Aş­ga­bat, 3-nji iýun. Şu gün ýur­du­myz­da gal­la ora­gy­na ba­dal­ga be­ril­di. Mi­nistr­ler Ka­bi­ne­ti­niň 26-njy maý­da ge­çi­ri­len göç­me mej­li­sin­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow bu mö­hüm oba ho­ja­lyk möw­sü­mi­niň baş­lan­ma­gy­na ak pa­ta be­rip, eder­men daý­han­la­ra zäh­met üs­tün­lik­le­ri­ni ar­zuw et­di. Şo­ňa la­ýyk­lyk­da, Ahal, Le­bap we Ma­ry we­la­ýat­la­ry­nyň daý­han­la­ry gal­la ora­gy­na gi­riş­di­ler. Bal­kan hem-de Da­şo­guz we­la­ýat­la­ry­nyň gal­la­çy­la­ry bol­sa bu işe 10-njy iýun­da gi­ri­şer­ler. 

Döw­let Baş­tu­ta­ny­my­zyň bel­leý­şi ýa­ly, Di­ýa­ry­myz­da oba ho­ja­lyk pu­da­gy­nyň ös­dü­ril­me­gi­ne gö­nük­di­ri­len giň ge­rim­li iş­ler ama­la aşy­ryl­ýar. Döw­le­ti­miz daý­han­lar üçin äh­li şert­le­ri dö­red­ýär. Olar ýo­ka­ry hil­li to­hum­lar, mi­ne­ral dö­kün­ler, hi­mi­ki se­riş­de­ler, döw­re­bap oba ho­ja­lyk teh­ni­ka­la­ry hem-de suw bi­len do­ly üp­jün edil­ýär. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Ser­dar Berdimuhamedow şu ýyl ýur­du­my­zyň se­bit­le­rin­de bug­da­ýyň be­re­ket­li ha­sy­ly­nyň ýe­tiş­di­ri­len­di­gi­ni bel­läp, ony ýit­gi­siz ýyg­na­ma­gyň mö­hüm­di­gi­ne ün­si çek­di. Mu­nuň özi ata Wa­ta­ny­my­zyň azyk ga­raş­syz­ly­gy­nyň pug­ta­lan­dy­ryl­ma­gy­nyň ke­pi­li­dir. 

Asyl­ly dä­be gö­rä, ýer­ler­de gal­la ora­gy­na hor­mat­ly ýa­şu­lu­lar ak pa­ta ber­di­ler. Olar ata Wa­ta­ny­my­zyň, äh­li türk­men hal­ky­nyň ro­waç­ly­gy we aba­dan­çy­ly­gy üçin Be­ýik Bi­ri­bar­dan do­ga-di­leg et­di­ler. Ak­sak­gal ýa­şu­lu­lar: “Çä­ji­ňe be­re­ket!” di­ýen söz­ler bi­len ora­ga gi­riş­di­ler we no­ba­ty zäh­met­sö­ýer kom­baýn­çy­la­ra ber­di­ler. 

Şu ýyl ýur­du­my­zyň gal­la­çy­la­ry güýz­lük bug­daý üçin bö­lü­nip ber­len 690 müň gek­tar meý­dan­dan 1 mil­lion 400 müň ton­na dä­ne ýyg­na­ma­gy me­ýil­leş­dir­ýär­ler. Ahal we­la­ýa­tyn­da 400 müň, Ma­ry we­la­ýa­tyn­da 345 müň, Le­bap we­la­ýa­tyn­da 310 müň, Da­şo­guz we­la­ýa­tyn­da 265 müň, Bal­kan we­la­ýa­tyn­da 80 müň ton­na bug­daý ýyg­na­lar. Şu ýyl gal­la meý­dan­la­ryn­da bug­da­ýyň “Be­re­ket­li”, “Go­şant”, “Ha­syl­ly”, “Säh­ra­ýy”, “Ro­waç”, “Ýo­lö­ten-3”, “Ýo­lö­ten-1”, “Ju­wan”, “Wa­tan”, “Gy­zyl­şag­la­wuk-25”, “Mi­ras”, “Ýo­kum­ly” ýa­ly, ýo­ka­ry ha­syl­ly gör­nüş­le­ri ekil­di. 

Di­ýa­ry­myz bo­ýun­ça 2022-nji ýy­lyň gal­la ora­gy möw­sü­min­de “Сla­as”, “John Dee­re”, “Сase”, “New Hol­land” ýa­ly ýo­ka­ry ön­dü­ri­ji­lik­li dä­ne ýyg­ýan kom­baýn­la­ryň 2 müň 64 sa­ny­sy iş­le­di­ler. Gi­je-gün­diz­le­ýin esas­da iş­le­dil­jek ýo­ka­ry ön­dü­ri­ji­lik­li teh­ni­ka­lar ýe­tiş­di­ri­len bol ha­sy­ly bel­le­nen möh­let­ler­de we ýit­gi­siz ýyg­nap al­ma­ga ýar­dam be­rer. Türk­me­nis­tan­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­me­giň Kon­sep­si­ýa­sy­na la­ýyk­lyk­da, sa­tyn al­nan ýo­ka­ry ön­dü­ri­ji­lik­li “John Dee­re” we “Сla­as” ky­sym­ly gal­la oru­jy kom­baýn­lar te­le­ma­tik ul­gam­lar bi­len üp­jün edil­ýär. 

Gal­la ora­gy möw­sü­min­de göç­me abat­la­ýyş-me­ha­ni­ki to­par­la­ryň ýüz­ler­çe­si gi­je-gün­di­ziň do­wa­myn­da gal­la­çy­la­ra hyz­mat eder. Olar iş­le­dil­ýän teh­ni­ka­la­ry ze­rur ýan­gyç-çal­gy ýag­la­ry we äti­ýaç­lyk şaý­la­ry bi­len üp­jün eder­ler. Gal­la meý­dan­la­ryn­da ora­ga gat­naş­ýan me­ha­ni­za­tor­lar, sü­rü­ji­ler, beý­le­ki iş­gär­ler üçin ze­rur dur­muş şert­le­ri dö­re­dil­di. Ýer­ler­de sun­gat us­sat­la­ry­nyň çy­kyş­la­ry, göç­me söw­da ýo­la goý­lar. 

Ýyg­na­lan ha­sy­ly ka­bul ediş bö­lüm­le­ri­niň 154-si­ne, ele­wa­tor­la­ra hem-de am­mar­la­ra da­şa­mak­da mi­nistr­lik­ler we pu­dak­la­ýyn do­lan­dy­ryş eda­ra­la­ry ta­ra­pyn­dan ber­len ýük ulag­la­ry­nyň 9 müň 800-den gow­ra­gy iş­le­di­ler. Gal­la ora­gy­na çen­li de­giş­li bar­lag­ha­na­lar taý­ýar­la­ny­lyp, olar­da “Türk­mens­tan­dart­la­ry” baş döw­let gul­lu­gy­nyň hü­när­men­le­ri dä­nä­niň hi­li­ni kes­git­lär­ler. Tab­şy­ry­lan ha­syl üçin gal­la­çy­lar bi­len öz wag­tyn­da ha­sap­la­şyk iş­le­ri “Daý­han­bank” döw­let tä­jir­çi­lik ban­ky­nyň ýer­ler­dä­ki bö­lüm­le­ri ta­ra­pyn­dan ama­la aşy­ry­lar. 

Gal­la ora­gy­nyň baş­lan­ma­gy my­na­sy­bet­li we­la­ýat­lar­da Oba ho­ja­lyk we daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak mi­nistr­li­gi­niň, we­la­ýat we et­rap hä­kim­lik­le­ri­niň, “Türk­mens­tan­dart­la­ry” baş döw­let gul­lu­gy­nyň, “Türk­men­hi­mi­ýa” döw­let kon­ser­ni­niň we­kil­le­ri­niň, daý­han bir­le­şik­le­ri­niň ýol­baş­çy­la­ry­nyň, tej­ri­be­li ag­ro­nom­la­ryň, me­ha­ni­za­tor­la­ryň, kä­ren­de­çi­le­riň, hor­mat­ly ýa­şu­lu­la­ryň gat­naş­mak­la­ryn­da okuw-önüm­çi­lik mas­la­hat­la­ry ge­çi­ril­di. 

Ola­ryň do­wa­myn­da gal­la ora­gy­ny gu­ra­ma­çy­lyk­ly ge­çir­mek bi­len bag­ly me­se­le­le­riň giň ge­ri­mi ara al­nyp mas­la­hat­la­şyl­dy. Çy­kyş eden­ler döw­let Baş­tu­ta­ny­myz Ser­dar Berdimuhamedowa oba zäh­met­keş­le­ri ba­ra­da ed­ýän he­mi­şe­lik ala­da­sy, ata Wa­ta­ny­my­zyň ro­waç­ly­gy­na we aba­dan­çy­ly­gy­na sal­dam­ly go­şant goş­ýan eke­ran­çy­la­ryň my­na­syp dur­mu­şy hem-de ne­ti­je­li zäh­me­ti ug­run­da dö­re­di­len şert­ler üçin tüýs ýü­rek­den ho­şal­lyk­la­ry­ny bil­dir­di­ler. 

Bel­le­ni­li­şi ýa­ly, hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­lan­gy­jy bo­ýun­ça oba ho­ja­ly­gyn­da ýaý­baň­lan­dy­ry­lan giň ge­rim­li öz­gert­me­le­riň ne­ti­je­sin­de mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň bu mö­hüm pu­da­gy ösü­şiň hil taý­dan tä­ze de­re­je­si­ne çyk­dy. Ýur­du­myz­da tarp ýer­ler yzy­gi­der­li öz­leş­di­ril­ýär, ýer­le­riň ha­syl­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak, eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­nyň ýag­da­ýy­ny go­wu­lan­dyr­mak bo­ýun­ça oňyn çä­re­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Oba­se­na­gat top­lu­my­nyň dü­züm­le­ri­niň hem-de hyz­mat ed­ýän pu­dak­la­ryň teh­ni­ki taý­dan en­jam­laş­dy­ryl­ma­gy­na, döw­re­bap­laş­dy­ryl­ma­gy­na, ele­wa­tor­la­ryň, gaý­ta­dan iş­le­ýän oba ho­ja­lyk kär­ha­na­la­ry­nyň, mi­ne­ral dö­kün­le­ri ön­dür­ýän za­wod­la­ryň, suw ho­ja­lyk des­ga­la­ry­nyň gur­lu­şy­gy­na uly möç­ber­li ma­ýa go­ýum se­riş­de­le­ri gö­nük­di­ril­ýär. Dün­ýä­niň öň­de­ba­ry­jy önüm ön­dü­ri­ji­le­ri­niň ýo­ka­ry ön­dü­ri­ji­lik­li teh­ni­ka­la­ry­nyň yzy­gi­der­li sa­tyn alyn­ma­gy ak bug­daý­dan bol ha­syl al­ma­gyň gi­re­wi­dir. 

Önüm­le­riň döw­let ta­ra­pyn­dan sa­tyn alyn­ma­gy, daý­han­la­ryň sal­gyt­lar­dan bo­şa­dyl­ma­gy, ola­ra teh­ni­ki hyz­mat­la­ry, to­hum­la­ry, mi­ne­ral dö­kün­le­ri, ösüm­lik­le­riň go­rag se­riş­de­le­ri­ni al­mak üçin ýe­ňil­lik­li şert­le­riň dö­re­dil­me­gi, oba ho­ja­lyk önüm­le­ri­ni ön­dü­ri­ji­le­riň ma­li­ýe-yk­dy­sa­dy taý­dan hö­wes­len­di­ril­me­gi ola­ryň öz zäh­me­ti­niň ne­ti­je­le­ri­ne gy­zyk­lan­ma­la­ry­ny has-da art­dyr­ýar. 

Döw­let Baş­tu­ta­ny­myz ýer, suw we beý­le­ki te­bi­gy se­riş­de­le­riň ne­ti­je­li peý­da­la­nyl­ma­gy­na, daş­ky gur­şa­wyň go­ral­ma­gy­na, oba ho­ja­lyk yl­my­nyň, seç­gi­çi­li­giň, to­hum­çy­ly­gyň ös­dü­ril­me­gi­ne, önüm­çi­li­ge öň­de­ba­ry­jy teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň or­naş­dy­ryl­ma­gy­na, oba ho­ja­ly­gy bo­ýun­ça ýo­ka­ry hü­när­li iş­gär­le­riň taý­ýar­la­nyl­ma­gy­na uly üns ber­ýär. 

Mun­dan baş­ga-da Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň oba­la­ryň, şä­her­çe­le­riň, et­rap­da­ky şä­her­le­riň we et­rap mer­kez­le­ri­niň ila­ty­nyň dur­muş-ýa­şa­ýyş şert­le­ri­ni öz­gert­mek bo­ýun­ça Mil­li mak­sat­na­ma­sy­ny dur­mu­şa ge­çir­me­giň çäk­le­rin­de iri ma­ýa go­ýum tas­la­ma­la­ry ama­la aşy­ryl­ýar. Oba ila­ty­nyň mad­dy hal-ýag­da­ýy, aba­dan­çy­lyk de­re­je­si ýyl-ýyl­dan ýo­kar­lan­ýar. Ýa­şa­ýyş de­re­je­si bo­ýun­ça oba ýer­le­ri şä­her de­re­je­si­ne bar­ha ýa­kyn­laş­ýar. Mah­la­sy, bu iş­ler ýur­du­myz­da azyk bol­çu­ly­gy­nyň üp­jün edil­me­gin­de mö­hüm we­zi­pe­le­riň üs­tün­lik­li çö­zül­me­gi­ne ýar­dam ber­ýär. Oba ho­ja­ly­gy­ny mun­dan beý­läk-de ok­gun­ly ös­dür­mek üçin uly müm­kin­çi­lik­ler açyl­ýar. Oba ho­ja­lyk ekin­le­ri­ni ös­dü­rip ýe­tiş­dir­mek bo­ýun­ça asyr­la­ryň do­wa­myn­da top­la­nan tej­ri­be döw­re­bap teh­no­lo­gi­ýa­lar hem-de yl­myň ga­za­nan­la­ry bi­len ne­ti­je­li ut­gaş­dy­ryl­ýar. 

Bu ugur­da top­la­nan tej­ri­bä se­bit­de we dün­ýä­de uly gy­zyk­lan­ma bil­di­ril­ýär. Türk­me­nis­ta­nyň 2020 — 2022-nji ýyl­lar döw­ri üçin Bü­tin­dün­ýä azyk mak­sat­na­ma­sy­nyň Ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji ge­ňe­şi­ne saý­lan­ma­gy ata Wa­ta­ny­my­zyň oba ho­ja­ly­gy­ny ös­dür­mek bo­ýun­ça sy­ýa­sa­tyň ne­ti­je­li hä­si­ýe­te eýe­di­gi­niň aý­dyň su­but­na­ma­sy­dyr. 

Gal­la ora­gy­na ba­dal­ga be­ril­me­gi my­na­sy­bet­li gal­la meý­dan­la­ry­nyň ýa­nyn­da möw­sü­miň baş­lan­ma­gy­nyň hor­ma­ty­na şu gün­ki ge­çi­ri­len da­ba­ra­lar­da ser­gi­ler ýaý­baň­lan­dy­ryl­dy. Olar­da oba ho­ja­lyk önüm­le­ri­niň dür­li gör­nüş­le­ri, çö­rek önüm­le­ri, hä­zir­ki za­man oba ho­ja­lyk teh­ni­ka­la­ry gör­ke­zil­di. Şeý­le-de we­la­ýat­la­ryň aý­dym-saz, tans we folk­lor to­par­la­ry­nyň çy­kyş­la­ry gu­ral­dy. 

www.tdh.gov.tm

Milletiň ykbaly her döwürde-de onuň öňe çykaran beýik şahslarynyň — öňbaşçylarynyň gerdeninde durupdy. Beýik şahslar diňe bir taryha adyny ýazman, eýsem, olar taryhyň daýanç sütünleridir hem. Bir halkyň ykbaly göterilende, şonuň öňbaşçysy dünýäniň ösüşine täsir edýän şahsyýete öwrülýär. Şol taryhy şahslar öz döwletli tutumlaryny halkyna, dünýä düşündirmek üçin ylmy-filosofik eserlerini, ensiklopedik häsiýetli kitaplaryny nesillere miras goýýarlar. Gahryman Arkadagymyzyň öz halkyna peşgeş berýän manysy dür-hazynalardan gymmatly kitaplary nesilbaşymyz Oguz handan gaýdýan gadymy türkmen töresine görä, milletiň ruhy Kethudasy tarapyndan nesillere miras galdyrylýan ýörelge kitaplarydyr.  

Awtoryň kitabyň girişinde nygtaýşy ýaly, ol dinimiz, däp-dessurlarymyz, ýol-ýörelgämiz hakda söhbet açýar. Gahryman Arkadagymyz täze eserinde ynsan Zeminde peýda bolaly bäri jogaby gözlenilýän ebedi sowala — «Hakyky adam, Hakyň söýen ynsany nähili bolmaly?» diýen sowala jogap agtarýar. Kitapda nygtalyşy ýaly, türkmen topragy müňlerçe ýylyň dowamynda dünýä medeniýetiniň umumy taryhy üçin örän ähmiýetli mekan, uly wakalaryň, siwilizasiýalaryň mesgeni boldy. Bizi taryhçy hökmünde özüne çeken zat Gahryman Arkadagymyzyň türkmen halkynyň taryhynyň beýikligi hakda täze açan hakykatlarydyr. Milli Liderimiz ata-babalarymyzyň döreden beýik ýaşaýyş medeniýetleriniň, guran beýik döwletleriniň adamzadyň taryhynda lowurdap durandygyna aýratyn üns çekýär. Ol döwletleriň ylym, ýol-ýörelge, adalat baýdagy bolup pasyrdandygyny nygtaýar. Hormatly Arkadagymyz şeýle diýýär: «Biz — bu günki türkmenler, geçmişimizi çuňňur öwrenmek bilen, gadymy oguz-türkmen döwletiniň, Parfiýa döwletiniň, seljuk türkmenleriniň döreden onlarça döwletleriniň, osman türkmenleriniň soltanlyklarynyň, beýleki türkmen döwletleriniň şöhratyna buýsanyp bileris». 

Gahryman Arkadagymyz Türkmenistany dünýä taryhynyň ösüşinde Hytaý, Mesopotamiýa, Müsür bilen deň derejede goýýan alymlaryň mamladygyny ýazýar. Ýeri gelende bellesek, milli Liderimiz heniz wise-premýer wezipesinde işleýän döwründe ýurdumyzyň gadymy hem şöhratly taryhynyň dikeldilmegi, milli mirasymyzy dünýä ýaýmak babatda uly işleriň başyny başlady. Türkmen alymlarynyň topary daşary ýurtlaryň ençemesine yzly-yzyna iberilip, halkymyzyň geçmişine dahylly gymmatly golýazmalaryň birgidenini ata Watanymyza getirdiler. Olaryň terjime edilip, şol wagtky «Miras» milli medeniýet merkeziniň düzümine girýän ylmy edaralaryň alymlary tarapyndan kitap görnüşinde çykarylyp başlanmagy bilen, türkmen halkynyň dünýä ýaň salan taryhyny täzeçe garaýyş esasynda arap, pars we gaýry dillerdäki çeşmeleriň esasynda täzeçe ýazmaga mümkinçilik döredi. Hormatly Arkadagymyz täze eserinde şol çeşmeleriň ençemesini ilkinji gezek ylmy dolanyşyga girizipdir.  

Kitapda türkmen halkynyň taryhda öz döreden döwletleriniň ady bilen meşhur bolandygy aýdylýar. Gahryman Arkadagymyzyň Awestada ýatlanylýan Turan ýurdunyň adynyň manysyny türkmenleriň — turlaryň — oguzlaryň ýurdy görnüşinde düşündirmegi hem bizi aýratyn özüne çekdi. Türkmenleriň döreden döwletleriniň aglabasynyň — göktürkmenleriň, oguz ýabgularynyň, garahanlylaryň, gaznalylaryň, seljuklaryň, horezmşalaryň döwletleriniň bir böleginiň Turanyň çäginde ýerleşmegi-de muňa aýdyň delildir. Hormatly Arkadagymyz bu ýerde bir hakykata — ata-babalarymyzyň öz guran döwletlerini öz atlary bilen, ýagny Oguzlar döwleti, Seljuklar döwleti, Osmanlylar döwleti görnüşinde atlandyrandygyna ünsi çekmek bilen, şu günki Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň adynda türkmen halkynyň öz adynyň bardygy baradaky buýsançly hakykaty aýratyn nygtaýar.  

Şu ýerde Gahryman Arkadagymyzyň täze kitabynda siwilizasiýa babatdaky täze ylmy açyşyna üns çekmek zerur. Ol ýyldyrym tizligindäki bedewlerini ýetişdirmek bilen, ata-babalarymyzyň adamzadyň ösüşine tizlik berendigi baradaky hakykatdyr. Şeýlelikde, milli Liderimiz türkmeniň şeýle bedewleri kemala getirip, adamzada ýene bir siwilizasiýany peşgeş berendigi baradaky hakykaty ilkinji gezek dünýä aýan edýär.  

Gahryman Arkadagymyzyň täze eseri halkara gatnaşyklar ugry boýunça hünärmenler üçin hem has gymmatlydyr. Kitabyň «Ýaşaýyş medeniýeti» atly birinji babynda ýurdumyzyň öz üstüne alan halkara borçlaryna üýtgewsiz eýerýändigi, halkara hyzmatdaşlygyň meselelerine örän jogapkärli çemeleşýändigi nygtalýar. Birleşen Milletler Guramasy we onuň düzümleri bilen hyzmatdaşlyga aýratyn ähmiýet berilýändigi aýdylýar. Milli Liderimiz Türkmenistanyň Prezidenti wezipesinde işlän döwründe döwlet we Hökümet Baştutanlary, halkara guramalaryň ýolbaşçylary bilen bolan duşuşyklaryndan ençeme ýakymly pursatlary mysal getirýär.  

Gahryman Arkadagymyz 2020-nji ýylda Bütindünýä welosiped güni mynasybetli Olimpiýa şäherçesinde ÝUNISEF-niň ýurdumyzdaky wekilhanasynyň ýolbaşçysy bilen duşuşykda agtygy Kerimiň onuň bilen iňlis dilindäki erkin söhbetdeşligini ýatlaýar. Agtygynyň halkara guramanyň wekiline ýurdumyzda ýaş nesillere dünýä bilen aýakdaş gitmek üçin çagalar baglaryndan, mekdep partasyndan başlap, dünýä dilleriniň ençemesiniň öwredilýändigi barada gürrüň bermegi hormatly Arkadagymyzyň ýurdumyzyň bilim ulgamyny dünýäniň bilim giňişligine işjeň goşulyşmagyny üpjün etmek boýunça eden taýsyz atalyk aladasynyň aýdyň miwesi. Munuň özi türkmeniň gadymy atalyk mekdebiniň häzirki döwürdäki anyk dowamy. Hut şonuň üçin-de Gahryman Arkadagymyz täze kitabynda durmuşda dogry ýoly, käri saýlap almakda ene-atanyň, halypanyň ornunyň örän ähmiýetlidigini ýönelige nygtamandyr. Agtygy Kerimiň zehininiň köpugurly bolmagy, daşary ýurt dillerini öwrenmäge werzişligi, bedew atlarymyza, çapyksuwarlyga, seýisçilige, aýdym-saz sungatyna söýgüsi — bularyň ählisi hormatly Arkadagymyzyň yhlasyndan gözbaş alýar. Milli Liderimiz diňe bir öz agtygyny terbiýelemekde däl, eýsem, tutuş halkyna gadymy türkmen atabeglik mekdebiniň oňyn däpleri bilen halypalyk edýär. Bu barada hormatly Arkadagymyzyň täze kitabyndaky: «Men öz agtygymyň mysalynda tutuş türkmen ýaşlarynyň geljegini görýärin» diýen sözleri hem aýdylanlara anyk delildir. 

Eserde Türkmenistanyň dünýä bileleşiginde tutýan ornuna, ýurdumyzyň halkara abraýynyň ýokarlanmagynyň esasy binýady bolan hemişelik Bitaraplygymyza hem mynasyp orun berlipdir. Bular barada kitapdaky anyk mysallary okanyňda, Gahryman Arkadagymyzyň 15 ýyllyk Prezidentlik döwründe parahatçylyk söýüjilikli başlangyçlary bilen dünýäde ykrar edilen Lidere öwrülendigine buýsanjyň artýar. Hawa, hormatly Arkadagymyz — XXI asyryň parahatçylyk dörediji Lideri, beýik syýasatçysy, ussat diplomaty. Milli Liderimiz şeýle belent abraýa ata-babalarymyzdan gelýän döwleti dolandyrmak dessuryna eýerip mynasyp boldy. Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasatyndaky binýatlyk ýörelgeler bolan oňyn Bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk, adalatlylyk — bular ykbalyň emri bilen dünýäň çar künjüne ýaýrap, ençeme döwletleri, imperiýalary guran ata-babalarymyzdan galan dessurlaryň esasynda kemala gelendir. Bu dessury bir sözde «Oguz-türkmen töresi» diýip atlandyryp bolar.  

Töre — ata-babalar tarapyndan ýola goýlan ýazylmadyk kanunlaryň jemi. Töre ýaşulularyň hem-de gelip çykyşy asylzada bolan begleriň häkimliginiň kanunylygyny ykrar edipdir. Ol jemgyýetiň her bir agzasynyň ornuny berk kesgitläpdir, düzgün-tertibiň her kes tarapyndan berk berjaý edilmegini talap edipdir. Oguz töresini bozmak temmisiz galdyrylmandyr. Göktürkmen döwletiniň hany Bilge han: «Eý, oguz türkmen begleri, millet, eşidiň, ýokarda gök çökmese, aşakda ýer dilinmese, türkmen milletiňi, iliňi, kanunyňy kim bozup biler!» diýen sözlerini nijeme asyr mundan ozal ýönelige aýdyp gitmändir! Gahryman Arkadagymyz täze kitabynda, ine, şol gadymy türkmen töresini inçeden yzarlamak bilen, ata-babalarymyzyň döreden ençeme döwletleriniň taryhy tejribesi esasynda gurlan şu günki Bitarap Türkmenistanyň tutuş dünýäde parahatçylygy döretmäge goşandynyň ähmiýetini okyjylara anyk mysallar arkaly düşündirýär.  

Milli Liderimiz ata-babalarymyzyň yslam dinini kabul etmek bilen, yslam medeniýetini dünýä ýaýmak babatda bitiren hyzmatlaryny anyk taryhy maglumatlar arkaly düşündirýär. Bu barada kitapda şeýle diýilýär: «Hawa, bular — türkmenlerdi! Biziň ata-babalarymyzdy! Müňlerçe ýyllyk taryhy şöhratlandyranlardy! Oguz han atamyzdan başlap, hakykatdan-da, dünýäde ýetmişden gowrak döwleti döredenlerdi! Uly-uly şahsyýetleriň we olara ykbalyny ynanan halkyň güýç-gaýraty bilen Ýer ýüzünde şeýle beýik döwletler berkarar edilipdi». Damarynda türkmen gany aýlanýan her birimiziň watançylyk duýgymyzyň gözbaşyny täzeden arçap, inimizi jümşüldedip, ruhy taýdan täzeden galkyndyrýan şeýle hakykaty Gahryman Arkadagymyza çenli türkmen halkynyň taryhyny ýazan hiç bir taryhçynyň eserinden okan dälsiňiz! 

Arkadagyň şadiwany — «Ömrümiň manysy» — ýagşy niýetlere, halallyga çagyryş. «Ömrümiň manysy» — maksada okgunlylyga, oňa ýetmek üçin dyngysyz göreşe çagyryş. «Ömrümiň manysy» — dünýäde haýyr bilen şeriň arasynda parh goýup, diňe haýry goldap, onuň tarapynda duran adamlaryň geljek nesilleriň hakydasynda ömürlik ýaşaýandygyny düşündirýän durmuş pelsepesi. Eger-de täze kitabyň ähmiýetini bir jümlede jemlemeli bolsa, onda oňa «Arkadagyň ruhy akademiýasy» diýip at berip bilerdik. Uludan-kiçä her bir türkmen raýatyny ömrüni manyly ýaşamaga ugrukdyrmakda, il-halkyna ýaraýan mynasyp işleri amala aşyrmak üçin ýagşy niýetlere ruhlandyrmakda bu akademiýanyň uzak ýyllaryň dowamynda milletimiziň durmuş mekdebine öwrüljekdigine tüýs ýürekden ynanýarys. 

Jumamyrat GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň rektory, taryh ylymlarynyň kandidaty.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň Balkan welaýatyna toý sapary barada söhbet 

 Hazar kenary. Giňişlik. Mawy giňişlik. Nirede deňiz gutaryp, nirede asman başlanýar, saýgardarly däl. Könekiler beýle görnüşe «Dünýäniň başlanýan ýeri» diýer ekenler. Biziň üçin bolsa bu kenar täze taryhy döwrüň hem başlanan ýeri. Hakykatdan-da, heran-haçan «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyna gadam bassaň, Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda geçen ýyllara, geçilen ýollara seýil eden ýaly bolýarsyň. Täze zamananyň geriminiň-hörpüniň nähili uludygyny hut şu kenarda, şu sebitde başy başlanan, bitirilen işler hem turuwbaşdan aýan-aýdyň görkezipdi. 14-nji aprelde welosipedli ýörişe goşulyp, Awazanyň ýollary bilen barşyňa, hatar gurap oturan kaşaň binalary synlap, olaryň hersiniň döwrüň bir sahypasydygyna, manyly ömrüň bir pursadydygyna göz ýetirýärsiň... 

 Hawa, ozal habar berlişi ýaly, 14-15-nji aprelde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Balkan welaýatynda saparda boldy. Munuň özi döwlet Baştutanymyzyň wezipä girişenden soňra ýurdumyzyň sebitlerine amala aşyran ilkinji saparydygy bilen-de, il-halkyň bagtyýar durmuşyny, röwşen geljegini nazarlaýan döwletli tutumlara beslenendigi bilen-de taryhy ähmiýete eýe bolup, ol «toý sapary» diýlip atlandyrylmaga doly mynasypdyr. 

 Günbatar sebit: ösüşiň täze gözýetimleri 

Balkan welaýaty — ýurdumyzyň depginli ösýän sebitleriniň biri. Onuň geografik ýerleşişi, tebigy baýlyklary, amatly howa şertleri senagaty, oba hojalygyny, ulag we aragatnaşyk pudagyny, hyzmatlar ulgamyny hem-de ykdysadyýetiň beýleki pudaklaryny ösdürmäge mümkinçilik berýär. Welaýatyň sebit boýunça jemi önüminiň üçden iki bölegi senagatyň paýyna düşüp, onuň gazy, elektrik energiýasyny, himiýa önümlerini, gurluşyk materiallaryny, azyk önümlerini öndürýän pudaklary bar. Ýurdumyzyň ähli sebitlerinde bolşy ýaly, soňky ýyllarda Balkan welaýatynda hem giň gerimli, halkara derejeli taslamalar amala aşyryldy... 

Hormatly Prezidentimiziň 14-nji aprelde “Awaza” Kongresler merkezinde geçiren Ministrler Kabinetiniň göçme mejlisinde garalan meseleler günbatar sebitiň ählitaraplaýyn ösüşini has-da ilerletmekde giň gözýetimleriň nazarlanýandygyny görkezdi. Ýurtdaky rowaçlygyň özeninde-de, elbetde, sebitleriň ösüşi durýar. 

Gürrüň, hususan-da, geljek 7 ýyl üçin taýýarlanylýan Prezident Maksatnamasynda günbatar sebiti ösdürmegiň esasy ugurlarynyň hatarynda welaýatyň senagat pudaklarynyň ählisine iri maýa goýumlaryny çekmek, sebitiň ykdysadyýetine ylmyň gazananlaryny we dünýä tejribesini, innowasion hem-de sanly tehnologiýalary ornaşdyrmagyň hasabyna, nebitgaz, nebiti gaýtadan işleýän, himiýa, energetika, dag-magdan ulgamlaryny döwrebaplaşdyrmak barada barýar. 

Gazagystan — Türkmenistan — Eýran halkara demir ýolunyň, Türkmenbaşydaky Halkara deňiz portunyň, ulag-logistika ulgamynyň kuwwatyndan netijeli peýdalanmak, üstaşyr we multimodal ýük daşamalaryň möçberlerini artdyrmak, Jebel şäherçesinde Halkara howa menzilini gurup ulanmaga bermek, şypahana we syýahatçylyk ulgamyny mundan beýläk-de ösdürmek, hyzmatlaryň hilini ýokarlandyrmak barada barýar. 

Hazar deňziniň geljegi uly kenarýaka zolaklarynda gözleg-barlag işlerini çaltlandyrmak, täze ýataklary açmak we özleşdirmek boýunça degişli işleri geçirmek, bu işe hususy ulgamy hem-de maýa goýumlary çekmek barada barýar. 

Balkan welaýatynyň baý kuwwatyny, şol sanda Garabogazköl aýlagynyň gidromineral serişdelerini nazara almak bilen, daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň ornuny tutýan himiki serişdeleriň täze görnüşleriniň, ýod, brom we brom önümleriniň, kaustik sodanyň, hlor we hlor önümleriniň önümçiliklerini ýola goýmak işlerini işjeňleşdirmek barada barýar. 

Balkan welaýatynda 2022 — 2028-nji ýyllarda gurulmagy meýilleşdirilen täze desgalaryň degişli sanawyna laýyklykda, ýurdumyzyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary tarapyndan suw tygşytlaýjy usullary ulanmak arkaly, gök önümleri, üzüm hem-de miweli baglary ösdürip ýetişdirmek, maldarçylyk we guşçulyk toplumlaryny, häzirki zaman ýyladyşhanalaryny hem-de azyk önümlerini saklamaga niýetlenen sowadyjy ammarlary gurmak boýunça taslamalaryň 14-sini amala aşyrmak barada barýar. 

 Ahyrky netijede, diňe bir sebitiň ilatynyň däl, tutuş halkymyzyň ýaşaýyş-durmuşyny has-da gowulandyrmak barada barýar. 

Hormatly Prezidentimiziň şol gün Türkmenbaşydaky Halkara deňiz portuna baryp, bu ýerde alnyp barylýan işler bilen ýakyndan tanyşmagy bolsa döwletimiziň üstaşyr ulag kuwwatynyň artdyrylmagy, milli ykdysadyýetimiziň diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegi, bu ugurdaky mümkinçilikleriň netijeli peýdalanylmagy babatdaky tagallalar bilen baglydyr. 

 Zamananyň saglyk täji 

 Saglyk — islendik ýurduň ilatynyň durmuş abadançylygynyň görkezijisi. 

15-nji aprelde hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda Türkmenbaşy şäherinde 400 orunlyk köpugurly hassahananyň açylyp ulanmaga berilmegi täze döwrüň taryhyna zer harplar bilen ýazyldy. 

Ýurdumyzyň milli saglygy goraýyş ulgamynyň kemala gelmegi akademik, lukmançylyk ylymlarynyň doktory, professor, lukman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ady we zähmeti, hut milli Liderimiziň ýolbaşçylygynda işlenip düzülen “Saglyk” Döwlet maksatnamasynyň üstünlikli amal edilmegi bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Täze hassahananyň gurluşygy hem Gahryman Arkadagymyzyň 2019-njy ýylyň martynda gol çeken Karary esasynda alnyp baryldy. 

Hassahanada 27 bölüm hereket edýär diýmek täze desga saglygy goraýşyň tas ähli jähetlerini öz içine alýar diýmekdir. Bu ýerde dürli keselleriň öňüni almak, olary anyklamak we bejermek işleri sazlaşykly ýola goýlupdyr. Munuň özi Hazaryň ekologik taýdan arassa kenarynda halkara derejeli döwrebap şypahana düzüminiň barha giňeldilýändiginiň hem-de ilatyň hyzmatyna gönükdirilýändiginiň güwäsidir. 

Häzirki döwürde lukmançylyk hyzmatlarynyň gowulandyrylmagy diňe döwrebap tehnologiýalaryň, täze ylmy açyşlaryň yzygiderli ornaşdyrylmagy, innowasion usullara giň gerim berilmegi bilen mümkindir. Täze köpugurly hassahananyň döwrüň şu talabyny dolulygyna ödeýändigine onda ýerleşdirilen enjamlar bilen tanşanyňda, has anyk göz ýetirýärsiň. Täze hassahana “Ýokary tehnologiýalar”, “Ýokary hil”, “Ekologiýa taýdan arassa daşky gurşawly hassahana” ugurlary boýunça halkara güwänamalaryň gowşurylmagy-da bu hakykaty birkemsiz tassyklaýar. 

Muhammet Gaýmaz Türkmeniň: «Saglyk sag adamyň başyndaky altyn täçdir. Emma ony diňe näsaglar görýär» diýen sözlerini, meger, eşidensiňiz. Bu gün halkymyzyň başyndaky sap altyndan saglyk täjini hemme görýär. Dünýä görýär. Sebäbi ol täç, ine, şeýle kaşaňdan-kaşaň saglyk köşkleri bolup öwşün atýar... 

“Janyň saglygyna, başyň dikligine geljek zat barmy?! Şeýle-de bolsa, hassahana diýilse, adam käte garaňky göräýgiç, birbada ýaýdanaýgyç bolýar. Öten ýyl saglygymy bejertmek üçin paýtagtdaky halkara merkezleriň birine baranymda, bu pikirim düýbünden üýtgedi. “Adamyň gadyrynyň nähili uludygyny bilmek üçin görülmeli, gelinmeli ýerler eken diýdim. Özi hakyndaky aladany görüp, adam özüni arkaly, hossarly duýýar. Şeýle döwrebap saglyk merkeziniň, ynha, özümizde hem işe başlandygyna guwanjymyz çäksiz” diýip, balkanly ýaşuly Nyýazmämmet Muhammedow gürrüň berýär. 

“Görüp otursak, soňky 15 ýylda welaýatda täze saglyk desgalarynyň 30-a golaýy bina edilipdir, birenteginiň durky düýpli täzelenipdir. Geçen ýylyň güýzünde Türkmenbaşy şäherinde ýokanç keseller hassahanasy, Magtymguly etrabynda ýene-de bir döwrebap hassahana ulanmaga berildi. Olaryň açylyş dabaralaryna şol wagt Hökümet Baştutanynyň orunbasary bolup işleýän, bu gün bolsa il ynamyny gazanyp döwlet Baştutanlygyna saýlanan hormatly Serdar Berdimuhamedow gatnaşypdy. Halkyň ýüregine halk bähbitli işler bilen ýol salyp bolýar. Döwletli tutumlary, ynamly gadamlary bilen halkyň hoşallygyny gazanýan Arkadagly Serdarymyzyň jany sag, belent başy aman, maksatlary myrat bolsun!» diýip, Türkmenbaşy şäherinden şahyr Didarberdi Allaberdiýew ýürek sözüni paýlaşdy. 

Zamanamyzyň esasy aýratynlyklary hakda pikir öwreniňde, öňi bilen, «toplumlaýynlyk we yzygiderlilik» diýen sözler dile gelýär. “Döwlet adam üçindir!” diýen ynsanperwer ýörelgä esaslanýan köpugurly durmuş syýasaty döwrebap şertleriň gerimini merkezden ýurduň tutuş çäklerine çenli giňeltdi. Ýeri gelende aýtsak, häzirki zaman enjamlary bilen üpjün edilen köpugurly hassahanalar ýakyn wagtda Daşoguzda, soňra bolsa Ahal welaýatynda hem açylyp ulanmaga berler. 

Täze hassahanada onuň saglygy goraýyş maksatly halkara derejeli çäreleriň geçirilýän, tejribeleriň alşylýan, wajyp meseleleriň iş ýüzünde maslahatlaşylýan ýerine öwrülmegi babatda-da ähli şertler bar. 

Döwlet Baştutanymyz Türkmenbaşy şäher köpugurly hassahanasynyň açylyş dabarasynyň barşynda saglygy goraýyş ulgamynda işleri ilerletmek bilen bagly möhüm başlangyçlaryň birnäçesini öňe sürdi. Halkara saglyk merkezleri müdiriýetiniň düzüminde somatiki (çagalykdan galýan) kesellere garşy göreşýän merkezi döretmek, Aşgabatda ýene-de bir döwrebap Stomatologiýa merkezini gurmak baradaky bu tekliplerdir degişli ýolbaşçylara berlen anyk tabşyryklar “Il saglygy — ýurt baýlygy” diýen şygaryň barha rowaçlanýandygyna, adamlar, olaryň saglygy baradaky aladanyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridigine misilsiz güwädir. 

 Ýaşaýyş öýden başlanýar 

 Ir döwürlerde bir kişiniň “Adamzada nädip ýagşylyk edip bilerin?!” diýen sowalyna akyldar: “Git-de, maşgalaňy bagtly et!” diýip jogap beripdir. 

 Dünýäniň bagty — maşgala abadançylygynda. 

Maşgalalaryň bagtyýar durmuşy bolsa ýaşaýyş jaý üpjünçiligi bilen hem aýrylmaz bagly. Döwlet Baştutanymyz Serdar Berdimuhamedowyň şu ýylyň 19-njy martynda wezipä girişmek dabarasynda eden çykyşynda: «Her bir maşgalany häzirki zaman öýi ýa-da jaýy bilen üpjün etmek meniň esasy aladalarymyň biri bolar» diýip bellemegi halkymyzda uly hoşallyk döretdi. 

Hormatly Prezidentimiziň günbatar welaýata toý saparynyň barşynda Türkmenbaşy şäherinde ulag we kommunikasiýa pudagynyň işgärleri üçin täze ýaşaýyş jaýlarynyň 5-siniň düýbüniň tutulmagy söz bilen işiň bitewüliginiň, ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini düýpli gowulandyrmak boýunça öňde goýlan wezipelere üstünlikli amal edilýändiginiň güwäsi bolandygy bilen uly ähmiýete eýedir. Döwlet Baştutanymyzyň 8-nji aprelde gol çeken Kararyna laýyklykda, ulag-kommunikasiýa toplumynyň işgärleri üçin niýetlenen, ähli amatlyklary bolan 4 gatly, 60 öýli 5 sany ýaşaýyş jaýynyň gurluşyk işleri 2024-nji ýylyň aprel aýynda tamamlanar. 

14-nji aprelde Hökümetiň Awazada geçirilen göçme mejlisinde hem Gyýanlydaky polimer zawodynyň işgärleri üçin Türkmenbaşy etrabynyň Guwlymaýak şäherçesinde 472 hojalyga niýetlenen ýaşaýyş jaý toplumyny gurmak baradaky teklip öňe sürüldi. 

 Ýagşy işler — ýaşaýşa ýaraşyk, döwre dowamat! 

 *** 

 ...Ýene-de goja Hazaryň mawy giňişligini synlaýarys. «Deňizler syýa, daragtlar galama dönse... Ýazsam waspyňy asmana. Şonda-da tarypyňa ýetebilmerin» diýýär şahyr. Megerem, bu Watanyň — gözleriň göreji, göwünleriň guwanjy behişdi Diýaryň, döwletli döwranyň waspyna ýetme ýokdugy üçindir, deňziň ýadawsyz-dynuwsyz owaz eýläp, yşkyny göge rowan eýläp tolkunyp ýatyşy... 

Kakamyrat REJEBOW.         

“Türkmenistan”.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly we öňdengörüjilikli işleriniň netijesinde ýurdumyzyň milli ykdysadyýetinde ýokary ösüş depginleri gazanylýar. Bularyň hemmesi hormatly Prezidentimiziň amala aşyrýan ykdysady syýasatynyň netijeli durmuşa geçýändigini aýdyňlygy bilen görkezýär.

Milli Liderimiziň amala aşyrýan ykdysady syýasatynda ýurdumyzda daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň ornuny tutýan önümçilikleri döretmek, şeýle hem ýurdumyzda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberlerini artdyrmak işleri möhüm orny eýeleýär. Hususan-da, “Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019-2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda” ýurdumyzda öndürilýän önümleri eksport edýän we daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň ornuny tutýan önümçilikleriň döredilmegini dowam etmek esasy wezipeleriň hatarynda görkezilýär.

Şeýle hem Türkmenistanyň Prezidentiniň durmuş-ykdysady strategiýasynyň çäklerinde ýurdumyzyň ýokary depginli durnukly ösüşini üpjün etmek maksady bilen, eksport mümkinçiliklerini artdyrmak we düzümini diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça ylmy taýdan esaslandyrylan ugurlary kesgitlemek “Türkmenistanda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak boýunça Döwlet maksatnamasynda” baş maksat hökmünde kesgitlenildi.

Dünýäniň haryt bazarlarynda bäsleşik göreşiniň ýitileşýän häzirki şertlerinde ýurdumyzdan daşary ýurtlara iberilýän harytlaryň möçberlerini has-da artdyrmak üçin daşary söwda gatnaşyklarynda häzirkizaman tehnologiýalaryndan giňden peýdalanmagy zerur bolup durýar. Şeýle tehnologiýalaryň biri hökmünde internet toruny görkezmek bolar. Häzirki döwürde dünýäde bu toruň üsti bilen köp sanly elektron söwda amallary geçirilýär.

Elektron söwda diýip, elektron maglumat ulgamlaryndan, telekommunikasiýa aragatnaşyk torlaryndan we elektron amallaryndan peýdalanmak bilen, geleşikler edilende elektron resminamalaryň alşylmagy arkaly amala aşyrylýan, uzaklykdan satmak arkaly edilýän söwdanyň görnüşine düşünilýär.

Halkara söwda gatnaşyklarynyň ösüşiniň häzirki tapgyrynda internet söwdasyny ýurdumyzyň milli eksportyny artdyrmagyň gelejegi bar bolan ugurlarynyň biri hökmünde görkezmek bolar. Eksporta goldaw bermegiň bu usulyny has-da giňeltmek maksady bilen, ýurdumyzda giň gerimli işler durmuşa geçirilýär. Hususan-da, “Türkmenistanda 2019-2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda” elektron söwda sanly ykdysadyýetiň üstünlikli hereket etmeginiň üç ugrunyň biri hökmünde kesgitlenip geçilýär.

Bulardan başga-da, ýurdumyzda sanly tehnologiýalaryň üsti bilen elektron söwdany ösdürmegiň kadalaşdyryjy-hukuk binýady hem yzygiderli kämilleşdirilip gelinýär. Hususan-da, 2020-nji ýylyň 14-nji martynda “Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda” Türkmenistanyň Kanunynyň kabul edilendigini muňa mysal edip bolar.

“Türkmenistanda 2019-2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna” laýyklykda, Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary hem sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak boýunça yzygiderli işleri amala aşyrýarlar. Şol sanda hususy önüm öndürijilerimiz, söwda we hyzmatlar ulgamynda iş alyp barýan şereketler internet söwdasynyň gerimini günsaýyn giňeldýärler, elektron söwda sahypalaryny açmak, ykjam elektron goşundylaryny döretmek hem-de dünýä belli internet söwda ulgamlarynda ýurdumyzda öndürilen harytlary hödürlemek arkaly onlaýn usulda harytlary menzilara satmak we eltip bermek hyzmatlaryny giň gerimde amala aşyrýarlar.

Elektron söwdany düzgünleşdirmek babatynda halkara derejesinde hem işler hem alnyp barylýar. BMG-niň 1996-njy ýyldaky mejlisnde “Elektron söwdasy boýunça nusgalyk kanun” kabul edildi. Halkara derejesinde şeýle kanunyň kabul edilmegi ýurtlara elektron serişdeleri arkaly harytlaryň özara alyş-çalşyny has-da ýeňilleşdirýär.

Elektron söwdany ýurdumyzyň milli eksportyny ösdürmegiň wajyp guraly hökmünde peýdalanmagyň zerurlygyny, söwda amallaryny geçirmegiň bu usulynyň ýokary amatlylygy bilen düşündirip bolar. Hususan-da:

•     

•    elektron    dükanyň eýesiniň, şeýle hem harytlary satyn alyjylaryň    harytlary satmaklary üçin ýa-da şu harytlary satyn almaklary    üçin olaryň bir ilatly nokadyň çäginde bolmaklary zerur    bolmaýar;

      

•    internetiň    üsti bilen halkara söwda meýdançalaryna ornaşmak ýeňil    bolýar;

      

•    köpsanly    wirtual töleg ulgamlary peýdalanylýar;

      

•    halkara    söwdasyndaky araçyllara sarp edilýän harajatlar azalýar;

      

•    harytlar    dünýäniň islendik nokadyna poçtanyň üsti bilen eltilýär;

      

•    Internetiň    bar bolan islendik ýerinde we islendik wagtda täze harytlar we    arzanladyşlar bilen tanyşyp bolýar.

Elektron täjirçilik halkara söwdasynda bäsleşik artykmaçlyklaryny döretmäge mümkinçilik berýär hem-de onuň ösmegini höweslendirýär. Sanly ykdysadyýet bazarlaryň has-da biri-birine ýakynlaşmagyna getirýär. 

Elektron täjirçilik harytlary (hyzmatlary) internet torlarynyň üsti bilen satyn almaklygy we satmaklygy göz öňünde tutýar. Müşderileri ýeňil gözläp tapmaga mümkinçilik bermegi elektron täjirçiligiň esasy artykmaçlygy hökmünde görkezmek bolar. Şoňa laýyklykda haryt öndürijiler öz harytlaryny daşary ýurtlara satmaga uly mümkinçilikleri alýarlar.

Alyjylar we satyjylar üçin elektron söwda meýdançalaryny döretmäge gatnaşýan internet araçyllary elektron täjirçiligiň ösmeginde wajyp orun eýeleýär. Çünki elektron söwda meýdançalary onlaýn-satyşlara sarp edijileriň ynamynyň artmagyna, satyjylar üçin belli standartlaryň bellenilmegine, tölegleri geçirmegiň howpsuzlygynyň üpjün edilmegine, şeýle hem satyjylaryň (salgyt, gümrük we başgalar) döwlet edaralary bilen hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine täsir edýärler. 

Taryhyň jümmüşinden gözbaş alyp gaýdýan halkymyz häzirki döwürde bahasyna ýetip bolmajak medeni mirasy, milli gymmatlyklary bilen şöhratlanýar. Gahryman Arkadagymyzyň gurup beren eşretli zamanasynda halkymyz tarapyndan dünýä medeniýetiniň genji-hazynasyna goşulan milli gymmatlyklaryň biri-de –  behişdi bedewlerimizdir. 

Gahryman Arkadagymyzyň jöwher paýhasyndan dörän “Ahalteke bedewi – biziň buýsanjymyz we şöhratymyz” atly kitabynda türkmeniň bedew atyna söýgüsi içgin açylyp görkezilýär. Bu kitapda ahalteke bedewleriniň 132-si barada gürrüň berilýär. Hormatly Prezidentimiziň Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýaşadýan döwletimizde Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalary netijesinde  atçylyk ulgamyna, halyçylyk sungatyna döwlet tarapyndan uly üns berilýär. Gahryman  Arkadagymyz bu barada şeýle belleýär: “Türkmen halysy, türkmen bedewi – bular diňe bir halkymyzyň gadymylygynyň we zehinliliginiň, biziň şu günki garaşsyzlygymyzyň simwoly bolman, eýsem bu biziň topragymyzyň beýik syrydyr”.

Häzir ýurdumyzda diňe arassa tohum aty ýetişdirilmän, eýsem, onuň ýyndam sport aty bolmagy barada hem uly aladalaryň edilýändigini aýratyn bellemek bolar. Köpetdagyň etegindäki ajaýyp giňişlikde ýerleşýän Halkara atçylyk-sport toplumynda bedewleriň päsgelçiliklerden bökmek boýunça atçylyk-sport ýaryşy, şeýle hem uzak aralyga uly ýöriş, däp bolan at çapyşyklary we beýleki sport ýaryşlary yzygiderli geçirilýär. Ýurdumyzyň çar künjeginde döwrebap atçylyk toplumlary gurlup ulanylmaga berilýär. Ahalteke bedewleriniň gözellik we çapuw bäsleşikleriniň yzygiderli geçirilmegi bolsa däbe öwrüldi. 

“Akhan” atly ahalteke atynyň hem-de paýtagtymyz Aşgabat şäherindäki Olimpiýa stadionyndaky bedewiň çeper keşbiniň Ginnesiň rekordlar kitabyna girizilmegi, şeýle hem behişdi bedewimiziň waspy ýetirilýän “Görogly” şadessanynyň ÝUNESKO-nyň umumadamzat gymmatlyklarynyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna goşulmagy türkmen bedewleriniň şan-şöhratyny has hem arşa göterdi. Gahryman Arkadagymyzyň teklibi boýunça 2017-nji ýylda ýurdumyzda geçirilen “Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlarynyň” maksatnamasyna sportuň konkur görnüşiniň girizilmegi bolsa türkmen bedewleriniň sport äleminde tanalmagynda möhüm taryhy waka boldy. Türkmenleriň çydamly, ýyndam atlary ýow gününde hem, parahatçylykly ýaşaýyşda hem olaryň iň ýakyn hemdemidir. Türkmen ýigidi öz atyna dostuna-doganyna etmeýän hormatyny edýär. Çünki Göroglynyň aýdyşy ýaly, bedew ýigidiň “başdaşy, syrdaşy, ýowuz günde ýoldaşy”. Aslynda, “Görogly” eposyna, bellibir derejede, bedew baradaky eser hem diýip bolar. Sebäbi Gyraty Göroglysyz, Göroglyny bolsa Gyratsyz göz öňüne getirmek asla mümkin däl.

Taryha ajaýyp kamaty, ýyndamlygy, çydamlylygy, syzgyrlygy, wepalylygy kimin buýsançly häsiýetleri bilen giren türkmen bedewleri biziň milli guwanjymyzdyr. Ata-babalarymyz öz wepaly syrdaşlaryny gözüniň göreji deý gorapdyrlar. Olary gymmatbaha şaý-sepler bilen bezäpdirler.

Bedewler diňe bir şaý-sepler bilen bezelmän, eýsem olar üçin haly önümleriniň hem öndürilendigini bellemelidiris. Halyçylyk sungatynyň bir görnüşi bolan keçe önümlerini hem ir wagtlardan bäri at esbaby hökmünde ulanylypdyr. Dal bedewleriň we olara dakylýan esbaplaryň waspy türkmen edebiýatynda aýratyn orny eýeleýär. 

Bedewlerimizi serkerde şahyr Seýitnazar Seýdi şeýle wasp edýär:

Münende şaý bolsa, tükel esbaby,

Tagty-Süleýmandyr üsti bedewiň.

Jul eýleseň, atlas bilen zerbaby,

Şonda biarmandyr üsti bedewiň.

Berkarar döwletimiziň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe deňi-taýy bolmadyk bedewlerimiziň sarpasy belent tutulýar. Türkmen bedewiniň baýramynyň her ýyl döwlet derejesinde bellenilmegi olar baradaky uly aladadan nyşandyr. Atçylygy ösdürmegiň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugruna öwrülmegi bolsa ahalteke bedewleriniň şöhratyny has-da beýgeldýär. 

Şu gün — 20-nji martda ýurdumyzda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň gatnaşmagynda ýazky bag ekmek dabarasyna badalga berildi. Ol döwlet Baştutanymyzyň Türkmenistanyň Prezidenti wezipesinde ilkinji gatnaşan ählihalk çäresi hökmünde uly ähmiýete eýedir.                                                                  

Hormatly Prezidentimiziň awtoulagy ählihalk bag ekmek dabarasynyň badalga beriljek ýerine gelip saklandy. Döwlet Baştutanymyzy çärä gatnaşyjylar mähirli garşyladylar. Bu ýerde ýaňlanan aýdym-sazlar dabara gatnaşyjylaryň baýramçylyk ruhuny has-da belende göterdi. Meşhur sungat ussatlarynyň hem-de ýaş ýerine ýetirijileriň çykyşlarynda halkyň Arkadagly zamanasyna, eziz Diýarymyza, «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy» diýip at berlen täze taryhy döwre buýsanç, joşgunly ýaşlygyň waspy öz beýanyny tapdy. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň ýanyna ýurdumyzyň ýaş nesliniň wekili baryp, bag ekmek dabarasyna ak pata bermegi haýyş etdi we bag nahalyny oturtmak üçin pili gowşurdy. Türkmen döwletiniň Baştutany ilkinji agaç nahalyny oturtmak bilen, asylly işe ak pata berdi. Çärä gatnaşyjylar hem hormatly Prezidentimiziň göreldesine eýerdiler. Bu asylly işe ýurdumyzyň sebitleriniň ýaşaýjylary hem uly ruhubelentlikde goşuldylar. Nahallaryň welaýatlaryň toprak-howa şertleriniň aýratynlyklaryna durnukly baglaryň görnüşlerinden saýlanyp alnandygyny-da bellemek gerek. Baharyň şu ajaýyp gününde ildeşlerimiziň şeýle tutumly çärä işjeň gatnaşmaklary milli özboluşlylygyň, agzybir halkymyzyň yhlasly zähmetiniň aýdyň ýüze çykmasy boldy.

Gahryman Arkadagymyzyň degişli Kararyna laýyklykda, ýurdumyzda ekologik abadançylygy üpjün etmek we tokaý zolaklarynyň çägini giňeltmek maksady bilen, şu ýyl saýaly, pürli, miweli baglaryň hem-de üzümiň jemi 3 million düýbüni ekmek göz öňünde tutuldy. Ýeri gelende bellesek, ýurdumyzda hemişelik Bitaraplygymyzyň şanly 25 ýyllygy bellenilen ýylda 25 million, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk ýubileýiniň dabaralandyrylan ýylynda bolsa 30 million düýp agaç nahaly oturdyldy. Diňe şunuň özi-de Diýarymyzda tebigat bilen sazlaşykly ýaşamaga, oňa aýawly çemeleşmäge möhüm ähmiýet berilýändigini aýdyň görkezýär. Bag ekmegiň döwlet syýasaty derejesine göterilmegi — munuň özi ynsanperwerligiň belent nusgasydyr.

  Bahar — jümle-jahanyň jana gelip, täze keşbe, täze görke girýän pursady. «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň bahary türkmenistanlylar üçin, turuwbaşdan, täzelenişiň, täze taryhy döwrüň badalgasy bolup geldi. Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň düýn döwlet Baştutany wezipesine girişip, ilkinji gatnaşan çäresiniň ählihalk bag ekmek dabarasyna gabat gelmegini hem ýurdumyza ýaşyl baglardan serpaý ýapýan halkymyz gowulyga ýorýar. «Bir nahal ekseň, ömrüň baky» diýlişi ýaly, bag ýaşaýşyň dowamatlylygynyň nyşany hasaplanýar. Biz watandaşlarymyzyň belent ynamy bilen iň ýokary döwlet wezipesine saýlanan hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda berkarar Watanymyzyň ösüş-özgerişleriniň dowamat-dowam boljakdygyna, geljek 30 ýyla niýetlenen beýik maksatlaryň myradyna gowuşjakdygyna tüýs ýürekden ynanýarys. 

 Goý, täze durmuşy buşlap gelen Milli bahar baýramynyň bosagasynda ekilen daragtlar geljege saýa salsyn! 

«Türkmenistan»

 Türkmen binasy 

 Gurdugym aslynda, bilgil, bu zeminiň myhydyr,
Erer ol erkin mydam, budur türkmen binasy. 

 Terki-dünýä eýleýir, gelse rakyplar gaşyna,
Bil, polatdan bina bolgan, budur türkmen galasy. 

 Süleýman hem Rüstem Zal, Jemşit oňa bolmuş geda,
Günde ýüz müň salsa leşger, degmez şanyň belasy. 

 Daglar ondan alar taglym, leşgerleri sap-sap durar,
Her salanda zülpükary, artar ýigitniň höwesi. 

 Teke, ýomut, ýazyr, gökleň, Ahal ili bir bolup,
Kylsa bir jaýga ýörişni, açylar gül lälesi. 

 Her ýana ursa gadam saýýat, bolmaz hiç duşwar,
Hiç kim bendi kylyp bilmez, düşmez türkmen balasy. 

 Aryflary dem-dem geler, toýy bardyr her zaman,
Merdi-merdan sözlüdir ol, ýokdur köňül gilesi. 

 Aýdadyr Magtymguly, ýokdur köňülde hilesi,
Hak sylaýyp kylmyş nazar, bardyr onuň saýasy. 

Baharyň gelmegi bilen, türkmen topragy gyş ukusyndan oýandy. Zemin ýaşyl begrese bürenip, gözel görke girdi. Onuň ajaýyp keşbi — guşlaryň şirin owazy, gülleriň görki kalplary heýjana getirdi. Şahyrlaryň kalby bahar nagmasyna eýlendi. Çyplaň agaçlar gök don geýdi. Onuň waspyny şahyrlar goşgy bilen ýetirse, gyz-gelinler läle kakyp taryp etdiler. Asmanda çal bulutlar gübürdäp, Gökden inen ýagyş-ýagmyrlar teşne topragy gandyrdy. «Bahar gelýär, bahar gelýär, adamlar!» diýip, bahar paslyny buşlan lirik şahyrymyz onuň säherlerini şeýle wasp edipdi: «Ir säherler çykyp salkyn eýwana, Daň atyp gelşin ýakyndan gördüm. Daň salamyn ýollap çygly otlara, Bileje çekişdim guşlaryň «derdin».

Dogrudan-da, bahar paslynyň säherleri şahyryň wasp edişi ýaly, örän üýtgeşik. Alys gözýetimiň gaýmagyny syryp, Günüň dogup gelşini ýakyndan görmegiň, asuda, parahat, abadan ýurdumyzda birek-birege ilkinji säher salamyny bermegiň, daň säheriniň çygly howasyndan säher bilen dem almagyň janyňa dermandygy öz-özünden görnüp dur.

Ynsan we tebigat — bu örän täsin hem ajaýyp sazlaşyk. Ynsan bilen tebigat bir göwrä öwrülip, durmuşy gözellige, ajaýyplyga, topragy ýaşaýşyň egsilmez çeşmesine, Zemini eşret mekanyna öwürýär. Häzir bu eşret mekanynda daň säherleri ajaýyp görke geldi. Dolan Aý gül ýüzi bilen agşamlaryna gülüp bakýar. Giň çöller özgerip, görke girýär. Zeminde zähmet gaýnap joşýar. Ýer bilen Asman arasynda gül çemenler birek-birege ýylgyryp bakýar hem-de ynsanlaryň kalbyna şatlyk paýlaýar. Mahlasy, türkmen topragy, gojaman Zemin yşkdan doldy. Altyn şapak gül görke giren sähralaryň gözelligine gözellik goşýar. Aýdym-sazyň, dutaryň ajaýyp owazy kalplary joşdurýar.

Ençeme asyrlaryň jümmüşinden biziň günlerimize gelip ýeten, dost-doganlygyň, agzybirligiň, rysgal-berekediň baýramçylygy bolan, bahar paslynyň ilkinji aýynda eziz Diýarymyzda uly şatlyk hem-de ruhubelentlik bilen bellenilip geçilýän Milli bahar baýramy ynsanlaryň şatlygyny goşalandyrdy.

Külli türkmen topragynda hormatly Prezidentimiziň halkymyza bagyş eden Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ata-babalarymyzdan miras galan şeýle toý-baýramlar hasda uludan tutulýar. Bereketli türkmen topragynda, asuda hem parahat ýurdumyzda tutulýan toý-dabaralarymyza diňe bir türkmen halkymyz däl, eýsem, daşary ýurtlardan gelýän myhmanlar hem uly buýsanç hem guwanç bilen gatnaşýarlar.

Hawa, eziz Diýarymyzda Milli bahar baýramynyň il asudalygynda ýurt abadançylygynda hormatly Prezidentimiziň daşyna barha jebisleşip bellenilýän günlerinde ýurdumyzyň ähli raýatlaryny Asman-Zemini görke getirip, ynsanlaryň ruhuny galkyndyrýan bu baýramyň ýüreklerde bahar ýaly duýgulary oýarmagyny arzuw edeliň!

Orazjemal Myradowa, 

Türkmen döwlet maliýe institutynyň

Maliýe kafedrasynyň mugallymy

Hormatly Prezidentimiz döwletimizde ylmy, bilimi dünýäniň ösen ýurtlarynyň derejesinde ösdürmegi, halkymyzyň gadymy we orta asyrlar döwürleriniň örän baý medeni mirasyny giňişleýin çuňňur öwrenmegi, gorap saklamagy, dikeltmegi, wagyz etmegi döwlet derejesindäki möhüm, wajyp wezipeleriň biri edip goýdy. Arkadag Prezidentimiziň tagallalary bilen bu ugurda saldamly işlere badalga berildi. Milli Liderimiziň ýadawsyz aladalary bilen Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletiniň syýasy, ykdysady we medeni durmuşyny ösdürmek boýunça öňe süren özgertmelerini, gazanylan ösüşleri hem-de bu ugurda amala aşyrýan düýpli, tutumly işlerini göz öňünde tutup, halkymyz Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň 2022-nji ýylyna “Halkyň Arkadagly zamanasy” diýip adalatly at berdi.

Türkmenler dünýäde iň gadymy halklaryň biridir. Türkmen topragynda emele gelen medeniýetiň, sungatyň, edebi mirasyň ýeke-täk eýesi hem türkmenler hasaplanýar. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda medeni mirasy öwrenmeklige uly ähmiýet berilýär. Gadymy we müdimi mirasymyzy dünýä çykarmaklygy baş maksat edip goýan Gahryman Arkadagymyzyň alyp barýan medeni ugry umumadamzat medeni gatnaşyklaryna gönükdirilendir. Türkmen halky tarapyndan müňýyllyklaryň dowamynda döredilen maddy däl medeni mirasymyzyň gymmatlyklarynyň nusgalaryny toplap öwrenmek, gorap saklamak babatynda maksatlaýyn işleri alyp barmaklyk hem-de geljekki nesillere ýetirmek ugrunda ylmy-usulyýet, wagyz-nesihat häsiýetli işleri ýola goýmak, ilatdan toplanylan maglumatlary arhiwleşdirmek, olaryň maglumatlar binýadyny döretmek ugrunda uly işler amala aşyrylýar.

Türkmen halky dünýäniň maddy we medeni gymmatlyklaryna öz mynasyp goşandyny goşan halk. Häzirki döwürde halkymyzyň maddy we maddy däl medeni gymmatlyklaryny ÝUNESKO-nyň Bütindünýä medeni mirasynyň sanawyna girizmek boýunça işler yzygiderli alnyp barylýar. Medeni we ruhy gymmatlyklaryň birnäçesiniň ÝUNESKO-nyň Bütindünýä medeni mirasynyň sanawyna girizilmegi halkymyzyň buýsanç çeşmesidir. Gadymy Merw, Köneürgenç we Nusaý ýadygärlikler toplumlary dünýäniň dürli ýurtlarynyň hünärmenlerinde, syýasatçylarynda uly gyzyklanma döredýär. Türkmen halysy, ahalteke bedewi, alabaýy, milli lybaslarymyz, şaý-seplerimiz, nusgawy şahyrlarymyzyň döredijiligi, dessanlarymyz, mukamlarymyz gaýtalanmajak özboluşlulygy bilen tapawutlanýar. Maddy-medeni mirasymyz bilen birlikde, ruhy mirasymyz, ýagny, türkmen halkynyň asyrlaryň synagyndan geçen halk döredijiligi dünýä medeniýetiniň naýbaşy ýadygärlikleri hasaplanýar. Meşhur “Görogly” şadessanymyzyň, “Küştdepdi” tans sungatymyzyň, türkmen halyçylyk sungatynyň, şeýle-de “Dutar ýasamak senetçiligi, dutarda saz çalmak we bagşyçylyk sungaty” atly milli hödürnamasynyň ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň görnükli nusgalarynyň sanawyna girizilmegi munuň aýdyň mysalydyr.

Dünýä gymmatlyklarynyň naýbaşy nusgasyna öwrülen türkmen bedewleri türkmen halky bilen bilelikde taryhyň gatynda uly orun tapypdyr. Ahalteke bedewleriniň edil Oguzhan ýaly, Görogly ýaly janköýer dosty-Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň milli Lideri Gurbanguly Berdimuhamedowyň “Ahalteke bedewi-biziň buýsanjymyz we şöhratymyz”, “Gadamy batly bedew” atly eserleri milli buýsanjymyz ahalteke bedewleriniň müňýyllyklaryň dowamynda beýik sungat hökmünde kemala gelişi, gylyk-häsiýetleri barada gymmatly maglumatlaryň çeşmesi bolup, türkmen halkynyň buýsançly başyny göge ýetirdi.

Hormatly Arkadagymyzyň “Atda wepa-da bar, sapa-da” atly kitaby şol maglumatlaryň üstüni ýetirip, behişdi bedewlerimiziň şan-şöhratyny tutuş dünýä ýaýdy. Hormatly Arkadagymyzyň bu kitabynda “...halkymyzyň watançylygynyň ynsanperwerlik ýörelgeleriniň kemala gelmeginde bedewleriň ornunyň has ýokary bolupdyr diýmek bilen” nesil terbiýesinde ganatly bedewlerimiziň hem ýakyn arabaglanyşygynyň bardygyny belläp geçýär. “Türkmen bedewi adamzat medeniýetiniň aýrylmaz bölegi, gadymdan bäri edebi ýazgylaryň esasy gahrymany bolmagynda galýar”. Hormatly Arkadagymyzyň aýdyşy ýaly “...biziň ata-babalarymyz ýüwrük bedewlerine atlanyp, dünýä ýol salypdyrlar”. Ata-babalarymyz dünýä medeniýetiniň genji-hazynasy bolan ajaýyp bedewlerimizi oňat seýisläp, nesillerimize galdyrypdyr. Şonuň üçinem Türkmenistan-behişli bedewleriň ýurdy hökmünde ir döwürlerden bäri dünýä belli bolan ýurtdyr.

Hormatly Prezidentimiziň aladalary netijesinde ata-babalarymyzyň asyrlarboýy uly yhlas bilen ösdüren atçylyk sungatynyň halkara derejesine ösdürilmegi üçin giň mümkinçilikler döredildi. Türkmen halky elmydama bedew atlaryny aýawly saklap, olary mähir we söýgi bilen gurşapdyrlar. “Oguznama” eposyndaky “Saňa at diýmerin, gardaşym diýerin, ýöne sen dogandan hem zyýada” ýaly setirler ýa-da “Ertir tur, ataňy gör, ataňdan soň-atyňy” we “At dosty-ata dosty” ýaly, çuň manyly pähimler türkmenleriň atlaryna “maşgalasynyň bir agzasy” hökmünde garandyklaryna şaýatlyk edýär. Hormatly Prezidentimiziň “Ahalteke bedewi-biziň buýsanjymyz we şöhratymyz”atly kitabynda belleýşi ýaly: “Atda lakam diýen zat bolmandyr, diňe at goýlupdyr. Olaryň nesil daragty hem edil ynsanyňky ýaly-ogul, gyz, agtyk, çowluk diýlip atlandyrylypdyr...”

Bu günki bagtyýarlyk döwrümizde Türkmenistan ýurdumyzyň abraý-mertebesi, şan-şöhraty dünýä dolýar. Türkmenistan ösüşleriň, rowaçlygyň ýurdy hökmünde dünýäde giňden tanalýar. Munuň şeýle bolmagynda bolsa, hormatly Prezidentimiziň beýik işleri, alyp barýan parasatly syýasaty esas bolýar. Ynsan durmuşyny gözellige öwürýän, medeniýete we sungata uly üns berýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, il-ýurt bähbitli işleri rowaç bolsun.

Mergen Annanurow

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş

institutynyň mugallymy

Garaşsyz, hemişelik Bitarap ýurdumyz “Halkyň Arkadagly zamanasy” atly şygar astynda geçýän 2022-nji ýyla – Berkarar döwletimiziň täz eýýamyna aýdyň maksatlar, uly ruhubelentlikbilen gadam basdy.

Her bir adamyň medeni durmuşa gatnaşmaga, çeper, ylmy we tehniki döredijiligiň erkinligine hukugynyň bardygy, ylmy, tehniki döredijilikde, şeýle hem çeperçilik, edebiýat we medeniýet işinde awtorlyk hukuklarynyň hem-de bähbitleriniň kanun bilen goralýandygy kesgitlenilýär. Ykdysadyýetde we söwdada bazar gatnaşyklarynyň ösüşi, ýurduň senagat eýeçiliginiň goragy, haryt nyşanlary, hyzmat ediş nyşanlary ulgamynda halkara ylalaşyklaryň we şertnamalaryň birnäçesine goşulmagy hereket edýän kanunçylygy düýpli kämilleşdirmegi talap etdi. Milli parlament tarapyndan kabul edilen Türkmenistanyň Kanunlary intellektual eýeçilik boýunça hukuk giňişligini döretmäge mümkinçilik berdi.

Hormatly Prezidentimiziň çykyşlarynda oýlap tapyşlary we beýleki ylmy-tehniki gazananlary peýdalanmagyň möhüm ähmiýeti, ylmyň önümçilik bilen ýakyndan arabaglanyşygyny ýola goýmagyň zerurlygy barada yzygiderli nygtalýar. Intellektual iş hem-de onuň netijelerini ornaşdyrmagyň meselelerini çözmekde möhüm serişdeleriň biri-de intellektual eýeçilik hakynda kanunçylygyň kemala getirilmegi we yzygiderli kämilleşdirilmegi bolup durýar.

Täze eýýamda Watanymyzy geljek 30 ýyldaky syýasaty, soňky wagtlarda eýeçiligiň beýleki görnüşleriniň içinde intellektual eýeçilik has uly ähmiýete eýe bolýar. Biziň döwrüminde ony goramak we peýdalanmak meselesi ähli görnüşli eýeçilik kärhanalarynyň täjirçilik, önümçilik, telekeçilik we daşary ykdysady işinde wajyp rol oýnaýar. Intellektual eýeçilik bütin dünýäde gorag obýekti bolup durýar.

“Intellektual eýeçilik” adalgasy XVIII we XIX asyrlarda ykdysadyýet we hukuk ylmynyň käbir wekilleri tarapyndan agzalyp gelnendigine garamazdan, onuň giňden dolanyşyga girizilmegi diňe 1967-nji ýylda Bütindünýä intellektual eýeçilik guramasynyň döredilmegi barada Konwensiýanyň kabul edilmeginden soň bolup geçdi. Bu guramanyň esaslandyryjy resminamalaryna laýyklykda, “intellektual eýeçilik” – bu senagat, ylmy, edebiýat we çeperçilik çygyrlarynda intellektual işiň netijelerine berkidilen kanuny hukukladyr.

Bilşimiz ýaly, şu ýylyň 11-nji fewralynda bolup geçen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisinde 30 ýyllyk döwür üçin taryhy çözgüt kabul edildi. Türkmenistanyň Prezidentiniň gol çeken Kararyna laýyklykda, “Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022-2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy” tassyklanyldy.

Ady agzalan Milli maksatnamada ýurdumyzyň ykdysadyýetini senagat we innowasion taýdan ösdürmegiň çäklerinde aň-bilim we intellektual eýeçiligini goramagy üpjün etmek işine aýratyn üns bermek hem göz öňünde tutulandyr.

Türkmenistan intellektual eýeçilik ulgamynyň kuwwatyny artdyrylmagy, ilatyň durmuş taýdan goraglylygyny üpjün edýän çäreleriň durmuşa geçirilmegi ýurdumyzda zähmet gatnaşyklarynyň döwrebap derejede ösdürilýändiginiň subutnamasydyr.

Türkmenistanyň Konstitusiýasy, Türkmenistanyň Raýat Kodeksi, “Ylmy intellektual eýeçilik hakynda”, “Algoritmleriň, elektron hasaplaýjy maşynlar (EHM) üçin programmalaryň, maglumat bazalarynyň we integral mikroshemalaryň topologiýasynyň hukuk taýdan goralyşy hakynda”, “Seleksiýanyň gazananlaryny hukuk taýdan goramak hakynda”, Awtorlyk hukugy we gatyşyk hukuklar hakynda”, “Gyzyl Ýarymaýyň we Gyzyl Hajyň nyşanlaryny peýdalanmak we goramak hakynda”, “Oýlap tapyşlaryň hukuk goragy hakynda”, “Senagat nusgalarynyň hukuk goragy hakynda”, “Haryt nyşanlary hakynda”, “Harytlaryň gelip çykan ýerleriniň atlary hakynda”, “Firma atlary hakynda” Türkmenistanyň Kanunlary we beýleki kadalaşdyryjy namalar intellektual eýeçiligi goramakda esasy kanunçylyk binýat bolup durýar.

Türkmenistan halkara gatnaşyklarynyň subýekti hökmünde Bütindünýä intellektual eýeçilik guramasy bilen işjeň gatnaşyklary alyp barýar. Biziň ýurdumyz Bütindünýä intellektual eýeçiligi guramasyna 1995-nji ýylda girip, degişli konwensiýa goşuldy. Milli intellektual eýeçilik ulgamy döredilenden bäri senagat eýeçiligi ugrunda Türkmenistanyň halkara patent ulgamyna goşulmagyna mümkinçilik berýän halkara hyzmatdaşlygy esasynda möhüm ädim ädildi. Häzirki wagtda Türkmenistan intellektual eýeçilik hukugyny goramak çygrynda birnäçe halkara konwensiýalaryna, şertnamalaryna we ylalaşyklaryna goşuldy.

Häzirki wagtda ýurdumyzda intellektual eýeçilik hukugynyň goraglylygyny berkitmek boýunça işler hormatly Prezidentimiziň 2020-nji ýylyň 4-nji dekabrynda gol çeken Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanyň intellektual eýeçilik ulgamyny ösdürmegiň 2021-2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasy hem-de şu maksatnamany amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy» esasynda durmuşa geçirilýär.

“Türkmenistanyň intellektual eýeçilik ulgamyny ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasyny” üstünlikli durmuşa geçirmek, intellektual eýeçilik hukuklaryny goramak boýunça alnyp barylýan işleri utgaşdyrmak, ulgamyň obýektlerini goramak babatda hukuk bozulmalaryň öňüni almak boýunça zerur çäreleri durmuşa geçirmek, şeýle hem bu ugry halkara kadalara laýyklykda has-da ösdürmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Ministrler Kabinetiniň 2021-nji ýylyň maý aýynyň 21-ine geçirilen nobatdaky mejlisinde intellektual eýeçiligiň obýektlerini goramak boýunça Pudagara topary döretmek hakynda Karara gol çekdi we onuň düzümini hem-de düzgünnamasyny tassyklady. Topar intellektual eýeçiligiň hukuklaryny goramakda kanunçylygyň berjaý edilişine gözegçilik etmek, bu ugurda halkara şertnamalardan gelip çykýan borçlar babatda alnyp barylýan işleri utgaşdyrmak, ynsapsyz bäsdeşligiň öňüni almak we intellektual eýeçiligiň obýektleriniň medeniýetli bazaryny döretmek boýunça degişli işleri durmuşa geçirer.

Orazjemal MYRADOWA, 

Türkmen döwlet maliýe institutynyň

Maliýe kafedrasynyň mugallymy

Arkadag Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde ata Watanymyz ähli babatda ösüşlere beslenýär. Asly bäş müňýyllyk taryhy ýoly bolan gadymy hem müdimi türkmen halkymyz özüniň döreden milli gymmatlyklary bolan ahalteke bedewlerimiz, türkmen alabaýlarymyz we tazylarymyz, saryja goýunlarymyz, arwana düýelerimiz bilen dünýä bellidir. Şol döreden milli gymmatlyklarymyzyň içinde türkmen alabaýlarymyzyň mynasyp orny bar.

Hormatly Prezidentimiziň hut özüniň başlangyjy bilen, Halkara “Türkmen alabaý itleri” assosiasiýasynyň döredilmegi, türkmen itşynaslarynyň ýeten belent derejesini bu gün dünýä mälim edýär. Müňlerçe ýyllyk taryhymyzy öwrenmekde, milli gymmatlyklarymyza eýe çykmakda, olary gözümiziň göreji ýaly gorap saklamakda we ony geljekki nesillere ýetirmekde Arkadag Prezidentimiziň bitiren işlerini hiç bir zat bilen ölçäp bolmaz.

Arkadag Prezidentimiziň tagallasy bilen, ýurdumyzda milli medeni mirasymyzy öwrenmek, olar esasynda ösüp gelýän ýaş nesillerimize milli terbiýe, görüm-görelde bermek babatda ägirt uly işler alnyp barylýar. Bu ugurda Gahryman Arkadagymyzyň okyjylarymyza sowgat berýän ajaýyp eserleri örän ähmiýetli usuly goldaw bolýar. Munuň şeýledigine alym Liderimiziň türkmenleriň milli gymmatlyklarynyň biri bolan türkmen alabaýlarymyza bagyşlap ýazan “Türkmen alabaýy” atly kitabyny okanyňda doly göz ýetirýärsiň. Bu ylmy eserde türkmen alabaýlarynyň gelip çykyşy, olaryň mertlik, edermenlik, üşüklilik, hüşgärlik, wepalylyk häsiýetleri dürli tymsallaryň, halky rowaýatlaryň, ylmy maglumatlaryň üsti bilen giňişleýin açylyp görkezilýär. Gahryman Arkadagymyz “Türkmen alabaýy” atly kitabynda: “Ata-babalarymyz bedewinde myradyny, milli seçgiçiligiň ajaýyp nusgasy bolan alabaýlarymyzda bolsa bagtyny görüpdirler” diýip belleýär. Hakykatdan-da Türkmenleriň “At-myrat”, “It geldi, gut geldi”, “Itim-gutum” diýen myrat we bagt bilen baglanyşykly pähimleri türkmenleriň bedewlerinde myradyny, alabaýlarynda bolsa bagtyny görendigini subutlandyrýar. Sebäbi wepaly dosty we ynamdar syrdaşy hasaplap gelen bu ajaýyplygynyň gadymylygy, batyrlygy, duýgurlygy, edermenligi, akyllylygy bilen bir hatarda, olaryň örän wepalydygyny, ynamdardygyny subut edýän köp taryhy maglumatlar kitapda öz beýanyny tapýar we häzirki döwürde türkmen alabaýlaryna bolan söýgini artdyrýar.

Ýurdumyzda taryhy wakalaryň biri bolan Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlarynyň nyşany hökmünde alabaýyň şekiliniň saýlanyp alynmagy, paýtagtymyzda umumy beýikligi 15 metre barabar bolan “Türkmen alabaýy” atly heýkeliň dikeldilmegi, “Türkmenistanyň halk itşynasy” we “Türkmenistanyň at gazanan itşynasy” diýen hormatly atlarynyň döredilmegi we onuň jemleri boýunça ýeňiji diýlip yglan edilen alabaýa “Ýylyň türkmen edermen alabaýy” diýen derejäniň berilmegi, şeýle hem her ýylyň oktýabr aýynyň soňky ýekşenbesinde “Türkmen alabaýynyň baýramyny bellemek hakynda” Hormatly Prezidentimiziň Permana gol çekmegi ýurdumyzda alabaý itlerimize goýulýan sarpanyň barha artýandygynyň aýdyň subutnamasy bolup dabaralanýar.

Türkmen alabaýlarynyň adalatyň goragçysydygyna, durnukly häsiýete eýedigine, gününe kaýyllygyna aýratyn ünsi çekip, ýerlikli durmuşy mysallary getirensoň, alabaý itlerine bolan söýgiň we hormatyň has artýar. “Adalaty goramak adalatly bolmakdan hem kyn işdir” diýip alabaýlaryň sak goragyna juda göwnejaý baha berýän Gahryman Arkadagymyzyň tohum itlerimiziň goraglylygyny we sanyny köpeltmek baradaky aýdanlary göwnüňe ganat bagladýar. Aslynda, gadymyýetden bäri türkmeniň oba durmuşyny, bedewsiz, arwanasyz, alabaýsyz göz öňüne getirip hem bolmaýar. Bu jandarlar halkymyzyň ömür goltguçysyna we dostuna öwrülip gidipdir. Döwletlilikde bedew ata taý geljek ýok. Parasatlylykda we wepalylykda bolsa alabaýlaryň deňine ýetibiljek jandar ýokdur. Giň sährada mal bakyp ýören çopana aryp, göz ukusyny almak islese, sürini alabaýyna tabşyryp arkaýyn ymyzganyp bilýär. Çünki parasatly we hüşgär alabaý sürä del adamy-da, jandary-da golaýlatmaýar.

Umuman, türkmen topragynyň ozboluşly tebigatyndan we zähmetsöýer halkynyň zehininden kemala gelen türkmen alabaýy bu günki gün ajaýyp tebigatymyzyň gujagyna täzeden dolanyp, ösüşiň täze belentliklerine tarap aýgytly ädim ädýär.

Arkadag Prezidentimiziň döwletli başlangyçlary netijesinde behişdi ahalteke bedewlerini idetmekde ulanylýan milli seýisçilik sungatynyň hem-de türkmen alabaýlarynyň milli seçgiçilik sungatynyň ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizilmegi ugrunda giň gerimli işler hem alnyp barylýar.

Halkymyzyň milli gymmatlyklaryny dünýä ýaýmak ugrunda taýsyz tagallalary edýän Gahryman Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak, beýik tutumly işleriniň hemişe rowaç bolmagyny arzuw edýäris!

Orazjemal MYRADOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň

Maliýe kafedrasynyň mugallymy

Ajaýyp zamanamyzyň bedew badynyň syry Gahryman Arkadagymyz tarapyndan amala aşyrylýan işleriň her biriniň halkymyzyň geljeginiň bagtyýarlygyna gönükdirilýändigindedir. Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň nobatdan daşary mejlisinde kabul edilen «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy» hem geljek 30 ýylda ýurdumyzy ösüşleriň täze menzillerine ýetirer.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy. Bu jümlede aýdyň geljegimiziň her bir pursatynyň galkynyşlara beslenjekdiginiň beýany bar.

Geçilen menzillere nazar aýlanyňda Gahryman Arkadagymyzyň öňdengörüjilikli syýasaty netijesinde medeniýetde, şol sanda kitaphana ulgamynda uly özgerişlikleriň durmuşa geçirilendigini hem buýsanç bilen ýatlaýarys. Türkmenistanyň Prezidentiniň «Türkmenistanyň Medeniýet ministrliginiň garamagyndaky merkezi kitaphanalarda bitewi elektron kitaphana ulgamyny döretmek hakynda», şeýle hem «Türkmenistanyň Medeniýet ministrliginiň garamagyndaky merkezi kitaphanalarda bitewi elektron kitaphana ulgamyny döretmegiň meseleleri hakynda» Kararlary «Kitaphanalar we kitaphana işi hakynda» Türkmenistanyň Kanunyny bu ugurdaky durmuşa geçirilen we geçirilýän tutumly işleriň binýady boldy. Häzirki wagtda Türkmenistanyň Medeniýet ministrliginiň garamagyndaky kitaphanalaryň onlarçasyny özünde jemleýän bitewi elektron kitaphana ulgamy döredilýär. Bu işleriň netijesinde ýurdumyzyň kitaphanalary bu günki gün — tehnologiýanyň mümkinçilikleriniň barha giňeýän döwründe ygtybarly maglumatlar hazynasyna öwrüldi.

Öňde-de bir akyldar kitaby ylymlaryň gapysyna meňzedipdir. Bu gapydan ätlän ynsanyň ruhy dünýäsi baýaýar, ädimlerine ynam goşulýar. Şeýlelikde, ylym hazynasy bolan kitaphanalara täze ömür bagyşlamagy Gahryman Arkadagymyzyň ýaşlarymyzyň uly-uly menzilleri aşmak üçin ruhy güýç bagyş etmegidir. Hormatly Prezidentimiziň Milli Geňeşiň Halk Maslahatynyň mejlisinde eden çykyşynda: «Däp-dessurlarymyzyň we medeniýetimiziň ähli babatda köpdürlüligi we beýikligi milletimiziň genetiki gaznasydyr. Şoňa görä-de, geljekde biziň esasy wezipämiz milli medeniýetimiziň bahasyna ýetip bolmajak mirasyny toplamak, abat saklamak, öwrenmek we wagyz etmek bolmagynda galýar» diýen sözleri rowaçlygy nazarlap amala aşyrylýan işleriň dowamly boljakdygynyň äşgärnamasy bolup, her birimiziň öňümizde belent wezipeleri goýýar. Mejlisde hormatly Prezidentimiz tarapyndan 2022-nji ýyl üçin Maýa goýum maksatnamasynyň we 2022-nji ýylda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamasynyň tassyklanmagynda-da bu günki gün her bir tutumda ýedi ölçäp, bir kesilýändiginiň durmuşy beýany bar.

Ýurdumyzy ösüşlere, ömrümizi bagtyýarlyga beslän hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun! Päk niýet bilen gadam uran ýollarymyz rowaçlyklara beslensin!

Ogulşat ATAÝEWA,

Aşgabat şäher Medeniýet müdirliginiň merkezleşdirilen kitaphanalar ulgamynyň Bagyr ýaşaýyş toplumy şahamçasynyň kitaphanaçysy.