginli ösýär. Bu bolsa ýokary maýa goýum işjeňligi, içeri we daşarky islegiň artmagy, telekeçiligiň ösdürilmegi, ilatyň girdejilerini artdyrmak boýunça görülýän toplumlaýyn çäreler bilen baglanyşyklydyr. 

2022-nji ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň netijelerine bagyşlanyp geçirilen Ministrler Kabinetiniň göçme mejlisinde ýylyň ýedi aýynda ýerine ýetirilen işleriň jemleri boýunça jemi içerki önümiň ösüş depgininiň 6,1 göterim derejesinde bolandygy bellenildi. Munuň özi ykdysadyýetiň hem-de sebitleriň ähli pudaklarynyň durnukly ösüşiniň esasy makroykdysady görkezijilerine öwrüldi. Umuman, öndürilen önümiň möçberi, 2021-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 11,5 göterim ýokarlandy. 

Şu ýerde 8-nji iýulda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Ministrler Kabinetiniň ýylyň birinji ýarymynda ýurdumyzyň ösüşiniň netijelerine bagyşlanyp geçirilen mejlisiniň barşynda halk hojalygynyň ähli pudaklarynda düýpli özgertmeleriň bolup geçendigini, toplumlaýyn işleriň netijesinde uly üstünlikleriň gazanylandygyny nygtandygyny bellemek ýerlikli bolar. Häzir Türkmenistan depginli ösýän hem-de ýokary tehnologiýalardan, innowasiýalardan ugur alýan, ägirt uly taslamalary, oňyn başlangyçlary üstünlikli amala aşyrýan jogapkärli döwlet hökmünde dünýäde uly meşhurlyga eýe boldy. 

Milli ykdysadyýetiň binýatlyk esaslarynyň pugtalandyrylmagy ýurdy depginli ösdürmegiň netijesine öwrüldi. Bu bolsa onuň durnuklylygyny saklamaga hem-de kuwwatlylygyny artdyrmaga mümkinçilik berdi. Ýurdumyzda daşarky bazarlarda uly islegden peýdalanýan ýokary hilli, bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmek boýunça häzirki zaman kärhanalaryny giň gerimde gurmak hem-de ulanmaga bermek işleri ýaýbaňlandyryldy. Ykdysadyýeti bazar gatnaşyklaryna we sanly ulgama geçirmek işleri dowam edýär. 

Birinji ýarym ýylda maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna milli ykdysadyýeti ösdürmäge gönükdirilen düýpli maýa goýumlaryň möçberi jemi içerki önüme bolan gatnaşygynda 14 göterime deň boldy. Şunda özleşdirilen maýa goýumlaryň 43,7 göterimi önümçilik toplumlaryny, 56,3 göterimi bolsa durmuş-medeni maksatly desgalary gurmaga gönükdirildi. Döwlet Baştutanymyz 2023-nji ýyl üçin Maýa goýum maksatnamasyny işläp taýýarlamaga we tassyklamaga düýpli çemeleşmegi, anyk önümçilik wezipelerini hem-de her ministrligiň, pudaklaýyn dolandyryş edarasynyň öňünde goýlan wezipeleri kesgitlemegi tabşyrdy. 

Jemi içerki önümiň ösüş depginini saklamak, döwlet girdejilerini artdyrmak we ykdysadyýetde bazar gatnaşyklaryny ösdürmek babatda geljek ýylyň Döwlet býujetine hem garalýar. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow baş maliýe meýilnamasynyň üstünde işlemegi tamamlap, onuň taslamasyny Milli Geňeşiň garamagyna ibermegi tabşyrdy. Türkmenistan üçin Döwlet býujeti, däp bolşy ýaly, durmuş ugurlydyr. 

Hormatly Prezidentimiziň gol çeken Permanyna laýyklykda, aýlyk zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, talyp haklarynyň, döwlet kömek pullarynyň we birnäçe beýleki durmuş tölegleriniň möçberiniň 10 göterim köpeldilmegi göz öňünde tutulýar hem-de her etrapda, şäherde kömege mätäç adamlar üçin ýaşaýyş jaýlaryny gurmaga serişdeler hökmany goýberiler. Döwlet Baştutanymyzyň ozal beren tabşyrygyna görä, ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamasynyň hem-de Oba milli maksatnamasynyň taslamalary taýýarlanyldy. Bu resminamalarda ýakyn ýedi ýyl üçin Garaşsyz Watanymyzyň ykdysady strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlary kesgitlenildi, durmuşa geçirilmegi meýilleşdirilen ägirt uly başlangyçlar, giň gerimli özgertmeler beýan edildi. Olar halkymyzyň abadançylygyny we gülläp ösüşini üpjün etmäge gönükdirilendir. 

“Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda” hem-de “Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynda” bellenilen toplumlaýyn çäreleriň ýerine ýetirilmegi ykdysadyýeti dolandyrmakda hil babatdaky öňegidişlikleri üpjün etmelidir. Döwlet eýeçiligindäki emläkleri hususylaşdyrmagy giň gerimde dowam etmek, degişli ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, welaýatlaryň we şäherleriň häkimlikleriniň hususylaşdyrylan desgalarynyň sanyny artdyrmak, döwlete degişli bolmadyk ulgamy ösdürmek kabul edilen maksatnamalara laýyklykda, milli ykdysadyýetimizi mundan beýläk-de ösdürmegiň ileri tutulýan wezipeleriniň hatarynda görkezildi. 

Şu babatda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň kiçi we orta telekeçiligini goldamak gaznasynyň işini işjeňleşdirmegiň wajypdygyny belläp, bu mesele boýunça teklipleri taýýarlamak barada görkezme berdi. Şunda döwlet Baştutanymyzyň şu ýylyň birinji çärýeginde Diýarymyzyň durmuş-ykdysady taýdan ösüşiniň netijelerini jemlände, kiçi we orta telekeçilere karz bermek maksatnamasyny giňeltmegi, aýratyn-da, sebitlerde täze iş orunlaryny döretmegiň maksatnamasyny seljermegi tabşyrandygyny bellemek gerek. 

Şonda ýurdumyzdaky ykdysady we maliýe ýagdaýa hemişe gözegçilik etmek boýunça öňde goýlan wezipe hem-de dünýä hojalyk gatnaşyklary ulgamynda emele gelen ýagdaýlary göz öňünde tutup, şu ýyl döwletimizde durmuş-ykdysady taýdan ösüşiň garaşylýan netijelerini içgin seljermek barada berlen tabşyryk has möhüm häsiýete eýe boldy. Şoňa görä-de, halk hojalyk pudaklarynyň durnukly ösüşini saklamak üçin degişli çäreleri görüp, dünýädäki çylşyrymly ýagdaýlaryň ýurdumyzyň ykdysadyýetine täsirini hemmetaraplaýyn seljermek wajypdyr. 

Milli ykdysadyýetimiziň depginli ösüşi köp babatda ýurdumyzyň maýa serişdeleriniň netijeli dolandyrylyşyna, ykdysadyýetiň pudaklaryna gönükdirilýän karz serişdeleriniň oýlanyşykly ulanylyşyna baglydyr. Maýa serişdelerini has netijeli dolandyrmak üçin ýurdumyzyň pul-karz ulgamyna gaýtadan seretmek, Bütindünýä banky, Aziýanyň Ösüş banky, Yslam Ösüş banky, Ýewropanyň täzeleniş we ösüş banky hem-de beýleki halkara maliýe institutlary bilen strategik hyzmatdaşlygy ösdürmek bellenildi. 

Şeýle-de milli puluň hümmetini ýokarlandyrmak, daşary ýurt puly bilen amala aşyrylýan amallary düzgünleşdirmek we işleriň şu görnüşine gözegçilik etmek boýunça yzygiderli esasda degişli işleri alyp barmak tabşyryldy. Halkara tejribä esaslanyp, býujet-salgyt ulgamyny döwrebaplaşdyrmak, maliýe hasabatlylygyny, salgyt salmagyň düzgünlerini we usullaryny yzygiderli kämilleşdirmek hem-de ýurdumyzda elektron salgyt salmak ulgamyny doly ornaşdyrmak meýilleşdirilýär. 

Maliýe serişdelerini netijeli dolandyrmak ykdysadyýetiň pudaklaýyn düzümlerini diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, täze, ýokary tehnologiýaly, ekologik taýdan arassa önümçilikleri, täze iş orunlaryny döretmek boýunça meýilnamalary ýerine ýetirmegiň esasy şertidir. Şonuň ýaly-da, zähmet serişdelerini dolandyrmak, ýurtda adam mümkinçiliginiň hilini ýokarlandyrmak möhüm ähmiýete eýedir. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, zähmet bazaryny düzgünleşdirmek meselesine raýatlaryň zähmet çekmäge bolan konstitusion hukuklaryny ulanmagy üçin ähli mümkinçilikleri üpjün etmäge gönükdirilen döwlet syýasatynda möhüm orun berilmelidir. 

Zähmet bazaryny işjeňleşdirmek we täze iş orunlaryny döretmek boýunça çäreler bilen bir hatarda, ilatyň girdejilerini artdyrmaga degişli ulgamlaýyn syýasat amala aşyrylýar. 2022-nji ýylyň geçen ýedi aýynda ýurdumyzyň iri we orta kärhanalary boýunça aýlyk zähmet hakynyň möçberi, 2021-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,4 göterim köpeldi. Aýlyk zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda hem-de doly möçberde maliýeleşdirilýär. 

8-nji iýulda geçirilen Hökümetiň mejlisinde ýurdumyzda zähmete hak tölemegiň iň pes möçberine gaýtadan seretmegiň zerurdygy bellenildi we bu babatda degişli tabşyryklar berildi. Zähmete hak tölemegiň iň pes möçberi ýaly möhüm makroykdysady görkezijiniň ýokarlanmagyna täzeden seredilmegi “Döwlet adam üçindir!” diýen şygaryň iş ýüzünde anyk durmuşa geçirilýändiginiň ýene-de bir mysalydyr. Zähmete hak tölemegiň iň pes möçberiniň görkezijisi iş beriji bilen işgäriň arasynda zähmet gatnaşyklaryny düzgünleşdirmek üçin zerurdyr hem-de işiň guramaçylyk görnüşine garamazdan, iş berijileriň ählisi üçin hökmanydyr. Zähmete hak tölemegiň häzirki iň pes möçberinden ugur alnyp, durmuş taýdan kömek bermek tölegleri hem hasaplanylýar. 

Halkymyzyň durmuş derejesiniň ýokarlandyrylmagynyň maddy ugurlarynyň üstüne goşmaça bilim, saglygy goraýyş we sport ulgamlaryny döwrebaplaşdyrmak arkaly adam mümkinçiligini ösdürmek boýunça çäreleriň toplumy, ýaşlar syýasatyny hem-de jemgyýetçilik guramalarynyň işini kämilleşdirmek göz öňünde tutuldy. Şol işler degişli maddy-enjamlaýyn binýadyň pugtalandyrylmagyny, bilim edaralarynyň maliýe ýagdaýynyň gowulandyrylmagyny, okuw maksatnamalarynyň hem-de meýilnamalarynyň, okuw kitaplarynyňdyr gollanmalarynyň öňdebaryjy dünýä tejribesine laýyklykda yzygiderli kämilleşdirilmegini özünde jemleýär. 

Ýokary bilimiň hilini gowulandyrmak maksady bilen, ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerini dünýäniň meşhur okuw mekdepleriniň sanawyna girizmek boýunça işler dowam eder. Hökümetara ylalaşyklar esasynda daşary ýurtlaryň ýokary okuw mekdeplerinde milli ykdysadyýetimiziň dürli pudaklarynda uly isleg bildirilýän milli işgärleri taýýarlamak tejribesi dowam etdiriler. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň tölegli esasda ýokary we orta hünär okuw mekdeplerini tamamlan talyplara iki ýyllyk hökmany iş tejribeligi bolmazdan, diplomlary gowşurmak baradaky teklipleri taýýarlamaga degişli beren tabşyrygy bilim ulgamynda täze ädim boldy. 

Ilatyň girdejilerini yzygiderli ýokarlandyrmagyň köpýyllyk tejribesi ykdysady ösüşiň esasy itergi beriji güýçleriniň biri hökmünde sarp ediş isleginiň artmagyna ýardam edýär. Şu ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda bölek haryt dolanyşygynyň görkezijisi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 10,4 göterim, daşary söwda dolanyşygy bolsa 39 göterim ýokarlandy. Eger içerki islegiň ösüşi ilatyň girdejileriniň artmagy bilen bagly bolsa, onda daşarky isleg ykdysadyýetiň eksport kuwwaty, onuň daşarky bazarlarda isleg bildirilýän bäsdeşlige ukyply önümleri öndürip biliş ukyby bilen şertlenendir. 

Geçen ýarym ýylda ýurdumyzyň eksport kuwwatynyň ösüşini, ilkinji nobatda, ykdysadyýetiň elektroenergetika, nebitgaz, himiýa we dokma senagaty ýaly esasy pudaklary üpjün etdi. Ine, ýanwar — iýul aýlarynda nebit we gaz kondensatyny çykarmagyň meýilnamasy 100,7 göterim ýerine ýetirildi. Nebiti gaz kondensaty bilen çykarmagyň meýilnamasy 111,2 göterim, nebiti gaýtadan işlemegiň meýilnamasy 110,2 göterim, benzin öndürmegiň meýilnamasy 117,4 göterim, dizel ýangyjyny öndürmegiň meýilnamasy 112,2 göterim, polipropilen öndürmegiň meýilnamasy 125,6 göterim, çalgy ýaglaryny öndürmegiň meýilnamasy 115,2 göterim, suwuklandyrylan gazy öndürmegiň meýilnamasy 115 göterim, tebigy we ugurdaş gazy çykarmagyň meýilnamasy 113,6 göterim, “mawy ýangyjy” eksport etmegiň meýilnamasy 123,6 göterim berjaý edildi. 

Energetika ministrligi boýunça öndürilen önümleriň we ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 128,4 göterim ýerine ýetirildi. Elektrik energiýasyny öndürmegiň ösüşi 112,8 göterime, daşary ýurtlara iberilen elektrik energiýasynyň ösüşi bolsa 141,3 göterime barabar boldy. “Türkmenhimiýa” döwlet konserni şu ýylyň ýedi aýynyň netijeleri boýunça önüm öndürmegiň we hyzmatlary ýerine ýetirmegiň meýilnamasyny 181,1 göterim berjaý etdi. 

Ýylyň başyndan bäri geçen döwürde Türkmenistan Russiýa, Özbegistan, Täjigistan, Gazagystan, Eýran bilen ykdysady we söwda gatnaşyklaryny işjeň ösdürdi. Daşary söwda dolanyşygynyň möçberiniň artmagyndan başga-da, onuň düzümindäki eksportda energetika degişli bolmadyk harytlaryň paýynyň artmagy, importyň peselmegi, haryt görnüşlerinde we daşary söwdanyň geografik ugurlarynda bolup geçen üýtgeşmeler bilen baglanyşykly oňyn ýagdaýlar ösýär. Munuň özi ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň durnukly ýokarlanmagyna hem-de dünýä ykdysadyýetine goşulyşmagyna ýardam berýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, gazanylanlar bilen kanagatlanman, daşary ykdysady işleri mundan beýläk-de ösdürmek, daşary söwda dolanyşygyny has-da kämilleşdirmek boýunça alnyp barylýan işleri güýçlendirmek gerek. 

Diýarymyzda eksport-import amallaryny düzgünleşdirýän esasy döwlet edarasy bolan Döwlet haryt-çig mal biržasynyň işi Türkmenistanyň daşary ykdysady gatnaşyklarynyň görkezijileriniň biri, habar-syn beriş maglumatlaryň çeşmesi bolup, ýurduň halk hojalyk toplumynyň esasy pudaklarynyň önümlerine islegleri aýdyň görkezýär. Bu ýerde her hepdede ýakyn we alys daşary ýurtly alyjylar tarapyndan Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda öndürilen benzin, polipropilen, suwuklandyrylan gaz, dizel ýangyjy, awiakerosin, Gyýanlydaky polimer zawodynyň önümi bolan ýokary dykyzlykdaky polietilen, aýna hem-de dürli görnüşli dokma önümleri ýaly eksport harytlaryny satyn almakda köp sanly geleşikler baglaşylýar. 

Elektron söwdany giňeltmek we dellallara goşmaça maglumatlary bermek üçin şu ýylyň baharynda Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasy täze saýty işe girizdi. Munuň özi ugurdaş ministrlikleriň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, işewür jemgyýetçiligiň öňünde internet arkaly harytlary ýerlemegiň möçberini artdyrmak, ýurduň içinde elektron söwdany alyp barmaga öz meýdançaňy döretmek, Diýarymyzda öndürilýän önümleri halkara derejede giňden mahabatlandyrmak hem-de öňe ilerletmek boýunça öňde goýlan wezipeleri durmuşa geçirmek ugrunda ýene-de bir ädimdir. Munuň şeýle bolmagyna “Türkmenistanda öndürildi” diýen nyşanyň işlenip taýýarlanylmagy hem gönükdirilendir. Ol ýurdumyzyň harytlarynyň hiliniň, ykdysadyýetiniň bäsdeşlige ukyplylygynyň görkezijisi bolmaga hyzmat etmelidir. 

Işleriň birinji tapgyry milli nyşan baradaky düzgüniň işlenilip taýýarlanylmagy bilen baglanyşyklydyr. Bu bolsa ony ornaşdyrmak boýunça ýüze çykýan tutuş wezipeleriň toplumyny çözmäge gönükdirilendir. Ikinji tapgyr nyşany gowşurmak baradaky düzgüni işläp taýýarlamakdyr. Ony almak üçin harydyň ýokary hil ölçeglerine, ekologik howpsuzlygyna mynasypdygyny hem-de kybap gelýändigini subut etmek zerurdyr. Bu düzgüne içerki we daşarky bazarlarda nyşanyň ulanylmagy baradaky maddalar hem giriziler. 

“Türkmenistanda öndürildi” diýen nyşan türkmen, iňlis hem-de rus dillerinde aýdyň we gysga beýanly şekiliň hem-de şygaryň döredilmegini göz öňünde tutýar. Ol nepisligi, şol bir wagtyň özünde many aýratynlygy bilen tapawutlanmalydyr, özünde watançylyk mazmuny jemlenmelidir. Onuň döredilmegi ýurdumyzyň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen söwda-ykdysady gatnaşyklaryny pugtalandyrmak, eksporta ugradylmalary diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek hem-de görnüşlerini giňeltmek üçin giň mümkinçilikleri açar. 

Ýurdumyzda öndürilýän önümleri daşarky bazarlara çykarmakda hususy haryt öndürijiler möhüm orun eýeleýär. Milli ykdysadyýetimiziň bazar gatnaşyklaryndan ugur almagy hem-de Diýarymyzyň telekeçiligini goldamak boýunça anyk çäreleriň görülmegi döwlete degişli däl ulgamyň ösmegine hem-de önümçilik, maýa goýum we eksport kuwwatynyň pugtalanmagyna ýardam etdi. Muny özünde ýurdumyzyň hususy işewürliginiň wekilleriniň 27 müňden gowragyny birleşdirýän Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň döredilmeginiň nobatdaky senesine bagyşlanyp, aprel aýynda geçirilen sergi hem-de maslahat tutuş aýdyňlygy bilen görkezdi. 

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda telekeçiligiň we döwlet-hususy hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegine goldaw bermegiň ähmiýeti barada aýdyp, şu meseleler bilen birlikde, milli ykdysadyýetde hususy ulgamyň paýynyň artdyrylmagyna, ýaşlaryň işewürlik başlangyçlarynyň goldanylmagyna aýratyn üns beriljekdigini tassyklady. 

Şeýlelikde, ata Watanymyzyň durnukly ösüşini üpjün etmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň alyp barýan döwlet syýasatynyň baş maksadydyr. Şol syýasatyň yzygiderli durmuşa geçirilmegi netijesinde Türkmenistan mähriban halkymyzyň durmuş derejesini has-da ýokarlandyrmagyň esasy şerti bolan durnukly ykdysadyýetli döwlete öwrüldi. 

(TDH)

Türkmenistan parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk hem-de giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatyna ygrarly bolmak bilen, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň baştutanlygynda döwletara derejede hem-de abraýly halkara guramalaryň çäklerinde netijeli hyzmatdaşlygy ösdürýär. Munuň şeýledigini geçen hepdäniň uly ähmiýetli wakasy hem aýdyňlygy bilen görkezdi. 

15-16-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda ýurdumyzyň başlangyjy boýunça Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat utgaşykly görnüşde geçirildi. 

Hazar sebitine şeýle uly gyzyklanma birnäçe möhüm ýagdaýlar bilen şertlendirilendir. Ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak şolaryň hatarynda aýratyn orun eýeleýär. Hazar deňziniň geosyýasy hem-de geoykdysady gatnaşyklaryň esasy merkezleriniň birine öwrülýändigi nazara alnanda, onuň ähmiýeti geografik çäklerden has alyslara uzaýar. Bu ýerde deňiz, guryýer we howa ýollaryny özünde jemleýän dünýä derejesindäki iri üstaşyr ulag halkasy kemala gelýär. Forumyň öňüsyrasynda türkmen deňiz kenar ýakasynda ulag toplumynda we logistikada gazanylan üstünlikleri, hödürlenilýän häzirki zaman hyzmatlaryň giň gerimli görnüşlerini görkezýän sergileriň birnäçesi guraldy. 

Ugurdaş sergiler Türkmenbaşy Halkara howa menzilinde hem-de Türkmenbaşy Halkara deňiz portunda ýaýbaňlandyryldy. Şolarda ata Watanymyzyň hem-de daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň ýeten sepgitleri görkezildi. Bulardan başga-da, daşary ýurtly myhmanlara türkmen halkynyň asyrlaryň dowamynda saklanyp gelýän baý medeni mirasy, döredijilik däpleri barada gürrüň berýän sergi bilen tanyşmaga mümkinçilik döredildi. Foruma gatnaşyjylar üçin sungat ussatlarynyň konserti guraldy. 

Ýurdumyzda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahatyň geçirilmegi ata Watanymyzyň dünýä giňişligindäki belent abraýynyň hem-de Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge gönükdirilen netijeli başlangyçlarynyň ykrar edilmeginiň subutnamasydyr. 

Foruma 40-a golaý döwletiň hem-de halkara guramalaryň 30-dan gowragynyň wekiliýetleri gatnaşdylar. Bu çäre BMG-niň edaralarynyň ýolbaşçylaryny, abraýly halkara, sebit we sebitara guramalaryň hem-de maliýe düzümleriniň ýolbaşçylaryny, hususy ulgamyň, hökümete dahylsyz birleşikleriň, ylmy toparlaryň wekillerini birleşdirdi. Türkmen tarapyndan forumyň işine Hökümet agzalary, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň wekilleri gatnaşdylar. 

Mälim bolşy ýaly, bu forumy biziň ýurdumyzda geçirmek başlangyjy Türkmenistan tarapyndan öňe sürüldi hem-de BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan 2021-nji ýylda kabul edilen Kararnamada berkidildi. Bu teklibiň wajypdygy döwrüň talaplary bilen tassyklanyldy. Ulag ulgamy dünýä ykdysadyýetiniň esasy ugurlarynyň biri hem-de dünýä hojalyk gatnaşyklarynyň durnuklylygyna we deňagramlylygyna gönüden-göni täsir edýän ählumumy durnukly ösüşiň möhüm şerti bolup durýar. 

Forumyň ähli mejlisleri Birleşen Milletler Guramasynyň web platformasynda onuň resmi dilleriniň dördüsinde — iňlis, fransuz, ispan hem-de rus dillerinde göni ýaýlymda görkezildi. 

Utgaşykly görnüşde geçen forumyň esasy maksady deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň (DÇBÖBD) durnukly ulag we onuň bilen bagly Durnukly ösüş maksatlary ulgamynda gazanan ösüşini seljermekden, şunuň bilen baglylykda, koronawirus pandemiýasynyň hem-de beýleki wehimleriň täsirini kesgitlemekden ybarat boldy. Şeýle hem COVID-19-dan soňky dikeldişde ulagyň esasy orny, howanyň üýtgemeginiň täsirini azaltmak we oňa uýgunlaşmak bilen bagly meselelere garaldy. 

Pandemiýa döwründen soň düzümi maliýeleşdirmek, onuň durnuklylygyny üpjün etmek üçin bilimleri, tejribäni hem-de innowasion çemeleşmeleri — çözgütleri alyşmak, DÇBÖBD-de ulag düzüminiň ösüşini we tehniki taýdan hyzmat edilişini gowulandyrmak üçin maslahatlary hem-de mümkinçilikleri ýüze çykarmak, DÇBÖBD-niň bähbitleri üçin ulag ulgamynda halkara goldawy giňeltmek, bu ulgamda hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak forumyň esasy wezipeleri boldy. 

Maslahatyň işiniň öňüsyrasynda “Awaza” kongresler merkeziniň eýwanynda elektron görnüşli sergi guraldy. Onda deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň mümkinçilikleri hem-de ýurdumyzyň ulag-kommunikasiýa toplumynyň gazanan üstünlikleri görkezildi. Sergide ilaty 533 million adama barabar bolan deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň 32-si barada gürrüň berildi. Bu ýurtlaryň çäk taýdan ýerleşişi olaryň beýleki ýurtlar bilen ykdysady gatnaşyklaryna täsirini ýetirýär. Şonuň netijesinde, olar ykdysadyýetiň düzümleýin kämilleşdirilmegi üçin zerur maýa goýum hem-de maliýeleşdirmek, tehnologiýalar we hyzmatlar ýaly ugurlarda ählumumy söwdanyň artykmaçlyklaryndan doly derejede peýdalanyp bilmeýärler. Şunuň bilen birlikde, monitorlarda ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlyk üçin giň ýollary açýan, geljegi uly taslamalar barada maglumatlar berildi. 

Maslahatda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň beýan eden täze başlangyçlarynyň ähmiýeti aýratyn nygtaldy. Döwlet Baştutanymyz foruma gatnaşyjylaryň öňünde wideoýüzlenme bilen çykyş edip, Türkmenistanyň ählumumy ulag hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmäge hem-de giňeltmäge taýýardygyny tassyklady. Şol başlangyçlaryň hatarynda BMG-de deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň bähbitlerini goramaga gönükdirilen hem-de BMG-niň degişli düzümleri bilen yzygiderli iş alyp barjak ýörite iş toparyny döretmek, Baş Assambleýanyň “Ählumumy ulag hyzmatdaşlygynyň ösüşinde we ony pugtalandyrmakda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ornuny ýokarlandyrmak hakynda” Kararnamasyny işläp taýýarlamaga girişmek baradaky teklipler bar. 

“Türkmenistan XXI asyryň ulag gurluşynyň integrasiýa ösüşiniň giňişlikleriň, sebitleriň, senagat, serişde, adam mümkinçilikleriniň baglanyşygydygyna ynanýar. Geljek iň uly halkara hem-de sebit deňiz, derýa, awtomobil we demir ýollaryna, howa merkezlerine çykmak, olaryň amatly utgaşmasy hem-de hersiniň artykmaçlygyndan peýdalanmak bilen birleşdirilen ulag aragatnaşyk ulgamyna degişlidir” diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow çykyşynda nygtady. 

Döwlet Baştutanymyz şu forumyň kabul eden çözgütleriniň we teklipleriniň Birleşen Milletler Guramasynyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça 2024-nji ýylda geçirilmegi göz öňünde tutulan üçünji maslahatyna taýýarlyk görmegiň esasyny düzjekdigine ynam bildirdi hem-de Türkmenistanyň öz hyzmatdaşlary we pikirdeşleri bilen bilelikde öňde goýlan bu maksatlara ýetmek üçin aýgytly hereket etjekdigini aýtdy. 

Foruma gatnaşyjylara Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretary Antoniu Guterrişiň iberen ýüzlenmesi hem okaldy. Onda ulag ulgamyndaky arabaglanyşygyň ähli ýurtlaryň geljegi, aýratyn-da, söwdada nyrhlary peseltmek we ählumumy bazarlara elýeterliligi gowulandyrmak babatda DÇBÖBD üçin möhüm ähmiýete eýedigi bellenilýär. Şunda ykdysadyýetleriň we adamlaryň ýakynlaşmagyna ýardam bermek, oba hem-de şäher etraplarynyň arasyndaky gatnaşyklary pugtalandyrmak, durnuklylygy ýokarlandyrmak, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek üçin ulagyň örän wajypdygyna üns çekildi. Şunuň bilen birlikde, geljekde bilelikdäki tagallalary işjeňleşdirmegiň hem-de çözgütleriň ähmiýetini artdyrmagyň, düzümi maliýeleşdirmekde ýetmeýän serişdeleriň öwezini dolmak, şol sanda durnukly ulag ulgamyna maýa goýumlary goýmak üçin hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmagyň wajypdygy nygtaldy. 

Çykyş edenler deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ygtybarly ulag düzümine, sebit hem-de dünýä söwdasyna işjeň gatnaşmak üçin netijeli üstaşyr gurallarynyň döredilmegine garaşlydygyny bellediler. 

Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ulag babatda sebitara hem-de halkara gatnaşyklary gowulandyrmak, üstaşyr ugurlary giňeltmek üçin onuň kadalaşdyryjy hukuk binýadyny we düzümleýin gurallaryny kämilleşdirmek, sanly ulgamy işjeňleşdirmek, geçelgeleriň işine goldaw bermek üçin oýlanyşykly syýasaty işläp taýýarlamak hem-de mümkin bolan ähli çeşmelerden maliýe serişdelerini çekmegiň hasabyna ekologik taýdan arassa we netijeli ulag ýollaryny ösdürmek, ulag düzümindäki päsgelçilikleri aradan aýyrmak çözgüdi kabul etmegiň esasy bäş ugry hökmünde görkezildi. Munuň özi ilkinji dört maksada ýetmek üçin aýratyn ähmiýetli hasaplanýar. 

Forumyň ikinji gününiň maksatnamasy ugurdaş çäreleri — Halkara ulag we üstaşyr geçelgesini döretmek boýunça utgaşdyryjy geňeşiň mejlisini (Aşgabat ylalaşygy esasynda) hem-de “Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar — Afrika: ulag ulgamynda hyzmatdaşlygyň mümkinçilikleri” atly ministrler derejesindäki duşuşygy öz içine aldy. 

 Maslahatyň dowamynda birnäçe köptaraplaýyn we ikitaraplaýyn resminamalara gol çekildi. 

Forumyň işiniň netijeleri Jemleýji Beýannamada berkidildi. Şonda COVID-19 pandemiýasyndan soňky döwürde deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň durnukly dikeldilişi üçin ulag arabaglanyşygynyň güýçlendirilmeginiň hem-de Hereketleriň Wena maksatnamasynyň ýerine ýetirilişini we Durnukly ösüş maksatlarynyň gazanylmagyny tizleşdirmegiň wajypdygy bellenilýär. Şunuň bilen baglylykda, halkara we sebit bazarlaryny deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlar bilen birleşdirmekde üstaşyr daşamalaryň eýeleýän ähmiýetli orny nygtalýar. 

Resminamada bellenilişi ýaly, maslahat halkara bileleşigi deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň ykdysady taýdan okgunly hem-de durnukly ösüşi üçin zerur şert bolup durýan netijeli ulag düzümini döretmekde ulag aragatnaşygyny ösdürmek ulgamynda sebit hyzmatdaşlygyny giňeltmek we utgaşdyrmak boýunça işleri goldamaga çagyrýar. Şunuň bilen bir hatarda, kämil üstaşyr daşamalary we söwdany ýeňilleşdirmek, COVID-19 pandemiýasyndan soňky durnukly dikeldiş üçin sanly ulgamlary pugtalandyrmak tagallalary birleşdirmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda kesgitlenildi. 

Şeýle-de ulag ulgamynda howanyň üýtgemeginiň täsirlerini azaltmak hem-de oňa uýgunlaşmak, adatdan daşary howa ýagdaýlary emele gelen halatynda olara taýýar bolmak babatda zerur serişdeleriň we hyzmatlaryň jemlenilmegi üçin deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň mümkinçilikleriniň artdyrylmagynyň örän möhümdigi nygtalýar. 

Resminamada Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahatyň netijeleri boýunça esas edilip alnan durnukly ulag boýunça Aşgabat prosesini dowam etmegiň, ýokary derejeli yzygiderli halkara duşuşyklary, köptaraplaýyn maslahatlaşmalary geçirmegiň, bu işleriň çäklerinde bilim beriş çäreleriniň mümkinçiligini we guralyşyny pugtalandyrmagyň möhümdigine aýratyn üns berildi. 

Häzir BMG-niň Baş Assambleýasynyň şu ýylyň 13-nji sentýabrynda açyljak 77-nji sessiýasynyň resminamasy hökmünde Awazada kabul edilen Jemleýji Beýannamany taýýarlamak boýunça degişli işler alnyp barylýar. 

“Hereketleriň Wena maksatnamasynyň ulag aragatnaşygynyň anyk wezipelerine hem-de Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde gazanylan tejribeler we meseleler”, “Pandemiýadan soňky döwürde durnukly ösüşi üpjün etmek üçin ulag aragatnaşygyny maliýeleşdirmek — esasy meseleler we çözgütler” ady bilen geçirilen mejlislerde Türkmenistan tarapyndan ulag ulgamynda sebit, dünýä derejesinde netijeli hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge, onuň has amatly görnüşlerini işläp taýýarlamaga gönükdirilip öňe sürlen netijeli başlangyçlaryň wajypdygy we olara bolan islegiň uludygy nygtaldy. Şunuň bilen baglylykda, bu ugurda oňyn halkara gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna, döwletlere hem-de sebitlere uly ykdysady mümkinçiligi üpjün edip bilýän, olaryň strategik bähbitlerini utgaşdyrmaga ukyply kuwwatly birleşdiriji serişde, geosyýasatyň möhüm ýagdaýy bolup durýan, ýaýbaňlandyrylan, howpsuz, döwrebap üstaşyr ulag düzümleriniň kemala getirilmegine ýurdumyzyň goşandyna ýokary baha berildi. 

Üstaşyr ulag ulgamynda netijeli ugurlaryň döredilmegi deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň toparynyň dünýä ykdysadyýetine ýakynlaşmagy üçin örän wajypdyr. 

Pikir alyşmalaryň çäklerinde forumyň wekilleri şu maslahatyň awtomobil, demir ýol, deňiz we howa ýollaryny özüne birleşdirýän ulag ulgamlarynyň sazlaşykly ösmegine, bu ulgamda giň halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin intermodal logistik merkezleri döretmäge ýardam etmelidigi barada umumy pikiri aýtdylar. Maslahatyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler hem-de olaryň hyzmatdaşlary üçin ygtybarly hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ýola goýmak, bar bolan meselelere ünsi çekmek babatda oňat mümkinçilik bolup durýandygy nygtaldy. 

Forumyň çäklerinde ikitaraplaýyn duşuşyklar, şol sanda Türkmenistanyň Hökümetiniň agzalary bilen birnäçe daşary ýurtlaryň hem-de halkara guramalaryň wekiliýetleriniň arasynda duşuşyklar geçirildi. Şol duşuşyklarda sebitiň we dünýäniň halkara ykdysady gatnaşyklaryň ösmegine kuwwatly itergi berjek täze ulag geçelgelerini döretmek hem-de ozal hereket edýänlerini giňeltmek boýunça geljegi uly taslamalary nazara almak bilen, hyzmatdaşlygyň gerimini giňeltmegiň mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

17-nji awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyndaky «Berkarar» myhmanhanasynda Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň taslamasyna badalga bermek dabarasy geçirildi. 

Multimodal gatnawlary ösdürmekde köpugurly sanly çözgüt bolup durýan Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminama (Global Transit Document) Ýewropa — Kawkaz — Aziýa halkara ulag geçelgesiniň (TRACECA) hökümetara komissiýasynyň Hemişelik sekretariatynyň Halkara ulag diplomatiýasy merkezi, GDA agza ýurtlarynyň Ýolçularynyň hökümetara geňeşi, dünýäniň iri maglumat tehnologiýalaryny işläp düzüjileri hem-de Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamany ulanmaga gyzyklanma bildirýän ýurtlar bilen oňyn hyzmatdaşlygynyň netijesidir. 

Halkara üstaşyr ýük daşamalaryny has ýeňilleşdirmäge gönükdirilen ýeke-täk multimodal resminamany işläp taýýarlamak maksady bilen, ozal iş topary döredilipdi. Şonuň düzümine TRACECA agza ýurtlaryň döwlet we gümrük edaralarynyň, synçylaryň — TRACECA maksatnamasyny ulanyjy hökmünde Türkmenistanyň hem-de TRACECA-nyň hyzmatdaşy bolan BMG-niň Aziýa — Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we Durmuş komissiýasynyň wekilleri girdiler. 2020-nji ýyldan bäri Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň konsepsiýasynyň üstünde gaýtadan işlemek we onuň jemleýji görnüşini taýýarlamak boýunça işler depginli alnyp baryldy. 2022-nji ýyldan bolsa synag ýük daşamalaryny taýýarlamagyň üstünde bilelikde işlemäge başlanyldy. 

Ýewropa — Kawkaz — Aziýa halkara ulag geçelgesiniň (TRACECA) Hökümetara komissiýasynyň Hemişelik sekretariatynyň Baş sekretary A.Asawbaýew çärä gatnaşyjylaryň öňünde sanly ulgam arkaly çykyş edip, Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamany ornaşdyrmagyň Aşgabat prosesiniň çäklerinde ýükleri ibermegiň dünýä derejesindäki halkasyny sanlylaşdyrmaga wajyp goşant boljakdygyny belledi. Halkara ulag geçelgesiniň sanly maksatnamasyny durmuşa geçirmek ulaglaryň dürli görnüşlerini birleşdirýän sebitleýin sanly ulgamy döretmäge mümkinçilik berer. Munuň özi TRACECA agza ýurtlaryň köpüsiniň, ilkinji nobatda, Merkezi Aziýa döwletleriniň deňze çykalgasy bolmandygy göz öňünde tutulanda aýratyn wajypdyr. 

Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň taslamasyna badalga bermek dabarasyna Halkara ulag diplomatiýasy merkeziniň Ýerine ýetiriji sekretary I.Runow, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygyna agza ýurtlaryň Ýolçularynyň hökümetara geňeşiniň başlygy B.Karimow hem-de sebitiň ýurtlarynyň — Gazagystanyň, Täjigistanyň, Türkmenistanyň we Özbegistanyň wekilleri gatnaşdylar. 

Çykyşlarda XXI asyryň üçünji onýyllygynyň sepgidinde dünýä ykdysadyýetiniň ykdysady we ösüş ýagdaýlarynyň dürli sebitleriň hem-de yklymlaryň döwletlerini baglanyşdyrýan multimodal geçelgeleriň ugrunda ulag işlerini dolandyrmagy amatly ýagdaýa getirmek maksady bilen, bir nusga getirilen Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamany işläp taýýarlamaga we ornaşdyrmaga aýratyn zerurlygy döredendigi nygtaldy. 

Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň ornaşdyrylmagy multimodal daşamalary amala aşyrmak, halkara söwdany hem-de işewürligi alyp barmak üçin şertleri gowulandyrmak bilen birlikde, milli býujetlere salgytlaryň gelmeginiň artmagyny üpjün edip, gyzyklanma bildirýän taraplaryň ählisi üçin durmuş-ykdysady we täjirçilik artykmaçlyklarynyň döremegine ýardam berer. 

Taslama gatnaşyjylar ulag ulgamynyň sanlylaşdyrylmagynyň sebitiň ýurtlaryna uly ykdysady we syýasy bähbidi üpjün edip bilýän, olaryň strategik bähbitlerini birleşdirýän kuwwatly özara ýakynlaşdyryjy serişde bolup durýandygyny nygtap, bir aýyň dowamynda 2022 — 2024-nji ýyllarda Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň taslamasyny durmuşa geçirmek babatda anyk çäreleriň meýilnamasyny işläp taýýarlamaga taýýardyklaryny biragyzdan beýan etdiler. 

Üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy resminamanyň taslamasyna resmi badalga bermek dabarasynyň ahyrynda oňa gatnaşyjylar Bilelikdäki Beýannamany kabul etdiler. Şonda taraplaryň dürli derejelerde hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde üstaşyr geçirmek boýunça ählumumy sanly ulgamy döretmek baradaky teklibi öňe ilerletmek boýunça mundan beýläk-de hyzmatdaşlyk etmäge taraplaryň taýýardygy tassyklanyldy. 

17-nji awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň “Berkarar” myhmanhanasynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahatyň hem-de oňa gabatlanyp guralan çäreleriň netijelerine bagyşlanan brifing geçirildi. 

Daşary işler ministrligi tarapyndan guralan brifinge Hökümet agzalary, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Başlygy, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň we Mejlisiniň, jemgyýetçilik guramalarynyň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. 

Bellenilişi ýaly, parahatçylyk söýüjilik, oňyn Bitaraplyk we netijeli halkara hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanan daşary syýasat ugruny yzygiderli durmuşa geçirýän Türkmenistan Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmegi bilen baglanyşykly möhüm wezipeleriň çözgütlerini işläp taýýarlamak boýunça tagallalary birleşdirmekde işjeň orny eýeleýär. Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde ulag ulgamyna wajyp orun berilýär. Bu ugurda ýurdumyz sebit hem-de transkontinental derejede ýaýbaňlandyrylan multimodal üstaşyr ulag we logistika düzümlerini kemala getirmek boýunça iri taslamalaryň başyny başlaýar, olary daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen bilelikde durmuşa geçirýär. 

Şunuň bilen baglylykda, bu meseläniň ileri tutulýan ugurlary, olar babatda pandemiýadan soňky döwürde täzeden dikeltmek, howanyň üýtgemeginiň täsirlerini peseltmek we oňa uýgunlaşmak, geljegi nazarda tutup, özara hereket etmegiň möhüm ugurlaryny kesgitlemek bilen birlikde, häzirki döwrüň ýagdaýlaryndan, wehimlerinden ugur alyp, sazlaşykly çemeleşmeleri we teklipleri işläp taýýarlamak boýunça ara alyp maslahatlaşmalar hem-de pikir alyşmak üçin gepleşikleriň açyk meýdançasy hökmünde forumyň anyk ähmiýeti nygtaldy. 

Foruma gatnaşyjylaryň iri wekilçilikli düzümi hem-de daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri tarapyndan uly gyzyklanma bildirilmegi onuň örän wajypdygyna we möhüm isleg bildirilýändigine aýdyň şaýatlyk edýär. Köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri maslahaty dessin hem-de giňişleýin beýan etdiler, metbugatda neşir etmegi, internet portallarynda ýerleşdirmegi hem-de oňa bagyşlanan gepleşikleri we habarlary ýaýlymlara bermegi dowam etdirýärler. 

Türkmenistanyň Prezidentiniň goldamagynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat bütin dünýäde parahatçylygyň, abadançylygyň bähbidine durnukly ulag ulgamynda netijeli sebit we ählumumy hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna hem-de giňeldilmegine uly goşant boldy. 

19-njy awgustda Daşary işler ministrliginde geçirilen brifing BMG-niň howandarlygynda Türkmenistanyň Hökümeti tarapyndan guralan forumyň netijelerine bagyşlandy. Duşuşyga Türkmenistandaky diplomatik wekilhanalaryň we halkara guramalaryň, ýurdumyzyň we daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri çagyryldy. 

Brifingiň barşynda maslahatyň işine işjeň gatnaşan ähli döwletlere we halkara guramalara hoşallyk bildirildi. Onuň münberinden beýan edilen oňyn teklipler, pikirler we maslahatlar durnukly ulag ulgamynda hem-de ygtybarly sebitara ulag düzümini ösdürmek boýunça tagallalary birleşdirmekde ählumumy gün tertibini durmuşa geçirmek boýunça geljekki bilelikdäki iş üçin esas döreder. 

Forumy guramakda BMG-niň az ösen döwletler, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekiliniň müdiriýeti esasy hyzmatdaş bolup çykyş etdi. Şunuň bilen baglylykda, Birleşen Milletler Guramasyndan kärdeşlere, şol sanda BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysynyň edarasyna bu möhüm çäräni taýýarlamak we geçirmek boýunça sazlaşykly, netijeli işi üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirildi. 

Brifingiň barşynda maslahata gatnaşyjylara sanly ulgam arkaly ýüzlenen hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň öňe süren başlangyçlaryna aýratyn üns berildi. 

Çykyş edenleriň belleýşi ýaly, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen forumyň ähmiýeti örän uludyr. Milli, sebit we ählumumy derejedäki okgunly durmuş-ykdysady ösüş ulag hem-de logistik düzümiň kämilleşdirilmegini we diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegini talap edýär. 

20-nji awgustda Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa bilen bilelikde Türkmenistanyň Döwlet serhet gullugynyň ýanyndaky ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň Hojalyk müdiriýetiniň täze binalar toplumynyň açylyş dabarasyna gatnaşdy. 

Bu waka ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň, şol sanda Döwlet serhet gullugynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny döwrebaplaşdyrmak hem-de pugtalandyrmak, harby gullukçylaryň degişli gulluk, ýokary derejeli ýaşaýyş şertlerini döretmek boýunça döwlet tarapyndan maksatnamalaýyn çäreleriň amala aşyrylýandygynyň nobatdaky beýanyna öwrüldi. 

Mahlasy, geçen hepdäniň wakalary hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ýurdumyzyň durmuşyndaky ähli ulgamlaryň okgunly ösüşini, Diýarymyzyň dünýä hojalyk gatnaşyklaryna ynamly goşulyşmagyny üpjün etmäge gönükdirilen daşary we içeri syýasatynyň yzygiderli hem-de üstünlikli durmuşa geçirilýändigini ýene-de bir gezek bütin aýdyňlygy bilen görkezdi. 

(TDH)

Medeniýet giň, taryhy we filosofik manyda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow tarapyndan Garaşsyz Türkmenistanyň Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ösüşiniň binýat goýujy ugurlarynyň hatarynda kesgitlenildi. 

Berkararlyk gadymy döwürlerden bäri türkmen halky üçin durnuklylygy, agzybirligi, ruhy bitewüligi alamatlandyrýar. Beýik türkmen şahyrlary we akyldarlary ata Watanyň abadançylygyny, halkyň bagtyýarlygyny şu düşünjeler bilen baglanyşdyrypdyrlar. 

Asyrlaryň dowamynda kemala gelen hakydany gorap hem-de milletiň ruhy binýadyny miras edinmek medeniýete mahsus bolup, ýurduň ykdysady ösüşiň belentliklerine tarap ýolunda daýanç nokady bolup hyzmat edýär. Türkmenistan dünýä giňişliginde diňe bir ýokary ykdysady mümkinçilikleri bolan döwlet hökmünde däl-de, ruhy taýdan baý, döredijilikli ýurt hökmünde halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin medeni diplomatiýany işjeň peýdalanýar. Medeniýet ulgamyny 2022-nji ýylda ösdürmekde hut şu syýasat öňe sürülýär. 

Ýylyň başyndan bäri ýurdumyzda däp bolan milli we halkara baýramlar bellenildi, şanly wakalar mynasybetli degişli çäreler geçirildi. 

BMG-niň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasy (ÝUNESKO) bilen hyzmatdaşlyk has işjeňleşdirildi. Köp sanly onlaýn duşuşyklar, okuw maslahatlary hem-de ÝUNESKO-nyň edarasy, onuň sebit düzümleri bilen geňeşmeler guraldy, olaryň dowamynda ylym we bilim, medeniýet hem-de ekologiýa ulgamynda netijeli hyzmatdaşlygyň geljegi uly ugurlaryna garaldy. 

Mukamlar köşgünde 1-nji fewralda dutar ýasamak senetçiliginiň, dutarda saz çalmak we bagşyçylyk sungatynyň ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizilmegi mynasybetli dabaraly maslahat hem-de sergi geçirildi. 

Muzeýlerde we kitaphanalarda, konsert jaýlarynda, şeýle hem ugurdaş ýokary okuw mekdeplerinde, jemgyýetçilik guramalarynda maslahatlar, konsertler, sergiler, döredijilik duşuşyklary, beýleki köp sanly çäreler guraldy. Sahna oýunlary, kino we telegepleşikler bu şanly waka bagyşlandy. 

Ähli welaýatlardaky “Türkmeniň ak öýi” binalarynda bagşy-sazandalaryň konsertleri telewideniýe tarapyndan ýazga geçirildi hem-de ýaýlyma goýberildi. 

Paýtagtymyzyň Mukamlar köşgünde 30-njy martda türki dilli ýurtlaryň aýdymçylarynyň ýerine ýetirmeginde ýazga geçirilen “Saýra, dutar!” diýen türkmen aýdymynyň wideogörnüşiniň tanyşdyrylyşy geçirildi. 

Zehinli bagşy-sazandalary ýüze çykarmak hem-de olary höweslendirmek maksady bilen, dutarçylaryň we bagşy-sazandalaryň arasynda “Çalsana, bagşy!” atly täze döredijilik bäsleşigi yglan edildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň tabşyryklaryna, 2022-nji ýyl üçin toparyň meýilnamasynda we 2021 — 2023-nji ýyllarda ÝUNESKO bilen bilelikdäki çäreleriň meýilnamasynda kesgitlenilen wezipelere laýyklykda, ÝUNESKO-nyň Bütindünýä medeni mirasynyň sanawyny hem-de ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyny giňeltmek boýunça çäreler işjeňleşdirilýär. 

Häzirki wagtda ahalteke atçylyk sungaty hem-de atlary bezemek däplerini, ýüpek önümçiligini, milli nagyşlary we beýlekileri ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizmek boýunça Türkmenistanyň taýýarlan resminamalaryna garalýar hem-de olar öwrenilýär. 

Ýylyň birinji ýarymynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow ýurdumyzyň teatrlaryna “Milli” ýa-da “Akademiki” hukuk derejesini bermegiň Tertibini, muzeýlere “Milli” hukuk derejesini bermegiň Tertibini hem-de şertlerini tassyklady. 

Bu hukuk derejesiniň muzeýler üçin ylmy-barlag hem-de ylmy-usulyýet işlerini amala aşyrmakda, işgärleriň hünär derejesini kämilleşdirmekde, hünärmenleriň ýurdumyzda we daşary ýurtlarda geçirilýän ylmy maslahatlara, kongreslere, simpoziumlara, sergilere gatnaşmagy üçin has giň mümkinçilikleri açjakdygy nygtaldy. 

Milli taryhy-medeni mirasy wagyz etmek täze taryhy eýýamda medeniýet ulgamyny mundan beýläk-de ösdürmegiň esasy ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenildi. Şunuň bilen baglylykda, şu ýylyň aprel aýynda kabul edilen “Milli taryhy-medeni mirasyň obýektlerini aýap saklamagyň, goramagyň, öwrenmegiň hem-de olara syýahatçylary çekmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna” aýratyn orun degişlidir. 

“Türkmen topragy — dünýä meşhur medeni gymmatlyklaryň ojagy” atly ylmy-amaly maslahaty hem-de sergini, Türkmenistanyň ösüşi babatynda dünýä bileleşiginde köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ornuna bagyşlanan mediaforumy şu ýylyň iri halkara çäreleriniň hatarynda görkezmek bolar. 

1-2-nji martda Söwda-senagat edarasynda “Bagtyýarlyk baharynyň şekillendiriş sungatyndaky waspy” diýen halkara maslahat we sergi guraldy. Bu çärä ýurdumyzyň medeniýet işgärleri bilen bir hatarda sanly ulgam arkaly daşary ýurtlaryň belli suratkeşleri, döredijilik wekilleri gatnaşdylar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow tarapyndan alnyp barylýan oňyn syýasat milli medeni mirasy öwrenmäge, goramaga, wagyz etmäge, giň halkara gatnaşyklary ýola goýmaga hem-de amatly içeri syýasy ýagdaýy kemala getirmäge, ylmy-barlaglary işjeňleşdirmäge, bu işlere belli daşary ýurt hünärmenlerini çekmäge ýardam berýär. 

Geçen ýarym ýylyň dowamynda guralan medeni çäreleriň hatarynda ýurdumyzyň taryhy-medeni ýadygärliklerinde alnyp barylýan arheologik gazuw-agtaryş işlerine bagyşlanan maslahatlary, ylmy meýdan duşuşyklaryny hem-de sergileri görkezmek bolar. Şunuň bilen baglylykda, “Dehistan” taryhy-medeni ýadygärlikler toplumynda guralan ylmy-amaly maslahaty hem-de 19-njy aprelde geçirilen “Türkmenistanyň taryhy-medeni ýadygärlikleri dünýä jemgyýetçiliginiň üns merkezinde” atly halkara ylmy duşuşygyny bellemek gerek. Bu duşuşykda sanly ulgam arkaly Watanymyzyň taryhy ýadygärliklerinde türkmen alymlary bilen bilelikde arheologik gazuw-agtaryş işlerine hem-de barlaglara gatnaşan daşary ýurtlaryň ylmy merkezleriniň belli alymlary we arheologlary çykyş etdiler. Forumyň çäklerinde arheologik tapyndylaryň sergisi guraldy. Türkmenistanyň çäklerinde halkara we milli arheologiýa toparlarynyň geçiren gözleg-agtaryş işleriniň jemleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Onuň işleriniň netijeleri Türkmenistanyň Taryhy we medeni ýadygärlikleri goramak, öwrenmek hem-de rejelemek baradaky milli müdirligi tarapyndan taýýarlanylan, göwnejaý derejede bezelen,  “Türkmenistanyň gadymyýeti: ylmy-barlaglar we ýadygärlikleri rejelemek” atly täze neşirde çap edildi. 

Maý aýynyň soňky ongünlüginde ýurdumyzyň teatrlary hem-de Döwlet sirkiniň artistleri “Türkmen teatr sungaty” festiwalynyň çäklerinde täze sahna oýunlaryny we çykyşlary görkezdiler. Bahar paslynda Türkmenistanyň medeni durmuşynda giň gerimli, uly ähmiýetli çäreler bolan döredijilik, şol sanda halkara derejeli forumlary görkezmek ýörelgesi dowam etdirildi. Bu festiwalyň esasy wezipeleriniň biri türkmen sahna sungatyny söýüjileri täze sahna oýunlary, teatryň ösüş meýilleri we ugurlary, eýýäm meşhurlyk gazanan hem-de ýaş režissýorlaryň döreden eserleri bilen tanyşdyrmakdan, türkmen teatr sungatynyň umumy dünýä medeni giňişliginde eýeleýän ornunyň ýokarlanmagyna ýardam bermekden ybarat boldy. 

Festiwalyň çäklerinde geçirilen duşuşyklaryň paýtagtymyzyň hem-de welaýatlaryň teatr toparlarynyň gatnaşyklarynyň ýygjamlaşmagyna, özara pikir we tejribe alyşmaklaryna, ýaş artistleriň sahna medeniýetiniň kämilleşmegine, tomaşaçylar bilen ýakynlaşmagyna ýardam edendigi hem möhümdir. Festiwalyň maksatnamasy dürli görnüşli sahna oýunlaryny öz içine aldy. Köplenç ýagdaýda rowaýatlar we hekaýalar, taryhy maglumatlar, döwürdeşlerimiziň ýatlamalary olaryň edebi esasyny düzdi. Şol sahna oýunlarynyň gahrymanlary dürli döwürleri, geçmişi hem-de şu güni birleşdirdiler. 

Her ýyl geçirilýän Medeniýet hepdeligi eziz Diýarymyzyň medeni durmuşynda iň ähmiýetli wakalaryň biridir. Mary şäheri soňky on ýylyň dowamynda ikinji gezek Medeniýet we sungat işgärleriniň hem-de Magtymguly Pyragynyň şygryýet gününe gabatlanyp geçirilýän bu döredijilik forumynyň merkezine öwrüldi. 

Sahna eserleriniň hem-de kinofilmleriň ilkinji görkezilişleri, her gün guralýan konsertler, ylmy-usulyýet maslahatlary, meýdan şertlerinde geçirilýän okuw maslahatlary, döredijilik duşuşyklary, şygryýet agşamlary hem-de ussatlyk sapaklary, bäsleşikler we sergiler, halkara mediaforumy Medeniýet hepdeliginiň maksatnamasynyň esasyny düzdi. 

Iri çäreleri geçirmek üçin häzirki zaman serişdeleri bilen enjamlaşdyrylan “Türkmeniň ak öýi” binasynda agşamlaryna guralan konsertlerde belli halk bagşy-sazandalary, estrada aýdymçylary we döredijilik toparlary hem-de ýaş zehinler — döredijilik bäsleşikleriniň ýeňijileri ussatlyklaryny görkezdiler. Olaryň ýerine ýetirmeginde milli we dünýä aýdym-sazlary ýaňlandy, gadymy hem-de häzirki zaman tanslary tomaşaçylara görkezildi. Medeniýet hepdeliginiň çäklerinde Mary welaýatynyň Kemine adyndaky döwlet drama teatrynyň sahnasynda ilkinji gezek wäşiler we ýomakçylar çykyş etdiler. 26-njy iýunda bu teatryň döredijilik topary “Ylahy yşgyň kyssasy” atly sahna oýnuny ilkinji gezek görkezdi. Bu eseriň edebi binýadyny keramatly Gurhanda getirilýän Ýusup pygamber baradaky rowaýat düzdi. 

Medeniýet we sungat işgärleriniň hünär baýramynyň öň ýanynda Aşgabatda teatr sungaty baradaky pikir alyşmalar bu çäräniň özenini düzdi we iki möhüm waka boldy — Türkmenistanyň Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy adyndaky Baş drama teatryna “Akademiki” dereje berildi hem-de “Magtymguly” operasynyň ilkinji görkezilişi boldy. 

Şol günler giň okyjylar köpçüligine Medeniýet ministrligi tarapyndan çapa taýýarlanylan täze neşirler — “Türkmen teatr, kino we sirk sungatynyň meşhur artistleri” atly iki jiltlik kitap hem-de türkmen dramaturglarynyň pýesalaryny özünde jemleýän iki jiltlik almanah hödürlenildi. 

Wekilbazar, Ýolöten we Murgap etraplarynda kinofilmler görkezildi hem-de täze filmleri döredenler bilen duşuşyklar geçirildi. Kino günleriniň çäklerinde tomaşaçylar Oguzhan adyndaky “Türkmenfilm” birleşiginde döredilen filmleriň sekizisine ilkinji gezek tomaşa etdiler. 

Mary welaýatynyň çäginde umumadamzat ähmiýetli taryhy-binagärlik ýadygärlikler ýerleşýär hem-de bu sebitde taryhy-medeni mirasy öwrenmek we gorap saklamak, bu ugurda geljekki mümkinçilikleri kesgitlemek boýunça bitirilýän işler Türkmenistanda geçirilýän giň möçberli işleriň aýdyň subutnamasydyr. 

Soňky wagtda ýurdumyzda arheologik gazuw-agtaryş işleriniň geçirilýän ýerlerinde guralýan meýdan maslahatlary we okuw maslahatlary meşhurlyga eýe boldy. “Gadymy Merw” döwlet taryhy-medeni goraghanasynda “Taryhy-medeni ýadygärlikleri aýawly gorap saklamagyň täze ýörelgeleri we syýahatçylygy ösdürmegiň ugurlary” ady bilen şeýle duşuşyk geçirildi. Gönüden-göni gazuw-agtaryş işleriniň geçirilýän ýerinde ýüze çykarylan taryhy tapyndylaryň sergisi guraldy, arheologlar olar bilen işlemegiň aýratynlyklary barada gürrüň berdiler. 

Mary welaýatynyň kitaphanasynyň binasynda Türkmenistanyň ÝUNESKO bilen hyzmatdaşlygyna bagyşlanylan maslahat geçirildi. Şunuň bilen baglylykda, Murgap etrabynyň Medeniýet öýünde geçirilen usulyýet maslahaty hem bellärliklidir, şonuň dowamynda ilkinji gezek maşgala aýdym-saz toparlarynyň işini kämilleşdirmek meselesi ara alnyp maslahatlaşyldy.Medeniýet hepdeliginiň çäklerinde oba medeniýet öýleriniň işini kämilleşdirmek boýunça usulyýet maslahaty hem guraldy. 

Mary welaýatynyň Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýinde Medeniýet hepdeliginiň birnäçe iri çäreleri geçirildi. Şolaryň hatarynda halkara ylmy-usulyýet duşuşygyny, “Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe muzeý işini ösdürmegiň esasy ugurlary” atly muzeý işgärleriniň maslahatyny, öý muzeýleriniň işini kämilleşdirmegiň tejribesini öwrenmek boýunça usulyýet sapaklaryny görkezmek bolar. 

“Taryhy-medeni ýadygärlikleri aýawly gorap saklamagyň täze ýörelgeleri we syýahatçylygy ösdürmegiň ugurlary” atly halkara ylmy-usulyýet duşuşygynda milli mirasy öwrenmek hem-de wagyz etmek, Diýarymyzyň dürli sebitlerinde geçirilýän arheologik gözleg-agtaryş işleriniň, türkmen halkynyň gadymy taryhyny, medeniýetiniň sahypalaryny açyp görkezýän ylmy-barlaglaryň netijeleri baradaky çykyşlar diňlenildi. 

Halkara gatnaşyklary ösdürmegiň, milli medeniýeti wagyz etmegiň möhüm şerti hökmünde köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň işini kämilleşdirmek meselelerine aýratyn üns berilmegi Medeniýet hepdeligi — 2022-niň tapawutly aýratynlyklarynyň biridir. Bu meseleler Medeniýet hepdeligi — 2022-niň çäklerinde ilkinji gezek geçirilen halkara mediaforumda garalan esasy ugurlar boldy, bu çärä jemgyýetçilik işgärleri, ýurdumyzyň we daşary döwletleriň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri, ýokary okuw mekdepleriniň professor-mugallymlary gatnaşdylar. 

Medeniýet hepdeligi Medeniýet we sungat işgärleriniň hem-de Magtymguly Pyragynyň şygryýet gününiň giňden baýram edilmegi bilen 27-nji iýunda tamamlandy. Mary welaýatynyň “Türkmeniň ak öýi” binasynda guralan uly baýramçylyk konserti medeniýet forumynyň ajaýyp jemlenmesi boldy. 

 Dabaralar şeýle hem Ahal welaýatynyň “Türkmeniň ak öýi” binasynda geçirildi. 

Baýramçylyklara baý bolan sentýabr aýynda döredijilik işgärleriniň öňünde jogapkärli wezipeler garaşýar. Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlyk gününe giň gerimli dabaralaryň maksatnamasy taýýarlanylýar. Sentýabr döredijilik bäsleşikleriniň, ozaly bilen, Türkmenistanyň Prezidentiniň “Türkmeniň Altyn asyry” bäsleşiginiň jemleriniň jemlenýän aýydyr. Däp bolşy ýaly, körpe türkmenistanlylar “Garaşsyzlygyň merjen däneleri” çagalar gözden geçirilişine gatnaşyjylar hem-de “Ýaňlan, Diýarym!” telewizion bäsleşikde öňdäki orunlary eýelänler ýeňiji bolmak ugrunda bäsleşerler. 

Däp bolşy ýaly, baýramçylyklara beslenen güýz pasly halkara medeni çärelere hem baý bolar. “Senetçilik we amaly-haşam sungaty dünýä halklarynyň mirasynda” halkara festiwaly oktýabr aýynda Lebap welaýatynyň Türkmenabat şäherinde geçiriler. 

Bu halkara festiwalyň çäklerinde halk amaly-haşam sungatynyň dürli ugurlary boýunça sergi-ýarmarkalary, ussatlyk sapaklaryny, ylmy-amaly maslahatlary we beýleki çäreleri guramak göz öňünde tutulýar. 

Şu ýylyň sentýabr aýynda Ýaponiýanyň paýtagty Tokio şäherinde hem-de ABŞ-nyň Maýami şäherinde geçirilmegi meýilleşdirilýän halkara syýahatçylyk sergileri hem-de oktýabr aýynda Eýran Yslam Respublikasynyň Gülüstan welaýatynda sebitiň ýurtlarynyň arasynda syýahatçylyk ulgamynda hyzmatdaşlyk etmek boýunça Hazarýaka döwletleriň ministrler derejesinde geçirilmegi göz öňünde tutulýan maslahat Watanymyzyň saglygy dikeldiş mümkinçilikleriniň ösdürilmegine ýardam berer. 

«Türkmenistanda häzirki zaman syýahatçylyk düzüminiň kemala getirilmegi halkara hyzmatdaşlygy ösdürmegiň, ýurdumyza innowasion tehnologiýalary çekmegiň hem-de milli ykdysadyýetimizi toplumlaýyn döwrebaplaşdyrmagyň esasy ugurlarynyň biridir» diýip, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow nygtaýar. 

Bu gün döwlet Baştutanymyz tarapyndan alnyp barylýan oňyn syýasat netijesinde Türkmenistan durnukly, parahatçylyk söýüji hem-de okgunly ösýän döwlet hökmünde öz ornuny pugtalandyrýar. Türkmen halkynyň örän baý taryhy-medeni mirasy, Diýarymyzyň medeniýetiniň döredijilik kuwwaty Watanymyzyň ruhy ösüşiň belentliklerine tarap okgunly öňe gitmegine ýardam berýär. 

(TDH)

Awaza, 17-nji awgust (TDH). Şu gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynyň “Berkarar” myhmanhanasynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahatyň hem-de oňa gabatlanyp guralan çäreleriň netijelerine bagyşlanan brifing geçirildi. «Aşgabat prosesi: arabaglanyşygy pugtalandyrmak üçin maliýeleşdirmek» diýen ugur boýunça forum Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda Türkmenistanyň Hökümeti tarapyndan guraldy. 

15-16-njy awgustda utgaşykly görnüşde geçirilen maslahata onlarça döwletleriň we abraýly halkara guramalaryň wekilleri gatnaşdylar. Mälim bolşy ýaly, bu forumy geçirmek başlangyjy Türkmenistan tarapyndan öňe sürüldi hem-de BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan 2021-nji ýylda kabul edilen degişli Kararnamada berkidildi. 

Daşary işler ministrligi tarapyndan guralan brifinge Hökümet agzalary, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Başlygy, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, şeýle hem Milli Geňeşiň Mejlisiniň we Halk Maslahatynyň, jemgyýetçilik guramalarynyň, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar. 

Bellenilişi ýaly, parahatçylyk söýüjilik, oňyn Bitaraplyk we netijeli halkara hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanan daşary syýasat ugruny yzygiderli durmuşa geçirip, Türkmenistan Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmegi bilen baglanyşykly möhüm wezipeleriň çözgütlerini işläp taýýarlamak boýunça tagallalary birleşdirmekde işjeň orny eýeleýär. Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde ulag ulgamyna möhüm orun berilýär. Bu ugurda ýurdumyz sebit we transkontinental derejede ýaýbaňlandyrylan multimodal üstaşyr ulag we logistika düzümlerini kemala getirmek boýunça iri taslamalaryň başyny başlaýar hem-de olary daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen bilelikde durmuşa geçirýär. Şunuň bilen baglylykda, bu meseläniň ileri tutulýan ugurlary, olar babatda pandemiýadan soňky döwürde täzeden dikeltmek, howanyň üýtgemeginiň täsirlerini peseltmek we oňa uýgunlaşmak, geljegi nazarda tutup, özara hereket etmegiň möhüm ugurlaryny kesgitlemek bilen birlikde, häzirki döwrüň ýagdaýlaryndan hem-de wehimlerinden ugur alyp, sazlaşykly çemeleşmeleri we teklipleri işläp taýýarlamak boýunça ara alyp maslahatlaşmalar we pikir alyşmak üçin gepleşikleriň açyk meýdançasy hökmünde forumyň anyk ähmiýeti nygtaldy. 

Foruma gatnaşyjylaryň köp sanly bolmagy hem-de daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri tarapyndan oňa gyzyklanma bildirilmegi geçirilen forumyň örän wajypdygyna we uly isleg bildirilýändigine aýdyň şaýatlyk edýär. Köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri maslahaty dessine we giňişleýin beýan etdiler hem-de metbugatda neşir etmegi, internet portallarynda ýerleşdirmegi, bu waka bagyşlanan gepleşikleri we habarlary ýaýlymlara bermegi dowam edýärler. 

Maslahatyň hemme mejlisleri Birleşen Milletler Guramasynyň web-teleýaýlymynda onuň dört resmi dilinde — iňlis, fransuz, ispan we rus dillerinde göni ýaýlymda görkezildi. 

Şunda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň foruma gatnaşyjylaryň öňünde wideoýüzlenme bilen çykyş edip, beýan eden täze başlangyçlarynyň ähmiýeti bellenildi. Şonda Türkmenistanyň ählumumy ulag gatnaşyklaryna gatnaşmagyny güýçlendirmäge we giňeltmäge taýýardygy tassyklanyldy. Şol başlangyçlaryň hatarynda, Birleşen Milletler Guramasynda ulag ulgamynda deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň bähbitlerini goramaga gönükdirilen we BMG-niň degişli düzümleri bilen yzygiderli iş alyp barjak ýörite iş toparyny döretmäge, şeýle hem BMG-niň Baş Assambleýasynyň «Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ählumumy ulag hyzmatdaşlygynyň ösüşinde we ony pugtalandyrmakda ornuny ýokarlandyrmak hakyndaky» Rezolýusiýasyny işläp taýýarlamaga degişli teklipler bar. 

“Türkmenistan XXI asyryň ulag gurluşynyň integrasiýa ösüşiniň giňişlikleriň, sebitleriň, senagat, serişde, adam mümkinçilikleriniň baglanyşygydygyna ynanýar. Geljek iň uly halkara we sebit deňiz, derýa, awtomobil we demir ýollaryna hem-de howa merkezlerine çykmak, olaryň amatly utgaşmasy we hersiniň artykmaçlygyndan peýdalanmak bilen birleşdirilen ulag-aragatnaşyk ulgamyna degişlidir” diýip, döwlet Baştutanymyz forumyň açylyşyndaky çykyşynda nygtady. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow wideoýüzlenmesinde şu forumyň kabul eden çözgütleriniň we teklipleriniň Birleşen Milletler Guramasynyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça 2024-nji ýylda geçirilmegi göz öňünde tutulan üçünji maslahatyna taýýarlyk görmegiň esasyny düzjekdigine ynam bildirip, Türkmenistanyň öz hyzmatdaşlary we pikirdeşleri bilen bilelikde öňde goýlan bu maksatlara ýetmek üçin aýgytly hereket etjekdigini aýtdy. 

Şeýle hem forumyň ikinji gününiň maksatnamasynyň ugurdaş çäreleri: Halkara ulag we üstaşyr geçelgesini döretmek boýunça Utgaşdyryjy geňeşiniň mejlisini (“Aşgabat Ylalaşygy” esasynda) we «Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar — Afrika: ulag pudagynda hyzmatdaşlygyň mümkinçilikleri» atly ministrler derejesindäki duşuşygyny özünde jemländigi bellenildi. Mundan başga-da, şu gün — 17-nji awgustda Global Üstaşyr Resminamasynyň taslamasyna badalga bermek dabarasy guraldy. Halkara maslahatyň dowamynda köptaraplaýyn we ikitaraplaýyn resminamalaryň birnäçesine gol çekildi. Forumyň netijeleri Jemleýji Beýannamada berkidildi. Şonda COVID-19 pandemiýasyndan soňky döwürde deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň durnukly dikeldilişi üçin ulag arabaglanyşygynyň güýçlendirilmeginiň hem-de Wena Hereketleriň maksatnamasynyň ýerine ýetirilişini we Durnukly ösüş maksatlarynyň gazanylmagyny tizleşdirmegiň wajypdygy nygtalýar. Şunuň bilen baglylykda, halkara we sebitleýin bazarlar bilen birleşdirmekde üstaşyr daşamalaryň eýeleýän ähmiýetli orny nygtalýar. 

Resminamada bellenilişi ýaly, maslahat halkara bileleşigini deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň ykdysady taýdan okgunly hem-de durnukly ösüşi üçin zerur şert bolup durýan netijeli ulag düzümini döretmekde ulagy ösdürmek ulgamynda sebit hyzmatdaşlygyny giňeltmek hem-de utgaşdyrmak boýunça işleri goldamaga çagyrýar. Şunuň bilen bir hatarda, kämil üstaşyr daşamalary we söwdany ýeňilleşdirmek hem-de COVID-19 pandemiýasyndan soň olary durnukly dikeltmek üçin sanly ulgamlary pugtalandyrmak tagallalary birleşdirmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda kesgitlenildi. 

Şeýle hem ulag ulgamynda howanyň üýtgemeginiň täsirlerini azaltmak hem-de olara uýgunlaşmak, şeýle hem adatdan daşary howa ýagdaýlary emele gelen halatynda, olara taýýar bolmak babatynda zerur bolan serişdeleriň we hyzmatlaryň jemlenilmegi üçin deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň mümkinçilikleriniň artdyrylmagynyň örän möhümdigi nygtalýar. 

Resminamada Birinji ählumumy ulag maslahatynyň netijeleri boýunça esas edilip alnan durnukly ulag boýunça Aşgabat prosesini dowam etmegiň, ýokary derejeli yzygiderli halkara duşuşyklary, köptaraplaýyn maslahatlaşmalary geçirmegiň, ýokarda agzalan işleriň çäklerinde bilim çäreleriniň mümkinçiligini we guralyşyny pugtalandyrmagyň möhümdigine aýratyn üns çekildi. 

Häzirki wagtda BMG-niň Baş Assambleýasynyň şu ýylyň 13-nji sentýabrynda açyljak 77-nji sessiýasynyň resminamasy hökmünde Awazada kabul edilen Jemleýji Beýannamany taýýarlamak boýunça degişli işler alnyp barylýar. 

Şeýle hem forumyň çäklerinde ikitaraplaýyn, şol sanda Türkmenistanyň Hökümet agzalary bilen daşary döwletleriň we halkara guramalaryň wekilleriniň arasynda ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirildi, şolaryň barşynda täze ulag geçelgelerini döretmek boýunça geljegi uly taslamalar nazarda tutulyp, hyzmatdaşlygy giňeltmegiň mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Forumyň çäklerinde ugurdaş sergiler, hususan-da, Türkmenbaşy Halkara howa menzilinde we Türkmenbaşy Halkara deňiz portunda sergiler, şeýle hem “Awaza” kongresler merkezinde multimediýa görnüşinde sergi guraldy. Şolarda ulag toplumynda we logistikada Watanymyzyň we daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň gazanan üstünlikleri, hödürlenilýän giň gerimli häzirki zaman hyzmatlar, özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýygjamlaşdyrmak üçin bar bolan mümkinçilikler görkezildi. 

Mundan başga-da, daşary ýurtly myhmanlara halkymyzyň asyrlaryň dowamynda aýawly saklanyp galan baý medeni mirasy hem-de döredijilik däpleri barada gürrüň berýän sergi bilen tanyşmaga mümkinçilik döredildi. Şeýle hem maslahata gatnaşyjylar üçin sungat ussatlarynyň konserti guraldy. 

Şeýlelikde, Türkmenistanyň Prezidentiniň goldamagynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat bütin dünýäde parahatçylygyň, abadançylygyň we rowaçlygyň bähbidine durnukly ulag ulgamynda netijeli sebit we ählumumy hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna hem-de giňeldilmegine uly goşant boldy.

Awaza, 16-njy awgust (TDH). Şu gün «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahat öz işini tamamlady. “Aşgabat prosesi: arabaglanyşygy pugtalandyrmak üçin maliýeleşdirmek” atly maslahat Türkmenistanyň Hökümeti tarapyndan Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda guraldy. 

Utgaşykly görnüşde geçirilen çärä dünýäniň 40-a golaý döwletinden hem-de halkara düzümleriň, şol sanda BMG-niň edaralarynyň, abraýly sebit we sebitara guramalaryň we maliýe institutlarynyň hem-de seljeriş merkezleriniň, hususy ulgamyň 30-dan gowragynyň wekilleri, ýurdumyzyň hökümetiniň agzalary, birnäçe ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary hem-de wekilleri gatnaşdylar. 

Düýn maslahatda edilen çykyşlarda forumyň ähmiýeti we öz wagtynda çagyrylandygy nygtaldy. Foruma gatnaşyjylaryň uly düzümi ýurdumyza hormat goýulýandygynyň, onuň ulag ulgamynda ählumumy hyzmatdaşlyga goşýan goşandynyň ykrar edilýändiginiň nobatdaky aýdyň subutnamasyna öwrüldi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň sanly ulgam arkaly ýüzlenmesiniň myhmanlarda aýratyn gyzyklanma döredendigini bellemek gerek. Çykyşda häzirki döwürde ulag we kommunikasiýalar ulgamynyň ösdürilmeginiň has möhüm we aýgytly ähmiýeti bellenildi. Şunuň bilen birlikde, döwlet Baştutanymyz tagallalary birleşdirmek, çalt we aýdyň netijelere ýetmek üçin tutanýerli gönükdirmek zerurlygynyň ýüze çykýandygyna duşuşyga gatnaşyjylaryň ünsüni çekdi. 

Hormatly Prezidentimiz bu ýerde iň möhüm ugurlaryň biri Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde umumy iş ýörelgelerini işläp taýýarlamak bolup durýar. Biziň pikirimizçe, ulag meseleleri bütindünýä guramasynyň aýratyn iş ugry hökmünde BMG-niň gün tertibinde hemişelik we berk orny eýelemelidir. Türkmenistanyň bu ugurda işjeň syýasaty ulag meseleleri boýunça gepleşikleri ulgamlaýyn we yzygiderli häsiýetde alyp barmaga gönükdirilendir diýip belledi. 

Şeýle hem hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler üçin bu strategik ulgamda täze halkara başlangyçlary öňe sürdi. Şolaryň hatarynda BMG-niň howandarlygynda ýörite iş toparyny döretmek baradaky başlangyç bar. Bu topar ulag ulgamynda deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň bähbitlerini gorar we BMG-niň degişli düzümleri bilen yzygiderli iş alyp barar, şeýle hem BMG-niň Baş Assambleýasynyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ählumumy ulag hyzmatdaşlygynyň ösüşinde we ony pugtalandyrmakda ornuny ýokarlandyrmak hakyndaky Kararnamanyň taslamasyny işläp taýýarlamak baradaky teklibi görkezmek bolar. 

BMG-niň düzümleýin edaralarynyň ýokary wezipeli wekilleriniň çykyşlarynda ulag arabaglanyşygyna Hereketleriň Wena maksatnamasyny durmuşa geçirmekde we Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde möhüm serişde hem-de COVID-19 pandemiýasyndan soňky döwürde deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň durnukly dikeldilmegi üçin örän wajyp ugur hökmünde garalýandygy nygtaldy. 

Foruma gatnaşyjylar häzirki wagtda ulag ulgamynyň işiniň tutuş dünýä boýunça dikeldilýändigini nygtap, halkara bileleşiginiň çaltlyk bilen maýa goýumlaryny, tehnologiýalary hem-de tehniki kömegi gönükdirmelidigini we durnukly ulag üçin kuwwaty pugtalandyrmalydygyny bellediler. Bu kömek, ilkinji nobatda, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlara berilmelidir. 

 Düýn gozgalan meseleler boýunça ara alyp maslahatlaşmalar şu gün geçirilen umumy mejlisleriň çäklerinde dowam etdirildi. 

Günüň birinji ýarymynda “Berkarar” myhmanhanasynda “Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar — Afrika: ulag ulgamynda hyzmatdaşlygyň mümkinçilikleri” atly ministrlikleriň derejesindäki duşuşyk geçirildi. 

Onda bu sebitlere girýän ýurtlaryň arasynda hyzmatdaşlygy giňeltmegiň gurallary ara alnyp maslahatlaşyldy. Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň hem-de üstaşyr döwletleriň ulag arabaglanyşygyny üpjün etmek üçin döwrebap ulag düzümini döretmek boýunça iri taslamalary durmuşa geçirmegiň wajypdygyna aýratyn üns berildi. Duşuşyga gatnaşyjylar hyzmatdaşlygyň bu görnüşiniň netijeli häsiýete eýedigini belläp, dialogy yzygiderli esasda dowam etmegiň möhümdigini nygtadylar. 

“Ulag geçelgelerini ösdürmek, sebitara baglanyşyk, toplumlaýyn multimodal ulag ulgamlary we ulag bilen söwdanyň üznüksiz baglanyşygy”, “Kämil üstaşyr daşamalary we söwdany ýeňilleşdirmek hem-de COVID-19 pandemiýasyndan durnukly dikeltmek üçin sanly ulgamlary pugtalandyrmak”, “Ygtybarly ulag gatnawlary, ekologiýa taýdan durnukly ulag ulgamlaryny döretmek, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak we täsirleri peseltmek — tejribe we öňdebaryjy amallar”, “Ulag we maglumat durnuklylygy hem-de ýol howpsuzlygy üçin hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak” diýen mowzuklar boýunça geçirilen umumy mejlisleriň barşynda wekiller hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowa hem-de Türkmenistanyň Hökümetine bu möhüm maslahatyň ýokary derejede guralandygy üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirdiler. 

Çykyşlarda bellenilişi ýaly, ulag ulgamy dünýä hojalygynyň möhüm pudaklarynyň biri bolmak bilen, önümçiligi we ilaty ýerleşdirmekde oňyn geografik we düzümleýin öňegidişliklere, zähmet öndürijiliginiň ýokarlanmagyna, ilatyň hal-ýagdaýynyň has-da gowulanmagyna ýardam edýär. Ulag gatnawlary ykdysadyýet üçin zerur bolan ulgamlaryň durnuklylygynyň we ykdysady taýdan netijeliliginiň esasy şerti bolup durýar. 

Şu ulgamyň kömegi arkaly milli hem-de halkara möçberlerde senagat we oba hojalyk önümçiliginiň ýakynlaşmagy netijeli häsiýete eýe bolýar, umuman, döwletleriň ykdysady ýagdaýy gowulanýar. Şunuň bilen baglylykda, ýokary derejedäki şeýle duşuşyklaryň bu ugurda halkara bileleşiginiň tagallalaryny utgaşdyrmakda hem-de durnukly ulag ulgamynda ýurtlaryň we halkara düzümleriň garaýyşlaryny ýakynlaşdyrmakda möhüm ädim bolup durýandygy bellenildi. 

Çykyşlarda sebit gatnaşyklaryny ösdürmekde we Merkezi Aziýanyň ýurtlaryna has ygtybarly üstaşyr ulag ulgamy bilen üpjün edip biljek täze söwda ýollarynyň giňeldilmegini goldamakda ýurdumyzyň öňdäki orunlaryň birini eýeleýändigi aýratyn bellenildi. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň başlangyjy boýunça Milletler Bileleşigi tarapyndan biragyzdan kabul edilen BMG-niň Baş Assambleýasynyň durnukly ulag boýunça dört Kararnamasynyň (2014-nji, 2015-nji, 2017-nji we 2021-nji ýyllarda) ähmiýeti bellenildi. Bu Kararnamalar ulag ulgamynda netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmäge, üstaşyr ulag geçelgeleriň durnukly ulgamyny kemala getirmäge, sebit, yklymara we ählumumy möçberde ulag aragatnaşygynyň iri düzümleýin merkezlerini döretmäge gönükdirilendir. 

Şunuň bilen birlikde, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň forumyň birinji gününde beýan eden täze teklipleriniň, hususan-da, BMG-niň howandarlygynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň bähbitlerini gorajak ýörite iş toparyny döretmek, Baş Assambleýanyň “Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ählumumy ulag hyzmatdaşlygynyň ösüşinde we ony pugtalandyrmakda ornuny ýokarlandyrmak hakyndaky” Kararnamasyny işläp taýýarlamak baradaky teklipleriniň wajypdygy nygtaldy. Başlangyçlaryň iş ýüzünde durmuşa geçirilmegi döwletleriň bähbitlerini öňe sürmäge netijeli itergi bermäge, dünýä bileleşiginiň olary çözmäge eýerýändigini görkezmäge gönükdirilendir. 

Foruma gatnaşyjylaryň pikirine görä, döwlet Baştutanymyzyň teklipleriniň derwaýysdygy we zerurdygy äşgärdir, çünki ulag ulgamy dünýä hojalyk gatnaşyklarynyň durnuklylygyna we deňagramlylygyna gönüden-göni täsir edýän ählumumy ykdysadyýetiň esasy ugurlarynyň biridir. Ol Birleşen Milletler Guramasynyň Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde möhüm orun eýeleýär. 

Ýurdumyz çäk taýdan has amatly ýerleşmek bilen, sebit we yklym ähmiýetli möhüm üstaşyr ulag we logistika merkezi hökmünde özüniň eýeleýän ornuny has-da pugtalandyryp, bu ulgamdaky ägirt uly kuwwatyndan ählumumy abadançylygyň bähbidine netijeli peýdalanmaga çalyşýar. Türkmenistanyň bu ugurdaky yzygiderli we işjeň syýasaty BMG-niň giňden goldaw bermeginde öz netijelerini berýär. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň bu ulgamdaky netijeli tagallalaryna, ýurdumyzyň başyny başlan, yklymyň ulag ulgamlaryny ösdürmek üçin möhüm ähmiýete eýe bolan giň gerimli taslamalara aýratyn üns berildi. 

Gürrüň Gara we Baltika deňizleri sebitleriniň, Günorta we Günorta — Gündogar Aziýanyň, Ýakyn Gündogaryň hem-de Aziýa — Ýuwaş umman sebitiniň deňiz terminallaryna çykmak arkaly Ýewraziýa giňişligini gurşap alýan ulag gatnawlarynyň köpşahaly, toplumlaýyn we utgaşykly düzümini gurmak barada barýar. Türkmenistan milli derejede eýýäm ulag düzümini döretmegiň, ösdürmegiň we döwrebaplaşdyrmagyň giň gerimli maksatnamasyny durmuşa geçirmäge girişdi. 

 Pikir alyşmalaryň çäklerinde häzirki döwürde dünýäde ulag ulgamynda ählumumy meseleleri çözmek üçin tagallalaryň birleşdirilmeginiň zerurdygyna göz ýetirmek derejesi artýar. Dünýä bileleşigi bu ulgamda netijeli hyzmatdaşlyga taýýardygyny görkezip, Birleşen Milletler Guramasynyň bu ugurdaky işini goldaýar. Şol bir wagtyň özünde, ylalaşykly ählumumy halkara işinde täze ugur — ulag diplomatiýasy barha uly ähmiýete eýe bolýar. Ulag diplomatiýasy bu ulgamda köptaraply gatnaşyklaryň netijeli usuly bolup durýar. 

Bellenilişi ýaly, dünýä ulagyny ösdürmek meseleleri boýunça gepleşikler başlanmak bilen çäklenmän, eýsem, ol has netijeli we maksatlaýyn häsiýete eýe bolýar, oňa täze gatnaşyjylar — döwletler, kompaniýalar halkara institutlar we guramalar çekilýär. 

Ulag kadalaryny, standartlary we üstaşyr çäreleri has doly sazlaşdyrmak üçin ähli ýurtlar tarapyndan BMG-niň ulag baradaky konwensiýalaryny tassyklamagy hem-de sebitde islendik wehimlere durnukly bolan özara ulag gatnaşyklary üpjün etmek üçin deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlar babatda Hereketleriň Wena maksatnamasyny durmuşa geçirmek Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan teklip edilen gurallaryň hatarynda görkezildi. Şol gurallar ýurtlar tarapyndan sebitde we tutuş dünýäde ulag aragatnaşygyny netijeli dikeltmek üçin ulanylyp bilner. 

Çykyşlarda şeýle hem ýurtlaryň BMG bilen hyzmatdaşlykda öňe sürlen bilelikdäki başlangyçlara daýanyp biljekdikleri nygtaldy. Şolaryň hatarynda durnukly ulag boýunça birinji ählumumy maslahatyň jemleýji resminamasy — BMG-niň hukuk gurallaryny, kadalaryny, ölçeglerini hem-de maksatnamalaryny ulanmak arkaly söwda we ulag ulgamlarynda bökdençlikleri azaltmak boýunça Aşgabat başlangyjy bar. Bu resminamalarda bar bolan wezipeleri çözmek boýunça maslahatlar öz beýanyny tapýar. 

Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň bu babatda görelde görkezýändigi nygtaldy. Ýurdumyz 2020-nji ýyldan bäri BMG-niň Ýewropa Ykdysady komissiýasynyň ulag konwensiýalarynyň sekizisini tassyklady. 

Şu maslahatyň gün tertibine dünýäniň, şol sanda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň häzirki ösüşinde ulag ulgamynyň ornuna bagyşlanan anyk ugurlaryň giň toplumy girizildi. Şu maslahat bu ulgamda özara gatnaşyklaryň netijeli gurallaryny we usullaryny işläp taýýarlamak üçin şertleri döretmäge mümkinçilik berer. 

Maslahata gatnaşyjylar bu forumyň ähmiýetini nygtap, Türkmenistanyň ulag-kommunikasiýa ulgamynda özara bähbitli halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga, döwrüň talabyna laýyk gelýän hem-de döwletlere we sebitlere anyk ykdysady ösüşi üpjün etmäge, olaryň strategik bähbitleriniň laýyk gelmegine ýardam etmäge ukyply degişli utgaşykly düzümi döretmäge goşan goşandyna ýokary baha berdiler. 

Wekilleriň umumy pikirine görä, bu ulgamdaky syýasatyň esasy meselelerini öz wagtynda ara alyp maslahatlaşmak ulag ulgamyny mundan beýläk-de ösdürmek maksady bilen, möhüm görkezijilere esaslanýan çözgütleri gözlemek üçin zerurdyr. Derwaýys wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmek üçin bilelikdäki hereketler babatda hyzmatdaşlyk, Durnukly ösüş maksatlaryny maliýeleşdirmegiň meýilnamalaryny ornaşdyrmak, bu işe hususy ulgamyň gatnaşmagy, toplumlaýyn ulag meýilnamalaşdyrylmagy üçin mümkinçilikleri ösdürmek hem-de ulag babatdaky bilime maýa goýumlaryny goýmak zerur bolup durýar. Bularyň ählisi möhüm ähmiýete eýedir we Durnukly ösüş maksatlaryna edilýän çykdajylaryň netijeliligini ýokarlandyrmaga hem-de serişdeleri tygşytlamaga ýardam edip biler. 

Foruma gatnaşyjylar ulag arabaglanyşygyň gün tertibini ilerletmekde görnükli hünärmenleri birleşdiren bu maslahatyň tejribe alyşmak üçin ajaýyp meýdança bolup durýandygyny bellediler. Ählumumy pandemiýadan soňky döwürde durnukly dikeldiş çärelerini amala aşyrmak, aýratyn hem ulag ulgamynda giň gerimli işleri ýerine ýetirmek üçin bilelikdäki tagallalary utgaşdyrmagyň zerurdygy nygtaldy. 

Umumy mejlisleriň barşynda, şeýle hem howa, awtomobil, demir ýol we deňiz ulagynyň häzirki ýagdaýy, dünýä ykdysadyýetiniň bu ulgamyny ösdürmegiň geljegi, pudaklaýyn düzüme maýa goýumlarynyň çekilmegi, innowasiýalaryň ornaşdyrylmagy, daşky gurşawy goramak we howpsuzlyk bilen baglanyşykly meselelere garaldy. 

Foruma gatnaşyjylar deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletlerde ulag ulgamyndaky işleriň ýagdaýynyň ara alnyp maslahatlaşylmagynyň, şu babatda koronawirus ýokanjynyň pandemiýasynyň we beýleki wehimleriň täsirini kesgitlemegiň umumy bähbitlere has anyk göz ýetirmäge, garaýyşlaryň ýakynlaşmagyna, hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň täze nusgalaryny işläp taýýarlamaga ýardam berjekdigine ynam bildirdiler. 

Şu gün şeýle hem halkara ulag we üstaşyr geçelgesini döretmek boýunça Utgaşdyryjy geňeşiň mejlisi geçirildi. Aşgabat ylalaşygyna gatnaşyjy döwletleriň, hususan-da, Eýranyň, Omanyň, Türkmenistanyň, Özbegistanyň we Gazagystanyň wekilleri şu üstaşyr ulag geçelgäniň ugurlary bilen baglanyşykly ozal gazanylan ylalaşyklaryň durmuşa geçirilişiniň barşyny ara alyp maslahatlaşdylar. 

Şeýle hem tehniki häsiýetli meseleleriň birnäçesine garaldy. Wekiliýetleriň agzalary Aşgabat ylalaşygyna gol çeken döwletleriň logistik merkezleriniň netijeliligini we ornuny ýokarlandyrmagyň wajypdygyny belläp, ähli ýurtlaryň logistik merkezleriniň arasynda hyzmatdaşlygy ösdürmegiň mümkinçilikleri barada pikir alyşdylar. 

Mejlisiň jemleri boýunça halkara ulag we üstaşyr geçelgesini döretmek boýunça Utgaşdyryjy geňeşiň 2-nji mejlisiniň Özara düşünişmek hakyndaky Ähtnamasy kabul edildi. 

Maslahatyň çäklerinde resminamalaryň birnäçesine gol çekildi. Şolaryň hatarynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Moldowa Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda halkara awtomobil gatnawy hakyndaky Ylalaşyk; Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentligi bilen Russiýa Federasiýasynyň Ulag ministrliginiň arasynda halkara awtomobil daşamalary ösdürmek babatda özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama; Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň “Türkmendeňizderýaýollary” agentligi bilen Gruziýanyň Deňiz ulag agentliginiň arasynda özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama bar. 

Şeýle hem forumyň çäklerinde ýurdumyzyň daşary ýurtly wekiller bilen geçiren duşuşygynda netijeli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň, gyzyklanma bildirilýän taraplaryň täze ulag-logistika ugurlaryny döretmek boýunça taslamalary durmuşa geçirmäge gatnaşmak mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy. 

Forumyň netijeleri boýunça deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň halkara maslahatynyň Jemleýji Beýannamasy kabul edildi. 

 Jemleýji mejlisiň barşynda forumyň wekilleri tarapyndan iki günüň dowamynda geçirilen işiň netijeleri jemlenildi. 

Bellenilişi ýaly, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň maslahatyň bilelikde kabul edilen Jemleýji Beýannamasy ugurdaş ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň çykyşlarynyň, deslapky resminamalaryň, umumy mejlisleriň çäklerinde olary ara alyp maslahatlaşmagyň esasynda taýýarlanyldy. Onda COVID-19 pandemiýasyndan soňky döwürde deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň durnukly dikeldilmegi hem-de galan döwürde Hereketleriň Wena maksatnamasynyň ýerine ýetirilmegini çaltlandyrmak üçin özara ulag baglanyşygy güýçlendirmegiň wajypdygy nygtalýar. 

Resminamada şeýle hem Birinji Ählumumy ulag maslahatynyň jemleri boýunça binýady goýlan durnukly ulag boýunça Aşgabat prosesini dowam etmegiň, bu prosesiň çäklerinde degişli köptaraply geňeşmeleriň hem-de bilim çäreleriniň geçirilmeginiň möhümdigine üns çekilýär. 

Soňra deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň bütindünýä toparynyň başlygy, Botswana Respublikasynyň Birleşen Milletler Guramasynyň ýanyndaky hemişelik wekili, ilçi Kollen Wiksen Kelapile çykyş edip, forumyň barşynda ulag ulgamyny ösdürmegiň derwaýys wezipeleri, COVID-19 pandemiýasyndan soňky döwürde deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň söwda mümkinçiliklerini ýokarlandyrmak üçin ulag arabaglanyşygyny gowulandyrmak babatda maslahatlar boýunça pikir alşyldy. 

Bellenilişi ýaly, maslahatda göwnejaý hereket edýän durnukly ulag ulgamy deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ykdysady taýdan we durnukly ösüşini doly üýtgedip biler. Jenap Kollen Wiksen Kelapile Hereketleriň Wena maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň wajypdygy barada aýdyp, halkara bileleşigi tarapyndan deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň goldanylmagynyň, olaryň möhüm wezipelerini çözmegiň wajypdygyna ünsi çekdi. 

 Öz nobatynda, BMG-niň Baş sekretarynyň orunbasary, BMG-niň az ösen döwletler, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekili hanym Rabab Fatima biziň ýüzbe-ýüz bolýan dürli ählumumy çökgünlikler zerarly deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň durnukly ulag ulgamyny üpjün etmek üçin, şol sanda degişli düzümi maliýeleşdirmekde, sanly ulgama geçmegi ilerletmekde, Serhetýaka çärelerini dolandyrmakda hem-de Bütindünýä Gümrük Guramasynda çäreleri aňsatlaşdyrmaga ýardam bermek maksatnamasyny ýerine ýetirmekde goldawa mätäçdigini belledi. 

Şunuň bilen birlikde, milli islegler we howanyň üýtgemegine dogry täsir etmek, düzümleýin taslamalary hem-de ulag ulgamyny ösdürmek maksatnamalaryny durmuşa geçirmek üçin tehniki goldaw bermek babatda ýeterlik derejedäki durnukly we elýeterli ulagy ösdürmäge gönükdirilen serişdeleri giňeltmegiň möhümdigine üns berildi. 

Bellenilişi ýaly, geçelgelerden geçmegiň wagtyny azaltmak hem-de tagallalaryň gaýtalanmagynyň öňüni almak üçin halkara ulag geçelgelerini dolandyrmaga utgaşykly we durnukly çemeleşmäni kabul etmek hem-de sebit arabaglanyşygyny ilerletmek üçin goşmaça çäreleri görmek zerurdyr. Şunuň bilen baglylykda, halkara we sebit guramalarynyň bu işe gatnaşmagyna ýokary baha berildi. 

Şoňa görä-de, häzirki wagtda deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň ileri tutulýan maksatnamalaryň üstünde işlemek örän wajypdyr. Şunuň bilen baglylykda, hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak we deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlary goldamagyň hereketlerini çaltlandyrmak üçin gurallaryň ählisinden peýdalanmak zerurdyr. 

Şeýlelikde, Türkmenistanyň Hökümetiniň başlangyjy boýunça we Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda üstünlikli geçirilen deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň halkara maslahaty taryhy ähmiýetli waka boldy. 

Maslahata gatnaşanlaryň uly düzümi, ara alnyp maslahatlaşylan meseleleriň giň toplumy, beýan edilen başlangyçlar, teklip edilen gurallar hem-de maslahatlar parahatçylygyň, ösüşiň we rowaçlygyň bähbidine durnukly ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga gönükdirilen çemeleşmeleriň hem-de maksatlaryň umumydygyny aýdyňlyk bilen görkezdi. 

 * * * 

Forumyň ikinji gününiň barşynda mähriban halkymyzyň asyrlaryň dowamynda aýawly saklanan baý medeni mirasy we döredijilik däpleri barada gürrüň berýän sergi guraldy. Daşary ýurtly myhmanlara amaly-haşam sungatynyň ösüşini aýdyňlyk bilen görkezýän täsin gymmatlyklar görkezildi. El işiniň ussatlarynyň taýýarlan önümleri, has takygy, olaryň özboluşlylygy, milli öwüşginleri hem-de ýokary hili maslahata gatnaşyjylaryň ünsüni çekdi. 

Bu ýere gelenler täsinligi, owadanlygy, inçeligi hem-de köpöwüşginliligi bilen tapawutlanýan ajaýyp halylaryň gözelligine haýran galdylar. Ussat zergärleriň zehini bilen döredilen şaý-sepler, gülýakalar, bilezikler, ýüzükler, gulakhalkalar we beýlekiler maslahata gatnaşyjylarda uly gyzyklanma döretdi. 

Şeýle hem foruma gatnaşyjylar üçin sungat ussatlarynyň konserti guraldy. Konsertiň maksatnamasyna laýyklykda, häzirki döwri wasp edýän aýdym-sazly we folklor-etnografik çykyşlar, joşgunly tanslar, halk hem-de häzirki zaman aýdymlary ýerine ýetirildi.

Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ministrleri hem-de ýokary wezipeli wekilleri 2022-nji ýylyň 15-16-njy awgustynda beýleki gyzyklanma bildirýän degişli taraplaryň, üstaşyr, ösüş boýunça hyzmatdaş ösüp barýan döwletleriň, Birleşen Milletler Guramasynyň, halkara, sebit hem-de sebitara guramalarynyň, sebit ösüş banklarynyň, seljermeler merkezleriniň, hususy bölümiň we beýleki gyzyklanma bildirýän taraplaryň gatnaşmagynda Awazada (Türkmenistan, Türkmenbaşy şäheri) ýüzbe-ýüz (hem-de wirtual görnüşde) duşuşdylar. 

“Aşgabat prosesi: arabaglanyşygy pugtalandyrmak üçin maliýeleşdirmek” ady bilen geçirilýän ministrler derejesindäki maslahaty Türkmenistanyň Hökümeti BMG-niň az ösen döwletler, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekiliniň müdiriýeti bilen hyzmatdaşlykda gurady. 

Aýratyn ugurlar boýunça mejlisleriň barşynda geçirilen pikir alyşmalara esaslanyp, maslahat deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler üçin ulag gatnawlaryny gowulandyrmak hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň 2024-nji ýylda geçiriljek deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler boýunça üçünji maslahata taýýarlyk görmegiň çäklerinde Hereketleriň Wena maksatnamasyny durmuşa geçirmegi tizleşdirmek boýunça aşakda görkezilen çäreleri geçirmäge çagyrýar: 

 COVID-19 pandemiýasyndan soňky döwürde durnukly dikeldiş üçin giňeldilen ulag arabaglanyşygynyň möhüm orny 

Deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň halkara we sebit bazarlaryna çykmagynda üstaşyr gatnawlaryň möhüm orny bellenildi. Ulaglaryň ähli görnüşlerine (awtomobil, demir ýol, howa we suw) garaldy. 

Ulag arabaglanyşygyna Hereketleriň Wena maksatnamasynyň hem-de Durnukly ösüş maksatlary ulgamynda ileri tutulýan ugurlara ýetmegiň, şeýle hem deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň COVID-19 pandemiýasyndan soňky döwürde durnukly dikeldilmegi üçin örän möhüm serişde hökmünde garaldy. 

Ministrler diňe bir ozalkydan gowy dikeltmegiň mümkinçiligini däl-de, howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly täsirleri azaltmak üçin durnukly hem-de ygtybarly düzümleriň ösüşini üpjün etmek mümkinçiligini hem goldadylar. 

 Hereketleriň Wena maksatnamasynyň ulag aragatnaşygynyň anyk wezipelerine hem-de Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde gazanylan tejribeler we meseleler, şeýle hem COVID-19 pandemiýasynyň ýetiren täsiri 

Deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň ulag düzümini hem-de gatnawlaryny ösdürmegiň görkezijileri boýunça belli derejede ösüş gazanandyklaryna garamazdan, ol ösüşler deňeçer däldir hem-de deňze çykalgasy bolmadyk döwletler Durnukly ösüş maksatlaryna hem-de Hereketleriň Wena maksatnamasynyň degişli ileri tutulýan ugurlaryna doly derejede ýetmegi başarmadylar. 

COVID-19 pandemiýasynyň ýetiren oňaýsyz täsirleri täze serhet we üstaşyr kadalarynyň girizilmegine getirdi, şol kadalar serhetden geçilmegini çäklendirdi ýa-da serhetleriň ýapylmagyna, harytlary ibermegiň ählumumy ulgamynyň bozulmagyna, gündelik zerur harytlaryň, şol sanda azyk önümleriniň we derman serişdeleriniň bellenilen ýerine ýetirilmeginiň bökdelmegine, ulag pudagynda iş orunlarynyň ýitirilmegine getirdi. Şeýle oňaýsyz täsirler deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň bu ulgamdaky gowşak taraplaryny açyp görkezdi. 

COVID-19 pandemiýasy deňze çykalgasy bolmadyk döwletlerde ulag düzüminiň ösüş depginlerini hem-de tehniki hyzmatyň ösüşini has-da haýallaşdyrdy, sebäbi degişli serişdeler pandemiýa zerarly saglygy goraýyş hem-de durmuş üpjünçiligi ulgamynda ýüze çykan has gaýragoýulmasyz zerurlyklaryň kanagatlandyrylmagyna gönükdirildi. 

Ulaglaryň kadaly işleýşiniň bütindünýä boýunça gaýtadan dikeldilýändigine garamazdan, şeýle dikeldiş deň derejede amala aşyrylmaýar, deňze çykalgasy bolmadyk döwletler bolsa bu ugurda yzda galýarlar. Halkara bileleşigi tizden-tiz ýagdaýda maýa goýumlaryny, tehnologiýalary, şeýle hem tehniki kömegi bu ugra gönükdirmelidirler hem-de durnukly ulag üçin mümkinçilikleri pugtalandyrmalydyrlar. Pandemiýadan soňky döwürde dikeltmek üçin serişdeler durnukly ulag düzüminiň ösdürilmegine ýardam etmelidir. 

Deňze çykalgasy bolmadyk döwletler öz durnukly ulag ulgamlaryny giňeltmek, durnukly düzümleri döretmek hem-de halkara bazarlary, söwdasy hem-de syýahatçylygy bilen, şol sanda adamlaryň hem-de harytlaryň ulag we üstaşyr geçelgeleri boýunça netijeli gatnawyny üpjün etmek arkaly, aragatnaşyklaryny gowulandyrmak üçin goldaw berilmegine zerurlyk çekýärler. 

Maslahat halkara bileleşigini deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň ykdysady taýdan okgunly hem-de durnukly ösüşi üçin zerur şert bolup durýan netijeli ulag düzümini döretmekde ulagy ösdürmek ulgamynda sebit hyzmatdaşlygyny giňeltmek hem-de utgaşdyrmak boýunça işleri goldamaga çagyrýar. 

Ulag düzüminiň üpjünçiligini gowulandyrmak bilen bir hatarda maddy däl düzümiň komponentlerini gowulandyrmagyň hem harytlaryň, ýolagçylaryň hem-de ulag serişdeleriniň netijeli hereketini ýeňilleşdirmek, şeýle hem ulag çykdajylaryny azaltmak üçin örän möhümdigi nygtaldy. 

Ara alyp maslahatlaşmalaryň barşynda energetika düzümleriniň hem-de maglumat kommunikasiýa tehnologiýalaryna elýeterliligiň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletlerde ulag we üstaşyr ulgamlaryň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin uly ähmiýete eýedigi baradaky bir pikire gelindi. 

 COVID-19 pandemiýasyndan soňky döwürde durnukly ösüşi üpjün etmek üçin ulag aragatnaşygyny maliýeleşdirmegiň möçberlerini artdyrmak hem-de hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmak 

Deňze çykalgasy bolmadyk 32 döwletiň üznüksiz ulag gatnawlaryny üpjün etmek üçin ulag düzümindäki tapawudyň aradan aýrylmagy uly möçberli maýa goýumlarynyň hem-de maliýe serişdeleriniň jemlenilmegine, şeýle hem COVID-19 pandemiýasyndan ozal jemi ABŞ-nyň 0,51 trillion dollary möçberinde maliýe ýetmezçiligine baha berilmegine baglydyr, bu ýetmezçilik soňky iki ýylyň dowamynda has-da köpeldi. Ösüş banklary tarapyndan täze hem-de goşmaça maliýeleşdirilmegi bu maksada ýetmekde tagallalar üçin aýratyn peýdaly bolup biler. 

Muňa garamazdan, bu mesele puluň hümmetiniň barha pese gaçmagy, ösüş ulgamynda sarp edilişiniň ýokarlanmagy, bäsdeşlik hem-de ykdysady ösüşiň haýallamagy zerarly emele gelýän ählumumy ykdysady päsgelçilikler netijesinde barha çylşyrymly wezipä öwrülýär, bu päsgelçilikler COVID-19 pandemiýasy zerarly emele gelen serişdeler ýetmezçiligini ýitileşdirýär. Şeýlelikde, ýokarda görkezilen ýurtlaryň düzümleýin gowşaklygynyň geljekde hem ýitileşmeginiň hem-de olaryň COVID-den soňky ýagdaýda yza galmagynyň töwekgelçiligi bar. 

Deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň ulag düzümlerine mümkin bolan ähli çeşmelerden maýa goýumlarynyň çekilmegi hem-de olaryň maliýeleşdirilmegi örän möhüm bolup durýar. Ikitaraplaýyn, köptaraplaýyn hyzmatdaşlyk hem-de köp sanly gyzyklanma bildirýän taraplaryň gatnaşmagynda başlangyçlaryň öňe sürülmegi bu ýurtlarda ulag düzüminiň durnukly özgerdilmegini goldamak üçin zerur bolup galýar hem-de şeýle hyzmatdaşlyk giňeldilmelidir. Döwlet we hususy bölek az ösen ugurlara maýa goýumlaryny hem-de tehnologiýalary çekip bilerler. 

Halkara bileleşigi deňze çykalgasy bolmadyk döwletlerde düzümleriň ösdürilmegine ähli çeşmelerden, içerki serişdelerden, resmi goldawdan Demirgazyk — Günorta, Günorta — Günorta hem-de döwlet we hususy hyzmatdaşlygy üçtaraplaýyn görnüşde ösdürmek maksady bilen degişli düzümlerde emele gelen boşlugy hem-de ýetmeýän ugurlary doldurmak üçin milli we halkara ösüş banklarynyň serişdeleriniň hasabyna her ýylky maýa goýumlaryny pesinden iki esse artdyrmaga çalyşmalydyrlar. 

Köpugurly maliýe edaralary hem-de ösüş düzümleri we sebit ösüş banklary ýokarda görkezilen ýurtlar üçin düzümleriniň maksatlaýyn maliýeleşdirilmegini ýola goýmalydyrlar hem-de düzümleriň we tehniki hyzmatyň ösdürilmegine bölüp bermek üçin olara elýeterliligiň ýörite serişdelerini bermelidirler. 

Halkara bileleşigi deňze çykalgasy bolmadyk döwletlere kabul ederlikli bank taslamalaryny, şeýle hem anyk taslamalary, esasan-da, tehniki-ykdysady esaslandyrmalary, çylşyrymly şertnamalar hem-de dolandyryş taslamalary boýunça gepleşikleri taýýarlamak babatynda maliýe we tehniki goldaw bermelidir. Bu tagallalar ýerli ukyp-başarnyklaryň hem-de mümkinçilikleriň ösdürilmegine gönükdirilmelidir. 

Maslahatda deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň üznüksiz aragatnaşygyny hem-de düzümleriniň durnukly ösüşini üpjün etmek üçin gyzyklanma bildirýän ähli taraplaryň arasynda hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmagyň zerurdygy aýratyn nygtaldy. 

Mümkinçilikleri giňeltmek, ulag maglumatlary, ýol hereketiniň howpsuzlygy, düşewüntli düzümleýin taslamalary düzmek hem-de ulag we üstaşyr ulgamlarda maglumat hem-de kommunikasiýa tehnologiýalaryny has giň peýdalanmak ulgamynda ýakyn hyzmatdaşlyga aýratyn çagyryş beýan edildi. 

 Ulag geçelgeleri ösdürmek, sebitara baglanyşyk, toplumlaýyn multimodal ulag ulgamlary we ulag bilen söwdanyň üznüksiz baglanyşygy 

Ulag geçelgelerine esasy ýollary we çatryklary birleşdirýän ulag ulgamlarynyň esasy hökmünde garalýar hem-de ýokarda görkezilen ýurtlaryň bazarlar bilen arabaglanyşygyny gowulandyrmagyň, üstaşyr geçirişiň netijeliligini üpjün etmegiň hem-de has netijeli we täsirli ulag hem-de logistika hyzmatlarynyň hasabyna ulag çykdajylaryny azaltmagyň möhüm serişdesi bolup bilerler. 

Netijeli we bähbitli üstaşyr ulag geçelgeleri diňe bir oňat hyzmat edilýän ulag düzümine eýe bolmak bilen çäklenmän, ylalaşylan hukuk kadalarynyň, düzgünleriň hem-de üstaşyr syýasatyň üznüksiz ýerine ýetirilmegini, şeýle hem ulaga we söwda ýardam bermek boýunça çäreleriň berjaý edilmegini talap edýär. 

Maslahata gatnaşyjylar Hereketleriň Wena maksatnamasynyň gündelik anyk ulag maksatlarynyň möhümdigini tassykladylar, olaryň hatarynda geçelgeler boýunça ýola sarp edilýän wagtyň azaldylmagy, guryýer serhetlerinde geçirilýän wagtyň azaldylmagy hem-de üstaşyr gatnawlaryň we söwdanyň ýeňilleşdirilmegine gönükdirilen beýleki wezipeler bar. 

Ministrler geçelgeleriň düzümini giňeltmäge hem-de fiziki we maddy däl düzümleriň, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletlerde multimodal gatnawlaryň ösdürilmegine gönükdirilýän maýa goýum serişdelerini artdyrmaga ýene bir gezek çagyrdylar, şunda demir ýol, awtomobil, suw ulaglarynyň, howa menzilleriniň, ammarlaryň, port desgalarynyň hem-de logistika hyzmatlarynyň möhümdigi bellenildi. 

Ýörite ara alyp maslahatlaşmalarda ulag geçelgeleriniň çäklerinde utgaşdyrylmagynyň dowam etdirilmeginiň hem-de gowulandyrylmagynyň zerurdygy nygtaldy. 

Maslahata gatnaşyjylar sebit ykdysady özara üstüniň ýetirilmegine we utgaşdyrylmagyna ýardam bermek arkaly ykdysady geçelgelerini döretmek meselesine garamaga çagyrdylar. 

 Kämil üstaşyr daşamalary we söwdany ýeňilleşdirmek hem-de COVID-19   pandemiýasyndan soňky döwürde durnuklylygy dikeltmekde sanly ulgamlary pugtalandyrmak 

Bilermenleriň baha bermegine görä, deňze çykalgasy bolmadyk döwletler üstaşyr geçiriji ýurtlar bilen deňeşdirilende ulag çykdajylaryna ortaça iki esse köp serişde sarp edýärler hem-de olara daşary ýurt bazarlaryna harytlary ibermek hem-de almak üçin köp wagt sarp etmek gerek bolýar. COVID-19 pandemiýasy bu meseleleri has-da kynlaşdyrdy. Ählumumy gämi gatnawlary we port amallary işlerindäki bökdençlikler hem ýokarda görkezilen ýurtlar üçin söwda amallarynyň saklanylmagyna hem-de çykdajylaryň artmagyna getirdi. 

Bütindünýä Söwda Guramasynyň söwda kadalaryny ýeňilleşdirmek baradaky Ylalaşygyny, şeýle hem söwda we ulag bilen baglanyşykly, şol sanda Birleşen Milletler Guramasynyň içerki ulag hakyndaky konwensiýasy, deňze çykalgasy bolmadyk döwletler, üstaşyr geçiriji ýurtlar hem-de olaryň söwda hyzmatdaşlary bilen baglaşylan ylalaşyklaryň we kadalaryň, beýleki halkara we sebit ähmiýetli konwensiýalaryň durmuşa geçirilmegini giňeltmek binýat goýujy ähmiýete eýedir. 

Serhetlerde emele gelýän päsgelçilikleri aradan aýyrmak üçin kadalary ýönekeýleşdirmek hem-de harytlaryň we hyzmatlaryň, şol sanda ýolda gelýän harytlaryň aýanlygyny ýokarlandyrmak örän möhümdir. Bütindünýä Söwda Guramasynyň söwdanyň kadalaryny ýeňilleşdirmek boýunça Ylalaşygyna laýyklykda deňze çykalgasy bolmadyk döwletler maglumat we kommunikasiýa tehnologiýalary we adam mümkinçilikleri babatynda goldawa zerurlyk çekýän ýurtlar hökmünde başlangyçlaryň hem-de ulgamlaryň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen güýçli goldawa zerurlyk bardygy barada bu ýurtlar habardar edildi. 

Maslahata gatnaşyjylar şeýle hem intellektual usullar, ulaglaryň ýolda boş geçirýän wagtyny azaltmak üçin ugurlary we hereketleriň tertipnamasyny düzmek, ýerden peýdalanmagy meýilleşdirmegi gowulandyrmak hem-de ulag ulgamynda kadalaşdyryjy-hukuk binýadyny kämilleşdirmek arkaly amallary ýeňilleşdirmek usuly bilen ulag ulgamlaryny meýilnamalaşdyrmagy üýtgetmek boýunça tagallalary dikeltmek kararyna geldiler. 

Bütindünýä Söwda Guramasynyň 12-nji Ministrler maslahaty (MM 12) BSG-niň söwda kadalaryny ýeňilleşdirmek boýunça komitetine iş meýilnamasynyň gün tertibine 2026-njy ýylda berilmeli geljekki syna çenli deňze çykalgasy bolmadyk agza döwletleriň üstaşyr geçiriş meselelerini ara alyp maslahatlaşmak üçin her ýyllyk ýörite mejlisi geçirmek meselesini girizmegi tabşyrdy. Deňze çykalgasy bolmadyk döwletler degişli guramalaryň goldaw bermeginde şol mejlisleri deňze çykalgasy bolmadyk döwletler üçin netijeli üstaşyr geçirişi üpjün etmek üçin netijeli çözgütleri işläp taýýarlamak üçin peýdalanmalydyrlar. 

Deňze çykalgasy bolmadyk döwletlere maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalaryny giňden peýdalanmak, şol sanda üstaşyr geçirişi we söwdany ýeňilleşdirmek üçin amatly şertleri döretmek arkaly peýdalanmak möhümdir, halkara we sebit guramalary, şeýle hem BMG-niň ulgamynyň degişli edaralary söwdany we üstaşyr geçirişi ýeňilleşdirmek üçin MKT-birikdirmesine hem-de MKT-çözgütlerine giňden goldaw bermelidirler. Häzirki zaman tehnologiýalaryny bermek, tehniki ýardam etmek hem-de deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň we üstaşyr geçiriji ýurtlaryň mümkinçiliklerini artdyrmak arkaly öňdebaryjy tejribäniň peýdalanylmagyny höweslendirmek zerurdyr. 

 Ygtybarly ulag gatnawlary, ekologiýa taýdan durnukly ulag ulgamlary döretmek, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak we täsirleri peseltmek — tejribe we öňdebaryjy amallar 

Howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly suw joşmalary, tupan turmagy, gurakçylyklar, siklonlar, aýratyn yssy döwürler hem-de beýleki adatdan daşary howa hadysalary ýaly tebigy heläkçilikler deňze çykalgasy bolmadyk köp sanly döwletleriň ulag düzümleriniň (şol sanda awtomobil we demir ýollar) mümkinçiliklerini peseldýär, bu bolsa düzümleriň ýitgisine hem-de dargadylmagyna we uly ykdysady ýitgilere getirýär. Şunuň ýaly tebigy heläkçilikler üstaşyr söwda oňaýsyz täsir edýär hem-de deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň dünýä bazarynda bäsdeşlik mümkinçiliklerini çäklendirýär. 

 CO² zyňyldylarynyň üçden birine golaý böleginiň ulag ulgamynyň paýyna düşýändigini hasaba almak bilen, howanyň üýtgemeginiň täsirlerini azaltmak hem onuň täsirlerine uýgunlaşmak ýaly möhümdir. Emma ýokarda görkezilen ýurtlara tebigy heläkçilikleriň ýetiren täsirlerine uýgunlaşmaga hem-de olary azaltmaga çemeleşmeleri doly peýdalanmak üçin zerur bolan maliýe we tehniki serişdeler ýetmezçilik edýär, bular şol ýurtlaryň durnukly ösüş babatynda öňe hereketini tizleşdirmek üçin örän uly ähmiýete eýedir. 

Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletlerde hem-de üstaşyr geçiriji ýurtlarda howanyň üýtgemegine durnukly ulag düzümine hem-de ulag ulgamlarynyň durnuklylygynyň ýokarlandyrylmagyna maýa goýumlaryň ýiti zerurlygy duýulýar. Bu wezipä ulag düzümi meýilnamalaşdyrylanda, onuň taslamasy düzülende, ulanylanda hyzmat etmegiň býujeti düzülende howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly töwekgelçilikleri nazara almak bilen ýetmek mümkindir. 

Howanyň üýtgemeginiň üstaşyr söwda gatnaşyklarynyň hem-de harytlary ibermegiň özara baglanyşykly halkasynyň bozulmagyna getirmeginiň mümkindigini hasaba almak bilen deňze çykalgasy bolmadyk döwletlere energiýanyň pes uglerodly çeşmelerine hem-de tehnologiýalara geçmegini tizleşdirmäge goldaw bermek zerurdyr. Munuň özi bu ýurtlarda ulagyň durnukly özgerdilmegini hem-de ekologiýa taýdan arassaçylyk kadalarynyň berjaý edilmegine taýýarlygyny üpjün etmek üçin ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň giňeldilmegini talap edýär. 

Şeýle hem ulag ulgamynda howanyň üýtgemeginiň täsirlerini azaltmak hem-de olara uýgunlaşmak, şeýle hem adatdan daşary howa ýagdaýlary emele gelen halatynda olara taýýar bolmak babatynda zerur bolan serişdeleriň we hyzmatlaryň jemlenilmegi üçin deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň mümkinçilikleriniň artdyrylmagy örän möhümdir. 

 Nobatdaky hereketler 

Deňze çykalgasy bolmadyk döwletler, üstaşyr geçiriji hem-de ösüş boýunça hyzmatdaş ýurtlar şol ýurtlaryň bähbidine ulag ulgamlaryny ösdürmek hem-de mundan beýläk-de kämilleşdirmek we şu maslahatyň jemlerini we görkezmelerini doly ýerine ýetirmek üçin Hereketleriň Wena maksatnamasyny hem-de 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Durnukly ösüş ulgamynda Gün tertibini durmuşa geçirmäge doly derejede gatnaşmalydyrlar. 

Maliýe edaralary deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletlerde bu ýurtlaryň milli derejedäki tagallalaryna hem-de maýa goýumlaryna goşmaça durnukly ulag düzüminiň ösüşini tizleşdirmek hem-de onuň bilen baglanyşykly hyzmatlaryň görnüşlerini giňeltmek üçin maliýe serişdeleriniň bölünip berlişini artdyrmalydyrlar. 

Birleşen Milletler Guramasynyň deňze çykalgasy bolmadyk döwletler boýunça 2024-nji ýylda geçiriljek üçünji maslahatyna netijeli taýýarlyk görmek hem-de ony üstünlikli guramak Baş Assambleýanyň 76/217 Kararnamasynda görkezilişi ýaly möhüm ähmiýete eýedir. Şol maslahatda deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň aýratyn zerurlyklaryny kanagatlandyrmak hem-de deňze çykalgasy bolmadyk döwletleriň we üstaşyr geçiriji we ösüş boýunça hyzmatdaş ýurtlaryň arasynda gatnaşyklary pugtalandyrmak maksady bilen halkara goldawyň täzelenen görnüşleri kemala getiriler hem-de kabul ediler. Birleşen Milletler Guramasynyň ulgamynyň degişli edaralaryna hem-de beýleki halkara we sebit guramalaryna taýýarlyk işlerine öz goşandyny goşmak teklip edilýär. 

Deňze çykalgasy bolmadyk we üstaşyr geçiriji ösüp barýan döwletlere hem-de ösüş boýunça olaryň hyzmatdaşlaryna taýýarlyk işlerinde örän işjeň orny eýelemek hem-de 2024-nji ýylda maslahatyň işine ýokary derejede gatnaşmak teklip edildi. 

Birinji Ählumumy ulag maslahatynyň jemleri boýunça binýady goýlan durnukly ulag boýunça Aşgabat prosesini dowam etmegiň möhümdigini ykrar etmek bilen, ministrler bu prosesiň çäklerinde ýokary derejede halkara duşuşyklarynyň yzygiderli ýagdaýda geçirilmegini goldadylar. 

Ministrler ulag, gümrük, wiza hem-de beýleki söwda-ulag meseleleriniň oňyn çözülmeginiň halkara üstaşyr ulag geçelgeleriniň iş ýüzünde amala aşyrylmagyna ýardam bermek üçin uly ähmiýetini belläp, Aşgabat prosesiniň çäklerinde degişli köptaraplaýyn geňeşmeleriň geçirilmeginiň, mümkinçilikleriň pugtalandyrylmagynyň hem-de bilim beriji çäreleriň guralmagynyň zerurdygy barada ylalaşyga geldiler. 

Taraplar maslahatyň dowamynda geçirilen “Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar — Afrika” görnüşinde ulag ministrleriniň duşuşygynyň jemlerini makulladylar hem-de ýokarda görkezilen gepleşikleriň yzygiderli esasda dowam etdirilmeginiň möhümdigini nygtadylar. Şeýle sebit we sebitara gepleşikleri dürli sebitlerde höweslendirilmelidir. 

Ministrler maslahatynda myhmansöýerlik hem-de bu maslahatyň üstünlikli guralmagyna maliýe goşandy üçin Türkmenistanyň Hökümetine çuňňur hoşallyk bildirildi. 

Şeýle hem Ministrler maslahatynda az ösen döwletler, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletler hem-de ösüp barýan kiçi ada döwletler boýunça Ýokary wekiliň edarasy tarapyndan berlen düýpli goldaw üçin hoşallyk beýan edildi. 

Ministrler maslahatynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň Bütindünýä toparynyň başlygy hökmünde Botswana Respublikasynyň hem-de deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň söwda we ösüş meseleleri boýunça Toparynyň Ženewadaky utgaşdyryjysyna tagallalary üçin hoşallyk beýan edildi. 

Şeýle hem Ministrler maslahaty deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň, üstaşyr geçiriji we ösüş boýunça hyzmatdaş ýurtlaryň, BMG-niň ulgamynyň edaralarynyň, köpugurly we sebit ösüş banklarynyň, beýleki halkara we sebit guramalarynyň, ösüş boýunça hyzmatdaşlaryň, hususy bölegiň, seljeriş merkezleriniň we beýleki gyzyklanma bildirýän taraplaryň foruma işjeň gatnaşandygyna we onuň geçirilmegine uly goşant goşandygyna ýokary baha berdi. 

 2022-nji ýylyň 16-njy awgusty, Türkmenistan, Türkmenbaşy şäheri.

(Awaza, 2022-nji ýylyň 15-nji awgusty) 

 Hormatly wekiliýetleriň ýolbaşçylary! 

 Hanymlar we jenaplar! 

Türkmenistanyň başlangyjy bilen Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda geçirilýän deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan döwletleriň ulag ministrleriniň maslahatyna gatnaşmak baradaky çakylygymyzy kabul edendigiňiz üçin minnetdarlyk bildirýärin! 

Bu foruma otuzdan hem köp döwletden ulag edaralarynyň ýolbaşçylary wekilçilik edýärler. Şeýle hem halkara guramalaryň, maliýe institutlarynyň, bilermenler jemgyýetiniň onlarçasynyň wekiliýetleri gatnaşýarlar. Bu bolsa duşuşygyň ähmiýetini, derwaýyslygyny we öz wagtynda çagyrylandygyny görkezýär. Elbetde, gatnaşyjylaryň şeýle wekilçilikli düzümi Türkmenistana bolan hormatyň şaýadydyr, ýurdumyzyň ulag ulgamyndaky ählumumy hyzmatdaşlyga goşan goşandynyň ykrar edilmeginiň aýdyň subutnamasydyr. 

Dünýä ykdysadyýetinde agdyklyk edýän häzirki zaman ýagdaýlaryň seljermesi ulag we kommunikasiýalar ulgamynyň ösdürilmeginiň has möhüm we aýgytly ähmiýete eýe bolýandygyny aýdyň görkezýär. 

Ulag-üstaşyr gatnawlaryny amatly ýagdaýa getirmek, çig maly we taýýar önümleri daşamagyň häzirki zaman üpjünçilik ulgamyny gurmak, esasan hem, deňiz terminallaryna göni çykalgasy bolmadyk döwletler üçin esasy birleşdiriji şerte öwrülýär. 

Häzirki wagtda dünýä önümçiligindäki ýönekeý bolmadyk ýagdaýlarda hut ulag-kommunikasiýalar düzümi ykdysady gatnaşyklara zerur itergi berip biler. Maýa goýum işjeňligini höweslendirip, belli bir derejede tutuş ählumumy geoykdysady ulgama täze many-mazmun bermäge ukyplydyr. 

Şu nukdaýnazardan, täze ulag-üstaşyr merkezleriniň mümkinçilikleri örän uludyr. Olara ägirt giňişlikler, adam mümkinçilikleri çekilýär, düýpli maýa goýumlary goýulýar. 

Bularyň hemmesi ulag ulgamyny dünýä ykdysadyýetini ösdürmegiň hereketlendirijisiniň birine öwürmäge mümkinçilik döredýär. Ýurtlar bilen sebitleriň arasyndaky ösüş depginindäki tapawutlyklardan, hemmetaraplaýyn peselmeginden we çökmeginden kepillendirýär. 

Türkmenistan XXI asyryň ulag gurluşynyň integrasiýa ösüşiniň giňişlikleriň, sebitleriň, senagat, serişde, adam mümkinçilikleriniň baglanyşygydygyna ynanýar. 

Geljek iň uly halkara we sebit deňiz, derýa, awtomobil we demir ýollaryna hem-de howa merkezlerine çykmak, olaryň amatly utgaşmasy we hersiniň artykmaçlygyndan peýdalanmak bilen birleşdirilen ulag aragatnaşyk ulgamyna degişlidir. 

 Hormatly maslahata gatnaşyjylar! 

Koronawirus pandemiýasy ähli döwletlere diýen ýaly öz täsirini ýetirdi. Dünýä hojalyk gatnaşyklarynyň ösmegine ýaramaz täsir etdi. Ýöne ulag düzüminiň nukdaýnazaryndan, hut deňze çykalgasy bolmadyk ösýän ýurtlar köp zyýan çekdi. Şeýle şertlerde tagallalary birleşdirmek, çalt we aýdyň netijelere ýetmek üçin tutanýerli gönükdirmek zerurlygy ýüze çykdy. 

Bu ýerde iň möhüm ugurlaryň biri BMG-niň çäklerinde umumy iş ýörelgelerini işläp taýýarlamak bolup durýar. Biziň pikirimizçe, ulag meseleleri bütindünýä guramasynyň aýratyn iş ugry hökmünde BMG-niň gün tertibinde hemişelik we berk orny eýelemelidir. Türkmenistanyň bu ugurda işjeň syýasaty ulag meseleleri boýunça gepleşikleri ulgamlaýyn we yzygiderli häsiýetde alyp barmaga gönükdirilendir. 

Mälim bolşy ýaly, biziň ýurdumyz 2016-njy ýylyň noýabr aýynda Aşgabatda Durnukly ulag ulgamy boýunça birinji ählumumy maslahaty geçirmek başlangyjy bilen çykyş edipdi. 

Şeýle hem Türkmenistanyň başlangyjy bilen 2014-nji, 2015-nji, 2017-nji we 2021-nji ýyllarda BMG-niň Baş Assambleýasynyň ulag ulgamynda durnukly ulag we halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmek meseleleri boýunça möhüm Rezolýusiýalary kabul edildi. 

Häzirki döwürde dünýä ulaglar ulgamyny ösdürmek, özi-de iň ýokary derejede ösdürmek boýunça dialogyň başlanandygyny we has oýlanyşykly, bitewi häsiýete eýe bolup başlandygyny ynam bilen tassyklap bolar. Oňa döwletler, kompaniýalar, halkara institutlar we guramalar gatnaşýarlar. 

Bu üstünliklere kanuny ýagdaýda guwanmak bilen, Türkmenistan ählumumy ulag dialogyna özüniň başlangyçlar arkaly gatnaşmagyny peseltmez. Mundan başga-da, biziň ýurdumyz ony güýçlendirmäge we giňeltmäge, täze anyk taslamalar we meýilnamalar bilen baýlaşdyrmaga taýýardyr. 

Şunuň bilen baglylykda, Birleşen Milletler Guramasynda ulag ulgamynda deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň bähbitlerini goramaga gönükdirilen we BMG-niň degişli düzümleri bilen yzygiderli iş alyp barjak ýörite iş toparyny döretmek baradaky meselä seretmegi teklip edýärin. 

Şeýle hem biz Baş Assambleýanyň «Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ählumumy ulag hyzmatdaşlygynyň ösüşinde we ony pugtalandyrmakda ornuny ýokarlandyrmak hakyndaky» Rezolýusiýasyny işläp taýýarlamaga girişmäge wagt ýetdi diýip hasap edýäris. 

Şol resminama biziň döwletlerimiziň bähbitlerini öňe sürmäge netijeli itergi bermäge, degişli meseleleriň ähmiýetini açyp görkezmäge we olara düşünmäge ýardam berer. Dünýä bileleşiginiň olary çözmäge eýerýändigini görkezmäge ukyply bolar. Türkmenistan bu resminamany taýýarlamaga girişmäge taýýardyr, ähli netijeli teklipler we başlangyçlar üçin açykdyr. 

 Şu başlangyçlaryň goldanjakdygyna biz bil baglaýarys. 

 Hormatly maslahata gatnaşyjylar! 

Aşgabat prosesi umumydünýä ulag gün tertibiniň örän möhüm we aýrylmaz bölegidir. Ol ählumumy ulag ulgamynda mundan beýläk-de hyzmatdaşlyk etmegiň netijeliligini we yzygiderliligini üpjün etmäge niýetlenendir. Deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň kanuny bähbitlerini ykrar etmäge, biziň hyzmatdaşlygymyzyň maksatlaryny we wezipelerini anyklaşdyrmaga gönükdirilendir. 

Şu maslahatyň dowamynda siz deňhukukly, özara bähbitli we hakyky hyzmatdaşlyk esasynda ählumumy ulag akymlarynda strategik çelgileri we goşulyşmagyň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitläp bilersiňiz. 

Şu forumyň kabul eden çözgütleriniň we teklipleriniň Birleşen Milletler Guramasynyň deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça 2024-nji ýylda geçirilmegi göz öňünde tutulan üçünji maslahatyna taýýarlyk görmegiň esasyny düzjekdigine ynanýaryn. 

 Türkmenistan öz hyzmatdaşlary we pikirdeşleri bilen bilelikde öňde goýlan bu maksatlara ýetmek üçin aýgytly hereket eder. 

 Maslahata gatnaşýanlaryň ählisine bu ugurda üstünlikleri arzuw edýärin!

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Pakistan Yslam Respublikasynyň Prezidenti Arif Alwä we Pakistan Yslam Respublikasynyň Premýer-ministri Mian Muhammad Şahbaz Şarife hem-de ýurduň ähli halkyna milli baýram — Garaşsyzlyk güni mynasybetli tüýs ýürekden gutlaglaryny we iň gowy arzuwlaryny iberdi. 

“Biz Türkmenistan bilen Pakistan Yslam Respublikasynyň arasyndaky doganlyk gatnaşyklara ýokary baha berýäris we bu gatnaşyklaryň geljekde hem iki ýurduň halklarynyň bähbitlerine mundan beýläk-de ösdüriljekdigine ynam bildirýäris” diýip, döwlet Baştutanymyz gutlag hatynda belledi. 

Hormatly Prezidentimiz döwletlerimiziň arasyndaky yzygiderli pugtalanýan we kämilleşýän gatnaşyklaryň ýokary derejesini belläp, netijeli hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlygyň geljekde hem üstünlikli ösdüriljekdigine ynam bildirdi. 

Döwlet Baştutanymyz şu ýakymly mümkinçilikden peýdalanyp, Prezident Arif Alwä hem-de Premýer-ministr Mian Muhammad Şahbaz Şarife tüýs ýürekden berk jan saglyk, bagtyýarlyk we abadançylyk, Pakistanyň doganlyk halkyna bolsa parahatçylyk, ösüş hem-de rowaçlyk arzuw etdi. 

 Türkmenistanyň Prezidenti Portugaliýa Respublikasynyň Prezidentini gutlady 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Türkmenistanyň halkynyň we Hökümetiniň adyndan hem-de hut öz adyndan Portugaliýa Respublikasynyň Prezidenti Marselo Rebelo de Souza we ýurduň ähli halkyna Türkmenistan bilen Portugaliýa Respublikasynyň arasynda diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň 30 ýyllygy mynasybetli tüýs ýürekden gutlaglaryny we iň gowy arzuwlaryny iberdi. 

Döwlet Baştutanymyz biziň döwletlerimiziň arasyndaky gatnaşyklaryň birek-birege hormat goýmak, deňhukuklylyk hem-de özara ynanyşmak ýörelgelerine esaslanýandygyny we Türkmenistanyň ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň giňeldilmegine gyzyklanma bildirýändigini belläp, halklarymyzyň bähbidine türkmen-portugal hyzmatdaşlygynyň geljekde hem bilelikdäki tagallalaryň netijesinde mundan beýläk-de ösdüriljekdigine ynam bildirdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow şu ýakymly mümkinçilikden peýdalanyp, Prezident Marselo Rebelo de Souza tüýs ýürekden berk jan saglyk, bagtyýarlyk we abadançylyk, Portugaliýa Respublikasynyň halkyna bolsa öňe gitmegi hem-de rowaçlyk arzuw etdi. 

 Türkmenistanyň Prezidenti Koreýa Respublikasynyň Prezidentini gutlady 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Koreýa Respublikasynyň Prezidenti Ýun Sok Ýola Koreýa Respublikasynyň milli baýramy — Azat ediş güni mynasybetli mähirli gutlaglaryny we iň gowy arzuwlaryny iberdi. 

“Biz ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň mundan beýläk-de ösdürilmegine uly gyzyklanma bildirýäris. Ýurtlarymyzyň arasyndaky hyzmatdaşlygyň geljekde hem iki ýurduň halklarynyň bähbidine yzygiderli ösdüriljekdigine berk ynanýarys” diýip, döwlet Baştutanymyz gutlag hatynda belledi. 

Türkmenistanyň Prezidenti şu ýakymly mümkinçilikden peýdalanyp, Prezident Ýun Sok Ýola tüýs ýürekden berk jan saglyk, bagtyýarlyk we abadançylyk, Koreýa Respublikasynyň halkyna bolsa parahatçylyk, mundan beýläk-de öňe gitmegi hem-de rowaçlyk arzuw etdi. 

 Türkmenistanyň Prezidenti Hindistan Respublikasynyň ýolbaşçylaryny gutlady 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Hindistan Respublikasynyň Prezidenti hanym Draupadi Murmua we Hindistan Respublikasynyň Premýer-ministri Narendra Modä hem-de ýurduň ähli halkyna Hindistan Respublikasynyň milli baýramy — Garaşsyzlyk güni mynasybetli tüýs ýürekden gutlaglaryny we iň gowy arzuwlaryny iberdi. 

“Türkmenistan bilen Hindistan Respublikasynyň arasynda syýasy, söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer we beýleki ugurlar boýunça netijeli we özara bähbitli gatnaşyklar ýola goýuldy. Bu gatnaşyklaryň halklarymyzyň bähbidine mundan beýläk-de yzygiderli pugtalandyryljakdygyna berk ynanýaryn” diýip, döwlet Baştutanymyz gutlag hatynda belledi. 

Türkmenistanyň Prezidenti şu ýakymly mümkinçilikden peýdalanyp, Prezident hanym Draupadi Murmua hem-de Premýer-ministr Narendra Modä tüýs ýürekden berk jan saglyk, bagtyýarlyk we abadançylyk, Hindistan Respublikasynyň halkyna bolsa parahatçylyk, ösüş hem-de rowaçlyk arzuw etdi. 

 (TDH)

Balkan welaýaty, 12-nji awgust (TDH). Şu gün Hazaryň kenarynda zähmet rugsadynda bolýan hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň göçme mejlisini geçirdi. Onda ýurdumyzda şu ýylyň ýedi aýynda alnyp barlan işleriň jemi jemlenildi hem-de käbir meselelere garaldy. 

Döwlet Baştutanymyz mejlisiň gün tertibine geçip, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary H.Geldimyradowa söz berdi. Wise-premýer 2022-nji ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda gazanylan makroykdysady görkezijiler barada hasabat berdi. 

Ýedi aýyň jemleri boýunça toplumlaýyn çäreleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde jemi içerki önümiň durnukly ösüş depgini üpjün edildi. Hasabat döwründe, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 11,5 göterim artdy. Ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda oňyn netijeler gazanyldy. 2021-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, şu ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda bölek-satuw haryt dolanyşygy 10,4 göterim ýokarlandy. Özara bähbitli halkara hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanýan daşary ykdysady strategiýanyň durmuşa geçirilmegi esasynda, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, eksportyň we importyň artmagynyň hasabyna daşary söwda dolanyşygynyň möçberi 39 göterim ýokarlandy. 

Ýedi aýyň jemleri boýunça Döwlet býujetiniň girdeji bölegi 103,6 göterim we çykdajy bölegi 97,4 göterim ýerine ýetirildi. Býujetiň serişdeleriniň 81,5 göterimi durmuş ulgamyny maliýeleşdirmäge gönükdirildi. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haklary, geçen ýylyň degişli döwrüne görä, 10,4 göterim ýokarlandy. Aýlyk zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary doly maliýeleşdirildi. 

Maliýeleşdirmegiň ähli çeşmeleriniň hasabyna özleşdirilen düýpli maýa goýumlaryň möçberi 13,4 milliard manada deň boldy. Ýylyň başyndan bäri Oba milli maksatnamasynyň çäklerinde ýurdumyz boýunça durmuş maksatly desgalaryň, ýaşaýyş jaýlarynyň, suw we lagym arassalaýjy desgalaryň, inženerçilik ulgamlarynyň gurluşygy dowam etdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýurdumyzyň ykdysady, maliýe-bank toplumynyň ykdysadyýetimiziň öňdebaryjy ulgamlarynyň biri bolup durýandygyny aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, bu ulgamlarda sanly tehnologiýalary we innowasiýalary ornaşdyrmak hem-de ösdürmek boýunça ýokary netijeleri gazanmagyň zerurdygy nygtaldy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow şu ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda ministrlik tarapyndan alnyp barlan işleriň netijeleri barada hasabat berdi. 

Hasabat döwründe Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasat ugruny yzygiderli durmuşa geçirmek, döwlet Baştutanymyzyň öňde goýan wezipelerini we beren tabşyryklaryny ýerine ýetirmek boýunça maksadalaýyk işler amala aşyryldy. Sebit we halkara derejede netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmek bilen baglylykda, ýokary derejedäki saparlara, gepleşiklere we duşuşyklara aýratyn ähmiýet berilýär. Şunuň bilen baglylykda, aprel aýynda Türkmenistana Hindistan Respublikasynyň Prezidentiniň döwlet saparynyň hem-de Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynyň Prezidentiniň iş saparynyň bolandygy bellenildi. Hasabat döwründe döwlet Baştutanymyz Russiýa Federasiýasyna we Eýran Yslam Respublikasyna resmi saparlary, Özbegistan Respublikasyna döwlet saparyny amala aşyrdy. 

29-njy iýunda paýtagtymyzda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde altynjy Hazar sammitiniň geçirilmegi möhüm waka boldy. 

Hasabat döwründe hormatly Prezidentimiziň birnäçe ýurtlaryň ýolbaşçylary bilen telefon arkaly söhbetdeşlikleri geçirildi. Şeýle hem şu ýylyň 7-nji iýunynda Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 77-nji mejlisiniň wise-başlyklygyna biragyzdan saýlanandygy bellenildi. Munuň özi ata Watanymyzyň dünýä giňişligindäki abraýynyň barha artýandygynyň aýdyň subutnamasyna öwrüldi. Daşary syýasat edaralarynyň ugry boýunça ikitaraplaýyn geňeşmeler hem yzygiderli geçirilýär. Hasabat döwründe daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen, şol sanda bilelikdäki hökümetara toparlaryň hem-de beýleki degişli düzümleriň çäklerinde özara bähbitli söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça duşuşyklar we gepleşikler geçirildi. 

Şeýle-de Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri 15-16-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahata görülýän taýýarlyk barada hasabat berdi. Şunuň bilen baglylykda, wise-premýer, daşary işler ministri BMG-niň howandarlygynda Türkmenistanyň başlangyjy boýunça çagyrylýan forumyň maksatnamasy barada habar berdi. Maslahata 39 ýurda hem-de 34 halkara gurama wekilçilik edýän wekiller gatnaşar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, “Bitarap Türkmenistanyň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin daşary syýasat ugrunyň Konsepsiýasyny” durmuşa geçirmek boýunça işleri yzygiderli dowam etmegiň wajypdygyny nygtady. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz wise-premýere, DIM-niň ýolbaşçysyna birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ş.Abdrahmanow gözegçilik edýän pudaklarynda şu ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda alnyp barlan işleriň netijeleri barada hasabat berdi. 

Bellenilişi ýaly, nebiti we gaz kondensatyny çykarmagyň meýilnamasy, şol sanda “Türkmennebit” döwlet konserni tarapyndan 100,7 göterim berjaý edildi. Nebit we gaz kondensaty bilen üpjün etmegiň meýilnamasy 111,2 göterim ýerine ýetirildi. Nebiti gaýtadan işlemegiň meýilnamasy 110,2 göterim, benziniň dürli görnüşini öndürmegiň meýilnamasy 117,4 göterim, dizel ýangyjyny öndürmegiň meýilnamasy 112,2 göterim, polipropilen öndürmegiň meýilnamasy 125,6 göterim, çalgy ýaglaryny öndürmegiň meýilnamasy 115,2 göterim, suwuklandyrylan gazy öndürmegiň meýilnamasy 115 göterim ýerine ýetirildi. Hasabat döwründe tebigy we ugurdaş gazy çykarmagyň meýilnamasy 113,6 göterim, “mawy ýangyjy” eksport etmegiň meýilnamasy bolsa 123,6 göterim berjaý edildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, nebitgaz toplumynyň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek boýunça toplumyň öňünde durýan esasy wezipelere ünsi çekdi. 

Döwlet Baştutanymyz milli ykdysadyýetimiziň binýatlyk pudagy bolan ýangyç-energetika toplumynyň işine täzeçil tehnologiýalaryň, sanly ulgamyň işjeň ornaşdyrylmagynyň zerurdygyna ünsi çekip, bu babatda degişli düzümleriň sazlaşykly işini üpjün etmek boýunça wise-premýere anyk tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ç.Purçekow şu ýylyň ýedi aýynda gurluşyk-senagat we elektrik energetikasy toplumlary, “Türkmenhimiýa” döwlet konserni, Awtomobil ýollarynyň gurluşygyny dolandyrmak baradaky döwlet agentligi hem-de Aşgabat şäheriniň häkimligi tarapyndan ýerine ýetirilen işler barada hasabat berdi. 

Hasabat döwründe gurluşyk-senagat toplumynda öndürilen önümleriň we ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 152,5 göterim berjaý edildi. Gurluşyk we binagärlik ministrligi boýunça şu ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasy 114,7 göterim amal edildi. Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi öndürilen önümleriň we ýerine ýetirilen işleriň meýilnamasyny 167,7 göterim ýerine ýetirdi. Energetika ministrligi boýunça ýylyň başyndan bäri öndürilen önümleriň, ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň meýilnamasy 128,4 göterim berjaý edildi. 

Elektrik energiýasyny öndürmegiň ösüş depgini 112,8 göterime, daşary ýurtlara iberilen elektrik energiýasynyň ösüş depgini bolsa 141,3 göterime barabar boldy. “Türkmenhimiýa” döwlet konserni tarapyndan hasabat döwründe önüm öndürmegiň we hyzmatlary ýerine ýetirmegiň meýilnamasy 181,1 göterim ýerine ýetirildi. Awtomobil ýollarynyň gurluşygyny dolandyrmak baradaky döwlet agentligi boýunça ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň meýilnamasy 100,9 göterim amal edildi. Aşgabat şäheriniň häkimligi boýunça ýerine ýetirilen işleriň hem-de hyzmatlaryň meýilnamasy 120,3 göterim berjaý edildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, wise-premýere gözegçilik edýän toplumynyň düzümleriniň işini yzygiderli kämilleşdirmek, olaryň önümçilik kuwwatyny artdyrmak meseleleriniň gözegçilikde saklanylmalydygyny belledi we bu babatda anyk tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary A.Ýazmyradow gözegçilik edýän pudaklarynda şu ýylyň ýedi aýynda alnyp barlan işleriň netijeleri hem-de oba hojalyk işleriniň geçirilişi barada hasabat berdi. 

Obasenagat toplumy boýunça önümçiligiň ösüşi, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 108,1 göterime barabar boldy. Şunda Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi boýunça bu görkeziji 108,5 göterime, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti boýunça 104,1 göterime, “Türkmen atlary” döwlet birleşigi boýunça bolsa 103,3 göterime deň boldy. Ähli pudaklaýyn düzümler tarapyndan maýa goýumlary özleşdirmek boýunça meýilnama 161,4 göterim ýerine ýetirildi. 

Häzirki wagtda welaýatlarda möwsümleýin oba hojalyk işleri dowam edýär. Güýzlük bugdaý ekişine hem-de öňümizdäki pagta ýygym möwsümine toplumlaýyn taýýarlyk görülýär. Ekerançylyk meýdanlaryny suw bilen üpjün etmek boýunça degişli çäreler geçirilýär. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, wise-premýere oba hojalyk kärhanalarynyň önümçilik kuwwatyny doly peýdalanmagy üpjün etmek işlerini dowam etdirmegi, olaryň netijeliligini ýokarlandyrmagy tabşyrdy. 

Döwlet Baştutanymyz bol hasyl almagyň girewi bolan öňümizdäki oba hojalyk möwsümlerine içgin taýýarlyk görmegiň wajypdygyny belläp, obasenagat toplumyna öňdebaryjy tehnologiýalary, suw tygşytlaýjy usullary giňden ornaşdyrmak boýunça degişli çäreleri görmegiň möhümdigine ünsi çekdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary B.Atdaýew gözegçilik edýän söwda we dokma pudaklarynda, telekeçilik ulgamynda şu ýylyň ýedi aýynda alnyp barlan işleriň netijeleri barada hasabat berdi. 

Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça söwda dolanyşygynyň ösüş depgini, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 103,5 göterime barabar boldy. Öndürilen önümleriň ösüş depgini 107,9 göterim ýerine ýetirildi. Dokma senagaty ministrligi boýunça, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, nah ýüplügiň öndürilişi 134,3 göterime, nah matalar 129,8 göterime, tikin we trikotaž önümleri 114,7 göterime, gön önümleri 107,7 göterime barabar boldy. “Türkmenhaly” döwlet birleşigi boýunça önüm öndürmegiň meýilnamasy 119,9 göterim ýerine ýetirildi. 

Döwlet haryt-çig mal biržasy boýunça hasabat döwründe 172 birža söwdasy geçirilip, 21 müň 92 şertnama hasaba alyndy. Söwda-senagat edarasy boýunça şu ýylyň ýedi aýynda ýerine ýetirilen işleriň ösüş depgini 113,6 göterime barabar boldy. Hasabat döwründe sergileriň 11-si hem-de maslahatlaryň 33-si geçirildi. 

Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi boýunça oba hojalyk we azyk önümlerini öndürmegiň ösüş depgini 167,9 göterime hem-de senagat önümleriniň ösüş depgini 109,2 göterime deň boldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, degişli düzümlerde täze önümçilikleri döretmegiň, olaryň kuwwatyny artdyrmagyň, hususy telekeçiligiň işini höweslendirmegiň zerurdygyna ünsi çekip, bu babatda wise-premýere anyk görkezmeleri berdi. 

Soňra Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň Baş direktory M.Çakyýew gözegçilik edýän pudaklarynda şu ýylyň ýedi aýynda alnyp barlan işleriň netijeleri hem-de deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ulag ministrleriniň derejesindäki halkara maslahata görülýän taýýarlyk barada hasabat berdi. 

Hasabat döwründe bu toplum boýunça ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň ösüşi 112,7 göterime deň boldy. Awtomobil, demir ýol, howa, deňiz we derýa ulaglary arkaly ýük daşamagyň meýilnamasy 111,2 göterim, ýük dolanyşygy boýunça meýilnama bolsa 109,2 göterim ýerine ýetirildi. 

Şu ýylyň ýanwar — iýul aýlarynda “Türkmendemirýollary” agentligi boýunça ýerine ýetirilen hyzmatlaryň ösüşi 111,2 göterime, “Türkmenawtoulaglary” agentligi boýunça 133,5 göterime, “Türkmenhowaýollary” agentligi boýunça 120 göterime, “Türkmendeňizderýaýollary” agentligi boýunça 113,7 göterime, “Türkmenaragatnaşyk” agentligi boýunça bolsa 107,5 göterime barabar boldy. 

Şeýle-de agentligiň ýolbaşçysy halkara maslahata görülýän taýýarlyk barada hasabat berdi. Ol maslahata görülýän taýýarlyk barada habar berip, Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň Ýolagçy parom terminalynda BMG-niň, Döwlet gümrük gullugynyň hem-de ulag we kommunikasiýalar toplumynyň düzüm birlikleri, «Türkmenpoçta» poçta aragatnaşyk kompaniýasy, «Türkmen halkara awtoulagly daşaýjylarynyň assosiasiýasy» hojalyk jemgyýeti, «Türkmenistanyň Ulag-logistika merkezi» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti, «Türkmen logistika» assosiasiýasy jemgyýetçilik birleşiginiň «Deňiz söwda floty» ýapyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti we beýlekiler ulag ulgamynda ýerine ýetirilen işleri we ýetilen sepgitleri, ulag düzümleriniň kuwwatlyklary, alnyp barylýan halkara hyzmatdaşlyk, ulag ulgamynda sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça taslamalary bilen tanyşdyrarlar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ulgamyň ähli düzümleriniň işini talabalaýyk alyp barmagyň, ýurdumyzyň üstaşyr ulag mümkinçiliklerini yzygiderli ýokarlandyrmagyň wajypdygyna ünsi çekdi. 

Döwlet Baştutanymyz Türkmenbaşy Halkara deňiz portunda hem-de howa menzilinde we maslahatyň geçýän ýerinde foruma bagyşlanan sergileri ýokary derejede guramagy tabşyrdy. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary N.Amannepesow gözegçilik edýän bilim, ylym, saglygy goraýyş we sport ulgamlarynda şu ýylyň ýedi aýynda alnyp barlan işleriň netijeleri barada hasabat berdi. 

Hasabat döwründe talyp we okuwçy ýaşlar halkara ders hem-de internet bäsleşiklerinde üstünlikli çykyş edip, medallary gazandylar. Ýylyň başyndan bäri ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerinde halkara internet olimpiadalary, şeýle-de “Garaşsyzlygyň merjen däneleri”, “Ýylyň terbiýeçisi — 2022”, “Ýylyň mugallymy — 2022”, “Talyp gözeli — 2022” bäsleşikleri geçirildi. 

 Bilim işgärleri hünär derejesini ýokarlandyrdylar. Tomusky dynç alyş möwsüminiň üç tapgyrynda 15 müň 70 çaga dynç aldy. 

 Döwlet Baştutanymyzyň Buýrugyna laýyklykda, ýokary we orta hünär okuw mekdeplerine giriş synaglary dowam edýär. 

“Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ylym, tehnika we innowasion tehnologiýalar” atly halkara ylmy maslahat, ýaşlaryň arasynda ylmy işler boýunça geçirilen bäsleşigiň ýeňijilerini sylaglamak dabarasy boldy. 

Ýurdumyzyň bejeriş-öňüni alyş edaralarynda lukmançylygyň ugurlary boýunça meýilnamalaýyn işler dowam etdirildi. Döwlet Baştutanymyzyň Kararyna laýyklykda, buýan köküni gaýtadan işleýän kärhananyň gurluşygyna girişildi. 

 Türkmenbaşy şäherindäki köpugurly, Daşoguz şäherindäki köpugurly we onkologiýa hassahanalary dabaraly açyldy. 

 Hasabat döwründe türgenlerimiz dürli halkara sport ýaryşlaryna gatnaşyp, jemi 87 medal gazandylar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, wise-premýeriň gözegçilik edýän ulgamlarynda amala aşyrylýan işleriň wajypdygyna aýratyn ünsi çekdi we toplumyň ähli pudaklarynda alnyp barylýan işleriň döwrüň talabyna laýyk derejede guralmagy babatda anyk tabşyryklary berdi. 

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary M.Mämmedowa gözegçilik edýän ulgamynda şu ýylyň ýedi aýynda alnyp barlan işleriň netijeleri barada hasabat berdi. 

Ýylyň şygary hem-de milli baýramlar, medeni-durmuş maksatly desgalaryň açylmagy mynasybetli dürli medeni-köpçülikleýin çäreler geçirildi. Birnäçe döredijilik bäsleşikleri yglan edildi. 

Hasabat döwründe teatrlara “Milli” ýa-da “Akademiki” hukuk derejesini bermegiň tertibi, muzeýlere “Milli” hukuk derejesini bermegiň tertibi we şertleri, şeýle-de Milli taryhy-medeni mirasyň obýektlerini aýap saklamagyň, goramagyň, öwrenmegiň hem-de olara syýahatçylary çekmegiň 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy tassyklanyldy. 

Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 31 ýyllyk baýramy mynasybetli dabaralary we çäreleri ýokary derejede geçirmek boýunça guramaçylyk komiteti döredildi we şu güne çenli onuň iki mejlisi geçirildi. 

Hasabat döwründe Medeniýet ministrligi tarapyndan “Türkmen keşdeçilik sungaty” hem-de “Türkmenistanyň gadymyýeti: ylmy barlaglar we ýadygärlikleriň rejelenilişi” atly kitaplar taýýarlanylyp, türkmen, rus, iňlis dillerinde neşir edildi. 

 Köptaraplaýyn we milli hödürnamalary ÝUNESKO-nyň degişli sanawlaryna girizmek boýunça işler alnyp baryldy. 

Aşgabatda teatr festiwaly, Mary welaýatynda Medeniýet hepdeligi üstünlikli geçirildi. Medeniýet we sungat işgärleriniň hem-de Magtymguly Pyragynyň şygryýet güni mynasybetli giň gerimli baýramçylyk dabaralary guraldy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hasabaty diňläp, medeniýet ulgamynyň edaralarynyň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmegiň zerurdygyna ünsi çekdi we bu babatda wise-premýere birnäçe anyk tabşyryklary berdi. 

Milli Geňeşiň Mejlisiniň Başlygy G.Mämmedowa ýylyň başyndan bäri milli kanunçylygy has-da kämilleşdirmek boýunça alnyp barlan işler barada maglumat berdi. 

Ilki bilen, mejlisiň ýolbaşçysy hormatly Prezidentimize ýakynda Esenguly etrabynda “Arkadagyň nesilleri” atly döwrebap çagalar dynç alyş merkeziniň açylmagy mynasybetli etrabyň bagtyýar çagalarynyň we tutuş ilatynyň hoşallyk sözlerini ýetirdi. Munuň özi Türkmenistanyň bagtyýar çagalygyň ýurdy hökmündäki derejesiniň ykrar edilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr. 

Şeýle-de kabul edilýän kanunçylyk namalaryny, döwletimiziň içeri we daşary syýasatyny düşündirmek, milli däpleri hem-de halkymyzyň taryhy-medeni gymmatlyklaryny wagyz etmek, ýaşlary watançylyk ruhunda terbiýelemek boýunça işler alnyp barylýar. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygynyň orunbasary K.Babaýew ýurdumyzyň hukuk ulgamyny mundan beýläk-de kämilleşdirmek maksady bilen alnyp barylýan işler barada maglumat berdi. 

Ýylyň başyndan bäri Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň birinji çagyrylyşynyň üç mejlisi geçirildi. Olaryň barşynda birnäçe Kanunlar ara alnyp maslahatlaşyldy we makullanyldy. 

Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedow ýurdumyzyň welaýatlarynda iş saparlarynda bolup, dürli pudaklaryň işgärleri, daýhanlar, ýaşlar bilen duşuşyp, olaryň ýaşaýyş-durmuş şertleri, şol sanda zähmet çekmek, okamak, sazlaşykly ösmek üçin döredilýän mümkinçilikler bilen gyzyklanýar hem-de kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça täze wezipeleri kesgitleýär. 

 Geçirilen halkara çäreleriň hatarynda Merkezi Aziýa döwletleriniň we Russiýa Federasiýasynyň Parlamentara forumy bar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe döwletimizi durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň ileri tutulýan wezipelerini nazara almak bilen, kämilleşdirilýän kadalaşdyryjy hukuk binýadyny pugtalandyrmak boýunça işleriň mundan beýläk-de dowam etdirilmeginiň örän wajypdygyny belledi. 

Soňra hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow mejlise gatnaşyjylara ýüzlenip, hemmeleri Hazar deňziniň güni bilen gutlady we bu sene mynasybetli guralýan çäreleriň Hazaryň parahatçylygyň we dostlugyň deňzi hökmündäki derejesini pugtalandyrýandygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, Hazar deňzi boýunça halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek meselelerine möhüm ähmiýet berilmelidir diýip, döwlet Baştutanymyz belledi we bu babatda degişli ýolbaşçylara anyk görkezmeleri berdi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow şu ýylyň 15-16-njy awgustynda deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ulag ministrleriniň Hazaryň kenarynda geçiriljek maslahatynyň ýurdumyzda halkara hyzmatdaşlygy sazlaşykly ösdürmekdäki, Türkmenistanyň halkara forumlaryň geçirilýän merkezi hökmündäki ornuny pugtalandyrmakdaky ähmiýetini belledi. 

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ösüşi barada aýdyp, şu ýylyň ýedi aýynda ýerine ýetirilen işleriň jemleri boýunça jemi içerki önümiň ösüş depgininiň 6,1 göterim derejesinde bolandygyny kanagatlanma bilen belledi. 

Döwlet Baştutanymyz ykdysadyýetimiziň önümçilik pudaklarynyň işini döwrüň talabyna laýyk ýagdaýda alyp barmak, olaryň kuwwatlyklaryny artdyrmak meseleleriniň wajypdygyna ünsi çekdi. Şunda ýurdumyzyň senagat toplumynyň, oba hojalygynyň, energetika ulgamlarynyň, ýangyç-energetika toplumynyň önümçilik düzümleriniň işiniň depginini ýokarlandyrmak, gaýtadan işleýän senagatyň kuwwatlyklaryny artdyrmak, şunuň bilen birlikde, ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini, telekeçilik ulgamyny ösdürmek meselelerine möhüm ähmiýet berilmelidir diýip, hormatly Prezidentimiz belledi we bu babatda degişli ýolbaşçylara birnäçe tabşyryklary berdi. 

Soňra döwlet Baştutanymyz ylym-bilim, saglygy goraýyş, sport we ýaşlar syýasaty ugurlarynda, jemgyýetçilik guramalarynda alnyp barylýan işlere ünsi çekip, bu ulgamlarda ýaýbaňlandyrylan düýpli özgertmeleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi ugrunda zerur tagallalaryň edilmelidigini nygtady. Mundan başga-da, Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi geňeşiniň 1-nji sentýabrda geçiriljek VII gurultaýynyň ýokary derejesini üpjün etmegiň wajypdygy bellenildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow bu baradaky gürrüňi dowam edip, Watanymyzyň şanly Garaşsyzlygynyň 31 ýyllygy mynasybetli meýilleşdirilen çäreleriň medeni maksatnamasynyň talabalaýyk taýýarlanylmagynyň wajypdygyny nygtady. Döwlet Baştutanymyz baýramçylyk mynasybetli medeni-köpçülikleýin çäreleriň şatlykly pursatlara, ýatda galyjy wakalara beslenmegi ugrunda zerur tagallalaryň edilmelidigini belläp, bu babatda degişli ýolbaşçylara anyk görkezmeleri berdi. 

Hormatly Prezidentimiz sentýabr aýynyň ýurdumyzyň durmuşynda taryhy ähmiýeti bolan şanly wakalara baýdygyny belläp, baýramçylyk mynasybetli geçiriljek çärelere, aýratyn-da, 23-nji sentýabrda geçiriljek Türkmenistanyň Döwlet maslahatyna häzirden gowy taýýarlyk görülmelidigini belledi. Maslahatda berkarar döwletimizi mundan beýläk-de ösdürmegiň möhüm meselelerine serederis, şoňa görä-de, bu maslahaty ýokary derejede we guramaçylykly geçirmek üçin ähli zerur çäreleri görmeli diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy. 

Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň ýedi aýynda ýurdumyzda ýerine ýetirilen işleriň netijelerine bagyşlanan göçme mejlisinde döwlet durmuşyna degişli başga-da birnäçe möhüm meselelere garaldy we olar boýunça degişli çözgütler kabul edildi. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň göçme mejlisini jemläp, oňa gatnaşanlara berk jan saglyk, maşgala abadançylygyny, berkarar Watanymyzyň gülläp ösmegi ugrunda alyp barýan işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.