Mugallymyň sözlerinde-de, özüni alyp barşynda-da sap ýüreklilik bolmalydyr, galplyga, ýasamalyga orun bolmaly däldir. Çagalaryň gözüniň alnynda birje gezek galp aýdan adam olaryň öňünde hemişe ýalançy adam bolup galar.

* * *

Mugallym — özüne ynanylan gymmatly almazy ähli görki bilen şöhlelendirip biler ýaly täzeden işleýän jadygöýdir.

* * *

Mugallym — aýratyn adam. Ol bilim baýlygyny adamlara bagyşlamalydyr. Onsoňam bilim şeýle baýlykdyr, ony ile näçe köp berseň, ol şonça-da artar gider oturar.

* * *

Gowy mugallym özüni çaganyň ýerinde, çagany bolsa öz ýerinde goýup göz öňüne getirmäge çalşar. Eger mekdep otagynda altmyş sany göz oňa gönügen bolsa, onda otuz sany goşa gözüň her biri özbaşyna planetadyr, ählisi birigip bolsa, aňyrsy görünmez älemi, uç-gyraksyz ummany emele getirýär.

Gaýygyň şol ummanyň tolkunlarynyň arasyndan asuda ýüzüp geçmegi mugallymyň kürek urşuna baglydyr.

* * *

Mugallymyň sapak geçende özüni alyp barşy çaga terbiýesine uly täsir edýär.

* * *

Mugallym öz sesine aýratyn üns bermelidir. Gaty şaňňy, gyryljak ses çagany basym irizýär. Ýöne ýuwaş ses hem çaganyň gulagyna zor salyp diňlemegine, netijede armagyna getirýär. Degirmeniň sesi ýaly birsydyrgyn sesem çagany ymyzgandyrgyç bolýar. Ses öwrenilýän sapagy kabul etmegiň guraly bolmalydyr. Mugallymyň sapagy ussat bagşynyň aýdan aýdymyna meňzeş bolmalydyr.

* * *

Mugallym aýdýan zadyna özi ynanmaly hem-de ynandyrmagy başarmaly.

* * *

Mugallymyň özi elmydama bilim äleminde uly, beýik zatlar, maksatlar ugrunda göreşmelidir.

* * *

Mugallym çagalara terbiýe berýärkä, özüniň adaty bir adamdygyny unudyp, hakyky mugallym bolmalydyr. Hakyky mugallym adamkärçiligiň çür başyna çykmalydyr.

* * *

Mugallymyň borjy okuwçynyň kemçiligini, ýetmezini ýüze çykarmak däl-de, eýsem, onuň başarýan zadyny ýüze çykarmakdyr, şony ösdürmekdir we kämilleşdirmekdir, netijede ony gowy şahsyýet edip ýetişdirmekdir.

Arassaja geýnip, birinji klasa okuwa barşy Mälikgulynyň iň süýji ýatlamalarynyň biridi. Şol günleri ýatlamagyň lezzeti ap-aýrydy.

* * *

Mälikgulynyň kakasy Berdimuhamet Annaýew obada abraýly adam.

Sowatly adam!

Ol oba mugallymy.

Ol obanyň — üç kolhozyň ýeke-täk mekdebiniň direktory.

Ol çagalary okadýar.

Ol ululary-da okadýar.

Ol kolhoz başlygy hem goňşusy Mody agany‑da okadýar. Sebäbi diňe bir ýaşlar däl, obanyň orta ýaşly adamlaram, ýaşy durugşan adamlaram ondan sowat aldy. Olar ýaşlarynyň kän uludygyna seretmezden, Berdimuhamet Annaýewe: «Ýoldaş mugallym!» diýip ýüzlenýärler, ony hormatlaýarlar.

* * *

Uzyndan inçesagt, sagdyn, agras, kyrk ýaşa ser uran, pähimli-paýhasly, sowatly direktor obada hormatlanýan, sylanýan adam. Ol okuwçylara ýa mugallymlara käýäp, azgyrylyp ýören ýolbaşçy däldir welin, onuň gelýändigini görseler, edep saklap, gyra çekilerler-de, garaşarlar, uly hormat bilen baş atyp, salam bererler. Direktor olara mylaýym nazar aýlap, hal-ahwal soraşyp geçip gider.

* * *

Direktor, köplenç, çal penjekli, ak köýnekli, başy gara bagana telpekli gezýär. Gürlände howlukman, her bir sözüni maňzyna ýetirip, ýuwaşja gürlär, sözüni diňledigiňçe diňläsiň geler.

* * *

Berdimuhamet mekdepde okaýan kyrk bäş okuwçynyň ählijesiniň adyny, familiýasyny, gylyk-häsiýetini, nähili okaýandygyny, ähli ilen-çalanyny gaty takyk bilýändir.

* * *

«Mähriban adamlar! Meniň sizden etjek bir haýyşym bar. Ýurtda uruş gidýär diýip, çagalaryňyzy okuwdan alyp galyjy bolaýmaň. Çagalar okasyn».

* * *

Kakasy oňa gowy okamagy öwran-öwran sargyt edip gitdi, Mälikgulam söz berip galdy. Okar. Hökman gowy okar.

* * *

Berdimuhamediň bu oba gelen gününden bäri esasy aladasy oba adamlaryna hemaýat etmek, hat-sowat öwretmek boldy. Kimdir biri üçin hat‑petek ýazmaly bolsa-da, onuň ýogy — boýun gaçyrmasy ýok. Ol kimdir birine ýardamynyň degjegini bilse, raýon merkezine, hatda Aşgabada gidip gelmäge-de ýaltanmaýar, garaňky düşensoň bolsa, daşyna adamlary üýşürip, türkmeniň geçmişinden gyzyklydan gyzykly wakalary gürrüň berýär.

* * *

Mekdebiň jaňyny hem Mälikgulynyň kakasy Aşgabatdan ýörite getiripdi. Şonda Berdimuhamet Mälikgula şeýle diýipdi: — Oglum, seniň ýedi ýaşyň doldy. Indi sen okuwa barmaly. Eger okuwa çenli harplary öwrenseň, birinji sentýabrda birinji jaňy saňa kakdyrjak. — Mälikguly jan birinji sentýabra çenli harplary hökman öwrener, ilkinji jaňam kakar — diýip, Ogulbäbek eje ynamly aýdypdy.

Ene ýalňyşmandy, Mälikguly birinji klasa baranda ähli harpy öwrenipdi, ýazyp-da bilýärdi.

* * *

«Bu oglan Berdimuhamet Annaýewiň ogly», «Berdimuhamet direktoryň ogly» diýlip tanyşdyrylanda, Mälikguly adamlaryň özüne nähili mähir hem hormat bilen bakýandyklaryny magat bilýärdi, bu oňa diýseň hoş ýakýardy. Oglanlar bir garagolluk etseler, arasynda Mälikguly bar bolsa, ýaşulular geçirimlilik edýärdiler. «Indi gaýtalamaň» diýýärdiler.

Geçen hepde ýurdumyzyň depginli ösüşiniň täze, belent sepgitlerini şöhlelendirýän nobatdaky möhüm wakalara baý boldy. Ol däp bolan dostlukly döwletara gatnaşyklaryň geriminiň giňeldilmeginiň hem-de täze binagärlik-gurluşyk desgalaryň ulanylmaga berilmeginiň nyşany astynda geçdi. Bu desgalaryň Garaşsyz Watanymyzyň şanly 30 ýyllyk ýubileýiniň öňüsyrasynda ulanylmaga berilmegi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ýurdumyzyň ykdysadyýetini kuwwatlandyrmaga, halkymyzyň rowaçlygyny artdyrmaga gönükdirilen giň möçberli özgertmeleriň üstünlikli amala aşyrylýandygynyň aýdyň subutnamasy boldy.

23-nji awgustda döwlet Baştutanymyz Mary welaýatyna amala aşyran iş saparynyň barşynda iri “Galkynyş” gaz käninde täze guýularyň gurluşygyna badalga berdi hem-de sebitiň merkezinde ýerleşýän “Türkmeniň ak öýi” binasynyň ýanyndaky köpçülikleýin dabaralary geçirmek üçin niýetlenen binanyň düýbüni tutmak dabarasyna gatnaşdy.

Milli Liderimiz nobatdaky iri düzümleýin taslamanyň durmuşa geçirilmegine badalga berlen dabarada çykyş edip, ýangyç-energetika toplumyna uly möçberde maýa goýumlary goýulýar, bu serişdeler bolsa köp girdeji getirýän pudagy mundan beýläk-de ösdürmäge, nebitgaz kärhanalaryny döwrebap tehniki we tehnologik taýdan enjamlaşdyrmaga hem-de geologiýa gözleg we buraw işlerini geçirmäge, täze nebitgaz ýataklaryny senagat taýdan özleşdirmäge gönükdirilendir diýip belledi.

Häzirki döwürde 50 trillion kub metr möçberde kesgitlenen tebigy gazyň baý gorlaryna eýe bolan Garaşsyz döwletimiz Ýewropanyň we Aziýanyň energetika bazarlaryny bu gymmatly harytlyk çig mal bilen üpjün etmek baradaky garaýşyny yzygiderli öňe sürüp gelýär. Bu ulgamda amala aşyrylýan iri maýa goýum taslamalary halkara hyzmatdaşlygy giňeltmäge ýardam berýär.

Dünýäde iri gaz ýataklarynyň biri bolan “Galkynyş” gaz käniniň senagat taýdan ulanmaga berilmegi ýurdumyzyň energetika strategiýasyny amala aşyrmagyň, eksport gaz geçirijiliginiň çig mal binýadyny berkitmegiň ýolunda örän möhüm ädim boldy. Bu iri gaz käniniň gorlary “Ýaşlar” we “Garaköl” ýataklary bilen bilelikde alnanda, 27 trillion kub metre golaý möçberde kesgitlendi diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belledi.

Umumy meýdany dört müň inedördül kilometrden hem köp bolan “Galkynyş” gaz käniniň ulanyş gorunda häzirki wagtda guýularyň 45-si bolup, olaryň her biri gije-gündizde ortaça iki million kub metre çenli tebigy gaz berýär.

Aýratyn çylşyrymly häsiýeti bilen tapawutlanýan täze gaz guýularynyň üçüsiniň gurluşygy üstünlikli ösdürilýän strategik türkmen-hytaý hyzmatdaşlygynyň nobatdaky subutnamasydyr. Bu işleri ýerine ýetirmek barada “Türkmengaz” döwlet konserni Hytaýyň “CNPC” kompaniýasy bilen şertnama baglaşdy. Taslamany durmuşa geçirmegiň möhleti 30 aý bolup, kompaniýanyň hyzmatlary üçin tölegler 2007-nji ýylda gol çekilen ylalaşyga laýyklykda, üç ýylyň dowamynda Hytaýa tebigy gazy ibermegiň hasabyna amala aşyrylar.

Täze gaz guýulary “mawy ýangyjyň” goşmaça gorlaryny döretmäge mümkinçilik berer. Bu bolsa öz gezeginde ýurdumyza köp möçberde pul serişdelerini getirip, halkymyzyň abadançylygyny has-da gowulandyrmaga şert döreder diýip, döwlet Baştutanymyz nygtady.

Häzirki döwürde HHR-e türkmen tebigy gazynyň 40 milliard kub metri iberilýär. Baglaşylan ylalaşyga laýyklykda, tebigy gazyň 65 milliard kub metrini ugratmak göz öňünde tutulýar. Geljekde Hytaýa eksport ediljek tebigy gazyň mukdary 100 milliard kub metre ýetiriler.

Şol gün milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hormatly ýaşulular bilen Mary şäherinde “Türkmeniň ak öýi” binasy bilen bir bitewi toplumy emele getirjek, 3 müň orunlyk köpçülikleýin dabaralary geçirmäge niýetlenen desganyň gurluşygyna badalga berdi.

Döwlet Baştutanymyz “Türkmeniň ak öýi” binasyna täze awtobus sowgat berdi, milli amaly-haşam sungatynyň sergisini synlady hem-de şol ýerde geçirilen dabaraly konserte gatnaşdy. Konsertiň maksatnamasynda milli sungatymyzyň baý medeni mirasy, onuň gadymdan gelýän baý döredijilik däpleri we häzirki zaman mukamlary öz beýanyny tapdy.

Birnäçe halkara ýaryşlaryň abraýly baýraklarynyň eýesi, Türkmenistanyň Prezidentiniň Ahalteke atçylyk toplumynyň “Galkynyş” milli at üstündäki oýunlar topary öz çykyşynda at üstündäki oýunlaryň inçe tilsimlerini görkezip, haýran galdyryjy akrobatik maşklary ýerine ýetirdiler.

Şol gün Mary welaýatynyň saglygy goraýyş ulgamynyň işgärleri üçin ýatdan çykmajak günleriň biri boldy. Hormatly Prezidentimiz saglygy goraýyş işgärleri bilen duşuşygynda Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasyndan Mary welaýatynyň etraplarynyň we şäherleriniň hassahanalarynyň çagalar bölümleri üçin niýetlenen “Tiz kömek” awtoulaglarynyň 10-syny bermek barada karara gelendigini aýtdy.

Mary şäheriniň Magtymguly köçesinde Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy “Ojar Aziýa” hususy kärhanasy tarapyndan gurlan 7 gatly 188 öýli ýaşaýyş jaý toplumy şäheriň ýaşaýjylary üçin Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk şanly baýramyna ajaýyp sowgat boldy.

Jaý toýlaryny toýlaýanlaryň öýlerinde oňaýly ýaşamak üçin ähli şertler döredilipdir. Ýaşaýyş amatlylygyny üpjün etmek üçin degişli düzümler, şol sanda çagalar üçin oýun meýdançalary, awtoulag duralgalary göz öňünde tutulypdyr. Toplumyň daş-töweregi abadanlaşdyrylyp, gülzarlyga öwrülipdir.

Şeýle hem şol gün Baýramaly şäherinde täze halyçylyk önümhanasy açyldy. Ol “Türkmenhaly” döwlet birleşiginiň Mary çeper halyçylyk kärhanasynyň buýurmasy esasynda guruldy.

24-nji awgustda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Birleşen Milletler Guramasynyň Türkmenistanda täze bellenen hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenkony kabul etdi. Duşuşygyň dowamynda ynanyşmak hem-de özara hormat goýmak ýörelgelerinde ýola goýulýan netijeli gatnaşyklary has-da ösdürmek babatdaky işleriň şu günki ýagdaýyna, esasy ugurlaryna we geljegine degişli giň gerimli meseleler boýunça netijeli pikir alyşmalar boldy.

Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamalaryny üstünlikli ýerine ýetirmäge hem-de Durnukly ösüş maksatlaryny gazanmaga gönükdirilen täze, bilelikdäki taslamalara gatnaşmaga özara gyzyklanmalar tassyklanyldy. Merkezi Aziýa sebitinde öňdebaryjy orny eýeleýän Türkmenistan Durnukly ösüş maksatlaryny millileşdiren ilkinji ýurtlaryň biridir.

Türkmenistanyň Hökümeti bilen Birleşen Milletler Guramasynyň arasynda 2021 — 2025-nji ýyllar üçin durnukly ösüş babatda hyzmatdaşlyk etmegiň 2020-nji ýylyň mart aýynda gol çekilen çarçuwaly Maksatnamasy ýakyn geljek üçin bilelikde işlemegiň ýörelgesidir.

Ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň depgininiň soňky wagtlarda ep-esli artandygyny belläp, Dmitriý Şlapaçenko Türkmenistanyň energetika, ulag we beýleki ulgamlarda halkara başlangyçlaryna ýokary baha berdi.

25-nji awgustda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ahal welaýatyna iş saparyny amala aşyryp, Kaka etrabynda gurlan iri dokma toplumynyň açylyş dabarasyna gatnaşdy.

Umumy bahasy 147 850 000 amerikan dollaryna barabar bolan dokma senagatynyň bu täze desgasynyň önümçilik kuwwaty ýylda 3 müň 650 tonna ýokary hilli ýüplükleri, 12 million inedördül metr dürli görnüşli matalary hem-de 1 million 200 müň sany taýýar tikin önümlerini öndürmäge ukyplydyr. Onuň işe girizilmegi bilen, 1 300 adam üçin iş orunlary dörediler.

Dokma toplumynda Şweýsariýanyň, Ýaponiýanyň, Belgiýanyň, Italiýanyň we Germaniýanyň öňdebaryjy önüm öndürijileriniň enjamlary ornaşdyryldy. Bu ýerde ekologik taýdan arassa, ýokary hilli ýüplükler, boýalan we boýalmadyk nah matalar, şeýle hem daşary ýurtdan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan taýýar tikin önümleri öndüriler. Bu bolsa ýurdumyzyň içerki bazaryny dürli görnüşli dokma önümleri bilen elýeterli bahalardan üpjün etmäge mümkinçilik berer. Önümleriň artýan bölegi “Türkmenistanda öndürildi” diýen ýazgy bilen daşary ýurtlara iberilip, pudagyň eksport mümkinçiligi artdyrylar.

Bulardan başga-da, häzirki wagtda Ahal welaýatynyň Babadaýhan etrabynda umumy bahasy 151 800 000 amerikan dollaryna deň bolan, önümçilik kuwwaty bir ýylda 3 300 tonna inçe süýümli ýüplügi, 20 million inedördül metr dürli görnüşli matalary hem-de 3 million 500 müň sany taýýar tikin önümlerini öndürmäge ukyply dokma toplumynyň gurluşygy tamamlaýjy tapgyrda alnyp barylýar.

Täze dokma toplumynyň işe girizilmegi pagta süýüminiň önümçiligini artdyrmaga hem-de ýetişdirilen “ak altyn” hasylyny ýerinde gaýtadan işlemäge mümkinçilik berer. Bu bolsa daşamak üçin çykdajylary azaltmaga, girdejileriň artmagyna mümkinçilik berer. Şeýlelikde, bu etrap senagat taýdan ösüp, onuň ykdysady kuwwaty artar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýörite ulagda umumy meýdany 18 gektar bolan täze kärhananyň bölümlerine aýlanyp gördi. Ýüplük, dokma hem-de tikinçilik fabrikleriniň, boýag bölüminiň tehniki taýdan enjamlaşdyrylyşy we önümçilik ulgamynyň tehnologiýasy bilen tanyşdy.

Milli Liderimiz toplumda işleýän hünärmenleriň aglaba böleginiň gyz-gelinlerdigini nazarda tutup, bu ýerde zenanlaryň ilkinji guramasynyň döredilmeginiň maksadalaýyk boljakdygyny, onuň iş we dynç alyş şertleri, medeni çäreleri guramak bilen baglanyşykly meseleleri üns merkezinde saklamalydygyny nygtady.

Şeýle hem döwlet Baştutanymyz toplumda işleýän zenanlaryň baýramçylyklar, şanly seneler mynasybetli medeni-köpçülikleýin çärelere işjeň gatnaşmaklary üçin zerur şertleriň döredilmelidigini, taryhyň dowamynda zenanlaryň zehininden dörän hünäriň döwrebap derejede ösdürilmegine bu ýerde aýratyn üns berilmelidigini belledi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Hormatly myhmanlaryň kitabynda ýadygärlik ýazgy galdyrdy, şeýle hem täze dokma toplumyna 10 sany täze awtobusyň, ýeňil awtoulagyň we 2 sany ýük awtoulagynyň açarlaryny gowşurdy.

Şol gün döwlet Baştutanymyz Ahal welaýatynyň saglygy goraýyş ulgamynyň işgärleri bilen bolan gürrüňdeşligiň dowamynda Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasyndan welaýatyň şäher we etrap hassahanalarynyň çagalar bölümleri üçin täze “Tiz kömek” awtoulaglarynyň 10-syny bermek çözgüdi barada aýtdy.

25-nji awgustda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisini geçirdi. Onuň dowamynda Türkmenistanyň Keselleriň ýaýramagyna garşy göreşýän adatdan daşary toparynyň alyp barýan işleriniň netijelerine we bu ugurda öňde durýan birinji derejeli wezipelere garaldy. Mejlise Hökümet agzalary, Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň agzalary, ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, Aşgabat şäheriniň hem-de welaýatlaryň häkimleri, köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

Milli Liderimiz mejlisiň barşynda käbir ýolbaşçylary wezipeden boşatmak we wezipä bellemek hakyndaky birnäçe resminamalara gol çekdi.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda koronawirus ýokanjynyň ýaýramagynyň öňüni almak boýunça ilkinji nobatda ýerine ýetirilmeli wezipeleri kesgitledi. Olaryň hatarynda häzirki wagtda köpçülikleýin çäreleri geçirmegi çäklendirmek babatda teklipleri taýýarlamak, ilata edilýän ulag hyzmatlaryny kämilleşdirmek hem-de Keselleriň ýaýramagyna garşy göreşýän adatdan daşary toparyň kabul eden düzgünleriniň ýerine ýetirilişine gözegçiligi güýçlendirmek bar.

Şeýle hem milli Liderimiz eýeçiliginiň görnüşine garamazdan, edara-kärhanalarda alnyp barylýan koronawirus ýokanjyna garşy göreşmek boýunça öňüni alyş çärelerini talabalaýyk guramagy sanitariýa we epidemiologiýa kadalaryny berk berjaý etmegi tabşyrdy. Halkara tejribäni öwrenmek, ugurdaş kanunlara seljerme işlerini geçirmek, olara üýtgetmeleri we goşmaçalary girizmek boýunça teklipleri taýýarlamak babatda aýry-aýry tabşyryklar berildi.

Döwlet Baştutanymyz güýz we gyş pasyllarynyň ýetip gelýändigi bilen baglylykda, köpçülikleýin sowuklamanyň ýaýramagynyň öňüni almak üçin edara-kärhanalarda, ýaşaýyş jaýlarynda bellenen ýylylyk derejesini saklamak üçin ýyladyş ulgamlarynyň üznüksiz, kadaly işlemegini üpjün etmek boýunça tabşyryk berdi.

26-njy awgustda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Pakistan Yslam Respublikasynyň daşary işler ministri Şah Mahmud Kureşini kabul etdi.

Duşuşygyň barşynda türkmen-pakistan hyzmatdaşlygynyň, hususan-da, energetika, ulag-kommunikasiýa ulgamynda we birnäçe beýleki pudaklarda hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan (TOPH) transmilli gaz geçirijisini gurmak, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan ugry boýunça elektrik geçiriji we optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlaryny çekmek boýunça bilelikdäki düzümleýin taslamalaryň durmuşa geçirilmeginiň wajypdygy nygtaldy.

Sebit we dünýä gün tertibiniň möhüm meseleleri boýunça pikir alyşmalar boldy. Şunuň bilen baglylykda, taraplaryň abraýly halkara guramalaryň, şol sanda Birleşen Milletler Guramasynyň, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň we beýleki düzümleriň çäklerinde ýola goýlan netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmagy maksat edinýändigi tassyklanyldy.

Owgan meselesi ara alnyp maslahatlaşylan ugurlaryň biri boldy. Şunda ýurdumyzyň Owganystandaky ýagdaýlaryň diňe parahatçylykly, syýasy-diplomatik serişdeler we usullar arkaly düzgünleşdirilmegine hemişe ygrarlydygy bellenildi.

27-nji awgustda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň sanly ulgam arkaly geçiren Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlaryna hem-de birnäçe resminamalaryň taslamalaryna garaldy.

Mejlisiň barşynda Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygyny dabaraly belläp geçmek, şu ýylyň sentýabr aýynda ulanylmaga berilmegi meýilleşdirilen medeni-durmuş maksatly desgalar, Bilimler we talyp ýaşlar güni, paýtagtymyzy abadanlaşdyrmak, elektrik ulgamyny döwrebaplaşdyrmak, düzgün-tertibi we sanitariýa talaplaryny berjaý etmek, ýurdumyzyň ulag ýollarynyň durkuny täzelemek boýunça alnyp barylýan işler hem-de Lebap welaýatynyň Çärjew etrabynda gazturbinaly elektrik bekedini ulanmaga bermek boýunça görülýän taýýarlyk barada hasabatlar berildi.

Döwlet Baştutanymyz Lebap welaýatynyň Türkmenabat şäheriniň Halkara howa menziline barýan ýoluň ugrunda ýerleşýän 4 gatly 32 öýli 59 sany ýaşaýyş jaýlarynyň we kottejleriň 170-siniň gurluşygyna geçirilen seljermäniň netijeleri bilen tanşyp, desgalaryň gurluşygyny, olaryň açylyşa taýýarlygyny, şeýle hem ýurdumyzyň welaýatlaryny we baş şäherini mundan beýläk-de ösdürmek boýunça meýilnamalaryň öz wagtynda ýerine ýetirilmegine hemişelik esasda gözegçiligi üpjün etmegiň zerurdygyny belledi.

Mejlisde nebitgaz toplumynyň pudaklarynda alnyp barylýan işleriň ýagdaýy hem-de “Türkmengaz” döwlet konserni tarapyndan tebigy gazy gaýtadan işlemek boýunça taýýarlanylan taslamalary durmuşa geçirmek ugrunda ýerine ýetirilýän işler barada hem-de Daniýanyň “Haldor Topsoe” kompaniýasy bilen ýurdumyzda tebigy gazdan ammiak we metanol öndürmek boýunça kiçi göwrümli gazhimiýa zawodyny gurmak boýunça geçirilýän gepleşikler barada hasabat berildi.

Milli Liderimiz Türkmenistanyň ýokary netijeli tehnologiýa esasynda işleýän önümçiligiň döredilmegini esasy ugur edinýändigini belläp, pudaga mundan beýläk-de dünýäniň ösen tejribesiniň ornaşdyrylmagynyň wajypdygyna ünsi çekdi.

Geljek ýylyň hasyly üçin bugdaý ekişine taýýarlyk gün tertibiniň esasy meseleleriniň biri boldy. Döwlet Baştutanymyz oba hojalygy pudagynyň ähli işgärleriniň we gallaçylaryň öňünde örän wajyp hem jogapkärli möwsümiň durandygyny, ony öz wagtynda, ýokary hilli hem-de guramaçylykly geçirmegiň dänäniň bol hasylyny almaga mümkinçilik berjekdigini belläp, welaýatlarda güýzlük bugdaý ekişini 3-nji sentýabrda başlamaga ak pata berdi.

Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde garalan meseleleriň ýene biri-de kosmos işiniň hukuk, guramaçylyk we ykdysady esaslaryny kesgitlemek hem-de ony amala aşyrmagyň barşynda ýüze çykýan gatnaşyklary düzgünleşdirmek maksady bilen, kosmos aparatlarynyň transponderlerini bermegiň tertibini tassyklamak boldy.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ykdysadyýetiň we senagatyň ýokary tehnologiýalar esasynda hem-de geljegi uly ulgamlary hasaba almak arkaly diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilmegini Türkmenistanyň häzirki ýeten derejesiniň talap edýändigini hem-de munuň geljek üçin anyk çelgi bolup durýandygyny nygtap, Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentliginiň ýolbaşçysyna bu meseläni içgin öwrenmegi hem-de degişli çäreleri görmegi tabşyrdy.

Mejlisde döwlet Baştutanymyz birnäçe resminamalara gol çekdi. Olaryň hatarynda “Kiçi we orta telekeçiligiň subýektleriniň milli programma önümlerini döretmek we enjamlaryny öndürmek hem-de satyn almak we ulanyşa girizmek boýunça taslamalaryny maliýe taýdan goldamak hakynda” Karar, Türkmenistanyň Yslam ösüş bankynyň Söwdany maliýeleşdirmek boýunça Yslam Korporasiýasyna agza bolmagy baradaky Buýruk, “Türkmendokma” açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetini döretmek hakynda” Karar bar.

28-nji awgustda Kärdeşler arkalaşyklarynyň Milli merkeziniň hem-de Zenanlar birleşiginiň Merkezi geňeşiniň mejlisleri geçirildi. Olaryň barşynda guramaçylyk meselelerine garaldy, hususan-da, G.Ataýewanyň başga işe geçmegi sebäpli, bu jemgyýetçilik guramalarynyň täze ýolbaşçysy saýlanyldy.

Ses berilmeginiň jemleri boýunça Kärdeşler arkalaşyklarynyň Milli merkeziniň başlygy hem-de Zenanlar birleşiginiň Merkezi geňeşiniň başlygy wezipesine A.Durdyýewa biragyzdan saýlanyldy. Zenanlar birleşiginiň Merkezi geňeşiniň XIII mejlisinde hem-de Kärdeşler arkalaşyklarynyň Milli merkeziniň VII mejlisinde kabul edilen çözgütler Döwlet Baştutanymyzyň degişli Kararlary bilen tassyklanyldy.

29-njy awgustda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň hem-de Ýewropa Bileleşiginiň Başlygy Şarl Mişeliň arasynda telefon arkaly söhbetdeşlik boldy. Onuň dowamynda hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlary, şol sanda Merkezi Aziýa sebitinde hem-de onuň bilen çäkleşýän zolaklarda parahatçylygy we howpsuzlygy saklamak meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

Döwlet Baştutanymyz jenap Şarl Mişeliň Owganystandaky ýagdaýa berýän bahasy, şeýle hem Ýewropa tarapynyň bu ýurt bilen köptaraplaýyn gatnaşyklary babatda garaýşy bilen bagly meselä degip geçip, esasy ýörelgeleriň üçüsi barada durup geçdi. Häzirki döwürde goňşy ýurtda wakalaryň ösüşi bilen baglylykda, Türkmenistanyň garaýşy şol ýörelgelere esaslanýar.

Birinjiden, biz syýasy nukdaýnazardan Owganystandaky ýagdaýy diňe parahatçylygy, syýasy-diplomatik serişdeler we usullar arkaly kadalaşdyrmak ugrunda çykyş edýäris.

Ikinjiden, ykdysady nukdaýnazardan, iri düzümleýin taslamalary, hususan-da, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan ugry boýunça elektrik geçiriji we optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlarynyň, şeýle hem biziň ýurtlarymyzy birleşdirýän demir ýollaryň taslamalaryny amala aşyrmak bilen bagly meseleleri has-da ilerletmegiň möhümdigi bellenildi.

Üçünjiden, parahatçylygy ýola goýmak boýunça häzirki işlere ýardam etmek üçin Owganystana yzygiderli ynsanperwerlik kömegini bermek meselesi.

Owganystanyň hoşniýetli goňşusy hem-de Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan hemişelik Bitaraplyk derejesi ykrar edilen döwlet hökmünde Türkmenistan BMG-niň Tertipnamasynyň ýörelgelerine we kadalaryna laýyklykda, halkara bileleşik bilen bilelikde ýurtda parahatçylygy, raýat ylalaşygyny we durnuklylygy gazanmakda, Owganystanyň ykdysady, durmuş we ynsanperwer taýdan ösmeginde owgan halkyna hemmetaraplaýyn ýardam etmäge gönükdirilen işini dowam etmäge taýýardygyny milli Liderimiz telefon arkaly söhbetdeşligiň barşynda belledi.

Şunuň bilen baglylykda, Owganystana hemmetaraplaýyn ýardam etmek işinde Birleşen Milletler Guramasynyň, Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň hem-de Ýewropa Bileleşiginiň tagallalarynyň işjeňleşdirilmeginiň maksadalaýyk boljakdygy bellenildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Owganystanda bolup geçýän häzirki ýagdaýda Türkmenistanyň amala aşyrýan işleri barada durup geçmek bilen, hereket edýän şertnamalara laýyklykda, goňşy döwlete elektrik energiýasynyň iberilmeginiň dowam edýändigine, türkmen-owgan serhedinde gözegçilik-geçiriş nokatlarynyň bökdençsiz işlemeginiň üpjün edilýändigine ünsi çekdi.

Şunda iki ýurduň ilatynyň saglygyny goramak maksady bilen, ählumumy pandemiýa şertlerinde Türkmenistanyň döwlet edaralary serhetden ýük daşalanda serhediň goralmagyny, gümrük, sanitariýa, fitosanitariýa we gözegçiligiň hem-de barlagyň beýleki görnüşlerini üpjün etmek meseleleri boýunça “Taliban” hereketiniň wekilleri bilen yzygiderli gatnaşyklary amala aşyrýar.

Milli Liderimiz Owganystandaky ýagdaýyň Merkezi Aziýa ýetirýän täsiri barada aýtmak bilen, Bitaraplyk derejesi biziň ýurdumyza Garaşsyzlyk ýyllarynda sebitde durnukly syýasy hyzmatdaşlyk üçin şertleriň döredilmegine, ynamly syýasy-diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagyna mümkinçilik döretdi diýip belledi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow wakalaryň geljekki ösüşiniň goňşy ýurtdaky täze häkimiýetiň Merkezi Aziýa ýurtlary hem-de beýleki döwletler bilen gatnaşyklarynyň derejesine gürrüňsiz bagly boljakdygyna ünsi çekdi.

Türkmenistan BMG-niň Bosgunlaryň işi baradaky Ýokary komissarynyň maksatnamasynyň Ýerine ýetiriji komitetiniň hemişelik agzasy bolmak bilen, şunuň ýaly çylşyrymly ynsanperwerlik ýagdaýlaryny oňyn çözmekde uly tejribä eýedir hem-de hiç wagt bu işlerden daşda durmady.

Türkmenistanyň birnäçe ýurtlaryň, şol sanda Ýewropa döwletleriniň raýatlaryny Owganystandan alyp gaýtmak işleriniň bökdençsiz guralmagyny üpjün etmek üçin özüniň howa giňişligini açandygy bellenildi.

Öz nobatynda, jenap Şarl Mişel Türkmenistanyň döwlet Baştutanynyň ählumumy howpsuzlygyň, durnuklylygyň üpjün edilmegine hem-de Merkezi Aziýada durnukly ösüş üçin şertleriň döredilmegine gönükdirilen halkara başlangyçlarynyň möhümdigini hem-de öz wagtynda öňe sürlendigini aýdyp, Ýewropa Bileleşiginiň hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň oňyn daşary syýasy ugruny hem-de döredijilikli başlangyçlaryny goldaýandygyny belledi.

Milli Liderimiz häzirki wagtda dünýä bileleşigini tolgundyrýan möhüm meseleler boýunça açyk hem-de oňyn söhbetdeşlik üçin Ýewropa Bileleşiginiň Başlygyna minnetdarlyk bildirip, Türkmenistanyň sebitiň mundan beýläk-de parahatçylykly we durnukly ösüşi üçin bilelikdäki tagallalary utgaşdyrmaga taýýardygyny aýtdy.

Hormatly Prezidentimiz Ýewropa Bileleşiginiň Başlygy Şarl Mişeli Türkmenistanyň Bitaraplyk gününiň baýramçylygyna çagyrdy. Çakylyk hoşallyk bilen kabul edildi.

Şeýlelikde, geçen hepdäniň wakalary hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň halkara abraýynyň has-da artýandygyny, daşary syýasy başlangyçlarynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini, ýurdumyzyň innowasiýa taýdan okgunly ösýändigini, halkymyza berilýän durmuş taýdan goldawyň ýokary derejesini aýdyň görkezdi.

(TDH)

«Galkynyş» gaz känindäki dabaralardan soňky oýlanmalar

Sözüň başynda Garagumuň aňňat-aňňat gyrkylyk yzly çägeleriniň gujagynda — «Galkynyş» gaz käninde bolan dabaralaryň ondan sanlyja gün ozal, goja Hazaryň kenaryndaky «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy bilen berk baglanyşygynyň bardygy nygtalmaly hakykatdyr. Şol forumdaky çykyşynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow şeýle diýdi: «BMG-niň resminamalaryna esaslanyp, biz Merkezi Aziýada sebitiň içinde energiýa geçirijilere bolan islegleri kanagatlandyrmak bilen birlikde, halkara üstaşyr geçelgeler arkaly dünýä bazarlaryna çykarmaga gönükdirilen howpsuz, durnukly energetika hyzmatdaşlygy üçin oňaýly syýasy-hukuk we ykdysady şertleri döretmek ugrundaky ýol bilen barýarys».

Milli Liderimiziň ak pata bermeginde «Galkynyş» gaz käninde ýokary tehnologiýaly senagat toplumynyň düzüm böleginiň işine badalga berilmegi şu sözleriň logiki dowamy bolup, anyklyk bilen iş ýüzünde amal edilýändiginiň irretsiz subutnamasydyr.

«Mawy altynyň» ummasyz gorlaryny gujagynda saklap ýatan «Galkynyş» tebigy gaz känini toplumlaýyn özleşdirmek işine 2009-njy ýylyň dekabrynda girişilipdi. Özem serişdeler gory boýunça ol älemi aňkardypdy. Beýik Britaniýanyň meşhur «Gaffney, Cline & Associates» kompaniýasynyň geçiren garaşsyz barlaglarynyň netijeleri dünýä derejesindäki täzelik bolupdy. Munuň özi Türkmenistany gaz kuwwaty boýunça dünýäde dördünji orna çykaran wakady. Mundan başga-da, bu ýerde nebit ýataklary hem bar.

«Galkynyş» gaz käninde harytlyk gazy taýýarlamak boýunça işe girizilýän zawodlar toplumy sebitde iň iri gaz üpjünçilik desgasydyr.

2009-njy ýylyň ahyrynda Türkmenistan — Hytaý halkara gaz geçirijisiniň işe girizilmegi taryh sahypasyna altyn harplar bilen ýazylan waka boldy.

Şu ýerde ýene-de bir wakany hökman ýatlamak gerek. Ol — energetika pudagynda hyzmatdaşlygy giňeltmek maksady bilen, 2011-nji ýylyň noýabrynda gol çekilen Ylalaşyk. Bu Ylalaşykda Hytaýa ýylda goşmaça 25 milliard kub metr tebigy gazy ibermek göz öňünde tutulýardy.

Hormatly Prezidentimiziň «Galkynyşda» bolan dabaradaky çykyşynda belleýşi ýaly, geçen 11 ýylyň içinde Hytaý Halk Respublikasyna iberilen türkmen «mawy altynynyň» möçberi 300 milliard kub metrden gowrakdyr.

Türkmenistan uglewodorod serişdeleriniň baý gorlaryna eýe bolmak bilen, nebitiň we gazyň çykarylýan hem-de gaýtadan işlenilýän möçberlerini artdyrmaga, energiýa serişdeleriniň eksportynyň çäklerini tapgyrlaýyn giňeltmäge gönükdirilen energetika strategiýasyny üstünlikli amala aşyrýar. Ýurdumyzyň eksport çäklerini häzirki wagtda Ýewraziýa yklymynyň dürli böleklerine uzaýan «mawy altynly» turbalar birleşdirýär. Häzirki wagtda türkmen ýangyç-energetika toplumy çalt depginlerde, özem strategik, ýurdy ösen senagat-industrial döwlete öwürmek nukdaýnazaryndan ösýär. Şunda Amyderýanyň kenaryndaky, Hazar deňziniň türkmen bölegindäki we beýleki sebitlerdäki täze, geljegi uly ýataklary özleşdirmek soňky ýyllarda has ýaýbaňlandyryldy. Şunlukda, ýurdumyzda we daşary ýurtlarda uly isleg bildirilýän nebithimiýa önümlerini öndürýän innowasion senagat önümçiliklerini döretmek boýunça, öňem belleýşimiz ýaly, strategik ugur saýlanyp alyndy. Hökman bellemeli aýratynlyk bolsa anyk ykdysady bähbitlilik şertlerinde giň halkara hyzmatdaşlyk üçin hem çäksiz mümkinçilikleriň açylýandygydyr. «Galkynyş» käni munuň aýdyň subutnamasydyr. Ony özleşdirmek işine dünýäniň iri hem abraýly kompaniýalarydyr şereketleri gatnaşýarlar. Mundan başga-da, häzirki wagtda bu ýerde gözleg işleri dowam etdirilýär. Hususan-da, şol işler bu ägirt uly nebitgaz zolagynyň meýdanyny hem-de senagat gorlaryny has takyk kesgitlemäge gönükdirilendir. Goşmaça seýsmiki barlaglar bilen birlikde, täze guýularyň burawlanmagy bar bolan uglewodorod serişdeleriniň deslapky bahasyna düýpli üýtgetmeleri girizmegiň mümkindigini eýýäm habar berdi.

Geologlaryň aýtmagyna görä, Garagumuň tas ähli ýerinde diýen ýaly, nebit hem gaz gorlary bar. Häzir şolaryň 20-ä golaýy senagat taýdan özleşdirilen. Gündogar Çalçulba, Şyh-Derweze, Takyr, Topçulba, Atabaý, Jerenli takyr, Sakarçäge, Gurruk, Tamdyrly, Gündogar Akguýy... Nesip bolsa, bu sanawyň yzy ýakyn ýyllarda has köpeler. Sebäbi häzirki wagtda şeýle gazly ýataklaryň 30-dan gowragy hasaba alyndy.

«Galkynyş» käniniň «Asyryň taslamasy» adyny alan Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan transmilli gaz geçirijisiniň başlanýan ýeridigi has buýsançlydyr. Bu taslamanyň tamamlanmaly ýeri Pakistan bilen Hindistanyň serhedindäki Fazilka ilatly nokadydyr. Ykdysady taýdan ýokary depginlerde ösýän Hindistan türkmen gazynyň ilkinji kub metrlerini almaga göz dikip garaşýar. Häzirki wagtda Hindistan her ýyl 50 milliard kub metrden gowrak tebigy gazy sarp edýär. Bu görkeziji her ýyl 4,5 göterim köpelýär. Şundan görnüşi ýaly, TOPH gaz geçirijisiniň ähmiýeti uludyr. Bu gaz geçiriji arkaly iberiljek tebigy gaz Hindistanyň senagat-industrial ösüşi hem-de ilatynyň hajatlary üçin iňňän zerurdyr.

Bilermenler TOPH gaz geçirijisiniň Pakistanyň tebigy gaz zerurlygynyň 20 göterimini üpjün edip biljekdigini aýdýarlar. Türkmenistanyň Prezidentiniň öňdengörüjilikli syýasaty netijesinde, TOPH taslamasy energetika hem-de kommunikasiýa geçelgesi bolar. Bu taslama bilen bilelikde amala aşyryljak Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik geçirijisi energiýa zerurlygynyň üpjün edilmegine şert döreder.

Dünýäniň energetika institutlarynyň habarlaryna salgylansaň, häzirki döwürde dünýäde sarp edilýän energiýa serişdeleriniň 17 göterimi ABŞ-da, 12 göterimi Ýewropa Bileleşiginde, 23 göterimi Hytaýda, 5 göterimi Hindistanda sarp edilýär. 2040-njy ýyla çenli döwürde bu görkezijiniň ABŞ-da 13 göterime, ÝB-de 8 göterime çenli azalyp, Hytaýda 24 göterime çenli artmagyna, Hindistanda bolsa 2 esseden hem gowrak artyp, 11 göterime barabar bolmagyna garaşylýar.

Dünýäde häzir «gara altyn» diýlip hasaplanylýan nebite, «mawy altyn» diýlip atlandyrylýan tebigy gaza isleg barha artýar. Şol bir wagtda dünýä biržalarynda bu önümleriň bahasy ýokarlanýar. Pikir edip görseň, Ýer ýüzündäki ähli önümçilik nebit hem gaz bilen bagly bolup çykýar. Meselem, ulagyň dürli görnüşleri benzine ýa dizel ýangyjyna ýa-da suwuklandyrylan gaza mätäç. Önümçilik kärhanalarynyň, ylaýta-da, ýokary tehnologiýalara esaslanýan industrial zawod-fabrikleriň ählisi mawy ýangyç ýa-da elektrik togy bilen herekete getirilýär. Elektrik togy üçin hem, esasan, tebigy gaz gerek. Ýaşaýyş-durmuş hajatlary-da hökman nebite hem-de tebigy gaza gelip direýär. Iň bärkisi, ojagyňy ýylatjak bolsaň hem, nahar-şoruňy taýýarlajak bolsaň hem mawy ýangyç gerek.

Bilermenleriň — ekspertleriň hasaplamalaryna görä, Ýewropa ýurtlary 2030-njy ýylda 500 milliard kub metr tebigy gazy almaly bolar. Bazar şony talap edýär. Ine, şu nukdaýnazardan Ýewropa üçin türkmen tebigy gazynyň eksport edilmeginiň geljekde nähili möhümdigi äşgär görünýär.

Türkmenistanyň ýerleşýän ýeri, tutuşlygyna diýen ýaly, şol bir wagtda-da, Hazar deňziniň akwatoriýasynyň ýanaşyk bölegi nebiti we gazy agtarmak, gözleg işlerini yzygiderli ýaýbaňlandyrmak babatda dünýäde uly geljegi bar ýerlerdir. Şu wagta çenli ýurdumyzda 150-den gowrak nebit-gaz we gaz kondensat ýataklary açyldy. Soňky ýyllarda açylan Günorta Ýolöten — Osman, «Ýaşlar» gaz ýataklary öz gorlary boýunça dünýäniň deňsiz-taýsyz ýataklarynyň hataryna goşuldy. 2010-njy ýylyň ortasynda bolsa türkmen alymlarynyň we geologlarynyň ylmy barlaglarynyň netijesinde, Mary welaýatynda gazyň iňňän köp möçberini özünde jemleýän «Minara» ýatagy açylypdy.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň Hazaryň kenarynda, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçen konsultatiw duşuşygyndaky çykyşynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow şeýle diýipdi: «Häzirki wagtda Türkmenistan — Hytaý gaz geçirijisiniň täze ugrunyň taslamasyny düzmek bilen baglanyşykly meseleleri ara alyp maslahatlaşmak boýunça gepleşikleri işjeňleşdirmek meýilleşdirilýär. Şol ugur Täjigistanyň we Gyrgyzystanyň çäkleriniň üstünden hem çekilip bilner».

Forumdaky eden çykyşynda Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow bolsa energiýa meselesiniň juda wajypdygyny, ösüşleriň hut şu meselä baglydygyny, ylaýta-da, ilatyň sosial-durmuş hajatlary üçin tebigy gazyň zerurdygyna ünsi çekip, türkmen tebigy gazyna, esasan-da, suwuklandyrylan gaza islegiň uludygyny ýanjapdy.

Ine, gadymy Mary topragynda gurluşygyna girişilmeli «mawy altynly» guýular sebitiň ösüşi, ýakyn hem alys ýurtlar bilen ykdysady-söwda hyzmatdaşlyk üçin nähili wajyp!

Soňky wagtlarda bolsa gazy suwuklandyrylan görnüşde, tankerler arkaly Ýewropa bazarlaryna we ondan aňryk eltmek meselesi uly gyzyklanma döredýär. Şeýle bolansoň, Hazar astyndan geçjek turbalar arkaly, gazy Gruziýanyň Kulewi portuna ýetirip, şol ýerde hem ony suwuklandyrýan zawody gurup, taýyn önümleri tankerler bilen, Gara deňziň üstünden Rumyniýanyň porty Konstansa eltmek, soňra Bolgariýa ýetirmek hakdaky taslamanyň öňe sürülýändigini hem hökman ýatlamaly.

Iň ygtybarly hem-de sebitde durnuklylygy we köpugurly hyzmatdaşlygy üpjün edip biljek taslama — Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygy bolsa güýçli depginlerde dowam etdirilýär. Häzir onuň türkmen bölegindäki işler doly tamamlandy.

...Ýandepderçämdäki bir bellige nazar aýlaýaryn. Ol 2015-nji ýylyň 25-nji sentýabrynda Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň Nýu-Ýork şäherine bolan iş sapary wagtynda, Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 70-nji sessiýasynda taryhy söz sözlän mahaly kagyza geçipdi. Şonda dünýä bileleşiginiň belent münberinden eden çykyşynda milli Liderimiz şeýle diýipdi: «Geçiriljek işleriň köp babatda göz öňünde tutulan maksatlary amala aşyrmaga ýardam berjekdigine ynanýaryn. Bu bolsa gymmat bolmadyk we ygtybarly häzirki zaman energiýa serişdeleriniň hemmelere elýeterli bolmagyny üpjün eder. Şeýle hem durnukly ykdysady ösüşi we iş bilen doly üpjünçiligi gazanmaga ýardam berer. Çeýe üpjünçilik ulgamlaryny döretmäge, senagat taýdan durnukly ösüşi goldamaga we innowasiýalary höweslendirmäge giň şertleri döreder».

Hormatly Prezidentimiziň nygtaýşy ýaly, ösüş arkaly parahatçylygyň, halklaryň röwşen geljeginiň, özara ynanyşmagyň bähbidine, energetika-ýangyç baýlyklaryny daşarky bazarlara diwersifikasiýa etmek ileri tutulýan strategik ugurdyr.

Birleşen Milletler Guramasynyň 70-nji ýubileý sessiýasynda täze Müňýyllygyň jarnamasy öňe sürlüpdi. Şonda beýan edilen Ösüş maksatlaryny durmuşa geçirmäge Türkmenistan işjeň gatnaşýar. Anyk aýdanyňda, energetika babatda Türkmenistanyň hödürleýän hem-de amala aşyrýan taslamalary Ýewraziýa yklymynda umumadamzat ösüşi üçin diýseň wajypdyr. Geliň, sözümizi anyk deliller bilen esaslandyralyň! Ýekeje mysaly ýatlaýalyň! Ylmy tejribä görä, 1 tonna etil spirtini almak üçin, 4 tonna bugdaý ýa-da 10 tonna ýeralma, ýa-da 14 tonna gant şugundyry gerek, 2 tonna gaz bolsa şolaryň ählisiniň deregini tutýar. Uglewodorod serişdelerine bolan islegdir baha dünýä bazarynda barha ýokarlanmak bilen, sebäbi dünýäniň ýüzi industrial ösüşe tarap.

2015-nji ýylyň dekabrynda ýurdumyz tarapyndan guralan, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan halkara gaz geçirijisiniň dabaraly ýagdaýda düýbüni tutmak çäresi ýene-de ýada düşüp gidýär. «Galkynyşdaky» bu waka XXI asyryň taryhyna altyn harplar bilen ýazylan ajaýyp sene bolupdy.

Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň (TOPH) gurluşygynyň taslamasyny amala aşyrmak — bu sebitde parahatçylygy berkitmek, täze ykdysady hyzmatdaşlyklary giňeltmek, müňlerçe iş orunlaryny, ýurtda hem-de goňşy döwletlerde iň häzirki zaman senagat infrastrukturalaryny döretmek diýmekdir.

Taslamanyň tehniki-ykdysady esaslandyrmasyna laýyklykda, TOPH gaz geçirijisi boýunça ýylda 33 milliard kub metre çenli türkmen tebigy gazy uzak möhletleýin esasda iberiler.

TOPH taslamasy diňe bir özara bähbitli energetika ykdysady taslama bolmak bilen çäklenmän, eýsem, ol syýasy ähmiýetli, jebisleşdiriji, energiýa serişdelerini öndürijileriň, üstaşyr geçirijileriň we sarp edijileriň bähbitleriniň deňagramlylygyny üpjün edýän dünýä nusgalyk işdir.Şonuň üçin hem «Galkynyş» gaz känini tapgyrlaýyn özleşdirmek işleriniň juda möhümdigi düşnüklidir. Şeýlelikde, ýylda 30 milliard kub metr harytlyk gazy gaýtadan işleýän desgalaryň eýýäm 3-si işe girizildi.

Dünýäde «gara altyndyr» «mawy altynyň» gymmaty barha artýar, arzylanýar. Türkmenistanyň amala aşyrýan, meýilleşdirýän taslamalary bolsa, şeýlelikde, dünýäniň ykdysady giňişliginde täze hyzmatdaşlyga giň ýol açar.

Ýurdumyzyň energetika syýasaty «Türkmenistanyň nebitgaz senagatyny ösdürmegiň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Maksatnamasyna» esaslanyp, ýangyç-energetika toplumynyň düzümine degişli täze desgalaryň gurluşygyna, nebite we gaza baý täze, önümli ýataklary ýüze çykarmak boýunça gözleg-agtaryş işlerine daýanýar. Şunlukda, nebitgaz önümçiliginiň dürli ugurlarynda innowasiýalary ulanmagyň aýratynlyklaryna, türkmen energiýa göterijilerini dünýä energetika bazarlaryna çykarmagyň dürli ugurlaryny döretmäge hem aýratyn ähmiýet berilýär.

Geografik taýdan amatly ýerde — Aziýa bilen Ýewropanyň çatrygynda ýerleşmegi hem-de ýurduň çäginde dünýäde «mawy altyn» diýlip atlandyrylýan tebigy gazyň uly möçberdäki gorlarynyň bolmagy sahawatly türkmen topragynyň aýratynlygydyr.

Türkmen topragynyň «mawy altyny» bu ýurtda ýaşaýan adamlaryň kalbynyň mährine meňzäp, yklymlaryň süňňüne siňýär. Nur paýlamagyň sogaby hem sahawaty juda aňyrdandyr.

Gurbannazar ORAZGULYÝEW,

ýazyjy.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly Berdimuhamedowyň gat­naş­ma­gyn­da Ahal we­la­ýa­ty­nyň Ka­ka et­ra­byn­da iri dok­ma top­lu­my­nyň açy­ly­şyn­dan soň­ky oý­lan­ma­lar

25-nji aw­gust. Sä­he­riň ümüş-tam­şy. Paý­tagt­dan Ka­ka çen­li bir­ne­me men­zil bar. Daş-tö­we­re­gi­ňi syn­lap, göz­le­ri­ňi gö­nen­di­rip, göw­nü­ňi gü­lün­di­rip bar­ma­ly... Al­kym­lan güýz­den sa­lam ge­ti­ren ser­gin ýel­le­re baş at­ýan «ak al­tyn­ly» meý­dan­lar­da gö­züň eg­len­ýär. Ine, be­re­ket-baý­ly­gyň nus­ga­sy! Hä diý­män, bu ýer­ler­de ýy­gym möw­sü­mi gyz­ga­laň alar. Go­wa­ça­ly meý­dan­lar Ka­ka dok­ma top­lu­my, umu­man, dok­ma se­na­ga­ty­nyň ösüş­li sep­git­le­ri ba­ra­da­ky söh­be­di­mi­ziň uş­ly­by­ny çöz­le­di otu­ry­ber­di.

Dö­re­di­ji Li­de­ri­mi­ziň «Türkmenistan — Beýik Ýü­pek ýolunyň ýüregi» atly ki­ta­bynda şeý­le tym­sal be­ýan edi­len: ir dö­wür­de patyşanyň dünýäde iň owadan, iň ýakymly ysly hem-de iňňän güýçli özüne çekýän gül baradaky sowalyna derwüş: «Merhemetli patyşa! Eger-de biziň däplerimizi hemem aý­ra­tyn­lyk-larymyzy göz öňünde tutsaň, bu gül gowaça güli bo­lar. Sebäbi onuň gülleýşi iň owa­dan güllere kybapdyr. Iň esasy zat bolsa, adam dünýä inende, gowaça-da onuň bilen bile peýda bolýar...» diýip jogap be­rip­dir.

Go­wa­ça — yr­ýa­syz ekin. Ha­sy­ly­nyň 95 göterimi dürli önümleri alma­ga ýa­ram­ly bu ga­dy­my eki­niň dur­mu­şyň tas äh­li ug­run­da öz or­ny, äh­mi­ýe­ti bar. Onuň di­ňe egin-eşik önüm­çi­li­gin­dä­ki ula­ny­ly­şy­nyň ta­ry­hy üç müň ýyl­dan ag­ýar. Be­re­ke­di-de özün­de­dir: bir ton­na pag­ta­dan, tak­my­nan, 600 — 700 sa­ny jin­si ba­lak ön­dü­rip bol­ýar, ga­la­ny-da beý­le­ki önüm­le­re ýar­na. Pag­ta­dan edi­len eşik­ler ho­wa­ny go­wy ge­çir­ýän­di­gi bi­len gü­neş­li ýurt­lar­da has-da ar­zy­ly­dyr, amat­ly­dyr.

Gym­ma­ty bar­ha art­ýan go­wa­ça hä­zir­ki wagt­da dün­ýä­niň 100-den gow­rak ýur­dun­da ös­dü­ri­lip ýe­tiş­di­ril­ýär. Ýö­ne “Ýer ala, ýurt ala” diý­le­ni, äh­li ýer­de bit­gin­li­li­gi, be­re­ke­di deň däl. Gü­nüň tyl­la how­run­dan, top­ra­gyň sa­ha­wa­tyn­dan ýet­dik pa­ýy­ny alyp ýe­tiş­ýän türk­men pag­ta­sy hi­li bo­ýun­ça dün­ýä­de iň go­wu­la­ryň bi­ri diý­lip yk­rar edil­ýär.

Eke­ran­çy alym­la­ryň aýt­ma­gy­na gö­rä, ýur­du­myz­da se­bit­le­riň top­rak-ho­wa şert­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da, go­wa­ça­nyň 20-den gow­rak sor­ty ekil­ýär. Önüm­çi­li­giň in­no­wa­si­on teh­no­lo­gi­ýa­la­ra esas­lan­ýan döw­re­bap gu­ra­ly­şyn­da te­bi­gy pag­ta sü­ýü­mi gym­mat­ly çig mal bo­lup, ol da­şa­ry ýurt­la­ra ibe­ril­ýän ha­ryt­la­ryň ara­syn­da-da öň­dä­ki orun­lar­da.

* * *

Ozal­lar, Ga­raş­syz­lyk­dan öň, Türk­me­nis­tan pag­ta ön­dür­mä­ge ýö­ri­te­leş­di­ri­len ag­rar ýurt ha­sap­lan­ýar­dy. Şeý­le-de bol­sa, ön­dü­ril­ýän um­ma­syz pag­ta­nyň ba­ry-ýo­gy 3 gö­te­ri­mi­niň özü­miz­de gaý­ta­dan iş­le­nen­di­gi, özi-de di­ňe hi­li pes bo­lan biz ma­ta­nyň do­ka­lan­dy­gy bel­li­dir. Ine, şo­ňa gö­rä-de, dok­ma pu­da­gy gö­nü­den-gö­ni Ga­raş­syz­lyk ýyl­la­ryn­da dö­rän, özü­ni tu­tan, boý alyp, çar ýa­na pür-pu­dak ýaý­ra­dan se­na­gat­dyr di­ýip, ynam­ly aý­dyp bo­lar.

Dok­ma pu­da­gy­nyň önüm­çi­lik kuw­wa­ty Ga­raş­syz­lyk ýyl­la­ryn­da 15 es­se­den-de art­dy­ryl­dy. Bu pu­dak­da 30-dan gow­rak iri ma­ýa go­ýum tas­la­ma­la­ry dur­mu­şa ge­çi­ril­di.

Hä­zir­ki wagt­da Dok­ma se­na­ga­ty mi­nistr­li­gi­niň dü­zü­min­de dok­ma top­lum­la­ry­nyň, pag­ta eg­ri­ji, dok­ma we ti­kin­çi­lik fab­rik­le­ri­niň, ýü­pe­gi, de­ri­ni we ýü­ňi gaý­ta­dan iş­le­ýän, şeý­le hem aýak­gap kär­ha­na­la­ry­nyň 60-dan gow­ra­gy bo­lup, ola­ryň en­çe­me­si Mer­ke­zi Azi­ýa­da iri top­lum­lar­dyr. Pu­da­gyň kär­ha­na­la­ry­nyň önüm­le­ri hal­ka­ra ISO 9001, 9002, ISO 14001, WRAP we OH­SAS 18001 stan­dart­la­ry­na eýe bol­du­lar.

Hä­zir ýur­du­myz­da ön­dü­ril­ýän pag­ta­nyň gyl­la ýa­ryn­dan ag­dy­gy özü­miz­de gaý­ta­dan iş­le­nil­ýär. Ön­dü­ril­ýän taý­ýar önüm­le­riň 70 gö­te­rim­den gow­ra­gy Rus­si­ýa Fe­de­ra­si­ýa­sy­na, Tür­ki­ýä, Hy­ta­ýa, GDA, Azi­ýa ýurt­la­ry­na hem-de Ýew­ro­pa­nyň bir­nä­çe döw­let­le­ri­ne eks­port edil­ýär. «Türk­me­nis­tan­da ön­dü­ril­di» di­ýen bel­gi bi­len ýer­le­nil­ýän «Ga­la», «Nu­saý», «Go­za», «Be­dew», «Bür­güt» ha­ryt ny­şan­ly önüm­ler dün­ýä ba­za­ryn­da geç­gin­li ha­ryt­la­ra öw­rül­ýär.

Ga­ze­ti­miz­de her du­şen­be gü­ni hep­de­lik bir­ža tä­ze­lik­le­ri­niň çap edil­ýän­di­gin­den oky­jy­lar ha­bar­ly­dyr. Ine, ge­çen hep­dä­niň ne­ti­je­le­rin­den my­sal ge­ti­rip aýt­sak, BAE-niň, Tür­ki­ýä­niň, Uk­rai­na­nyň, Ser­bi­ýa­nyň, Gyr­gy­zys­ta­nyň, Azer­baý­ja­nyň, Ga­za­gys­ta­nyň işe­wür­le­ri­ne nah ýüp­lük, te­kiz bo­ýa­lan we žak­kard tüý­jü­mek önüm­ler ýer­le­ni­lip, ge­le­şik­le­riň ba­ha­sy mil­li­on­lar­ça ame­ri­kan dol­la­ry­na ba­ra­bar bo­lup­dyr.

«Dok­ma­sy bo­lan dok bo­lar» di­ýen türk­men «Dok ba­şa döw­let ýa­gar» hem di­ýip­dir. Dok­ma­çy­ly­gy ýe­di ha­zy­na­nyň bi­ri ha­sap­lap­dyr. Dok­ma — döw­let­li­lik çeş­me­si. Şo­ňa gö­rä-de, gel­je­giň ösüş mak­sat­na­ma­la­ryn­da oňa has-da giň ge­rim ber­mek ile­ri tu­tul­ýar. Has any­gy, “Türk­me­nis­ta­nyň Pre­zi­den­ti­niň ýur­du­my­zy 2019 — 2025-nji ýyl­lar­da dur­muş-yk­dy­sa­dy taý­dan ös­dür­me­giň Mak­sat­na­ma­syn­da” Dok­ma se­na­ga­ty mi­nistr­li­gi bo­ýun­ça de­giş­li dö­wür­de nah ýüp­lü­gi ön­dür­megiň 6,9 gö­te­rim, nah ma­ta­la­ry, sü­tük­li­ni goş­mak bi­len, ön­dür­megiň 16,0 gö­te­rim, örü­len we ti­kin önüm­le­ri­ni ön­dür­megiň bolsa 48,9 gö­te­rim de­re­je­de art­dy­ry­ly­şy­ny ga­zan­mak me­ýil­leş­di­ril­ýär. Ne­ti­je­de, ha­ryt­lyk önüm­le­riň, iş­le­riň, hyz­mat­la­ryň umu­my möç­be­ri­niň ösü­şi 11,9 gö­te­ri­me eýe bo­lar.

* * *

Ka­ka dok­ma top­lu­my! Ösüş­li ýo­luň tä­ze sep­gi­di! Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz Gurbanguly Berdimuhamedowyň gat­naş­ma­gyn­da da­ba­ra­ly açy­lyp, bar­ha ýa­kyn­laş­ýan baş baý­ra­myň şat­ly­gy­na şat­lyk go­şan bu top­lu­ma di­ňe bir kär­ha­na diý­mek bär­den gaýt­ma bo­lar­. Ol 18 gek­tar gi­ňiş­lik­de ýüp­lük, dok­ma, bo­ýag, ti­kin­çi­lik fab­rik­le­ri­ni özün­de jem­län gi­den bir şä­her­çe! Umu­my ba­ha­sy 147 mil­li­on 850 müň ame­ri­kan dol­la­ry­na ba­ra­bar bu top­lu­myň önüm­çi­lik kuw­wa­ty ýyl­da 3 müň 650 ton­na ýo­ka­ry hil­li ýüp­lük­le­ri, 12 mil­li­on ine­dör­dül metr dür­li gör­nüş­li ma­ta­la­ry hem-de 1 mil­li­on 200 müň sa­ny taý­ýar ti­kin önüm­le­ri­ni ön­dür­mä­ge ba­ra­bar­dyr. Onuň açyl­ma­gy bi­len, 1 müň 300 ada­ma iş or­nu­nyň dö­re­di­len­di­gi­niň özi nä­mä deg­me­ýär!

Şweý­sa­ri­ýa­nyň, Ýa­po­ni­ýa­nyň, Bel­gi­ýa­nyň, Ita­li­ýa­nyň­dyr Ger­ma­ni­ýa­nyň ýüp­lük eg­ri­ji, ma­ta do­ka­ýan, bo­ýag, ti­kin­çi­lik en­jam­la­ryn­dan ýü­kü­ni tu­tan bu top­lum­da ýurt bo­ýun­ça tä­ze önüm­çi­li­giň — “kom­pakt-pen­ýe” ky­sym­ly nah ýüp­lü­giň çy­ka­ryl­ma­gy­nyň ýo­la goý­lan­dy­gy­ny, şo­nuň ýa­ly-da ýüp­lü­giň ga­ry­şyk gör­nüş­le­ri­ni çy­kar­mak üçin müm­kin­çi­lik­le­riň dö­re­di­len­di­gi­ni hem bel­le­me­li.

Ýe­ne-de bir gu­wan­dy­ry­jy habar, Ahal we­la­ýa­ty­nyň Ba­ba­daý­han et­ra­byn­da umu­my ba­ha­sy 151 mil­li­on 800 müň ame­ri­kan dol­la­ry­na deň bo­lan, önüm­çi­lik kuw­wa­ty bir ýyl­da 3 müň 300 ton­na in­çe sü­ýüm­li ýüp­lü­gi, 20 mil­li­on ine­dör­dül metr dür­li gör­nüş­li ma­ta­la­ry hem-de 3 mil­li­on 500 müň sa­ny taý­ýar ti­kin önüm­le­ri­ni ön­dür­mä­ge ukyp­ly dok­ma top­lu­my­nyň gur­lu­şy­gy­nyň ta­mam­la­nyp, ulan­ma­ga be­ril­jek wag­ty-da in­di uzak­da däl.

* * *

Ge­ýim-ge­ji­miň di­ňe egin ört­gü­si däl­di­gi bel­li. Ol ru­huň hem ýa­ra­şy­gy. Asyl-ha, ada­myň iç­ki dün­ýä­si­niň daş­ky dün­ýä bi­len gat­na­şy­gy, öňi bi­len, onuň ly­ba­syn­da açyl­ýar. “Ly­bas­lar ýa­lan söz­le­mez, eýe­si hak­da äh­li za­dy ses­siz gür be­rer” hem diý­ýär­ler. Gö­ze ge­lüw­li ly­bas bir go­wy saz, bir dat­ly ta­gam, bir go­wy film ýa­ly lez­zet ber­ýär. Il­çi­lik bu, ça­ga­lyk, ýaş­lyk, toý ly­bas­la­ry­ny gym­mat­ly ýa­dy­gär­lik hök­mün­de bü­tin öm­rü­ne ar­zy­lap ýö­ren­le­re du­şa­nyň­da, ly­ba­syň di­ňe ma­ta par­ça­sy däl­di­gi­ne, dur­mu­şyň bir bö­le­gi­di­gi­ne has ma­gat göz ýe­tir­ýär­siň.

Ada­myň ra­hat eşi­ge ze­rur­ly­gy­ny onuň ra­hat öýe ze­rur­ly­gy­na ba­ra­bar ha­sap­la­ýar­lar. Ha­ky­kat­dan-da, eşik­ler ada­myň il­kin­ji hem öz­bo­luş­ly öýi ahy­ry! Şo­ňa gö­rä, ti­kin­çi­li­gi, dok­ma di­zaý­ner­li­gi­ni bi­na­gär­lik sun­ga­ty bi­len bir orun­da goý­ýan­la­ra ikir­jiň­siz hä be­re­siň gel­ýär.

Ha­wa, egin-eşik, ly­bas işi öz­ba­şy­na bir me­de­ni­ýet, öz­ba­şy­na uly sun­gat. Şeý­le bol­man­ly­gyn­da, dün­ýä ýaş­ly, dün­ýä paý­has­ly hal­ky­myz: “Gö­zel­lik on­dur, do­ku­zy­sy don­dur” di­ýä­ýip goý­ber­mez­di. Türk­men di­ňe şeý­le diý­mek bi­le­nem oň­man, ge­ýin­me­gi sun­gat de­re­je­si­ne ýe­ti­ren, onuň nusgalyk mek­de­bi­ni dö­re­den halk. Asyr­la­ryň do­wa­myn­da sün­nä­le­nen mil­li ly­bas­la­ry­my­zyň in­çe­li­gi­ne, nepisligine, ýer­lik­li­li­gi­ne ja­han hal­ky mo­da sun­ga­ty­nyň ösüp-ör­ňäp, ar­şa çy­kan şin­di­ki çag­tyn­da-da haý­ran ga­lyp ýör.

Ýur­du­myz­da hä­zir­ki dö­wür­de ön­dü­ril­ýän egin-eşik­ler­de-de mil­li äheň­ler­dir döw­re­bap öwüş­gin­ler, bi­çüw­ler saz­laş­ýar, «dil ta­pyş­ýar». Özü­ňi­ze bel­li, soň­ky wagt­lar­da di­ňe paý­tag­ty­myz­da däl, eý­sem, se­bit­ler­de hem Dok­ma se­na­ga­ty mi­nistr­li­gi­niň ýö­ri­te­leş­di­ri­len dü­kan­la­ry­nyň en­çe­me­si açyl­dy. Ine, şol dü­kan­la­ra ýo­luň dü­şen­de, gyz­ga­la­ňy­nyň he­mi­şe ýe­tik­di­gi­ni gör­mek bol­ýar. Dün­ýä inen bä­be­ji­gi ýa­şu­zyn­la­jak­la­ram şol ýer­de­dir, toý sä­he­di bel­le­nen ju­wan­la­ram. Ta­lyp bo­lup, şaý-es­ba­by­ny tü­kel­läp ýö­ren­le­rem, sport­sö­ýer ýaş­la­ram şol ýer­de egin-eşik saý­la­mak bi­len güm­ra­dyr. Myh­man ge­len gaý­ry ýurt­lu­la­ra-da du­şaý­mak geň däl. Ine, on­soň, dür­li ýaş­ly, dür­li kesp­li adam­la­ryň is­le­gi­ne, ta­la­by­na höt­de ge­lip bil­şi­ni türk­men dok­ma pu­da­gy­nyň döw­re­bap ösü­şi­ne ki­reň­siz mi­sil saý­ýar­syň. Özi-de bu dü­kan­lar­da elýeterli bahalardan baş­gap­dan aýak­ga­ba çen­li öz ýur­du­my­zyň önüm­le­rin­den “do­ku­zy­ňy düz­läp” bol­ýar. Bir­ma­hal­lar, aý­dy­ly­şy ýa­ly, “at mü­nüp, atam gom­lap”, alys ýurt­dan gy­zyl pu­la ge­ti­ri­len pan­bar­hat, şta­pel ma­ta­lar gyz-ge­lin­le­ri da­şyn­da ege­le eý­le­se, önüm­çi­li­gi soň­ky dört-bäş ýyl­lyk­da ýo­la goý­lan ör­me žem­per­ler­dir gaý­ry önüm­ler köp­dür­lü­li­gi, kö­pö­wüş­gin­lili­gi bi­len özü­ne çek­ýär...

Ga­dy­my dö­wür­le­riň luk­man­la­ry nä­hoş üçin, öňi bi­len, öz top­ra­gyn­da ýe­tiş­ýän mi­we­ler­dir önüm­le­riň bi­re-bir mel­hem­di­gi­ni ýan­jap­dyr­lar. Öz ýur­duň­da ön­dü­ri­len ly­bas­la­ry geý­me­giň-de hem mel­hem­lik, hem yl­ham­lyk tä­si­ri­niň bar­dy­gy­ny kim in­kär eder?!

On­so­ňam, di­ňe ge­ýim-ge­jim­ler­mi nä­me?! Toý­paý­lyk el­ýag­lyk­lar­dan baş­lap, dü­ýeýüň sa­çak­la­ra çen­li dür­li dur­muş ha­jat­la­ry bi­len bag­ly önüm­le­riň bo­le­lin­li­gi­ni gö­reý diý­seň, ýur­du­my­zyň dok­ma kär­ha­na­la­ry­na, ola­ryň dü­kan­la­ry­na bar­ma­ly. Ine, in­di şo­la­ryň üs­tü­ni Ka­ka dok­ma top­lu­myn­da ön­dü­ril­jek ýo­ka­ry hil­li önüm­ler ýe­ti­rer. Tä­ze dok­ma top­lu­my­nyň açy­ly­şy wag­tyn­da taý­ýar önüm­le­riň ser­gi­si­ni syn­lap, gö­züň gu­wa­nyp, göw­nüň do­kun­ýar.

Pe­der­le­ri­miz: “To­ýa bar­saň, do­ýup bar, toý do­nu­ňy ge­ýip bar!” di­ýip­dir­ler. Bu gün döw­let­li hal­ky­myz öz eken pag­ta­syn­dan öz ti­ken toý do­nu­ny ge­ýip, baş baý­ra­my­ny — be­ýik Ga­raş­syz­ly­gynyň şan­ly 30 ýyl­ly­gy­ny gar­şy­la­ýar.

Ka­ka­my­rat RE­JE­BOW.

“Türk­me­nis­tan”

Salymyny bermän geçýän wagtyň nobatma-nobat çalyşýan aýdyr ýyllaryndan, taryhyň öwrüm-öwrüm ýollaryndan, eýýamlaryň synaglaryndan merdi-merdanalyk, sabyr-takatlylyk bilen geçen mähriban halkymyz bu gün mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýuny uly dabaralara besläp, mynasyp garşy alýar. Döwlet Garaşsyzlygymyz indi 30 ýyl bäri ösüşdir özgerişlerden doly röwşen ýollarymyza, bagtyýar geljegimize nurly şuglasyny saçýar. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe halkymyz ýurt Garaşsyzlygymyzyň gymmatyna has-da oňat düşünýär hem-de ony başlaryň täjine deňäp, gözleriň göreji dek goraýar. Eýsem, bu şeýle bolmaz ýalymydyr?!

Çünki biz 1991-nji ýylyň altyn güýzünde Garaşsyzlygymyzy gazanmak bilen, baky berkarar döwletli bolduk. Ata-babalarymyzyň örňäp-ösen, şirin jandan eziz gören şu keramatly topragynda Garaşsyz Türkmenistan döwletimiziň berkarar bolmagy bilen, paýhasly pederlerimiziň asyrlar boýy döredip, kemala getiren ajaýyp däp-dessurlaryna, edim-gylymlaryna, ýol-ýörelgelerine dolandyk, dilimize, milli medeniýetimize eýe çykdyk.

Garaşsyz, baky Bitarap Watan! Bu sözlerde çuň many, göwünlere şatlyk paýlaýan ajaýyp duýgy, çäksiz guwanç hem buýsanç jemlenen. Bu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň hut özi başlarymyzyň täjine deňeýän ata Watanymyzyň Garaşsyzlygyna guwanmakda, Watany söýmekde, ony ösüşdir özgerişlere beslemekde her birimiz üçin nusgalyk görelde mekdebi bolup durýar. Arkadag Prezidentimiziň paýhasly baştutanlygynda şan-şöhratly işler bitirilip, Garaşsyz Watanymyzyň taryhyna ajaýyp sahypalar ýazylýar. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiz il-ýurt bähbitli, halkara ähmiýetli, dost-doganlyga, parahatçylyk söýüjilige, hoşniýetli hyzmatdaşlyga ýugrulan ajaýyp maksatlaryny beýan edip, geljekde ýerine ýetirilmeli tutumly işleri kesgitleýär. «Biziň döwletimiziň mundan beýläk-de gülläp ösmeginde ilkinji we esasy şertimiz Watana bolan söýgimizdir!

Watan biziň gözümiziň görejidir!

Watan başymyzyň täjidir!

Watana söýgi iň beýik söýgüdir!

Watan biziň buýsanjymyzdyr!» diýip, Arkadag Prezidentimiz aýratyn guwanç hem joşgun bilen nygtap aýdýar.

Aslynda, Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyza bolan egsilmez söýgi paýhasy dünýä dolan milli Liderimiziň amala aşyrýan her bir il-ýurt bähbitli işiniň, maksat-tutumynyň içinden eriş-argaç bolup geçýär. Gahryman Arkadagymyzyň baştutanlygynda dost-doganlygyň, agzybirligiň, hoşmeýilliligiň, ynsanperwerligiň, asudalygyň, parahatçylyk söýüjiligiň ygtybarly binýadyna daýanýan berkarar döwletimizde uly ösüşler gazanylyp, guwandyryjy özgerişler amala aşyrylýar. Güneşli Diýarymyzyň senagatynda we oba hojalygynda ýetilýän belent sepgitler, welaýatlarymyzda dünýäniň ösen tehnologiýalary bilen enjamlaşdyrylan kuwwatly önümçilik desgalarynyň, zawod-fabrikleriň gurulmagy, obalarymyzy, şäherçelerimizi, etrapdaky şäherleri we etrap merkezlerini abadanlaşdyrmakda alnyp barylýan işler, täze obalaryň, şäherçeleriň, etraplaryň döredilmegi, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini ýokarlandyrmak boýunça alnyp barylýan işler munuň aýdyň mysallarydyr.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň saglygy goraýyş, ylym-bilim, medeniýet, sport, syýahatçylyk ulgamlaryny ösdürmek, dünýä derejesinde kämilleşdirmek bilen birlikde, oba hojalygynda we ykdysadyýetiň beýleki pudaklarynda hem uly öňegidişlikleriň gazanylmagy üçin giň mümkinçilikleri, ähli şertleri döredip berýär, ata Watanymyzy halk bähbidine ýugrulan rowaçlyklaryň aýdyň ýoly bilen nurana geljege tarap ynamly öňe alyp barýar. Şeýlelikde, Garaşsyz ýurdumyzyň, merdana halkymyzyň her bir güni ýatdan çykmajak taryhy wakalara, şanly senelere, toý-baýramlara beslenýär.

Bu gün Garaşsyz hem hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimiz parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany hökmünde Ýer ýüzünde meşhurlyga eýe bolýar. Ol, hormatly Prezidentimiziň aýdyşy ýaly, dünýä ýüzünde durmuş-ykdysady taýdan barha ösýän, ägirt uly mümkinçilikleri bolan, islendik wezipeleri çözmäge ukyply, kuwwatly häzirki zaman döwleti hökmünde giňden tanalýar. Agzybir halkymyzyň Garaşsyzlyk ýyllary içinde gazanan ýeňişlerini, ýeten belent sepgitlerini bütin dünýä görýär we ykrar edýär. Ol ösüşler halkymyzyň ägirt uly döredijilik güýjüniň bardygyny subut edýär. Eziz Diýarymyz bedew bady bilen täze-täze ýeňişlere barýar.

Şanly Garaşsyzlygymyzyň geçen döwründe welaýatymyzda hem hasyl bolan maksatlar, amala aşyrylan ägirt uly işler barmak büküp sanardan köp. «Döwlet adam üçindir!» diýen ynsanperwer taglymata berk eýerip, her bir işde öz halkyna daýanýan döwlet Baştutanymyz welaýatymyza bolýan her bir iş saparynda deňizýaka sebitde toplumlaýyn, ýakyn we uzak geljegi nazarlaýan milli maksatnamalaryň başyny başlap, şöhratly Garaşsyzlyk senenamamyza buýsançly sahypalary ýazýar. Milli Liderimiziň öňdengörüjilikli başlangyçlary bilen «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda alnyp barylýan gurluşyklar özüniň giň gerimliligi bilen görenleri haýrana goýýar. Welaýatymyzyň çäklerinden çekilýän ajaýyp ýollaryň dünýä yklymlaryny birleşdirmäge ukyplydygyny ýaňzytmagyň özi-de juda kän zatlardan habar berýär. Garaşsyzlyk ýyllary içinde gurulýan «Altyn asyr» Türkmen köli, awtoulag we demir ýollary, dünýä derejesine laýyk umumybilim berýän orta mekdeplerdir çagalar baglary, kuwwatly önümçilik desgalarynyň her biri hakda täsirli söhbetleri etmek mümkindir.

Welaýatymyzyň çalt depginler bilen ösýän senagat pudagynda, oba hojalygynda, gurluşyk ulgamynda alnyp barylýan işlere hususy telekeçiler hem saldamly goşantlaryny goşýarlar. Munuň özi Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe welaýatymyzda hem hususy eýeçiligiň has-da pajarlap ösýändigini aýdyň görkezýär.

Diňe bir soňky ýyllarda welaýatymyzda täze obalaryň, şäherçeleriň döremegi mukaddes ýurt Garaşsyzlygymyzyň eçilen şirin miweleri, mähriban Arkadagymyzyň halkymyzyň bagtyýar ýaşaýşy üçin edýän taýsyz tagallalarynyň oňyn netijeleri dälmi näme?! Bu, hakykatdan hem, şeýle.

Welaýatymyzyň obadyr şäherlerinde gurulýan dürli maksatly ajaýyp binalar özboluşly binagärlik keşbi bilen tapawutlanýar. Olar kalbyňa aýdym bolup dolýar, mukam bolup ornaýar. Bu gün mawy Hazar deňziniň gündogar kenarynda dür monjugy deýin baky orun alan «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy, welaýat merkezimiz Balkanabat şäheri, ähli etrapdyr şäherlerimiz, obalarymyz şanly Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk toýuna has owadan görnüşe girip, birkemsiz beslenip barýarlar. Welaýatymyzyň merkezinde «Türkmeniň ak öýi» binasynyň, welaýat baş metjidiniň, hatara gurlan köp gatly ýaşaýyş jaýlarynyň, welaýat köpugurly sport toplumynyň, welaýat saglygy dikeldiş okuw-terbiýeçilik toplumynyň, saglygy goraýyş-anyklaýyş merkeziniň, welaýat döwlet drama teatrynyň, welaýat Taryhy we ülkäni öwreniş muzeýiniň, welaýat kitaphanasynyň, «Bagt köşgüniň» ajaýyp binalary we beýlekiler biri-birine sazlaşykly utgaşyp, nazaryňy özlerinde egleýärler.

Elbetde, şeýle ajaýyp binalar, gözellikler öz-özünden döremeýär. Berkarar döwletimiz munuň üçin örän köp serişde harçlaýar. Ýeri gelende, ýene-de bir guwandyryjy hakykaty aýdan ýagşy. Hormatly Prezidentimiziň paýhasly başlangyçlary bilen obadyr şäherlerimiziň mundan buýana hem döwrebap keşbe girmegini gazanmak, olarda zerur binalary gurmak üçin eýýämden anyk çäreler bellenildi we bu asylly işlere aýgytly badalga berildi. Muňa bolsa anyk mysallar welaýatymyzda örän kän. Häzirki wagtda «Altyn asyr» Türkmen kölüniň töwereginde täze obanyň, Balkanabat şäheriniň Jebel şäherçesiniň golaýynda Halkara howa menziliniň, welaýatymyzyň etrapdyr şäherlerinde ýaşaýyş jaýlarynyň we başga-da ençeme binalaryň gurluşyklary güýçli depginlerde alnyp barylýar. Şol medeni-durmuş maksatly binalaryň, önümçilik desgalarynyň hatarynda mukaddes ýurt Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýy mynasybetli ulanylmaga beriljek binalar hem bar. Halkymyzda

toýa sowgatly barmak bolsa, ata-baba dowam edip gelýän asylly däpleriň biri. Şundan ugur alyp, bu gün welaýatymyzyň merdana nebitçileri, gazçylary, çeper elli halyçylary, kärendeçi daýhanlary, maldarlary, umuman, ähli ilaty Garaşsyzlyk toýumyza buýsançly başlaryny belent tutup, mynasyp zähmet sowgatlary bilen barýarlar. Elbetde, olaryň her biri hakynda, Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyly içinde gazananlarymyz barada näçe gürrüň etsek hem bärden gaýdýar.

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň halkymyza beren bagty ummasyzdyr. Şeýle bagtyň eýesi bolan welaýatymyzyň ilaty hem hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe agzybirlik bilen döredýär, gurýar, janaýamazakly zähmet çekýär. Biz hem baş baýramymyzyň — mukaddes ýurt Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk şanly toýunyň bosagasynda olara mundan beýlägem ajaýyp zähmet üstünliklerini, guwandyryjy ýeňişleri, gadamlarynyň batly, ümzükleriniň ileri bolmagyny arzuw edýäris. Dünýä nusgalyk ýagşy işleri bilen halkymyzy hemişe guwandyrýan, buýsandyrýan Gahryman Arkadagymyza egsilmez alkyş aýdýarys.

Toýmämmet REJEBOW,

«Balkan».

Düýn hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda Kaka etrabynyň çäginde nah ýüplügini we ýokary hilli egin-eşikleri öndürýän häzirki zaman dokma toplumy dabaraly ýagdaýda açylyp işe girizildi. Şeýle-de milli Liderimiz düýn Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasyndan welaýatyň hassahanalarynyň çagalar bölümlerine täze «Tiz kömek» awtoulaglaryny sowgat etdi. Bu buýsançly wakalar welaýatyň uludan-kiçä ähli ýaşaýjylarynda çuňňur hoşallyk duýgusyny döretdi.

Habarçymyz mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň giňden dabaralandyrylýan çagynda bolan bu ajaýyp wakalar mynasybetli bagtyýar ýaşaýjylaryň birnäçesiniň ýürek buýsanjyny ýazga geçirdi.

Mahym DURDYÝEWA,
Kaka dokma toplumynyň hünärmeni:

— Mundan sanlyja ýyl ozal etrabymyzyň çäginde häzirki zaman dokma toplumynyň guruljakdygy hakdaky hoş habary eşidip, göwün guşumyz ganatlanypdy. Ezber elli gurluşykçy hünärmenler bu iri toplumyň gurluşygyny gysga wagtyň içinde ýerine ýetirdiler. Ine, naýbaşy toýumyzyň uludan toýlanylýan şu ajap günlerde Gahryman Arkadagymyzyň gatnaşmagynda iri dokma toplumy dabaraly ýagdaýda açyldy. Bu pursat meniň durmuşymda aýratyn şatlykly wakadyr. Çünki men bu kuwwatly kärhanada zähmet çekmek bagtyna eýe boldum.

Arkadagly döwrümizde dürli maksatly desgalaryň yzygiderli gurlup, ulanylmaga berilmegi döwletlilikden, bagtyýarlykdan nyşandyr. Bu gün etrabymyzyň merkezinde «Serdar» pamyk egriji fabrigi, Duşak şäherçesinde tikin-trikotaž fabrigi, şeýle-de hususy pudagyň wekillerine degişli bolan önümçilik kärhanalarynyň birnäçesi bar we olar ýokary önümçilik görkezijilerine eýe bolýarlar. Bu ýurdumyzda önüm bolçulygynyň pugtalanmagyna, ýaşlarymyza iş orunlarynyň döremegine oňyn täsirini ýetirýär. Şu gün ulanylmaga berlen iri dokma toplumynyň hem bu babatda ähmiýeti örän uludyr, ýagny täze kärhanada etrabymyzyň ýaşaýjylarynyň 1300-si üçin ýokary amatly iş orunlary döredi. Bu ýerde netijeli zähmet çekmegimiz üçin ýokary derejedäki amatlyklar göz öňünde tutulypdyr.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň ajaýyp toý günlerinde kuwwatly desgany sowgat edendigi üçin, Gahryman Arkadagymyza tüýs ýürekden alkyş aýdýarys. Goý, hormatly Prezidentimiziň döwletli tutumlarynda rowaçlyklar mundan beýläk-de ýaran bolsun!

Meýlismyrat MYRADOW,
Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşyklarynyň Kaka etrap birleşmesiniň başlygy:

— Etrabymyzda gurlup, ulanylmaga berilýän dürli maksatly desgalaryň sany barha artýar. Halkyň hyzmatyna berilýän şeýle desgalaryň sany barmak büküp sanardan köp. Gahryman Arkadagymyzyň gatnaşmagynda şu ýylyň ýazynda etrabymyzyň G.Atabaýew adyndaky daýhan birleşiginiň çäginde «Oguz ýol» hojalyk jemgyýetiniň döwrebap tehnologiýaly ýyladyşhana toplumy açylyp ulanylmaga berildi. Pomidor, hyýar, bulgar burçy ýaly, gök-bakja önümlerini ýetişdirmäge niýetlenen ýyladyşhananyň işe girizilmegi bilen etrabymyzyň ýaşlarynyň 100-e golaýyna iş orunlary döredildi. Bu gün bolsa etrabymyzyň gözel künjeginde ýurdumyz boýunça iň iri dokma toplumlarynyň biri toý ruhunda açylyp ulanylmaga berildi. Şeýlelikde, berkarar Watanymyzyň ykdysady kuwwatynyň artmagyna itergi berjek täze iri toplumda bagtyýar ildeşlerimiziň 1300-si üçin iş orunlary açyldy.

Hormatly Prezidentimiziň dokma pudagynyň önümçilik kuwwatyny has-da ýokarlandyrmak, daşary ýurtlardan getirilýän dokma önümleriniň ornuny tutýan hem-de daşarky bazarlarda bäsdeşlige ukyply, eksport ugurly önümleriň öndürilýän möçberlerini artdyrmak ugrundaky tagallalarynyň rowaçlanmagynda täze toplumyň orny uly bolar. Bu ýerde ekologik taýdan arassa çig maldan öndüriljek ýokary hilli dokma önümleriniň içerki we daşarky bazarda uly islege eýe boljakdygy buýsanjymyzy goşalandyrýar. Täze taryhy döwrümizde şeýle kuwwatly kärhanalary gurduryp, berkarar Watanymyzyň dokma toplumynyň ösüşiň belentliklerine çykmagy ugrunda bimöçber tagalla edýän hormatly Prezidentimize päk ýürekden çykýan alkyşlarymyzy aýdýarys.

Suraý HANOWA,
Türkmenistanyň Demokratik partiýasynyň Kaka etrap komitetiniň işgäri:

— Şu gün etrabymyzda uly toý, şatlyk-şagalaň. Gahryman Arkadagymyz etrabymyza gelip, iri dokma toplumynyň açylyş dabarasyna gatnaşdy, bagtdan paýly ildeşlerimize kuwwatly önümçilik desgasyny sowgat etdi. Muňa şatlygymyzyň, buýsanjymyzyň çägi ýok.

Egriji, dokma, boýag we tikinçilik bölümlerini öz içine alýan täze toplum ýurdumyzyň ýeňil senagatyna degişli kärhanalaryň üstüni ýetirdi. Bu ýerde inçe süýümli pagtanyň ýylda 5 müň tonnasyny gaýtadan işläp, 12 million inedördül metr dürli görnüşli matalary hem-de 1 million 200 müň sany taýýar tikin önümini öndürmäge giň mümkinçilikler bar. Aýratyn begendirýän ýagdaýlaryň biri-de täze toplumda esasy çig mal hökmünde welaýatymyzyň daýhanlarynyň azaby bilen ýetişdirilýän inçe süýümli pagtanyň ulanylmagydyr. Ondan öndüriljek, dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply, dürli görnüşli dokma önümleriniň «Türkmenistanda öndürildi» diýen ýazgy bilen daşary bazara çykaryljakdygy bizi has-da buýsandyrýar. Etrabymyzda şeýle iri desgany gurduryp, sowgat edendigi üçin, döwlet Baştutanymyza alkyşlarymyzyň çägi ýokdur.

Ýaýlym ÖWLÜÝÄGULYÝEW,
Kaka etrap hassahanasynyň baş lukmanynyň orunbasary:

— Eziz Diýarymyzda «Saglyk» Döwlet maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň netijesinde geçen sanlyja ýylyň içinde saglygy goraýyş ulgamy uly ösüşlere eýe boldy. Ýurdumyzyň beýleki ýerlerinde bolşy ýaly, Ahal welaýatynda hem häzirki zaman lukmançylyk enjamlary bilen enjamlaşdyrylan saglygy goraýyş maksatly desgalaryň, şypahanalaryň gurlup ulanylmaga berilmegi muňa şaýatlyk edýär.

Hormatly Prezidentimiziň ýaş nesliň beden hem-de ruhy taýdan sagdyn ösüp ýetişmegi, bilime, saglygy goraýşa bolan hukuklarynyň üpjün edilmegi hakdaky aladalary bu babatda has-da guwandyryjydyr. Döwlet Baştutanymyzyň etrabymyzda gurlan dokma toplumynyň açylyş dabarasynyň çäginde Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasyndan welaýatyň hassahanalarynyň çagalar bölümlerine täze «Tiz kömek» awtoulaglaryny sowgat etmegi nesilleriň saglygy baradaky aladanyň ýene-de bir aýdyň subutnamasy boldy. Dogrusy, bu waka berkarar Watanymyzda çagalaryň aýratyn üns-alada, mähir bilen gurşalandygy hakdaky hakykaty has-da dabaralandyrdy.

Biz — saglygy goraýyş işgärleri döwlet Baştutanymyzyň bu ulgamy dünýä derejesinde ösdürmek, ulgama dünýä lukmançylygynda gazanylan täzelikleri ornaşdyrmak, çagalaryň saglygyny goramak bilen bagly amala aşyrýan giň gerimli işlerine her bir ädimde göz ýetirip gelýäris. Şu şatlykly günlerde welaýatymyzyň hassahanalarynyň çagalar bölümlerine berlen «Tiz kömek» awtoulaglary saglygy goraýyş işgärlerine ýaş nesliň saglygy üçin ýokary derejedäki lukmançylyk hyzmatlaryny amala aşyrmaga ýardam eder. Ýurdumyzda saglygy goraýyş hyzmatlarynyň hiliniň ýokarlandyrylmagy, ýaş nesliň sagdyn ösmegi ugrunda edilýän aladalar üçin hormatly Prezidentimize köp sagbolsun aýdýarys. Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, tutumly işleri rowaç bolsun!

Ýazga geçiren Aýdo ŞEKEROW.

Hormatly Prezidentimiziň öz halkyna peşgeş beren Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimiz bedew bady bilen öňe barýar. Milli Liderimiziň öňe süren başlangyçlaryndan gözbaş alyp, üstünlikli amala aşyrylýan düýpli özgertmeler rowaç alýar. Ata Watanymyz durmuş-ykdysady we medeni taýdan ösüş-özgerişleriň buýsançly belentliklerine çykýar. Şeýle guwançly depginiň bady mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň dabarasy dünýä doljak Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany ýylynda-da barha artýar.

Ajap eýýamymyzyň ýyllarynda döwlet Baştutanymyzyň tabşyryklaryndan ugur alyp bina edilýän gözel ymaratlaryň, dürli desgalaryň sany artýar. Döwrebap, kämil tehnologiýaly önümçilik kuwwatlyklarynyň gurluşygy durmuş-medeni maksatly binalardyr desgalaryň, ähli amatlykly ýaşaýyş jaý toplumlarynyň, häzirki zaman şäherçeleriniň gurluşygy bilen sazlaşykly utgaşýar. Indi şeýle göze gelüwli binalaryň we desgalaryň açylyş dabaralarynyň buýsançly ýaňy bagtyýarlyk zamanamyzda alyslara aşýar.

Hormatly Prezidentimiziň welaýatymyzda iş sapary günlerinde türkmen ili ýene birnäçe şatlykly wakalaryň şaýady boldy. Has takygy, şol günlerde welaýat merkezimiz Mary şäheriniň günorta-günbatarynda täze ýaşaýyş jaý toplumynyň ulanmaga berilmeginiň toý dabarasy il-günümiziň kalbyna nur çaýdy. Mary şäheriniň Magtymguly köçesiniň ugrunda 7 gatly, 188 öýli döwrebap ýaşaýyş jaý toplumy dabaraly ýagdaýda ulanmaga berildi. Ähli amatlykly bu ýaşaýyş jaýlarynyň giň mümkinçilikleri ýaşaýjylaryň eşretli durmuşyna goşant bolar. Dabarada Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Esenmyrat Orazgeldiýew, “Arkadagyň bagtyýar nesilleri” çagalar sagaldyş we dynç alyş merkeziniň müdiri, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty Güljahan Çarykulyýewa, Sakarçäge etrabynyň Görelde geňeşliginiň ýaşaýjysy, hormatly il ýaşulusy Duşak Annagulyýew, Mary şäheriniň ýaşaýjysy Amanjemal Berdiýewa çykyş edip, ýygnananlary täze ýaşaýyş jaý toplumynyň ulanmaga berilmegi bilen gutladylar. Ajap eýýamymyzda döwlet Baştutanymyzyň parasatly ýolbaşçylygynda durmuşa geçirilýän döwlet ähmiýetli, il-gün bähbitli giň möçberli işler barada durup geçdiler. Milli Liderimiziň adyna alkyş sözleri dabara ruhubelentlik çaýdy. Dabaranyň dowamynda öňdebaryjy gurluşykçylaryň birnäçesine hormatly Prezidentimiziň adyndan gymmat bahaly sowgatlar gowşuryldy. Täze ýaşaýyş jaý toplumynyň açylyş dabarasynda medeniýet we sungat işgärleriniň aýdym-sazly çykyşlary alyslara aşsa, tansçylaryň şowhunly çykyşlary çäräniň dabarasyny artdyrdy.

Mary şäherine görk goşup oturan toplumyň gözel binalary mukaddes Garaşsyzlygymyzyň guwançly miweleridir. Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany ýylynyň şanly wakasy bolan Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygynyň uly toýuna baýramçylyk sowgady bolan bu ýaşaýyş jaý toplumynyň açylyşy oňa gatnaşanlarda ýatdan çykmajak täsir galdyrdy.

***

Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany ýylynyň guwançly wakalarynyň ýene biriniň toý-dabarasy Baýramaly şäheriniň ýaşaýjylarynyň şatlygyna şatlyk goşdy. Bu ýerde ajap eýýamymyzyň gözel binalarynyň biriniň açylyş dabarasy boldy. Has takygyny aýtsak, bu ýerde Mary çeper halyçylyk kärhanasynyň önümhanasynyň täze binasynyň açylyş dabarasy dag aşdy. Täze önümhananyň açylyş dabarasynda “Türkmenhaly” Döwlet önümçilik birleşiginiň başlygy Ogulhajat Işangulyýewa, Türkmenistanyň at gazanan halyçysy, halypa halyçy Oglak Abaýewa, TKA-nyň Baýramaly şäher birleşmesiniň başlygy Jennet Agaýewa, Baýramaly önümhanasynyň ýaş halyçysy Aýjahan Bükriýewa çykyş edip, dabara gatnaşanlary önümhananyň täze binasynyň açylyş dabarasy bilen mähirli gutladylar.

Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygynyň baýramyna mynasyp sowgat bolan önümhananyň täze binasynda çeper elli halyçylara döredijilikli zähmet çekmäge ähli amatly şertler döredilipdir. Iki gatly bu binada halyçylar üçin naharhana, lukmanyň otagy, mejlisler zaly bar. Baýramaly önümhanasynyň döwrebap binasynyň açylyş dabarasyny medeniýet we sungat işgärleri aýdym-saz bilen bezediler. Tansçylaryň şowhunly çykyşlary dabara gatnaşanlaryň şatlygyna şatlyk goşdy.

Baýram AMANOW.

“Maru-şahu jahan”.

SURATLARDA: döwrebap ýaşaýyş jaý toplumynyň açylyş dabarasyndan, önümhananyň täze binasynyň açylyş dabarasyndan pursatlar.

Suratlary düşüren Döwlet MUHAMOW.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ýurdumyzyň paýtagty — ak mermerli Aşgabat barha özgerýär, gözelleşýär. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýuna uly joşgun bilen barýan günlerimizde merjen şäherimiziň görkanalygyna nazar aýlamak has-da buýsançlydyr. Toý ruhy Aşgabadyň keşbine özboluşly nowjuwanlyk goşsa, paýtagtymyzyň ýaşaýjylarynyň we myhmanlarynyň kalbyny şatlyga besleýär.

Arkadagly döwürde ak şäherimiz ajaýyp toýlaryň, şanly seneleriň merkezine öwrülýär. Bagtyýar il-günümiz toýlary toýa ulaşýan berkarar Watanymyzyň paýtagtynyň ösüşlerine, özgerýän görküne buýsanýar. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, “Garaşsyz Watanymyzyň ýüregi bolan gözel paýtagtymyz häzirki döwürde sport, medeni we ylym-bilim merkezi hökmünde depginli ösýär. Binagärlik-gurluşyk babatda tanalmaz derejede özgerýär”.

Aşgabadyň mukaddes Garaşsyzlygymyzyň ýyllary içinde düýpgöter özgerendigini, çäginiň giňelendigini şu şatlykly günlerde uly guwanç bilen bellemek gerek. Bu gün merjen şäherimiz diňe bir sebitde däl, dünýäde hem çalt depginde özgerýän iň gözel şäherleriň biridir. Aşgabadyň bir-birinden belent we owadan ymaratlary, köpugurly köprüleri, aýna ýaly tekiz şaýollary, ýaşyl begresli seýilgähleri, suw çüwdürimleri we beýleki desgalary göreni haýrana goýýar. Ak mermerli binalaryň has köp jemlenen şäheri hökmünde Ginnesiň Bütindünýä rekordlar kitabynda mynasyp orun alan gözel paýtagtymyz häzirki döwrümiziň döredijilik ruhuny we ýurdumyzyň ösüşini öz keşbinde jemlemegi kalplarda egsilmez joşguny döredýär.

Hormatly Prezidentimiz merjen şäherimiziň has-da özgermegi babatynda nusgalyk tagalla edýär, gurluşyk taslamalaryny işläp taýýarlamakdan başlap, olaryň durmuşa geçirilmeginiň ähli tapgyrlaryny hemişe gözegçilikde saklaýar. Döwlet Baştutanymyzyň şähergurluşyk strategiýasynda desgalary ýanaşyk ýerleri abadanlaşdyryp, bezeg we ekologiýa meselelerini göz öňüne tutup gurmak, zerur bolan jemagat, durmuş, inžener-tehniki we ulag-aragatnaşyk düzümini döwrebaplaşdyrmak wezipelerine aýratyn ähmiýet berilýär. Bu bolsa, bina edilýän desgalaryň hiline we görkanalygyna oňyn täsirini ýetirýär.

Aşgabadyň ajaýyp seýilgähleri-de tarypa mynasypdyr. “Arkadag”, “Garaşsyzlyk”, “Altyn asyr”, “Ylham” we beýleki seýilgähler paýtagtymyzyň gözelligi bilen özara sazlaşygy emele getirýär hem-de Aşgabat şäheriniň ilatynyň we myhmanlarynyň medeniýetli dynç almagyna oňyn täsirini ýetirýär. Naýbaşy toýumyzyň uludan baýram edilýän şanly ýylymyzda merjen şäherimiziň demirgazygynda “Aşgabat-siti” iri ýaşaýyş toplumynyň düýbüniň tutulmagy bolsa buýsançly başymyzy göge ýetirdi.

Ak mermerli paýtagtymyzy dünýäniň owadan hem-de ýaşaýyş üçin amatly şertleri özünde jemleýän şäherleriň birine öwürýändigi, berkarar Watanymyzy okgunly ösdürýändigi üçin hormatly Prezidentimize çäksiz alkyş aýdýarys.

Guwanç GURDOW,

Türkmenistanyň Ýokary kazyýetiniň 1-nji derejeli hünärmeni.

1991-nji ýylyň güýzünde türkmen halkynyň asyrlarboýy garaşsyz, erkin ýaşamak, özbaşdak döwlet gurmak hakynda eden arzuwy hasyl boldy. Şondan bäri geçen 30 ýyl taryh üçin ujypsyz möhlet bolsa-da, Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň yglan edilmegi bilen amala aşyrylan beýik işler, ýetilen sepgitler örän uludyr. Garaşsyz ösüş ýoluna düşen eziz Watanymyz hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda bu günki gün bagtyýar durmuşyň, döredijilikli zähmetiň gaýnap joşýan mekanyna, arzuwlaryň amala aşýan ýurduna öwrüldi.

Garaşsyzlyk diýmek ata-baba milli buýsanjyňa, mukaddes topragyňa, taryhyňa, medeni mirasyňa, maddy hem ruhy gymmatlyklaryňa, diliňe we diniňe eýe bolmak, şolara guwanyp ýaşamak diýmekdir. Garaşsyzlyk öz topragyňda önen bugdaýyň bilen özüňi ekläp bilmekdir. Özbaşdak döwlet hökmünde dünýä çykmak hem onda öz ornuňy tapmakdyr. Türkmenistan Garaşsyzlyk ýyllary içinde durmuşyň ähli ugurlarynda uly ösüşleri gazandy, parahatçylyk söýüjilige, hoşniýetli hyzmatdaşlyga çagyrýan oňyn Bitaraplyk syýasatyny Ýer ýüzünde ykrar etdirmegi başardy. Bu gün türkmen halky, sözüň doly manysynda, örän bagtly halkdyr. Milli Liderimiziň durmuşa geçirýän maksatnamalarydyr giň möçberli başlangyçlary, döwletli tutumlary halkymyzyň gadymy ýörelgelerinden, ýurdumyzyň tebigy we ykdysady mümkinçiliklerinden, halkyň bähbidinden ugur alýar. Milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşi üpjün edilýär, durmuş ulgamyna goýulýan maýa goýumlaryň möçberi ýylsaýyn artýar.

Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe mukaddes Garaşsyzlygymyzyň her güni, her bir pursady şanly wakalara beslenip, Watanymyzyň ösüşleriniň ýyl ýazgysyny altyn harplar bilen bezeýär. Durmuş ugurly ykdysady syýasaty alyp barýan Garaşsyz Türkmenistan bu gün Döwlet býujetiniň serişdeleriniň 70 göteriminden gowragyny durmuş hajatlaryna, adamlaryň ýaşaýyş derejesini gowulandyrmaga, täze ýaşaýyş jaýlaryny, mekdeplerdir çagalar baglaryny, saglygy goraýyş desgalaryny giň gerimde gurmaga gönükdirýär. Her ýylda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp haklarynyň möçberi 10 göterim ýokarlandyrylýar. Bularyň ählisi «Döwlet adam üçindir!» diýen şygary baş ýörelge edinen Gahryman Arkadagymyzyň Türkmenistany dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna çykarmak babatda edýän irginsiz tagallalarynyň netijesidir, Garaşsyzlygyň miwesidir. Garaşsyzlygymyzyň gadyr-gymmaty halkymyzyň agzybirliginde, döwlet Baştutanymyzyň başyny başlan özgertmelerini doly goldaýanlygynda, Watana bolan beýik söýgüsinde jemlenendir. Hormatly Prezidentimiziň: «Öňe, öňe, diňe öňe, jan Watanym Türkmenistan!» diýen ganatly jümlesi bolsa ajaýyp ertirlere bolan çagyryşa öwrülip, her bir türkmenistanlynyň dilinde ýaňlanýar.

Garaşsyzlygymyzyň döwlet hem konstitusion gurluş usullarymyzy saýlap almaga, raýat jemgyýeti institutlaryny kemala getirmäge, ony yzygiderli ösdürmäge we döwrüň talabyna laýyklykda kämilleşdirmäge giň mümkinçilikleri döredendigi aýratyn nygtalmaga mynasypdyr. Milli Liderimiziň beýik Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli «Mir» döwletara teleradiokompaniýasynyň žurnalisti bilen söhbetdeşliginde belleýşi ýaly, demokratik, hukuk we dünýewi döwlet bolmak bilen, Türkmenistan öz hukuk ulgamyny ösdürmäge, hususan-da, kanunçylyk esaslaryny kämilleşdirmäge uly üns berýär. Ýurdumyzda döwlet häkimiýetiniň aýdyň, netijeli düzümi gurlandyr, onuň esasy şahalary kanun çykaryjy, ýerine ýetiriji we kazyýet häkimiýetleri bolup, olar sazlaşykly hereket edýärler, biri-biriniň üstüni ýetirýärler. Ýurdumyzda adam hukuklarynyň, azatlyklarynyň, raýat jemgyýetiniňdir kanunyň hökmürowanlygynyň, halkara hukugyň ählumumy ykrar edilen kadalarynyň ileri tutulmagy ykrar edilýär, barha ösýän döwrüň talaplaryna laýyklykda, döwrebap hukuk özgertmeleri amala aşyrylýar.

Türkmenistanda Adam hukuklary boýunça ygtyýarly wekiliň institutynyň — Adalatçynyň wezipesiniň döredilmegi, täze parlament gurluşyna geçilip, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisden hem-de Halk Maslahatdan ybarat bolan iki palataly ulgamynyň döredilmegi demokratik institutlaryň ösdürilýändiginiň, adam mertebesiniň belentde tutulýandygynyň aýdyň subutnamalary bolup taryha ýazyldy. Hil taýdan täze parlament gurluşynyň berkarar edilmegi, ozaly bilen, raýatlarymyzyň saýlamak we saýlanmak babatda konstitusion hukuklaryny erkin ulanmaklary esasynda döwleti hem-de jemgyýeti dolandyrmaga wekilçilikli edaralaryň üsti bilen gatnaşmagyna giň mümkinçilikleri döretdi. Şeýle hem munuň özi kabul edilýän kanunlaryň hilini we kanunçylyk namalaryny kabul etmekde syýasy partiýalaryň ornuny has-da ýokarlandyrmakda oňyn şertleri üpjün edýär. Üstünlikli amala aşyrylýan kanunçylyk özgertmeleri esasynda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň döwrüň talabyna laýyk gelýän ösen syýasy ulgamly, özygtyýarly döwlet hökmündäki abraýy barha belende göterilýär, jemgyýetiň we döwletiň iň ýokary gymmatlygy bolan adam hukuklarynyň hem-de azatlyklarynyň goraglylygy barha ýokary derejede üpjün edilýär.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda döwlet Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk şanly senesini giňden dabaralandyrýan ýurdumyzyň jemgyýetçilik-syýasy durmuşynda bolup geçen özgertmeleriň taryhy ähmiýetini, döwletimiziň halkara abraýyny wagyz etmek, türkmen döwletliliginiň binýatlyk ýörelgelerini dünýä jemgyýetçiligine ýetirmek boýunça öňümizde örän jogapkärli wezipeler dur. Şolara abraý bilen hötde gelmek biziň mukaddes borjumyzdyr.

Resulberdi MÄMMEDOW,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty, Kada-kanunçylyk baradaky komitetiniň başlygy.

(«Ne­bit­çi­le­riň ara­syn­da» at­ly ma­ka­la­lar top­lu­myn­dan)

Hä­zir­ki za­man, döw­re­bap ýerýurt at­la­ry­nyň ara­syn­da geň­li­gi bi­len ýat­da ga­ly­jy Go­tur­de­pä onuň adynyň da­ky­ly­şy bi­len bag­ly ta­ny­mal dil­çi aly­m, to­po­nim­çi S.Ata­ny­ýa­zo­wyň 1980nji ýyl­da ne­şir edi­len «Türk­me­nis­ta­nyň ge­og­ra­fik at­la­ry­nyň dü­şün­di­riş­li söz­lü­gi» ki­ta­by­nyň 107nji sa­hy­pa­syn­da jaý­dar de­lil­li we gy­zyk­ly mag­lu­mat­lar be­ril­ýär. Hä­zir­ki Bal­ka­na­ba­dyň çäginde, onuň dü­zü­min­dä­ki şä­her­çe­di­gi, il­ki bu adyň şol ýer­dä­ki üs­ti otçöp­süz, go­tu­ra meň­ze­ýän gum de­pe­le­ri­niň ady bo­lup, soň­ra onuň şol ýer­de gur­lan ne­bit­çi­le­riň şä­her­çe­si­ne da­ky­lan­dy­gy aý­dyl­ýar.

Ne­bit­çi­le­riň dur­mu­şyn­dan eser­ler dö­ret­mek üçin ola­ryň ara­syn­da iş­çi­lik­den bu­raw us­sa­sy de­re­je­si­ne çen­li iş­län, «Go­tur­de­pe dep­de­ri», «Ha­zy­na­lar ül­ke­si», «Çö­zü­len dü­wün» ýa­ly ki­tap­la­ry, «Alaň­la­ryň ara­syn­da» po­wes­ti­ni ýa­zan we baş­gada bir­nä­çe eser­le­ri dö­re­den meş­hur ha­ly­pa şa­hy­ry­myz Şä­her Bor­ja­kow­ bu at bi­len bag­la­ny­şyk­ly goş­gu­syn­da şeý­le ýazýar:

Men­zilmen­zil aý­lan­saňda,
Gö­züň düş­mez bir düýp çö­pe.
Bel­ki, şon­dan at alan­syň,
Go­tur­de­pe, Go­tur­de­pe!

Iň­lär si­ňek­siz ym­gyr çö­lüň için­dä­ki çä­ge­le­riň ara­syn­dan hat­da şol döw­rüň kuw­wat­ly trak­tor­la­ry­nyňda ge­çip bil­me­dik wagt­la­ry bo­lup­dyr. Mer­kez­den alys­da ýer­leş­ýän Go­tur­de­pe­de işi alyp bar­ma­gyň örän kyn­dy­gy­ny bir söh­be­diň çä­gin­de dü­şün­di­ripde bol­jak däl­di. Ýö­ne şol ma­hal­ky Çe­le­ken, hä­zir­ki Ha­zar bi­len Je­be­liň ara­sy­na suw tur­ba­la­ry çe­ki­len­den soň­ra, bu ýer­de bu­raw­la­ýyş iş­le­ri tä­ze­den baş­lan­ýar.

Aşak­da­ky se­tir­ler bol­sa döw­rü­niň bel­li žur­na­list­le­ri­niň bi­ri Pür­li We­li­ýe­wiň «Türk­me­nis­tan» ne­şir­ýa­ty ta­ra­pyn­dan 1968nji ýyl­da ne­şir edi­len «Güm­mür­di» at­ly oçerk­ler ki­ta­byn­dan alyn­dy: «Go­tur­de­pe ne­bit ýa­ta­gy­nyň ýü­ze çyk­ma­gy şol tö­we­rek­den bu­raw­la­nan 3nji skwa­ži­na bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Bu skwa­ži­na ba­ryp 1956njy ýyl­da öz­leş­di­ri­len­de, il­kin­ji bo­lup 2132 — 2136 metr ara­lyk­dan ne­bit fon­ta­ny aty­lyp­dy. Bu fon­ta­nyň ne­bit be­ri­ji­lik uky­by bir gi­jegün­diz­de 140 ton­na ýet­di. Ine, şon­dan soň bu gi­den ýol­suzýo­da­syz, suw­suz çöl­lük­de bu­raw iş­le­ri hasda giň ge­rim­de ýaý­baň­lan­dy­ryl­dy. Dog­ru­sy­ny aýt­sak, 5 ýyl mun­dan ozal (oçerk 1964nji ýyl­da ýa­zy­lyp­dyr) Go­tur­de­pe­de ne­bit ber­ýän skwa­ži­na­la­ry bar­mak ba­syp sa­naý­ma­ly­dy. In­di bol­sa bu ýer­de ne­bit wyş­ka­la­ry sa­nar­dan kän. Hä­zir di­ňe mer­ke­zi Go­tur­de­pe­den ne­bit alyn­man, «Gün­do­gar — Gün­ba­tar» diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan gi­den meý­dan­dan hem köp «ga­ra al­tyn» çy­ka­ryl­ýar...».

Bu ne­bit kä­ni­niň açyl­ma­gy bol­sa Ha­zar bi­len Bal­ka­na­ba­dyň ara­sy­ny bir­leş­dir­di.

Bu­raw­la­ýyş iş­le­ri gün­sa­ýyn güýç­len­mek bi­len bol­dy. Tä­zetä­ze ne­bit­li skwa­ži­na­lar ýü­ze çyk­dy. 1959njy ýyl­da skwa­ži­na­nyň ne­bit­li gat­lak­la­ry bar­la­nyp gör­len­de, onuň her gün­de azyn­dan 80 ton­na «ga­ra al­tyn» ber­jek­di­gi anyk­la­nyl­dy. Onuň yzy­sü­re yz­lyyzy­na çüw­dü­rim gör­nüş­li ne­bit be­ren skwa­ži­na­lar Go­tur­de­pä­niň tu­tuş Mer­ke­zi Azi­ýa­da ne­bi­tiň baý ýeri­di­gi­ni su­but et­di.

1979njy ýyl­da rus di­lin­de ne­şir edi­len «Neft Turk­me­nis­ta­na» at­ly ki­tap­da be­ril­ýän mag­lu­mat­la­ra sal­gy­la­nyp, Go­tur­de­pä­niň ne­bi­ti­niň ta­ry­hy­nyň ters yzy­ny ça­lyp, has aňyr­rak git­sek, onuň geo­lo­gik hä­si­ýe­ti il­kin­ji ge­zek 1908nji ýyl­da K.P.Ko­lis­kiý ta­ra­pyn­dan bar­la­nyl­ýar. Soň­ra şol asy­ryň ýig­ri­min­ji ýyl­la­ry­nyň ahy­ryn­da, otu­zyn­jy ýyl­la­rynyň or­ta­la­ryn­da S.A.Ko­wa­lews­kiý, W.A.Ki­row, A.J.Gri­gor­kin da­gy ta­ra­pyn­dan jik­mejik öw­re­nil­ýär. 19371938nji ýyl­lar­da A.J.Smol­ka­nyň be­ren geo­lo­gik hä­si­ýet­na­ma­sy uly äh­mi­ýe­te eýe bol­ýar. Ol bu ýe­riň ta­kyk geo­lo­gik kar­ta­sy­nyň dü­zül­me­gi­ne esas bol­ýar. Seýs­mo­lo­gik bar­lag­lar hemde çuň­ňur bu­raw­la­ýyş iş­le­ri­niň ge­çi­ri­lip, şanşöh­ra­ta bes­len­me­gi­ne ge­tir­ýär.

1960njy ýy­lyň ahyrynda Go­tur­de­pä­niň ne­bit gu­ýu­la­ry­nyň bü­tin sa­ny­nyň şol ma­hal­ky «Türk­men­ne­bit» bir­le­şi­gi­niň äh­li skwa­ži­na­la­ry­nyň ba­ryýo­gy 6 gö­te­ri­mi­ne ba­ra­bar­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, Türk­me­nis­ta­nyň ne­bi­ti­niň epes­li­si­ni ber­me­gi ba­şa­ryp­dyr.

Be­ril­ýän kä­bir mag­lu­mat­la­ry ýat­lap geç­sek, on ýy­lyň do­wa­myn­da, ýag­ny 1961nji ýy­lyň 1nji ýan­wa­ryn­dan 1971nji ýy­lyň 1nji ýan­wa­ry­na çen­li ol 60 mil­li­on 454 müň 172 ton­na ne­bit be­rip­dir. Onuň şu dö­wür­de be­ren ne­bi­ti Türk­me­nis­ta­nyň ön­dü­ren ne­bi­ti­niň 58,9 gö­te­ri­mi bo­lup­dyr. Baş­ga­ça aý­dyl­sa, 1872 — 1960njy ýyl­la­ryň do­wa­myn­da türk­men ül­ke­si­niň ne­bit­çi­le­ri­niň alan äh­li ne­bi­tin­dende 11 mln. 802 müň 155 ton­na köp­dür.

Go­tur­de­pe­li ne­bit­çi­ler zäh­met dep­gin­le­ri­ni soň­ky ýyl­lar­dada gow­şat­ma­ýar­lar. 1961 — 1970nji ýyl­lar­da me­ýil­na­ma­dan daş­ga­ry 833 müň ton­na ne­bit çy­ka­ryl­ýar.

Go­tur­de­pe ne­bit kä­ni, öz no­ba­tyn­da, Ha­zar­dyr Bal­ka­na­ba­dyň ara­syn­da­ky ýer­ler­dede göz­legbar­lag iş­le­ri­niň tiz­leş­di­ril­me­gi­ne ge­tir­di. Ne­ti­je­de, 1961nji ýy­lyň 14nji no­ýab­ryn­da Bar­sa­gel­me­ziň, 19651966njy ýyl­lar­dada Kom­so­molsk we Bu­run ýa­ly ne­bit­li ýa­tak­la­ryň açyl­ma­gy­na gol­daw et­di.

Go­tur­de­pä­niň heň­ňam gö­çün­de ga­dy­my Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ker­wen­le­ri­ni ýat­la­dyp du­ran gum alaň­la­ry­nyň ara­syn­da be­lent baş­la­ry­ny as­ma­na çe­kip, se­leň­le­şip gö­rün­ýän wyş­ka­la­ryň sa­ny bar­ha art­mak bi­len bol­dy. Žur­na­list­le­riň jüm­le­si­ni di­le ge­tir­sek, zäh­met gaý­nap joş­dy.

Ber­ka­rar döw­le­timiziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de hem şol bu­raw wyş­ka­la­ry dö­wür­le­ri dö­wür­le­re ba­daş­dyr­ýar. Skwa­ži­na­la­ryň tä­ze ne­sil­le­ri peý­da bol­ýar. Kö­ne gu­ýu­lar hem ha­tar­dan ga­la­nok. Ka­çal­ka­lar — ne­bit so­ru­jy­lar eg­lipga­l­şyp dur­lar. Zäh­me­tiň aja­ýyp nus­ga­sy­ny gör­kez­ýär­ler.

Go­tur­de­pe ba­ra­da­ky söh­be­diň wagt ba­bat­da yzy­gi­der­li­räk gel­ýän­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, gür­rü­ňiň jy­la­wy­ny bi­raz yza öwür­sek, ge­çen asy­ryň tog­sa­nyn­jy ýyl­la­ryn­da, Ga­raş­syz­lyk bi­len on­dan öň­ki döw­rüň sep­git­le­rin­de de­ňiz bö­le­gin­de göz­leg iş­le­ri ge­çi­ri­lip­di. Ýö­ne şol dö­wür­de Ha­zar deň­zi­niň de­re­je­si­niň ýo­kar­lan­ma­gy hemde aý­la­ga ýa­na­şyk ýer­le­ri su­wuň bas­ma­gy ne­ti­je­sin­de iş­ler kyn­la­şyp­dy. «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni şol iş­le­ri 2010njy ýyl­da tä­ze­den ýo­la goý­dy. Gu­ýu­lar bu­raw­la­nan ma­ha­ly 4000 metr gow­rak çuň­luk­da ýer­le­şen tä­ze önüm­li ne­bit gat­lak­la­ry­nyň üs­ti açyl­dy. Olar «ga­ra al­ty­nyň» kuw­wat­ly aky­my­ny ber­di.

Göz­legbar­lag iş­le­ri­niň ge­çi­ril­me­gi bi­len soň­ky ýyl­lar­da al­nan mag­lu­mat­lar De­mir­ga­zyk Go­tur­de­pe at­lan­dy­ryl­ýan oja­gyň hem ozal ha­sap­la­ny­şy ýa­ly, Go­tur­de­pe ýa­ta­gy­nyň bir bö­le­gi bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny aýt­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär. Ýag­ny ol aý­ra­tyn ýa­tak bo­lup, bir bö­le­gi de­ňiz zo­la­gyn­da ýer­leş­ýär. Ber­ka­rar döw­le­timiziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de Go­tur­de­pe­dä­ki ga­za­nyl­ýan üs­tün­lik­ler «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni ta­ra­pyn­dan ne­bit­li we gaz­ly ýa­tak­la­ry öz­leş­dir­mek, ne­bi­ti, ga­zy göz­läp tap­mak, ýyg­na­mak, taý­ýar­la­mak, da­şal­ma­gy­ny gu­ra­mak, şo­nuň ýa­lyda ne­bi­tiň, ga­zyň çy­ka­ry­ly­şy­nyň möç­be­ri­ni dur­nuk­ly sak­la­mak, Ga­raş­syz, ba­ky Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz se­na­ga­ty­ny ös­dür­me­giň mak­sat­na­ma­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mek bo­ýun­ça ama­la aşy­ryl­ýan iş­le­riň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak üçin ze­rur bo­lan iş­le­riň giň top­lu­my­nyň al­nyp ba­ryl­ma­gy bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Ge­çi­ril­ýän gu­ra­ma­çy­lykteh­ni­ki çä­re­le­re la­ýyk­lyk­da, çüw­dü­rim usu­ly ta­mam­la­nan gu­ýu­la­ry me­ha­ni­ki usu­la ge­çir­mek, köp ýyl­lar­dan bä­ri ula­ny­lyp ge­lin­ýän ýa­tak­la­ryň önüm be­ri­ji­li­gi­ni dur­nuk­ly sak­la­mak mak­sa­dyn­dan ugur alyp, önüm ber­me­gi­ni bes eden gu­ýu­lar­da düýp­li abat­la­ýyş iş­le­ri­ni ge­çir­mek, tä­ze gu­ýu­la­ry ula­ny­şa tab­şyr­mak, tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­la­ry önüm­çi­li­ge or­naş­dyr­mak ýa­ly iş­ler giň ge­rim bi­len al­nyp ba­ryl­ýar.

Şo­nuň ýa­lyda, «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni ta­ra­pyn­dan uzak ýyl­lar­dan bä­ri ula­ny­lyp ge­lin­ýän ýa­tak­la­ryň önüm be­ri­ji­li­gi­ni dur­nuk­ly sak­la­mak üçin, dür­li se­bäp­le­re gö­rä önüm ber­me­gi­ni bes eden gu­ýu­lar­da düýp­li abat­la­ýyş iş­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­mä­ge aý­ra­tyn üns ber­lip baş­la­nyl­dy.

Anyk mag­lu­mat­la­ra esas­la­nyp aýt­sak, di­ňe 2019njy ýyl­da kon­ser­niň düýp­li abat­la­ýyş mü­dir­lik­le­ri ta­ra­pyn­dan je­mi 499 sa­ny gu­ýy­ny düýp­li abat­la­mak me­ýil­leş­di­ri­len bol­sa, 531 gu­ýu­da düýp­li abat­la­ýyş iş­le­ri ge­çi­ri­lip­dir. Mu­nuň özi me­ýil­na­ma­nyň 106,4 gö­te­rim ýe­ri­ne ýe­ti­ri­len­di­gi­ni aň­lad­ýar.

Go­tur­de­pe dog­ru­syn­da gür­rüň edi­len­de, beý­le­ki ýa­tak­lar bi­len bir­lik­de, bu ýer­de hem «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni­niň «Ne­bit­ga­zyl­my­tas­la­ma» ins­ti­tu­ty­nyň hem ne­bi­tiň, ga­zyň we kon­den­sa­tyň gor­la­ry­ny ha­sap­la­mak, ne­bit­ga­zy iş­läp geç­mek, gu­ýu­la­ryň iş­jeň­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, gaz taý­ýar­la­ýyş des­ga­la­ry­nyň, gu­ýu­la­ryň düýp­li gur­lu­şyk hemde abat­la­ýyş iş­le­ri bo­ýun­çada ne­ti­je­li çä­re­le­riň ge­çi­ril­ýän­di­gi­ni, me­ýil­na­ma­la­ryň ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän­di­gi­ni ýat­la­man geç­mek bol­maz. Bu ins­ti­tu­ta we onuň bar­lag­ha­na­la­ry­na ösen döw­let­le­riň tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­la­ry, en­jam­la­ry sa­tyn al­nyp, alym­la­ryň, hü­när­men­le­riň dö­re­di­ji­lik­li zäh­met çek­mek­le­ri üçin oňaý­ly şert­ler dö­re­dil­ýär.

Hä­zir­ki wagt­da De­mir­ga­zyk Go­tur­de­pä­ni öz­leş­dir­mek iş­le­ri bat­ly dep­gin­ler­de do­wam ed­ýär. «YugNef­te­gaz» (Sin­ga­pur) kom­pa­ni­ýa­sy­nyň iki gu­ýy­nyň 316njy we 332nji gu­ýu­la­ryň bu­raw iş­le­ri­ni ta­mam­la­dy. Ola­ryň her bi­ri­niň tas­la­ma çuň­lu­gy 5000 met­re ba­ra­bar­dyr. Ola­ry bu­raw­la­ma­gyň bar­şyn­da «ga­ra al­ty­nyň» se­na­gat möç­be­rin­dä­ki aky­my alyn­dy.

As­lyn­da, Ha­za­ryň ke­nar­ýa­ka zo­la­gyn­da­ky gel­je­gi uly ýa­tak­la­ryň bi­ri­ni se­na­gat taý­dan iş­le­mä­ge gi­riz­mek bo­ýun­ça ma­ýa go­ýum tas­la­ma­sy­na 2018nji ýyl­da ba­dal­ga be­ril­di. «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­niniň hemde «YugNef­te­gaz Private Li­mi­ted» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň arasyndaky Yla­la­şy­gy­na la­ýyk­lyk­da, çuň­lu­gy 4500 metr­den 5500 met­re çen­li bo­lan dik, ke­se hemde eň­ňit ugur­ly gu­ýu­la­ryň je­mi 60sy­ny bu­raw­la­mak me­ýil­leş­di­ril­di. Des­lap­ky ha­sap­la­ma­la­ra gö­rä, ne­bi­tiň geo­lo­gi­ýa gor­la­ry­nyň ösü­şi, tak­my­nan, 38,5 mil­li­on ton­na ba­ra­bar bo­lar. Soň­ra­ky ama­la aşy­ryl­jak iş­le­riň bar­şyn­da ýa­tak­la­ryň umu­my gor­la­ry­na ba­ha be­ril­me­gi bi­len, 87,5 mil­li­on ton­na çen­li ýo­kar­la­nyp bi­ler.

Hä­zir­ki wagt­da bu tas­la­ma­nyň çäk­le­rin­de Ha­za­ryň ýal­pak­ly­gyn­da ýer­le­şen gu­ýu­la­ryň ýe­nede dör­dü­si­niň, ýag­ny 250nji, 315nji, 317nji hemde 319njy gu­ýu­la­ry gaz­mak işi dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Ola­ryň bu­raw no­kat­la­ry De­mir­ga­zyk Go­tur­de­pe ýa­ta­gyn­da hemde çuň­lu­gy 7 ki­lo­met­re çen­li ýa­na­şyk ýer­ler­de goş­ma­ça seýs­mi­ki iş­le­ri ge­çi­ri­len­den soň­ra saý­la­ny­lyp alyn­dy.

Şeý­le­lik­de, go­ja­man Ha­za­ryň türk­men ýal­pak­ly­gyn­da­ky hemde ke­nar­ýa­ka zo­la­gyn­da­ky gel­je­gi uly ýa­tak­la­ry se­na­gat möç­be­rin­de öz­leş­dir­mek, bu ugur­da hyz­mat­daş­ly­ga da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry­ny we ma­ýa­la­ry­ny çek­mek hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ne­bit­gaz top­lu­my­nyň hü­när­men­le­ri­niň öňün­de go­ýan esa­sy we­zi­pe­le­ri­niň bi­ri bol­ma­gyn­da gal­ýar. Şun­da Go­tur­de­pe, onuň ta­ry­hy şu gü­ni hemde gel­je­gi bi­len bag­ly ge­ti­ri­len dür­li mag­lu­mat­lar Ga­raş­syz, ba­ky Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň ägirt uly ug­le­wo­do­rod kuw­wa­ty­nyň bar­dy­gy­na şa­ýat­lyk ed­ýär. Bi­ler­men­le­riň ýur­du­my­zyň ýe­ras­tyn­da ne­bi­tiň we ga­zyň uly bo­lan gat­lak­la­ry­nyň bar­ly­gy ha­kyn­da­ky çak­la­ma­la­ry­ny do­ly tas­syk­la­ýar. Şeý­le hem ug­le­wo­do­rod çig ma­ly­nyň tä­ze baý ýa­tak­la­ry­nyň ýe­nede açyl­jak­dy­gy­na gü­wä geç­ýär.

«Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz se­na­ga­ty­ny ös­dür­me­giň 2030njy ýy­la çen­li dö­wür üçin Mak­sat­na­ma­sy­na», «Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz top­lu­my­ny ös­dür­me­giň 2019 — 2025nji ýyl­lar üçin Mak­sat­na­ma­sy­na» hemde beý­le­ki öň­de goý­lan wa­jyp­danwa­jyp we­zi­pe­le­re, mil­li Li­de­ri­mi­ziň gör­kez­me­le­ri­ne we tab­şy­ryk­la­ry­na la­ýyk­lyk­da giň möç­ber­li iş­le­riň dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän­di­gi ha­kyn­da­ky pi­kir­ler bi­len, Go­tur­de­pe­den Bal­ka­na­ba­da do­lan­ýa­ryn. Go­tur­de­pä­niň açyl­ma­gy bi­len bag­la­ny­şyk­ly sal­nan uly ýol ma­ňa ha­ky­dam­da ony we­la­ýa­tyň dür­li oba­la­ry­na gid­ýän beý­le­ki ýol­lar bi­len ut­gaş­dyr­ýar. Aja­ýyp gel­je­ge sa­ry alyp bar­ýar. Ber­ka­rar döw­le­timiziň bag­ty­ýar­lyk döw­ri me­ni şeý­le duý­gu­lar bi­len gur­şap al­ýar. Pi­kir­le­riň dün­ýä­si­ne atar­ýar.

Ha­wa, men Go­tur­de­pe — Bal­ka­na­bat ýo­ly bi­len bar­ýa­ryn...

Se­ýit­mäm­met HY­DY­ROW,

Esen­gu­ly et­ra­by­nyň Ga­ra­de­pe şä­her­çe­sin­dä­ki 10njy or­ta mek­de­biň mu­gal­ly­my.

Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasy we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasy hakynda söhbet

Tebigat — ýaşaýşyň çeşmesi. Onuň bilen parahatçylykda ýaşamak abadançylygyň hem-de saglygyň şertidir. Bu babatda ekologiýa medeniýeti, ekologiýa taýdan arassa ýaşaýyş üstünligiň açary hasaplanýar. Howanyň ählumumy maýlamagy, çölleşmek ýaly tebigy hadysalaryň öňüni almak üçin dünýädäki her bir adamyň ekologiýa jogapkärçiligini duýup ýaşamagy zerurdyr. Onuň bilen sazlaşykly ýaşaýyş ählumumy abadançylygyň gözbaşydyr.

Golaýda, ýagny 25-nji iýunda hormatly Prezidentimiziň Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly geçirilen nobatdaky mejlisinde gol çeken Kararyna laýyklykda, Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasynyň we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasynyň tassyklanmagy «Tebigat bilen parahatçylyk» ýörelgesini dabaralandyrýar. Häzirki döwürde dünýäde ekologiýa, durmuş we ykdysady meseleleriň biri-biri bilen baglanyşyklydygyndan ugur alnyp, olary bitewülikde çözmek başlangyjy öňe sürülýär. Arassa tehnologiýalary ösdürmek bilen birlikde, Ýeriň ýaşyl ýaşaýşynyň aladasy edilýär.

Howanyň üýtgemegine garşy göreşiň iň ygtybarly usuly tokaýlary goramak hem-de köpeltmekdir. Sebäbi tokaýlyklar ýylda uglerodyň dioksidiniň 2 milliard tonnasyny sorup alýar, ýagny bir agaç bir ýylda ortaça 150 kilogram kömürturşy gazyny ýuwudýar. Ýeriň öýkeni hasaplanýan tokaýlar howany kislorod bilen baýlaşdyrmaga, tebigatda suw balansyny saklamaga ýardam edýär, çägäni berkitmekde, topragyň eroziýasynyň, ýuwulmagynyň öňüni almakda, ony baýlaşdyrmakda, ýeliň güýjüni peseltmekde, gurakçylyga garşy göreşmekde aýratyn orun eýeleýär. Bir gektar meýdandaky tokaý ýylda 50 — 70 tonna tozany sorýar. Şeýle mysallardan görnüşi ýaly, tokaý — özboluşly ekologik ulgam, biogeosenoz.

Planetamyzyň gury ýer böleginiň 30 göterimini, ýagny 4 milliard gektardan gowrak meýdanyny tokaýlar tutýar. XXI asyryň başyna çenli adamzat Ýer ýüzünde bar bolan tokaýlaryň, takmynan, 50 göterimini ýok etdi. Dürli sebäplere görä, her ýylda millionlarça gektar tokaý ýitirilýär. Ýöne soňky 25 ýylda olaryň ýok edilmeginiň depginini 50 göterim peseltmek başartdy.

Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzyň ilatly ýerleriniň doly gazlaşdyrylmagy biologik dürlüligiň goralyp saklanmagyna, dikeldilmegine we baýlaşdyrylmagyna hem-de tokaý zolaklarynyň giňeldilmegine uly ýardam etdi. Şeýlelikde, daşky gurşawa antropogen täsirler has peselip, gymmatly arça we sazak tokaýlarynyň çapylmagy azaldy.

Hanlar hany Abdyrahym hanyň «Derýalar öz suwuny özi içmeýär, miweli agaçlar hem miwesini özi iýmeýär» diýen paýhasynda beýan edilişi ýaly, tebigatda ähli zat biri-biri bilen berk baglanyşykly. Tebigatyň bitewi hem baky aýlawynda her bir ýaprajygyň, gülüň, agajyň öz orny bar. Aň-paýhasly adam bu aýlawyň altyn halkasydyr. Dünýäniň abatlygy, adamzadyň bagtyýarlygy ynsanlaryň öz elinde.

Şu ýylyň nyşanynda derek agajynyň bolmagy ýöne ýerden däl. Hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistan — Bitaraplygyň mekany» atly kitabyndaky: «Müň ýyllyk çynarlar hiç garraman, görnükli hem kuwwatly sütünleri bilen bakylyk nyşany ýaly bolup, sarsman, saýa salyp otyrlar. Ýa-da baky Bitarap Watanymyzyň ösüşlerini alamatlandyryp, dik ýokary ösýän derek agaçlaryny göz öňüne getiriň! Olaryň şahalary asmana ümzük atýar, güýçli kökleri bolsa, daşyndan seretseň, zeminiň çuňluklarynda görünmän galýar. Eýsem-de bolsa, daragty ýaşadýan şol kökler, keramatly kökler ahyryn!» diýen sözlerini okap, onuň manysyna düşünýärsiň. Derek agajy mukaddes Garaşsyzlygymyzyň miweleri bolan ösüş-özgertmeler bilen birlikde, ýurdumyzy bagy-bossanlyga öwürmek syýasatynyň hem nyşanydyr. Tokaý maksatnamasynyň kabul edilmeginde aýratyn many-mazmun, sazlaşyk bar.

Hormatly Prezidentimiz 2020-nji ýylyň 5-nji martynda Köpetdagyň eteginde köpçülikleýin bag ekmek dabarasyna taýýarlyk görlüşi bilen tanyşlygyň barşynda bag nahallarynyň aýratynlyklary barada aýdyp, beýleki agaçlar bilen bir hatarda, derek agajyna aýratyn gadyr goýulýandygyny, il içinde onuň baldaklarynyň berkemeginiň maşgala abadançylygy, agzybirligi hökmünde kabul edilýändigini belledi. Şonda hormatly Prezidentimiz derek agajy barada rowaýatyň bardygyny aýtdy. Gadymy döwürlerde iki ýaş juwan durmuş toýuny tutanda, maşgala abadançylygyny, agzybirligi alamatlandyrýan derek agajyny ekipdir. Rowaýatda aýdylyşy ýaly, juwanlaryň eken deregi ösüp-örňäp, beýik bag bolupdyr. Ol uly iliň guwanjyna öwrülipdir.

Mälim bolşy ýaly, «Türkmenistan — Bitaraplygyň mekany» şygary astynda geçen ýylda Milli tokaý maksatnamasynda göz öňünde tutulan wezipeler üstünlikli jemlendi. Onuň çäklerinde, ýagny 2013 — 2020-nji ýyllarda ýurdumyzyň dürli künjekleriniň toprak, howa şertleriniň aýratynlyklaryna esaslanýan tokaýlary dikeltmek, döretmek boýunça tokaýçylyk taslamalary durmuşa geçirildi. Maksatnamada göz öňünde tutulan sekiz ýylda ýurdumyzy bagy-bossanlyga öwürmek işlerini giň gerimde alyp barmak üçin täze innowasion tehnologiýalary önümçilige ornaşdyrmak, Türkmenistanyň Aralýaka sebitinde tokaýlaşdyrmak işlerini geçirmek, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyny bagy-bossanlyga öwürmek işlerini dowam etmek, Awaza derýasynyň kenarlaryny tokaýlaşdyrmak, Garagumuň ösümlik dünýäsini baýlaşdyrmak boýunça uly işler durmuşa geçirildi. Bulardan başga-da, çölleşme hadysasynyň öňüni almak maksady bilen, süýşýän çägeleri berkitmek we çöl ýerleri tokaýlaşdyrmak, ekerançylyk meýdanlarynda gorag tokaý zolaklaryny döretmek, gül hem-de bezeg agaçlaryny ýeterlik mukdarda ösdürip ýetişdirmek, tokaýlaryň tükellemesini hem-de hasabyny alyp barmak, olaryň goragyny we gözegçiligini kämilleşdirmek ýaly wezipeler üstünlikli ýerine ýetirildi.

Döwlet Baştutanymyzyň «Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasyny tassyklamak hakynda» Karara gol çekmegi bilen, şeýle asylly işleriň nobatdaky tapgyryna badalga berildi. Bu maksatnama daşky gurşawy goramak boýunça döwlet syýasatynyň hukuk esaslaryny pugtalandyrmak, howanyň üýtgemeginiň öňüni almak we onuň täsirini azaltmak boýunça işleriň esasy ugurlaryny kesgitlemek, ekoulgamlaryň we tokaý hojalygynyň howanyň üýtgemegine durnuklylygyny ýokarlandyrmak, şeýle hem rejelenen görnüşdäki Howanyň üýtgemegi barada Türkmenistanyň Milli strategiýasyny üstünlikli durmuşa geçirmek maksady bilen işlenip düzüldi.

Geçen ýylda hemişelik Bitaraplygymyzyň şanly 25 ýyllygy mynasybetli jemi 25 million düýp agaç nahalynyň oturdylmagy sogap işleriň seresidir. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli ekilýän bag nahallarynyň möçberini artdyrmak maksady bilen, bu ýerde saýaly, pürli, miweli baglaryň we üzümiň 30 million düýp nahalyny ekmek bellenildi.

Milli Liderimiz BMG-niň kabul eden 2030-njy ýyla çenli Gün tertibiniň wajyp ugry, adamlaryň abadan durmuşynyň möhüm şertleriniň biri hökmünde Türkmenistanda ekologiýa meselesine aýratyn üns berilýändigini nygtaýar. BMG-niň 2030-njy ýyla çenli Durnukly ösüş maksatlarynyň hatarynda gury ýeriň ekologik ulgamyny goramak we dikeltmek, tokaýlary rejeli peýdalanmak, çölleşmä garşy göreşmek, ýerleriň degradasiýasyny bes etmek we yzyna öwürmek hem-de biologik köpdürlüligiň ýitmegini bes etmek (15-nji maksat) bilen bagly wezipeler kesgitlenendir.

Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, ata-babalarymyz kündükden el-ýüzüni ýuwanda, ondan akýan suwuň hem bagyň düýbüne ýygnanmagyny adat edinipdir. Şeýdibem, gumdaky suwsuz oýlarda bag gögertmegiň usulyny tapypdyr. Garaz, ýeke damja suw bisarpa ulanylmandyr. Daşky gurşawyň goragy hakyndaky alada milli ahlak-terbiýe mekdebine berk ornapdyr. Halk pähiminde «Öl agajy döwmegin, degmedige degmegin» diýilýär. Şeýle paýhas mekdebi häzirki zaman ekologiýa ylmyny baýlaşdyrýan egsilmez çeşmedir. Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasynyň esasy maksatlarydyr wezipeleri hem şolardan ugur alýar.

Tokaý zolaklarynyň meýdanyny giňeltmek, tokaýlary dikeltmek, olary gorap saklamak we durnukly dolandyrmak, biologik dürlüligi gorap saklamak we baýlaşdyrmak, ýurdumyzda ekologiýa taýdan amatly şertleri döretmek, tokaýçylygy ösdürmek we bu ugur boýunça ylmy-barlag işlerini alyp barmak, halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek pudagyň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek maksatnamanyň esasy maksatlarydyr. Esasy wezipeleriň hatarynda tokaýlary goramak, dikeltmek, üznüksiz köpeltmek, tokaý serişdelerinden rejeli peýdalanmak we tokaý hojalygyny dolandyrmagyň döwrebap usullaryny önümçilige ornaşdyrmak, tokaý gaznasyny döwlet tarapyndan hasaba almak, tükellemek we gözegçilik (monitoring) işlerini geçirmek, toprak-howa şertlerine laýyklykda tokaýlaşdyrmak işlerini geçirmäge gönükdirilen maliýe-ykdysady we guramaçylyk-tehniki çäreleri geçirmek, ykdysady taýdan höweslendirmegi, maliýe serişdelerini çekmegi kämilleşdirmek arkaly döwlet tokaý goragyny güýçlendirmek, tokaýçylygy ösdürmegiň hukuk binýadyny kämilleşdirmek ýaly işler göz öňünde tutulýar. Şeýle-de, resminamada ýangyn howpsuzlygyny amala aşyrýan ygtyýarly döwlet edarasy bilen bilelikde tokaýlary ýangyndan goramagy üpjün etmek, olary zyýan beriji mör-möjeklerden we kesellerden goramak boýunça çäreleri yzygiderli geçirmek, tokaý hojalygy babatda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek we bu ugurda öňdebaryjy tejribeleri önümçilige ornaşdyrmak, ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň durnukly ösmegine, esasan hem, oba hojalyk önümçiligine howanyň üýtgemeginiň zyýanly täsirini peseltmek, şeýle hem ekinleriň hasyllylygyny ýokarlandyrmak üçin ekerançylyk meýdanlarynda gorag tokaý zolaklarynyň ulgamyny döretmegi dowam etdirmek, şäherleri we obalary abadanlaşdyrmak üçin bagy-bossanlyga öwürmek işlerini geçirmek ýaly wezipeler kesgitlenipdir. Maksatnama laýyklykda, Aral deňziniň suwy çekilip, guran ýerlerinde emele gelýän duzly tozanyň ýetirýän zyýanly täsirini peseltmek üçin, şeýle-de «Altyn asyr» Türkmen kölüniň, onuň akabalarynyň töwereginde tokaýlaşdyrmak işlerini alyp barmak, Garagum sährasynda gurulýan desgalaryň töwereginde, öri meýdanlarda çölleşme hadysasynyň öňüni almak maksady bilen, sazak we beýleki çöl ösümliklerini ekmek arkaly tokaýlaşdyrmak işlerini dowam etmek göz öňünde tutulýar.

Tokaý zolaklarynda ekilýän pürli we saýaly agaçlar bilen bir hatarda, miweli baglaryň, üzümiň, hoz-miweli görnüşleriniň ekilýän meýdanlary giňeldiler. Ýörite taýýarlanan taslamalar boýunça daglarda arça, pisse, badam, kerkaw, çöllerde sazak, gandym, çerkez, derýalaryň ýakasynda we kölleriň kenarynda toraňňy, söwüt, igde tokaýlaryny döretmek we olaryň meýdanyny giňeltmek işleri alnyp barlar. Üstümizdäki ýylda 30 million düýp, 2022 — 2025-nji ýyllarda her ýyl 3 million düýp agaç nahaly oturdylar. Türkmenistanyň döwlet tebigy goraghanalarynda 2021 — 2025-nji ýyllarda sazak, sözen, igde, arnap (unabi), pisse, grek hozy, türkmen arçasy, zerewşan arçasy, badam, zeýtun, dagdan, kerkaw, arguwan agaçlarynyň on müňlerçe nahallary ýetişdiriler.

Diýarymyzyň «Çeti süýräp, künji ekibermeli» diýilýän ýerleri kesewiňi dürtseň gögerdýän bolsa-da, häzirki zaman tokaý hojalygyny ýöretmek üçin her bir işe ylmy esasda çemeleşmek zerur. Şonuň üçin täze maksatnamanyň III babynda tokaýçylygy ösdürmegiň ylmy esaslary kesgitlenýär. Bu ugurda amala aşyrylmaly ylmy-barlag işleriň hatarynda Türkmenistanda tokaýçylygy ösdürmegiň taryhy we bar bolan gojaman agaçlar barada kitapça, ýurdumyzyň toprak-howa şertlerinde durnukly ösmäge ukyply agaçlaryň we agaçjymak ösümlikleriň görnüşlerini ýetişdirmek boýunça gollanma taýýarlamak, tokaý zolaklarynyň ekologiýa täsirini, «Altyn asyr» Türkmen kölüniň we onuň akabalarynyň ugrunda biologik dürlüligi öwrenmek, şeýle-de ykdysady taýdan höweslendirmegi, maliýe serişdelerini çekmegi kämilleşdirmek arkaly döwlet tokaý goragyny güýçlendirmek göz öňünde tutulýar.

Türkmenistanyň ösümlik dünýäsi 7000-den gowrak görnüşden ybarat bolup, olaryň 3200 töweregi ýokary derejeli we 4000-e golaýy pes derejeli (şol sanda kömelekler) ösümliklere degişlidir. Dag sebitleriniň ösümlik örtügi görnüş düzümi boýunça has baýdyr. Olaryň köp görnüşi dürli derejede goralmaga degişli bolup, türkmen arçasy, hoz, dagdan, armyt, tokaý almasy, badam we pisse aýratyn möhüm ähmiýete eýedir. Bu ulgamlarda seýrek duş gelýän we ýitmek howpy astynda duran ösümlikleriň köp sanly görnüşi toplanandyr.

Ýurdumyzda seýrek duş gelýän we ýitmek howpy astynda duran ösümlikleriň saklanyp galmagynda döwlet tebigy we tebigy çäkli goraghanalaryň, ýadygärlikleriň, botanika baglarynyň işgärleriniň geçirýän işi geljekde has hem köpeler. Tebigy goraghanalarda seýrek duş gelýän agaçlary ösdürip ýetişdirmek we olary köpeltmek boýunça degişli işler alnyp barlar. Geljekde ýurdumyzyň ösümlik we haýwanat dünýäsiniň biologik dürlüligini gorap saklamak maksady bilen, Uly Balkan dagynda, ilkinji nobatda, türkmen arçasyny gorap saklamak, dikeltmek üçin döwlet tebigy goraghanasynyň, şeýle hem Daşoguz welaýatynda Zeňňibaba, Lebap welaýatynda Pitnek we Tallymerjen döwlet tebigy çäkli goraghanalarynyň döredilmegi meýilleşdirilýär. Alymlarymyzyň işläp düzen usullary esasynda arça, badam, pisse tokaýlary düme we suwarymly şertlerde dörediler.

Tebigy goraghanalarda Garagum sährasynyň ösümlik we haýwanat dünýäsini gorap saklamak we baýlaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işleriň netijesinde, ony ÝUNESKO-nyň Bütindünýä tebigy mirasynyň sanawyna girizmek boýunça işler has-da rowaçlanar. Tokaý hojalyklarynyň we goraghanalaryň işgärleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmak boýunça okuw merkezi dörediler. Degişli ýokary we orta hünär okuw mekdeplerinde tokaý hojalygy ulgamynyň dolandyryş hem-de inžener-tehniki işgärleriniň hünär öwrediş okuwlary guralar. Daşary ýurtlaryň ýokary okuw mekdeplerinde we ylmy-barlag merkezlerinde tokaý hojalygynyň zerur ugurlary boýunça hünärmenleri taýýarlamaga we gaýtadan taýýarlamaga üns berler.

Türkmenistanda tokaýçylygy ösdürmek boýunça guramaçylyk çäreleriniň hatarynda Amyderýa, Gaplaňgyr we Sünt-Hasardag döwlet tebigy goraghanalarynyň, Repetek döwlet biosfera goraghanasynyň töwereginde gorag (bufer) zolaklaryny döretmek, «Altyn asyr» Türkmen kölüniň we onuň akabalarynyň ugrunda gorag, tokaýlaşdyrmak we ylmy işleri yzygiderli alyp barmak, Türkmenistanyň Gyzyl kitabynyň 4-nji neşirini taýýarlamak meýilleşdirilýär.

2019-njy ýylyň 23-nji sentýabrynda hormatly Prezidentimiziň Karary bilen daşky gurşawy goramak boýunça döwlet syýasatynyň hukuk esaslaryny pugtalandyrmak, howanyň üýtgemeginiň öňüni almak we onuň täsirini azaltmak boýunça işleriň esasy ugurlaryny kesgitlemek, şeýle hem howanyň üýtgemeginiň meseleleri boýunça ýurdumyzyň gatnaşýan halkara hukuk resminamalarynyň ýerine ýetirilmegini üpjün etmek maksady bilen, bu babatda milli strategiýa rejelenen görnüşde tassyklandy.

Dünýä tokaý hojalygynda sanly, maglumat tehnologiýalarynyň mümkinçilikleri ýokarydyr. Şunuň bilen baglylykda, «Global Forest Watch» ýaly bütindünýä tokaý gözegçiligini amala aşyrýan sanly ulgamlar, programmalar ýörgünli peýdalanylýar. Olar tokaý monitoringini amala aşyrmakda we döwlet tokaý kadastryny ýöretmekde hem netijelidir. Tokaýlaryň monitoringi Tokaý gaznasyna gözegçilik, onuň ýagdaýyna we ösüşine baha bermek we çaklamak ulgamydyr. Monitoring tokaýlary netijeli dolandyrmak, peýdalanmak, üznüksiz köpeldip durmak, abat saklamak we goramak maksady bilen geçirilýär.

Maksatnamanyň amala aşyrylýan döwründe Türkmenistanyň Tokaý kodeksiniň esasynda tokaý serişdelerini durnukly dolandyrmak boýunça kadalaşdyryjy hukuk namalary işlenip düzüler. Bu işlerde emeli hemralardan alynýan maglumatlar esasynda yzygiderli gözegçiligi alyp barmak wajyp meseleleriň biridir. Ýakyn geljekde sanly ulgamy ornaşdyrmak arkaly tokaýlary döwlet tarapyndan hasaba almak we tokaý gurluş işlerini geçirmek hem-de alnan maglumatlar esasynda döwlet kadastryny ýöretmek, Aşgabat şäheriniň töwereginde soňky otuz ýylyň dowamynda döredilen tokaý zolaklarynyň toprak-howa şertlerine täsiri barada sanly maglumatlar binýadyny taýýarlamak ýaly işler meýilleşdirilýär.

Milli Liderimiz gymmatly eserlerinde agaçlaryň aýratynlyklaryna uly üns berýär: «Dagdan iň berk agaçlaryň biri hasap edilýär. Öýüne mukaddeslik hökmünde garaýan, zähmeti söýýän il-halkymyz dagdan agajyndan azal, soky ýaly hojalyk esbaplaryny hem ýasapdyr...». «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltli ylmy-ensiklopedik kitapda bolsa agaçlardyr tokaý ösümliklerine düýpli ylmy seljerme berilýär.

Hawa, agaç adamlaryň durmuşynyň aýrylmaz bölegine, iň ýakyn kömekçisine, göz guwanjyna, hatda syrdaşyna-da öwrülipdir. Ol bizi ähli ýerde gurşaýar, goraýar, ekleýär... Şonuň üçin hem «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda tebigat bilen parahatçylykda abadan we bagtyýar ýaşaýşyň binýady boljak resminamanyň — Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasynyň we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasynyň tassyklanmagy gutlanmaga mynasypdyr.

Rahmanberdi GÖKLEŇOW.

«Türkmenistan».