Aşgabat, 20-nji oktýabr (TDH). Şu gün sanly ulgam arkaly VIII türkmen-russiýa ykdysady forumy geçirildi.

Iki ýurduň Söwda-senagat edaralary tarapyndan guralan bu çäre bilelikdäki maýa goýum we önümçilik taslamalaryny ara alyp maslahatlaşmak, senagat we gurluşyk serişdeleriniň önümçiligi, dokma pudagy, oba hojalygy hem-de logistika, syýahatçylyk, sanly tehnologiýalar ulgamyndaky hyzmatdaşlygy berkitmek, giňeltmek maksady bilen guraldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bilen Russiýa Federasiýasynyň Prezidenti Wladimir Putiniň arasyndaky ýokary derejede geçirilen gepleşikleriň çäklerinde ozal gazanylan ylalaşyklar hem-de Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-rus toparynyň netijeli işi, iki ýurduň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, Söwda-senagat edaralarynyň, işewür düzümleriniň derejesindäki gatnaşyklar bu gezekki ykdysady forumy geçirmäge itergi berdi.

Şu gün geçirilen türkmen-russiýa ykdysady forumy netijeli gatnaşyklary ösdürmegiň has amatly geljekki ugurlaryny kesgitlemäge gönükdirildi.

Foruma Russiýa tarapyndan birnäçe ministrlikleriň, döwlet edaralarynyň, kärhanalarynyň, maliýe-bank düzümleriniň, sebitleriň söwda-senagat edaralarynyň, söwda, senagat, dokma önümçiligi, gurluşyk, elektron maglumat tehnologiýalary, maşyngurluşyk, logistika we beýleki ugurlar boýunça ýöriteleşdirilen iri kompaniýalaryň ýolbaşçylary hem-de wekilleri gatnaşdylar.

Ýurdumyzyň ministrlikleriniň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, Söwda-senagat edarasynyň, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň, eksport ugurly önümleri öndürýän kärhanalaryň, kompaniýalaryň ýolbaşçylary, hünärmenleri Türkmenistana wekilçilik etdiler.

Bu foruma gatnaşyjylaryň belleýişleri ýaly, dürli ugurlardaky bilelikdäki geljegi uly taslamalary durmuşa geçirmek, Russiýanyň işewür gatnaşyklary mundan beýläk-de giňeltmäge gyzyklanma bildirýän birnäçe iri kompaniýalarynyň türkmen bazaryndaky ornuny pugtalandyrmak, ykdysady ulgamda iki ýurduň özara gatnaşyklarynyň oňyn netije berýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Russiýa Federasiýasynyň sebitleri we iri senagat merkezleri bilen ikitaraplaýyn gatnaşyklary pugtalandyrmagyň Türkmenistanyň daşary syýasat strategiýasynyň möhüm ugurlarynyň biridigi nygtaldy. Bu gezekki foruma Russiýanyň 50-den gowrak sebitleriniň we şäherleriniň söwda-senagat edaralarynyň wekilleri gatnaşdylar.

Forumyň işiniň dowamynda eksport hem-de maýa goýum kuwwatlyklaryny giňeltmegiň şertleri we onuň mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Türkmenistanyň we Russiýanyň täze şertlerde maýa goýum taslamalaryna, ykdysady gatnaşyklarynyň geljekki ugurlaryna seljerme berildi.

Işewür duşuşygyň maksatnamasyna senagat we gurluşyk önümçiligi, ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygy, obasenagat, enjamlaryň önümçiligi, dokma önümçiligi ýaly ugurlardaky hyzmatdaşlygyň meselelerini ara alyp maslahatlaşmak girizildi.

Iki ýurduň iri kompaniýalarynyň hem-de kärhanalarynyň wekilleri ýokarda agzalan pudaklar boýunça özleriniň eksport kuwwatyny we import boýunça bildirýän gyzyklanmalaryny mälim etdiler. Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynyň eksport-import çärelerini kadalaşdyryjy işi bilen tanyşdyryldy.

Işewür duşuşygyň dowamynda Hazar sebitinde logistik merkez hökmünde Türkmenbaşynyň Halkara deňiz portuny we gämigurluşyk pudagyna maýa goýum mümkinçiliklerini peýdalanmak bilen baglanyşykly tekliplere garaldy.

Telekeçilik düzümleriniň derejesinde gatnaşyklary giňeltmek boýunça pikir alyşmalar boldy. Şunuň bilen baglylykda, geljekki russiýaly hyzmatdaşlar hususy işewürligi ösdürmek, daşyndan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümçilikleri guramak üçin, Türkmenistanda döredilen şertler bilen tanyşdyryldy.

Onlaýn-foruma gatnaşyjylar türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň üstünlikli häsiýetini kanagatlanma bilen belläp, şu gezekki duşuşygyň ykdysady hem-de aň-paýhas kuwwaty has doly peýdalanmak maksady bilen, köpugurly hyzmatdaşlygyň möhüm meseleleri boýunça özara bähbitli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de pugtalandyrmaga we giňeltmäge gyzyklanma bildirilýändiginiň nobatdaky subutnamasy bolandygyny nygtadylar.

VIII türkmen-russiýa ykdysady forumynyň netijeleri boýunça birnäçe resminamalara gol çekildi.

Milli Liderimiziň başlangyjy esasynda dünýäde «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýlip yglan edilen 2021-nji ýylyň 6-njy awgustynda Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen 3-nji konsultatiw duşuşygy gazanylan netijeler babatda alanyňda, juda ähmiýetli boldy. Şol gün birbada 6 sany halkara derejeli çäräniň geçirilmegi sebitiň ýurtlarynyň ykdysady mümkinçiliklerine, ösüşlerine göz ýetirmäge, halklaryň milli däp-dessurlary, aşhana sungaty bilen tanyşmaga, doganlyk döwletleriň hususy pudaklarynyň wekilleri bilen özara tejribe we pikir alyşmaga mümkinçilik berdi. Biziň hem Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde geçirilen milli önümleriň halkara sergisinde Gyrgyz Respublikasynyň Söwda-senagat palatasynyň uly wise-prezidenti Roman Kasymow bilen eden söhbetdeşligimiz soňra internet arkaly dowam etdi.

— Roman Pazylowiç, Türkmenistanyň hormatly Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň 3-nji konsultatiw duşuşygynda sebitiň ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek baradaky teklibi öňe sürdi. Şeýle geňeşiň döredilmegi sebitiň söwda dolanyşygyny artdyrmakda neneňsi orun eýelär diýip pikir edýärsiňiz?!

— Türkmenistanyň hormatly Prezidentiniň öňe süren bu teklibi sebitiň işewürleriniň arasynda uly goldaw tapdy we biz muny juda derwaýys hasaplaýarys. Merkezi Aziýa döwletleriniň telekeçilerini özünde birleşdirýän Işewürler geňeşiniň döredilmegi söwda, ykdysady, energetika, ulag-logistika we innowasiýa ugurlarynda sebitleýin hyzmatdaşlygy ösdürmekde, bäş döwletiň arasyndaky söwda dolanyşygyny ýokarlandyrmakda ähmiýetli orun eýelär diýip pikir edýärin. Şeýle geňeş işewürlerimiziň maksadaokgunly hereket etmegine, täze ugurly senagat önümçilikleriniň döremegine we sebitiň bazarlarynyň özüne çekijiligini artdyrmaga oňyn täsir eder. Men gürrüňi edilýän geňeşiň beýleki sebitleriň we yklymlaryň işewür toparlary bilen hyzmatdaşlygy güýçlendirmäge-de itergi berjekdigine ynanýaryn.

Şeýle Işewürler geňeşi Merkezi Aziýa ýurtlarynyň telekeçilerine gyzyklanmalaryň ähli ugurlarynda özara hyzmatdaşlygy ýola goýmaga mümkinçilik berer. Ol sebit döwletleriniň Hökümetlerine söwda dolanyşygyny ýönekeýleşdirmek we bar bolan hem-de ýüze çykyp biläýjek päsgelçilikleri aradan aýyrmak üçin anyk teklipleri hödürlemekde-de möhüm orun eýeläp biler.

— Türkmenistanyň üstaşyr ulag geçelgeleri babatdaky ornunyň Merkezi Aziýa sebiti üçin ähmiýeti barada-da gürrüň beräýseňiz!

— Türkmenistanyň amatly geografik ýerleşişi Ýewraziýada möhüm ulag-logistik merkez hökmündäki ornuny berkitmäge şert döredýär. Şonuň bilen birlikde-de, Türkmenistanda üstaşyr ulag geçelgeleriniň dürli ugurlarynyň döredilmegi we olaryň binýadynyň berkidilmegi ýurda daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmekde aýratyn ähmiýete eýedir. Bu şertlerde Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça geçýän ulag geçelgelerini özünde birleşdirýän Merkezi Aziýanyň umumy halkara ulag geçelgesini ösdürmek aýratyn möhümdir. Çünki Merkezi Aziýa ýurtlary içerki we daşarky söwdanyň ägirt uly mümkinçiliklerine eýe bolup, bu babatda entek edilmeli işler juda köp. Şeýle bolansoň, sebitiň ýurtlarynyň arasynda içerki ulag aragatnaşygyny gowulandyrmak üçin toplumlaýyn çemeleşmeleri herekete girizmek zerur diýip hasaplaýaryn. Bu ýagdaý gürrüňi edilýän döwletleriň jemi içerki önüminiň öndürilişiniň ýokarlanmagyna şert döredip biler.

Türkmenbaşy şäherindäki Halkara deňiz porty, häzirki zaman deňiz ulaglary arkaly ýük daşaýyş ulgamyny emele getirmekde, Ýewropa, Ýakyn Gündogar we Günorta Aziýa ýurtlaryna çykmakda iň amatly şertleri özünde jemleýär. Bilşiňiz ýaly, Gyrgyz Respublikasy deňze çykalgasy bolmadyk ýurtlaryň sanawyna girýär. Türkmenistanyň Halkara deňiz porty uly möçberli ýük akymlaryny üstünden geçirmek, täze hyzmatdaşlary çekmek, maýa goýumlaryny artdyrmak üçin giň mümkinçiliklere eýe.

Türkmenabat — Farap aralygynda gurlan demir ýol we awtoulag köprüleri Türkmenistanyň üstaşyr ulag geçirijilik mümkinçiligini ýokarlandyrmakda möhüm orun eýeledi. Şeýlelikde, Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman üstaşyr ulag geçelgesiniň emele gelmegine şert döredi. Bu halkara ulag geçelgesi Gazagystanyň we Hindistanyň goşulmagy bilen has-da giňedi we sebitdäki ýurtlara Hindi ummanyna çykmaga mümkinçilik berdi. Gürrüňi edilýän geçelge Merkezi Aziýany Eýranyň Pars aýlagyndaky portlary we Oman aýlagyndaky portlar bilen birleşdirmek üçin niýetlenendir.

Gyrgyz tarapyndan Hytaý — Gyrgyzystan — Özbegistan demir ýol taslamasynyň gurluşygy durmuşa geçirilýär, bu Ýewraziýa demir ýol ulgamynyň Merkezi Aziýadaky şahalarynyň işjeň we möhüm halkalarynyň birine öwrüler. Taslama doly durmuşa geçirilenden soňra, sebitiň ýol-ulag düzümleriniň, logistik hereketleriň mümkinçilikleri has-da artyp, sebit, sebitara hem-de yklymara ykdysady hyzmatdaşlygyň, söwda dolanyşygynyň ösmegine mümkinçilik berer.

— Sebitiň işewürleriniň bilelikdäki taslamalary ýerine ýetirmek babatda mümkinçiliklerine nähili garaýarsyňyz?

— Merkezi Aziýa döwletleri birek-birege ýakynlaşmak, goňşy döwletler bilen hoşniýetli, dostlukly we özara peýdaly gatnaşyklary pugtalandyrmak, söwda, ykdysady hem-de maýa goýum hyzmatdaşlygyny giňeltmek üçin berk binýat döredýärler. Şonuň netijesinde, soňky ýyllarda sebitdäki döwletleriň ykdysadyýetiň dürli pudaklaryna maýa goýmaga isleg bildirýän, ýokary mümkinçiliklere eýe maýadarlar döräp ugrady. Merkezi Aziýa döwletleriniň ykdysadyýeti güýçli depginde ösýär. Şeýle bolansoň, sebit geljekde halkara maýasy üçin täze merkeze öwrülip biler. Munuň üçin sebitde döwletara hyzmatdaşlygy has-da ösdürmek we agza ýurtlaryň umumy maksatlaryna ýetmek üçin tagallalary birleşdirmek strategik taýdan möhümdir. Maýa goýumlaryny çekmek üçin oba hojalygy, maldarçylyk we syýahatçylyk pudaklary ileri tutulýan ugurlar hasaplanýar. COVID-19 pandemiýasy ählumumy ykdysady we beýleki çökgünlikleri emele getirdi. Bu, isleseň-islemeseň, Merkezi Aziýa döwletlerine-de öz täsirini ýetirdi. Şonuň üçin, ilkinji nobatda, sebitde söwda, ykdysady we işewür gatnaşyklaryň häzirki ýagdaýy bilen kanagatlanman, agzalan ugurlary täze derejelere çykarmak gerek. Çünki Merkezi Aziýa ýurtlarynyň özara hyzmatdaşlygy üçin ägirt uly mümkinçilikler, şertler, esaslar we binýatlar bar.

— Awazada geçirilen Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň, bu ýurtlaryň ykdysady forumynyň we milli önümleriň halkara sergisiniň sebite etjek ykdysady täsirleri baradaky garaýyşlaryňyz biziň üçin gyzykly!

— Bu forum Merkezi Aziýa ýurtlaryna söwda-ykdysady gatnaşyklary artdyrmaga, ileri tutulýan ugurlardaky hyzmatdaşlygy berkitmäge, sebitiň döwletlerini has-da jebisleşdirmäge, ykdysady nukdaýnazardan bitewi hereket etmäge we döwletleriň her biriniň mümkinçiliklerini göz öňünde tutup, bähbitleriň deňligini saklamaga kömek eder. Döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäginde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Prezidentleriniň syýasy, söwda, ykdysady, medeni we ynsanperwer gatnaşyklary ösdürmegiň möhüm taraplaryny ara alyp maslahatlaşandygy bize şeýle netijä gelmäge mümkinçilik berýär. Duşuşykda, hususan-da, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow energetika pudagynda hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin amatly şertleriň döredilmegine aýratyn ünsi çekdi. Mundan başga-da, özara gatnaşyklaryň dürli ugurlarynda 85 şertnamany öz içine alýan ikitaraplaýyn resminamalaryň ençemesine gol çekildi. Bu zatlaryň ählisi sebitde ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ösmegine, şeýle-de ykdysady mümkinçilikleriň artmagyna şert döreder.

— Roman Pazylowiç, söhbetdeşligimizi Awazanyň sizde galdyran täsirleri bilen jemläýsek?!

— Men Türkmenistanda ilkinji sapar boldum. «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy, Halkara deňiz porty mende gaty uly täsir galdyrdy. Şu zatlaryň we sergide görkezilen önümleriň üsti bilen Türkmenistanyň Garaşsyzlyk ýyllarynda uly üstünlikler gazanandygyny görmek bolýar. Türkmenbaşy şäheriniň binagärlik gurluşy diýseň özüne çekiji. «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyndaky myhmanhanalar hem juda ajaýyp mümkinçiliklere we görnüşe eýe. Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde halkara sergini guramak pikiri diýseň ýerine düşüpdir. Onuň ýokary derejede guralmagy, göz öňünde tutulan mümkinçilikler hem şertler mende ýakymly duýgulardyr ýatlamalary galdyrdy. Mümkinçilikden peýdalanyp, türkmen halkyny Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy bilen gutlaýaryn. Goý, ýurtlarymyzyň we halklarymyzyň arasyndaky dostluk asyrlara uzasyn! Döwletlerimiz parahatçylygy, asudalygy, abadançylygy, agzybirligi hemra edinip, hemişe gülläp össün!

— Roman Pazylowiç, ýakymly söhbediňiz, hoşniýetli arzuwlaryňyz üçin hoşallygymy bildirýärin. Işiňizde üstünlik hemraňyz bolsun!

Söhbetdeş bolan Ysmaýyl TAGAN.

«Türkmenistan».

Türkmenistanda halkara lukmançylyk forumy geçirildi

Aşgabat, 8-nji oktýabr (TDH). Şu gün paýtagtymyzyň “Ýyldyz” myhmanhanasynda Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty işgärleriniň gününe bagyşlanyp “Lukmançylyk diplomatiýasy — sagdyn dünýäniň binýady” atly halkara maslahat geçirildi.

Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi hem-de BSGG-niň Ýewropa sebit edarasy tarapyndan guralan we onlaýn görnüşde geçirilen bu çärä alym-lukmanlar, dünýäniň dürli ýurtlaryndan saglygy goraýyş ulgamynyň wekilleri — BSGG-niň Ýewropa sebit edarasynyň direktory H.Klýuge, BSGG-niň Türkmenistandaky wekili Ý.Zaýsew, BMG-niň diplomatik missiýalarynyň wekilleri hem-de düzüm bölekleriniň ýolbaşçylary hem-de ylmy intelligensiýanyň wekilleri, saglygy goraýyş boýunça Türkmen-german forumynyň başlygy, professor Klaus Parhofera we beýlekiler gatnaşdylar. Halkara foruma daşary ýurt köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri-de gatnaşdylar.

Forumyň işiniň barşynda ýokanç kesellere garşy göreş, saglygy goraýyşda sanlylaşdyrmak işleriniň orny, COVAX guraly bilen baglanyşykly meseleleriň giň toplumy, bir söz bilen aýdylanda, ilatyň saglygyny goramakda uly ähmiýete eýe bolan hem-de häzirki zaman lukmançylygynyň durnukly ösüşine ýardam berýän çäreler bilen baglanyşykly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy. Halkara lukmançylyk-arassaçylyk işleriniň gazananlary esasynda emele gelen kadalara daýanýan COVID-19 pandemiýasyna garşy göreş meselelerine aýratyn üns berildi.

Ýygnananlar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagyny uly üns bilen diňlediler. Milli Liderimiz Gutlagynda häzirki zaman lukmançylygyny ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde bu gün netijeli halkara hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge we bu ulgamda tejribe alyşmaga ýardam bermäge gönükdirilen lukmançylyk diplomatiýasy aýratyn möhüm ähmiýete eýe bolýar diýip belleýär.

Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň beýleki ýöriteleşdirilen düzümleri bilen özara gatnaşyklary yzygiderli ösdürýän, Türkmenistan lukmançylyk diplomatiýasy ulgamynda iş ýüzündäki gatnaşyklary has berkidip, adamlaryň saglygyny goramak meselelerini çözmek üçin netijeli çäreleri işläp taýýarlamakda, howply keselleriň öňüni almak we olara garşy göreşmek babatda ylmy maglumatlary alyşmakda baý tejribe toplady.

Döwlet Baştutanymyz foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagynda Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň koronawirusyň gelip çykyşyny öwrenmek boýunça ýörite maksatnamasyny taýýarlamak dünýäniň köp ýurtlarynyň alymlarynyň bu ugurdaky tagallalaryny birleşdirip, bu ýokanjyň täze görnüşleriniň ýüze çykmagynyň sebäplerini aýdyňlaşdyrmaga mümkinçilik berer diýip belleýär.

Şu gezekki forumyň barşynda bütin dünýäni gurşap alan pandemiýa bu ählumumy howpa garşy göreşmekde dünýä bileleşiginiň tagallalarynyň birleşdirilmegini talap edýändigi, lukmançylyk diplomatiýasyna aýratyn ähmiýet bermek zerurlygyny ýüze çykarandygy nygtaldy. Türkmenistan dünýäde ilkinji ýurtlaryň hatarynda COVID-19-yň öz çägine aralaşmagynyň öňüni almak boýunça toplumlaýyn çäreleri gördi, dünýäniň köp döwletleriniň ykdysadyýetlerine we adamlaryň abadançylygyna oňaýsyz täsirini ýetiren berk karantin çäklendirmelerini girizmekden saklanmagy başardy.

Öňdengörüjilikli strategiýa hem-de milli Liderimiz tarapyndan öňe sürülýän döredijilikli başlangyçlar ählumumy goldawa eýe bolýar. Raýatlaryň saglygyny pugtalandyrmak işinde Türkmenistan ozaly bilen, döwletiň durmuş syýasatyna, lukmançylyk hyzmatlary ulgamynyň kanunçylyk taýdan üpjün edilmegine, kämilleşdirilmegine, ekologiýa abadançylygy baradaky alada, jemgyýetiň her bir agzasynyň aňynda hem-de durmuşynda sagdyn durmuş ýörelgeleriniň berkarar edilmegine daýanýar.

Bu wezipeleriň oňyn çözülmegi, ilkinji nobatda, degişli jemgyýetçilik aňyýetiniň kemala gelmegine baglydyr. Şoňa görä-de, halkyň saglygyny pugtalandyrmagyň häzirki zaman strategiýasynyň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen netijeli işleriň hatarynda wagyz çärelerini görkezmek bolar.

Çykyş edenler tejribe alyşmak bilen, COVID-19 ýaly şeýle howpa garşy göreşiň netijeliligini ýokarlandyrmaga ýardam beren düzümleriň biri hökmünde birleşen maglumat gaznalaryny mysal getirdiler, saglygy goraýyş ulgamyndaky diplomatiýa netijesinde bu gaznalara hemmeleriň elýeterliligi üpjün edildi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň köp sanly halkara forumlarda ençeme gezek nygtaýşy ýaly, häzirki wagtda lukmançylyk diplomatiýasy saglygy goraýyş ulgamynda ählumumy we sebit ölçeglerinde hyzmatdaşlygyň utgaşdyryjy merkezi bolup durýar.

Maslahata gatnaşyjylar Türkmenistanda saglygy goramak boýunça maksatnamalaryň Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasynyň maslahatlaryna laýyklykda amala aşyrylýandygyny hem-de halkara hyzmatdaşlar bilen bilelikde ynsan saglygyny goramak boýunça köp sanly taslamalaryňdyr maksatnamalaryň durmuşa geçirilendigini we geçirilýändigini bellediler.

Ilatyň saglygyny goramaga we ýokarlandyrmaga gönükdirilen döwlet maksatnamasyny işläp taýýarlamak bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow saglygy goraýyş meselelerine has giňden çemeleşmek tejribesini durmuşa ornaşdyrdy.

Foruma gatnaşyjylar saglygy goraýyş ulgamynda alyp barýan giň gerimli işleri üçin döwlet Baştutanymyza çuňňur hoşallyklaryny beýan edip, “Lukmançylyk diplomatiýasy — sagdyn dünýäniň binýady” onlaýn-maslahatynyň giň halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin netijeli çäre bolandygyny, bu maslahatyň diňe bir toplanylan tejribäni alyşmaga däl-de, türkmen lukmançylygynyň abraýynyň ýokarlanmagyna, onuň ägirt uly üstünlikleriniň we ýeten sepgitleriniň wagyz edilmegine ýardam berýändigini bellediler.

Aşgabat, 7-nji oktýabr (TDH). Şu gün türkmen paýtagtynda Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-rus toparynyň başlyklarynyň duşuşygy geçirildi. Duşuşyga döwlet düzümleriniň birnäçesiniň, şol sanda ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň hem-de iki ýurduň işewür toparlarynyň ýolbaşçylarydyr wekilleri gatnaşdylar.

Toparyň türkmen bölegine Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedow başlyklyk edýär. Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň Başlygynyň orunbasary A.Owerçuk dostlukly ýurduň uly wekiliýetine ýolbaşçylyk edýär.

Ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň häzirki ýagdaýy we onuň kuwwatyny artdyrmagyň ýollary, ozal gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmek boýunça ýerine ýetirilen işleriň netijeleri duşuşygyň esasy meseleleri boldy.

Ýurdumyzyň strategik hyzmatdaşy bolan Russiýa bilen gatnaşyklary hemmetaraplaýyn pugtalandyrmak döwlet Baştutanymyzyň ýolbaşçylygynda amala aşyrylýan daşary syýasatyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Bu gün ýurtlaryň ikisi hem hoşniýetli goňşuçylygyň köpasyrlyk däplerine ygrarlydyklaryny görkezip, hyzmatdaşlygy milli bähbitleri hem-de durmuş-ykdysady taýdan ösüşiň ileri tutulýan ugurlaryny nazara almak arkaly guraýarlar.

Toparyň başlyklary gün tertibine girizilen meselelere garamaga geçip, soňky ýyllarda hil taýdan täze many-mazmun bilen baýlaşdyrylan döwletara gatnaşyklaryň barha ösýändigini kanagatlanma bilen bellediler. Munuň özi köp babatda Türkmenistanyň we Russiýa Federasiýasynyň Liderleriniň arasynda ýola goýlan birek-birege ynanyşmak ýagdaýyndaky gatnaşyklar hem-de ýokary derejedäki duşuşyklaryň yzygiderli we netijeli häsiýeti bilen şertlendirilendir.

Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň Başlygynyň orunbasary şu gün Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow bilen geçirilen duşuşygyň örän netijeli bolandygyny belledi. Duşuşygyň barşynda hyzmatdaşlygyň esasy ugurlary hem-de ony ösdürmegiň geljegi boýunça giňişleýin pikir alşyldy.

Wise-premýer S.Berdimuhamedow we Russiýanyň wekiliýetiniň ýolbaşçysy A.Owerçuk ileri tutulýan ugurlaryň birnäçesinde, şol sanda söwda-ykdysady we ynsanperwer ulgamlarda köpýyllyk hyzmatdaşlygy ösdürmegiň wajypdygyny aýdyp, netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmakda hökümetara topara möhüm ornuň degişlidigine ünsi çekdiler.

Ýangyç-energetika toplumy, ulag-kommunikasiýa ulgamy, gazhimiýa senagaty, geologiýa, gurluşyk, maliýe-bank ulgamlary we birnäçe beýleki pudaklar ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň geljegi uly ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Taraplaryň senagat kuwwatyny nazara almak bilen, şol sanda daşary ýurtlara iberilýän harytlaryň sanawyny giňeltmegiň hasabyna hyzmatdaşlyk üçin giň mümkinçilikler açylýar.

Duşuşygyň barşynda Türkmenistanyň we Russiýa Federasiýasynyň sebitleriniň, iri senagat we medeni merkezleriniň arasyndaky gatnaşyklaryň örän wajypdygy nygtaldy. Bu babatda eýýäm uly tejribe toplandy. Tatarystan Respublikasy, Sankt-Peterburg şäheri, Astrahan welaýaty we beýlekiler bilen üstünlikli ösdürilýän netijeli hyzmatdaşlyk munuň aýdyň mysalydyr. Şunuň bilen baglylykda, taraplar netijeli hyzmatdaşlygy ösdürmek üçin oňaýly şertleriň bardygyny belläp, ýurdumyzyň we Russiýanyň sebitleriniň arasynda has ysnyşykly gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň möhümdigini nygtadylar.

Ýurdumyzda ykdysadyýetiň dürli ulgamlarynda amala aşyrylýan taslamalar bilen baglylykda, ikitaraplaýyn gatnaşyklary giňeltmek üçin uly kuwwatyň bardygyna aýratyn üns çekildi. Myhmanlar Russiýa Federasiýasynyň işewür toparlarynyň geljegi uly türkmen bazarynda eýeleýän ornuny giňeltmäge çalyşýandyklaryny tassyklap, birnäçe anyk teklipleri öňe sürdüler.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen kiçi we orta telekeçiligi hemmetaraplaýyn goldamak boýunça geçirilýän ägirt uly işleriň netijesinde bu ulgam ösüşe eýe boldy. Duşuşyga gatnaşyjylar häzir iki ýurduň hojalyk ulgamlarynyň arasynda gatnaşyklaryň geljegi uly ugurlaryny höweslendirmäge ähmiýet berilýändigini belläp, bar bolan mümkinçilikleri ara alyp maslahatlaşdylar.

Duşuşykda ynsanperwer hyzmatdaşlygy, ilkinji nobatda, bilim we ylym ulgamlarynda gatnaşyklary pugtalandyrmak bilen baglanyşykly meselelere hem garaldy.

Taraplar saglygy goraýyş ulgamynda, şol sanda pandemiýa bilen baglylykda, dünýäde emele gelen häzirki ýagdaýy nazara almak bilen, ýokanç keselleriň öňüni almakda özara gatnaşyklaryň oňyn tejribesini bellediler. Şunda bu ugurda görlen özara çäreleriň netijeliligi nygtaldy.

Taraplar medeni gatnaşyklary giňeltmegiň, şol sanda Türkmenistanda hem-de Russiýada guralýan halkara festiwallara we beýleki döredijilik forumlaryna gatnaşmak arkaly pugtalandyrmagyň wajypdygyny belläp, iki ýurduň döwlet ösüşiniň ileri tutulýan ugurlary hökmünde sport we syýahatçylyk ulgamlarynda netijeli gatnaşyklary berkitmegiň möhümdigini biragyzdan nygtadylar.

Duşuşygyň ahyrynda hökümetara toparyň başlyklary birek-birege ynanyşmak hem-de özara bähbitlilik ýörelgeleri esasynda guralýan türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň okgunly ösýändigini ýene-de bir gezek nygtap, netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmak üçin bitewi binýady kemala getirmäge umumy çemeleşmeleri işläp taýýarlamak maksady bilen, şeýle duşuşyklary yzygiderli geçirmegiň zerurdygyny tassykladylar. Şu günki duşuşyk iki dostlukly halkyň bähbitlerine ähli ugurlar boýunça giň gerimli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge kuwwatly itergi berer.

Mejlisiň jemleri boýunça “Türkmenistanyň Hökümetiniň we Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň arasynda ykdysady hyzmatdaşlygyň 2021 — 2023-nji ýyllar üçin üçin Maksatnamasyna” gol çekildi. Ol döwletara gatnaşyklaryň şertnama-hukuk binýadynyň üstüni ýetirip, uzak möhletli geljegi nazara almak bilen, hyzmatdaşlygy diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek üçin amatly şertleri döretmäge ýardam eder.

Şu gün Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň birnäçesinde döwlet düzümleriniň hem-de Russiýanyň hususy kompaniýalarynyň wekilleri bilen geçirilen ikitaraplaýyn duşuşyklaryň barşynda taraplaryň netijeli işewür gatnaşyklary has-da ösdürmäge çalyşýandyklary tassyklanyldy. Russiýanyň wekiliýetiniň agzalary, şol sanda işewürler giň gerimli milli taslamalary durmuşa geçirmäge işjeň gatnaşmaga taýýardyklaryny aýdyp, dürli ulgamlarda özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmäge gönükdirilen anyk teklipleri beýan etdiler.

Aşgabatda bolmagynyň çäklerinde Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň Başlygynyň orunbasary A.Owerçuk Daşary işler ministrliginde kabul edildi. Duşuşykda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň giň toplumyna garaldy. Ozal gazanylan ylalaşyklary durmuşa geçirmäge aýratyn üns berildi.

2018-nji ýylyň 23-24-nji aprelinde Türkmenistanyň Prezidentiniň Özbegistana amala aşyran resmi saparynyň çäginde guralan dostluk konsertinde ýaňlanan jemleýji aýdymdan alnan bu sözler, hakykatdan-da, türkmen we özbek halklarynyň dostlugynyň ezeldendigini subut edýär. Jeýhunyň mele suwy müňýyllyklaryň dowamynda Amyderýany ýakalap oturan bu halklaryň bagryny badaşdyrypdyr. Bagry badaşan iki halkyň saçakly gatnaşyp, birek-biregiň üstünliklerine begenip, kyn gününde goldamagy asylly däbe öwrülip gidipdir.

2021-nji ýylyň 4-5-nji oktýabrynda Türkmenistanyň Prezidentiniň Özbegistana amala aşyran resmi saparyny köp synçylar, halkara bilermenler taryhy waka diýip atlandyrdylar. Munuň özi tötänlik däldir. Çünki türkmen we özbek halklaryny müňýyllyklardan gaýdýan umumy taryhy ýakynlyk, dil, medeni, ruhy we beýleki umumylyklar baglanyşdyrýar. Munuň şeýledigini iki döwletiň Baştutanlary Daşkentde geçirilen ýokary derejeli syýasy gepleşiklerde-de tekrarladylar.

Döwletara gatnaşyklarda, ilkinji nobatda, döwlet Baştutanlarynyň syýasy erki, özara dostlugy hoşniýetli gatnaşyklary berkitmäge oňaýly täsir edýär. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň, Özbegistanyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň şahsy tagallalary netijesinde, soňky ýyllarda türkmen-özbek hyzmatdaşlygyna dostluk, özara ynanyşmak, ygrarlylyk ruhy mahsus.

Milli Liderimiziň Daşkende şu gezekki saparynyň has önjeýli bolandygyny döwletara, hökümetara, pudagara derejesinde 23 sany şertnama gol çekilmegi-de anyk görkezýär. Olar gümrük-wiza ýeňillikleri, barlag-geçiriş nokatlary, medeni-ynsanperwer ulgam, biologik dürlüligi gorap saklamak, oba hojalygy, himiýa senagaty, serhetýaka söwdasy, özara söwda we maýa goýumlary, metrologiýa, statistika we iş üpjünçiligi, suw tygşytlaýjy tehnologiýalar, üstaşyr we demir ýol gatnawlary, aragatnaşyk, ulag, maglumat tehnologiýalary ýaly ugurlary öz içine alýar.

Eýsem, ozalkylardan tapawutlylykda, Türkmenistanyň Prezidentiniň Özbegistan Respublikasyna şu gezekki resmi saparynda üns berlen täze ugurlar haýsylar?!

Birinjiden, taraplaryň BMG-niň hem-de beýleki abraýly köptaraply düzümleriň çäklerinde başlangyçlary, şol sanda lukmançylyk diplomatiýasynyň maksatlaryny hem-de wezipelerini bilelikde ilerletmäge taýýardyklaryny tassyklandyklary nygtaldy. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň teklipleriniň ähmiýeti we zerurlygy bellenildi. Özbegistanyň Prezidenti lukman hünärmen hökmünde türkmen Lideriniň bu meseläni çuňňur bilýändigine aýratyn üns çekdi.

Ikinjiden, gepleşiklerde Merkezi Aziýadaky ýagdaýlara aýratyn üns berildi. Türkmenistanyň we Özbegistanyň Baştutanlary agzalan sebitiň dünýä geosyýasatyndaky ähmiýetli ornuny pugtalandyrmaga gönükdirilen sebitiň döwletleriniň arasyndaky syýasy dialogyň täze görnüşini — Mekezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşyklaryny döretmegiň gözbaşynda durlar. Daşkentdäki gepleşiklerde Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň ähmiýeti nygtalyp, şu ýylyň awgustynda Türkmenistanda geçirilen sammitiň we onda kabul edilen möhüm çözgütleriň ýokary netijeliligi bellenildi.

Üçünjiden, iki ýurduň serhetýaka sebitleriniň arasynda hyzmatdaşlygy ösdürmegiň uly ähmiýeti bar. Türkmenistanyň Lebap we Daşoguz welaýatlarynyň wekiliýetleriniň 22-nji sentýabrda Özbegistanyň Buhara we Horezm welaýatlaryna bolan saparlary munuň aýdyň subutnamasydyr. Hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek maksady bilen, sebitleriň ikitaraplaýyn forumyny ýola goýmak hem-de onuň birinji duşuşygyny öňümizdäki ýylda Hywada geçirmek teklip edildi. Saparyň barşynda serhetýaka söwda merkezini açmak barada Ylalaşyga gol çekildi.

Dördünjiden, taraplar birek-biregiň öndürýän harytlarynyň dünýä bazaryndaky hereketini goldamagy ylalaşdylar. Milli Liderimiz türkmen kärhanalarynda çykarylýan karbamidi daşary ýurt bazarlaryna ibermek hem-de Türkmenistanyň çäginde ýoduň, bromyň we natriý sulfatynyň önümçiligini guramak boýunça taslamalary amala aşyrmak üçin mümkinçilikleri öwrenmegi teklip etdi.

Türkmen-özbek gatnaşyklaryna hyzmatdaşlygy ilerletmegiň täze usullaryny gözlemek mahsus. Gazanylan ylalaşyklaryň durmuşa geçirilmeginiň işjeň guraly hökmünde Söwda-ykdysady, ylmy-tehniki we medeni hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-özbek topary çykyş edýär. Şu gezekki resmi saparyň başlanmagyna çenli onuň 16 mejlisi geçirildi. Şu ýylyň 14-nji sentýabrynda Daşkent şäherinde geçirilen soňky mejlisiň jemleri boýunça ýurdumyzyň degişli pudaklaryna 2022-2023-nji ýyllarda oba hojalyk gurallaryny hem-de traktor tirkeglerini, 2022 — 2026-njy ýyllar aralygynda bugdaýyň haşal otlaryna we kesellerine hem-de gowaçanyň zyýankeşlerine garşy ulanylýan himiki serişdeleri, 2022 — 2025-nji ýyllar aralygynda 512 000 tonna fosforit ununy, himiýa önümlerini satyn almaga ygtyýar berýän şertnamalara gol çekildi.

Energetika — türkmen-özbek hyzmatdaşlygynyň strategik ugry. Döwletleriň ikisem sebitiň ýangyç-energetika serişdelerine baý ýurtlar. Özbegistan Russiýa, Gyrgyz we Gazagystan Respublikalaryna «mawy ýangyjy» eksport edýär. Türkmenistan — Hytaý transmilli gaz geçirijisi Özbegistan üçin örän ähmiýetli. Özbegistan hem Türkmenistan ýaly, elektrik energiýasyny goňşy döwletlere satýar. Özbek elektroenergiýasy Owganystana, Täjigistana, Gyrgyzystana, Gazagystana iberilýär. Owganystanda durnukly ýagdaýyň ýola goýulmagyna gyzyklanýan Özbegistan Haýraton — Puli-Humri — Kabul aralygynda elektrik geçirijisini gurup, ulanmaga berdi. 2017-nji ýylyň maýynda Türkmenistanyň Energetika ministrligi bilen «Uzbekenergo» paýdarlar jemgyýetiniň arasynda elektrik energiýasyny üstaşyr ibermek we geçirmek babatda özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama baglaşyldy. Özbegistan Hazaryň türkmen ýalpaklygyndaky uglewodorod serişdelerini özleşdirmäge gatnaşmaga, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygyna gatnaşmaga hem gyzyklanma bildirýär. Türkmenistan häzirki wagtda Özbegistana benzin eksporty boýunça ikinji orny eýeleýär. Türkmenistan 2021-nji ýylyň başyndan bäri Özbegistana 121 million litr benzini eksport edip, goňşy ýurda Russiýadan soň, ikinji esasy ýangyç iberiji boldy.

Ulag-kommunikasiýa ulgamy — türkmen-özbek hyzmatdaşlygynda ýene bir möhüm ugur. Türkmenistan arap dünýäsi we Pars aýlagy sebitindäki ýurtlardan gelýän üstaşyr ýükleriň Merkezi Aziýa döwletlerine we Hytaýa äkidilmeginde möhüm çatryk bolup durýar. Şol sebäpli Türkmenistan we Özbegistan öz döwletleriniň çäklerinden ýük gatnawlarynyň möçberiniň artdyrylmagyna gyzyklanýarlar. Bu babatda 2017-nji ýylyň 7-nji martynda ulanmaga berlen, Amyderýanyň üstünden geçirilen Türkmenabat — Farap demir ýol we awtomobil köprüleri — iki döwletiň arasyndaky hoşniýetli goňşuçylygyň nyşanyna öwrüldi. Bu köprüler diňe bir Amyderýanyň iki kenaryndaky Türkmenistany we Özbegistany birleşdirmän, eýsem, Merkezi Aziýanyň, Ýewropanyň we Ýakyn Gündogaryň ulag ulgamlaryny birleşdirýän möhüm ulag geçelgesiniň ugrundaky ulag-logistika desgalaryna öwrüldi.

Özbegistan daşarky bazara çykmak üçin Türkmenistan tarapyndan gurlan demir ýollary üstaşyr ýük gatnawlary üçin ulanmaga gyzyklanýar. Bu babatda ýeterlik tejribe hem toplanyldy. 1996-njy ýylyň 13-nji maýynda Tejen — Sarahs — Maşat demir ýolunyň resmi açylyş dabarasy mahalynda Özbegistanyň, Türkmenistanyň, Azerbaýjanyň, Gruziýanyň Prezidentleri Daşkent — Aşgabat — Baku — Poti ugry boýunça agzalan döwletleriň arasynda demir ýol ýüklerini daşamak barada ylalaşyga gol çekipdiler.

Türkmen Lideriniň Özbegistan Respublikasyna resmi saparynyň barşynda Özbegistanyň türkmen tarapynyň Aşgabat ylalaşygyny ilerletmek hem-de Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň düzümini doly güýjünde ulanmak baradaky başlangyçlaryny goldaýandygy nygtaldy. Türkmenistan özbek tarapynyň BMG-niň howandarlygynda özara Ulag-kommunikasiýa arabaglanyşygyny ösdürmegiň sebit merkezini döretmek baradaky başlangyjyny goldady. 2017-nji ýylyň 20-nji maýynda Awazadaky duşuşykda özbek Lideri ýüreklere jüňk bolan bir jümläni aýdypdy: «Tebigat bize deňiz bermedigem bolsa, Taňry bize deňiz ýaly sahawatly goňşy beripdir». 2021-nji ýylyň güýzüniň örküjinde Daşkentdäki duşuşykda türkmen Lideri biziň ýurdumyzyň Özbegistan — Türkmenistan — Hazar deňzi ugry boýunça, soňra Gara deňziň portlary arkaly Ýewropa çykmak bilen, ulag ýollaryny ösdürmek boýunça bilelikde işlemäge taýýardygyny nygtady. Ýeri gelende bellesek, eýýäm bu ugurda anyk işler görünýär. 2021-nji ýylyň 10-njy aprelinde Türkiýäniň Stambul şäheriniň Bogazköpri menzilinden Özbegistan Respublikasynyň Ürgenç şäherine ugran 25 sany 40 putluk konteýnerlerden ybarat otly düzümi 21-nji aprelde “Teýmur Ahmedow” fider gämisinde Türkmenbaşy Halkara deňiz portuna geldi. Bu konteýner otly düzümi ilkinji ekspress otly düzümi boldy.

Türkmenistan we Özbegistan «Orta Aziýa – Ýakyn Gündogar» (Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman) täze ulag geçelgesi taslamasyna bilelikde başlaýjylardyr. Bu baradaky Hökümetara Ylalaşygyna 2011-nji ýylyň 25-nji aprelinde Aşgabatda gol çekilipdi. Milli Liderimiz şu gezekki duşuşykda Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman — Katar halkara üstaşyr ulag geçelgesiniň taslamasyny durmuşa geçirmek babatda işjeň gatnaşyklaryň zerurdygyny aýtdy.

Türkmenistan hem, Özbegistan hem Owganystanyň ulag infrastrukturasyny ösdürmäge öz goşandyny goşýarlar. Türkmenistan 2007 we 2018-nji ýyllarda öz serişdeleriniň hasabyna Serhetabat — Turgundy demir ýoluny gurdy. 2016-njy ýylyň 28-nji noýabrynda Türkmenistan — Owganystan — Täjigistan demir ýolunyň Kerki — Ymamnazar — Akina aralygy ulanmaga berildi. Özbegistan bolsa Owganystana tarap Termez — Haýraton — Mazary-Şerif demir ýoluny gurdy.

Goňşularyň arasynda söwda hyzmatdaşlygy hem barha berkeýär. Türkmen-özbek gatnaşyklarynyň ösdürilmegine uly şahsy goşandyny goşan Özbegistan Respublikasynyň ilkinji Prezidenti Islam Karimow «Türkmen bilen özbegiň bazaram bir, mazaram» diýen aýtgyny aýtmagy gowy görerdi. Bu ýan-ýana, birek-biregiň içinde gatyşyp oturan iki halky dyrnagy etden aýryp bolmaýşy ýaly, umumy ykbalyň baglanyşdyrýandygyna şaýatlyk edýän ganatly jümledir. Onuň hakykatdygyna iki döwletiň arasynda ýylba-ýyl artýan söwda dolanyşygy güwä geçýär. 2017-nji ýylda iki ýurduň arasyndaky haryt dolanyşygy ABŞ-nyň 177 million dollaryna barabar boldy. Koronawirus pandemiýasy zerarly dünýäde emele gelen çylşyrymly şertlere garamazdan, Türkmenistan bilen Özbegistanyň arasyndaky haryt dolanyşygynyň durnukly artýandygy Daşkentde şu gezekki syýasy gepleşikleriň barşynda aýratyn nygtaldy. Soňky ýyllarda bu görkeziji üç essä golaý artdy. Soňky üç ýylda Özbegistanda türkmen maýasynyň gatnaşmagynda kärhanalaryň sany 11-den 162-ä çenli artdy. 2021-nji ýylyň 8 aýynda ikitaraplaýyn haryt dolanyşygynyň görkezijisi ABŞ-nyň 418,1 million dollaryna barabar boldy.

Hormatly Prezidentimiz şu saparyň barşynda Türkmenistanyň Hökümeti tarapyndan özbek kärhanalarynyň öndüren, umumy bahasy ABŞ-nyň 307 million dollaryndan gowrak bolan önümleri satyn almak babatda şertnamalary baglaşmak boýunça anyk teklipleriň işlenip taýýarlanylandygyny belledi. Munuň özi ikitaraplaýyn haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmaga saldamly goşant bolar. Hormatly Prezidentimizi şu gezekki gepleşiklerde 2018-nji ýylda birek-birekde Söwda öýlerini açmak hakynda gol çekilen Ylalaşygyň ýerine ýetirilmegini çaltlandyrmak barada degişli tabşyryklary bermegi teklip etdi. Şu gezekki saparyň barşynda bolsa özara söwdanyň sanawyny giňeltmek hem-de diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, dürli pudaklarda senagat hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmak, isleg bildirilýän önümleri öndürmek hem-de üçünji ýurtlaryň bazarlaryna çykmak, logistika düzümini kemala getirmek hyzmatdaşlygyň geljegi uly ugurlarynyň hatarynda görkezildi. Şunuň bilen baglylykda, taraplar degişli ýolbaşçylara “Ýol kartasyny” taýýarlamagy tabşyrmak barada ylalaşdylar.

Milli sergiler, ykdysady forumlar — söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyny berkitmegiň özboluşly gurallary. 2008-nji ýylyň ýanwarynda Aşgabatda Özbegistanyň harytlarynyň Milli sergisi, 2009-njy ýylyň 12-13-nji fewralynda Daşkentde Türkmenistanyň harytlarynyň Milli sergisi guraldy. Ýeri gelende ýatlasak, bu sergi Türkmenistanyň daşary ýurtda geçiren ilkinji Milli sergisidi. 2018-nji ýylyň 29 — 31-nji marty aralygynda Aşgabatda Özbegistan Respublikasynyň Milli senagat sergisi guraldy. Bu ýöriteleşdirilen ykdysady gözden geçirilişiň iki döwletiň Baştutanlarynyň başlangyjy bilen türkmen paýtagtynda ilkinji gezek geçirilendigini bellemek gerek. Hormatly Prezidentimiziň Daşkende şu gezekki saparynyň öňüsyrasynda bu ýerde geçirilen bilelikdäki ykdysady forum netijeli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge gönükdirilen oňat netijeleri berdi. «Uzawtosanoat» we «Turkmenistan — Motors» bilelikdäki kärhanasy ilkibada 10 müň, soňra ýylda 50 müň sany oba hojalyk tehnikasyny we tirkeglerini öndürmegi ylalaşdylar. Forumyň jemleri boýunça ýurdumyzyň telekeçileri tarapyndan ikitaraplaýyn resminamalaryň 13-sine, şol sanda jemi ABŞ-nyň 13,5 million dollaryna golaý bolan eksport-import amallaryny amala aşyrmak baradaky resminamalara gol çekildi.

Oba hojalygy — hyzmatdaşlygyň möhüm ugry. Türkmenistan hem, Özbegistan hem senagat-agrar ýurtlar. Türkmenistan 2008-nji ýyldan başlap, goňşy döwletde öndürilen gowaça ekijileriň we kultiwatorlaryň uly tapgyryny yzygider satyn alýar. 2017-nji ýylda ýurdumyzda «Türkmen — UzABTO» hojalyk jemgyýetiniň binýadynda oba hojalyk tehnikasyny öndüriji «Uzagrotehsanoatholdingiň» Tehniki merkezi açyldy. Hormatly Prezidentimiziň 2018-nji ýylyň 23-24-nji aprelindäki döwlet saparynyň barşynda taraplar oba hojalyk tehnikasyny, awtoulaglary, elektrotehnikalary bilelikde öndürmek boýunça ylalaşyklary gazandylar. Hormatly Prezidentimiz Özbegistanyň Baştutanynyň pagta ösdürip ýetişdirmek boýunça beren maslahatlaryny we tekliplerini öz ýurdumyzda üstünlikli ulanyp, bu möhüm oba hojalyk ekinini ösdürip ýetişdirmegiň möçberiniň ep-esli ýokarlanmagyny gazanandygymyzy nygtap belledi.

Ekologiýa we suw hojalygy meselesine türkmen-özbek hyzmatdaşlygynda möhüm orun degişli. Iki döwlet 1996-njy ýylda gol çekilen ylalaşyga görä, Amyderýanyň suwuny deň paýlaşýarlar. Türkmenistan bilen Özbegistan Respublikasy Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň işini mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň we kämilleşdirmegiň tarapdary hökmünde çykyş edýärler. Türkmenistan Özbegistan Respublikasynyň başyny başlan, Aralýaka sebitini ekologik innowasiýalaryň we tehnologiýalaryň zolagy diýip yglan eden BMG-niň Baş Assambleýasynyň Kararnamasynyň awtordaşy bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz iki ýurduň suw hojalyk meselelerinde hyzmatdaşlygynyň deňhukuklylyk we özara hormat goýmak häsiýetine eýedigini belledi. Şu gezekki gepleşiklerde iki ýurduň Liderleri Suw hojalyk meseleleri boýunça bilelikdäki hökümetara toparyň işiniň başlanandygyny we onuň birinji mejlisiniň netijeli jemlerini kanagatlanma bilen bellediler. Düýeboýun suw howdanyndaky Soltan Sanjar bendini abatlamak taslamasyna girişiler.

Medeni-gumanitar ulgam hyzmatdaşlygyň mäkäm köprüsine öwrülýär. Ol taryhy, dil, medeni we ruhy umumylyklaryň sapaklary arkaly biri-birine berk baglanyşýan iki halkyň erk-isleginden gelip çykýar. Türkmenistanyň Prezidentiniň Özbegistan Respublikasyna 2018-nji ýyldaky saparynyň barşynda Daşkentdäki görnükli türkmen şahyrynyň we akyldarynyň ady dakylan köçede Magtymguly Pyragynyň hormatyna ýadygärligi açyldy. Hywada Magtymgulynyň bilim alan Şirgazy han medresesine baryp görmegi iki döwletiň hem Baştutanlarynyň türkmen akyldaryna goýýan beýik sarpasynyň nyşany boldy. 2018-nji ýylyň 24-nji aprelinde hormatly Prezidentimiz Özbegistanyň Horezm welaýatynda bolup, Ürgenç şäheriniň Türkmenler mähellesinde türkmen-özbek dostluk öýüniň açylmagyna gatnaşdy, «Uly howly» galasyna baryp gördi. Hywa şäheriniň taryhy-binagärlik ýadygärlikleri bilen tanyşdy. Daşkendiň Ýaşnabat raýonynda açylan Türkmenistanyň «Aşgabat» seýilgähi iki halkyň gatnaşyklarynyň berkidilýändiginiň subutnamasyna öwrüldi. Özbek Lideri Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy boýunça Aşgabatda döredilýän “Daşkent” seýilgähiniň iki halkyň arasyndaky dostlugyň täze nyşanyna öwrüljekdigine ynam bildirdi. Türkmenistanyň Prezidentiniň resmi saparynyň amala aşyrylan döwründe “Ýüpek ýolunyň merjeni” atly Daşkent halkara kinofestiwalynyň çäklerinde geçirilen türkmen kinosynyň günleri tomaşaçylarda uly gyzyklanma döretdi. 2022-nji ýylda Özbegistan Respublikasynyň Türkmenistandaky Medeniýet günlerini guramagyň mümkinçiligini öwrenmek teklip edildi.

Sungat — halk diplomatiýasynyň özboluşly «dili». Muny türkmen-özbek gatnaşyklarynda aýdyň görmek bolýar. Iki döwletiň Prezidentleriniň 2007-nji ýylda Aşgabatda, 2009-njy ýylda Daşkentde we Buharada, 2010-njy ýylda Daşoguzda, 2017-nji ýylda Türkmenabatda, 2018-nji ýylyň aprelinde Ürgençde, 2021-nji ýylyň oktýabrynda Daşkentde geçirilen bilelikdäki türkmen-özbek dostluk konsertlerine gatnaşmaklary bir derýanyň iki kenarynda mekan tutan goňşy halklaryň jebis dostlugyndan aýdyň nyşandyr. 2018-nji ýylyň 24-nji aprelinde iki döwletiň Baştutanlarynyň Horezm welaýatynda bilelikdäki türkmen-özbek dostluk konsertine gatnaşmaklary sungatyň iki halky ýakynlaşdyrýan bitewi köprüdigini ýene bir gezek subut etdi.

Hawa, «Kyýamat güni goňşudan», «Alysdaky garyndaşdan, ýakyndaky goňşy» ýaly pähimli sözler ata-babalarymyzyň bu ýörelgä elmydama ygrarly bolandygynyň alamaty. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Özbegistan Respublikasyna şowly tamamlanan resmi sapary türkmen-özbek hyzmatdaşlygyny has-da berkitdi.

Jumamyrat GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň rektory.

Türkmenistanyň Prezidentiniň Özbegistan Respublikasyna resmi sapary başlandy

Aşgabat — Daşkent, 4-nji oktýabr (TDH). Şu gün günüň ikinji ýarymynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow iki günlük resmi sapar bilen Özbegistan Respublikasyna ugrady.

Hormatly Prezidentimiziň uçary Daşkent şäheriniň Yslam Karimow adyndaky Halkara howa menzilinde gondy. Şanly waka mynasybetli Özbegistanyň paýtagtynyň howa menzili iki dostlukly ýurduň Döwlet baýdaklary bilen bezeldi.

Haly düşelen ýodajygyň ugry boýunça Hormat garawulynyň esgerleri nyzama düzüldi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowy uçaryň ýanynda Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew hem-de Türkmenistanyň Hökümet wekiliýetiniň agzalary mähirli garşyladylar.

Däbe görä, belent mertebeli myhmany milli lybasdaky çagalar uly ruhubelentlik bilen garşylaýarlar.

Soňra türkmen we özbek Liderleriniň awtoulag kerweni howa menzilinden Garaşsyzlyk meýdançasynda ýerleşýän Garaşsyzlyk we ynsanperwerlik binasyna tarap ugrady. Döwlet berkararlygyny, özygtyýarlylygy hem-de özbek halkynyň abadan durmuşa bolan arzuw-hyýallaryny alamatlandyrýan bu ýadygärlik Daşkent şäheriniň ajaýyp künjekleriniň birini bezeýär.

Granit daşyndan bina edilen bu ýadygärlikde Özbegistanyň çäkleri görkezilen Ýer togalagy şekillendirilipdir. Binanyň ýanynda “Bagtyýar ene” diýen ýene bir ýadygärlik oturdylypdyr. Onda elinde perzendini saklaýan enäniň heýkeli goýlupdyr. Çuňňur many-mazmuna beslenen enäniň bu keşbi nesilleriň dowamatlylygyny, köpasyrlyk milli ýörelgelere hem-de ruhy gymmatlyklara aýawly çemeleşilmegini aňladýar hem-de bu ýörelgeler häzir hem özbek halkynyň agzybirligini we jebisligini üpjün edýär.

Belent ýadygärligiň etegine gül dessesini goýmak dabarasy tamamlanandan soňra Türkmenistanyň Baştutany Özbegistanyň Prezidenti bilen bilelikde awtoulagda “Kuksaroý” döwlet kabulhanasyna tarap ugraýar.

5-nji oktýabrda ýokary derejedäki türkmen-özbek gepleşikleri geçiriler, onuň dowamynda Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedow we Şawkat Mirziýoýew taraplaryň mundan beýläk-de özara bähbitli hyzmatdaşlygyň hem-de bar bolan kuwwatlyklaryň has doly durmuşa geçirilmegi boýunça mümkinçiliklere gararlar.

Möhüm ähmiýeti bolan bu sapara taýýarlyk işleriniň Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýakynda geçirilen mejlisinde ara alnyp maslahatlaşylandygyny bellemek gerek. Onda 1993-nji ýylyň fewral aýynda diplomatik gatnaşyklary ýola goýan iki ýurduň häzirki wagtda syýasy, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda işjeň hyzmatdaşlyk edýändikleri bellenildi.

Diňe 2007—2021-nji ýyllar aralygyndaky döwürde ýokary derejedäki özara döwlet, resmi hem-de iş saparlarynyň 23-si amala aşyryldy, olar soňky döwürde ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn esasda, ilkinji nobatda, iri halkara guramalaryň hem-de sebit düzümleriniň — BMG-niň, ÝHHG-niň, GDA-nyň we beýlekileriň ugry boýunça üstünlikli alnyp barylýan netijeli gatnaşyklaryň has-da berkidilmegine ýardam berdi.

Ýurtlaryň ikisi hem öňde boljak ýokary derejedäki duşuşyklara uly umyt baglaýar, bu gepleşikler diňe bir uzak möhletleýin, özara bähbitli esasda guralýan ikitaraplaýyn gatnaşyklary giňeltmek babatynda däl-de, Merkezi Aziýa sebitiniň giňişliklerinde işjeň ösdürilýän gatnaşyklary hasaba almak bilen hem örän möhümdir.

Häzirki wagtda Türkmenistan bilen Özbegistan sebit işleriniň oňyn ösdürilmegine, Merkezi Aziýa döwletleriniň arasynda hemmetaraplaýyn gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagyna, sebitde ygtybarly parahatçylygyň, durnuklylygyň hem-de howpsuzlygyň berkarar edilmegine ýardam bermäge gyzyklanmalarynda bitewi garaýyşlara eýerip, ählumumy ösüşe we abadançylyga ýardam berýärler.

Ýakyn goňşy döwletleriň doly derejeli, işjeň hyzmatdaşlygynyň ýola goýulmagy ählumumy bähbitler üçin oňyn halkara gatnaşyklary ugur edinýän Türkmenistanyň daşary syýasatyň örän möhüm we ileri tutulýan ugry bolupdy we şeýle bolmagynda galýar.

Döwlet Baştutanymyzyň Özbegistana şu gezekki resmi sapary mizemez dostluk we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklarynyň gadymy ýörelgelerine esaslanýan köpasyrlyk türkmen-özbek hyzmatdaşlygynyň taryhynda möhüm sahypany açar.

Häzirki wagtda, döwlet ösüşiniň täze tapgyrynda doganlyk döwletler öňden gelýän, her bir tarapyň durmuş-ykdysady ösüşiniň hem-de milli bähbitleriniň ileri tutulýan ugurlaryna doly kybap gelýän hyzmatdaşlygy hil taýdan täze derejä çykarmaga özara gyzyklanma bildirýärler.

Eýýäm üstünlikli amala aşyrylan giň gerimli bilelikdäki taslamalar, hususan-da, Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý gaz geçirijisiniň gurulmagy hem-de durmuşa geçirilmegi ýaňy-ýakynda meýilleşdirilen taslamalar hyzmatdaşlygyň uzak möhletleýin strategik häsiýete eýediginiň subutnamalarydyr.

Özbegistan ýurdumyzyň öňe sürýän möhüm dünýä ähmiýetli, şol sanda häzirki zaman ulag düzümlerini kemala getirmek hem-de täze ulag-üstaşyr geçelgelerini döretmek boýunça başlangyçlaryny yzygiderli goldaýar, bu başlangyçlar sebit hyzmatdaşlygyny has-da ösdürmek üçin täze mümkinçilikleri açýar.

Söwda-ykdysady gatnaşyklaryň giňeldilmeginiň döwletara aragatnaşyklaryň hemişe ileri tutulýan ugry bolandygyny we şeýle bolmagynda galýandygyny bellemek gerek, muňa, ilkinji nobatda, ählumumy pandemiýanyň ýetirýän oňaýsyz täsirlerine garamazdan, iki ýurduň arasyndaky barha artýan haryt dolanyşygy hem şaýatlyk edýär. Taraplaryň bu ugry mundan beýläk-de ösdürmäge hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlygyň diwersifikasiýa ýoly bilen çuňlaşdyrylmagyna özara gyzyklanma bildirýändikleri geçen aýda Söwda-ykdysady, ylmy-tehniki we medeni hyzmatdaşlyk boýunça geçirilen bilelikdäki türkmen-özbek toparynyň 16-njy mejlisinde hem tassyklanyldy.

Şu gün dostlukly ýurduň paýtagtyndaky ägirt uly häzirki zaman toplumynda — “Ýaşnabad” innowasion tehnoparkynda guralan türkmen-özbek ykdysady forumy ýokary derejedäki ikitaraplaýyn gepleşiklere işewürlik taýdan özboluşly badalga berdi, bu toplumda innowasion häsiýetli taslamalar amala aşyrylýar, dürli ugurlarda ylmy işläp taýýarlamalar we barlaglar geçirilýär.

Ýurdumyzyň Hökümet wekiliýetiniň agzalaryna açyk asmanyň astyndaky meýdançada goýlan, Özbegistanda öndürilýän awtoulaglar hem-de oba hojalyk tehnikalary görkezildi, bu tehnikalar eýýäm Türkmenistanyň toprak-howa şertlerinde özüniň netijelidigini subut etdi. Binanyň içinde hem daşary bazarlarda uly islege eýe bolan Özbegistanda öndürilýän harytlaryň dürli görnüşleri görkezildi.

Şu ýylyň awgust aýynyň başynda Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda guralan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisinde hem belli özbek kompaniýalarynyň harytlarynyň uly üstünlik bilen görkezilendigini ýatladýarys.

Bularyň ählisi taraplaryň her biriniň ösüşiniň we abadançylygynyň möhüm şerti bolan söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmäge özara gyzyklanma bildirýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.

Ykdysady foruma gatnaşyjylaryň belleýşi ýaly, Türkmenistan we Özbegistan Respublikasy uzak möhletleýin esasda guralýan hem-de iki ýurduň Liderleri tarapyndan amala aşyrylýan giň gerimli durmuş-ykdysady özgertmeleriň esasy maksatlaryna doly kybap gelýän köpugurly hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge uly üns berýärler.

Iki ýurduň Söwda-senagat edaralarynyň, ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň hem-de işewürler toparlarynyň ýolbaşçylarynyň syn beriş çykyşlarynda dünýä hojalyk gatnaşyklarynyň ählumumy ulgamyna işjeň goşulyşýan goňşy ýurtlaryň üstünlikli amala aşyrýan durmuş-ykdysady ösüş maksatnamalarynyň many-mazmuny açylyp görkezildi.

Häzirki wagtda durmuşa geçirilýän giň gerimli özgertmeleriň Türkmenistanyň we Özbegistanyň örän baý tebigy serişdeleriniň hem-de bar bolan ägirt uly ykdysady hem-de eksport kuwwatynyň dürli ugurlarda, hususan-da, ýangyç-energetika, ulag-kommunikasiýa, senagat, himiýa senagaty, elektroenergetika, oba hojalygy pudaklarynda, saglygy goraýyş we beýleki ulgamlarda hyzmatdaşlygyň gerimini giňeltmek üçin uly mümkinçilikleri açýandygy bellenildi.

Özbek tarapyna türkmen ykdysadyýetiniň binýatlyk pudaklarynyň gazanan üstünlikleri we ýeten sepgitleri, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan durmuşa geçirilýän ähli babatlarda güýçli ykdysadyýetli hem-de adamlaryň barha ösýän abadançylygyny üpjün edýän we okgunly ösýän döwleti gurmak strategiýasynyň ileri tutulýan ugurlary barada gürrüň berýän ýörite wideoşekiller görkezildi.

Yzly-yzyna görkezilýän şekillerde ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny döwrebaplaşdyrmak hem-de olaryň ösüşini diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça deňi-taýy bolmadyk giň möçberli işleriň barşy hem-de «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» çäklerinde täze obalary we şäherleri, öňdebaryjy tehnologiýalar bilen üpjün edilen iri senagat kärhanalaryny, durmuş-medeni we düzümleýin maksatly köp sanly desgalary gurmak boýunça taslamalaryň üstünlikli amala aşyrylyşy barada gürrüň berilýär.

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň işi hem giňden beýan edildi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ykdysady strategiýasynda ýurdumyzyň telekeçilerine milli ykdysadyýetimizi senagatlaşdyrmakda, eksport ugurly hem-de daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmekde uly orun berilýär.

Ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligiň wekillerini innowasion ykdysadyýeti döretmäge çekmek bilen, olara uly goldaw berilýär. Bu bolsa ýurdumyzda öndürilen harytlaryň içerki we daşarky bazarlarda bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga gönüden-göni ýardam edýär.

Häzir Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary iş ýüzünde öňdebaryjy işläp düzmeleri ulanmak arkaly giň möçberli şähergurluşyk taslamalaryny durmuşa geçirmäge işjeň gatnaşýarlar. Günbe-günden özgerýän ak mermerli Aşgabatda hem-de «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda we ýurdumyzyň beýleki sebitlerinde dürli maksatly täze desgalaryň gurluşyklary munuň aýdyň mysalydyr. Ýokary innowasion tehnologiýalar hem-de nou-haular şol gurluşyklaryň aýrylmaz bölegidir.

Forumyň çäklerinde iki ýurduň wekiliýetleriniň agzalary geljegi has uly bolan ugurlarda hyzmatdaşlygy diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça anyk ädimleriň birnäçesini bellediler. Iki ýurduň işewür toparlarynyň arasynda göni gatnaşyklary ýola goýmak, önümçilik birleşmelerini giňeltmek we çuňlaşdyrmak, bilelikdäki kärhanalary döretmek, täze tehnologik işläp düzmeleri ulanmak hem-de innowasion ykdysadyýeti döretmek boýunça işjeň tejribe alyşmak bilelikdäki işiň esasy ugrudyr. Yzygiderli esasda işewürler maslahatlaryny, ykdysady sergileri, işjeň duşuşyklary hem-de gepleşikleri geçirmek şol işleriň ilerlemegine gönüden-göni ýardam eder.

Ikitaraplaýyn resminamalaryň 13-sine, şol sanda jemi ABŞ-nyň 13,5 million dollaryna golaý bolan eksport-import amallaryny amala aşyrmak baradaky resminamalara gol çekilmegi Türkmenistanyň hem-de Özbegistanyň köpasyrlyk dostluk we hoşniýetli goňşuçylyk däplerine ygrarlylygynyň, ýola goýlan özara bähbitli hyzmatdaşlygy yzygiderli giňeltmäge hem-de çuňlaşdyrmaga iki tarapyň hem gyzyklanma bildirýändiginiň subutnamasy boldy.

Türkmen-özbek ykdysady forumyna gatnaşyjylar gazanylan ylalaşyklaryň iki döwletiň hem-de olaryň doganlyk halklarynyň bähbidine köpugurly hyzmatdaşlygy ösdürmäge täze itergi berjekdigine ynam bildirdiler.

Forum tamamlanandan soň, aýry-aýry ministrlikleriň hem-de pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylarynyň, döwlet we hususy düzümleriň wekilleriniň gatnaşmagynda ikitaraplaýyn duşuşyklaryň birnäçesi geçirildi.

Ýakyn goňşy döwletler bilen dost-doganlyk gatnaşyklaryny ösdürmek Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda durmuşa geçirilýän daşary syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Şoňa görä-de, gadymyýetden gelýän dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk we hyzmatdaşlyk ýörelgelerinden ugur alyp, Türkmenistan Özbegistan Respublikasy bilen gatnaşyklaryň giňeldilmegine aýratyn ähmiýet berýär. Häzirki wagtda türkmen-özbek gatnaşyklary yzygiderliligi hem-de ulgamlaýynlygy bilen häsiýetlendirilýär. 2007 — 2021-nji ýyllarda döwlet Baştutanlarynyň derejesinde iki ýurda döwlet, resmi we iş saparlarynyň 23-siniň amala aşyrylmagy munuň aýdyň delilidir.

Türkmenistanyň we Özbegistanyň arasyndaky diplomatik gatnaşyklar 1993-nji ýylyň 7-nji fewralynda ýola goýlup, şondan bäri geçen döwürde iki döwletiň arasynda dostlukly hem-de netijeli hyzmatdaşlygyň oňyn tejribesi toplandy. Türkmenistan bilen Özbegistany taryhyň, medeniýetiň, gymmatlyklaryň umumylygy, diliňdir däp-dessurlaryň ýakynlygy özara birleşdirmek bilen, ol iki ýurduň we halklaryň ygtybarly hyzmatdaşlyk saklamagyna aýratyn itergi berýär. Döwletleriň ikisi-de özygtyýarlylygyny hem-de Garaşsyzlygyny gazanandan soňra, daşary syýasatda oňyn gatnaşyklaryny netijeli dowam etdirdiler. Döwlet syýasatynyň ulgamlaýynlygy we maksada gönükdirilendigi, halkara durmuşyň derwaýys meseleleriniň ähli ugurlarynyň milli gyzyklanmalar bilen utgaşdyrylmagy däp bolan dostlukly gatnaşyklara eýerýän iki döwletiň daşary syýasatynyň netijeli häsiýete eýe bolmagyny kesgitleýän möhüm şertler bolup öňe çykdy.

Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň 2017-nji ýylyň 6-7-nji martynda döwlet Baştutany hökmünde ilkinji saparynyň Türkmenistana guralandygyny bellemek zerur. Bu taryhy sapar Özbegistanyň daşary syýasatda hoşniýetli gatnaşyklara berýän möhüm ähmiýetiniň görkezijisi, ýurduň Lideriniň goňşy ýurtlar bilen dostluk hem-de hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň pugtalandyrylmagyna aýratyn çemeleşmesiniň özboluşly subutnamasy boldy.

Häzirki ösüş tapgyrynda Özbegistan Respublikasy ýurduň milli gyzyklanmalaryna esaslanmak bilen, açyk, özara bähbitli we işjeň daşary syýasaty durmuşa geçirýär. Döwletiň häzirki daşary syýasy ugry dünýädäki we sebitdäki üýtgäp duran ýagdaýlaryň, şeýle-de ýurduň içinde amala aşyrylýan iri göwrümli özgertmeleriň nazarda tutulmagy bilen alnyp barylýar. Türkmen-özbek özara hereketleriniň ösüşi işjeň syýasy gepleşiklere, söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň giňeldilmegine, şeýle-de medeni-ynsanperwer gatnaşyklaryň dürli ugurlary boýunça ysnyşykly arkalaşygyň saklanmagyna esaslanýar. Şu nukdaýnazardan, 220-den gowrak döwletara, hökümetara we pudagara häsiýetli ylalaşykdyr şertnamalardan ybarat bolan resminamalaryň agramly bukjasy ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň berk binýadyny emele getirmek bilen, taraplaryň özara hereketleriniň ileri tutulýan ugurlarynyň giň gerimini öz içine alýar.

Iki ýurduň arasyndaky gatnaşyklaryň ösdürilmeginde Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedowyň hem-de Şawkat Mirziýoýewiň ýakyn dostlugy, hakyky hormaty we birek-birege bolan mizemez ynamy aýratyn ähmiýete eýedir. Ýokary derejedäki yzygiderli gatnaşyklar hyzmatdaşlygyň gerimini giňeldýär, iki döwletiň özara hereketleriniň täze ugurlaryny açýar. Şu ýylyň 6-njy awgustynda «Аwaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde Prezidentler Gurbanguly Berdimuhamedowyň hem-de Şawkat Mirziýoýewiň arasynda bolan duşuşyk aýratyn wajypdyr, onuň dowamynda iki ýurduň Liderleri köpugurly hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmegine ygrarlydyklaryny ýene-de bir gezek tassykladylar.

Türkmenistanyň we Özbegistanyň Baştutanlarynyň arasyndaky özara ynanyşmak ýörelgelerine esaslanýan gatnaşyklar, şeýle-de ýokary derejede geçirilýän resmi gepleşikler ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň bar bolan ugurlaryny berkitmek bilen birlikde, onuň täze ulgamlaryny kesgitledi, taraplaryň özara hereketleriniň depginini we yzygiderliligini şertlendirdi. Ýokary döwlet derejesinde geçirilýän duşuşyklaryň hem-de gepleşikleriň barşynda gazanylan ylalaşyklar, geljegi uly meýilnamalar iki ýurduň arasyndaky syýasy, söwda-ykdysady we medeni gatnaşyklary täze, has ýokary tapgyra çykarmaga gönükdirilendir.

Ýurtlaryň halkara guramalaryň, hususan-da, Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerindäki hyzmatdaşlygy türkmen-özbek özara hereketleriniň halkara giňişlikdäki işjeňliginiň görnetin mysalydyr. Iki döwletiň häzirki döwrüň wehimlerine we howplaryna garşy göreşmek, goňşy Owganystanyň ykdysadyýetiniň dikeldilmegi hem-de kadalaşdyrylmagy, ekologiýa meseleleriniň çözgüdi, Aral deňzi bilen bagly ýagdaýlaryň netijeleriniň gowşadylmagy, durmuş-ykdysady ulgamdaky ösüş, adam hukuklaryny goramak ýaly meseleler boýunça garaýyşlarynyň meňzeşligi halkara we sebitleýin meýdançalarda özara hereketleriň esasy ugurlaryny kesgitleýär.

Sebitiň hem-de tutuş dünýäniň durnuklylygyna we howpsuzlygyna dahylly meseleler babatda halkara bileleşigiň tagallalaryny goldamak bilen, Türkmenistan we Özbegistan Respublikasy öz üstlerine alan halkara hem-de ikitaraplaýyn borçnamalaryna ygrarlydyklaryny aýdyň görkezmek arkaly, olaryň oňyn durmuşa geçirilmegi ugrunda hem möhüm işleri amala aşyrýarlar.

Özbegistan ilkinjileriň hatarynda Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk derejesini goldady we BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan 1995-nji ýylyň 12-nji dekabrynda kabul edilen degişli Kararnamanyň awtordaşy bolup çykyş etdi. Dostlukly ýurt Türkmenistanyň energiýa geçirijileriniň howpsuzlygy, ulag, ekologiýa boýunça halkara başlangyçlaryny, şol sanda sebitleýin hem-de halkara guramalara, olaryň ýolbaşçy düzümlerine agzalygyny işjeň goldaýar. Iki döwletiň arasyndaky syýasy gepleşikler ykdysady ulgamda hem netijeli, deňhukukly gatnaşyklaryň ýola goýulmagy üçin berk binýat bolup hyzmat edýär.

Özara daşary söwda dolanyşygynyň ýylyň-ýylyna barha artmagy ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň yzygiderli ösdürilýändiginiň möhüm görkezijileriniň biridir. Şu ýylyň dokuz aýynyň jemleri boýunça Türkmenistanyň daşary söwda dolanyşygynda Özbegistan öňdäki orunlarda durýar. Türkmenistandan goňşy ýurda nebit we nebit önümleri, mehaniki enjamlar, plastmassa we ondan ýasalýan önümler, himiýa, dokma, oba hojalyk harytlary, tehnologik abzallardyr beýleki serişdeler iberilýär. Özbegistandan biziň ýurdumyza oba hojalyk tehnikasy, gurluşyk materiallary, himiýa we taýýar dokma önümleri import edilýär. Söwda-ykdysady, ylmy-tehniki we medeni hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-özbek hökümetara toparynyň çäklerinde amala aşyrylýan işler iki döwletiň özara hereketleriniň netijeli görnüşidir.

Mälim bolşy ýaly, şu ýylyň 14-nji sentýabrynda Daşkent şäherinde bu toparyň nobatdaky mejlisi geçirildi, onuň dowamynda ozal gazanylan ylalaşyklaryň durmuşa geçirilişi boýunça pikir alşyldy. Iki ýurduň ulag ulgamyndaky özara hereketleriniň ýokarlandyrylmagyna aýratyn üns berildi, ägirt uly mümkinçilikleri nazara alyp, ulag geçelgeleriniň ösdürilmegi boýunça bilelikdäki degişli çäreleriň zerurdygy nygtaldy. Mundan başga-da, taraplaryň arasynda Suw hojalyk meseleleri boýunça bilelikdäki türkmen-özbek hökümetara topary döredildi we 13-nji sentýabrda onuň birinji mejlisi geçirildi. Sebäbi suw serişdeleriniň rejeli peýdalanylmagy Türkmenistanyň hem-de Özbegistanyň ikitaraplaýyn gün tertibiniň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda kesgitlenendir. Türkmenistanyň Prezidentiniň Özbegistana nobatdaky resmi saparynyň çäklerinde geçirilýän bilelikdäki işewürler maslahaty bolsa dürli ugurlardaky özara bähbitli hyzmatdaşlygyň giňeldilmegi üçin täze mümkinçilikleri açar.

2018-nji ýylyň aprelinde Daşkent şäherinde türkmen-özbek işewürler maslahaty geçirildi, geçen ýylyň oktýabrynda bolsa iki ýurduň Söwda-senagat edaralarynyň ýolbaşçylarynyň derejesinde Türkmenistan — Özbegistan Işewürlik geňeşiniň birinji mejlisi onlaýn görnüşde guraldy. Bu çäreler iki ýurduň döwlet hem-de hususy pudaklarynyň arasyndaky gatnaşyklaryň ösdürilmegi, bilelikdäki önümleriň göwrüm hem-de görnüş sanynyň has-da artdyrylmagy üçin giň mümkinçilik berýär. Özbek işewürlik wekiliýetiniň şu ýylyň awgustynda Awazada geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisine işjeň gatnaşandygyny hem bellemek gerek. Söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň çäklerinde taraplar serhetýaka zolaklaryň, hususan-da, Türkmenistanyň Lebap we Daşoguz welaýatlarynyň Özbegistanyň Buhara hem-de Horezm welaýatlary bilen hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegine aýratyn ähmiýet berýärler. Iki ýurduň sebitleriniň arasynda göni gatnaşyklary ýola goýmak maksady bilen, golaýda ýurdumyzyň Daşoguz, Lebap welaýatlarynyň häkimleriniň ýolbaşçylygyndaky wekiliýetleriň Horezm we Buhara welaýatlaryna saparlary guraldy.

Biziň ýurtlarymyz sebit ähmiýetli iri energetika taslamalarynyň durmuşa geçirilmegine hem işjeň gatnaşýarlar. Ulag ulgamy netijeli hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. Amyderýanyň üstünden geçýän Türkmenabat — Farap awtomobil we demir ýol köprüleriniň gurluşygy munuň aýdyň subutnamasydyr. Olar 2017-nji ýylyň martynda Özbegistanyň Prezidentiniň Türkmenistana saparynyň çäklerinde dabaraly ýagdaýda açyldy. Özara hyzmatdaşlykda medeni-ynsanperwer ulgama hem aýratyn ähmiýet berilýär. Türkmenistanyň we Özbegistanyň wekilleri iki ýurduň çäginde geçirilýän dürli görnüşli medeni çärelere, konsertdir festiwallara, bäsleşiklere, sport ýaryşlaryna işjeň gatnaşýarlar.

Häzirki wagtda Özbegistanda türkmen dilinde okadylýan mekdepleriň 40-dan gowragy hereket edýär, ýurduň dürli ýokary okuw mekdeplerinde türkmen filologiýasy ugry boýunça ýokary bilimli hünärmenler taýýarlanylýar. 28-nji sentýabrdan 3-nji oktýabr aralygynda Daşkent, Samarkant, Buhara, Kokant, Hywa şäherlerinde guralan «Beýik Ýüpek ýolunyň merjeni» atly halkara kinofestiwalyň çäklerinde Türkmenistanyň kino günleri hem geçirildi. Özbegistanda dostlugyň nyşany hökmünde «Аşgabat» seýilgähi, beýik türkmen akyldary Magtymguly Pyragynyň adyny göterýän dynç alyş zolagy açyldy. Şunda Aşgabatda hem «Daşkent» türkmen-özbek dostluk seýilgähiniň gurluşygynyň başlanandygyny aýtmak zerur. Bu seýilgähi gurmak hakyndaky başlangyç hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa degişlidir. Şeýle-de Aşgabadyň esaslandyrylmagynyň 140 ýyllygy mynasybetli geçirilen dabaralaryň çäklerinde, paýtagtymyzyň «Аşgabat» seýilgähi bilen Daşkendiň «Аşgabat» medeni-dynç alyş seýilgähiniň arasynda iki şäheriň ýolbaşçylarynyň, sungat ussatlarynyň gatnaşmaklarynda baýramçylyk teleköprüsi guraldy.

Milli Liderimiziň Daşkende nobatdaky resmi sapary Türkmenistanyň we Özbegistanyň arasyndaky netijeli hyzmatdaşlyga täze badalga berer hem-de iki ýurduň halklarynyň dostluk, özara hormat goýmak we ynanyşmak ýörelgeleri esasynda dowam etdirilýän gatnaşyklaryny has-da pugtalandyrar.

Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi.

Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda durmuşa geçirilýän aýdyň maksatly halkara gatnaşyklaryndaky giň gerimli beýik işler özüniň datly miwelerini berýär. Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe gazanylýan üstünlikler türkmen halkynyň eşretli durmuşyna gönükdirilmek bilen bir hatarda, goňşy ýurtlaryň, şeýle-de, dünýäniň beýleki döwletleriniň parahat durmuşda ýaşamaklaryna oňyn täsirini ýetirýär. Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen 2021-nji ýylyň «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip atlandyrylmagy bolsa ýurdumyzyň Bitaraplyk syýasatynyň dünýäde parahatçylygy berkitmäge ummasyz goşant goşýandygyna aýdyň şaýatlyk edýär.

Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk ýörelgeleri ýurdumyzyň daşary syýasatynyň esasy ugurlaryny kesgitlemek bilen birlikde, sebitde syýasy durnuklylygy goldamakda, dostluk we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny we netijeli halkara hyzmatdaşlygy berkitmekde hem uly orun eýeleýär. Hemişelik Bitaraplygyň parahatçylykly, dostluky ýoly bilen Durnukly ösüşiň belent maksatlaryna barýan Diýarymyzyň at-abraýy, şan-şöhraty Gahryman Arkadagymyzyň beýik işleri bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Türkmen jemgyýetiniň dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna goşulmagy üçin zerur şertler döredilip, ýurdumyz ägirt uly ösüşlere, oňyn özgertmelere beslenýär. Milli Liderimiziň baş maksady adamzat ösüşiniň gymmatlyklaryna daýanyp, ýurdumyzyň özgeriş ýolunda ähli ugurlar boýunça täze belentliklere ýetmegini gazanmakdan ybarat bolup durýar. Sanlyja ýylyň içinde ata Watanymyzyň parahatçylyk dörediji merkez hökmünde belent halkara abraýyna eýe bolmagy hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýynyň berk binýadyny döredýär. Baky Bitarap ýurdumyzyň BMG bilen hyzmatdaşlygynyň ýokary depginleri we netijeliligi hormatly Prezidentimiziň daşary syýasy başlangyçlarynyň öňe sürülmeginde we amala aşyrylmagynda öz beýanyny tapýar.

Ata Watanymyzyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýynyň parahatçylygy üpjün edýändigini bu günki gün bütin dünýä ykrar edýär. Ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplygynyň parahatçylygyň hem-de abadançylygyň, dostana gatnaşyklaryň bähbitleri üçin peýdalanylýandygy buýsanç bilen bellenilmäge mynasypdyr. Milli Liderimiz «Bitaraplyk derejesini diňe bir içerki durmuş-ykdysady özgertmeleri üstünlikli amala aşyrmak üçin däl, eýsem, tutuş dünýäde parahatçylygy, ählumumy howpsuzlygy berkitmek, dünýäniň ähli döwletleri we iri halkara guramalary bilen özara peýdaly hyzmatdaşlygy ýola goýmak babatda hem özümiziň baş ýörelgämiz edip saýlap aldyk» diýip, hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýymyzyň many-mazmunynyň uly ähmiýete eýedigini belleýär.

Halkara gatnaşyklarynda, ägirt uly ösüş maksatnamalaryny üstünlikli durmuşa geçirmekde, jemgyýetçilik durmuşyny ösdürmekde ýurdumyzda bitirilen işler asyrlara barabardyr. Ýerine ýetirilen ol işleriň dünýäde parahatçylygyň, asudalygyň dabaralanmagynda möhüm ädim bolup durýandygyny nygtamak bilen, halkymyzyň ata Watanyň, ene topragyň gülläp ösmeginde öz wezipelerine, jogapkärçiligine çuňňur düşünýändigine pugta ynanýarys. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň her bir güni kalplara şatlyk, nur çaýyp, mähriban Diýarymyza mübärek gadamyny goýýar. Her bir günüň mysalynda şeýle guwançly hakykata şaýat bolmagyň özi hem biziň göwünlerimizi ganatlandyrýar, bagtyýar durmuşymyzy täze many-mazmun bilen baýlaşdyrýar.

Myrat TÄÇMYRADOW,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň uly mugallymy.

Ýer ýüzünde parahatçylygyň we abadançylygyň bähbidine gönükdirilendir

Şu ýylyň 14-nji sentýabrynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň nobatdaky 76-njy mejlisi açyldy. 21 — 27-nji sentýabrda bolsa utgaşykly görnüşde mejlisiň esasy bölegi — umumy geňeşmeleriň hepdeligi geçirildi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýokary derejeli geňeşmeleriň ilkinji gününde çykyş edip, ählumumy gün tertibiniň derwaýys meseleleri boýunça Türkmenistanyň ileri tutýan garaýyşlaryny mälim etdi.

Baş Assambleýanyň 76-njy mejlisinde eden çykyşynda BMG-niň Baş sekretary Antoniu Guterriş taryhyň häzirki tapgyrynda adamzadyň bir wagtda meseleleriň birnäçe toplumy, ýagny pandemiýa, ýaragly dawalardyr gapma-garşylyklar, howanyň üýtgemegi, deňsizlik we beýlekiler bilen ýüzbe-ýüz bolandygyny aýratyn nygtap, tizden-tiz olaryň öňüni almagyň zerurdygyna dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni çekdi. Şundan ugur alyp, milli Liderimiz maksatnamalaýyn çykyşynda häzirki umumydünýä ýagdaýlaryna, syýasy, ykdysady, durmuş hadysalarynyň meýillerine syn berip, ählumumy derejede parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmekde döwletlerdir iri halkara guramalaryň özara utgaşykly hereketleriniň esasy talap bolup durýandygyny belledi. «...Şeýle gatnaşyklaryň netijeliliginiň derejesi köp babatda milli bähbitleriň hem-de ählumumy maksatlaryň we ileri tutulýan ugurlaryň arasynda umumy pikire gelnip bilinmegi bilen kesgitleniler» diýmek bilen, hormatly Prezidentimiz strategik, uzak möhletli ösüş wezipelerini, ýiti umumydünýä — ekologiýa, energetika, azyk, suw serişdelerini adalatly paýlamak, garyplygy aradan aýyrmak, tebigy betbagtçylyklardan goranmak, terrorçylyga, neşe serişdeleri bilen bagly howplara hem-de beýleki wehimlere garşy göreşmek meselelerini çözmekde umumy pikire gelinmeginiň örän möhümdigini nygtady.

Döwlet Baştutanymyz bu ugurda dünýä bileleşiginiň tagallalarynyň entek ýeterlik däldigini açyk aýdyp, howply wehime garşy halkara derejede göreşmegiň gurallarynda COVID-19 pandemiýasynyň düýpli ulgamlaýyn näsazlyklary ýüze çykarandygyna ünsi çekdi. Şunda Türkmenistan üýtgewsiz garaýşa eýerýär: koronawirus meselesini syýasylaşdyrmagy, ony döwletara gatnaşyklarda täsir etmegiň guraly hökmünde ulanmagy ýol berilmesiz hasaplaýar. Koronawirusa garşy göreşmek boýunça köptaraplaýyn gepleşiklerde esasy ornuň Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasyna degişli bolmalydygynyň tarapdary hökmünde çykyş edýän ýurdumyz ylmy diplomatiýa ugry babatda özara gatnaşyklary işjeňleşdirmegiň zerurdygyny göz öňünde tutup, Baş Assambleýanyň nobatdaky mejlisinde bu ugurda täze teklipleri öňe sürdi. Pandemiýanyň ykdysadyýete ýetirýän ýaramaz täsirlerini peseltmek şunda esasy meseleleriň biri bolmagynda galýar.

Ýeri gelende bellesek, şu ýylyň 29-njy iýulynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 75-nji sessiýasynyň 96-njy plenar mejlisinde Türkmenistanyň başlangyjy bilen «Koronawirus keseliniň (COVID-19) pandemiýasy we ondan soňky döwürde durnukly ösüş üçin üznüksiz we ygtybarly halkara ýük daşamalary üpjün etmek maksady bilen, ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek» atly Kararnama biragyzdan kabul edildi. 48 döwletiň awtordaşlygynda kabul edilen bu resminama dünýäde häzirki dowam edýän adatdan daşary ýagdaýlaryň öňe çykaran zerurlygydyr. Çünki durnukly ulag ulgamy bolmazdan, Ýer ýüzünde doly derejeli durnukly ösüşi gazanmak asla mümkin däl. Şoňa görä-de, ählumumy derejede koronawirus ýokanjynyň ýaýran şertlerinde ulag ulgamynyň ähmiýeti has-da artdy. Azyk önümleridir lukmançylyk enjamlarynyň, dermanlardyr beýleki zerur ýükleriň durnukly halkara daşamalarynyň üpjün edilmeginiň pandemiýa garşy göreşmekde netijeli işleri kesgitleýändigini toplanan tejribeden aýdyň görmek bolýar.

Ählumumy parahatçylygy we howpsuzlygy üpjün etmek, ýerli hem-de sebit gapma-garşylyklarynyň ýitileşmegi bilen bagly çylşyrymly meseleler barada durup geçip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow dünýä bileleşiginiň jogapkärli agzasy hökmünde Türkmenistanyň halkara meseleleri diňe parahatçylykly, syýasy-diplomatik serişdeler arkaly, BMG-niň Tertipnamasynyň, esasy konwensiýalaryň hem-de beýleki halkara namalaryň kadalarydyr ýörelgeleri esasynda çözmäge goldaw bermegini dowam etjekdigini aýtdy. Şunuň bilen baglylykda, nobatdaky mejlisiň çäklerinde geçen ýylyň 7-nji dekabrynda BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan Türkmenistanyň başlangyjy bilen kabul edilen «Halkara parahatçylygy, howpsuzlygy saklamakda we pugtalandyrmakda hem-de durnukly ösüş işinde bitaraplyk syýasatynyň orny» atly Kararnamanyň düzgünlerini ornaşdyrmak üçin netijeli çäreler durmuşa geçiriler.

Aslynda, hemişelik Bitaraplyk — bu bitaraplygyň ýokary görnüşi bolup, bütin dünýäde parahatçylygy we howpsuzlygy goldamak üçin uly mümkinçilige eýedir. Ählumumylaşma hadysasynyň barha tizleşmegi bilen, bitarap ýurtlaryň täze wezipeleri ýerine ýetirmek mümkinçiliklerine garalýar. Olar häzirki zaman halkara hem-de şahsy howpsuzlygy saklamak meselelerini çözmäge oňaýly täsir etmäge ukyplydyr. Gürrüň, hususan-da, bitarap döwletleriň dürli görnüşlerdäki gepleşikleri geçirmek ýa-da özüňi alyp barmagyň düzgünleri barada maslahatlary bermek arkaly ýurtlaryň arasyndaky «siwilizasion gatnaşyklary» ösdürmäge goşýan goşandy hakynda barýar. Çünki bitaraplyk ideologiýasyna mahsus bolan özboluşlylyk, pragmatizm hem-de ylalaşyklylyk ýaly ýörelgeler dürli medeniýetlerdir siwilizasiýalaryň asuda ýaşamagy üçin kadalary işläp taýýarlamakda zerurdyr.

Milli Liderimiz nobatdaky mejlisde eden çykyşynda Türkmenistanyň Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň çäklerinde çäreleri tamamlamak bilen, şu ýylyň dekabrynda Aşgabatda «Parahatçylyk we ynanyşmak syýasaty — halkara howpsuzlygyň, durnuklylygyň we ösüşiň binýady» atly halkara maslahaty geçirmegi meýilleşdirýändigini mälim etdi. Türkmenistanyň Prezidentiniň 2021-nji ýyly «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýip yglan etmek hakyndaky başlangyjynyň düýp mazmuny döwletleriň arasyndaky gatnaşyklarda parahatçylygy we ynanyşmagy berkitmek, aýratyn-da, ählumumy parahatçylygy, raýdaşlygy hem-de sazlaşygy üpjün etmek maksady bilen, anyk hereketler arkaly dünýä bileleşiginiň tagallalaryny utgaşdyrmakdan ybaratdyr.

Kararnamada dünýä jemgyýetçiligini parahatçylyga we ynanyşmaga durnukly ösüşi, parahatçylygy, howpsuzlygy hem-de adam hukuklaryny hormatlamagy üpjün edýän gymmatlyk hökmünde garamaga çagyryş beýan edilýär. Çünki parahatçylyk we ynanyşmak gapma-garşylyklaryň bolmazlygyny, birek-birege hormaty alamatlandyrýar. Parahatçylyk we ynanyşmak Ýer ýüzünde özara gatnaşyklary ýola goýmagyň hem esasydyr. Muňa garamazdan, käbir sebitlerde parahatçylygy gazanmak çylşyrymly wezipeleriň biri bolmagynda galýar. Şoňa görä-de, degişli Kararnamanyň kabul edilmegi Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmekde, hususan-da, durnukly ösüşiň hatyrasyna parahatçylyk söýüji we açyk jemgyýetiň gurulmagyna ýardam bermegi göz öňünde tutýan 16-njy maksady iş ýüzünde amala aşyrmak boýunça Birleşen Milletler Guramasynyň tagallalaryny utgaşdyryp, parahatçylyk medeniýetini kemala getirmekde aýratyn ähmiýetlidir. Türkmen paýtagtynda «Parahatçylyk we ynanyşmak syýasaty — halkara howpsuzlygyň, durnuklylygyň we ösüşiň binýady» atly halkara maslahatyň guralmagy bolsa bu ugurda ýylyň dowamynda alnyp barlan işlere syn bermäge, häzirki meýilleri hem-de geljek üçin anyk wezipeleri kesgitlemäge nobatdaky mümkinçilik bolar.

Umuman, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň golaýda açylan 76-njy mejlisindäki çykyşy Merkezi Aziýada howpsuzlygy pugtalandyrmak, Owganystandaky ýagdaýlary dünýä bileleşiginiň utgaşykly tagallalary esasynda kadalaşdyrmak, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek boýunça toplumlaýyn çäreleri durmuşa geçirmek, halkara ynsanperwer hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek we bu ugurda BMG-niň ýöriteleşdirilen agentlikleri bilen özara hereketleri giňeltmek ýaly möhüm meseleleri hem öz içine aldy. Bu mejlisde milli Liderimiziň eden maksatnamalaýyn çykyşy «Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasat ugrunyň 2017 — 2023-nji ýyllar üçin Konsepsiýasynda» göz öňünde tutulan wezipelere esaslanýan köptaraplaýyn resminama bolmak bilen, onda beýan edilen başlangyçlary ilerletmek Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň ulgamyna girýän diplomatik wekilhanalaryň ählisiniň bilelikdäki işiniň netijelerine baglydyr.

Aksoltan ATAÝEWA,

Türkmenistanyň Birleşen Milletler Guramasynyň ýanyndaky hemişelik wekili, Türkmenistanyň Gahrymany.

Türkmenistan halkara gatnaşyklaryň esasy meseleleriniň biri bolan ählumumy parahatçylygy saklamak, howpsuzlygy we durnukly ösüşi üpjün etmek babatda dünýä jemgyýetçiliginde uly gyzyklanma döredýän anyk başlangyçlardyr teklipler bilen çykyş edýär. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň 23-nji sentýabrda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisindäki sanly ulgam arkaly çykyşy hem munuň aýdyň güwäsi boldy. Şol mejlisde milli Liderimiziň öňe süren täze başlangyçlary häzirki zaman dünýäsinde ýüze çykýan hadysalaryň çözgüdini işläp taýýarlamakda halkara gün tertibiniň ileri tutulýan meseleleri bilen doly derejede sazlaşýar.

76-njy mejlisiň çäklerinde eden çykyşynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş sekretary Antoniu Guterriş taryhyň häzirki tapgyrynda dünýä bileleşiginiň bir wagtda meseleleriň birnäçe toplumy, ýagny pandemiýa, ýaragly dawalardyr gapma-garşylyklar, howanyň üýtgemegi, deňsizlik bilen ýüzbe-ýüz bolandygyny aýratyn nygtady. Türkmenistan ylmy diplomatiýanyň ýörelgelerine esaslanyp, pandemiýadan üstün çykmagyň ilkinji şertleriniň biri hökmünde dünýä bileleşiginiň tagallalaryny birleşdirmek ugrunda toplumlaýyn işleri yzygiderli amala aşyrýar. Biziň döwletimiz BMG-niň täze görnüşli koronawirus ýokanjyna garşy göreşmek boýunça işlenip taýýarlanylan strategiýalarydyr meýilnamalary esasynda saglygy goraýyş babatda adatdan daşary ýagdaýlara täsir edilmegini, ählumumy taýýarlygyň berkidilmegini hem-de köpçülikleýin durnuklylygy esasy wezipeleriň biri hasaplaýar. Şundan ugur alyp, döwlet Baştutanymyz Baş Assambleýanyň 76-njy mejlisinde bu howpa garşy göreşmekde köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmek maksady bilen, birnäçe halkara we sebit gurallaryny esaslandyrmak boýunça teklipleri öňe sürdi.

Halkara syýasatda geçen asyryň ortalaryndan başlap has derwaýys häsiýete eýe bolan we häzirki döwürde uly üns berilýän meseleleriň biri-de tebigaty goramak hem-de ekologiýa bilen baglanyşyklydyr. Baş Assambleýanyň 76-njy mejlisiniň ilkinji günlerinde onuň münberinden çykyş eden görnükli ýolbaşçylardyr syýasatşynaslaryň bellemeklerine görä, bu mejlisiň gün tertibiniň esasy meselesi tebigaty halas etmek bilen bagly bolup, onuň howanyň üýtgemegi we daşky gurşawy goramak boýunça meýilleşdirilen uly göwrümli halkara forumlar bilen bir wagtda geçirilýändigi üns çekilmäge mynasypdyr. Hormatly Prezidentimiz çykyşynyň dowamynda Aral deňzi meselesini gozgap, ýurdumyzyň sebit boýunça hyzmatdaşlar bilen bilelikde BMG-niň Aral deňziniň sebiti üçin Ýörite maksatnamasynyň döredilmegi ugrunda tagalla etjekdigini belledi. Şunda Aral meselesiniň Türkmenistan tarapyndan geçen ýyllaryň dowamynda guralan halkara forumlardyr mejlislerde yzygiderli öňe çykarylýandygyny, bu babatda türkmen tarapynyň teklipleri esasynda BMG-niň degişli Kararnamalarynyň kabul edilendigini aýtmak gerek.

Halkara gatnaşyklar ulgamynyň häzirki tapgyrynda özara ynamyň ýetmezçiligi ýiti meseleleriň biri bolmagynda galmak bilen, onuň dünýä bileleşiginiň ählumumy parahatçylygyň we durnuklylygyň institusional esaslarynyň gowşamagyna getirýändigi 76-njy mejlisiň dowamynda edilen çykyşlaryň aglabasynda nygtaldy. 2021-nji ýylyň tutuş dünýäde, Türkmenistanyň başlangyjy bilen, «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» şygary astynda geçýändigi ähli döwletleriň tagallalaryny birleşdirmekde öňdengörüjilikli daşary syýasatyň netijesi bolup, bu ugurdaky degişli Kararnama öz wagtynda işlenip taýýarlanan resminamadyr. Şeýle hem Türkmenistanyň Prezidenti tarapyndan işlenip düzülen howpsuzlygyň bitewüligi we bölünmezligi hakynda konsepsiýanyň esasy ýörelgeleridir maksatlary türkmen tarapynyň iri halkara forumlarda öňe sürýän başlangyçlarynda öz beýanyny tapýar. Bu ugurda şu ýylyň dekabrynda Aşgabatda geçirilmegi meýilleşdirilen «Parahatçylyk we ynanyşmak syýasaty — halkara howpsuzlygyň, durnuklylygyň we ösüşiň binýady» atly halkara maslahatyň Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň çäreleriniň mynasyp jemlenmesine öwrüljekdigini ynamly aýtmak bolar.

Sebitiň durnukly ösüşine gönüden-göni täsirini ýetirýän goňşy Owganystandaky ýagdaýlar BMG-niň strategik gün tertibinde ileri tutulýan meseleleriň hataryna girýär. Soňky ýyllarda ýurdumyz Owganystandaky ýagdaýy kadalaşdyrmak üçin täze syýasy-diplomatik gurallary işläp taýýarlamak üçin tagallalary birleşdirmek, hususan-da, Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda bu ýurduň ykdysadyýetini dikeltmek boýunça uzak möhletleýin maksatnamany işläp taýýarlamak teklibi bilen çykyş etdi hem-de özüniň syýasy giňişlikde zerur bolan gepleşikleri üpjün etmäge taýýardygyny äşgär etdi. Şoňa görä-de, hormatly Prezidentimiz Baş Assambleýanyň nobatdaky mejlisinde Türkmenistanyň Owganystandaky ýagdaýyň tizden-tiz kadalaşdyrylmagynyň tarapdarydygyny ýene bir gezek aýratyn nygtap, bu ugurda kabul ederlikli çözgütleriň işlenip taýýarlanylmalydygyna dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni çekdi.

Ynsanperwer ugurdaky meseleler hem Türkmenistan bilen BMG-niň arasyndaky hyzmatdaşlygyň esasy ugurlarynyň biri bolup durýar. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz 2021 — 2025-nji ýyllarda BMG-niň Durmuş ösüşi boýunça komissiýasynyň agzasy hökmünde, Türkmenistanyň onuň ýaşlaryň işi, däp bolan maşgala gatnaşyklaryny pugtalandyrmak we beýleki ugurlar boýunça durmuş goraglylygynyň ylalaşykly çemeleşmelerini hem-de hereketlerini işläp taýýarlamak babatda baş utgaşdyryjy edara hökmündäki ornunyň berkidilmegine ýardam bermäge taýýardygyny belledi. Ýeri gelende nygtasak, ýurdumyzyň daşary syýasat strategiýasynyň çäklerinde, adam hukuklaryny we azatlyklaryny goramak, gender deňligi, bosgunlaryň hukuklary, enäniň hem-de çaganyň saglygyny berkitmek, mümkinçilikleri çäkli adamlaryň hukuklaryny üpjün etmek, ýaşlar syýasaty ýaly meseleler boýunça iri halkara guramalar bilen hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine uly ähmiýet berilýär we anyk işler durmuşa geçirilýär.

Döwlet Baştutanymyzyň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 76-njy mejlisindäki taryhy çykyşyndan görnüşi ýaly, üstünlikli amala aşyrylýan döredijilikli we ynsanperwer daşary syýasatymyz döwletimiziň dünýä giňişligindäki ornuny ýokarlandyrmaga we pugtalandyrmaga gönükdirilendir. Häzirki zamanyň derwaýys meseleleriniň çözgüdini tapmak babatdaky başlangyçlarymyzyň yzygiderli durmuşa geçirilmegi Bitarap Türkmenistanyň halkara syýasatdaky ähmiýetli ornuny has-da berkidýär.

Esen AÝDOGDYÝEW,

Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň rektory, taryh ylymlarynyň kandidaty.

Hyzmatdaşlyk. Haýsy dilde ýaňlanýandygyna garamazdan, bu ýekeje söze adamzat ir döwürlerden bäri diňe gowy zatlary siňdirmäge çalşypdyr. Bu sözde adamzadyň özara ynanyşmak, arkalaşmak, daýanyşmak, birek-birekden gowy zatlary öwrenmek hem-de paýlaşmak ýaly oňyn sypatlary jemländigi aýan. Şolary gazanmak üçin bolsa hyzmatdaşlyga girýän taraplaryň arasynda iň esasy zat — özara ynam gerek. Ynam — syýasatda, halkara gatnaşyklarda, diplomatiýada binýatlyk ýörelge. Şol bolmasa, özara bähbitli gatnaşyklary ýola goýmak howaýylygyna galýar. Şol hakykatdan ugur alynsa, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 73-nji mejlisinde ähli agza döwletler tarapyndan Türkmenistanyň öňe süren «2021-nji ýyl — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» atly Kararnamasynyň biragyzdan kabul edilmeginiň hormatly Prezidentimiziň halkara gatnaşyklaryň arhitekturasyna täzeden garamak baradaky başlangyçlarynda öňe ädilen ädimdigini görmek bolýar.

Milli Liderimiziň daşary syýasat ugrundaky sebit — yklym — dünýä halkasynyň bitewi zynjyrynda sebitara hyzmatdaşlyga möhüm orun degişli. Bitarap Türkmenistan üçin şeýle hyzmatdaş düzümleriň biri-de Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasydyr (ŞHG). Türkmenistanyň oňyn halkara başlangyçlarynyň goldanylmagynda bu guramanyň mynasyp paýy bar. ŞHG-niň ýakynda Duşenbede geçen ýubileý sammitinde hormatly Prezidentimiziň öňe süren başlangyçlary diňe bir sebitde, yklymda däl, eýsem, tutuş dünýäde özara ynama esaslanýan hyzmatdaşlyga alternatiwanyň ýokdugyny ýene bir gezek subut etdi.

Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletleriň Baştutanlarynyň ozalky Bişkek, Daşkent, Pekin sammitleri Türkmenistanyň halkara başlangyçlarynyň sebitara derejede ykrar edilmeginde möhüm tapgyr bolupdy. Ýurdumyzyň ŞHG-niň çäginde başlan şol syýasy dialogy bu gezek Duşenbede üstünlikli dowam etdirildi. Onda eden çykyşynda hormatly Prezidentimiz guramanyň geçen 20 ýylyň dowamynda dünýäde ykrarnama hem-de hormata eýe bolan, ählumumy syýasy we ykdysady ösüşiň barşyna, häsiýetine oňyn täsir edýän abraýly döwletara birleşmä öwrülendigini nygtady. Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, Türkmenistan üçin ŞHG bilen gatnaşyklar biziň daşary syýasy gatnaşyklarymyzyň giň geografik we düzümleýin diwersifikasiýasyna ygrarlylyga esaslanýan halkara hyzmatdaşlyk strategiýasynyň möhüm ugrudyr.

Howpsuzlygyň bitewüligi we bölünmezligi konsepsiýasyna laýyklykda, Türkmenistanyň Prezidentiniň halkara başlangyçlarynyň goldaw tapmagynda ŞHG möhüm geosyýasy giňişlik hasaplanýar. Şu jähetden alnanda, döwlet Baştutanymyzyň Duşenbe sammitinde Türkmenistanyň Bitaraplyk derejesiniň çäklerinde, ilki bilen, terrorçylyga, guramaçylykly jenaýatçylyga, neşe serişdeleriniň bikanun dolanyşygyna garşy göreşmekde, maglumat hem-de biologik howpsuzlygy üpjün etmek ulgamlarynda halkara hyzmatdaşlyk ýaly ugurlarda ŞHG bilen işjeň gatnaşyklara taýýardygyny nygtamagy örän wajypdyr. Ilkibada howpsuzlyk, terrorçylyga, narkobiznese garşy göreşmek guramasy hökmünde döredilen ŞHG-niň giňişliginiň dünýäde täze dörän wehimiň — COVID-19-yň ýaýramagynyň öňüni almakda tagallalary birleşdirmekde mümkinçilikleri uludyr. Şundan ugur alyp, türkmen Lideri dünýäde howpsuzlygyň täze dörän görnüşini — biologik howpsuzlygy üpjün etmek baradaky ozal BMG hem-de beýleki halkara we sebitara düzümleriň çäklerinde öňe süren halkara başlangyçlaryna täzeden dünýä jemgyýetçiliginiň ünsüni çekdi.

Elbetde, ählumumy pandemiýa howpunyň artmagy dünýä döwletlerinden onuň zyýanly netijelerinden saplanmak üçin ykdysady hyzmatdaşlygyň gurallaryny işjeň herekete getirmegi, ykdysady hyzmatdaşlygy syýasylaşdyrmazlygy talap edýär. Dünýä ykdysadyýetiniň lokomotiwleri hasaplanýan Russiýa, Hytaý, Hindistan ýaly çig mal we ykdysady mümkinçilikleri uly bolan döwletleriň gatnaşmagynda ŞHG-niň çägindäki ykdysady kooperasiýanyň giňeldilmeginiň bolsa hut häzirki pandemiýa şertlerindäki dünýä çökgünligi döwründe ähmiýeti has artýar. Şol hakykatdan ugur alyp, Türkmenistan energetika, ulag-logistika babatdaky taslamalaryny gürrüňi edilýän halkara guramanyň geoykdysady giňişligini ýerlikli peýdalanmak arkaly, tutuş Ýewraziýa yklymynyň bähbitlerini özara sazlamaga gönükdirýär.

Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasynyň geografiýasyny Merkezi Aziýasyz göz öňüne getirmek asla mümkin däl. Hut şonuň üçin-de hormatly Prezidentimiz sammitde ŞHG-ä gatnaşyjy döwletler tarapyndan BMG-niň Baş Assambleýasynyň «Merkezi Aziýa sebitinde parahatçylygy, durnuklylygy we durnukly ösüşi üpjün etmek maksady bilen, sebit we halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak» atly Kararnamasynyň taslamasynyň goldanylmagynyň möhüm ädim boljakdygyna ynam bildirdi. Türkmenistan bu resminamany kabul etmek baradaky başlangyjy Baş Assambleýanyň 76-njy mejlisinde öňe sürmegi göz öňünde tutýar.

Energetika babatda alnanda, ýangyç geçirijileriň ugurlaryny we geografiýasyny diwersifikasiýalaşdyrýan Türkmenistan Ýewraziýa giňişliginde ägirt uly taslamany amala aşyrdy. Ilkinji tapgyry 2009-njy ýylyň ahyrynda ulanmaga berlen, häzirki wagtda 4-nji şahasy gurulýan Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý gaz geçirijisi Merkezi Aziýa — Hytaý aralygyndaky iri energetika halkasydyr. Bu gaz geçirijiniň ulanyşa girizilen döwründen bäri 300 milliard kub metr türkmen «mawy ýangyjy» Hytaýa eksport edildi. Merkezi Aziýa — Hytaý gaz geçirijisiniň dördünji şahasynyň (D) gurluşygynyň taslamasy iş ýüzünde amala aşyrylýar. Ol Türkmenistan — Özbegistan — Täjigistan — Gyrgyzystan ugry boýunça çekiler. Onuň işe girizilmegi bilen, gaz geçirijiniň umumy geçirijilik ukyby 85 milliard kub metre çenli, türkmen «mawy ýangyjynyň» HHR-e eksportynyň möçberi bolsa ýylda 65 milliard kub metre çenli artar. Şeýlelikde, Türkmenistan Hytaýa turba geçiriji arkaly tebigy gazy ibermekde liderligi saklaýar. Ýeri gelende bellesek, üstümizdäki ýylyň iýunynda Türkmenistan Hytaý tarapyndan 8 milliard amerikan dollaryndan gowrak karzyny doly yzyna gaýtardy. Bu karz serişdeleri dünýäde iri «Galkynyş» gaz käniniň gurluşygyna hem-de özleşdirilmegine gönükdirilipdi. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan (TOPH) gaz geçirijisiniň gurluşygy bolsa Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasyna agzalyga ymtylýan Owganystanyň ykdysadyýetini dikeltmekde, gurama 2017-nji ýylda agzalyga giren, Günorta Aziýada uly ykdysady kuwwata eýe bolan Pakistan hem-de Hindistan üçin örän möhüm ähmiýete eýedir.

ŞHG-niň giňişligi birwagtlar Aziýany Ýewropa bilen baglanyşdyran Beýik Ýüpek ýolunyň başlanan sebitidir. Bu ýoluň başlangyjynda oturan Hytaý, onuň ýüreginde ýerleşip, birwagtlar hereketlendirijisi bolan Türkmenistan üçünji müňýyllygyň başynda özara tagallalary birleşdirip, bu taryhy ýoly dikeltmegiň gözbaşynda durlar. Türkmenistan ŞHG-ä agza ýurtlaryň hem bähbitlerini araýan Demirgazyk — Günorta, Gündogar — Günbatar ugurlary boýunça ulag geçelgeleri babatda ençeme taslamalary amala aşyrdy. Olar Ýuwaş ummanyndan Baltika deňzine, Demirgazyk Ýewropadan Hindi ummanyna çenli aralygy baglanyşdyrmaga mümkinçilik berýär.

Türkmenistanyň başlangyjy bilen gurlan Tejen — Sarahs — Maşat (1996), Gazagystan — Türkmenistan — Eýran (2014) demir ýollarynyň işe girizilmeginiň diňe üç ýurduň gatnaşyklarynyň has ilerlemegine ýardam etmän, eýsem, bu gurama agza döwletleriň ykdysady ösüşine-de oňyn täsirini ýetirýändigi aýdyňdyr. Ýurdumyzyň başlangyjy boýunça eýýäm bu ýoluň geografiýasyny Merkezi Aziýanyň we Orta Gündogaryň çygryndan çykarmak üçin anyk işler edildi. Hytaý-gazak-türkmen-eýran dörttaraplaýyn ulag diplomatiýasy babatda deslapky çärelere badalga berildi. 2016-njy ýylyň başynda bu ýoly peýdalanmak arkaly, Hytaý — Gazagystan — Türkmenistan — Eýran ugry boýunça konteýner otlusynyň synagdan geçirilmegi ýoluň ykdysady bähbidiniň tutuş Ýewraziýa yklymy üçin uly boljakdygyny görkezýär.

Beýik Ýüpek ýolunyň häzirki zamanyň ösen kommunikasiýa ulgamlary esasynda dikeldilmegi — hormatly Prezidentimiziň syýasy öňdengörüjiliginden dömüp çykan pikir. Şunlukda, türkmen Lideriniň başlangyjy, tagallasy hem-de uly töwekgelçiligi bilen, Beýik Ýüpek ýoly hakyky manyda gaýtadan dikeldildi. Ulag-kommunikasiýa babatda Türkmenistanyň öňe sürýän başlangyçlary geljekde Pekinden Stambula, ondan aňryk Ýewropa tarap ulag geçelgeleriniň üstünlikli amala aşyryljakdygyna ynam döredýär.

Duşenbe sammitinde milli Liderimiz ŞHG-ä agza döwletleri BMG-niň howandarlygynda 2022-nji ýylyň aprelinde Türkmenistanda geçiriljek Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň ministrleriniň halkara maslahatyna gatnaşmaga çagyrdy. Bu forum Merkezi Aziýanyň ulag-logistika mümkinçiliklerini sebitiň çygryndan çykaryp, ony Ýewraziýa yklymynyň dürli sebitleri bilen baglanyşdyrýan multimodal üstaşyr ulag geçelgelerini döretmäge gönükdirmek boýunça başlangyçlary durmuşa geçirmek babatda gepleşikler üçin amatly meýdança bolar. Umuman alnanda, Türkmenistanyň energetika, ulag-logistika babatdaky halkara başlangyçlary hyzmatdaşlyk boýunça integrasiýalaryň ençemesiniň — Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygyna, Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasyna, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza ýurtlaryň bähbitlerini bir ýere jemleýär. Bu bolsa tutuş Aziýa yklymynda ykdysady ösüşi we söwdany ösdürmek nukdaýnazaryndan derwaýysdyr.

Jumamyrat GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň rektory, taryh ylymlarynyň kandidaty.

Düýn Birleşen Arap Emirlikleriniň Türkmenistandaky ilçihanasynyň binasynda dostlukly ýurduň maýa goýum mümkinçilikleri bilen tanyşdyrýan habar beriş maksatly çäre guraldy. Oňa Türkmenistanyň söwda-maýa goýum ulgamynda iş alyp barýan ministrlikleriniň we pudak edaralarynyň wekilleri wideoaragatnaşyk arkaly gatnaşdylar.

Çäräniň dowamynda Birleşen Arap Emirlikleriniň Türkmenistandaky ilçihanasynyň işleri wagtlaýyn ynanylan wekili Abdul Aziz Abdulla Al-Haşemi çykyş edip, şu ýylyň 2-nji dekabrynda Garaşsyzlygynyň şanly 50 ýyllygyny belleýän Birleşen Arap Emirlikleriniň maýa goýum mümkinçilikleri, ýurdy geljek 50 ýylda ösdürmegiň maksatnamasynda göz öňünde tutulýan wezipeler, maýa goýum ulgamynda türkmen-emirlikler hyzmatdaşlygy barada giňişleýin gürrüň berdi. Golaýda täze açylan invest.ae internet saýtynyň üsti bilen BAE-de telekeçilik işini alyp barmaga döredilen mümkinçilikler bilen tanyşlyk çykyşyň esasyny düzdi we diplomat türkmen hususyýetçilerini maýa goýum ulgamynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy giňeltmek boýunça taslamalara işjeň gatnaşmaga çagyrdy.

Bellenilişi ýaly, Birleşen Arap Emirlikleri durnukly ösüşi üpjün etmegiň esasy şertleriniň biri hökmünde ýurda goýulýan maýa goýumlary höweslendirmek babatda hemmetaraplaýyn mümkinçilikleri döredýär. BAE-niň çäginde ýerleşýän erkin ykdysady zolaklaryň 40-synda dünýäniň çar künjeginden gelen telekeçiler 2 müňden gowrak ugur boýunça ykdysady iş alyp baryp bilýärler. Hususyýetçiler, maýadarlar hem-de zehinli şahslar üçin berilýän wiza ýeňillikleri, ýurduň çäginde hereket edýän howa menzilleriniň 100-e golaýy, deňiz portlarynyň 12-si we ulaglaryň beýleki görnüşleri maýa goýum taslamalaryny amala aşyrmaga amatly şertleri döretse, ýurduň açyklygy, çig mal gorlarydyr daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmekde eýeleýän mynasyp orny onuň özüne çekijiligini has-da artdyrýar.

Hususan-da, Birleşen Arap Emirlikleriniň Türkmenistan bilen ähli ugurlarda, şol sanda maýa goýum ulgamynda hyzmatdaşlygy ösdürmäge uly ähmiýet berýändigi aýratyn nygtaldy. Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky türkmen wekiliýetiniň şu ýylyň 27-nji awgusty — 2-nji sentýabry aralygynda Birleşen Arap Emirliklerine bolan iş sapary munuň aýdyň subutnamasydyr. Onuň çäklerinde «Mubadala», gaýtadan dikeldilýän energiýa serişdelerini, tehnologiýalary öndürmäge ýöriteleşdirilen «Masdar» kompaniýalarynyň ýolbaşçylarydyr wekilleri bilen Türkmenistandaky iri taslamalara maýa goýumlaryny çekmek boýunça netijeli gepleşikler geçirildi, degişli ylalaşyklaryň taslamalary ara alnyp maslahatlaşyldy. Munuň özi ýangyç-energetika, nebiti we gazy çykarmak, gaýtadan işlemek hem-de energiýa serişdelerini dünýä bazarlaryna ibermek ulgamynda özara gatnaşyklary işjeňleşdirmek üçin täze mümkinçilikleri açýar.

Maglumat beriş çäresiniň maýa goýum syýasatyna degişli bölümi tamamlanandan soňra, diplomat öňde boljak dünýä ähmiýetli möhüm waka — Bütindünýä «EKSPO — 2020» sergisiniň açylyş dabarasyna görülýän taýýarlyk işleri barada köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri bilen pikir alyşdy. Mälim bolşy ýaly, pandemiýa zerarly bir ýyl yza süýşürilen ählumumy gözden geçiriliş Dubaý şäherinde şu ýylyň 1-nji oktýabrynda açylyp, oňa dünýä döwletleriniň 190-sy öz milli pawilýony bilen gatnaşar. Şolaryň hatarynda milliligiň, döwrebaplygyň we täzeçil tehnologiýalaryň özboluşly sazlaşygyny emele getirýän Türkmenistanyň pawilýony hem bar.

«Akyllary birleşdirip, geljegi döredýäris» şygary astynda 6 aýlap dowam etjek «EKSPO — 2020» sergisiniň açylan ilkinji günlerinde — 9-njy oktýabrda Türkmenistanyň milli gününiň guralmagy bolsa dünýä jemgyýetçiliginde Garaşsyz Diýarymyza bolan gyzyklanmalary has-da artdyrmaga, ykdysadyýetimiziň dürli pudaklaryna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça hyzmatdaşlar bilen ikitaraplaýyn gepleşikleri geçirmäge amatly şertleri döreder. Şunda bu iri gözden geçirilişiň ähmiýetini hemmetaraplaýyn açyp görkezmekde köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleriniň işjeňliginiň zerurdygyna aýratyn üns çekildi.

Aýgül RAHYMOWA.

«Türkmenistan».