1991-nji ýylyň güýzünde türkmen halkynyň asyrlarboýy garaşsyz, erkin ýaşamak, özbaşdak döwlet gurmak hakynda eden arzuwy hasyl boldy. Şondan bäri geçen 30 ýyl taryh üçin ujypsyz möhlet bolsa-da, Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň yglan edilmegi bilen amala aşyrylan beýik işler, ýetilen sepgitler örän uludyr. Garaşsyz ösüş ýoluna düşen eziz Watanymyz hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda bu günki gün bagtyýar durmuşyň, döredijilikli zähmetiň gaýnap joşýan mekanyna, arzuwlaryň amala aşýan ýurduna öwrüldi.

Garaşsyzlyk diýmek ata-baba milli buýsanjyňa, mukaddes topragyňa, taryhyňa, medeni mirasyňa, maddy hem ruhy gymmatlyklaryňa, diliňe we diniňe eýe bolmak, şolara guwanyp ýaşamak diýmekdir. Garaşsyzlyk öz topragyňda önen bugdaýyň bilen özüňi ekläp bilmekdir. Özbaşdak döwlet hökmünde dünýä çykmak hem onda öz ornuňy tapmakdyr. Türkmenistan Garaşsyzlyk ýyllary içinde durmuşyň ähli ugurlarynda uly ösüşleri gazandy, parahatçylyk söýüjilige, hoşniýetli hyzmatdaşlyga çagyrýan oňyn Bitaraplyk syýasatyny Ýer ýüzünde ykrar etdirmegi başardy. Bu gün türkmen halky, sözüň doly manysynda, örän bagtly halkdyr. Milli Liderimiziň durmuşa geçirýän maksatnamalarydyr giň möçberli başlangyçlary, döwletli tutumlary halkymyzyň gadymy ýörelgelerinden, ýurdumyzyň tebigy we ykdysady mümkinçiliklerinden, halkyň bähbidinden ugur alýar. Milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşi üpjün edilýär, durmuş ulgamyna goýulýan maýa goýumlaryň möçberi ýylsaýyn artýar.

Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe mukaddes Garaşsyzlygymyzyň her güni, her bir pursady şanly wakalara beslenip, Watanymyzyň ösüşleriniň ýyl ýazgysyny altyn harplar bilen bezeýär. Durmuş ugurly ykdysady syýasaty alyp barýan Garaşsyz Türkmenistan bu gün Döwlet býujetiniň serişdeleriniň 70 göteriminden gowragyny durmuş hajatlaryna, adamlaryň ýaşaýyş derejesini gowulandyrmaga, täze ýaşaýyş jaýlaryny, mekdeplerdir çagalar baglaryny, saglygy goraýyş desgalaryny giň gerimde gurmaga gönükdirýär. Her ýylda zähmet haklarynyň, pensiýalaryň, döwlet kömek pullarynyň, talyp haklarynyň möçberi 10 göterim ýokarlandyrylýar. Bularyň ählisi «Döwlet adam üçindir!» diýen şygary baş ýörelge edinen Gahryman Arkadagymyzyň Türkmenistany dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna çykarmak babatda edýän irginsiz tagallalarynyň netijesidir, Garaşsyzlygyň miwesidir. Garaşsyzlygymyzyň gadyr-gymmaty halkymyzyň agzybirliginde, döwlet Baştutanymyzyň başyny başlan özgertmelerini doly goldaýanlygynda, Watana bolan beýik söýgüsinde jemlenendir. Hormatly Prezidentimiziň: «Öňe, öňe, diňe öňe, jan Watanym Türkmenistan!» diýen ganatly jümlesi bolsa ajaýyp ertirlere bolan çagyryşa öwrülip, her bir türkmenistanlynyň dilinde ýaňlanýar.

Garaşsyzlygymyzyň döwlet hem konstitusion gurluş usullarymyzy saýlap almaga, raýat jemgyýeti institutlaryny kemala getirmäge, ony yzygiderli ösdürmäge we döwrüň talabyna laýyklykda kämilleşdirmäge giň mümkinçilikleri döredendigi aýratyn nygtalmaga mynasypdyr. Milli Liderimiziň beýik Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli «Mir» döwletara teleradiokompaniýasynyň žurnalisti bilen söhbetdeşliginde belleýşi ýaly, demokratik, hukuk we dünýewi döwlet bolmak bilen, Türkmenistan öz hukuk ulgamyny ösdürmäge, hususan-da, kanunçylyk esaslaryny kämilleşdirmäge uly üns berýär. Ýurdumyzda döwlet häkimiýetiniň aýdyň, netijeli düzümi gurlandyr, onuň esasy şahalary kanun çykaryjy, ýerine ýetiriji we kazyýet häkimiýetleri bolup, olar sazlaşykly hereket edýärler, biri-biriniň üstüni ýetirýärler. Ýurdumyzda adam hukuklarynyň, azatlyklarynyň, raýat jemgyýetiniňdir kanunyň hökmürowanlygynyň, halkara hukugyň ählumumy ykrar edilen kadalarynyň ileri tutulmagy ykrar edilýär, barha ösýän döwrüň talaplaryna laýyklykda, döwrebap hukuk özgertmeleri amala aşyrylýar.

Türkmenistanda Adam hukuklary boýunça ygtyýarly wekiliň institutynyň — Adalatçynyň wezipesiniň döredilmegi, täze parlament gurluşyna geçilip, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisden hem-de Halk Maslahatdan ybarat bolan iki palataly ulgamynyň döredilmegi demokratik institutlaryň ösdürilýändiginiň, adam mertebesiniň belentde tutulýandygynyň aýdyň subutnamalary bolup taryha ýazyldy. Hil taýdan täze parlament gurluşynyň berkarar edilmegi, ozaly bilen, raýatlarymyzyň saýlamak we saýlanmak babatda konstitusion hukuklaryny erkin ulanmaklary esasynda döwleti hem-de jemgyýeti dolandyrmaga wekilçilikli edaralaryň üsti bilen gatnaşmagyna giň mümkinçilikleri döretdi. Şeýle hem munuň özi kabul edilýän kanunlaryň hilini we kanunçylyk namalaryny kabul etmekde syýasy partiýalaryň ornuny has-da ýokarlandyrmakda oňyn şertleri üpjün edýär. Üstünlikli amala aşyrylýan kanunçylyk özgertmeleri esasynda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistanyň döwrüň talabyna laýyk gelýän ösen syýasy ulgamly, özygtyýarly döwlet hökmündäki abraýy barha belende göterilýär, jemgyýetiň we döwletiň iň ýokary gymmatlygy bolan adam hukuklarynyň hem-de azatlyklarynyň goraglylygy barha ýokary derejede üpjün edilýär.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda döwlet Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk şanly senesini giňden dabaralandyrýan ýurdumyzyň jemgyýetçilik-syýasy durmuşynda bolup geçen özgertmeleriň taryhy ähmiýetini, döwletimiziň halkara abraýyny wagyz etmek, türkmen döwletliliginiň binýatlyk ýörelgelerini dünýä jemgyýetçiligine ýetirmek boýunça öňümizde örän jogapkärli wezipeler dur. Şolara abraý bilen hötde gelmek biziň mukaddes borjumyzdyr.

Resulberdi MÄMMEDOW,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty, Kada-kanunçylyk baradaky komitetiniň başlygy.

(«Ne­bit­çi­le­riň ara­syn­da» at­ly ma­ka­la­lar top­lu­myn­dan)

Hä­zir­ki za­man, döw­re­bap ýerýurt at­la­ry­nyň ara­syn­da geň­li­gi bi­len ýat­da ga­ly­jy Go­tur­de­pä onuň adynyň da­ky­ly­şy bi­len bag­ly ta­ny­mal dil­çi aly­m, to­po­nim­çi S.Ata­ny­ýa­zo­wyň 1980nji ýyl­da ne­şir edi­len «Türk­me­nis­ta­nyň ge­og­ra­fik at­la­ry­nyň dü­şün­di­riş­li söz­lü­gi» ki­ta­by­nyň 107nji sa­hy­pa­syn­da jaý­dar de­lil­li we gy­zyk­ly mag­lu­mat­lar be­ril­ýär. Hä­zir­ki Bal­ka­na­ba­dyň çäginde, onuň dü­zü­min­dä­ki şä­her­çe­di­gi, il­ki bu adyň şol ýer­dä­ki üs­ti otçöp­süz, go­tu­ra meň­ze­ýän gum de­pe­le­ri­niň ady bo­lup, soň­ra onuň şol ýer­de gur­lan ne­bit­çi­le­riň şä­her­çe­si­ne da­ky­lan­dy­gy aý­dyl­ýar.

Ne­bit­çi­le­riň dur­mu­şyn­dan eser­ler dö­ret­mek üçin ola­ryň ara­syn­da iş­çi­lik­den bu­raw us­sa­sy de­re­je­si­ne çen­li iş­län, «Go­tur­de­pe dep­de­ri», «Ha­zy­na­lar ül­ke­si», «Çö­zü­len dü­wün» ýa­ly ki­tap­la­ry, «Alaň­la­ryň ara­syn­da» po­wes­ti­ni ýa­zan we baş­gada bir­nä­çe eser­le­ri dö­re­den meş­hur ha­ly­pa şa­hy­ry­myz Şä­her Bor­ja­kow­ bu at bi­len bag­la­ny­şyk­ly goş­gu­syn­da şeý­le ýazýar:

Men­zilmen­zil aý­lan­saňda,
Gö­züň düş­mez bir düýp çö­pe.
Bel­ki, şon­dan at alan­syň,
Go­tur­de­pe, Go­tur­de­pe!

Iň­lär si­ňek­siz ym­gyr çö­lüň için­dä­ki çä­ge­le­riň ara­syn­dan hat­da şol döw­rüň kuw­wat­ly trak­tor­la­ry­nyňda ge­çip bil­me­dik wagt­la­ry bo­lup­dyr. Mer­kez­den alys­da ýer­leş­ýän Go­tur­de­pe­de işi alyp bar­ma­gyň örän kyn­dy­gy­ny bir söh­be­diň çä­gin­de dü­şün­di­ripde bol­jak däl­di. Ýö­ne şol ma­hal­ky Çe­le­ken, hä­zir­ki Ha­zar bi­len Je­be­liň ara­sy­na suw tur­ba­la­ry çe­ki­len­den soň­ra, bu ýer­de bu­raw­la­ýyş iş­le­ri tä­ze­den baş­lan­ýar.

Aşak­da­ky se­tir­ler bol­sa döw­rü­niň bel­li žur­na­list­le­ri­niň bi­ri Pür­li We­li­ýe­wiň «Türk­me­nis­tan» ne­şir­ýa­ty ta­ra­pyn­dan 1968nji ýyl­da ne­şir edi­len «Güm­mür­di» at­ly oçerk­ler ki­ta­byn­dan alyn­dy: «Go­tur­de­pe ne­bit ýa­ta­gy­nyň ýü­ze çyk­ma­gy şol tö­we­rek­den bu­raw­la­nan 3nji skwa­ži­na bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Bu skwa­ži­na ba­ryp 1956njy ýyl­da öz­leş­di­ri­len­de, il­kin­ji bo­lup 2132 — 2136 metr ara­lyk­dan ne­bit fon­ta­ny aty­lyp­dy. Bu fon­ta­nyň ne­bit be­ri­ji­lik uky­by bir gi­jegün­diz­de 140 ton­na ýet­di. Ine, şon­dan soň bu gi­den ýol­suzýo­da­syz, suw­suz çöl­lük­de bu­raw iş­le­ri hasda giň ge­rim­de ýaý­baň­lan­dy­ryl­dy. Dog­ru­sy­ny aýt­sak, 5 ýyl mun­dan ozal (oçerk 1964nji ýyl­da ýa­zy­lyp­dyr) Go­tur­de­pe­de ne­bit ber­ýän skwa­ži­na­la­ry bar­mak ba­syp sa­naý­ma­ly­dy. In­di bol­sa bu ýer­de ne­bit wyş­ka­la­ry sa­nar­dan kän. Hä­zir di­ňe mer­ke­zi Go­tur­de­pe­den ne­bit alyn­man, «Gün­do­gar — Gün­ba­tar» diý­lip at­lan­dy­ryl­ýan gi­den meý­dan­dan hem köp «ga­ra al­tyn» çy­ka­ryl­ýar...».

Bu ne­bit kä­ni­niň açyl­ma­gy bol­sa Ha­zar bi­len Bal­ka­na­ba­dyň ara­sy­ny bir­leş­dir­di.

Bu­raw­la­ýyş iş­le­ri gün­sa­ýyn güýç­len­mek bi­len bol­dy. Tä­zetä­ze ne­bit­li skwa­ži­na­lar ýü­ze çyk­dy. 1959njy ýyl­da skwa­ži­na­nyň ne­bit­li gat­lak­la­ry bar­la­nyp gör­len­de, onuň her gün­de azyn­dan 80 ton­na «ga­ra al­tyn» ber­jek­di­gi anyk­la­nyl­dy. Onuň yzy­sü­re yz­lyyzy­na çüw­dü­rim gör­nüş­li ne­bit be­ren skwa­ži­na­lar Go­tur­de­pä­niň tu­tuş Mer­ke­zi Azi­ýa­da ne­bi­tiň baý ýeri­di­gi­ni su­but et­di.

1979njy ýyl­da rus di­lin­de ne­şir edi­len «Neft Turk­me­nis­ta­na» at­ly ki­tap­da be­ril­ýän mag­lu­mat­la­ra sal­gy­la­nyp, Go­tur­de­pä­niň ne­bi­ti­niň ta­ry­hy­nyň ters yzy­ny ça­lyp, has aňyr­rak git­sek, onuň geo­lo­gik hä­si­ýe­ti il­kin­ji ge­zek 1908nji ýyl­da K.P.Ko­lis­kiý ta­ra­pyn­dan bar­la­nyl­ýar. Soň­ra şol asy­ryň ýig­ri­min­ji ýyl­la­ry­nyň ahy­ryn­da, otu­zyn­jy ýyl­la­rynyň or­ta­la­ryn­da S.A.Ko­wa­lews­kiý, W.A.Ki­row, A.J.Gri­gor­kin da­gy ta­ra­pyn­dan jik­mejik öw­re­nil­ýär. 19371938nji ýyl­lar­da A.J.Smol­ka­nyň be­ren geo­lo­gik hä­si­ýet­na­ma­sy uly äh­mi­ýe­te eýe bol­ýar. Ol bu ýe­riň ta­kyk geo­lo­gik kar­ta­sy­nyň dü­zül­me­gi­ne esas bol­ýar. Seýs­mo­lo­gik bar­lag­lar hemde çuň­ňur bu­raw­la­ýyş iş­le­ri­niň ge­çi­ri­lip, şanşöh­ra­ta bes­len­me­gi­ne ge­tir­ýär.

1960njy ýy­lyň ahyrynda Go­tur­de­pä­niň ne­bit gu­ýu­la­ry­nyň bü­tin sa­ny­nyň şol ma­hal­ky «Türk­men­ne­bit» bir­le­şi­gi­niň äh­li skwa­ži­na­la­ry­nyň ba­ryýo­gy 6 gö­te­ri­mi­ne ba­ra­bar­dy­gy­na ga­ra­maz­dan, Türk­me­nis­ta­nyň ne­bi­ti­niň epes­li­si­ni ber­me­gi ba­şa­ryp­dyr.

Be­ril­ýän kä­bir mag­lu­mat­la­ry ýat­lap geç­sek, on ýy­lyň do­wa­myn­da, ýag­ny 1961nji ýy­lyň 1nji ýan­wa­ryn­dan 1971nji ýy­lyň 1nji ýan­wa­ry­na çen­li ol 60 mil­li­on 454 müň 172 ton­na ne­bit be­rip­dir. Onuň şu dö­wür­de be­ren ne­bi­ti Türk­me­nis­ta­nyň ön­dü­ren ne­bi­ti­niň 58,9 gö­te­ri­mi bo­lup­dyr. Baş­ga­ça aý­dyl­sa, 1872 — 1960njy ýyl­la­ryň do­wa­myn­da türk­men ül­ke­si­niň ne­bit­çi­le­ri­niň alan äh­li ne­bi­tin­dende 11 mln. 802 müň 155 ton­na köp­dür.

Go­tur­de­pe­li ne­bit­çi­ler zäh­met dep­gin­le­ri­ni soň­ky ýyl­lar­dada gow­şat­ma­ýar­lar. 1961 — 1970nji ýyl­lar­da me­ýil­na­ma­dan daş­ga­ry 833 müň ton­na ne­bit çy­ka­ryl­ýar.

Go­tur­de­pe ne­bit kä­ni, öz no­ba­tyn­da, Ha­zar­dyr Bal­ka­na­ba­dyň ara­syn­da­ky ýer­ler­dede göz­legbar­lag iş­le­ri­niň tiz­leş­di­ril­me­gi­ne ge­tir­di. Ne­ti­je­de, 1961nji ýy­lyň 14nji no­ýab­ryn­da Bar­sa­gel­me­ziň, 19651966njy ýyl­lar­dada Kom­so­molsk we Bu­run ýa­ly ne­bit­li ýa­tak­la­ryň açyl­ma­gy­na gol­daw et­di.

Go­tur­de­pä­niň heň­ňam gö­çün­de ga­dy­my Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ker­wen­le­ri­ni ýat­la­dyp du­ran gum alaň­la­ry­nyň ara­syn­da be­lent baş­la­ry­ny as­ma­na çe­kip, se­leň­le­şip gö­rün­ýän wyş­ka­la­ryň sa­ny bar­ha art­mak bi­len bol­dy. Žur­na­list­le­riň jüm­le­si­ni di­le ge­tir­sek, zäh­met gaý­nap joş­dy.

Ber­ka­rar döw­le­timiziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de hem şol bu­raw wyş­ka­la­ry dö­wür­le­ri dö­wür­le­re ba­daş­dyr­ýar. Skwa­ži­na­la­ryň tä­ze ne­sil­le­ri peý­da bol­ýar. Kö­ne gu­ýu­lar hem ha­tar­dan ga­la­nok. Ka­çal­ka­lar — ne­bit so­ru­jy­lar eg­lipga­l­şyp dur­lar. Zäh­me­tiň aja­ýyp nus­ga­sy­ny gör­kez­ýär­ler.

Go­tur­de­pe ba­ra­da­ky söh­be­diň wagt ba­bat­da yzy­gi­der­li­räk gel­ýän­di­gi­ne ga­ra­maz­dan, gür­rü­ňiň jy­la­wy­ny bi­raz yza öwür­sek, ge­çen asy­ryň tog­sa­nyn­jy ýyl­la­ryn­da, Ga­raş­syz­lyk bi­len on­dan öň­ki döw­rüň sep­git­le­rin­de de­ňiz bö­le­gin­de göz­leg iş­le­ri ge­çi­ri­lip­di. Ýö­ne şol dö­wür­de Ha­zar deň­zi­niň de­re­je­si­niň ýo­kar­lan­ma­gy hemde aý­la­ga ýa­na­şyk ýer­le­ri su­wuň bas­ma­gy ne­ti­je­sin­de iş­ler kyn­la­şyp­dy. «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni şol iş­le­ri 2010njy ýyl­da tä­ze­den ýo­la goý­dy. Gu­ýu­lar bu­raw­la­nan ma­ha­ly 4000 metr gow­rak çuň­luk­da ýer­le­şen tä­ze önüm­li ne­bit gat­lak­la­ry­nyň üs­ti açyl­dy. Olar «ga­ra al­ty­nyň» kuw­wat­ly aky­my­ny ber­di.

Göz­legbar­lag iş­le­ri­niň ge­çi­ril­me­gi bi­len soň­ky ýyl­lar­da al­nan mag­lu­mat­lar De­mir­ga­zyk Go­tur­de­pe at­lan­dy­ryl­ýan oja­gyň hem ozal ha­sap­la­ny­şy ýa­ly, Go­tur­de­pe ýa­ta­gy­nyň bir bö­le­gi bo­lup dur­ýan­dy­gy­ny aýt­ma­ga müm­kin­çi­lik ber­ýär. Ýag­ny ol aý­ra­tyn ýa­tak bo­lup, bir bö­le­gi de­ňiz zo­la­gyn­da ýer­leş­ýär. Ber­ka­rar döw­le­timiziň bag­ty­ýar­lyk döw­rün­de Go­tur­de­pe­dä­ki ga­za­nyl­ýan üs­tün­lik­ler «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni ta­ra­pyn­dan ne­bit­li we gaz­ly ýa­tak­la­ry öz­leş­dir­mek, ne­bi­ti, ga­zy göz­läp tap­mak, ýyg­na­mak, taý­ýar­la­mak, da­şal­ma­gy­ny gu­ra­mak, şo­nuň ýa­lyda ne­bi­tiň, ga­zyň çy­ka­ry­ly­şy­nyň möç­be­ri­ni dur­nuk­ly sak­la­mak, Ga­raş­syz, ba­ky Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz se­na­ga­ty­ny ös­dür­me­giň mak­sat­na­ma­la­ry­ny dur­mu­şa ge­çir­mek bo­ýun­ça ama­la aşy­ryl­ýan iş­le­riň ne­ti­je­li­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak üçin ze­rur bo­lan iş­le­riň giň top­lu­my­nyň al­nyp ba­ryl­ma­gy bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Ge­çi­ril­ýän gu­ra­ma­çy­lykteh­ni­ki çä­re­le­re la­ýyk­lyk­da, çüw­dü­rim usu­ly ta­mam­la­nan gu­ýu­la­ry me­ha­ni­ki usu­la ge­çir­mek, köp ýyl­lar­dan bä­ri ula­ny­lyp ge­lin­ýän ýa­tak­la­ryň önüm be­ri­ji­li­gi­ni dur­nuk­ly sak­la­mak mak­sa­dyn­dan ugur alyp, önüm ber­me­gi­ni bes eden gu­ýu­lar­da düýp­li abat­la­ýyş iş­le­ri­ni ge­çir­mek, tä­ze gu­ýu­la­ry ula­ny­şa tab­şyr­mak, tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­la­ry önüm­çi­li­ge or­naş­dyr­mak ýa­ly iş­ler giň ge­rim bi­len al­nyp ba­ryl­ýar.

Şo­nuň ýa­lyda, «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni ta­ra­pyn­dan uzak ýyl­lar­dan bä­ri ula­ny­lyp ge­lin­ýän ýa­tak­la­ryň önüm be­ri­ji­li­gi­ni dur­nuk­ly sak­la­mak üçin, dür­li se­bäp­le­re gö­rä önüm ber­me­gi­ni bes eden gu­ýu­lar­da düýp­li abat­la­ýyş iş­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­mä­ge aý­ra­tyn üns ber­lip baş­la­nyl­dy.

Anyk mag­lu­mat­la­ra esas­la­nyp aýt­sak, di­ňe 2019njy ýyl­da kon­ser­niň düýp­li abat­la­ýyş mü­dir­lik­le­ri ta­ra­pyn­dan je­mi 499 sa­ny gu­ýy­ny düýp­li abat­la­mak me­ýil­leş­di­ri­len bol­sa, 531 gu­ýu­da düýp­li abat­la­ýyş iş­le­ri ge­çi­ri­lip­dir. Mu­nuň özi me­ýil­na­ma­nyň 106,4 gö­te­rim ýe­ri­ne ýe­ti­ri­len­di­gi­ni aň­lad­ýar.

Go­tur­de­pe dog­ru­syn­da gür­rüň edi­len­de, beý­le­ki ýa­tak­lar bi­len bir­lik­de, bu ýer­de hem «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­ni­niň «Ne­bit­ga­zyl­my­tas­la­ma» ins­ti­tu­ty­nyň hem ne­bi­tiň, ga­zyň we kon­den­sa­tyň gor­la­ry­ny ha­sap­la­mak, ne­bit­ga­zy iş­läp geç­mek, gu­ýu­la­ryň iş­jeň­li­gi­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, gaz taý­ýar­la­ýyş des­ga­la­ry­nyň, gu­ýu­la­ryň düýp­li gur­lu­şyk hemde abat­la­ýyş iş­le­ri bo­ýun­çada ne­ti­je­li çä­re­le­riň ge­çi­ril­ýän­di­gi­ni, me­ýil­na­ma­la­ryň ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýän­di­gi­ni ýat­la­man geç­mek bol­maz. Bu ins­ti­tu­ta we onuň bar­lag­ha­na­la­ry­na ösen döw­let­le­riň tä­ze teh­no­lo­gi­ýa­la­ry, en­jam­la­ry sa­tyn al­nyp, alym­la­ryň, hü­när­men­le­riň dö­re­di­ji­lik­li zäh­met çek­mek­le­ri üçin oňaý­ly şert­ler dö­re­dil­ýär.

Hä­zir­ki wagt­da De­mir­ga­zyk Go­tur­de­pä­ni öz­leş­dir­mek iş­le­ri bat­ly dep­gin­ler­de do­wam ed­ýär. «YugNef­te­gaz» (Sin­ga­pur) kom­pa­ni­ýa­sy­nyň iki gu­ýy­nyň 316njy we 332nji gu­ýu­la­ryň bu­raw iş­le­ri­ni ta­mam­la­dy. Ola­ryň her bi­ri­niň tas­la­ma çuň­lu­gy 5000 met­re ba­ra­bar­dyr. Ola­ry bu­raw­la­ma­gyň bar­şyn­da «ga­ra al­ty­nyň» se­na­gat möç­be­rin­dä­ki aky­my alyn­dy.

As­lyn­da, Ha­za­ryň ke­nar­ýa­ka zo­la­gyn­da­ky gel­je­gi uly ýa­tak­la­ryň bi­ri­ni se­na­gat taý­dan iş­le­mä­ge gi­riz­mek bo­ýun­ça ma­ýa go­ýum tas­la­ma­sy­na 2018nji ýyl­da ba­dal­ga be­ril­di. «Türk­men­ne­bit» döw­let kon­ser­niniň hemde «YugNef­te­gaz Private Li­mi­ted» kom­pa­ni­ýa­sy­nyň arasyndaky Yla­la­şy­gy­na la­ýyk­lyk­da, çuň­lu­gy 4500 metr­den 5500 met­re çen­li bo­lan dik, ke­se hemde eň­ňit ugur­ly gu­ýu­la­ryň je­mi 60sy­ny bu­raw­la­mak me­ýil­leş­di­ril­di. Des­lap­ky ha­sap­la­ma­la­ra gö­rä, ne­bi­tiň geo­lo­gi­ýa gor­la­ry­nyň ösü­şi, tak­my­nan, 38,5 mil­li­on ton­na ba­ra­bar bo­lar. Soň­ra­ky ama­la aşy­ryl­jak iş­le­riň bar­şyn­da ýa­tak­la­ryň umu­my gor­la­ry­na ba­ha be­ril­me­gi bi­len, 87,5 mil­li­on ton­na çen­li ýo­kar­la­nyp bi­ler.

Hä­zir­ki wagt­da bu tas­la­ma­nyň çäk­le­rin­de Ha­za­ryň ýal­pak­ly­gyn­da ýer­le­şen gu­ýu­la­ryň ýe­nede dör­dü­si­niň, ýag­ny 250nji, 315nji, 317nji hemde 319njy gu­ýu­la­ry gaz­mak işi dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. Ola­ryň bu­raw no­kat­la­ry De­mir­ga­zyk Go­tur­de­pe ýa­ta­gyn­da hemde çuň­lu­gy 7 ki­lo­met­re çen­li ýa­na­şyk ýer­ler­de goş­ma­ça seýs­mi­ki iş­le­ri ge­çi­ri­len­den soň­ra saý­la­ny­lyp alyn­dy.

Şeý­le­lik­de, go­ja­man Ha­za­ryň türk­men ýal­pak­ly­gyn­da­ky hemde ke­nar­ýa­ka zo­la­gyn­da­ky gel­je­gi uly ýa­tak­la­ry se­na­gat möç­be­rin­de öz­leş­dir­mek, bu ugur­da hyz­mat­daş­ly­ga da­şa­ry ýurt kom­pa­ni­ýa­la­ry­ny we ma­ýa­la­ry­ny çek­mek hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ne­bit­gaz top­lu­my­nyň hü­när­men­le­ri­niň öňün­de go­ýan esa­sy we­zi­pe­le­ri­niň bi­ri bol­ma­gyn­da gal­ýar. Şun­da Go­tur­de­pe, onuň ta­ry­hy şu gü­ni hemde gel­je­gi bi­len bag­ly ge­ti­ri­len dür­li mag­lu­mat­lar Ga­raş­syz, ba­ky Bi­ta­rap Türk­me­nis­ta­nyň ägirt uly ug­le­wo­do­rod kuw­wa­ty­nyň bar­dy­gy­na şa­ýat­lyk ed­ýär. Bi­ler­men­le­riň ýur­du­my­zyň ýe­ras­tyn­da ne­bi­tiň we ga­zyň uly bo­lan gat­lak­la­ry­nyň bar­ly­gy ha­kyn­da­ky çak­la­ma­la­ry­ny do­ly tas­syk­la­ýar. Şeý­le hem ug­le­wo­do­rod çig ma­ly­nyň tä­ze baý ýa­tak­la­ry­nyň ýe­nede açyl­jak­dy­gy­na gü­wä geç­ýär.

«Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz se­na­ga­ty­ny ös­dür­me­giň 2030njy ýy­la çen­li dö­wür üçin Mak­sat­na­ma­sy­na», «Türk­me­nis­ta­nyň ne­bit­gaz top­lu­my­ny ös­dür­me­giň 2019 — 2025nji ýyl­lar üçin Mak­sat­na­ma­sy­na» hemde beý­le­ki öň­de goý­lan wa­jyp­danwa­jyp we­zi­pe­le­re, mil­li Li­de­ri­mi­ziň gör­kez­me­le­ri­ne we tab­şy­ryk­la­ry­na la­ýyk­lyk­da giň möç­ber­li iş­le­riň dur­mu­şa ge­çi­ril­ýän­di­gi ha­kyn­da­ky pi­kir­ler bi­len, Go­tur­de­pe­den Bal­ka­na­ba­da do­lan­ýa­ryn. Go­tur­de­pä­niň açyl­ma­gy bi­len bag­la­ny­şyk­ly sal­nan uly ýol ma­ňa ha­ky­dam­da ony we­la­ýa­tyň dür­li oba­la­ry­na gid­ýän beý­le­ki ýol­lar bi­len ut­gaş­dyr­ýar. Aja­ýyp gel­je­ge sa­ry alyp bar­ýar. Ber­ka­rar döw­le­timiziň bag­ty­ýar­lyk döw­ri me­ni şeý­le duý­gu­lar bi­len gur­şap al­ýar. Pi­kir­le­riň dün­ýä­si­ne atar­ýar.

Ha­wa, men Go­tur­de­pe — Bal­ka­na­bat ýo­ly bi­len bar­ýa­ryn...

Se­ýit­mäm­met HY­DY­ROW,

Esen­gu­ly et­ra­by­nyň Ga­ra­de­pe şä­her­çe­sin­dä­ki 10njy or­ta mek­de­biň mu­gal­ly­my.

Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasy we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasy hakynda söhbet

Tebigat — ýaşaýşyň çeşmesi. Onuň bilen parahatçylykda ýaşamak abadançylygyň hem-de saglygyň şertidir. Bu babatda ekologiýa medeniýeti, ekologiýa taýdan arassa ýaşaýyş üstünligiň açary hasaplanýar. Howanyň ählumumy maýlamagy, çölleşmek ýaly tebigy hadysalaryň öňüni almak üçin dünýädäki her bir adamyň ekologiýa jogapkärçiligini duýup ýaşamagy zerurdyr. Onuň bilen sazlaşykly ýaşaýyş ählumumy abadançylygyň gözbaşydyr.

Golaýda, ýagny 25-nji iýunda hormatly Prezidentimiziň Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly geçirilen nobatdaky mejlisinde gol çeken Kararyna laýyklykda, Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasynyň we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasynyň tassyklanmagy «Tebigat bilen parahatçylyk» ýörelgesini dabaralandyrýar. Häzirki döwürde dünýäde ekologiýa, durmuş we ykdysady meseleleriň biri-biri bilen baglanyşyklydygyndan ugur alnyp, olary bitewülikde çözmek başlangyjy öňe sürülýär. Arassa tehnologiýalary ösdürmek bilen birlikde, Ýeriň ýaşyl ýaşaýşynyň aladasy edilýär.

Howanyň üýtgemegine garşy göreşiň iň ygtybarly usuly tokaýlary goramak hem-de köpeltmekdir. Sebäbi tokaýlyklar ýylda uglerodyň dioksidiniň 2 milliard tonnasyny sorup alýar, ýagny bir agaç bir ýylda ortaça 150 kilogram kömürturşy gazyny ýuwudýar. Ýeriň öýkeni hasaplanýan tokaýlar howany kislorod bilen baýlaşdyrmaga, tebigatda suw balansyny saklamaga ýardam edýär, çägäni berkitmekde, topragyň eroziýasynyň, ýuwulmagynyň öňüni almakda, ony baýlaşdyrmakda, ýeliň güýjüni peseltmekde, gurakçylyga garşy göreşmekde aýratyn orun eýeleýär. Bir gektar meýdandaky tokaý ýylda 50 — 70 tonna tozany sorýar. Şeýle mysallardan görnüşi ýaly, tokaý — özboluşly ekologik ulgam, biogeosenoz.

Planetamyzyň gury ýer böleginiň 30 göterimini, ýagny 4 milliard gektardan gowrak meýdanyny tokaýlar tutýar. XXI asyryň başyna çenli adamzat Ýer ýüzünde bar bolan tokaýlaryň, takmynan, 50 göterimini ýok etdi. Dürli sebäplere görä, her ýylda millionlarça gektar tokaý ýitirilýär. Ýöne soňky 25 ýylda olaryň ýok edilmeginiň depginini 50 göterim peseltmek başartdy.

Garaşsyzlyk ýyllarynda ýurdumyzyň ilatly ýerleriniň doly gazlaşdyrylmagy biologik dürlüligiň goralyp saklanmagyna, dikeldilmegine we baýlaşdyrylmagyna hem-de tokaý zolaklarynyň giňeldilmegine uly ýardam etdi. Şeýlelikde, daşky gurşawa antropogen täsirler has peselip, gymmatly arça we sazak tokaýlarynyň çapylmagy azaldy.

Hanlar hany Abdyrahym hanyň «Derýalar öz suwuny özi içmeýär, miweli agaçlar hem miwesini özi iýmeýär» diýen paýhasynda beýan edilişi ýaly, tebigatda ähli zat biri-biri bilen berk baglanyşykly. Tebigatyň bitewi hem baky aýlawynda her bir ýaprajygyň, gülüň, agajyň öz orny bar. Aň-paýhasly adam bu aýlawyň altyn halkasydyr. Dünýäniň abatlygy, adamzadyň bagtyýarlygy ynsanlaryň öz elinde.

Şu ýylyň nyşanynda derek agajynyň bolmagy ýöne ýerden däl. Hormatly Prezidentimiziň «Türkmenistan — Bitaraplygyň mekany» atly kitabyndaky: «Müň ýyllyk çynarlar hiç garraman, görnükli hem kuwwatly sütünleri bilen bakylyk nyşany ýaly bolup, sarsman, saýa salyp otyrlar. Ýa-da baky Bitarap Watanymyzyň ösüşlerini alamatlandyryp, dik ýokary ösýän derek agaçlaryny göz öňüne getiriň! Olaryň şahalary asmana ümzük atýar, güýçli kökleri bolsa, daşyndan seretseň, zeminiň çuňluklarynda görünmän galýar. Eýsem-de bolsa, daragty ýaşadýan şol kökler, keramatly kökler ahyryn!» diýen sözlerini okap, onuň manysyna düşünýärsiň. Derek agajy mukaddes Garaşsyzlygymyzyň miweleri bolan ösüş-özgertmeler bilen birlikde, ýurdumyzy bagy-bossanlyga öwürmek syýasatynyň hem nyşanydyr. Tokaý maksatnamasynyň kabul edilmeginde aýratyn many-mazmun, sazlaşyk bar.

Hormatly Prezidentimiz 2020-nji ýylyň 5-nji martynda Köpetdagyň eteginde köpçülikleýin bag ekmek dabarasyna taýýarlyk görlüşi bilen tanyşlygyň barşynda bag nahallarynyň aýratynlyklary barada aýdyp, beýleki agaçlar bilen bir hatarda, derek agajyna aýratyn gadyr goýulýandygyny, il içinde onuň baldaklarynyň berkemeginiň maşgala abadançylygy, agzybirligi hökmünde kabul edilýändigini belledi. Şonda hormatly Prezidentimiz derek agajy barada rowaýatyň bardygyny aýtdy. Gadymy döwürlerde iki ýaş juwan durmuş toýuny tutanda, maşgala abadançylygyny, agzybirligi alamatlandyrýan derek agajyny ekipdir. Rowaýatda aýdylyşy ýaly, juwanlaryň eken deregi ösüp-örňäp, beýik bag bolupdyr. Ol uly iliň guwanjyna öwrülipdir.

Mälim bolşy ýaly, «Türkmenistan — Bitaraplygyň mekany» şygary astynda geçen ýylda Milli tokaý maksatnamasynda göz öňünde tutulan wezipeler üstünlikli jemlendi. Onuň çäklerinde, ýagny 2013 — 2020-nji ýyllarda ýurdumyzyň dürli künjekleriniň toprak, howa şertleriniň aýratynlyklaryna esaslanýan tokaýlary dikeltmek, döretmek boýunça tokaýçylyk taslamalary durmuşa geçirildi. Maksatnamada göz öňünde tutulan sekiz ýylda ýurdumyzy bagy-bossanlyga öwürmek işlerini giň gerimde alyp barmak üçin täze innowasion tehnologiýalary önümçilige ornaşdyrmak, Türkmenistanyň Aralýaka sebitinde tokaýlaşdyrmak işlerini geçirmek, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyny bagy-bossanlyga öwürmek işlerini dowam etmek, Awaza derýasynyň kenarlaryny tokaýlaşdyrmak, Garagumuň ösümlik dünýäsini baýlaşdyrmak boýunça uly işler durmuşa geçirildi. Bulardan başga-da, çölleşme hadysasynyň öňüni almak maksady bilen, süýşýän çägeleri berkitmek we çöl ýerleri tokaýlaşdyrmak, ekerançylyk meýdanlarynda gorag tokaý zolaklaryny döretmek, gül hem-de bezeg agaçlaryny ýeterlik mukdarda ösdürip ýetişdirmek, tokaýlaryň tükellemesini hem-de hasabyny alyp barmak, olaryň goragyny we gözegçiligini kämilleşdirmek ýaly wezipeler üstünlikli ýerine ýetirildi.

Döwlet Baştutanymyzyň «Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasyny tassyklamak hakynda» Karara gol çekmegi bilen, şeýle asylly işleriň nobatdaky tapgyryna badalga berildi. Bu maksatnama daşky gurşawy goramak boýunça döwlet syýasatynyň hukuk esaslaryny pugtalandyrmak, howanyň üýtgemeginiň öňüni almak we onuň täsirini azaltmak boýunça işleriň esasy ugurlaryny kesgitlemek, ekoulgamlaryň we tokaý hojalygynyň howanyň üýtgemegine durnuklylygyny ýokarlandyrmak, şeýle hem rejelenen görnüşdäki Howanyň üýtgemegi barada Türkmenistanyň Milli strategiýasyny üstünlikli durmuşa geçirmek maksady bilen işlenip düzüldi.

Geçen ýylda hemişelik Bitaraplygymyzyň şanly 25 ýyllygy mynasybetli jemi 25 million düýp agaç nahalynyň oturdylmagy sogap işleriň seresidir. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli ekilýän bag nahallarynyň möçberini artdyrmak maksady bilen, bu ýerde saýaly, pürli, miweli baglaryň we üzümiň 30 million düýp nahalyny ekmek bellenildi.

Milli Liderimiz BMG-niň kabul eden 2030-njy ýyla çenli Gün tertibiniň wajyp ugry, adamlaryň abadan durmuşynyň möhüm şertleriniň biri hökmünde Türkmenistanda ekologiýa meselesine aýratyn üns berilýändigini nygtaýar. BMG-niň 2030-njy ýyla çenli Durnukly ösüş maksatlarynyň hatarynda gury ýeriň ekologik ulgamyny goramak we dikeltmek, tokaýlary rejeli peýdalanmak, çölleşmä garşy göreşmek, ýerleriň degradasiýasyny bes etmek we yzyna öwürmek hem-de biologik köpdürlüligiň ýitmegini bes etmek (15-nji maksat) bilen bagly wezipeler kesgitlenendir.

Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, ata-babalarymyz kündükden el-ýüzüni ýuwanda, ondan akýan suwuň hem bagyň düýbüne ýygnanmagyny adat edinipdir. Şeýdibem, gumdaky suwsuz oýlarda bag gögertmegiň usulyny tapypdyr. Garaz, ýeke damja suw bisarpa ulanylmandyr. Daşky gurşawyň goragy hakyndaky alada milli ahlak-terbiýe mekdebine berk ornapdyr. Halk pähiminde «Öl agajy döwmegin, degmedige degmegin» diýilýär. Şeýle paýhas mekdebi häzirki zaman ekologiýa ylmyny baýlaşdyrýan egsilmez çeşmedir. Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasynyň esasy maksatlarydyr wezipeleri hem şolardan ugur alýar.

Tokaý zolaklarynyň meýdanyny giňeltmek, tokaýlary dikeltmek, olary gorap saklamak we durnukly dolandyrmak, biologik dürlüligi gorap saklamak we baýlaşdyrmak, ýurdumyzda ekologiýa taýdan amatly şertleri döretmek, tokaýçylygy ösdürmek we bu ugur boýunça ylmy-barlag işlerini alyp barmak, halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek pudagyň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmek maksatnamanyň esasy maksatlarydyr. Esasy wezipeleriň hatarynda tokaýlary goramak, dikeltmek, üznüksiz köpeltmek, tokaý serişdelerinden rejeli peýdalanmak we tokaý hojalygyny dolandyrmagyň döwrebap usullaryny önümçilige ornaşdyrmak, tokaý gaznasyny döwlet tarapyndan hasaba almak, tükellemek we gözegçilik (monitoring) işlerini geçirmek, toprak-howa şertlerine laýyklykda tokaýlaşdyrmak işlerini geçirmäge gönükdirilen maliýe-ykdysady we guramaçylyk-tehniki çäreleri geçirmek, ykdysady taýdan höweslendirmegi, maliýe serişdelerini çekmegi kämilleşdirmek arkaly döwlet tokaý goragyny güýçlendirmek, tokaýçylygy ösdürmegiň hukuk binýadyny kämilleşdirmek ýaly işler göz öňünde tutulýar. Şeýle-de, resminamada ýangyn howpsuzlygyny amala aşyrýan ygtyýarly döwlet edarasy bilen bilelikde tokaýlary ýangyndan goramagy üpjün etmek, olary zyýan beriji mör-möjeklerden we kesellerden goramak boýunça çäreleri yzygiderli geçirmek, tokaý hojalygy babatda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek we bu ugurda öňdebaryjy tejribeleri önümçilige ornaşdyrmak, ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň durnukly ösmegine, esasan hem, oba hojalyk önümçiligine howanyň üýtgemeginiň zyýanly täsirini peseltmek, şeýle hem ekinleriň hasyllylygyny ýokarlandyrmak üçin ekerançylyk meýdanlarynda gorag tokaý zolaklarynyň ulgamyny döretmegi dowam etdirmek, şäherleri we obalary abadanlaşdyrmak üçin bagy-bossanlyga öwürmek işlerini geçirmek ýaly wezipeler kesgitlenipdir. Maksatnama laýyklykda, Aral deňziniň suwy çekilip, guran ýerlerinde emele gelýän duzly tozanyň ýetirýän zyýanly täsirini peseltmek üçin, şeýle-de «Altyn asyr» Türkmen kölüniň, onuň akabalarynyň töwereginde tokaýlaşdyrmak işlerini alyp barmak, Garagum sährasynda gurulýan desgalaryň töwereginde, öri meýdanlarda çölleşme hadysasynyň öňüni almak maksady bilen, sazak we beýleki çöl ösümliklerini ekmek arkaly tokaýlaşdyrmak işlerini dowam etmek göz öňünde tutulýar.

Tokaý zolaklarynda ekilýän pürli we saýaly agaçlar bilen bir hatarda, miweli baglaryň, üzümiň, hoz-miweli görnüşleriniň ekilýän meýdanlary giňeldiler. Ýörite taýýarlanan taslamalar boýunça daglarda arça, pisse, badam, kerkaw, çöllerde sazak, gandym, çerkez, derýalaryň ýakasynda we kölleriň kenarynda toraňňy, söwüt, igde tokaýlaryny döretmek we olaryň meýdanyny giňeltmek işleri alnyp barlar. Üstümizdäki ýylda 30 million düýp, 2022 — 2025-nji ýyllarda her ýyl 3 million düýp agaç nahaly oturdylar. Türkmenistanyň döwlet tebigy goraghanalarynda 2021 — 2025-nji ýyllarda sazak, sözen, igde, arnap (unabi), pisse, grek hozy, türkmen arçasy, zerewşan arçasy, badam, zeýtun, dagdan, kerkaw, arguwan agaçlarynyň on müňlerçe nahallary ýetişdiriler.

Diýarymyzyň «Çeti süýräp, künji ekibermeli» diýilýän ýerleri kesewiňi dürtseň gögerdýän bolsa-da, häzirki zaman tokaý hojalygyny ýöretmek üçin her bir işe ylmy esasda çemeleşmek zerur. Şonuň üçin täze maksatnamanyň III babynda tokaýçylygy ösdürmegiň ylmy esaslary kesgitlenýär. Bu ugurda amala aşyrylmaly ylmy-barlag işleriň hatarynda Türkmenistanda tokaýçylygy ösdürmegiň taryhy we bar bolan gojaman agaçlar barada kitapça, ýurdumyzyň toprak-howa şertlerinde durnukly ösmäge ukyply agaçlaryň we agaçjymak ösümlikleriň görnüşlerini ýetişdirmek boýunça gollanma taýýarlamak, tokaý zolaklarynyň ekologiýa täsirini, «Altyn asyr» Türkmen kölüniň we onuň akabalarynyň ugrunda biologik dürlüligi öwrenmek, şeýle-de ykdysady taýdan höweslendirmegi, maliýe serişdelerini çekmegi kämilleşdirmek arkaly döwlet tokaý goragyny güýçlendirmek göz öňünde tutulýar.

Türkmenistanyň ösümlik dünýäsi 7000-den gowrak görnüşden ybarat bolup, olaryň 3200 töweregi ýokary derejeli we 4000-e golaýy pes derejeli (şol sanda kömelekler) ösümliklere degişlidir. Dag sebitleriniň ösümlik örtügi görnüş düzümi boýunça has baýdyr. Olaryň köp görnüşi dürli derejede goralmaga degişli bolup, türkmen arçasy, hoz, dagdan, armyt, tokaý almasy, badam we pisse aýratyn möhüm ähmiýete eýedir. Bu ulgamlarda seýrek duş gelýän we ýitmek howpy astynda duran ösümlikleriň köp sanly görnüşi toplanandyr.

Ýurdumyzda seýrek duş gelýän we ýitmek howpy astynda duran ösümlikleriň saklanyp galmagynda döwlet tebigy we tebigy çäkli goraghanalaryň, ýadygärlikleriň, botanika baglarynyň işgärleriniň geçirýän işi geljekde has hem köpeler. Tebigy goraghanalarda seýrek duş gelýän agaçlary ösdürip ýetişdirmek we olary köpeltmek boýunça degişli işler alnyp barlar. Geljekde ýurdumyzyň ösümlik we haýwanat dünýäsiniň biologik dürlüligini gorap saklamak maksady bilen, Uly Balkan dagynda, ilkinji nobatda, türkmen arçasyny gorap saklamak, dikeltmek üçin döwlet tebigy goraghanasynyň, şeýle hem Daşoguz welaýatynda Zeňňibaba, Lebap welaýatynda Pitnek we Tallymerjen döwlet tebigy çäkli goraghanalarynyň döredilmegi meýilleşdirilýär. Alymlarymyzyň işläp düzen usullary esasynda arça, badam, pisse tokaýlary düme we suwarymly şertlerde dörediler.

Tebigy goraghanalarda Garagum sährasynyň ösümlik we haýwanat dünýäsini gorap saklamak we baýlaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işleriň netijesinde, ony ÝUNESKO-nyň Bütindünýä tebigy mirasynyň sanawyna girizmek boýunça işler has-da rowaçlanar. Tokaý hojalyklarynyň we goraghanalaryň işgärleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmak boýunça okuw merkezi dörediler. Degişli ýokary we orta hünär okuw mekdeplerinde tokaý hojalygy ulgamynyň dolandyryş hem-de inžener-tehniki işgärleriniň hünär öwrediş okuwlary guralar. Daşary ýurtlaryň ýokary okuw mekdeplerinde we ylmy-barlag merkezlerinde tokaý hojalygynyň zerur ugurlary boýunça hünärmenleri taýýarlamaga we gaýtadan taýýarlamaga üns berler.

Türkmenistanda tokaýçylygy ösdürmek boýunça guramaçylyk çäreleriniň hatarynda Amyderýa, Gaplaňgyr we Sünt-Hasardag döwlet tebigy goraghanalarynyň, Repetek döwlet biosfera goraghanasynyň töwereginde gorag (bufer) zolaklaryny döretmek, «Altyn asyr» Türkmen kölüniň we onuň akabalarynyň ugrunda gorag, tokaýlaşdyrmak we ylmy işleri yzygiderli alyp barmak, Türkmenistanyň Gyzyl kitabynyň 4-nji neşirini taýýarlamak meýilleşdirilýär.

2019-njy ýylyň 23-nji sentýabrynda hormatly Prezidentimiziň Karary bilen daşky gurşawy goramak boýunça döwlet syýasatynyň hukuk esaslaryny pugtalandyrmak, howanyň üýtgemeginiň öňüni almak we onuň täsirini azaltmak boýunça işleriň esasy ugurlaryny kesgitlemek, şeýle hem howanyň üýtgemeginiň meseleleri boýunça ýurdumyzyň gatnaşýan halkara hukuk resminamalarynyň ýerine ýetirilmegini üpjün etmek maksady bilen, bu babatda milli strategiýa rejelenen görnüşde tassyklandy.

Dünýä tokaý hojalygynda sanly, maglumat tehnologiýalarynyň mümkinçilikleri ýokarydyr. Şunuň bilen baglylykda, «Global Forest Watch» ýaly bütindünýä tokaý gözegçiligini amala aşyrýan sanly ulgamlar, programmalar ýörgünli peýdalanylýar. Olar tokaý monitoringini amala aşyrmakda we döwlet tokaý kadastryny ýöretmekde hem netijelidir. Tokaýlaryň monitoringi Tokaý gaznasyna gözegçilik, onuň ýagdaýyna we ösüşine baha bermek we çaklamak ulgamydyr. Monitoring tokaýlary netijeli dolandyrmak, peýdalanmak, üznüksiz köpeldip durmak, abat saklamak we goramak maksady bilen geçirilýär.

Maksatnamanyň amala aşyrylýan döwründe Türkmenistanyň Tokaý kodeksiniň esasynda tokaý serişdelerini durnukly dolandyrmak boýunça kadalaşdyryjy hukuk namalary işlenip düzüler. Bu işlerde emeli hemralardan alynýan maglumatlar esasynda yzygiderli gözegçiligi alyp barmak wajyp meseleleriň biridir. Ýakyn geljekde sanly ulgamy ornaşdyrmak arkaly tokaýlary döwlet tarapyndan hasaba almak we tokaý gurluş işlerini geçirmek hem-de alnan maglumatlar esasynda döwlet kadastryny ýöretmek, Aşgabat şäheriniň töwereginde soňky otuz ýylyň dowamynda döredilen tokaý zolaklarynyň toprak-howa şertlerine täsiri barada sanly maglumatlar binýadyny taýýarlamak ýaly işler meýilleşdirilýär.

Milli Liderimiz gymmatly eserlerinde agaçlaryň aýratynlyklaryna uly üns berýär: «Dagdan iň berk agaçlaryň biri hasap edilýär. Öýüne mukaddeslik hökmünde garaýan, zähmeti söýýän il-halkymyz dagdan agajyndan azal, soky ýaly hojalyk esbaplaryny hem ýasapdyr...». «Türkmenistanyň dermanlyk ösümlikleri» atly köp jiltli ylmy-ensiklopedik kitapda bolsa agaçlardyr tokaý ösümliklerine düýpli ylmy seljerme berilýär.

Hawa, agaç adamlaryň durmuşynyň aýrylmaz bölegine, iň ýakyn kömekçisine, göz guwanjyna, hatda syrdaşyna-da öwrülipdir. Ol bizi ähli ýerde gurşaýar, goraýar, ekleýär... Şonuň üçin hem «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda tebigat bilen parahatçylykda abadan we bagtyýar ýaşaýşyň binýady boljak resminamanyň — Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasynyň we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasynyň tassyklanmagy gutlanmaga mynasypdyr.

Rahmanberdi GÖKLEŇOW.

«Türkmenistan».

Ýurdumyzy depginli ösdürmek boýunça kabul edilen meýilnamalary amala aşyrmak babatda yzygiderlilik, dünýäniň hemme ýurtlary bilen alnyp barylýan hyzmatdaşlygyň esasyny düzýän netijelilik hem-de uzak möhletlilik hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan döwlet syýasatynyň häsiýetli aýratynlygydyr. Milli Liderimiziň ähli başlangyçlary, durmuş-ykdysady maksatnamalary, Watanymyzyň mundan beýläk-de gülläp ösmegini, mähriban halkymyzyň bagtyýarlygyny we rowaçlygyny üpjün etmek strategiýasy bilen sazlaşykly bitewüligi emele getirýär.

26-njy iýulda döwlet Baştutanymyz sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Oňa Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň obasenagat toplumyna gözegçilik edýän orunbasary hem-de welaýatlaryň häkimleri gatnaşdylar. Iş maslahatynda gowaçanyň bol hasylyny ösdürip ýetişdirmek boýunça möwsümleýin oba hojalyk işleriniň alnyp barlyşy hem-de Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllyk baýramyna görülýän taýýarlyk bilen bagly meselelere garaldy.

Welaýatlaryň häkimleri etraplaryň ekin meýdanlaryny karta boýunça görkezip, gowaça agrotehniki kadalara laýyklykda ideg etmek, pagta ýygymyna taýýarlyk görmek hem-de bugdaý ekiljek meýdanlary ekişe taýýarlamak barada hasabat berdiler.

Daşoguz we Lebap welaýatlarynyň şaly ekilen meýdanlarynda hem-de Balkan we Mary welaýatlarynyň güýzlük gant şugundury ekilen meýdanlarynda ideg işleri ýokary derejede alnyp barylýar.

Şeýle hem welaýatlar boýunça şu ýyl ekilmegi meýilleşdirilýän güýzlük ýeralmanyň ekiş geçiriljek 5 müň gektarynyň taýýarlyk derejesi barada hasabat berildi. Şol bir wagtyň özünde ýurdumyzyň dürli künjeklerinde gök we beýleki aralyk ekinleriň ekişini agrotehniki möhletlerde geçirmek ugrunda zerur tagallalar edilýär.

Diýarymyzyň Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllyk baýramy mynasybetli ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen desgalardaky gurluşyk işleriniň ýagdaýy, şanly senäni mynasyp garşylamaga görülýän taýýarlyk işleri barada hasabat berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow möwsümleýin oba hojalyk işleriniň agrotehniki kadalara laýyklykda, guramaçylykly geçirilmeginiň wajypdygyny belläp, pudaga häzirki zamanyň ösen tejribesiniň, ylmyň ýokary gazananlarynyň ornaşdyrylmagy, önüm öndürijiler üçin zerur şertleriň döredilmegi bilen baglanyşykly meseleleriň berk gözegçilikde saklanylmalydygyna ünsi çekdi.

Döwlet Baştutanymyz Oba milli maksatnamasyndan gelip çykýan wezipelere laýyklykda, şu ýyl üçin meýilleşdirilen ähli işleriň hem-de Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy mynasybetli gurlup ulanmaga berilmegi meýilleşdirilen desgalarda gurluşyk işleriniň bellenilen möhletinde we ýokary hilli ýerine ýetirilmelidigini nygtady.

27-nji iýulda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Saud Arabystany Patyşalygynyň wezipä täze bellenen Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Said Osman Ahmed Suweýdi kabul etdi.

Duşuşygyň barşynda birnäçe ugurlar, ilkinji nobatda bolsa, iri halkara guramalaryň we sebit düzümleriniň çäklerinde ýola goýlan netijeli hyzmatdaşlyk boýunça pikir alşyldy.

Döwlet Baştutanymyz we ilçi syýasy-diplomatik hem-de söwda-ykdysady gatnaşyklaryň mundan beýläk-de işjeňleşdiriljekdigine ynam bildirdiler. Döwletara gatnaşyklaryň möhüm ugry hökmünde medeni-ynsanperwer ulgamdaky hyzmatdaşlygy pugtalandyrmagyň wajypdygy bellenildi.

Diplomat Saud Arabystanynyň işewür toparlarynyň ysnyşykly işjeň gatnaşyklary ýola goýmaga uly gyzyklanma bildirýändiklerini nygtady. Söwda-ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça Hökümetara türkmen-saud toparynyň işi hem öňde goýlan belent maksatlara ýetmäge gönükdirilendir. Ýangyç-energetika toplumy, söwda-ykdysady, ulag-kommunikasiýa ulgamlary we beýleki ugurlaryň birnäçesi hyzmatdaşlygyň geljegi uly möhüm ugurlarynyň hatarynda görkezildi.

Pursatdan peýdalanyp, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Saud Arabystanynyň Patyşasyna hem-de Mirasdüşer Şazadasyna özleri üçin islendik amatly wagtda Türkmenistana sapar bilen gelmek baradaky çakylygyny aýtdy. Saparyň möhletleri diplomatik ýollar arkaly ylalaşylar.

28-nji iýulda milli Liderimiz Birleşen Arap Emirlikleriniň Türkmenistanda täze bellenen Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Ahmed Alhaý Hamad Hamis Al Hamelini kabul etdi.

Ileri tutulýan ugurlarda netijeli gatnaşyklaryň geljegi barada gyzyklanma bildirilýän pikir alyşmalar boldy. Şunuň bilen baglylykda, soňky ýyllarda, ýokary derejede geçirilen duşuşyklaryň we gepleşikleriň barşynda, şol sanda Türkmenistanyň Prezidentiniň 2018-nji ýylda BAE bolan resmi saparynyň hem-de şu ýylyň iýun aýynda wise-premýer S.Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky Türkmenistanyň Hökümet wekiliýetiniň Birleşen Arap Emirliklerine bolan iş saparynyň çäklerinde uzak möhletleýin esasda ýola goýlan gatnaşyklary ösdürmek üçin ygtybarly binýadyň bardygy bellenildi.

Balkan welaýatynda sagatda 100 ýolagça hyzmat etmäge ukyply bolan täze Halkara howa menziliniň hem-de “Altyn asyr” Türkmen kölüniň çäginde kuwwaty 10 megawat bolan döwrebap Gün-ýel elektrik bekediniň gurluşygy üçin bilelikdäki maýa goýum taslamalarynyň iş ýüzünde durmuşa geçirilmegi munuň aýdyň subutnamasydyr.

Energetika, ulag we aragatnaşyk, senagat ulgamlarynda, oba hojalygynda, gurluşykda öňdebaryjy ylmyň gazananlaryny, täzeçil tehnologiýalary ornaşdyrmak üçin netijeli hyzmatdaşlygy giňeltmäge amatly mümkinçilikleriň bardygy bellenildi.

Milli Liderimiz Dubaý şäherinde geçiriljek nobatdaky Bütindünýä “EKSPO” sergisine Türkmenistanyň gatnaşjakdygyny tassyklady.

30-njy iýulda iş sapary bilen Balkan welaýatynda bolýan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda Ministrler Kabinetiniň göçme mejlisini geçirdi. Onda şu ýylyň ýedi aýynda hemme pudaklarda alnyp barlan işleriň deslapky netijeleri jemlenildi, ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň möhüm wezipeleri kesgitlenildi.

Mejlisde geljek ýylyň Döwlet býujeti boýunça teklipleri taýýarlamak we ony Ministrler Kabinetine hödürlemek, dünýä ykdysadyýetinde ählumumy koronawirus pandemiýasy zerarly bolup geçýän ýaramaz ýagdaýlaryň ýurdumyzyň ykdysadyýetine ýetirýän täsirini gysga we orta möhletde azaltmaga mümkinçilik berjek çäreleri amala aşyrmak boýunça işleri dowam etmek barada degişli görkezmeler berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow nebitgaz senagatyny mundan beýläk-de yzygiderli ösdürmek, ony döwrüň talaplaryna laýyk getirmek wezipelerine ünsi çekdi. Pudagyň önümçilik we ylmy-tehniki kuwwatynyň pugtalandyrylmagy ýurdumyzyň ýangyç-energetika toplumynyň dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, şeýle-de onuň Watanymyzyň durmuş-ykdysady ösüşine saldamly goşant goşmagyny üpjün etmelidir.

Döwlet Baştutanymyz ilatyň zerur bolan harytlar, aýratyn hem azyk önümleri bilen üpjün edilmegine ünsi çekip, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri özümizde öndürýän kiçi, orta we iri kärhanalary gurmagyň hem-de olaryň işini guramagyň maksatnamasyny durmuşa geçirmegi çaltlandyrmagy tabşyrdy.

Mejlisde 2022-nji ýyl üçin maýa goýum maksatnamasyny taýýarlamaga aýratyn üns çekildi. Milli Liderimiz alnyp barylmaly gurluşyklaryň möçberi boýunça öňde örän uly wezipeleriň durýandygyny belläp, gurluşyk senagatyny ösdürmegi dowam etmegiň, gurluşyk toplumynyň talaplaryny doly möçberde üpjün etmek üçin täze önümhanalary we kärhanalary gurup, önümçiligiň kuwwatyny sazlaşykly artdyrmagyň wajypdygyny nygtady hem-de gurluşyk we senagat pudaklary üçin maýa goýumlaryny çekmek meselesiniň üstünde işlemegi tabşyrdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tebigatyň özboluşly merjeni, ösümlik we haýwanat dünýäsi bilen tapawutlanýan Hazar deňziniň ekologiýa taýdan sazlaşygyny gorap saklamagyň ýurdumyzyň tebigaty goramak syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridigini belläp, 12-nji awgustda Hazar deňziniň gününe bagyşlanyp geçiriljek “Hazar deňziniň daşky gurşawyny goramak boýunça hyzmatdaşlyk” atly ylmy-amaly maslahatyň ýokary guramaçylyk derejesini üpjün etmegi tabşyrdy.

Şeýle hem Ministrler Kabinetiniň mejlisinde bilim, ylym, saglygy goraýyş we sport ýaly durmuş ähmiýetli ulgamlary yzygiderli ösdürmegiň zerurdygy, ýurdumyzyň geljegi — türkmen halkynyň bagtyýar we abadan durmuşynyň bu ulgamlaryň ösüş derejesine gönüden-göni baglydygy nygtaldy.

Döwlet Baştutanymyz durmuş-ykdysady özgertmeleri ilerletmegiň bähbidine milli kanunçylygy kämilleşdirmek hem-de täze kadalaşdyryjy-hukuk namalaryny işläp taýýarlamak we halkara gatnaşyklaryň kanunçylyk binýadyny pugtalandyrmak boýunça Mejlisiň işini işjeňleşdirmegiň zerurdygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, türkmen halkynyň demokratik gymmatlyklaryny nazara almak bilen, döwletiň hukuk we ykdysady esaslaryny has-da pugtalandyrmaga ýardam edýän täze kanunlary işläp taýýarlamagyň wajypdygyna üns çekildi.

Ýurdumyzyň gatnaşmagynda geçiriljek dürli halkara çäreler bilen bagly teklipleri taýýarlamaga degişli aýratyn tabşyryklar berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ykdysadyýetimiziň pudaklarynyň makroykdysady görkezijileri barada aýtmak bilen, ýurdumyzda şu ýylyň ýedi aýynda alnyp barlan işleriň garaşylýan netijeleriniň koronawirus ýokanjynyň ýaýramagy we onuň dünýä ykdysadyýetine ýetirýän täsiri sebäpli emele gelen daşarky ýagdaýlara garamazdan, kabul edilen maksatnamalara laýyklykda, Garaşsyz döwletimiziň ösüşiniň dowam edýändigini görkezýändigini belledi.

Hasabat döwründe jemi içerki önümiň ösüşi 6,2 göterim boldy. Ýurdumyzda iri senagat we durmuş maksatly desgalaryň gurluşygy dowam edýär. Şol desgalaryň hatarynda täze şäherçeleri, ýaşaýyş jaý toplumlaryny, dynç alyş we saglyk merkezlerini, mekdepleri, çagalar baglaryny hem-de ençeme beýleki desgalary görkezmek bolar. Ýurdumyzda bilim we ylym ulgamyny özgertmek, önümçiligi döwrebap ýagdaýa getirmek işleri hem kabul edilen meýilnamalara laýyklykda dowam edýär. Bazar ykdysadyýeti emele gelýär hem-de nebitgaz ýataklary özleşdirilýär.

Döwlet Baştutanymyz hususy işewürligi goldamak, ýurdumyzyň telekeçilerini ykdysadyýetimizde özgertmeleri geçirmäge giňden çekmek baradaky syýasatyň dowam etdirilýändigini kanagatlanma bilen belledi.

Milli Liderimiz şu ýyl üçin öňde duran wezipeleriň Ministrler Kabinetiniň geçen ýarym ýylyň jemlerine bagyşlanyp geçirilen mejlisinde hem-de ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda anyk kesgitlenendigini aýdyp, bu wezipeleriň köp işleriň amala aşyrylmagyny talap edýändigini nygtady. Şunuň bilen baglylykda, bu wezipeleri durmuşa geçirmek üçin yhlas bilen, tutanýerli zähmet çekmelidigi, beýleki döwletlerden getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri özümizde öndürmek we daşary ýurtlara iberilýän önümleriň möçberlerini artdyrmak baradaky maksatnamalarymyza goşmaça itergi berilmelidigi aýratyn bellenildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow öňümizde geçiriljek birnäçe möhüm çäreleri, ýagny 1-nji sentýabrda täze okuw ýylynyň başlanmagy bilen bagly baýramçylyk çärelerini, şeýle hem sentýabr aýynda geçiriljek Milli Geňeşiň mejlisini hem-de Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk ýubileýini we dekabr aýynda boljak Halkara Bitaraplyk gününi ýokary guramaçylyk derejesinde geçirmegi tabşyrdy.

31-nji iýulda döwlet Baştutanymyz agtyklary bilen “Rahat” atly häzirki zaman gämisinde Hazar deňziniň giňişliklerinde gezelenç etdi.

Bilelikde geçirilen wagt çagalaryň meşgullanýan ugurlary, çeper döredijilikleri baradaky gyzykly gürrüňlere syrygyp gitdi. Çagalar atalarynyň gojaman Hazaryň taryhy, bu künjegiň tebigy aýratynlyklary hem-de deňziň ösümlik we haýwanat dünýäsiniň özboluşlylygy baradaky gürrüňlerini uly üns bilen diňlediler. Bu gyzykly gürrüňdeşlik ösüp barýan bagtyýar ýaş nesliň türkmen topragyna, tebigatyna bolan söýgüsiniň subutnamasy boldy.

Şeýle hem şol gün hormatly Prezidentimiz Hazaryň kenarynda gurlan “Awaza” köpugurly sport toplumyna bardy.

Milli Liderimiz egindeşlerine köpçülikleýin bedenterbiýäni we sporty ösdürmegiň, ýokary sport netijeleriniň gazanylmagyny höweslendirmegiň wajypdygy barada aýdyp, yzygiderli sport bilen meşgullanmagyň ýurdumyzyň her bir raýaty üçin durmuş kadasy bolmalydygyny belledi hem-de bu ugurda maksada gönükdirilen işleri dowam etmegi tabşyrdy.

1-nji awgustda Balkan welaýatynda iş saparynda bolýan döwlet Baştutanymyz irki maşklary ýerine ýetirenden soň, pyýada we welosipedde gezelenç etdi hem-de Ýaragly Güýçleriň ygtyýaryna täze gelip gowşan harby uçarlar, olaryň häsiýetli aýratynlyklary bilen tanyşdy we uçarlaryň birini synagdan geçirdi.

Täze gelip gowşan harby uçarlar asman giňişliginiň ygtybarly goragyny üpjün etmäge, aňtaw işlerini geçirmäge, gury ýer goşunlarynyň hereketlerini goldamaga niýetlenendir.

Uçarlaryň biri turbareaktiw hereketlendirijiler bilen enjamlaşdyrylyp, uçuş ugruny dessin üýtgetmäge, görkezme-aňtaw uçuşlaryny amala aşyrmaga ukyplydyr. Uçaryň uçuş uzaklygy 2 müň kilometre barabar bolup, onuň iň ýokary uçuş belentligi 13 müň 700 metre deňdir.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy uçuş synagyny geçirip, täze uçary sanlyja sekundyň içinde asmana galdyrdy, asman giňişliginde birnäçe öwrüm etdi we söweşjeň tehnikany ussatlyk bilen gondurdy.

Milli Liderimiz goranmak ministriniň hormatly Prezidentimiziň harby uçarman lybasynyň Berdimuhamet Annaýew adyndaky ýöriteleşdirilen harby mekdebiň muzeýine berilmegi baradaky teklibini oňlap, munuň harby gullukçynyň hünärini saýlap alan ýaşlaryň maksada okgunlylyk, watansöýüjilik ruhunda terbiýelenilmeginde, şöhratly pederlerimiziň däplerine aýawly garamakda möhüm ähmiýete eýe boljakdygyny belledi.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçleriniň Belent Serkerdebaşysy täze uçaryň islendik howa şertlerinde, islendik belentlikde, islendik ýeriň üstünde uçmaga ukyplydygyna, tehniki taýdan enjamlaşdyrylyşyna ýokary baha berdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, Ýaragly Güýçlerimiziň hemme düzümleriniň maddy-enjamlaýyn binýady täze satyn alnan harby tehnikalaryň hasabyna yzygiderli pugtalandyrylar, bar bolan tehnikalar bolsa netijeli ulanylar. Şeýle-de milli Liderimiz harby gullukçylaryň hünär derejesini ýokarlandyrmak bilen bagly meseleleriň döwletimiziň hemişe üns merkezinde boljakdygyny nygtady.

Şol günüň özünde döwlet Baştutanymyz Balkan welaýatyna iş saparyny tamamlap, Türkmenbaşy şäheriniň Halkara howa menzilinden paýtagtymyza ugrady.

XXXII tomusky Olimpiýa oýunlarynda agyr atletika boýunça ýaryşlarda çykyş eden ildeşimiz Polina Gurýewanyň gazanan Garaşsyz Watanymyzyň taryhyndaky ilkinji olimpiýa medaly Diýarymyzyň ýubileýine ajaýyp sowgat boldy.

Türkmen döwlet bedenterbiýe we sport institutynyň Sportuň olimpiýa görnüşleri fakultetiniň talyby 14 ýurduň wekilleriniň gatnaşmagynda 59 kilograma çenli derejede çykyş edip, kümüş medaly gazanmagy başardy. Türkmenistanyň ýokary sport ussatlygy mekdebiniň 21 ýaşly türgeni ştangany silkip götermekde üç synanyşygyň hemmesini netijeli tamamlap, 116 kilogram, 119 kilogram we 121 kilogram ştangalary galdyrmagy hem-de bu görnüşde milli rekordy täzelemegi başardy. Şeýle hem P.Gurýewa iki görnüş boýunça jemi 217 kilogramy galdyryp, Türkmenistanyň rekordyny goýdy we öz ozalky üstünligini 6 kilogram ýokarlandyrdy.

Uzak garaşylan ilkinji üstünlik hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň zehinli türgenleri ýüze çykarmak boýunça edýän atalyk aladasyna we ünsüne mynasyp jogap boldy.

Geçen hepde Aşgabatda türkmen-azerbaýjan iş toparynyň nobatdaky mejlisi geçirildi. Onda şu ýylyň ýanwar aýynda Türkmenistanyň we Azerbaýjan Respublikasynyň Hökümetleriniň arasynda Hazar deňzindäki “Dostluk” ýatagynyň uglewodorod serişdelerini bilelikde gözlemek, işläp geçmek we özleşdirmek babatda gol çekilen özara düşünişmek hakyndaky Ähtnamanyň çäklerinde ozal gazanylan ylalaşyklary amala aşyrmak boýunça meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Şeýlelikde, geçen hepdäniň wakalary ýurdumyzda milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly ýolbaşçylygynda “Döwlet adam üçindir!” diýen ýörelgä laýyklykda alnyp barylýan özbaşdaklygyny pugtalandyrmaga, durmuş-ykdysady taýdan durnukly ösdürmäge, halkymyzyň rowaçlygyny ýokarlandyrmaga, netijeli halkara gatnaşyklary giňeltmäge, mähriban Watanymyzyň dünýädäki abraýyny has-da belende galdyrmaga gönükdirilen syýasatyň üstünlikli durmuşa geçirilýändiginiň nobatdaky aýdyň subutnamasy boldy.

(TDH).

Awaza, 31-nji iýul (TDH). Balkan welaýatynda iş saparynda bolýan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow şu gün agtyklary bilen “Rahat” atly häzirki zaman gämisinde Hazar deňziniň giňişliklerinde gezelenç etdi. Ýokary derejede enjamlaşdyrylan ak gämi “Awaza” milli syýahatçylyk zolagy boýunça uzap gidýän kenardan deňiz giňişligine tarap ýüzüşe başlady.

Bu gün Hazar deňziniň ekologiýa taýdan arassa kenarynda dynç almagyň we saglygyňy pugtalandyrmagyň aňrybaş şertlerini özünde jemleýän zolak kemala geldi. Bu künjekde wagtyňy peýdaly hem-de gyzykly geçirmek, saglygyňy berkitmek, şeýle-de maşgala bolup dynç almak üçin zerur şertler üpjün edilendir. Dynç alyş zolagynda häzirki zaman talaplaryna laýyk derejede enjamlaşdyrylan döwrebap şypahanalar, sport we dynç alyş merkezleri, dürli attraksionlary özünde jemleýän toplumlar, akwaparklar dynç alýanlaryň hyzmatyndadyr. Bu ýerde çagalar höwes bilen dynç alýarlar.

Halkara deňiz şypahanasy derejesine eýe bolan «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyny abadanlaşdyrmak, onuň ýokary ekologiýa ýagdaýyny saklamak, Hazaryň kenarynyň ösümlik dünýäsini baýlaşdyrmak ugrunda edilýän tagallalar oňyn netijesini berýär.

Ýüzüşiň dowamynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow agtyklarynyň dynç alyş möwsümini geçirişleri hem-de meşgullanýan ugurlary bilen gyzyklandy. Çagalar, öz nobatynda, mähriban Watanymyza, ajaýyp gözel tebigatymyza bolan buýsanç duýgularyna beslenen täze öwrenen goşgularyny aýtdylar.

Milli Liderimiz agtyklarynyň çeper döredijilik bilen meşgullanýandyklaryna guwanýandygyny aýdyp, olara gojaman Hazaryň taryhy, bu künjegiň tebigy aýratynlyklary hem-de deňziň ösümlik we haýwanat dünýäsiniň özboluşlylygy barada gürrüň berdi. Bu gürrüňleri uly höwes bilen diňleýän körpeler atalaryna — döwlet Baştutanymyza özlerini gyzyklandyrýan sowallaryny berdiler. Milli Liderimiz agtyklarynyň sowallaryna uly höwes bilen jogap berdi. Söhbetdeşlik bagtyýar nesilleriň türkmen topragyna, tebigat gözelliklerine bolan söýgüsiniň aýdyň beýanyna öwrüldi.

Deňiz giňişligi boýunça ýüzüşini dowam edýän gämiden “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynyň soňky ýyllarda tanalmaz derejede özgeren keşbi has-da gözel görünýär. Bag nahallaryndan dörän tokaý zolaklary bu künjegiň ekologiýa derejesiniň ýokary bolmagyny, bu ýerde saglyk üçin peýdaly howa gurşawynyň emele gelmegini üpjün edýär.

Hazaryň kenaryndaky «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy halkara ähmiýetli çäreleriň, iri işewürlik forumlarynyň, medeni we sport çäreleriniň geçirilýän merkezine öwrüldi. Bu ýerde ýokary derejedäki duşuşyklary geçirmek üçin ähli amatlyklary bolan dürli binalar zolagyň myhmanhana toplumy bilen bir bitewi sazlaşygy döredýär. Munuň özi Awazanyň dynç alyş düzüminiň bolşy ýaly, onuň binagärlik keşbiniň kemala gelmegine jogapkärçilikli we toplumlaýyn çemeleşilýändigini görkezýär. Häzirki döwürde behişdi mekana öwrülen deňiz kenary gözelligi bilen haýran galdyrýar. Deňiz tarapdan Awazanyň merkezindäki belent Baýdak sütüninde al-asmanda parlaýan ýaşyl Tugumyz has-da gözel görünýär. Bir söz bilen aýdylanda, bu ýerde ulularyň we çagalaryň wagtyny gyzykly hem-de peýdaly geçirmegi üçin zerur şertler döredildi. Syýahatçylyk zolagynda dynç alýan türkmenistanlylar üpjün edilýän mümkinçilikler üçin hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa hoşallyk sözlerini beýan edýärler.

Watandaşlarymyzyň höwes bilen dynç alýan «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy abadanlaşdyrylan çäkleri hem-de kaşaň myhmanhanalary bilen myhmanlara giňden gujak açýar.

***

Şeýle hem şol gün hormatly Prezidentimiz Hazaryň kenarynda gurlan “Awaza” köpugurly sport toplumyna bardy. Bu ýerde döwlet Baştutanymyz egindeşleri bilen ýurdumyzda sporty ösdürmek bilen baglanyşykly işler barada söhbetdeş boldy.

Mälim bolşy ýaly, adamyň saglygyny berkitmek, jemgyýetde, ilkinji nobatda bolsa, ýaşlaryň arasynda sagdyn durmuş ýörelgelerini berkarar etmek Türkmenistanda döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň hataryna çykaryldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow köpçülikleýin bedenterbiýäni we sporty ösdürmegiň, ýokary sport netijeleriniň gazanylmagyny höweslendirmegiň wajypdygy barada aýdyp, ähli pudaklaryň işgärlerini, aýratyn hem ýaş nesli bedenterbiýe-sport hereketine işjeň çekmäge gönükdirilen çäreleri durmuşa geçirmek boýunça birnäçe tabşyryklary berdi. Tejribäniň görkezişi ýaly, sport maşklaryny yzygiderli ýerine ýetirmek sagdynlygyň we ruhubelentligiň gözbaşydyr.

Milli Liderimiz bedenterbiýe, sport bilen meşgullanmagyň eziz Diýarymyzyň her bir raýaty üçin durmuş kadasyna öwrülmegi babatda maksadalaýyk çäreleri görmegiň wajypdygyny belledi. Döwlet Baştutanymyz bedenterbiýe we sport bilen yzygiderli meşgullanmak adamyň diňe bir beden taýdan sagdynlygyna däl, eýsem, onuň özüni duýşuna, ruhubelent bolmagyna hem-de intellektual we döredijilik işine oňyn täsir edýär diýip nygtady.

Ýurdumyzyň Hökümet agzalary döwlet Baştutanymyzyň göreldesine eýerip, dürli sport maşklaryny ýerine ýetirdiler. Şeýle hem toparlara bölünip, toplumyň sport zallarynda sportuň dürli görnüşleri boýunça ýaryşlary guradylar.

Hormatly Prezidentimiz türkmen sportunyň häzirki gazananlaryny, türgenlerimiziň abraýly halkara ýaryşlardaky üstünliklerini işjeň wagyz etmek meselelerine aýratyn ähmiýet berýär. Ýaryşlaryň medeni-köpçülikleýin çäreler bilen utgaşdyrylmagy türgenlerimizi has uly üstünliklere ruhlandyryp, ýurdumyzyň sport abraýyny artdyrmaga ýardam eder.

Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzda köpçülikleýin bedenterbiýe-sport hereketini we ýokary netijeli sporty ösdürmäge uly üns bermegiň wajypdygyny belläp, bu ýere ýygnananlara degişli ugurda ýaýbaňlandyrylan giň möçberli işlerde uly üstünlikleri arzuw etdi.

Ahal welaýatynyň Ak bugdaý etrabynyň çägindäki Derweze döwlet elektrik stansiýasy ýurdumyzyň energetika pudagynyň ösüşine önjeýli goşant goşýan kärhanalaryň hataryndaky ornuny barha pugtalandyrýar. Ol ýerde göz öňüne tutulan meýilnamalaryň üstünlikli ýerine ýetirilip, guwandyryjy görkezijileriň gazanylmagy şeýle diýmäge esas berýär.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň birinji ýarymynda gürrüňi edilýän döwlet elektrik stansiýasynda 1 million 291 müň 651 kilowatt-sagat elektrik energiýasy öndürildi. Munuň özi stansiýasynyň ruhubelent işçi-hünärmenleriniň tutanýerli zähmeti netijesinde, şu ýylyň ýanwar — iýun aýlarynda, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, önümçilik işinde 150,44 göterim ösüşiň üpjün edilendigini görkezýär.

Kuwwatly gazturbina desgalarynyň birnäçesini öz içine alýan bu kärhanada degişli döwürde öndürilen elektrik energiýasy paýtagtymyzyň we welaýatyň sarp edijilerine bökdençsiz iberildi. Ýurdumyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygynyň uludan toýlanylýan şanly ýylyny ýokary görkezijileri bilen jemlemegi maksat edinýän kärhananyň işçi-hünärmenleri iş gadamlaryny barha batlandyrýarlar.

Aýdo ŞEKEROW.
(Öz habarçymyz).

Azyk berekedi

Ilata elýeterli nyrhlarda hödürlenýän ýokary hilli azyk önümleriniň bolçulygyny döretmek babatda «Balkanazyk» önümçilik birleşiginiň Serdar şäherindäki azyk önümleri kärhanasynda hem mynasyp işler bitirilýär. Şu ýylyň birinji ýarymynda bu ýerde gaýtadan işlenen 7 müň 938 tonna pagta çigidinden 1 müň 230 tonna ýokary hilli azyklyk ýag taýýarlanylyp, meýilnama artygy bilen berjaý edildi. Şeýle hem kärhanada taýýarlanylýan ýokary hilli et we süýt önümlerine bolan isleg barha artýar. Muňa şu döwürde söwda nokatlaryna ýaraşykly gaplara gaplanylyp, 192 tonna et we 252 tonna süýt önümleriniň ugradylmagy hem aýdyň şaýatlyk edýär. Bu görkezijiler, geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, ep-esli köpdür.

Gürrüňi edilýän döwürde kärhanada pul hasabynda bitirilen işleriň umumy möçberi 9 million 164 müň manatlykdan hem köp bolup, meýilnama 116 göterim berjaý edildi.

Hojaberdi BAÝRAMOW.
(Öz habarçymyz).

Toý-baýramly ýylymyzda Türkmenistanyň «Halkbank» paýdarlar-täjirçilik bankynyň Köneürgenç şahamçasynyň iki gatly täze binasy baý taryhy medeni mirasa eýe bolan Köneürgenç şäheriniň döwrebap keşbine görk goşdy. Şähergurluşygyň öňdebaryjy gazananlaryny we milli binagärligiň ajaýyp däplerini özünde jemleýän binanyň gurluşygyny welaýat häkimliginiň garamagyndaky gurluşyk önümleri kärhanasynyň işçi-hünärmenleri alyp bardylar. Bu ýerde bank hyzmatlaryny häzirki döwrüň ösen talabyna laýyk guramak, dürli görnüşli bank amallarynyň çalt hem ýokary derejede geçirilmegini üpjün etmek bilen, ulgamyň işini has-da kämilleşdirmek üçin ähli şertler döredildi.

Mälim bolşy ýaly, milli ykdysadyýetimiziň möhüm ugurlarynyň biri bolan bank ulgamyny giň gerimde ösdürmekde netijeli işler durmuşa geçirilýär. Şahamçanyň ähli iş otaglaryna sanly ulgam arkaly işleýän täze tehnologiýalar, iň kämil enjamlar ornaşdyryldy. Şeýle öňdebaryjy usullaryň sazlaşykly ulanylmagy ilata döwrebap hyzmat etmäge mümkinçilik berýär. Häzirki wagtda şahamçada bank işgärleriniň 20-den gowragy zähmet çekip, 16 müň 269 müşderä döwrebap hyzmat edilýär. Täze binada döredilen şertler bank işleriniň has çalt ýerine ýetirilmegine, olaryň netijeliligini ýokarlandyrmaga, müşderileriň sanyny artdyrmaga mümkinçilik berer.

Milli Liderimiziň ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmak, maliýe ulgamyny düýpli özgertmek boýunça makroykdysady syýasaty ähli döwlet maksatnamalaryny doly durmuşa geçirmäge hem-de olaryň netijeliligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Çünki ykdysadyýetiň kuwwatlylygy hem giň mümkinçilikleri, bu ugurda gazanylýan üstünlikler we ýetilýän belent sepgitler ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň ýokary derejesiniň görkezijileri hasaplanýar. Şahamçanyň täze binasynyň ulanylmaga berilmegi mynasybetli geçirilen dabarada çykyş edenler bu ajaýyplyklar barada buýsanç bilen gürrüň etdiler. Toý lybasyna beslenen giň meýdançada gadymy şäheriň medeniýet we sungat işgärleri bagtyýarlyk döwrümizi wasp edýän aýdym-sazlary ýerine ýetirdiler. Il sylagly ýaşulular täze binanyň bosagasyndan ätläp, onuň iş otaglaryna aýlanyp gördüler, bu ýerde döredilen iş mümkinçilikleri bilen tanyşdylar. Dabaranyň dowamynda täze desganyň gurluşygynda aýratyn tapawutlanyp işlän gurluşykçylaryň uly toparyna hormatly Prezidentimiziň adyndan sowgatlar gowşuryldy. Toý şatlygyna beslenen açylyş dabarasynda şäher ilaty beýik işleri bilen döwrümizi beýgeldýän, egsilmez eşretleri peşgeş berýän hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden alkyş sözlerini aýtdylar.

— Şeýle ajaýyp binada işlemek bagtynyň miýesser edendigine şatlygymyň çägi ýok — diýip, bank şahamçasynyň buhgalterçilik hasaba alnyş we hasabatlylyk bölüminiň başlygy — baş buhgalter Oguljennet Polatowa ýürek buýsanjyny paýlaşýar. — Kyrk ýyla golaý wagt bäri bank ulgamynda işleýärin. Müşderileriň ýüztutmalaryna eserdeň garamak, olaryň gymmatly wagtyny tygşytlamak ilata hyzmat etmegiň hiliniň kepili. Bank ulgamyna innowasion usullar, täze tehnologiýalar giňden ornaşdyrylýar. Bu ulgamda iş usullarydyr çemeleşmeler döwrebaplaşdyrylýar. Şeýle kämil özgertmeler ykdysadyýetiň täzeçe işleýiş usulynyň döredilmegini, ýurdumyzyň senagat taýdan ösen döwlete öwrülmegini üpjün edýär. Häzirki wagtda Diýarymyz uly tutumlaryň amala aşyrylýan, köp sanly gurluşyklaryň alnyp barylýan, abadançylygyň, agzybirligiň, jebisligiň höküm sürýän gözel ýurduna öwrüldi. Gahryman Arkadagymyzyň welaýatymyza gelip, «Türkmeniň ak öýi» binasyny, täze ýaşaýyş jaýlarynyň uly toplumyny açyp bermegi biziň buýsanjymyzy has-da artdyrdy. Şeýle toýly günlerde şahamçamyzyň täze binasynyň hem açylmagy şatlygymyzy goşalandyrdy. Halkymyzyň bagtyýar durmuşda ýaşamagy ugrunda uly tagallalar edýän hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny arzuw edýäris.

Amanmyrat SAPAROW.

(Öz habarçymyz).

Ýurdumyzyň wekilçilikli toparlary XXXII Tomusky Olimpiýa oýunlarynyň açylyş dabarasyna gatnaşdylar

Düýn Tokionyň Milli Olimpiýa stadionynda XXXII Tomusky Olimpiýa oýunlarynyň açylyş dabarasy boldy. Ozal hem habar berşimiz ýaly, bu dabara we Oýunlaryň çäklerindäki ýaryşlara biziň ýurdumyzyň hem wekilçilikli topary gatnaşýar.

Olimpiýa oýunlarynyň özi bilen bir hatarda olaryň açylyş dabaralaryna hem sabyrsyz garaşylýar. Çünki bu dabaralarda öwüşginliligiň we reňbe-reňligiň iň ýokary derejesine ýetilýär. Şu gezek hem şeýle boldy. Milli Olimpiýa stadionyny gurşap alan açylyş dabarasy tutuş şäheri müň bir dürli öwüşgine besledi.

Tokio — 2020 Olimpiýa oýunlarynyň açylyş dabarasyna Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky wekilçilikli topar hem hormatly myhman hökmünde gatnaşdy. Türkmen wekiliýetiniň agzalary ajaýyp şüweleňe hormatly myhmanlar üçin niýetlenen orunlarda tomaşa etdiler.

Şu gezekki Oýunlara sportuň 33 görnüşi boýunça 11 müň 300-den gowrak türgen gatnaşýar. Olaryň arasynda türkmenistanly türgenler hem bar. Bu Olimpiýa oýunlarynda dokuz türgenimiz sportuň dört görnüşi boýunça güýç synanyşyp, Olimpiýa medaly üçin göreşer. Açylyş dabarasynda olar Döwlet baýdagymyzy buýsançly göterip, dabaraly ýörişe gatnaşdylar. Goý, olara ýaşyl Tugumyzy ýeňişler bilen hem belende götermek miýesser etsin!

Eýýäm şu gün — 24-nji iýulda biziň türgenlerimiziň wekilçilik edýän sport görnüşleriniň käbiri boýunça ýaryşlara badalga berler. Has takygy, şu gün Olimpiýa oýunlarynyň çägindäki suwda ýüzmek boýunça ýaryşlar başlanar. Bu ýaryşlarda biziň ýurdumyza Merdan Ataýew bilen Darýa Semýonowa wekilçilik eder.

Halkara ýaryşlaryň ençemesiniň ýeňijisi Merdan Ataýew 100 we 200 metr aralykda arkanlygyna ýüzmek boýunça ýaryşlara gatnaşar. Tokio — 2020 Olimpiýa oýunlarynyň maksatnamasyna görä, 100 metr aralyga arkanlygyna ýüzmek boýunça deslapky ýaryşlar 25-nji iýulda günüň ikinji ýarymynda geçiriler. 26-njy iýulda bolsa şu görnüş boýunça ýarym final ýüzüşleri geçiriler. Ýeňijiler 27-nji iýulda, günüň birinji ýarymynda belli bolar.

M.Ataýew 28-nji iýulda 200 metr aralyga arkanlygyna ýüzmek boýunça ýaryşlara goşular. 29-njy iýulda bu ýaryşlaryň ýarym final, 30-njy iýulda final ýüzüşleri geçiriler.

100 metr aralykda brass usulynda ýüzmek boýunça ýaryşlara gatnaşjak Darýa Semýonowa hem Olimpiýa synagyna ertir çykar. Günüň ikinji ýarymynda deslapky ýaryşlar geçirilip, olaryň ýeňijileri 26-njy iýulda boljak ýarym final ýaryşlaryna gatnaşar. 27-nji iýulda bolsa ýeňijiler belli bolar.

Ertir — 25-nji iýulda bolsa dzýudo boýunça halkara derejeli sport ussady Gülbadam Babamuratowa ýaryş düşekçesine çykar.

Agageldi ITALMAZOW.

«Türkmenistan».

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň degişli Buýrugyna laýyklykda, XXXII tomusky Olimpiýa oýunlarynyň resmi açylyş dabarasyna gatnaşmak üçin Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky Türkmenistanyň wekiliýeti Ýaponiýanyň paýtagty Tokio şäherinde gulluk iş saparynda bolýar.

Diýarymyzyň durmuşynda möhüm ähmiýeti bolan şanly seneleriň dabaralandyrylýan 2021-nji ýylda ýurdumyzyň sport ulgamynda taryhy wakalar köp boldy. Şu döwürde türkmen türgenleri sebit we halkara derejeli sport bäsleşiklerine gatnaşyp, Watanymyzyň sport abraýynyň belende galmagyna mynasyp goşantlaryny goşýarlar.

Ýakynda geçirilen Türkmenistana sportuň dürli görnüşleri boýunça dünýä derejesindäki esasy bäsleşiklerde wekilçilik etjek milli ýygyndy toparymyzy ugratmak dabarasy milli Liderimiziň yzygiderli tagallalary netijesinde ýurdumyza sportuň dürli görnüşleri bilen meşgullanmak hem-de ýokary netijeli sporty ösdürmek üçin halkara ölçeglere laýyk gelýän ähli şertleriň döredilýändiginiň, dünýä derejeli türgenleriň taýýarlanylmagyna uly üns berilýändiginiň aýdyň subutnamasy boldy.

Paýtagtymyzyň Olimpiýa şäherçesiniň “Sport” myhmanhanasynyň mejlisler zalynda geçirilen dabara wise-premýer, Türkmenistanyň at gazanan tälimçisi S.Berdimuhamedow, şeýle hem Sport we ýaşlar syýasaty ministrliginiň, milli sport merkezleriniň, federasiýalaryň ýolbaşçylary, Türkmen döwlet bedenterbiýe we sport institutynyň mugallymlary hem-de talyplary gatnaşdylar.

Bellenilişi ýaly, biziň türgenlerimiziň dünýäniň iň iri ýaryşlaryna gatnaşmagy köpçülikleýin bedenterbiýe-sagaldyş hereketini we ýokary netijeli sporty ösdürmegi döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde yglan eden hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň yzygiderli atalyk aladasy hem-de ünsi netijesinde mümkin boldy. Türkmenistanyň ýokary derejeli wekiliýetiniň Tokio şäherine iberilmegi bolsa ýurdumyzyň türgenleriniň ýeňiş gazanyp, Watanymyzyň Tuguny belentde parlatjakdygyna bolan ynamy artdyrýar.

Milli Liderimiziň öňde boljak dünýä derejesindäki bäsleşiklerde Türkmenistana wekilçilik etjek sport wekiliýetiniň agzalaryna iberen Ýüzlenmesinde biziň türgenlerimiziň Olimpiýa oýunlarynda ajaýyp ýeňişleri gazanyp, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk şanly baýramyna toý sowgatlary bilen geljekdiklerine, sportda “Sagdynlyk. Ruhubelentlik. Dostluk.” şygaryny öňe sürýän eziz Watanymyzyň sagdynlygyň we ruhubelentligiň ülkesi hökmünde halkara derejedäki abraýyny has-da belende göterjekdigine, şeýle hem türkmen sportuny Ýer ýüzünde şöhratlandyrjakdygyna ynam bildirýärin diýlip bellenilýär. Munuň özi türkmen ýaşlaryny ajaýyp üstünliklere ruhlandyrýan dabaraly çagyryşdyr.

Ýeri gelende aýtsak, Aziýa — Ýuwaş umman sebitiniň ýurtlary bilen durmuş-ykdysady gatnaşyklary ösdürmek milli Liderimiziň parasatly baştutanlygynda amala aşyrylýan oýlanyşykly daşary syýasatyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup durýar. Türkmenistanyň möhüm we ygtybarly hyzmatdaşy bolan Ýaponiýa bilen köpugurly gatnaşyklaryň ösdürilmegi bu ugurda alnyp barylýan işleriň netijeli häsiýete eýe bolmagyny şertlendirýär.

Soňky ýyllarda deňhukuklylyk, birek-birege hormat goýmak, ynanyşmak arkaly ýola goýulýan dostlukly döwletara gatnaşyklaryň täze mazmun bilen baýlaşdyrylyp, hil taýdan ýokary derejä çykandygyny bellemek gerek. Hormatly Prezidentimiziň tabşyrygy boýunça türkmen wekiliýetiniň Ýaponiýa saparynyň netijeli bolmagyna, onuň dürli ugurlar, şol sanda sport ulgamyndaky ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň köpugurly esasda ösdürilmegine giň ýol açar.

Şu ýylyň maý aýynda hormatly Prezidentimiziň Ýaponiýanyň Premýer-ministri bilen bolan telefon arkaly söhbetdeşliginde abraýly halkara guramalaryň çäklerinde ählumumy hem-de sebit möçberindäki oňyn başlangyçlara we tekliplere özara goldaw berilýändigi bellenildi we gatnaşyklary dürli ugurlar boýunça ýygjamlaşdyrmaga bolan ikitaraplaýyn gyzyklanmalar tassyklanyldy.

Nebitgaz toplumy, elektroenergetika, ulag we aragatnaşyk pudaklary, suw hojalygy we dokma senagaty, sport we syýahatçylyk ulgamlary ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň möhüm ugurlary hökmünde kesgitlenildi. Şunuň bilen birlikde, iki döwletiň halklarynyň ýakynlaşmagynyň we olaryň arasyndaky dostluk gatnaşyklarynyň berkidilmeginiň möhüm şerti bolan medeni-ynsanperwer ulgama möhüm ornuň degişlidigi bellenildi.

Mälim bolşy ýaly, Ýaponiýanyň öňdebaryjy kompaniýalarynyň gatnaşmagynda birnäçe iri düzümleýin taslamalar amala aşyryldy. Mary welaýatynda ammiak we karbamid önümçiligi boýunça zawodlar toplumy, Balkan welaýatynda “Garabogazkarbamid” zawody hem-de Gyýanlyda polimer gazhimiýa toplumy ulanylmaga berildi. Himiýa senagaty we energetika pudagy boýunça täze bilelikdäki kärhanalary gurmakda tagallalary utgaşdyrmak boýunça ägirt uly mümkinçilikler bar. Ahal welaýatyndaky tebigy gazdan benzin öndürýän zawodyň gurluşygy netijeli hyzmatdaşlygyň anyk mysalydyr.

Türkmen türgenleriniň XXXII tomusky Olimpiýa oýunlaryna gatnaşmagy türkmen-ýapon hyzmatdaşlygynyň sport ugry boýunça hem işjeň ösdürilýändiginiň nobatdaky mysalydyr. Soňky ýyllarda gönüden-göni milli Liderimiziň yzygiderli tagallasy netijesinde ýurdumyzyň şäherlerinde we obalarynda häzirki zaman sport-sagaldyş toplumlary we köpugurly döwrebap stadionlar guruldy. Ýokary derejeli türgenleşikleri geçirmek hem-de sportuň dürli görnüşleri boýunça halkara ýaryşlary guramak üçin zerur mümkinçilikleri özünde jemleýän köpugurly sport toplumlary türkmen türgenleriniň halkara ýaryşlara gatnaşmaklary üçin möhüm binýady emele getirýär.

2017-nji ýylda ýurdumyzda Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlarynyň we beýleki abraýly halkara sport ýaryşlarynyň üstünlikli geçirilmegi türkmen türgenleriniň has-da kämilleşmeginde we olaryň halkara sport ýaryşlarynda ýokary üstünlikleri gazanmagynda aýratyn ähmiýetli boldy. Munuň özi ýurdumyzyň sport ulgamyny döwrüň talabyna laýyk derejede kämilleşdirmäge, bedenterbiýäni we ýokary netijeli sporty ösdürmäge giň mümkinçilikleri açýar.

Aşgabatda Merkezi Aziýa sebitinde deňi-taýy bolmadyk Olimpiýa şäherçesiniň gurulmagy, onuň sportuň Olimpiýa görnüşleri boýunça döwrebap toplumlary türkmen sportunyň täze, has belent derejelere çykmagynda wajyp orun eýeleýär. Sagdyn durmuş ýörelgeleriniň berkidilmegini yzygiderli wagyz edýän milli Liderimiz ýurdumyzyň ilatynyň, aýratyn-da , ýaşlaryň köpçülikleýin bedenterbiýe we sport bilen işjeň meşgullanmagyny üpjün edýän sport toplumlarynyň guralmagyna möhüm ähmiýet berýär.

Jemgyýetimizde sagdyn durmuş ýörelgeleriniň hem-de ruhubelentligiň berkarar bolmagy, sportuň dürli görnüşleriniň hemmetaraplaýyn ösdürilmegi hem-de bedenterbiýe-sagaldyş hereketiniň wagyz edilmegi bilen bir hatarda, ýokary derejeli türgenleri we tälimçileri, şeýle hem ugurdaş hünärmenleri taýýarlamak meselelerine uly üns berilýär. Bu ugur boýunça netijeli halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek arkaly türkmen türgenleriniň we tälimçileriniň dünýäniň iri ýaryşlaryna işjeň gatnaşmagyny üpjün etmek boýunça degişli işler geçirilýär.

Türkmenistanyň Agyr atletika federasiýasynyň baş kätibi Çarygeldi Mämmedowa ýurdumyzyň sportunyň taryhynda ilkinji gezek Olimpiýa oýunlarynyň agyr atletika ýaryşlaryna eminlik etmek hukugynyň berilmegi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň türkmen sportuny ösdürmek, halkara derejeli türgenleri we tälimçileri taýýarlamak boýunça edýän yzygiderli aladasynyň aýdyň netijesidir. Şeýle hem Ç.Mämmedowyň Agyr atletika boýunça dünýä çempionatlaryna, Aziýa we beýleki halkara ýaryşlaryna emin hökmünde gatnaşandygyny bellemek gerek. Bu bolsa ýurdumyzyň sport ulgamyna degişli hünärmenleriniň taýýarlyk derejesiniň ýokary halkara görkezijilere doly laýyk gelýändiginiň nobatdaky beýanydyr.

XXXII tomusky Olimpiýa oýunlaryna gatnaşýan türkmen türgenleriniň Garaşsyz, Bitarap Türkmenistan döwletimize mynasyp wekilçilik edip, uly üstünlik gazanmaklaryny arzuw edýän halkymyz olaryň abraýly bäsleşiklerde uly ýeňişleri gazanjakdyklaryna, şeýlelikde, Türkmenistanyň dünýäniň sport giňişligindäki abraýynyň has-da belende galmagyna mynasyp goşant goşjakdyklaryna ynam bildirýär.

Watanymyzyň, halkymyzyň ynamyna mynasyp bolup, belent sepgitleri eýelemek, uly ýeňişleri gazanmak türkmen ýaşlary üçin mukaddes borçdur.

(TDH).

Daşoguz şäherinde ýaşaýyş jaý toplumynyň we “Türkmeniň ak öýi” binasynyň açylyş dabaralaryndan soňky oýlanmalar

Elkyssa, habary kimden al, üç ýüz altmyş pir-erenler mekany gadymy Daşoguzdan al! Ulus-il Gahryman Arkadagymyzyň daşyna jem bolup, mukaddes toprakda öý tutar, toý tutar boldy. Bagşylar dessan aýdyp, şahyrlar nama gaýryp, uly toýuň çawuny çar ýana ýaýdylar...

Ak şäherimiz Aşgabatda kaşaňdan köp gatly ýaşaýyş jaýlarynyň tapgyr-tapgyr açylmagy döwrümiziň aýratynlygyna öwrüldi. Biz indi oňa öwrenişibem gidipdiris. Paýtagtda başy başlanan iş, ýola goýlan ýörelge ýurdumyzyň ähli giňişliklerine ýaýylýar. Öňňin, 21-nji iýulda Daşoguz şäherinde döwrebap ýaşaýyş jaýlarynyň birbada 15-siniň açylmagy, şäher içre şäheri ýatladyp duran bu toplumda 368 hojalygyň öýli bolmagy — döwletlilikden, bagtyýarlykdan nyşan.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň dürli ýaşdaky, dürli kärdäki ýönekeý raýatlar bilen ýürekdeş söhbetlerine şaýat bolmakdan çeper eser okan deý, çäksiz lezzet alýarsyň. Uly ýurdy birleşdirip duran bitewülik şeýle pursatlarda has aýdyň açylýar. Gahryman Arkadagymyz bu ýerde täze jaýa göçüp baran, tüweleme, 13 çagaly — sekiz ogul, bäş gyzly maşgalada myhman boldy.

Diňe öz-özleri saçak başyna geçende hem toý döwresini ýatladyp duran köp çagaly maşgalany, jedir-jedir goşgy okap, milli Liderimize hoşallyk bildirýän körpeleri synlamak, gör, nähili ýakymlydy! Munuň özi türkmeniň öz bagtyny nesil dowamatynda görýändiginiň guwandyryjy güwäsi!

Köpügören ýaşulularyň biri: “Türkmende doganlar şol bir eşigi geýip ulalýarlar. Bu ýeter-ýetmezlikden däl, munuň manysy dogany dogana mähriban etmekdedir. Doganlar şeýdip göwündeş doganlar bolup ýetişýärler” diýip düşündiripdi. Onsoňam, köp çagaly maşgalalarda doganlaryň ulularynyň kiçileri terbiýeläp, ata-enä el-aýak bolýandygyny hem aýtmak gerek. Şeýle maşgalalarda ýetişen çagalaryň jemgyýete goşulyşmak, köpçülik bilen dil tapyşmak ukyby-da ösen bolýar.

Iň esasy zat bolsa, ýurtda köp çagaly maşgalalaryň barha artmagy döwrüň abadançylygynyň, döwletiň kuwwatlylygynyň hem möhüm görkezijisidir. Hormatly Prezidentimiziň bu maşgalanyň agzalary bilen gürrüňdeşliginde: “Arkaňyzda döwletimiz dag ýaly bolup durandyr!” diýen sözleri tutuş halkymyzyň buýsanjyny artdyrdy.

Maşgalany goldamak, ýaş nesliň röwşen geljegini üpjün etmek — “Döwlet adam üçindir!” diýen baş ýörelgäni ynsanperwer syýasatynyň düýp özeni hökmünde kesgitlän Gahryman Arkadagymyzyň baş aladalarynyň biri. Ýeri gelende aýtsak, Daşoguz welaýatyny 2025-nji ýyla çenli durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň maksatnamasynda ýeňillikli ipoteka karzlaryny bermegi peýdalanmak bilen, ýokary amatlykly öýleri bolan ýaşaýyş jaýlaryny we hususy ýaşaýyş jaýlaryny gurmagy dowam etdirmek, degişli döwürde ilatyň ýaşaýyş jaýlarynyň umumy meýdany bilen üpjünçiliginiň bir adama düşýän möçberini 27,1 inedördül metre ýetirmek bellenilendir.

Şol gün asylly däbiň dowam etdirilip, Gurbanguly Berdimuhamedow adyndaky Howandarlyga mätäç çagalara hemaýat bermek boýunça haýyr-sahawat gaznasyndan welaýatyň etraplarynyň we şäherleriniň çagalar hassahanalary üçin täze “Tiz kömek” awtoulaglarynyň 10-synyň berilmegi hem ynsanperwerligiň belent nusgasyna öwrüldi.

***

Kaşaň ýaşaýyş jaýlary we “Türkmeniň ak öýi” binasy. Olar, göräýmäge, parhly desgalar bolsa-da, gelip-gelip, öý-ojak mukaddesliginde birleşýär. Türkmen “Öý — öwlüýä” diýýär. Hut öýüň keramat hasaplanandygy üçin-de türkmende diňe kaşaň köşkleriň gümmezleri däl, eýsem, kümmetlerdir türbetler hem ak öýe meňzedilip gurlupdyr.

Türkmeniň öý-ojak medeniýeti — milletiň ruhy-ahlak ýaşaýşynda ýeten belent derejesiniň aýnasy. Köptaraply we çylşyrymly gatnaşyklar ulgamynyň kemala gelýän ýeri. Türkmen ruhunyň beýikligi öý-ojak mukaddesliginde äşgär ýüze çykýar. Birmahallar türkmen topragyna duz nesibi çeken gaýry ýurtlularyň biri türkmeniň öýe salam berip girmek, sag aýagyň bilen ätlemek, işige basmazlyk, diňe öz ornuňda oturmak ýaly edim-gylymlaryny, salamlaşmak, çörek iýmek bilen bagly birgiden inçeden-inçe düzgün-kadalaryny görüp-synlap: “Asyl, türkmen bolmak ymgyr ylym, özbaşyna sungat oguşýa” diýip, bu ýagdaýa haýran galypdyr.

Gadymy dessura görä, oguzlarda öýlenýän ýigit meýdana çykyp ok atypdyr, okuň düşen ýerinde bolsa öý dikipdirler. Ýaş çatynjalar üçin öý gurlan ýer olaryň mülk ýeri bolup, soňlugy bilen, ol täze maşgalanyň nesilleriniň dogduk mekanyna, ata ýerine öwrülip galypdyr. Asyl-ha, çagarygynyň, uklarydyr täriminiň özara utgaşygy bilen, ak öý mizemez maşgala durmuşynyň tymsaly hasaplanypdyr. Türkmen öz öýüne älemiň nusgasy hökmünde garapdyr.

Öý — Watan, ýurt düşünjesiniň hem başlangyjy. Manyly, şireli türkmen dilinde “ýurt” sözüniň esasy iki manysy bardyr: birinjisinde ýurt — milletiň öýi, ikinjisinde bolsa ýurt maşgalanyň, neberäniň öýüdir. Hut şu düşünjeden ugur alnyp, ak öýüň “ýurt” diýlip atlandyrylmagy türki dillerde häzirem ýörgünli.

Halkymyzyň gadymy ak öýüniň Watanymyza gelýän syýahatçylarda hem uly gyzyklanma döredýändigine iki ýyl ozal, “Garagum ýalkymynyň” — giň sähranyň gujagyndaky täsin alawyň degresinde bolanymyzda ýene bir gezek göz ýetiripdim. Hususy syýahatçylyk kärhanasy bu ýerde ak öýleri gurnap, ony-da milli ruhda kemsiz bezäp-besläpdir. Gaýnap duran tüňçe çaýy, gyzyp duran tamdyr, aga-ýana gezip ýören düýeler, alabaý itleri... bu künjege özboluşly röwüş berýär. Bu ýeriň mähellesini görüp, şeýle sowal sere dolýar: “Adamlary, bir pursatlygam bolsa, kaşaň jaýlaryny terk edip, özlerini sähranyň gujagyna, türkmeniň ak öýüne atmaga, suw ýaly ulaglaryny gaýra goýup, düýä münüp, ata atlanmaga, döwrebap restoranlaryň müňde bir naz-nygmatyndan ýüz öwrüp, bu ýerde sähra tagamyny dadyp, tüňçe çaýyndan içip görmäge iterýän zat nämekä?”. Munuň jogabyny Ýaponiýa, Italiýa, Germaniýa ýaly dürli ýurtlardan gelen myhmanlaryň beren gürrüňlerinden tapdyk. Görüp otursak, giň sähradaky ak öýler diňe ildeşlerimize däl, gaýry ýurtlulara hem gözbaşlara dolanmaga, adamyň ýaradylmyş asyl-arassalygyna gaýdyp barmaga, tebigat bilen sazlaşygy tapmaga mümkinçilik berýän eken.

***

Ynsan üçin ata ýurdundan, garry öýden eziz ýer barmy?! Oňa ata didary, ene mähri siňendir, arka-arka peder ruhy ornandyr. Ine, “Türkmeniň ak öýi” binasynyň işiginden ätläniňde hem uzak ýyllardan soň, alyslarda galan garry öýüňe salama baranyňdaky deý, täsin duýgyny başdan geçirýärsiň.

Arheologlar ýerasty şäheriň, gymmatly zatlaryň üstüni açanlarynda, gör, nähili begenýärler! Geologlar ýerasty baýlyklaryň, täze gorlaryň üstüni açanlarynda, yhlasynyň myrat tapanyna, gör, nähili şatlanýarlar! Ýurdumyzyň sebitlerinde “Türkmeniň ak öýi” binalarynyň açylyşynyň bize bagyşlaýan täsiri-de şondan birjik-de kem däl. Çünki ol halkymyzyň heňňamasty hakydasynyň açylyşyna barabar. Biz onda asyrlaryň gatynda baslygyp ýatan ruhy hazynalaryň üstünden barýarys.

Döwletli maslahatlarydyr dürli halkara çäreleri, toý dabaralaryny, at üstündäki oýunlary geçirmäge niýetlenip, welaýatlarda gurlan “Ak öýleriň” ählisi, göräýmäge, birmeňzeş keşpdedir, gerimi-gabarasy, tutumy-dabarasy babatda-da bir kysymly ýalydyr. Ýöne bu diňe göräýmäge şeýle. Içgin tanşanyňda, her biriniň iňňän inçe sungatdygyna, reňk aýratynlyklaryndan başlap, haly göllerine, nagyşlaryna çenli, hatda iň owunjak zatlaryň hem gözden salynmandygyna, şeýlelikde, olaryň degişli sebitiň täk özüne mahsus ruhy howasyny, aýratynlyklaryny durkunda jemländigine aň ýetirýärsiň.

Dünýe ýaly giň ýurdumyzyň her bir welaýaty medeni taýdan-da, tebigy taýdan-da gaýtalanmajak, özboluşly baý mirasa eýe. Şol özboluşlylyklar biri-biriniň üstüni ýetirip, türkmeniň älemgoşar öwüşginli bitewi ruhy dünýäsini hasyl edýär. Munuň şeýledigini, binalaryň gurluşynda bolşy ýaly, olarda guralýan sergilerdir konsertler arkaly hem aýan-oraşan görmek bolýar.

Biz bir sözde “Türkmeniň ak öýi” binasy” diýip goýberýäris. Aslynda welin, ol üç müň orunlyk tomaşa zaly, sergi zaly, üç sany kafedir çaýhana, 600 orunlyk awtomobil duralgasy, tehniki toplum, sadaka jaýy, medeni-köpçülik çärelerini guramak üçin açyk meýdança ýaly birgiden düzümlerden ybarat uly bir toplum! Daşoguz şäherindäki “Türkmeniň ak öýi” binasynyň gurluşygyna üç ýyllap nähili yhlas, neneňsi azap siňdirilendigini bu ýerde iki müň çemesi adamyň iki, zerur bolsa, üç çalşykda iş alyp barandygy, dürli kysymly tehnikalaryň 60-a golaýynyň sazlaşykly işledilendigi hem görkezýändir.

Binanyň gurluşygyny amala aşyran “Röwşen” hususy kärhanasy oňa röwşenlik eçilmekde-de tagalla edipdir. Ýerde dogan ýyldyz deý, her demde müň bir öwsüp, öwşün atyp duran “Ak öýüň” kemsiz yşyklandyrylyşynyň özi nämä degmeýär?! Onda sanly ulgamyň mümkinçilikleriniň ornaşdyrylandygyny, beýleki welaýatlardaky “Ak öýler” bilen göni wideoaragatnaşygy hem ýola goýup bolýandygyny-da bellemelidiris.

Pederler adamyň başarnygyny, zehin-zähmetini onuň howlusynyň bag-bakjasyna garap hem ölçerip-kesgitläp bilipdirler. “Türkmeniň ak öýüniň” tüýs döwletlilik ojagydygy degre-daşynyň pürli-gyrymsy agaçlaradyr dürli güllere çümüp oturyşyndan-da belli. Onuň bag ekilen ýerleri 35 müň 418 inedördül metre barabar.

Hawa, bu gün ýurdumyzyň welaýatlarynyň her biriniň merkezinde “Türkmeniň ak öýi” seleňläp dur. Eýsem, hormatly Prezidentimiziň bu döwletli başlangyjy, öňi bilen, nämäni aňladýar?! Elbetde, ulug ýurdumyzyň bir öý, bir ojak, ulus-ilimiziň bir maşgala deýin jebisligini, bitewüligini aňladýar. Bir supranyň başyndaky jemligi alamatlandyrýar. Ýurduň ähli sebitiniň deň derejede ösdürilýändigini görkezýär. Dünýä derejeli ösüşiň milli ruhdan gözbaş alýandygyny Zemine ýaýýar. Munuň özi Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygyny baýram edýän berkarar döwletimiziň ähli gazananlarynyň özeninde, binýadynda duran gymmatlykdyr, ýeneki ösüşlere badalgadyr.

***

Gurban baýramy — agzybirligiň, köňli jemligiň, ynsanperwerligiň baýramy. Onuň hormatyna täze lybas geýmek, bolmanda, bagjygyňy täzelemek — baýramyň asylly däbi. Biz bu gezek Gurban baýramynda diňe adamlaryň däl, asyl, mähriban ýurdumyzyň toý donuny geýip, täze keşbe girişine şaýat bolduk.

Ýurdumyzyň sebitlerinde yzly-yzyna açylýan-u-düýbi tutulýan kaşaň desgalarda halkymyzyň bagtyýar durmuşy baradaky çynlakaý aladalar ör-boýuna galýar.

Kakamyrat REJEBOW.

“Türkmenistan”.

Şanly wakalara, şatlykly hem bagtly pursatlara beslenýän ajaýyp tomus paslynda Daşoguzyň çeper halyçylyk kärhanasynyň Gubadag etrabyndaky haly önümhanasynyň täze binasy ulanylmaga berildi. Ol howalanyp oturan belent durky, Gün nuruna öwşün atýan ýagty görki bilen etrap merkeziniň döwrebap keşbine gözellik goşdy. Umumy tutýan meýdany ýarym gektara barabar bolan haly kärhanasynyň gurluşyk işlerini Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň Daşoguz şäherindäki «Demirbetonönümleri» zawodynyň işçi-hünärmenleri alyp bardylar. Bu ýerde çeper elli halyçy gelin-gyzlaryň 150-siniň zähmet çekmegi, dynç almagy üçin oňaýly şertler döredildi. Täze binanyň giňligi 860 inedördül metre barabar eýwanynda haly ýüwürtmek, dokamak üçin iň döwrebap enjamlar oturdylypdyr. Halyçylaryň esasy işlejek ýeri bolan giň eýwanda ýylyň ähli paslynda howanyň amatly derejesi saklanar. Binanyň içinde edara jaýy, haly we haly önümleriniň muzeýi, taýýar önümleri saklamak üçin iki sany ammar, gulluk otagy, ussahana ýerleşýär. Häzirki zamanyň ösen talaplaryna laýyk enjamlaşdyrylan kärhana inçe sungaty bilen gözellik döredýän ussat halyçylary has-da döredijilikli işlemäge ruhlandyrar.

Gubadag etrabynyň haly önümhanasy welaýatda irki döwürlerden bäri hereket edip, uly göwrümli halylaryň, dürli ululykdaky haly önümleriniň has kän dokalýan, köp sanly halypa halyçylary bilen adygan kärhanalaryň biridir. Häzirki zaman binagärliginiň iň öňdebaryjy talaplaryna laýyk gelýän täze kärhana milli Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk baýramynyň toýlanýan ýylynyň nurana günlerinde etrabyň halyçylary üçin ajaýyp toý sowgady boldy. Onuň ulanylmaga berilmegi mynasybetli guralan toý dabarasyny etrabyň medeniýet we sungat ussatlary aýdym-sazlary, tans kompozisiýalary bilen bezediler. Dabara gatnaşyjylar döredijilikli işlemäge, bolelin ýaşamaga oňaýly şertleri döredýän Gahryman Arkadagymyzyň adyna tüýs ýürekden çykýan hoşallyk sözlerini, alkyşlaryny aýtdylar.

— Täze binanyň açylmagy biziň halyçylar maşgalamyz üçin iň şatlykly waka boldy — diýip, etrabyň haly önümhanasynyň halypa halyçysy Täzegül Pürenowa guwanç bilen aýdýar. — Häzirki wagtda döwletli ojagymyzda önüp-ösen doganlarymyň, gyzlarymyň, agtyklarymyň barysyny jemlände, 50-den gowragymyz halyçy bolup işleýäris. Gyzlarym Näzikjemal, Nabat, Ejegyz, Dürli, gelinlerim Maýa, Meňli, doganlarym Oguljemal, Akjemal, Gurbansoltan, agamyň gyzlary Mähri, Maýsa, Jeren gadymdan gelýän bu asylly hünäri dowam etdirýärler. Arkadag Prezidentimiz iň inçe senetleriň biri hasaplanýan halyçylyk kärinde işleýänler barada çäksiz alada edýär, olaryň durmuş, zähmet şertlerini ýokarlandyrmak meselesine aýratyn üns berýär. Gahryman Arkadagymyzyň ýadawsyz tagallasy, çäksiz sahawaty bilen şular ýaly ajaýyp kärhananyň gurlup, ulanylmaga berilmegi bizi diýseň begendirýär.

Toýly günlerde biz, halyçylara täze kärhanany sowgat edip, has netijeli işlemäge, el işiňe guwanmaga, bolelin durmuşda ýaşamaga giň mümkinçilikleri döredýän hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny, il-ýurt bähbitli işleriniň rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.

Amanmyrat SAPAROW.

(Öz habarçymyz). Surata düşüren Meretdurdy ROZYÝEW.

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň
«Parahatçylyk sazy, dostluk, doganlyk sazy» atly kitabyndan

Ynsan hakdaky iň belent oý-pikirler, aýdyň taglymatlar halkyň söz we saz mülkünde orun alypdyr. Şonuň üçinem sözüň täsirinde gudrat, sazyň täsirinde jady bar.

* * *

Guşlaryň sesini, şemalyň «aýdymyny», dananyň söhbete berlendäki tüýsüni, otlaryň terligini we sansyz köp täsinlikleri duýmagyň hakyky tebigy ýagdaýyny asyl-ha hiç bir zat bilen çalşyp bolmaýar.

* * *

Açyk howa çykanda şähdi açylan ata-babalarymyz çölüň asudalygynda onuň özboluşly mukamyny diňläpdirler, gülleriň arasynda olaryň näme çawuş çakýandyklaryny eşidip, ony öz arzuwlary bilen badaşdyrypdyrlar. «Gül ýüzli sähra» — «Gül ýüzli ynsan» — «Gül ýüzli göwün» ynsan kalbynyň ruhanalygydyr. Dünýäde gülleriň roýundan, asmanyň görkünden owadan zat barmyka?! Bu gözelligi diňe çeper söz, şirin saz bilen beýan edip bolar. Türkmen sungatynyň deňsiz-taýsyz aýratynlygy onuň duýgular bilen beýan ederden güýçli oý-hyýallardan ybarat bolmagyndadyr.

* * *

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiz halkymyzyň ruhy dünýäsini baýlaşdyrmakda, türkmen medeniýetini, sungatyny äleme ýaýmakda nusgalyk işleri amala aşyrýar. Alym Arkadagymyzyň «Parahatçylyk sazy, dostluk, doganlyk sazy» atly kitaby türkmen halkynyň pelsepewi dünýäsini açýar. Ata-babalarymyzyň ýaşaýyş durmuşynyň çelgisi bolan parahatçylyk, dost-doganlyk ýaly beýik ýörelgeleri bu günki gün bagtyýarlyk döwrümiziň binýady bolup dünýä dolýar.

Kitapda türkmen halkynyň milliligi, parahatçylyga bolan söýgüsi, saz sungaty özboluşlylygy bilen jemlenipdir. Kitapda taryh sahypalarynyň öňe çykaran Oguz han, Baýram han, Şükür bagşy ýaly beýik şahsyýetlerimiz barada gymmatly maglumatlar beýan edilýär. Bu maglumatlaryň hemmesinde-de türkmen halkynyň parahatçylyk pelsepesi açylyp görkezilýär. Parahatsöýüjilik milli gymmatlyklarymyzyň, gadymdan gelýän ýörelgelerimiziň beýany bolup orta çykýar. Şeýle ýörelgäniň esasynda bolsa halkyň erk-islegi hasyl bolýar. Hormatly Prezidentimiziň bu barada: «Adamzadyň diňe parahatçylyga, agzybirlige, gadyr-gymmatlylyga, salykatlylyga gönügen ruhy baýlyklaryndan uly hazyna döräpdir. Şol hazynadan her kim öz paýyny alýar. Şol hazynany her kim özüniňki hasap edýär. Biziň daýanjymyz, örkümiz şonda. Şonuň üçinem Garaşsyzlyk we Bitaraplyk halkymyz üçin ata-babalarymyzyň milli ruhy taglymat gymmatlygydyr» diýip belläp geçýär. Şu günki günde-de, irki döwürlerde-de arzuwlar, maksatlar bir düşünjede — parahatçylykda jemlenipdir. Hut şeýledigi üçin hormatly Prezidentimiziň «Ösüş arkaly parahatçylyk» atly şygary dünýä nusgalyk bolup durýar. Bu şygar hakynda kitapda: «Şoňa görä-de, biziň «Ösüş arkaly parahatçylyk» diýen ýörelgämiz iş otaglarynda dörän howaýy pelsepe däl-de, eýsem, türkmen halkynyň milli aň-düşünjesiniň düýpli esaslarynyň biridir» diýilýär.

Milli Liderimiziň bu kitaby sazyň, sözüň güýji bilen bütin dünýäde parahatçylygy gorap saklamak ýaly asylly maksatlaryň çeper beýanydyr. Kitapda ýazyjy Nurmyrat Saryhanowyň «Şükür bagşy» powestine ýüzlenilýär. Gahryman Arkadagymyz bu eser esasynda düşürilen kinofilmi ilkinji gezek çaga wagty görendigini, onuň özüne uly täsir edip, ondaky wakalaryň ýüreginde mydamalyk galandygyny aýdýar we «...sazyň syryna aň ýetirjek bolup, men bu ajaýyp kinofilmi köp gezek gördüm» diýýär. Şol pursatda-da bu pikirleriň üsti bilen ruhy dünýäňde sazyň syry bilen baglanyşykly düşünjeler peýda bolup başlaýar. «Dutaryň diňe dili ýok» diýlişi ýaly, düşünýän adam üçin ol ähli wakalaryň syryny açyp berýär. Söze, saza inçeden düşünýän adamyň il içinde sarpasy hemme döwürde-de belent tutulypdyr. Şonuň üçinem «Sazyň syry» düşünjesiniň peýda bolmagynyň özi okyjyny wakalar dünýäsine sary alyp gidýär.

Ençeme gymmatlyklarymyzdan sungaty, sungat eserlerini döreden halkymyz parahatçylygyň sungatyny döretmegiň hem özboluşly tilsimlerini oýlap tapypdyrlar. Şükür bagşy ýeňiş gazanmak bilen, saza daýanyp, saza gol berip, parahatçylygyň sungatyny döredip bilen türkmen sazandasydyr. Şonuň üçin Gahryman Arkadagymyz oňa şu kitabyny bagyşlap, «...Bu ideýa — sungatyň parahatçylygy döretmek wezipesi hem-de, umuman, parahatçylygy döretmek sungaty baradaky pikirdir.

Bolup geçen bu wakada parahatçylygy döretmek ideýasy sazandanyň keşbinde öz beýanyny tapýar» diýip belleýär. Alym Arkadagymyz Şükür bagşynyň sazynyň üsti bilen dünýäni abat, parahat saklap biljek, hemmelere düşnükli bir dilde gürläp bilýän Älem sazynyň, sungatynyň mysalynda bütin adamzat ähliniň kalbyny parahatçylyga çagyrýar.

Şükür bagşynyň hakykatyň we adalatyň dabaralanmasynyň hatyrasyna eden aýgytly hereketleri nesillere ýadygär galdy. Eziz Arkadagymyzyň: «Gural öz-özünden iş bitirmeýär» diýşi ýaly, bu ýerde türkmen dutarynyň, ondan çykýan gudratly sazyň gürrüňi edilýänem bolsa, gep Şükür bagşynyň özünde. Şonuň özündenem adam hakyndaky beýik düşünje emele gelip, gürrüň: «Biz soragyň jogabyny bilýäris. Ýöne sazanda bolmasa, dutar neýlesin, üstünde mert ýigit bolmasa, at neýlesin, esger bolmasa, ýarag neýlesin?..» diýilýän pikirlere we hoşniýetli goňşuçylyk ýörelgelerine syrykdyrylýar. Hut şeýledigi üçin-de kitapda çeper beýan etmeler çuň manyly pelsepewi garaýyşlar bilen utgaşyp gidýär.

Şükür bagşynyň esasy «ýaragy» — dutary, sazy hem çuňňur paýhasy. Ol dawa-jenjeli söweş ýoly bilen däl-de, parahatçylyk ýoly bilen çözmegiň tarapynda. Halkymyzyň dutar hem söz bilen bagly durmuş ýörelgesini hormatly Prezidentimiz bu kitabynda şeýle beýan edýär: «Söz — köňlüň aýnasy, saz — göwün syrdaşy. Ynsanyň saza we söze söýgüsi — onuň ruhubelentliginiň kepili. Saz we söz sungatynyň gadyryny bilýän ynsanlar ýagşylyk eýeleridir. Olaryň köňli sahawatlydyr, olar hemişe haýryň tarapyndadyrlar, döwletli işe mübteladyrlar». Milli Liderimiziň bu kitaby sazyň, sözüň güýji bilen bütin dünýäde parahatçylygy gorap saklamak ýaly asylly maksatlaryň çeper beýanydyr. Älem-jahan sazlaşygyny zor bilen gazanyp bolmaýar. Bolaýanda-da uzak gitmän, ýel ugruna tozap gidýär. Diýmek, älem-jahan sazlaşygyny döredip biljek güýç gylyçda, haýbatly ýaragda däl-de, iň nepis duýguda, iň owadan, näzik sungatda eken. Bu sazlaşygyň berkligine, ähmiýetine taryhynyň şaýatdygy kitapda inçelik bilen düşündirilýär.

Magtymguly atamyzyň: «Köňüller, ýürekler bir bolup başlar» diýşi ýaly, Gahryman Arkadagly ýurdumyzda köňülleriň, ýürekleriň birligini duýmak bolýar. Halky bilen eziz Arkadagymyzyň ýüregi bir, köňli bir. Hut şeýle filosofiýanyň — köňülleriň, ýürekleriň birligi hakyndaky filosofiýanyň aňyrsynda-da durmuş hakykaty ýatandyr. Gahryman Arkadagymyz bu pikirini:

«Köňülleriň, ýürekleriň birligi ertire bolan ynamymyzdadyr.

Köňülleriň, ýürekleriň birligi maksadyň birligidir.

Köňülleriň, ýürekleriň birligi Magtymguly akyldaryň ýürek kelamydyr» diýen sazlaşykly jümlelerde jemleýär. Çünki biziň her birimiz Magtymguly Pyragynyň ýokarda getiren «Türkmeniň» goşgusyny okap ulaldyk. Ony ýüreklerimize guýduk. Şu günki günde bolsa eziz Arkadagymyzyň başda durmagynda binýada öwürdik.

Hormatly Prezidentimiziň «Parahatçylyk sazy, dostluk, doganlyk sazy» atly kitaby, Älem sazlaşygyny gözlemegiň, parahatçylygy döretmegiň, hakykatyň we adalatyň dabaralanmagyny gazanmagyň, döredijilik medeniýetine daýanmagyň, “zer gadyryny bilýän zergär döretmegiň” ýoluny tapan kitapdyr. Sag-amanlygyň, abadanlygyň salgysyny berýän, saz-söhbediň ynsan üçin ýagşylyk paýydygyny, ruhy baýyň ojagynyň asuda bolýanlygyny düşündirýän kitapdyr. Bu kitap ýollarymyzyň açyk bolup, howpsuz geljek üçin aladalara ýugrulan, ýagşy niýeti ýaran edinen sungatlaryň söhbedidir.

Kitapdaky: «Sungatlar söhbetleşýärkä, toplaryň sesi çykmaýar!» diýen sözler her bir okyjynyň kalbynyň owazy bolup ýüreklerine ýazylýar. Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýunyň bellenilýän «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda her dürdäne setirinde türkmen kalbynyň parahatçylyga, saz-söhbede bolan beýik garaýyşlaryny açyp görkezýän bu kitabyň waspy belent ýaňlanýar.

Goý, Berkarar döwletimiziň bagtyýar halky hemişe asuda durmuşda ýaşasyn, türkmeniň parahatçylyk sazy dünýä ýaň salsyn!

Aýjemal BAÝRAMOWA,

Aşgabat şäher Medeniýet müdirliginiň Merkezleşdirilen kitaphanalar ulgamynyň ýolbaşçysynyň orunbasary.