Žurnalistikada interwýu gyzykly hem özüne çekiji, şol bir wagtda jogapkärçilikli çemeleşmäni talap edýän žanr hasaplanýar. Sowallar arkaly adamyň keşbini çekmeli — hakyky ýerine düşen interwýunyň üstünligi, ine, şunda jemlenýär. Ýöne şol üstünligi gazanmak asla ýeňil-ýelpaý iş däl. Onuň üçin berlen sowallaryň-da, jogaplaryň-da maňzyňa batmagy, düşnükli we täsirli bolmagy zerur. Şu ikisi özara sazlaşanda, söhbetdeşligiň asyl maksadyna ýetjekdigi gümansyz...

Biz interwýu žanryndan söz açmak bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türkiýäniň döwlet teleradiokompaniýasynyň «TRT World» teleýaýlymynyň baş redaktory Ýusuf Erim bilen bolan söhbetdeşligi, onuň many-mazmuny barada gürrüň etmekçi bolýarys. Şunda bir hakykata turuwbaşdan ünsi çekmek gerek. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli milli Liderimiz «Mir» döwletara teleradiokompaniýasynyň we TASS agentliginiň sowallaryna hem jogap berdi. Iri habar beriş serişdeleriniň žurnalistleri bilen geçirilen söhbetdeşlikleriň üçüsinde-de, gürrüňsiz, ýüregi elmydama «Halkym, ýurdum!» diýip urýan, tutuş adamzadyň öňündäki jogapkärçilik hökmünde dünýä syýasatyna işjeň garylyp-gatylmak ugrunda irginsiz tagalla edýän, millilige aýratyn gadyr goýýan, döwlet işlerini döredijilik, sport bilen utgaşdyryp, hemmelere görelde görkezýän, maşgala gymmatlyklaryny gözüniň göreji deýin sarpalaýan... türkmen Lideriniň keşbi janlanýar. Hut hormatly Prezidentimiziň öňdengörüjilikli içeri we daşary syýasatynyň netijeliligi bolsa täze taryhy şertlerde Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň halkara giňişlikde eýeleýän ornuny mäkäm pugtalandyrdy.

Aslynda, döwlet Baştutanymyzyň daşary ýurtly žurnalistler bilen geçiren sowal-jogaplarynda üns çekilen ugurlaryň her biri aýratyn söhbet edilmäge mynasyp. Çünki olarda dünýä kartasynda «Türkmenistan» atly özbaşdak döwletiň döreýşinden başlap, geçen üç onýyllykda ýurdumyzyň ýeten sepgitleridir gazanan üstünliklerine hertaraplaýyn jikme-jik seljerme berilýär, görnükli syýasatçy hökmünde milli Liderimiziň döwleti dolandyrmak sungatynyň aýratynlyklary inçelik bilen açylyp görkezilýär. Şoňa görä-de, bu söhbetdeşlikleriň dünýä jemgyýetçiliginde, bilermenlerdir syýasatşynaslarda uly gyzyklanma döretmegi tebigy ýagdaýdyr. Olaryň mazmunyny bir sözde jemlemeli bolsa, «Türkmenistanyň taryhyna, şu gününe we geljegine syýahat» diýip häsiýetlendirsek, ýerine düşerdi. Biz muny Türkiýäniň döwlet teleradiokompaniýasynyň «TRT World» teleýaýlymynyň žurnalisti bilen söhbetdeşligiň mysalynda-da aýdyňlaşdyryp bileris.

Türkmenistan bilen Türkiýäniň arasyndaky hyzmatdaşlygyň häzirki ýagdaýy we geljekki mümkinçilikleri, garaşsyz ösüşiň 30 ýylynda türkmen döwletiniň ýeten iň wajyp sepgitleri hem-de öňde goýlan maksatlar, nesilleriň arasyndaky baglanyşygyň milli döwletliligi kemala getirmekdäki ähmiýeti, iň ýakyn goňşularymyz bolan sebit döwletleri bilen gatnaşyklarda ileri tutulýan ugurlar, ýakyn wagtlarda geçirilmegi meýilleşdirilýän Azerbaýjan — Türkmenistan — Türkiýe üçtaraplaýyn sammitinde garaljak meseleler, halkara hyzmatdaşlar bilen bilelikde amala aşyrylan iri taslamalar, Türkmenistanyň Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşine synçy derejede goşulmagynyň sebäpleri, hormatly Prezidentimiziň maşgala gymmatlyklaryna garaýşy we gyzyklanmalary, hünär saýlamakda ýaş nesillere maslahatlary söhbetdeşligiň özenini düzdi. Sowallar, göräýmäge, biri-birinden tapawutly ýaly bolsa-da, «watançylyk» diýilýän gymmatly düşünje olary bir sapaga düzýär. «Adam özüniň Watanyň ykbalyna hemişe dahyllydygyny duýmalydyr» diýýän türkmen Lideriniň hut şu ýörelgä ygrarlylygy bu gün nusgalyk göreldä öwrülip, watançylyk senasy bolup kalplara dolýar. Aýdylyşy ýaly, dünýäni söýmek hem öz Watanyňa çäksiz söýgüden gözbaş alýar.

Türkmenistanyň dünýäde garaşsyz, özbaşdak, kuwwatly we uly abraýa eýe döwlet hökmünde emele gelmeginiň Garaşsyzlyk ýyllarynda ýetilen iň arzyly sepgit bolandygy, onuň daşary syýasatyň binýatlyk esasy bolan hemişelik Bitaraplyk derejesini ykrar etdirmäge şaýol açandygy asyrlar aşsa-da, mizemejek hakykatdyr. Nämüçindir, türkmen döwletliliginiň goşa ganaty hasaplanýan Garaşsyzlyk hem Bitaraplyk barada gürrüň edilende, dostlukly ýurdumyz Türkiýe hem bada-bat göz öňümde janlanýar. «Türkiýe dünýä ýurtlarynyň arasynda ilkinji bolup biziň Garaşsyzlygymyzy ykrar etdi, Aşgabatda özüniň diplomatik wekilhanasyny açdy. Türkmenistanyň Bitaraplyk hukuk ýagdaýynyň halkara derejede ykrar edilmeginiň ähli döwürlerinde Türkiýäniň goldawy aýratyn ähmiýetli boldy. Şol döwür ýola goýlan türkmen-türk hyzmatdaşlygynyň däpleri, biziň gatnaşyklarymyzyň aýratyn häsiýeti ýyllar geçse-de, üýtgemän, has-da berkedi». Döwlet Baştutanymyzyň türkiýeli žurnalistiň sowalyna beren jogabyndaky, ine, şu jümleler munuň sebäbini doly aýdyňlaşdyrýar.

Şygar edip aýdylyşy ýaly, biz bir millet — iki döwlet. Türkiýe Türkmenistan üçin iň ýakyn, doganlyk ýurt. Biziň ata-babalarymyzyň ykbaly, taryhymyz, dilimiz, dinimiz, medeniýetimiz hem ruhy däplerimiz bir umumylykda jemlenýär. Birek-birege «gardaş, arkadaş!» diýip ýüzlenýän türkmen we türk halklarynyň taryhy taýdan ýakynlygy, ýürekdeşligi bu gün döwletara derejede ygtybarly, strategik hyzmatdaşlygy ýola goýmagyň binýady bolup hyzmat edýär. Dogrusy, türkmen-türk gatnaşyklarynda ýetilen sepgitler barada bu makalamyzda jikme-jik gürrüň bermegiň zerurlygy ýok. Şol gatnaşyklaryň miwelerini biz gündelik durmuşymyzda, ykdysadyýetimiziň köp pudaklarynda alnyp barylýan bilelikdäki işlerde has aýdyň görýäris.

Ýeri gelende bellesek, meýdanynyň 97 göterimi Gündogar Aziýada, 3 göterimi hem Günorta Ýewropada ýerleşip, üç tarapyny Gara, Egeý we Ortaýer deňizleri gurşap alan Türkiýe geografik taýdan täsin, geostrategik taýdan örän amatly çäkde ýerleşýär. Bu bolsa ýurduň möhüm ulag-aragatnaşyk geçelgeleriniň merkezine, söwda-ykdysady gatnaşyklary ösdürmäge uly mümkinçiligi bolan döwlete öwrülmegini şertlendirýär. Ine, onsoň, Türkiýäniň söwda dolanyşygynyň we maýa goýum işjeňliginiň derejesi boýunça Türkmenistanda öňdebaryjy orny eýelemeginiň, «Lapis Lazuli» adyny alyp, Gara deňziň üsti bilen Ýewropa bazarlaryna çykmaga mümkinçilik berjek Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe ugry boýunça üstaşyr ulag taslamasynyň üstünlikli amala aşyrylmagynyň bähbitlerini öz ýanyňdan degşirip görmek ýeterlik.

«Ösüş arkaly parahatçylyk» — hormatly Prezidentimiziň daşary syýasatynyň esasyny düzýän şygar. Doganlyk Türkiýede hem «Ýurtda parahatçylyk — dünýäde parahatçylyk» şygary döwlet syýasatynyň baş ýörelgesi hasaplanýar. Dostlukly döwletde ýörgünli ulanylýan «Özbaşdaklyk, gürrüňsiz, halka degişlidir» diýen jümle bolsa biziň ýurdumyzyň «Döwlet adam üçindir!» baş ýörelgesi bilen bir bitewi sazlaşygy emele getirýär. Diýmek, halklarymyzyň üstünden asyrlar aşsa-da, gymmatyny ýitirmeýän umumylyklary bu gün iki ýurduň döwlet syýasatynda-da, dünýä ykbalyna dahylly işlerinde-de mynasyp beýanyny tapýar. Bu barada milli Liderimiz Ýusuf Erim bilen söhbetdeşliginde-de aýratyn nygtap, hut «doganlyk» sözüniň özara gatnaşyklaryň ilkibaşdan we häzirki günlerine çenli syýasatda, ykdysadyýetde, ynsanperwer ulgamda, halkara giňişlikde tutuş ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň içinden eriş-argaç bolup geçýändigine ünsi çekdi.

Söhbetdeşligiň syýasy tarapy barada aýdylanda, ýakyn wagtlarda geçirilmegi meýilleşdirilýän Azerbaýjan — Türkmenistan — Türkiýe sammitiniň üçtaraplaýyn hyzmatdaşlygyň häzirki ýagdaýy we geljegi barada pikir alyşmak, birek-biregiň çig mal, serişde we adam mümkinçiliklerini ulanmak arkaly özara gatnaşyklary has-da işjeňleşdirmek ýolunda möhüm ädime öwrüljekdigine pugta ynam bildirmek bolar. Üç ýurduň Gündogar — Günbatar ugry boýunça ygtybarly ulag we energetika köprüsiniň emele gelmeginde esasy orun eýeleýändigi göz öňünde tutulanda, sammitiň ulag-aragatnaşyk, söwda we maýa goýum ulgamlarynda gatnaşyklar üçin täze mümkinçilikleri açjakdygy ikuçsuzdyr. Ýeri gelende, hormatly Prezidentimiziň dünýäde dowam edýän adatdan daşary ýagdaýlarda özara deňiz gatnawlarynyň, Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta ugurlar boýunça ulag geçelgeleriniň işiniň kadaly ýola goýulmagy ugrunda yzygiderli çykyş edýändigini nygtamaly. Munuň özi pandemiýa şertlerinde yklymyň geoykdysady giňişliginde hereket edýän ýük gatnawlaryny durnukly ýagdaýda saklamakda, ýurtlarymyzyň ykdysady syýasatynyň bökdençsiz amala aşyrylmagynda, esasysy bolsa, iň ýokary gymmatlyk bolan adamlaryň zerur isleglerini kanagatlandyrmak üçin ähli zerur çäreleri görmekde aýgytlaýjy orun eýeledi.

Ýeri gelende, bir buýsançly ýagdaýy aýratyn nygtamaly. Düýn, 12-nji noýabrda Türkiýäniň Stambul şäherinde geçirilen Türki geňeşe agza döwletleriň Baştutanlarynyň VIII sammitinde Türkmenistanyň resmi taýdan Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşine synçy hökmünde goşulmagy hakynda çözgüt kabul edildi. Bu barada türkiýeli žurnalist bilen gürrüňdeşlikde: «Men Türkmenistanyň Türki geňeşe synçy hökmünde gatnaşmagynyň guramanyň syýasy, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer gatnaşyklarda alyp barýan işlerine goşant goşjakdygyna berk ynanýaryn» diýmek bilen, milli Liderimiz türkmen Bitaraplygynyň mümkinçiliklerine aýratyn ünsi çekdi. Çünki hut hemişelik Bitaraplyk hukuk derejesi ýurdumyza parahatçylygyň bähbidine iş alyp barýan halkara we sebit düzümleri bilen işjeň gatnaşyklary ýola goýmaga şert döredýär. Halkara guramalaryň 50-ä golaýynyň agzalygyna kabul edilen Türkmenistanyň bu ugurda alyp barýan işiniň hukuk esaslary «Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasat ugrunyň 2017 — 2023-nji ýyllar üçin Konsepsiýasynda» hem anyk kesgitlenendir. Hormatly Prezidentimiziň Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň ýokary derejeli duşuşyklaryna hormatly myhman hökmünde yzygiderli gatnaşmagy bu düzümiň çäginde alnyp barylýan işlere işjeň gatnaşmaga, möhüm teklipdir başlangyçlary öňe sürmäge ýardam berýär.

2009-njy ýylyň 3-nji oktýabrynda türki dilli döwletleriň Baştutanlarynyň Azerbaýjanyň Nahiçewan şäherinde geçirilen sammitinde döredilip, iş tertibi 2010-njy ýylyň Stambul jarnamasynda berkidilen Türki geňeşe Azerbaýjan, Türkiýe, Gazagystan, Gyrgyzystan hem-de Özbegistan hemişelik agza, Wengriýa bolsa synçy derejesinde gatnaşýar. Guramanyň esasy maksatdyr wezipelerini özünde jemleýän Nahiçewan jarnamasynda onuň döwletara hyzmatdaşlygyň ähli meseleleri, şol sanda parahatçylygy we howpsuzlygy goldamak, söwda, maýa goýum hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmek, ählumumy wehimlere garşy bilelikde göreşmek, adam hukuklaryny goramak ýaly ugurlarda iş alyp barýandygy hakynda bellenilýär. Diňe parahatçylykly gatnaşyklaryň bähbidine hereket edýän Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň ileri tutýan ugurlarynyň türkmen Bitaraplygynyň binýatlyk ýörelgeleri bilen gapma-garşy gelmeýändigi şunda has aýdyň görünýär.

Türki geňeşe synçy derejede gatnaşmak Türkmenistan üçin nähili mümkinçilikleri açar? Şu sowala jogap bermek üçin dünýäniň syýasy kartasyny göz öňüne getirmek ýeterlik. Guramanyň hemişelik agzalary bolan Gazagystan, Gyrgyzystan hem-de Özbegistan biziň ýurdumyzyň Merkezi Aziýa sebitinde iň esasy strategik hyzmatdaşlary, Azerbaýjan bolsa Hazar deňzi boýunça goňşy döwleti. Amatly geografik çäkde ýerleşen Türkiýe Türkmenistan üçin Ýewropa yklymyna amatly çykalgadyr. Gadymy Beýik Ýüpek ýolunyň ýüreginde ýerleşen biziň ýurdumyz çar tarapa uzaýan ulag we energetika geçelgeleriniň möhüm halkasy hasaplanýar. Türki geňeşe synçy hökmünde gatnaşmak bolsa agza döwletleriň çäginden geçip, has alyslara uzaýan iri taslamalara-da goşulmaga ýardam eder. Munuň özi taraplaryň ählisi üçin hem ykdysady taýdan örän bähbitlidir. Hut şoňa görä-de, gatnaşyjy ýurtlar Türkmenistanyň bu düzüme degişli derejede goşulmagyny biragyzdan goldadylar. Ine, tutuş Merkezi Aziýa sebitiniň dünýä syýasatynda eýeleýän ornuny berkitmek, Bitaraplygyň türkmen nusgasynyň ykdysady mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmak ýolunda täze gözýetimler!

Biz makalamyzda, esasan, milli Liderimiziň «TRT World» teleýaýlymynyň žurnalisti bilen söhbetdeşliginiň syýasy tarapyna ähmiýet berdik. Ýöne ýokarda-da aýdyşymyz ýaly, onda gürrüňi edilen ugurlaryň hersi özbaşyna bir söhbet. Bular barada entek kän makalalar ýazylar, teswirler berler. Olaryň ahyrky maksadynyň gelip-gelip, dünýä içre ykrar edilen Liderimiziň «Ösüş arkaly parahatçylyk» diýen şygarynda jemlenjekdigi gümansyz. Şu beýik şygary baýdak edinen Türkmenistanyň döredijilikli syýasaty bolsa Zemin halklaryny parahatçylyga we ynanyşmaga çagyrýar.

Aýgül RAHYMOWA.

«Türkmenistan».

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda döwletimiz «Açyk gapylar» syýasatyny sazlaşykly durmuşa geçirýär we halkara durmuşa işjeň gatnaşýar. Hemişelik Bitaraplyk derejesine hem-de kabul eden halkara borçnamalaryna gyşarnyksyz ygrarly bolmak bilen, Türkmenistan daşary syýasy gatnaşyklaryny hoşniýetli goňşuçylyk we giň gerimli hyzmatdaşlyk ýörelgelerine laýyklykda alyp barýar. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň daşary syýasy strategiýasynda ikitaraplaýyn, şeýle-de köptaraplaýyn diplomatiýanyň çäklerinde Türkiýe Respublikasy bilen gatnaşyklary işjeňleşdirmek hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde öňe çykarylýar.

Türkiýe Respublikasy baý taryha we medeni mirasa eýe bolan ýurtdur. Aziýa bilen Ýewropanyň aralygynda ýerleşip, bu ýurt dünýäniň iň gadymy siwilizasiýalarynyň, ulag-kommunikasiýa geçelgeleriniň, yklymlaryň arasyndaky durmuş-ykdysady we medeni aragatnaşyklaryň çatrygynda möhüm orun eýeleýär. Bu bolsa onuň köpugurly daşary syýasatynyň amala aşyrylmagy üçin esas bolup hyzmat edýär. Ýurduň köpugurly ykdysadyýeti, ösen senagaty we oba hojalygy bar. Ösen syýahatçylyk ulgamy hem ykdysadyýetde esasy orun tutýar. Dokma, deri, azyk, himiýa, derman senagaty pudaklary, energetika, metallurgiýa, gämi, maşyngurluşyk senagaty, hojalyk-elektrik enjamlarynyň önümçiligi çalt depginler bilen ösdürilýär. Aziýa, Ýewropa, Amerika we Afrika sebitiniň döwletleri halkara giňişlikde Türkiýäniň esasy geosyýasy hyzmatdaşlarydyr. Ýurduň daşary syýasatynda Merkezi Aziýanyň döwletleri bilen dostlukly gatnaşyklaryň giňeldilmegi wajyp ugur hökmünde kesgitlenendir.

Iki ýurduň halklarynyň taryhy-medeni umumylygy, söwda, ynsanperwer hyzmatdaşlygyň köpasyrlyk däpleri, halkara we sebit gün tertibiniň derwaýys meseleleri babatda garaýyşlarynyň ýakynlygy Türkmenistan bilen Türkiýäniň arasyndaky doganlyk hem-de hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklarynyň esasyny düzýär.

Türkmenistan bilen Türkiýe Respublikasynyň arasyndaky diplomatik gatnaşyklar 1992-nji ýylyň 29-njy fewralynda ýola goýuldy. Geçen ýyllaryň dowamynda alnyp barlan önjeýli özara hereketleriň netijesinde iki döwletiň arasynda oňyn hyzmatdaşlygyň baý tejribesi toplandy. Döwletara, hökümetara we pudagara derejelerde gol çekilen we hyzmatdaşlygyň wajyp ugurlarynyň giň gerimini öz içine alýan 170-e golaý ikitaraplaýyn resminamalaryň toplumy türkmen-türk gatnaşyklarynyň berk binýadyny emele getirýär.

Iki ýurduň arasynda dürli derejedäki netijeli syýasy gatnaşyklar ýola goýuldy. Taraplar söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmäge hem-de medeni-ynsanperwer gatnaşyklary çuňlaşdyrmaga ygrarlydyklaryny görkezýärler. Şu nukdaýnazardan, iki ýurduň Liderleriniň arasyndaky ikitaraplaýyn hyzmatdaşlyk, halkara we sebit syýasatynyň meseleleri babatda özara düşünişmek ýörelgeleri döwletara gatnaşyklaryň yzygiderli ösmegine ýardam berýän möhüm şert bolup durýar.

Yzygiderli syýasy gatnaşyklar söwda-ykdysady ulgamdaky özara hereketleriň hem berk binýadyny emele getirýär. 2007-nji ýylyň 6-njy dekabrynda döredilen Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-türk hökümetara toparynyň işi ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlaryny kadalaşdyrýan netijeli gural bolup durýar. Köp ýyllaryň dowamynda Türkiýe Türkmenistanyň esasy daşary ykdysady hyzmatdaşy bolup, haryt dolanyşygynyň derejesi boýunça öňdebaryjy orunlary eýeleýär. Döwletara gatnaşyklary geljekde has-da çuňlaşdyrmak üçin iki ýurduň arasyndaky baý söwda-ykdysady şertleriň durmuşa geçirilmegi ugrunda Türkmenistanyň we Türkiýäniň uly mümkinçilikleriniň bardygyny bellemek gerek.

Türkmenistan oňyn Bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik we işjeň halkara hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasy ugruny sazlaşykly durmuşa geçirmek bilen, dostlukly, hoşniýetli goňşuçylyk we özara bähbitli hyzmatdaşlygy diňe bir ikitaraplaýyn derejede däl, eýsem, köptaraplaýyn görnüşde hem üstünlikli ösdürýär. Türkmenistan we Türkiýe Respublikasy Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde netijeli iş alyp baryp, häzirki zaman dünýäsiniň derwaýys meseleleri babatda garaýyşlarynyň ýakyndygyny ýa-da umumylygyny görkezýär. Soňky ýyllarda biziň ýurdumyz halkara syýasatyň gün tertibiniň wajyp ugurlary, şol sanda ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmek, ulag-logistika pudagyny ösdürmek, daşky gurşawy goramak, söwda-ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmek boýunça möhüm halkara başlangyçlar bilen yzygiderli çykyş edýär. Türkmenistanyň syýasy başlangyçlarydyr teklipleri dünýä ýurtlary tarapyndan giň goldawa eýe bolýar we bu babatda ýakyn hyzmatdaşlaryň goldawy biziň ýurdumyz üçin has wajypdyr.

Ikitaraplaýyn özara hereketlerde türki dilli döwletler bilen hyzmatdaşlyk hem aýratyn orun eýeleýär. Çünki biziň halklarymyzy taryhy kökleriň, asyrlaryň jümmüşine uzaýan medeni-ruhy däpleriň umumylygy özara birleşdirýär. Häzirki döwürde bu gatnaşyklar yzygiderli ösdürilip, täze mazmun bilen baýlaşdyryldy. Oňyn erk, ähmiýetli mümkinçilikler, ösüşe we öňegidişlige bolan ymtylyş olaryň esasyny düzýär. Şunda 2009-njy ýylyň oktýabrynda döredilen Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşi (Türki geňeş) halkara hyzmatdaşlygyň netijeli syýasy meýdançalarynyň biri bolup çykyş edýär. Häzirki wagtda Azerbaýjan Respublikasy, Gazagystan Respublikasy, Gyrgyz Respublikasy, Özbegistan Respublikasy we Türkiýe Respublikasy bu düzümiň agzalary bolup, Wengriýa bolsa synçy derejesine eýedir.

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türki geňeşiň ýokary derejeli sammitlerine birnäçe gezek gatnaşandygyny bellemek gerek. Bu bolsa ýurdumyzyň halkara we sebit guramalary bilen özara hereketleri, Ýewraziýa yklymynda türki dilli döwletleriň eýeleýän ähmiýetli geografik giňişligindäki netijeli söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer gatnaşyklary ösdürmek üçin bar bolan mümkinçilikleri önjeýli durmuşa geçirmekde öz başlangyçlaryny iş ýüzünde doly tassyklaýandygyny görkezýär. Türki geňeşiň esasy maksady özara ynanyşmagy we dostlugy berkitmäge ýardam bermek, daşary syýasy meseleler babatda umumy garaýyşlary işläp düzmek hem-de häzirki döwrüň wehimlerine garşy göreşmekde hereketleri utgaşdyrmakdan ybaratdyr.

Şu ýylyň 31-nji martynda Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň resmi däl sammitinde hormatly myhman hökmünde çykyş etmek bilen, türkmen Lideri foruma gatnaşyjylaryň ünsüni ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmek, ulag-kommunikasiýa ulgamlaryny döwrebaplaşdyrmak we halkara, sebit derejesindäki üstaşyr ulag geçelgeleriniň döredilmegi ýaly halkara derejede derwaýys ähmiýete eýe bolan meselelere çekdi. Sammitiň gün tertibiniň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda ekologiýa we daşky gurşawy goramak meseleleri barada aýdyp, döwlet Baştutanymyz gurama gatnaşyjy ýurtlaryň arasyndaky dost-doganlyk gatnaşyklarynda medeniýete, ylym-bilime aýratyn ähmiýet berilýändigini hem nygtady. Çünki bitewi ruhy-medeni miras hem-de umumy gymmatlyklar döwletara gatnaşyklary pugtalandyrmagyň ygtybarly esasy bolup hyzmat edýär.

Şunlukda, Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türkiýe Respublikasyna nobatdaky sapary, şeýle-de onuň dowamynda Türki geňeşiň VIII sammitiniň işine gatnaşmagy hem ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň, köptaraplaýyn derejede deňhukukly we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň, döwletlerdir halklaryň arasyndaky däp bolan dost-doganlyk gatnaşyklarynyň mundan beýläk-de ösdürilmegine itergi berjek möhüm waka öwrüler.

Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi.

Aşgabatda pudaklaýyn halkara onlaýn maslahat geçirilýär

Aşgabat, 10-njy noýabr (TDH). Şu gün paýtagtymyzda telearagatnaşyk, telemetriýa, habar beriş tilsimatlarynyň we teleradioýaýradyş enjamlarynyň “Türkmentel — 2021” atly XIV halkara onlaýn maslahaty öz işine başlady. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Kararyna laýyklykda, ony “Türkmenaragatnaşyk” agentligi hem-de Söwda-senagat edarasy guradylar.

Diýarymyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy bellenilýän, “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” şygary astynda geçirilýän şu ýylda guralan ýöriteleşdirilen forum ýurdumyzda iň täze aragatnaşyk serişdeleriniň ornaşdyrylyşyny çaltlandyrmaga, halkara aragatnaşyk ulgamlaryny döwrebaplaşdyrmaga, ählumumy Durnukly ösüş maksatlary jähetinden, döwletleriň arasyndaky özara bähbitli hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge gönükdirilendir.

Häzirki zaman aragatnaşyk serişdelerine bagyşlanan şu gezekki halkara onlaýn maslahatda garalýan wajyp meseleleri ala alyp maslahatlaşmaga 25 ýurtdan wekilleriň 300-den gowragy gatnaşýar. Maslahatyň işine diňe bir işewür toparlary däl, eýsem, hünärmenler, alymlar hem-de bilermenler gyzyklanma bildirdiler.

Ýurdumyzyň öňden gelýän, hemişelik hyzmatdaşlarynyň hatarynda aragatnaşygyň dürli görnüşleri, maglumatlar tehnologiýalary bazarynda öňdäki orunlary eýeleýän “NOKIA”, “HUAWEI”, “Thales”, “Afghan Wireless” , “Delta Telecom Ltd”, “Rostelecom”, “Eastwind”, “Azertelecom” we beýlekiler bar.

Söwda-senagat edarasynyň maslahatlar zalyna ýygnananlar, şeýle hem daşary ýurtly maslahata gatnaşyjylar teleköpri arkaly hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň halkara maslahata gatnaşyjylara iberen Gutlagyny üns bilen diňlediler. Milli Liderimiziň Gutlagynda bellenilişi ýaly, Garaşsyz Watanymyzda dünýäniň ösen tehnologiýalarynyň tejribesine we innowasiýalaryna daýanyp, milli ykdysadyýetimiz döwrebaplaşdyrylýar, ýurdumyzy durmuş taýdan ösdürmekde uly üstünlikler gazanylýar. Aragatnaşyk ulgamynda sanly tehnologiýalaryň gurluşy, maddy-enjamlaýyn, hukuk binýady döwrüň talaplaryna laýyklykda kämilleşdirilip, düýpli ylmy-tehniki özgertmeler we iri taslamalar durmuşa geçirilýär.

Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, häzirki döwürde milli telekommunikasiýa ulgamynda halkara ölçeglere laýyk gelýän täze innowasion, sanly tehnologiýalary we maglumat aragatnaşyk enjamlaryny ornaşdyrmak işleri üstünlikli amala aşyrylýar, bäsdeşlige ukyply häzirki zaman aragatnaşyk hyzmatlarynyň hil taýdan täze derejesini döretmek we ilata hödürlemek boýunça yzygiderli işler alnyp barylýar. Bu ugurda ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak wezipesine hem uly üns berilýär. Aragatnaşyk edara-kärhanalaryny döretmäge we döwrebaplaşdyrmaga düýpli maýa goýumlar gönükdirilýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow “Türkmentel — 2021” halkara onlaýn maslahatyň halklaryň medeni-ykdysady taýdan ýakynlaşmagy, döwletleriň durnukly ösmegi bilen bagly möhüm wezipeleri çözmekdäki, ösüşiň innowasion ýoluny üpjün edýän telekommunikasiýa ulgamyny kämilleşdirmekdäki, dünýä ähmiýetli iri taslamalary, milli maksatnamalary durmuşa geçirmekdäki ähmiýetini nygtap, bu forumyň ýurdumyzyň hem-de daşary ýurtly hünärmenleriň arasynda tejribe alyşmakda, gatnaşyklary mundan beýläk-de berkitmekde, özara bähbitli taslamalary, täze tehnologiýalary, ylmy açyşlary ara alyp maslahatlaşmakda möhüm orun eýelejekdigine ynam bildirdi.

Sanly ykdysadyýet, kanunçylygy rejelemek, daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek ulgamyndaky halkara hyzmatdaşlyga bagyşlanan umumy mejlisiň barşynda ýurdumyzyň pudaklaýyn düzümleriniň, abraýly guramalaryň, daşary ýurt kompaniýalarynyň ýolbaşçylary we wekilleri, işewürler çykyş etdiler.

“Türkmenaragatnaşyk” agentligi Halkara Elektroaragatnaşyk Birleşiginiň, Bütindünýä Poçta Birleşiginiň, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygyna agza ýurtlaryň aragatnaşyk boýunça Sebit hyzmatdaşlygynyň, GSM assosiasiýasynyň, Sanlary we domen atlaryny pugtalandyrmak boýunça internet korporasiýasynyň (ICANN) hem-de beýleki iri halkara guramalaryň doly hukukly agzasy bolmak bilen, bu ulgamda halkara hyzmatdaşlygy işjeň ösdürýär.

Türkmenistanyň telekommunikasiýa ulgamyny kadalaşdyrýan hukuk binýady hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän döwlet syýasaty bilen baglylykda, döwrüň talaplaryna görä yzygiderli kämilleşdirilýär. Soňky ýyllarda “Aragatnaşyk hakynda”, “Türkmenistanda internetiň ösüşini we internet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda”, “Maglumatlar we ony goramak hakynda”, “Kiberhowpsuzlyk hakynda”, “Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda” Türkmenistanyň Kanunlary kabul edildi.

Gazanylan üstünlikleriň arasynda Türkmenistanyň özüniň ilkinji “TürkmenÄlem 52^oE” emeli hemrasyny uçuryp, kosmosy özleşdirýän ýurtlaryň hataryna goşulmagy guwandyryjy wakadyr. Netijede, ol adaty hem-de ýokary mümkinçilikli teleýaýlymlaryň onlarçasyny alyp görkezmäge şert döredýär. Ondaky iň täze enjamlar multiserwis aragatnaşyk hyzmatlarynyň toplumyny hödürlemäge niýetlenendir. Häzirki wagtda “Türkmenaragatnaşyk” agentliginde döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tabşyrygyna laýyklykda, ikinji milli emeli hemrany döretmek hem-de uçurmak boýunça işler durmuşa geçirilýär.

Maglumatlary bermegiň ösen ulgamynyň bolmagy elektron telekeçiligi, elektron resminama dolanyşygy hyzmatlarynyň görnüşlerini artdyrmaga mümkinçilik berýär.

Halkara ölçegleriň derejesine laýyk gelýän giň telekommunikasiýa ulgamynyň döredilmegi Türkmenistanyň diňe bir Merkezi Aziýa sebitindäki esasy ulgam hökmündäki ösüşiniň esasy ugurlaryny däl, eýsem, Gündogar bilen Günbataryň arasyndaky uly ähmiýete eýe bolan maglumat-kommunikasiýa köprüsi hökmündäki ornuny hem kesgitleýär. Häzirki wagtda ýurdumyzda maglumatlary geçirmegiň döwletara optiki-süýümli ulgamlarynyň 8-si hereket edýär. Gurulýan Türkmenistan — Owganystan — Pakistan optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamy hem Aziýa we Ýewropa döwletleriniň arasyndaky hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga ýardam berer, sebitde söwda-ykdysady hem-de maglumat-kommunikasiýa ulgamlarynyň ygtybarly we howpsuz işlemegini üpjün eder.

Şeýlelikde, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň “Döwlet adam üçindir!” diýen şygaryny baş ýörelge edinýän syýasaty durmuşa geçirýän türkmen hünärmenleri telekommunikasiýa infrastrukturasyny ösdürmäge aýratyn üns berýärler. Bu bolsa diňe bir ýurdumyzyň ilatyny döwrebap hyzmatlar bilen üpjün etmäge däl, eýsem, sebitde maglumatlary ibermekde möhüm üstaşyr ulgam hökmündäki ornuny hem pugtalandyrar.

Maslahatyň barşynda sanly ulgam arkaly daşary ýurtly maslahata gatnaşyjylar — Halkara Elektroaragatnaşyk Birleşiginiň Baş sekretary Haulin Çžao, GDA agza ýurtlaryň aragatnaşyk boýunça Sebit hyzmatdaşlygynyň Baş direktory Nurudin Muhitdinow, Gündogar Ýewropa we Merkezi Aziýa sebitinde tehniki direktor Jeý-Pi Takakla, «CNBG Huawei Eurasia» kompaniýasynyň prezidenti Çžao Leý we beýlekiler çykyş etdiler.

Çykyşlarda nygtalyşy ýaly, Türkmenistanyň maýa goýum babatda özüne çekijiligi onuň durmuş-ykdysady görkezijilerine halkara işewür toparlaryň berýän ýokary bahasy, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan parasatly syýasatynyň netijesinde halkymyzyň durmuş-hal ýagdaýynyň ýokary derejelere çykarylmagy bilen şertlendirilendir.

Ýurdumyzda aragatnaşyk ulgamlaryny we telekommunikasiýa tehnologiýalaryny ösdürmek boýunça täze taslamalar hem türkmen halkynyň maddy üpjünçiliginiň we abadançylygynyň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir. Şeýle meýilnamalaryň bolmagynyň özi iri daşary ýurt maýadarlarynda aýratyn gyzyklanma döretdi.

Onlaýn maslahatyň çäklerinde dürli ýurtlarda maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalaryny ösdürmegiň täze ugurlary barada aýdyldy. Dünýäde interneti ösdürmäge täsir edýän öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmagyň geljegine uly üns berildi. Şunuň bilen baglylykda, “TürkmenÄlem 52^oE” milli aragatnaşyk hemrasyny ulanmagyň çäklerini giňeltmek meselesi hem forumyň mowzuklarynyň biri boldy. Pikir alyşmalaryň barşynda hünärmenler häzirki zaman hemra tehnologiýalaryny ulanmagyň dürli ugurlaryny, milli hemra aragatnaşyk ulgamynyň tehniki we maglumat üpjünçiligi bilen bagly meseleleri, üstaşyr telekommunikasiýa hyzmatlaryny guramak babatda onuň ähmiýetinidir mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşdylar. Bu babatda tebigy desgalary öwrenmekde ýeri uzak aralykdan zond arkaly barlamagyň we geomaglumat tehnologiýalarynyň maglumatlaryny ulanmagyň, milli ösüşiň bähbidine ýer üstüni seljermegiň mümkinçilikleri barada çykyşlar diňlenildi.

Aýry-aýry çykyşlar Türkmenistanyň Merkezi Aziýada täze hemra aragatnaşyk operatory hökmündäki ornuna bagyşlandy hem-de bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmegiň meselelerine garaldy.

Daşary ýurtly foruma gatnaşyjylar türkmen kärdeşleri bilen giň hyzmatdaşlyga taýýardyklaryny beýan edip, döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň üns we goldaw bermegi netijesinde ýurdumyzda döwrebap pudaklaýyn düzümleriň, innowasiýa işi üçin döredilen mümkinçilikleriň we şertleriň bardygyny bellediler.

Foruma gatnaşyjylar diňe bir aragatnaşyk toplumynyň esasy ugurlaryny ösdürmegiň häzirki ýagdaýy we geljegi baradaky maglumatlary alyşmak bilen çäklenmän, eýsem, hemra kommunikasiýa tehnologiýalary we programma önümleriniň bazary, sanlylaşdyrma, kiberhowpsuzlygy üpjün etmekde döwrebap çemeleşmeler, sebitde halkara magistral göwrümini ösdürmek we sanly transformasiýany çaltlandyrmagyň meýilleri boýunça pikir alşyp, mundan beýläkki hyzmatdaşlygyň görnüşlerini we maýa goýum mümkinçiliklerini kesgitläp bilerler.

Ertir “Türkmentel — 2021” atly XIV halkara onlaýn maslahat öz işini dowam eder. Onuň çäklerinde “Berkidilen we öýjükli aragatnaşyk ulgamlary: aragatnaşygyň bitewi milli ulgamyny döretmek, giň zolakly optiki-süýümli 5G öýjükli aragatnaşyk ulgamlary”, “Sanly özgertmeler zamanasynda maglumat howpsuzlygy” ýaly ugurlar boýunça mejlisler geçiriler. Forum tamamlanandan soňra “Sanly çözgüt — 2021” atly innowasiýa taslamalary bäsleşiginiň ýeňijilerini sylaglamak dabarasyny geçirmek meýilleşdirilýär.

Aşgabat, 9-njy noýabr (TDH). Şu gün ýurdumyzyň Söwda-senagat edarasynda Awstriýa Respublikasynyň wekiliýetiniň Türkmenistana saparynyň çäklerinde iki ýurduň ykdysady gatnaşyklaryny mundan beýläk-de ösdürmäge gönükdirilen birnäçe duşuşyklar geçirildi.

Awstriýanyň wekiliýetiniň düzümine dostlukly ýurduň iri kompaniýalarynyň wekilleri girdi. Şeýlelikde, şu gün geçirilen duşuşyklara gatnaşyjylaryň hatarynda hyzmatdaşlyk boýunça radioýaýlym enjamlaryny öndüriji “Heidelberger Druckmaschinen Eastern Europe GmbH” kompaniýasynyň, ýangyna garşy enjamlary we ýörite awtomobilleri getirýän “Rosenbauer International AG” kompaniýasynyň, ulag düzümleriniň gurluşygy boýunça “Waagner Biro Bridge System” kompaniýasynyň, lukmançylyk edaralary üçin önümleri getirýän “VAMED” kompaniýasynyň, “Europe Consult GmbH” konsalting-maslahat beriş kompaniýasynyň, saglygy goraýyş ulgamy üçin tehnologik çözgütleri taýýarlaýan “AME International”, elektroenergiýanyň durnukly önümçiligi üçin täzeçil çözgütleri öňe sürýän “Geppert GmbH” kompaniýasynyň, şeýle hem “Osterreichische Kontrollbank AG” kompaniýasynyň we iki ýurduň ykdysady gatnaşyklaryna işjeň goldaw berýän Awstriýanyň Federal ykdysady palatasynyň wekilleri bar.

Ýurdumyzyň döwlet düzümleriniň, işewür toparlarynyň, Saglygy goraýyş we derman senagaty, Maliýe we ykdysadyýet, Medeniýet, Energetika ministrlikleriniň, “Türkmenaragatnaşyk” agentliginiň, Daşary ykdysady iş bankynyň, Söwda-senagat edarasynyň, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň hem-de başga-da birnäçe pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylarydyr wekilleri awstriýaly hyzmatdaşlar bilen özara gatnaşyklaryň mümkinçiliklerini, täzeçil enjamlaryň, şol sanda radioýaýlym, lukmançylyk, sport enjamlarynyň getirilmegini guraýan bilelikdäki kärhanalary döretmegiň geljekki ugurlaryny ara alyp maslahatlaşdylar.

Duşuşyga gatnaşyjylaryň belleýişleri ýaly, Awstriýa Respublikasynyň Ýewropa we halkara işler boýunça federal ministri Mihael Linhartyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýetiň Türkmenistana bu gezekki sapary däp bolan döwletara gatnaşyklary berkitmegiň hem-de ösdürmegiň ýolunda nobatdaky möhüm ädime öwrüldi. Şeýle-de bu sapar Garaşsyz türkmen döwletiniň Ýewropa Bileleşiginiň ýurtlary bilen doly möçberli gatnaşyklaryny has-da giňeltmeginde ähmiýetlidir.

Soňky ýyllarda iki ýurduň Daşary işler ministrlikleriniň arasyndaky syýasy geňeşmeler işjeňleşdirildi. Bu bolsa ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň dürli meseleleri we halkara derejedäki wezipeler boýunça pikir alyşmaga, olar boýunça umumy çemeleşmeleri we özara düşünişmegi pugtalandyrmaga ýardam edýär.

Söwda-ykdysady ulgamdaky gatnaşyklar hyzmatdaşlygyň esasy ugurlarynyň biri bolup durýar. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň milli ykdysadyýetimizi senagatlaşdyrmak, gaýtadan işleýän pudagy berkitmek, ýokary tehnologiýaly senagat önümçilikleriniň gurluşyklary boýunça iri maýa goýum taslamalaryny amala aşyrmak syýasaty bu ugurdaky hyzmatdaşlygy giňden ösdürmäge oňyn şertleri döredýär.

Soňky ýyllarda türkmen-awstriýa işewürlik gatnaşyklarynyň ösdürilmegini şertlendirýän degişli şertnama-hukuk binýady pugtalandyryldy. Awstriýanyň işewür düzümleriniň Türkmenistanda ýaýbaňlandyrylan bilelikdäki taslamalaryň, şol sanda gurluşyk, syýahatçylyk, söwda, marketing we ulag hyzmatlary, dürli pudaklar üçin ýokary tehnologiýaly enjamlary getirmek taslamalarynyň durmuşa geçirilmegi babatda oňyn tejribe toplandygyny bellemek gerek. Şunda wekiliýetleri alyşmak, iş saparlaryny, işewürlik maslahatlaryny we pudaklaýyn sergileri geçirmek meselelerine möhüm ähmiýet berilýär.

Duşuşyga gatnaşyjylar şeýle hyzmatdaşlygyň türkmen-awstriýa gatnaşyklarynyň mundan beýläk-de berkidilmegine, özara bähbitli hyzmatdaşlygyň geljekki möhüm ugurlaryny kesgitlemäge ýardam edýändigini biragyzdan nygtadylar.

Glazgo şäherinde Şotlandiýanyň maslahatlar merkezinde BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 26-njy maslahatyna (COP26) hormatly Prezidentimiziň tabşyrmagy boýunça Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýet gatnaşdy. Wise-premýer forumda türkmen tarapynyň howanyň üýtgemeginiň täsirlerine uýgunlaşmak hem-de onuň ýaramaz täsirlerini peseltmek meselelerinde halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny birleşdirmäge gönükdirilen birnäçe anyk başlangyçlar bilen çykyş etdi.

Serdar Berdimuhamedow çykyşynda türkmen wekiliýetiniň adyndan forumy guraýjylara — Beýik Britaniýanyň we Demirgazyk Irlandiýanyň Birleşen Patyşalygynyň Hökümetine mähirli myhmansöýerlik hem-de maslahatyň netijeli işlemegine döredilen şertler üçin hoşallyk bildirip, ählumumy Durnukly ösüş maksatlarynyň kabul edilmegi bilen, Türkmenistanyň olara ýetmek ugrunda netijeli işleri alyp barýandygyny nygtady.

Konwensiýanyň teklibine hem-de onuň Pariž şertnamasyndaky borçnamalaryna esaslanyp, Türkmenistan howanyň üýtgemegi babatynda amaly tagallalary edýär:

birinjiden, ykdysadyýetiň ähli ugurlarynda häzirki zaman tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy bilen, bug gazlarynyň zyňyndylary azalýar;

ikinjiden, Howanyň üýtgemegi boýunça Milli strategiýa, 2030-njy ýyla çenli gaýtadan dikeldilýän energiýany ösdürmek boýunça Milli strategiýa hem-de Türkmenistanyň “Täzelenýän energiýa çeşmeleri hakynda” täze Kanuny kabul edildi;

üçünjiden, Türkmenistanda her ýyl millionlarça agaç nahallary oturdylýar. 2020-nji ýylda Türkmenistanyň “gök guşagyny” 25 million nahal artdyrdy, 2021-nji ýylda bolsa 30 million nahalyň ekilmegi meýilleşdirildi;

dördünjiden, Pariž howa şertnamasy boýunça borçnamalary ýerine ýetirmegiň çäklerinde Türkmenistanyň milli kesgitlenen goşandy (MKG/NDC) taýýarlanyldy. Onda teklip edilen borçnamalar, bug gazynyň zyňyndylaryny peseltmek we ykdysadyýetiň esasy pudaklaryndaky meseleleri 2030-njy ýyla çenli çözmek baradaky ägirt uly maksadynyň tassyklanmagynyň subutnamasydyr.

Bu babatda metanyň zyňyndylaryny azaltmaga aýratyn üns berilýär. Şunuň bilen baglylykda, türkmen tarapy Ählumumy metan borçnamasy boýunça täze başlangyjy goldaýar hem-de giňişleýin gatnaşmak maksady bilen, ony jikme-jik öwrenmäge gyzyklanma bildirýär diýip, Serdar Berdimuhamedow aýtdy.

Şeýle hem Türkmenistanyň 2030-njy ýyldan başlap, orta möhletde bug gazlarynyň zyňyndylaryny düýbünden aradan aýyrmagy we zyňyndylaryň ýylsaýyn ep-esli azaldylmagyny gazanmagy meýilleşdirýändigi bellenildi. Bu görkezijilere biziň ýurdumyz öz maliýe serişdeleriniň hem-de halkara guramalaryň we maliýe institutlarynyň tehniki hem-de maliýe goldawlarynyň hasabyna ýetmäge umyt edýär.

Wise-premýer Serdar Berdimuhamedow türkmen tarapynyň howanyň meseleleri boýunça yzygiderli oňyn halkara gatnaşyklaryň dowam etdirilmegine garaşýandygyny, bu babatda BMG-niň Baş sekretarynyň gazanylan çözgütleri durmuşa geçirmek ugrunda edýän tagallalaryny goldaýandygyny we howa bilen bagly meseleleri çözmekde ählitaraplaýyn ýardam bermäge taýýardygyny nygtady.

Möhüm netijeli başlangyçlary öňe süren türkmen wekiliýetiniň baştutanynyň mazmunly çykyşy BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasynyň 26-njy maslahatyna gatnaşyjylaryň goldawyna eýe boldy.

Şol başlangyçlar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ozal beýan eden maksatlaryny hem-de pikirlerini ösdürmäge gönükdirilendir. Bu pikirler we maksatlar örän möhüm bolan howa, ekologiýa meselelerinde ýurdumyzyň pugta eýerýän ýörelgesini beýan edýär hem-de milli, sebit we dünýä derejelerinde şolary çözmegiň anyk ýollaryny, gurallaryny kesgitleýär.

Milli Liderimiz şu ýylyň maý aýynda BMG-niň gazyp alýan senagat boýunça ýokary derejeli ählumumy forumynda çykyş edip, Türkmenistanyň daşky gurşawa senagat galyndylarynyň zyňylmagy bilen emele gelýän ýaramaz ýagdaýlar sebäpli alada edýändigini hem-de bar bolan töwekgelçilikleri, wehimleri azaltmaga gönükdirilen halkara tagallalaryň ýygjam utgaşdyrylmagyna we ylalaşykly hereket edilmegine ygrarlydygyny aýratyn belledi.

Hormatly Prezidentimiz esasy resminama hökmünde howanyň ýagdaýy bilen baglanyşykly borçnamalary ýerine ýetirmegiň halkara hukuk gurallarynyň ýokary netijeliligini üpjün etmäge gönükdirilen Howanyň üýtgemegi baradaky Pariž Ylalaşygyna ygrarlydygyny tassyklap, häzir Türkmenistanda BMG-niň daşky gurşaw boýunça (ÝUNEP) maksatnamasynyň we BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň goldaw bermeginde howanyň üýtgemegi hakynda Dördünji milli maglumaty hem-de Birinji ikiýyllyk maglumaty taýýarlamak işleriniň alnyp barylýandygyny habar berdi. Bu resminamalaryň ikisi hem 2023-nji ýylyň başynda BMG-niň sekretariatyna hödürlener.

Türkmenistan dünýäde tebigy serişdeleri gazyp alýan iri ýurtlaryň biri bolup, bu babatda öz jogapkärçiligine doly düşünip, önümçilik maksatlary bilen daşky gurşawy goramak boýunça wezipeleriň arasyndaky deňeçerligi saklamak ugrunda tagallalaryny gaýgyrmaýar. Bilermenleriň Türkmenistanyň Üçünji milli maglumatlarynyň çäklerinde beren bahalaryna görä, 2030-njy ýyla çenli döwürde ykdysadyýetiň ösüşinde jemi içerki önümiň birligine bolan gatnaşykda energiýanyň sarp edilişiniň udel agramy peseler.

Hormatly Prezidentimiz BMG-niň pes uglerodly energetikany ösdürmek boýunça çäreleriň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen strategiýasyny işläp taýýarlamaga girişmegi teklip etdi. Ýene-de bir beýan edilen teklip BMG-niň howandarlygynda dünýä energetikasynyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde wodorod energetikasyny ösdürmek boýunça halkara “Ýol kartasynyň” döredilmegine degişli boldy.

Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow dürli halkara derejelerde Türkmenistanyň Aşgabatda Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen bagly Tehnologiýalar boýunça sebit merkezini açmaga taýýardygyny beýan etdi, BMG-niň Suw strategiýasyny hem-de BMG-niň Aral boýunça Ýörite maksatnamasyny işläp taýýarlamak, Hazar deňziniň ekoulgamyny gorap saklamak baradaky başlangyçlary öňe sürdi.

Şeýle hem türkmen tarapy Merkezi Aziýanyň ekoulgamynyň we howa töwekgelçiliklerini peseltmegiň aýratynlyklaryny nazarda tutup, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak boýunça sebit strategiýasyny, howanyň üýtgemegini göz öňünde tutup, suw serişdelerini oýlanyşykly dolandyrmak boýunça taslamalary işläp taýýarlamak baradaky hem-de çölleşmä garşy göreşmek boýunça hereket etmegiň sebit meýilnamasyny durmuşa geçirmek babatdaky teklipleri öňe sürdi.

Türkmenistan bu başlangyçlary durmuşa geçirmekde Birleşen Milletler Guramasynyň senagat taýdan ösüş boýunça guramasyny (ÝUNIDO), BMG-niň Daşky gurşaw baradaky maksatnamasyny (ÝUNEP), BMG-niň Ykdysady we durmuş meseleleri boýunça departamentini, BMG-niň Ösüş maksatnamasyny (BMGÖM) esasy hyzmatdaşlary hasaplaýar.

Ýurdumyz ekologiýa we howa meselelerinde beýleki halkara düzümler, hususan-da, Ählumumy ýaşyl ösüş instituty (GGGI) bilen hyzmatdaşlyk etmäge açykdyr. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisi tarapyndan ýakynda kabul edilen “Ählumumy ýaşyl ösüş institutyny döretmek hakyndaky Ylalaşyga goşulmak hakynda” Kanun bu halkara guramasy bilen hyzmatdaşlyk etmegiň hukuk esasyny döredýär.

Türkmenistanyň Howanyň üýtgemegi hakynda Milli strategiýasy ýurdumyzda tebigaty goramak we uýgunlaşmak işlerini amala aşyrmak boýunça esasy resminama bolup hyzmat edýär. Ol howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meselelerde milli garaýşy beýan edip, howanyň üýtgemegi hem-de onuň täsirleri babatda Türkmenistanyň döwlet syýasatyny kemala getirmegiň we durmuşa geçirmegiň binýady bolup durýar.

Pariž Ylalaşygyna laýyklykda, rejelenen täze görnüşde 2019-njy ýylda kabul edilen resminama mazmuny boýunça ýurdumyzy pes uglerodly ösdürmegiň strategiýasy bolup, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» wezipelerine kybap gelýär.

Türkmenistanyň Howanyň üýtgemegi hakyndaky Milli strategiýasynyň täze, rejelenen görnüşiniň kabul edilmegi bu ulgamda ýurdumyzyň halkara borçnamalaryny ýerine ýetirmegi hem-de ekologiýa wezipelerini çözmek üçin zerur hukuk, guramaçylyk we tehnologik şertleri döredip, uýgunlaşma çäreleriniň sanawyny düýpli giňeltmek üçin esas bolup hyzmat etdi.

Şunuň ýaly uzak möhletleýin çäreleriň biri howanyň täsirini peseltmek üçin tokaýlary täzeden dikeltmek hem-de ýerden peýdalanylyşyny gowulandyrmak boýunça işlerdir. “Gök guşak” umumymilli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde Türkmenistanda suwaryşyň suw tygşytlaýjy oňyn usullaryny ulanmak arkaly şäherleriň töwereginde ägirt uly meýdanlary tutýan tokaý zolaklary döredildi.

Ekologiýa ulgamynyň we tokaý hojalygynyň howanyň üýtgemegine durnuklylygyny netijeli ýokarlandyrmak maksady bilen, Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasy işlenip taýýarlanyldy we tassyklanyldy. Maksatnama dürli pudaklaýyn dolandyryş edaralary, Aşgabat şäheriniň hem-de welaýatlaryň häkimlikleri tarapyndan ýaprakly, saýaly, miweli baglaryň we üzüm nahallarynyň, çöl ösümlikleriniň ekilmegini we bu ulgamda halkara hyzmatdaşlygyň giňeldilmegini hem-de dünýäniň öňdebaryjy tejribesiniň ornaşdyrylmagyny göz öňünde tutýar.

Türkmenistan milli ösüş maksatnamalaryny durmuşa geçirip, olary BMG-niň 2030-njy ýyla çenli Gün tertibine hem-de howanyň üýtgemegi baradaky strategiýalaryna doly kybap getirýär. Uglewodorodyň uly gorlaryna eýe bolan, şol sanda pes uglerodly energiýa çeşmesi hasaplanýan tebigy gazyň subut edilen gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän ýurdumyz gaýtadan dikeldilýän energetikanyň ösdürilmegini hem maksat edinýär.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýangyç-energetika toplumynyň ýolbaşçylaryna gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri we wodorod energetikasy babatda alnyp barylýan işleriň depginini güýçlendirmegi tabşyrdy. Şolaryň ähmiýeti howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleler sebäpli, dünýä jemgyýetçiliginde barha artýar.

Häzir köp ýurtlar özleriniň wodorod strategiýasyny işläp taýýarlap, munuň üçin uly möçberde maliýe serişdelerini gönükdirýärler. Wodoroda metallurgiýa we himiýa senagatynda, ulag ulgamynda we ýaşaýyş jaý hojalygynda hem-de beýlekilerde uly isleg bildiriler.

Türkmenistanda wodorod öndürjek desgany Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda (TNGIZT) gurmak meýilleşdirilýär. Munuň üçin degişli teklipleri işläp taýýarlamak üçin halkara bäsleşik yglan edildi. Taslamanyň çäklerinde, täze wodorod desgasynyň taslamasyny düzmek, gurmak, onuň sazlaýyş-işe goýberiş işlerini ýerine ýetirmek hem-de desgany ulanyşa tabşyrmak boýunça tehniki resminamalar taýýarlanylar.

Energiýanyň Gün hem-de ýel ýaly gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini ösdürmek üçin ýurdumyzyň uly tebigy we ylmy kuwwaty bar. Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň ylmy-önümçilik merkezi tarapyndan Gün-ýel elektrik beketleriniň ekologiýa ugurly taslamalary işlenilip taýýarlanyldy. Olaryň gurluşygyny gaýtadan dikeldilýän energetikany ösdürmek boýunça Türkmenistanyň milli strategiýasyna laýyklykda amala aşyrmak maksat edinilýär.

Kuwwatlylygy 10 megawat bolan utgaşykly Gün-ýel elektrik bekediniň gurulmagyny göz öňünde tutýan şeýle taslamalaryň biri Balkan welaýatynyň Serdar etrabynda durmuşa geçiriler. Şunuň ýaly elektrik bekediniň gurluşyk taslamasy “Altyn asyr” Türkmen kölüniň töwereklerinde gurmak üçin hem işlenilip taýýarlanyldy.

BMG-niň howa ulgamyna degişli maslahatynyň öň ýanynda Aşgabatda geçirilen “Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021” atly XXVI halkara maslahatda hem tebigy gazy hem-de gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmak arkaly, pes uglerodly geljege geçmek baradaky meselelere garaldy.

Energetika bolan islegiň hem-de ekologik töwekgelçilikleri peseltmegiň arasyndaky deňeçerligiň wajyp meselelerini ara alyp maslahatlaşmaga gatnaşanlar ýurdumyzyň energetika taslamalarynyň ähmiýetini aýratyn bellediler. Şol taslamalar zyýanly bölünip çykmalary azaltmaga uly goşant goşup biler.

Türkmenistan Glazgoda BMG-niň howa baradaky ählumumy sammitine netijeli gatnaşmak üçin uly taýýarlyk işlerini gördi. Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy hem-de BMG-niň Ösüş maksatnamasy tarapyndan guralan hyzmatdaşlaryň onlaýn duşuşygynda, COP26-nyň öňüsyrasynda howanyň üýtgemegi babatda ileri tutulýan milli ugurlara ýetmek boýunça tagallalaryň çäklerinde, Türkmenistandaky häzirki maksatnamalaýyn işlerde milli derejede kesgitlenilýän goşandy (NDC) taýýarlamak baradaky meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Oktýabrda Birleşen Milletler Guramasynyň wekilhanasy Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi hem-de beýleki milli hyzmatdaşlar bilen bilelikde, howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlaryň ýurdumyzda ilkinji maslahatyny geçirdi. Ol ýaşlaryň howa baradaky meseleleri ara alyp maslahatlaşmagy, howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça hereketleri we çözgütleri işläp taýýarlamak üçin netijeli çäre boldy.

Oktýabryň ahyrynda türkmen meýletinçileri hem-de ekoişjeňleri ummany goramak we ilatyň habardarlygyny artdyrmak boýunça “EUBeachCleanup” atly ählumumy möwsümi goldap, Ýewropa Bileleşiginiň wekilhanasy tarapyndan Türkmenistanyň tebigaty goramak jemgyýeti bilen bilelikde, “Köpetdag” suw howdanynyň kenarynda guralan ekologiýa çäresine gatnaşdylar.

Şunuň bilen baglylykda, 2021-nji ýylyň 21-nji iýunynda ÝUNESKO-nyň hökümetara okeanografiýa komissiýasynyň assambleýasynyň 31-nji mejlisiniň barşynda Türkmenistanyň 2021 — 2023-nji ýyllar üçin bu komissiýanyň Ýerine ýetiriji geňeşiniň agzalygyna saýlanandygyny bellemelidiris. Bu bolsa özüniň ekologiýa we suw syýasatyna laýyklykda ekologiýany, suw we ýer serişdelerini goramak boýunça halkara hem-de sebit işlerine işjeň gatnaşýan ýurdumyzyň dünýädäki abraýynyň artýandygynyň ýene-de bir subutnamasy boldy.

Mahlasy, howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça Türkmenistanyň hem-de BMG-niň eýeleýän ornunyň gabat gelmegi ekologiýa babatda ählumumy möhüm wezipeleri çözmek ugrunda dünýä jemgyýetçiliginiň tagallalarynyň birleşdirilmeginde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlarynyň öňdengörüjiliklidiginiň we döwrebapdygynyň subutnamasydyr.

Glazgo şäherinde Şotlandiýanyň maslahatlar merkezinde BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 26-njy maslahatyna (COP26) hormatly Prezidentimiziň tabşyrmagy boýunça Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýet gatnaşdy. Wise-premýer forumda türkmen tarapynyň howanyň üýtgemeginiň täsirlerine uýgunlaşmak hem-de onuň ýaramaz täsirlerini peseltmek meselelerinde halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny birleşdirmäge gönükdirilen birnäçe anyk başlangyçlar bilen çykyş etdi.

Serdar Berdimuhamedow çykyşynda türkmen wekiliýetiniň adyndan forumy guraýjylara — Beýik Britaniýanyň we Demirgazyk Irlandiýanyň Birleşen Patyşalygynyň Hökümetine mähirli myhmansöýerlik hem-de maslahatyň netijeli işlemegine döredilen şertler üçin hoşallyk bildirip, ählumumy Durnukly ösüş maksatlarynyň kabul edilmegi bilen, Türkmenistanyň olara ýetmek ugrunda netijeli işleri alyp barýandygyny nygtady.

Konwensiýanyň teklibine hem-de onuň Pariž şertnamasyndaky borçnamalaryna esaslanyp, Türkmenistan howanyň üýtgemegi babatynda amaly tagallalary edýär:

birinjiden, ykdysadyýetiň ähli ugurlarynda häzirki zaman tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy bilen, bug gazlarynyň zyňyndylary azalýar;

ikinjiden, Howanyň üýtgemegi boýunça Milli strategiýa, 2030-njy ýyla çenli gaýtadan dikeldilýän energiýany ösdürmek boýunça Milli strategiýa hem-de Türkmenistanyň “Täzelenýän energiýa çeşmeleri hakynda” täze Kanuny kabul edildi;

üçünjiden, Türkmenistanda her ýyl millionlarça agaç nahallary oturdylýar. 2020-nji ýylda Türkmenistanyň “gök guşagyny” 25 million nahal artdyrdy, 2021-nji ýylda bolsa 30 million nahalyň ekilmegi meýilleşdirildi;

dördünjiden, Pariž howa şertnamasy boýunça borçnamalary ýerine ýetirmegiň çäklerinde Türkmenistanyň milli kesgitlenen goşandy (MKG/NDC) taýýarlanyldy. Onda teklip edilen borçnamalar, bug gazynyň zyňyndylaryny peseltmek we ykdysadyýetiň esasy pudaklaryndaky meseleleri 2030-njy ýyla çenli çözmek baradaky ägirt uly maksadynyň tassyklanmagynyň subutnamasydyr.

Bu babatda metanyň zyňyndylaryny azaltmaga aýratyn üns berilýär. Şunuň bilen baglylykda, türkmen tarapy Ählumumy metan borçnamasy boýunça täze başlangyjy goldaýar hem-de giňişleýin gatnaşmak maksady bilen, ony jikme-jik öwrenmäge gyzyklanma bildirýär diýip, Serdar Berdimuhamedow aýtdy.

Şeýle hem Türkmenistanyň 2030-njy ýyldan başlap, orta möhletde bug gazlarynyň zyňyndylaryny düýbünden aradan aýyrmagy we zyňyndylaryň ýylsaýyn ep-esli azaldylmagyny gazanmagy meýilleşdirýändigi bellenildi. Bu görkezijilere biziň ýurdumyz öz maliýe serişdeleriniň hem-de halkara guramalaryň we maliýe institutlarynyň tehniki hem-de maliýe goldawlarynyň hasabyna ýetmäge umyt edýär.

Wise-premýer Serdar Berdimuhamedow türkmen tarapynyň howanyň meseleleri boýunça yzygiderli oňyn halkara gatnaşyklaryň dowam etdirilmegine garaşýandygyny, bu babatda BMG-niň Baş sekretarynyň gazanylan çözgütleri durmuşa geçirmek ugrunda edýän tagallalaryny goldaýandygyny we howa bilen bagly meseleleri çözmekde ählitaraplaýyn ýardam bermäge taýýardygyny nygtady.

Möhüm netijeli başlangyçlary öňe süren türkmen wekiliýetiniň baştutanynyň mazmunly çykyşy BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasynyň 26-njy maslahatyna gatnaşyjylaryň goldawyna eýe boldy.

Şol başlangyçlar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ozal beýan eden maksatlaryny hem-de pikirlerini ösdürmäge gönükdirilendir. Bu pikirler we maksatlar örän möhüm bolan howa, ekologiýa meselelerinde ýurdumyzyň pugta eýerýän ýörelgesini beýan edýär hem-de milli, sebit we dünýä derejelerinde şolary çözmegiň anyk ýollaryny, gurallaryny kesgitleýär.

Milli Liderimiz şu ýylyň maý aýynda BMG-niň gazyp alýan senagat boýunça ýokary derejeli ählumumy forumynda çykyş edip, Türkmenistanyň daşky gurşawa senagat galyndylarynyň zyňylmagy bilen emele gelýän ýaramaz ýagdaýlar sebäpli alada edýändigini hem-de bar bolan töwekgelçilikleri, wehimleri azaltmaga gönükdirilen halkara tagallalaryň ýygjam utgaşdyrylmagyna we ylalaşykly hereket edilmegine ygrarlydygyny aýratyn belledi.

Hormatly Prezidentimiz esasy resminama hökmünde howanyň ýagdaýy bilen baglanyşykly borçnamalary ýerine ýetirmegiň halkara hukuk gurallarynyň ýokary netijeliligini üpjün etmäge gönükdirilen Howanyň üýtgemegi baradaky Pariž Ylalaşygyna ygrarlydygyny tassyklap, häzir Türkmenistanda BMG-niň daşky gurşaw boýunça (ÝUNEP) maksatnamasynyň we BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň goldaw bermeginde howanyň üýtgemegi hakynda Dördünji milli maglumaty hem-de Birinji ikiýyllyk maglumaty taýýarlamak işleriniň alnyp barylýandygyny habar berdi. Bu resminamalaryň ikisi hem 2023-nji ýylyň başynda BMG-niň sekretariatyna hödürlener.

Türkmenistan dünýäde tebigy serişdeleri gazyp alýan iri ýurtlaryň biri bolup, bu babatda öz jogapkärçiligine doly düşünip, önümçilik maksatlary bilen daşky gurşawy goramak boýunça wezipeleriň arasyndaky deňeçerligi saklamak ugrunda tagallalaryny gaýgyrmaýar. Bilermenleriň Türkmenistanyň Üçünji milli maglumatlarynyň çäklerinde beren bahalaryna görä, 2030-njy ýyla çenli döwürde ykdysadyýetiň ösüşinde jemi içerki önümiň birligine bolan gatnaşykda energiýanyň sarp edilişiniň udel agramy peseler.

Hormatly Prezidentimiz BMG-niň pes uglerodly energetikany ösdürmek boýunça çäreleriň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen strategiýasyny işläp taýýarlamaga girişmegi teklip etdi. Ýene-de bir beýan edilen teklip BMG-niň howandarlygynda dünýä energetikasynyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde wodorod energetikasyny ösdürmek boýunça halkara “Ýol kartasynyň” döredilmegine degişli boldy.

Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow dürli halkara derejelerde Türkmenistanyň Aşgabatda Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen bagly Tehnologiýalar boýunça sebit merkezini açmaga taýýardygyny beýan etdi, BMG-niň Suw strategiýasyny hem-de BMG-niň Aral boýunça Ýörite maksatnamasyny işläp taýýarlamak, Hazar deňziniň ekoulgamyny gorap saklamak baradaky başlangyçlary öňe sürdi.

Şeýle hem türkmen tarapy Merkezi Aziýanyň ekoulgamynyň we howa töwekgelçiliklerini peseltmegiň aýratynlyklaryny nazarda tutup, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak boýunça sebit strategiýasyny, howanyň üýtgemegini göz öňünde tutup, suw serişdelerini oýlanyşykly dolandyrmak boýunça taslamalary işläp taýýarlamak baradaky hem-de çölleşmä garşy göreşmek boýunça hereket etmegiň sebit meýilnamasyny durmuşa geçirmek babatdaky teklipleri öňe sürdi.

Türkmenistan bu başlangyçlary durmuşa geçirmekde Birleşen Milletler Guramasynyň senagat taýdan ösüş boýunça guramasyny (ÝUNIDO), BMG-niň Daşky gurşaw baradaky maksatnamasyny (ÝUNEP), BMG-niň Ykdysady we durmuş meseleleri boýunça departamentini, BMG-niň Ösüş maksatnamasyny (BMGÖM) esasy hyzmatdaşlary hasaplaýar.

Ýurdumyz ekologiýa we howa meselelerinde beýleki halkara düzümler, hususan-da, Ählumumy ýaşyl ösüş instituty (GGGI) bilen hyzmatdaşlyk etmäge açykdyr. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisi tarapyndan ýakynda kabul edilen “Ählumumy ýaşyl ösüş institutyny döretmek hakyndaky Ylalaşyga goşulmak hakynda” Kanun bu halkara guramasy bilen hyzmatdaşlyk etmegiň hukuk esasyny döredýär.

Türkmenistanyň Howanyň üýtgemegi hakynda Milli strategiýasy ýurdumyzda tebigaty goramak we uýgunlaşmak işlerini amala aşyrmak boýunça esasy resminama bolup hyzmat edýär. Ol howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meselelerde milli garaýşy beýan edip, howanyň üýtgemegi hem-de onuň täsirleri babatda Türkmenistanyň döwlet syýasatyny kemala getirmegiň we durmuşa geçirmegiň binýady bolup durýar.

Pariž Ylalaşygyna laýyklykda, rejelenen täze görnüşde 2019-njy ýylda kabul edilen resminama mazmuny boýunça ýurdumyzy pes uglerodly ösdürmegiň strategiýasy bolup, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» wezipelerine kybap gelýär.

Türkmenistanyň Howanyň üýtgemegi hakyndaky Milli strategiýasynyň täze, rejelenen görnüşiniň kabul edilmegi bu ulgamda ýurdumyzyň halkara borçnamalaryny ýerine ýetirmegi hem-de ekologiýa wezipelerini çözmek üçin zerur hukuk, guramaçylyk we tehnologik şertleri döredip, uýgunlaşma çäreleriniň sanawyny düýpli giňeltmek üçin esas bolup hyzmat etdi.

Şunuň ýaly uzak möhletleýin çäreleriň biri howanyň täsirini peseltmek üçin tokaýlary täzeden dikeltmek hem-de ýerden peýdalanylyşyny gowulandyrmak boýunça işlerdir. “Gök guşak” umumymilli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde Türkmenistanda suwaryşyň suw tygşytlaýjy oňyn usullaryny ulanmak arkaly şäherleriň töwereginde ägirt uly meýdanlary tutýan tokaý zolaklary döredildi.

Ekologiýa ulgamynyň we tokaý hojalygynyň howanyň üýtgemegine durnuklylygyny netijeli ýokarlandyrmak maksady bilen, Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasy işlenip taýýarlanyldy we tassyklanyldy. Maksatnama dürli pudaklaýyn dolandyryş edaralary, Aşgabat şäheriniň hem-de welaýatlaryň häkimlikleri tarapyndan ýaprakly, saýaly, miweli baglaryň we üzüm nahallarynyň, çöl ösümlikleriniň ekilmegini we bu ulgamda halkara hyzmatdaşlygyň giňeldilmegini hem-de dünýäniň öňdebaryjy tejribesiniň ornaşdyrylmagyny göz öňünde tutýar.

Türkmenistan milli ösüş maksatnamalaryny durmuşa geçirip, olary BMG-niň 2030-njy ýyla çenli Gün tertibine hem-de howanyň üýtgemegi baradaky strategiýalaryna doly kybap getirýär. Uglewodorodyň uly gorlaryna eýe bolan, şol sanda pes uglerodly energiýa çeşmesi hasaplanýan tebigy gazyň subut edilen gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän ýurdumyz gaýtadan dikeldilýän energetikanyň ösdürilmegini hem maksat edinýär.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýangyç-energetika toplumynyň ýolbaşçylaryna gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri we wodorod energetikasy babatda alnyp barylýan işleriň depginini güýçlendirmegi tabşyrdy. Şolaryň ähmiýeti howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleler sebäpli, dünýä jemgyýetçiliginde barha artýar.

Häzir köp ýurtlar özleriniň wodorod strategiýasyny işläp taýýarlap, munuň üçin uly möçberde maliýe serişdelerini gönükdirýärler. Wodoroda metallurgiýa we himiýa senagatynda, ulag ulgamynda we ýaşaýyş jaý hojalygynda hem-de beýlekilerde uly isleg bildiriler.

Türkmenistanda wodorod öndürjek desgany Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda (TNGIZT) gurmak meýilleşdirilýär. Munuň üçin degişli teklipleri işläp taýýarlamak üçin halkara bäsleşik yglan edildi. Taslamanyň çäklerinde, täze wodorod desgasynyň taslamasyny düzmek, gurmak, onuň sazlaýyş-işe goýberiş işlerini ýerine ýetirmek hem-de desgany ulanyşa tabşyrmak boýunça tehniki resminamalar taýýarlanylar.

Energiýanyň Gün hem-de ýel ýaly gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini ösdürmek üçin ýurdumyzyň uly tebigy we ylmy kuwwaty bar. Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň ylmy-önümçilik merkezi tarapyndan Gün-ýel elektrik beketleriniň ekologiýa ugurly taslamalary işlenilip taýýarlanyldy. Olaryň gurluşygyny gaýtadan dikeldilýän energetikany ösdürmek boýunça Türkmenistanyň milli strategiýasyna laýyklykda amala aşyrmak maksat edinilýär.

Kuwwatlylygy 10 megawat bolan utgaşykly Gün-ýel elektrik bekediniň gurulmagyny göz öňünde tutýan şeýle taslamalaryň biri Balkan welaýatynyň Serdar etrabynda durmuşa geçiriler. Şunuň ýaly elektrik bekediniň gurluşyk taslamasy “Altyn asyr” Türkmen kölüniň töwereklerinde gurmak üçin hem işlenilip taýýarlanyldy.

BMG-niň howa ulgamyna degişli maslahatynyň öň ýanynda Aşgabatda geçirilen “Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021” atly XXVI halkara maslahatda hem tebigy gazy hem-de gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmak arkaly, pes uglerodly geljege geçmek baradaky meselelere garaldy.

Energetika bolan islegiň hem-de ekologik töwekgelçilikleri peseltmegiň arasyndaky deňeçerligiň wajyp meselelerini ara alyp maslahatlaşmaga gatnaşanlar ýurdumyzyň energetika taslamalarynyň ähmiýetini aýratyn bellediler. Şol taslamalar zyýanly bölünip çykmalary azaltmaga uly goşant goşup biler.

Türkmenistan Glazgoda BMG-niň howa baradaky ählumumy sammitine netijeli gatnaşmak üçin uly taýýarlyk işlerini gördi. Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy hem-de BMG-niň Ösüş maksatnamasy tarapyndan guralan hyzmatdaşlaryň onlaýn duşuşygynda, COP26-nyň öňüsyrasynda howanyň üýtgemegi babatda ileri tutulýan milli ugurlara ýetmek boýunça tagallalaryň çäklerinde, Türkmenistandaky häzirki maksatnamalaýyn işlerde milli derejede kesgitlenilýän goşandy (NDC) taýýarlamak baradaky meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Oktýabrda Birleşen Milletler Guramasynyň wekilhanasy Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi hem-de beýleki milli hyzmatdaşlar bilen bilelikde, howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlaryň ýurdumyzda ilkinji maslahatyny geçirdi. Ol ýaşlaryň howa baradaky meseleleri ara alyp maslahatlaşmagy, howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça hereketleri we çözgütleri işläp taýýarlamak üçin netijeli çäre boldy.

Oktýabryň ahyrynda türkmen meýletinçileri hem-de ekoişjeňleri ummany goramak we ilatyň habardarlygyny artdyrmak boýunça “EUBeachCleanup” atly ählumumy möwsümi goldap, Ýewropa Bileleşiginiň wekilhanasy tarapyndan Türkmenistanyň tebigaty goramak jemgyýeti bilen bilelikde, “Köpetdag” suw howdanynyň kenarynda guralan ekologiýa çäresine gatnaşdylar.

Şunuň bilen baglylykda, 2021-nji ýylyň 21-nji iýunynda ÝUNESKO-nyň hökümetara okeanografiýa komissiýasynyň assambleýasynyň 31-nji mejlisiniň barşynda Türkmenistanyň 2021 — 2023-nji ýyllar üçin bu komissiýanyň Ýerine ýetiriji geňeşiniň agzalygyna saýlanandygyny bellemelidiris. Bu bolsa özüniň ekologiýa we suw syýasatyna laýyklykda ekologiýany, suw we ýer serişdelerini goramak boýunça halkara hem-de sebit işlerine işjeň gatnaşýan ýurdumyzyň dünýädäki abraýynyň artýandygynyň ýene-de bir subutnamasy boldy.

Mahlasy, howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça Türkmenistanyň hem-de BMG-niň eýeleýän ornunyň gabat gelmegi ekologiýa babatda ählumumy möhüm wezipeleri çözmek ugrunda dünýä jemgyýetçiliginiň tagallalarynyň birleşdirilmeginde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlarynyň öňdengörüjiliklidiginiň we döwrebapdygynyň subutnamasydyr.

(TDH)

Türkmenistanyň Prezidentiniň tabşyrygy boýunça Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky Türkmenistanyň wekilçilikli topary BMG-niň Howanyň üýtgemegi boýunça her ýyl geçirilýän maslahatyna gatnaşýar. Bu ählumumy çäre Beýik Britaniýanyň Glazgo şäherinde öz işine başlady.

BMG-niň Howanyň üýtgemegi boýunça Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşýan taraplaryň maslahatynyň — möhüm halkara forumyň 26-njy mejlisinde tutuş dünýäden döwlet we Hökümet baştutanlary duşuşyp, howanyň ählumumy maýlamagyna garşy durmak boýunça bilelikdäki çäreleri ara alyp maslahatlaşarlar hem-de özara hereketleri ylalaşarlar.

Soňky onýyllyklaryň dowamynda howanyň üýtgemegi hem-de onuň daşky gurşawa, ykdysadyýete we jemgyýete ýetirýän ýaramaz täsirleri häzirki zamanyň örän möhüm ählumumy meseleleriniň birine öwrüldi.

Ýurdumyzyň wekilçilikli toparynyň ählumumy foruma gatnaşmagy Türkmenistanyň bu meselä örän jogapkärçilikli çemeleşýändiginiň, adamzat üçin örän çynlakaý wehime garşy durmak üçin umumy, ylalaşykly çäreleriň kabul edilmeginiň derwaýysdygyna göz ýetirýändiginiň subutnamasydyr.

Daşky gurşawy goramak meselesi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň adamlaryň ähli babatda abadan durmuşynyň döredilmegine gönükdirilen döwlet syýasatynyň wajyp ugrudyr.

Milli Liderimiziň ýokary derejedäki dürli forumlarda öňe sürýän hem-de halkara bileleşigiň giň goldawyna eýe bolan oňyn başlangyçlary möhüm ähmiýetlidir. Gürrüň, hususan-da, Aşgabatda Merkezi Aziýada Howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly tehnologiýalar boýunça sebit merkezini açmak, BMG-niň Suw strategiýasyny, BMG-niň Aral deňziniň sebiti üçin ýörite maksatnamasyny işläp taýýarlamak hem-de Aral meselesini BMG-niň işiniň aýratyn ugry hökmünde kesgitlemek, Hazar deňziniň ekologiýa abadançylygyny gorap saklamak we beýleki teklipler barada barýar.

Biziň ýurdumyz örän wajyp ekologik ähmiýetli halkara hukuk namalary bolan hem-de atmosferada bugly gazlaryň toplanylmagynyň durnuklylaşdyrylmagyna we dünýäniň klimatynyň antropogen täsiriniň peseldilmegine gönükdirilen Howanyň üýtgemegi baradaky BMG-niň Çarçuwaly konwensiýasyny, Kiota teswirnamasyny hem-de Pariž ylalaşygyny tassyklamak bilen, öz üstüne alan borçnamalaryny yzygiderli ýerine ýetirýär.

Howanyň üýtgemegi boýunça Milli strategiýa howanyň üýtgemegi hem-de onuň ýetirýän oňaýsyz täsirleri bilen baglanyşykly meseleler boýunça toplumlaýyn döwlet maksatnamasyny kemala getirmek hem-de ony durmuşa geçirmek üçin binýat bolup durýar. Türkmenistanyň durnukly durmuş-ykdysady ösüşini üpjün etmek bu strategiýanyň ilkinji nobatdaky wezipesidir, munuň özi howanyň üýtgemegine ýetirilýän täsiri peseltmäge mümkinçilik berer hem-de döwletimiziň ykdysady, azyk, suw we ekologik howpsuzlygynyň ýokarlandyrylmagyna ýardam eder.

Serişde tygşytlaýjy, innowasiýa ugurly “ýaşyl” milli ykdysadyýetiň kemala getirilmeginde senagat pudagynda işjeň ornaşdyrylýan häzirki zaman tehnologiýalary, howany hapalaýan maddalaryň zyňyndylaryna seljermäniň hem-de gözegçiligiň netijeli ulgamy bug gazlarynyň zyňyndylarynyň çäklendirilmegine gönüden-göni ýardam berer. Şeýle hem döwrüň we umumy ykrar edilen halkara kadalaryň talaplaryna laýyklykda, milli kanunçylyk yzygiderli kämilleşdirilýär.

Ýurdumyzda howanyň ýetirýän ýaramaz täsirlerini peseltmek maksady bilen möhüm tebigaty goraýyş taslamalary üstünlikli amala aşyrylýar, ählihalk bag ekmek dabarasy geçirilýär, şonuň çäklerinde her ýylda agaç nahallarynyň millionlarçasy ekilýär, mälim bolşy ýaly, olar bug gazlaryny özlerine siňdirýärler.

Bu gün siwilizasiýanyň geljegi bilen gönüden-göni baglanyşykly ekologiýa we daşky gurşawy goramak meseleleri tutuş dünýäde üns merkezinde saklanýar hem-de Türkmenistanyň öňe sürýän başlangyçlary we Diýarymyzda bu ugurda alnyp barylýan giň gerimli çäreler tutuş dünýäde barha giň goldawa eýe bolýar.

(TDH)

27-28-nji oktýabrda paýtagtymyzyň Söwda-senagat edarasynda «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021» atly XXVI halkara maslahat geçirildi. Maslahat halkara guramalaryň, dünýäniň 32 döwletinden halkara kompaniýalaryň, şeýle hem energetika guramalarynyň, iri halkara maliýe institutlarynyň wekillerini bir ýere jemledi. Onuň işine 400-den gowrak adam gatnaşdy. Biz hem gazetimiziň şu sanynda bu iri çärä gatnaşyjylaryň käbirleriniň çykyşlaryny okyjylara ýetirmegi makul bildik.

Mohammed Sanusi BARKINDO,
Nebiti eksport ediji ýurtlaryň guramasynyň (OPEC) Baş sekretary:

— Türkmenistan uglewodorod gorlary boýunça dünýäde möhüm orunlaryň birini eýeleýär. Jenap Prezident Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýurduň nebitiniň we gazynyň eksportyny diwersifikasiýalaşdyrmak ugrunda amala aşyrýan syýasaty we şahsy tagallalary bu gün halkara guramalar, sarp ediji döwletler tarapyndan uly goldaw tapýar. Şonuň üçin-de, Nebiti eksport ediji ýurtlaryň guramasy (OPEC) Türkmenistan bilen hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge we ony has-da berkitmäge uly isleg bildirýär.

OPEC özara gyzyklanma bildirilýän meseleleriň birnäçesi boýunça, ilkinji nobatda, halkara nebit bazarynda durnuklylygy üpjün etmek ulgamynda Türkmenistanyň eýeleýän ornuna ýokary baha berýär. Şu nukdaýnazardan, siziň ýurduňyz bilen ýola goýan hyzmatdaşlygymyzda heniz ulanylmadyk mümkinçilikleriň köpdügine ynanýaryn. Türkmenistan Garaşsyzlyk ýyllarynda amala aşyrylan oýlanyşykly ykdysady syýasat netijesinde, ýokary depginli ösüşe eýe boldy. Bu ösüşde ýurduň nebitgaz senagatynyň-da orny uludyr.

Çaklamalara görä, nebit energetiki deňagramlylykda öz agalyk ediji ornuny saklap galar. 2045-nji ýyla çenli dünýä boýunça nebit energiýa çeşmelerine bolan islegiň 28 göterimini kanagatlandyrar. 2020-nji ýylda nebite bolan ählumumy isleg gündelik 90,6 million barreldi, bu görkezijiniň 2045-nji ýylda 108,2 million barrele çykjakdygy çak edilýär. OPEC-niň çaklamalaryna görä, bu döwürde gaza bolan isleg hem artar. 2020-nji ýyldan 2045-nji ýyla çenli aralykda tebigy gazyň sarp edilişi 21,6 million barrel artar. Bu bolsa 2045-nji ýylda gaza bolan umumy islegiň gündelik 85,7 million barrele ýetjekdigini aňladýar. Bu görkezijiler dünýäniň nebitgaz bazarynda Türkmenistanyň öz ornuny barha berkitjekdigini we ýokary täsire eýe boljakdygyny görkezýär.

Hou SISZÝUN,
Hytaýyň milli nebitgaz korporasiýasynyň (CNPC) kompaniýasynyň prezidenti:

— Türkmenistan kompaniýamyzyň ygtybarly hyzmatdaşlarynyň biridir. Türkmen bazary we ýurduň energetika pudagy özara bähbitli, ynanyşmaga daýanýan gatnaşyklar üçin uly mümkinçiliklere eýe. Türkmenistanyň hormatly Prezidenti nebitgazly ýataklary özleşdirmek, bu ugurda häzirki zaman desgalaryny gurmak bilen baglylykda, kompaniýamyza uly ynam bildirdi. Netijede pudagyň ösdürilmegine, onuň eksportyny artdyrmaga, degişli desgalary gurmaga mynasyp goşandymyzy goşduk.

Bu gün Türkmenistan gaz bazarynda Hytaý Halk Respublikasynyň iň uly hyzmatdaşlarynyň biridir. Ýurtda şeýle hyzmatdaşlygy köpugurly häsiýete öwürmekde düýpli hem oýlanyşykly işler amala aşyrylýar. Bu işler sebitde we yklymda energetika howpsuzlygyny üpjün etmekde möhüm ähmiýete eýedir. Energetika howpsuzlygy bolsa ählumumy durnukly ösüşiň girewidir.

Biz geljekde-de Türkmenistan bilen hyzmatdaşlygymyzy dowam etmegi we ony has-da berkitmegi maksat edinýäris. Türkmen bazarynda iş alyp barmaga we maýa goýmaga döredilen amatly şertler üçin jenap Prezident Gurbanguly Berdimuhamedowa hoşallyk bildirýärin.

Tim GULD,
Halkara energetika merkeziniň energetika boýunça baş ykdysatçysy:

— Türkmenistanyň energiýa serişdeleriniň iberilýän möçberlerini artdyrmaga, olaryň eksport ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmaga gönükdirilen meýilnamalaryna we anyk hereketlerine merkezimiz ýokary baha berýär. Biz bu babatda Türkmenistanyň sebitde sarp edijileri energiýa serişdeleri bilen bökdençsiz we ygtybarly üpjün etmäge gönükdirilen syýasaty durmuşa geçirýändigini, pudakda anyk taslamalaryň ençemesini amala aşyrandygyny hem aşyrýandygyny bilýäris we olary goldaýarys.

Türkmenistanyň sarp edijileri energiýa çeşmeleri bilen üznüksiz üpjün etmek, täze bazarlara ornaşmak, energiýa geçirijileriniň howpsuzlygyny gazanmak ugrunda ýöredýän syýasaty orta hem uzak geljegi nazarlaýan paýhasly syýasatdyr. Bu babatda Hazarüsti gaz geçirijini gurmak meselesiniň öwrenilýändigi hem-de taslamanyň üstünde işlenilýändigi guwandyryjy ýagdaýdyr. Taslamada ähli babatda ylalaşyga gelnip, ol amala aşyrylan ýagdaýynda, Merkezi Aziýadan Ýewropa «mawy ýangyç» akdyrylar. Netijede, bu energiýa geçirijisi arkaly Türkmenistanyň gaz ýataklaryny bitewi ulgama birleşdiren «Gündogar — Günbatar» gaz geçirijisi Azerbaýjanyň we Gruziýanyň energetika düzümi bilen birleşdiriler hem-de bu babatda esasy sarp ediji hasap edilýän Ýewropa döwletlerine akdyrylar.

Özara bähbitli halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek şu günki çäräniň esasy maksatlarynyň biridir. Biz Türkmenistanda nebitgaz toplumyna gönükdirilen maýa goýum taslamalarynyň we bilelikdäki işleriň ýylsaýyn artjakdygyna ynanýarys. Bu gün Türkmenistan bilen hyzmatdaşlyk saklamaga, ýurduň esasy pudaklaryna maýa goýmaga isleg bildirýän halkara kompaniýalar bir ýa iki däl. Bu — ýurduň şu gününe we geljegine bolan ynamyň alamaty. Ol türkmen döwletiniň ykdysady durnuklylygyndan habar berýär.

(Ýörite habarçymyz)

Aşgabat, 20-nji oktýabr (TDH). Şu gün sanly ulgam arkaly VIII türkmen-russiýa ykdysady forumy geçirildi.

Iki ýurduň Söwda-senagat edaralary tarapyndan guralan bu çäre bilelikdäki maýa goýum we önümçilik taslamalaryny ara alyp maslahatlaşmak, senagat we gurluşyk serişdeleriniň önümçiligi, dokma pudagy, oba hojalygy hem-de logistika, syýahatçylyk, sanly tehnologiýalar ulgamyndaky hyzmatdaşlygy berkitmek, giňeltmek maksady bilen guraldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bilen Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putiniň arasyndaky ýokary derejede geçirilen gepleşikleriň çäklerinde ozal gazanylan ylalaşyklar hem-de Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-rus toparynyň netijeli işi, iki ýurduň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, Söwda-senagat edaralarynyň, işewür düzümleriniň derejesindäki gatnaşyklar bu gezekki ykdysady forumy geçirmäge itergi berdi.

Şu gün geçirilen türkmen-russiýa ykdysady forumy netijeli gatnaşyklary ösdürmegiň has amatly geljekki ugurlaryny kesgitlemäge gönükdirildi.

Foruma Russiýa tarapyndan birnäçe ministrlikleriň, döwlet edaralarynyň, kärhanalarynyň, maliýe-bank düzümleriniň, sebitleriň söwda-senagat edaralarynyň, söwda, senagat, dokma önümçiligi, gurluşyk, elektron maglumat tehnologiýalary, maşyngurluşyk, logistika we beýleki ugurlar boýunça ýöriteleşdirilen iri kompaniýalaryň ýolbaşçylary hem-de wekilleri gatnaşdylar.

Ýurdumyzyň ministrlikleriniň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, Söwda-senagat edarasynyň, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň, eksport ugurly önümleri öndürýän kärhanalaryň, kompaniýalaryň ýolbaşçylary, hünärmenleri Türkmenistana wekilçilik etdiler.

Bu foruma gatnaşyjylaryň belleýişleri ýaly, dürli ugurlardaky bilelikdäki geljegi uly taslamalary durmuşa geçirmek, Russiýanyň işewür gatnaşyklary mundan beýläk-de giňeltmäge gyzyklanma bildirýän birnäçe iri kompaniýalarynyň türkmen bazaryndaky ornuny pugtalandyrmak, ykdysady ulgamda iki ýurduň özara gatnaşyklarynyň oňyn netije berýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Russiýa Federasiýasynyň sebitleri we iri senagat merkezleri bilen ikitaraplaýyn gatnaşyklary pugtalandyrmagyň Türkmenistanyň daşary syýasat strategiýasynyň möhüm ugurlarynyň biridigi nygtaldy. Bu gezekki foruma Russiýanyň 50-den gowrak sebitleriniň we şäherleriniň söwda-senagat edaralarynyň wekilleri gatnaşdylar.

Forumyň işiniň dowamynda eksport hem-de maýa goýum kuwwatlyklaryny giňeltmegiň şertleri we onuň mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Türkmenistanyň we Russiýanyň täze şertlerde maýa goýum taslamalaryna, ykdysady gatnaşyklarynyň geljekki ugurlaryna seljerme berildi.

Işewür duşuşygyň maksatnamasyna senagat we gurluşyk önümçiligi, ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygy, obasenagat, enjamlaryň önümçiligi, dokma önümçiligi ýaly ugurlardaky hyzmatdaşlygyň meselelerini ara alyp maslahatlaşmak girizildi.

Iki ýurduň iri kompaniýalarynyň hem-de kärhanalarynyň wekilleri ýokarda agzalan pudaklar boýunça özleriniň eksport kuwwatyny we import boýunça bildirýän gyzyklanmalaryny mälim etdiler. Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynyň eksport-import çärelerini kadalaşdyryjy işi bilen tanyşdyryldy.

Işewür duşuşygyň dowamynda Hazar sebitinde logistik merkez hökmünde Türkmenbaşynyň Halkara deňiz portuny we gämigurluşyk pudagyna maýa goýum mümkinçiliklerini peýdalanmak bilen baglanyşykly tekliplere garaldy.

Telekeçilik düzümleriniň derejesinde gatnaşyklary giňeltmek boýunça pikir alyşmalar boldy. Şunuň bilen baglylykda, geljekki russiýaly hyzmatdaşlar hususy işewürligi ösdürmek, daşyndan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçilikleri guramak üçin, Türkmenistanda döredilen şertler bilen tanyşdyryldy.

Onlaýn-foruma gatnaşyjylar türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň üstünlikli häsiýetini kanagatlanma bilen belläp, şu gezekki duşuşygyň ykdysady hem-de aň-paýhas kuwwaty has doly peýdalanmak maksady bilen, köpugurly hyzmatdaşlygyň möhüm meseleleri boýunça özara bähbitli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de pugtalandyrmaga we giňeltmäge gyzyklanma bildirilýändiginiň nobatdaky subutnamasy bolandygyny nygtadylar.

VIII türkmen-russiýa ykdysady forumynyň netijeleri boýunça birnäçe resminamalara gol çekildi.

Milli Liderimiziň başlangyjy esasynda dünýäde «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilen 2021-nji ýylyň 6-njy awgustynda Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen 3-nji konsultatiw duşuşygy gazanylan netijeler babatda alanyňda, juda ähmiýetli boldy. Şol gün birbada 6 sany halkara derejeli çäräniň geçirilmegi sebitiň ýurtlarynyň ykdysady mümkinçiliklerine, ösüşlerine göz ýetirmäge, halklaryň milli däp-dessurlary, aşhana sungaty bilen tanyşmaga, doganlyk döwletleriň hususy pudaklarynyň wekilleri bilen özara tejribe we pikir alyşmaga mümkinçilik berdi. Biziň hem Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde geçirilen milli önümleriň halkara sergisinde Gyrgyz Respublikasynyň Söwda-senagat palatasynyň uly wise-prezidenti Roman Kasymow bilen eden söhbetdeşligimiz soňra internet arkaly dowam etdi.

— Roman Pazylowiç, Türkmenistanyň hormatly Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň 3-nji konsultatiw duşuşygynda sebitiň ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek baradaky teklibi öňe sürdi. Şeýle geňeşiň döredilmegi sebitiň söwda dolanyşygyny artdyrmakda neneňsi orun eýelär diýip pikir edýärsiňiz?!

— Türkmenistanyň hormatly Prezidentiniň öňe süren bu teklibi sebitiň işewürleriniň arasynda uly goldaw tapdy we biz muny juda derwaýys hasaplaýarys. Merkezi Aziýa döwletleriniň telekeçilerini özünde birleşdirýän Işewürler geňeşiniň döredilmegi söwda, ykdysady, energetika, ulag-logistika we innowasiýa ugurlarynda sebitleýin hyzmatdaşlygy ösdürmekde, bäş döwletiň arasyndaky söwda dolanyşygyny ýokarlandyrmakda ähmiýetli orun eýelär diýip pikir edýärin. Şeýle geňeş işewürlerimiziň maksadaokgunly hereket etmegine, täze ugurly senagat önümçilikleriniň döremegine we sebitiň bazarlarynyň özüne çekijiligini artdyrmaga oňyn täsir eder. Men gürrüňi edilýän geňeşiň beýleki sebitleriň we yklymlaryň işewür toparlary bilen hyzmatdaşlygy güýçlendirmäge-de itergi berjekdigine ynanýaryn.

Şeýle Işewürler geňeşi Merkezi Aziýa ýurtlarynyň telekeçilerine gyzyklanmalaryň ähli ugurlarynda özara hyzmatdaşlygy ýola goýmaga mümkinçilik berer. Ol sebit döwletleriniň Hökümetlerine söwda dolanyşygyny ýönekeýleşdirmek we bar bolan hem-de ýüze çykyp biläýjek päsgelçilikleri aradan aýyrmak üçin anyk teklipleri hödürlemekde-de möhüm orun eýeläp biler.

— Türkmenistanyň üstaşyr ulag geçelgeleri babatdaky ornunyň Merkezi Aziýa sebiti üçin ähmiýeti barada-da gürrüň beräýseňiz!

— Türkmenistanyň amatly geografik ýerleşişi Ýewraziýada möhüm ulag-logistik merkez hökmündäki ornuny berkitmäge şert döredýär. Şonuň bilen birlikde-de, Türkmenistanda üstaşyr ulag geçelgeleriniň dürli ugurlarynyň döredilmegi we olaryň binýadynyň berkidilmegi ýurda daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmekde aýratyn ähmiýete eýedir. Bu şertlerde Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça geçýän ulag geçelgelerini özünde birleşdirýän Merkezi Aziýanyň umumy halkara ulag geçelgesini ösdürmek aýratyn möhümdir. Çünki Merkezi Aziýa ýurtlary içerki we daşarky söwdanyň ägirt uly mümkinçiliklerine eýe bolup, bu babatda entek edilmeli işler juda köp. Şeýle bolansoň, sebitiň ýurtlarynyň arasynda içerki ulag aragatnaşygyny gowulandyrmak üçin toplumlaýyn çemeleşmeleri herekete girizmek zerur diýip hasaplaýaryn. Bu ýagdaý gürrüňi edilýän döwletleriň jemi içerki önüminiň öndürilişiniň ýokarlanmagyna şert döredip biler.

Türkmenbaşy şäherindäki Halkara deňiz porty, häzirki zaman deňiz ulaglary arkaly ýük daşaýyş ulgamyny emele getirmekde, Ýewropa, Ýakyn Gündogar we Günorta Aziýa ýurtlaryna çykmakda iň amatly şertleri özünde jemleýär. Bilşiňiz ýaly, Gyrgyz Respublikasy deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň sanawyna girýär. Türkmenistanyň Halkara deňiz porty uly möçberli ýük akymlaryny üstünden geçirmek, täze hyzmatdaşlary çekmek, maýa goýumlaryny artdyrmak üçin giň mümkinçiliklere eýe.

Türkmenabat — Farap aralygynda gurlan demir ýol we awtoulag köprüleri Türkmenistanyň üstaşyr ulag geçirijilik mümkinçiligini ýokarlandyrmakda möhüm orun eýeledi. Şeýlelikde, Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman üstaşyr ulag geçelgesiniň emele gelmegine şert döredi. Bu halkara ulag geçelgesi Gazagystanyň we Hindistanyň goşulmagy bilen has-da giňedi we sebitdäki ýurtlara Hindi ummanyna çykmaga mümkinçilik berdi. Gürrüňi edilýän geçelge Merkezi Aziýany Eýranyň Pars aýlagyndaky portlary we Oman aýlagyndaky portlar bilen birleşdirmek üçin niýetlenendir.

Gyrgyz tarapyndan Hytaý — Gyrgyzystan — Özbegistan demir ýol taslamasynyň gurluşygy durmuşa geçirilýär, bu Ýewraziýa demir ýol ulgamynyň Merkezi Aziýadaky şahalarynyň işjeň we möhüm halkalarynyň birine öwrüler. Taslama doly durmuşa geçirilenden soňra, sebitiň ýol-ulag düzümleriniň, logistik hereketleriň mümkinçilikleri has-da artyp, sebit, sebitara hem-de yklymara ykdysady hyzmatdaşlygyň, söwda dolanyşygynyň ösmegine mümkinçilik berer.

— Sebitiň işewürleriniň bilelikdäki taslamalary ýerine ýetirmek babatda mümkinçiliklerine nähili garaýarsyňyz?

— Merkezi Aziýa döwletleri birek-birege ýakynlaşmak, goňşy döwletler bilen hoşniýetli, dostlukly we özara peýdaly gatnaşyklary pugtalandyrmak, söwda, ykdysady hem-de maýa goýum hyzmatdaşlygyny giňeltmek üçin berk binýat döredýärler. Şonuň netijesinde, soňky ýyllarda sebitdäki döwletleriň ykdysadyýetiň dürli pudaklaryna maýa goýmaga isleg bildirýän, ýokary mümkinçiliklere eýe maýadarlar döräp ugrady. Merkezi Aziýa döwletleriniň ykdysadyýeti güýçli depginde ösýär. Şeýle bolansoň, sebit geljekde halkara maýasy üçin täze merkeze öwrülip biler. Munuň üçin sebitde döwletara hyzmatdaşlygy has-da ösdürmek we agza ýurtlaryň umumy maksatlaryna ýetmek üçin tagallalary birleşdirmek strategik taýdan möhümdir. Maýa goýumlaryny çekmek üçin oba hojalygy, maldarçylyk we syýahatçylyk pudaklary ileri tutulýan ugurlar hasaplanýar. COVID-19 pandemiýasy ählumumy ykdysady we beýleki çökgünlikleri emele getirdi. Bu, isleseň-islemeseň, Merkezi Aziýa döwletlerine-de öz täsirini ýetirdi. Şonuň üçin, ilkinji nobatda, sebitde söwda, ykdysady we işewür gatnaşyklaryň häzirki ýagdaýy bilen kanagatlanman, agzalan ugurlary täze derejelere çykarmak gerek. Çünki Merkezi Aziýa ýurtlarynyň özara hyzmatdaşlygy üçin ägirt uly mümkinçilikler, şertler, esaslar we binýatlar bar.

— Awazada geçirilen Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň, bu ýurtlaryň ykdysady forumynyň we milli önümleriň halkara sergisiniň sebite etjek ykdysady täsirleri baradaky garaýyşlaryňyz biziň üçin gyzykly!

— Bu forum Merkezi Aziýa ýurtlaryna söwda-ykdysady gatnaşyklary artdyrmaga, ileri tutulýan ugurlardaky hyzmatdaşlygy berkitmäge, sebitiň döwletlerini has-da jebisleşdirmäge, ykdysady nukdaýnazardan bitewi hereket etmäge we döwletleriň her biriniň mümkinçiliklerini göz öňünde tutup, bähbitleriň deňligini saklamaga kömek eder. Döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäginde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Prezidentleriniň syýasy, söwda, ykdysady, medeni we ynsanperwer gatnaşyklary ösdürmegiň möhüm taraplaryny ara alyp maslahatlaşandygy bize şeýle netijä gelmäge mümkinçilik berýär. Duşuşykda, hususan-da, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow energetika pudagynda hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin amatly şertleriň döredilmegine aýratyn ünsi çekdi. Mundan başga-da, özara gatnaşyklaryň dürli ugurlarynda 85 şertnamany öz içine alýan ikitaraplaýyn resminamalaryň ençemesine gol çekildi. Bu zatlaryň ählisi sebitde ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ösmegine, şeýle-de ykdysady mümkinçilikleriň artmagyna şert döreder.

— Roman Pazylowiç, söhbetdeşligimizi Awazanyň sizde galdyran täsirleri bilen jemläýsek?!

— Men Türkmenistanda ilkinji sapar boldum. «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy, Halkara deňiz porty mende gaty uly täsir galdyrdy. Şu zatlaryň we sergide görkezilen önümleriň üsti bilen Türkmenistanyň Garaşsyzlyk ýyllarynda uly üstünlikler gazanandygyny görmek bolýar. Türkmenbaşy şäheriniň binagärlik gurluşy diýseň özüne çekiji. «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyndaky myhmanhanalar hem juda ajaýyp mümkinçiliklere we görnüşe eýe. Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde halkara sergini guramak pikiri diýseň ýerine düşüpdir. Onuň ýokary derejede guralmagy, göz öňünde tutulan mümkinçilikler hem şertler mende ýakymly duýgulardyr ýatlamalary galdyrdy. Mümkinçilikden peýdalanyp, türkmen halkyny Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy bilen gutlaýaryn. Goý, ýurtlarymyzyň we halklarymyzyň arasyndaky dostluk asyrlara uzasyn! Döwletlerimiz parahatçylygy, asudalygy, abadançylygy, agzybirligi hemra edinip, hemişe gülläp össün!

— Roman Pazylowiç, ýakymly söhbediňiz, hoşniýetli arzuwlaryňyz üçin hoşallygymy bildirýärin. Işiňizde üstünlik hemraňyz bolsun!

Söhbetdeş bolan Ysmaýyl TAGAN.

«Türkmenistan».

Türkmenistanda halkara lukmançylyk forumy geçirildi

Aşgabat, 8-nji oktýabr (TDH). Şu gün paýtagtymyzyň “Ýyldyz” myhmanhanasynda Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty işgärleriniň gününe bagyşlanyp “Lukmançylyk diplomatiýasy — sagdyn dünýäniň binýady” atly halkara maslahat geçirildi.

Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi hem-de BSGG-niň Ýewropa sebit edarasy tarapyndan guralan we onlaýn görnüşde geçirilen bu çärä alym-lukmanlar, dünýäniň dürli ýurtlaryndan saglygy goraýyş ulgamynyň wekilleri — BSGG-niň Ýewropa sebit edarasynyň direktory H.Klýuge, BSGG-niň Türkmenistandaky wekili Ý.Zaýsew, BMG-niň diplomatik missiýalarynyň wekilleri hem-de düzüm bölekleriniň ýolbaşçylary hem-de ylmy intelligensiýanyň wekilleri, saglygy goraýyş boýunça Türkmen-german forumynyň başlygy, professor Klaus Parhofera we beýlekiler gatnaşdylar. Halkara foruma daşary ýurt köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri-de gatnaşdylar.

Forumyň işiniň barşynda ýokanç kesellere garşy göreş, saglygy goraýyşda sanlylaşdyrmak işleriniň orny, COVAX guraly bilen baglanyşykly meseleleriň giň toplumy, bir söz bilen aýdylanda, ilatyň saglygyny goramakda uly ähmiýete eýe bolan hem-de häzirki zaman lukmançylygynyň durnukly ösüşine ýardam berýän çäreler bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Halkara lukmançylyk-arassaçylyk işleriniň gazananlary esasynda emele gelen kadalara daýanýan COVID-19 pandemiýasyna garşy göreş meselelerine aýratyn üns berildi.

Ýygnananlar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagyny uly üns bilen diňlediler. Milli Liderimiz Gutlagynda häzirki zaman lukmançylygyny ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde bu gün netijeli halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge we bu ulgamda tejribe alyşmaga ýardam bermäge gönükdirilen lukmançylyk diplomatiýasy aýratyn möhüm ähmiýete eýe bolýar diýip belleýär.

Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň beýleki ýöriteleşdirilen düzümleri bilen özara gatnaşyklary yzygiderli ösdürýän, Türkmenistan lukmançylyk diplomatiýasy ulgamynda iş ýüzündäki gatnaşyklary has berkidip, adamlaryň saglygyny goramak meselelerini çözmek üçin netijeli çäreleri işläp taýýarlamakda, howply keselleriň öňüni almak we olara garşy göreşmek babatda ylmy maglumatlary alyşmakda baý tejribe toplady.

Döwlet Baştutanymyz foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagynda Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň koronawirusyň gelip çykyşyny öwrenmek boýunça ýörite maksatnamasyny taýýarlamak dünýäniň köp ýurtlarynyň alymlarynyň bu ugurdaky tagallalaryny birleşdirip, bu ýokanjyň täze görnüşleriniň ýüze çykmagynyň sebäplerini aýdyňlaşdyrmaga mümkinçilik berer diýip belleýär.

Şu gezekki forumyň barşynda bütin dünýäni gurşap alan pandemiýa bu ählumumy howpa garşy göreşmekde dünýä bileleşiginiň tagallalarynyň birleşdirilmegini talap edýändigi, lukmançylyk diplomatiýasyna aýratyn ähmiýet bermek zerurlygyny ýüze çykarandygy nygtaldy. Türkmenistan dünýäde ilkinji ýurtlaryň hatarynda COVID-19-yň öz çägine aralaşmagynyň öňüni almak boýunça toplumlaýyn çäreleri gördi, dünýäniň köp döwletleriniň ykdysadyýetlerine we adamlaryň abadançylygyna oňaýsyz täsirini ýetiren berk karantin çäklendirmelerini girizmekden saklanmagy başardy.

Öňdengörüjilikli strategiýa hem-de milli Liderimiz tarapyndan öňe sürülýän döredijilikli başlangyçlar ählumumy goldawa eýe bolýar. Raýatlaryň saglygyny pugtalandyrmak işinde Türkmenistan ozaly bilen, döwletiň durmuş syýasatyna, lukmançylyk hyzmatlary ulgamynyň kanunçylyk taýdan üpjün edilmegine, kämilleşdirilmegine, ekologiýa abadançylygy baradaky alada, jemgyýetiň her bir agzasynyň aňynda hem-de durmuşynda sagdyn durmuş ýörelgeleriniň berkarar edilmegine daýanýar.

Bu wezipeleriň oňyn çözülmegi, ilkinji nobatda, degişli jemgyýetçilik aňyýetiniň kemala gelmegine baglydyr. Şoňa görä-de, halkyň saglygyny pugtalandyrmagyň häzirki zaman strategiýasynyň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen netijeli işleriň hatarynda wagyz çärelerini görkezmek bolar.

Çykyş edenler tejribe alyşmak bilen, COVID-19 ýaly şeýle howpa garşy göreşiň netijeliligini ýokarlandyrmaga ýardam beren düzümleriň biri hökmünde birleşen maglumat gaznalaryny mysal getirdiler, saglygy goraýyş ulgamyndaky diplomatiýa netijesinde bu gaznalara hemmeleriň elýeterliligi üpjün edildi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň köp sanly halkara forumlarda ençeme gezek nygtaýşy ýaly, häzirki wagtda lukmançylyk diplomatiýasy saglygy goraýyş ulgamynda ählumumy we sebit ölçeglerinde hyzmatdaşlygyň utgaşdyryjy merkezi bolup durýar.

Maslahata gatnaşyjylar Türkmenistanda saglygy goramak boýunça maksatnamalaryň Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň maslahatlaryna laýyklykda amala aşyrylýandygyny hem-de halkara hyzmatdaşlar bilen bilelikde ynsan saglygyny goramak boýunça köp sanly taslamalaryňdyr maksatnamalaryň durmuşa geçirilendigini we geçirilýändigini bellediler.

Ilatyň saglygyny goramaga we ýokarlandyrmaga gönükdirilen döwlet maksatnamasyny işläp taýýarlamak bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow saglygy goraýyş meselelerine has giňden çemeleşmek tejribesini durmuşa ornaşdyrdy.

Foruma gatnaşyjylar saglygy goraýyş ulgamynda alyp barýan giň gerimli işleri üçin döwlet Baştutanymyza çuňňur hoşallyklaryny beýan edip, “Lukmançylyk diplomatiýasy — sagdyn dünýäniň binýady” onlaýn-maslahatynyň giň halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin netijeli çäre bolandygyny, bu maslahatyň diňe bir toplanylan tejribäni alyşmaga däl-de, türkmen lukmançylygynyň abraýynyň ýokarlanmagyna, onuň ägirt uly üstünlikleriniň we ýeten sepgitleriniň wagyz edilmegine ýardam berýändigini bellediler.

Aşgabat, 7-nji oktýabr (TDH). Şu gün türkmen paýtagtynda Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-rus toparynyň başlyklarynyň duşuşygy geçirildi. Duşuşyga döwlet düzümleriniň birnäçesiniň, şol sanda ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň hem-de iki ýurduň işewür toparlarynyň ýolbaşçylarydyr wekilleri gatnaşdylar.

Toparyň türkmen bölegine Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedow başlyklyk edýär. Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň Başlygynyň orunbasary A.Owerçuk dostlukly ýurduň uly wekiliýetine ýolbaşçylyk edýär.

Ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň häzirki ýagdaýy we onuň kuwwatyny artdyrmagyň ýollary, ozal gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmek boýunça ýerine ýetirilen işleriň netijeleri duşuşygyň esasy meseleleri boldy.

Ýurdumyzyň strategik hyzmatdaşy bolan Russiýa bilen gatnaşyklary hemmetaraplaýyn pugtalandyrmak döwlet Baştutanymyzyň ýolbaşçylygynda amala aşyrylýan daşary syýasatyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Bu gün ýurtlaryň ikisi hem hoşniýetli goňşuçylygyň köpasyrlyk däplerine ygrarlydyklaryny görkezip, hyzmatdaşlygy milli bähbitleri hem-de durmuş-ykdysady taýdan ösüşiň ileri tutulýan ugurlaryny nazara almak arkaly guraýarlar.

Toparyň başlyklary gün tertibine girizilen meselelere garamaga geçip, soňky ýyllarda hil taýdan täze many-mazmun bilen baýlaşdyrylan döwletara gatnaşyklaryň barha ösýändigini kanagatlanma bilen bellediler. Munuň özi köp babatda Türkmenistanyň we Russiýa Federasiýasynyň Liderleriniň arasynda ýola goýlan birek-birege ynanyşmak ýagdaýyndaky gatnaşyklar hem-de ýokary derejedäki duşuşyklaryň yzygiderli we netijeli häsiýeti bilen şertlendirilendir.

Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň Başlygynyň orunbasary şu gün Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow bilen geçirilen duşuşygyň örän netijeli bolandygyny belledi. Duşuşygyň barşynda hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary hem-de ony ösdürmegiň geljegi boýunça giňişleýin pikir alşyldy.

Wise-premýer S.Berdimuhamedow we Russiýanyň wekiliýetiniň ýolbaşçysy A.Owerçuk ileri tutulýan ugurlaryň birnäçesinde, şol sanda söwda-ykdysady we ynsanperwer ulgamlarda köpýyllyk hyzmatdaşlygy ösdürmegiň wajypdygyny aýdyp, netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmakda hökümetara topara möhüm ornuň degişlidigine ünsi çekdiler.

Ýangyç-energetika toplumy, ulag-kommunikasiýa ulgamy, gazhimiýa senagaty, geologiýa, gurluşyk, maliýe-bank ulgamlary we birnäçe beýleki pudaklar ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň geljegi uly ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Taraplaryň senagat kuwwatyny nazara almak bilen, şol sanda daşary ýurtlara iberilýän harytlaryň sanawyny giňeltmegiň hasabyna hyzmatdaşlyk üçin giň mümkinçilikler açylýar.

Duşuşygyň barşynda Türkmenistanyň we Russiýa Federasiýasynyň sebitleriniň, iri senagat we medeni merkezleriniň arasyndaky gatnaşyklaryň örän wajypdygy nygtaldy. Bu babatda eýýäm uly tejribe toplandy. Tatarystan Respublikasy, Sankt-Peterburg şäheri, Astrahan welaýaty we beýlekiler bilen üstünlikli ösdürilýän netijeli hyzmatdaşlyk munuň aýdyň mysalydyr. Şunuň bilen baglylykda, taraplar netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin oňaýly şertleriň bardygyny belläp, ýurdumyzyň we Russiýanyň sebitleriniň arasynda has ysnyşykly gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň möhümdigini nygtadylar.

Ýurdumyzda ykdysadyýetiň dürli ulgamlarynda amala aşyrylýan taslamalar bilen baglylykda, ikitaraplaýyn gatnaşyklary giňeltmek üçin uly kuwwatyň bardygyna aýratyn üns çekildi. Myhmanlar Russiýa Federasiýasynyň işewür toparlarynyň geljegi uly türkmen bazarynda eýeleýän ornuny giňeltmäge çalyşýandyklaryny tassyklap, birnäçe anyk teklipleri öňe sürdüler.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen kiçi we orta telekeçiligi hemmetaraplaýyn goldamak boýunça geçirilýän ägirt uly işleriň netijesinde bu ulgam ösüşe eýe boldy. Duşuşyga gatnaşyjylar häzir iki ýurduň hojalyk ulgamlarynyň arasynda gatnaşyklaryň geljegi uly ugurlaryny höweslendirmäge ähmiýet berilýändigini belläp, bar bolan mümkinçilikleri ara alyp maslahatlaşdylar.

Duşuşykda ynsanperwer hyzmatdaşlygy, ilkinji nobatda, bilim we ylym ulgamlarynda gatnaşyklary pugtalandyrmak bilen baglanyşykly meselelere hem garaldy.

Taraplar saglygy goraýyş ulgamynda, şol sanda pandemiýa bilen baglylykda, dünýäde emele gelen häzirki ýagdaýy nazara almak bilen, ýokanç keselleriň öňüni almakda özara gatnaşyklaryň oňyn tejribesini bellediler. Şunda bu ugurda görlen özara çäreleriň netijeliligi nygtaldy.

Taraplar medeni gatnaşyklary giňeltmegiň, şol sanda Türkmenistanda hem-de Russiýada guralýan halkara festiwallara we beýleki döredijilik forumlaryna gatnaşmak arkaly pugtalandyrmagyň wajypdygyny belläp, iki ýurduň döwlet ösüşiniň ileri tutulýan ugurlary hökmünde sport we syýahatçylyk ulgamlarynda netijeli gatnaşyklary berkitmegiň möhümdigini biragyzdan nygtadylar.

Duşuşygyň ahyrynda hökümetara toparyň başlyklary birek-birege ynanyşmak hem-de özara bähbitlilik ýörelgeleri esasynda guralýan türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň okgunly ösýändigini ýene-de bir gezek nygtap, netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmak üçin bitewi binýady kemala getirmäge umumy çemeleşmeleri işläp taýýarlamak maksady bilen, şeýle duşuşyklary yzygiderli geçirmegiň zerurdygyny tassykladylar. Şu günki duşuşyk iki dostlukly halkyň bähbitlerine ähli ugurlar boýunça giň gerimli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge kuwwatly itergi berer.

Mejlisiň jemleri boýunça “Türkmenistanyň Hökümetiniň we Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň arasynda ykdysady hyzmatdaşlygyň 2021 — 2023-nji ýyllar üçin üçin Maksatnamasyna” gol çekildi. Ol döwletara gatnaşyklaryň şertnama-hukuk binýadynyň üstüni ýetirip, uzak möhletli geljegi nazara almak bilen, hyzmatdaşlygy diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek üçin amatly şertleri döretmäge ýardam eder.

Şu gün Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň birnäçesinde döwlet düzümleriniň hem-de Russiýanyň hususy kompaniýalarynyň wekilleri bilen geçirilen ikitaraplaýyn duşuşyklaryň barşynda taraplaryň netijeli işewür gatnaşyklary has-da ösdürmäge çalyşýandyklary tassyklanyldy. Russiýanyň wekiliýetiniň agzalary, şol sanda işewürler giň gerimli milli taslamalary durmuşa geçirmäge işjeň gatnaşmaga taýýardyklaryny aýdyp, dürli ulgamlarda özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmäge gönükdirilen anyk teklipleri beýan etdiler.

Aşgabatda bolmagynyň çäklerinde Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň Başlygynyň orunbasary A.Owerçuk Daşary işler ministrliginde kabul edildi. Duşuşykda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň giň toplumyna garaldy. Ozal gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmäge aýratyn üns berildi.