Habarlar
Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly BERDIMUHAMEDOW: — Ulag logistikasy — ýurdumyzyň halk hojalyk toplumynyň ösüşiniň hereketlendirijisi

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hem ýurdumyzda Türkmenistanyň ykdysady we durmuş ösüşiniň möhüm şerti hökmünde köpugurly ulag düzümini döretmekden ybaratdyr.

Bu ulgamda milli Liderimiziň başlangyjy bilen giň gerimli taslamalar, şol sanda hereket edýän awtomobil we demir ýollarynyň durkuny döwrebaplaşdyrmak, täze ugurlaryny gurmak, raýat awiasiýasynyň, gämigurluşygynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny düýpli özgertmek hem-de giňeltmek boýunça ägirt uly işler durmuşa geçirilýär.

Ministrler Kabinetiniň şu ýylyň 9-njy iýulynda geçirilen giňişleýin mejlisinde ýylyň birinji ýarymynda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşiniň jemleri jemlenildi. Mejlisiň dowamynda döwlet Baştutanymyz biziň ykdysadyýetde strategik ugrumyz, Türkmenistanyň Konstitusiýasynda bellenilişi ýaly, bazar ykdysadyýetine geçmek bolup durýar diýip nygtady. Şunuň bilen baglylykda, ähli döwlet kärhanalary tapgyrlaýyn hususylaşdyrylýar ýa-da olaryň eýeçiliginiň görnüşi üýtgedilýär.

Şunlukda, häzirki döwrüň talaplaryny hasaba almak bilen, degişli düzümleriň kämilleşdirilmegine hem-de olaryň giňeldilmegine gönükdirilen özgertmeler yzygiderli geçirilýär.

Ulag we aragatnaşyk ulgamyny özgertmek, toplumlaýyn dolandyrmak arkaly onuň netijeliligini mundan beýläk-de ýokarlandyrmak maksady bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Permanyna laýyklykda, Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Ulag we kommunikasiýalar agentligi döredilip, “Türkmendemirýollary”, “Türkmenaragatnaşyk”, “Türkmenawtoulaglary”, “Türkmenhowaýollary” hem-de “Türkmendeňizderýaýollary” agentlikleri onuň garamagyna berildi.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzda öndürilýän önümleri dünýä bazarlaryna çykarmak, daşary ýurt hyzmatdaşlary bilen söwda-ykdysady gatnaşyklary giňeltmek wezipelerini ykdysadyýeti ösdürmegiň möhüm şerti hökmünde kesgitledi. Munuň özi köp babatda Türkmenistanyň döwletleriň arasynda haryt dolanyşygynyň maddy binýady hem-de netijeli guraly bolan ählumumy we sebit ulag-üstaşyr ulgamyna okgunly goşulyşmagy bilen şertlendirilýär.

Üstaşyr ugur ulag hyzmatlarynyň eksportydyr, şeýle eksportyň mümkinçilikleriniň giňeldilmegi bolsa milli Liderimiziň durmuş-ykdysady strategiýasynyň möhüm ugrudyr, ulag we ugurdaş hyzmatlaryň tölegleri, düzümiň ösdürilmegine maýa goýum serişdeleri, häzirki zaman tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy, täze iş orunlarynyň döredilmegi we başga görnüşdäki gönüden-göni pul serişdeleriniň gelip gowuşmagydyr.

Bilermenler ulag ulgamynyň ösüşi bilen söwdanyň ösüşiniň arasyndaky özara baglanyşygy seljermek arkaly haryt akymlarynyň guryýer hem-de suw boýunça hereketiniň özüne düşýän gymmatyny hasaplaýarlar. Häzirki wagtda bilermenleriň köpüsi Aziýa bilen Ýewropanyň arasynda söwdanyň iň okgunly ösýän bazara öwrüljekdigini aýdýarlar hem-de kommunikasiýa düzümlerine sebitara ýük akymlaryny çekmegi başarýan ýurtlar bu ugurda uly girdejileri alarlar diýen pikiri öňe sürýärler.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň bu ulgamda alyp barýan syýasatynyň esasy maksady ýurdumyzyň geografiýa taýdan amatly ýerleşmeginiň mümkinçiliklerini hem-de Ýewropa bilen Aziýanyň arasyndaky tebigy üstaşyr köpri bolup durýan ulag düzüminiň ägirt uly kuwwatyny doly derejede peýdalanmakdan ybaratdyr.

Döwlet Baştutanymyzyň dünýä bileleşiginiň giň goldawyna eýe bolan oňyn başlangyçlary ulag ulgamynda hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmegine gönükdirilendir. Muňa Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan kabul edilen degişli Kararnamalar hem şaýatlyk edýär.

Bu başlangyçlaryň möhümligi hem-de uly gyzyklanma eýe bolmagy düşnüklidir. Sebäbi ulag ulgamy dünýä hojalyk gatnaşyklarynyň durnuklylygyna hem-de deňagramlylygyna, ählumumy Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmegine täsir edýän dünýä ykdysadyýetiniň esasy pudaklarynyň biridir.

Şu ýylyň 29-njy iýulynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 75-nji sessiýasynyň 96-njy plenar mejlisinde milli Liderimiziň başlangyjy bilen öňe sürlen “Koronawirus keseliniň (COVID-19) pandemiýasy we ondan soňky döwürde durnukly ösüş üçin üznüksiz we ygtybarly halkara ýük daşamalary üpjün etmek maksady bilen ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek” atly Kararnamanyň biragyzdan kabul edilendigini bellemek gerek. Bu Kararnamanyň döredijileri bolup 48 döwlet çykyş etdi.

Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy boýunça Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda bu resminamanyň kabul edilmegi aýratyn many-mazmuna eýe bolup, ýurdumyzyň Bitaraplyk ýörelgelerine daýanýan daşary syýasatynyň ýokary netijeliliginiň nobatdaky subutnamasydyr.

Kararnamanyň esasy wezipeleri dünýä ykdysadyýetinde, hususan-da, ulag ulgamynda, häzirki döwürde ýüze çykan töwekgelçilikleri azaltmak boýunça halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny güýçlendirmekden hem-de bu babatda degişli hukuk binýadyny kemala getirmekden ybaratdyr.

Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, Türkmenistan Milletler Bileleşigi bilen uzak möhletleýin geljege niýetlenen netijeli doly görnüşli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmegi ugur edinýär. Ýurdumyz sebitleýin hem-de ählumumy gün tertibiniň möhüm meseleleriniň özara ylalaşylan çözgüdini işläp düzmekde işjeň orny eýelemek bilen, köpugurly hyzmatdaşlyga, ulag ulgamyndaky gatnaşyklara çemeleşmeleri giňeltmek ugrunda çykyş edip, özüniň döredijilik başlangyçlaryny tutuş adamzadyň bähbitlerine gönükdirýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistanyň halk hojalyk toplumynyň durnukly ösüşi üçin demir ýol gatnawlary uly ähmiýete eýedir diýip belleýär. Ulagyň bu görnüşi nebit we nebit önümleri, gurluşyk serişdeleri ýaly ýükleri daşamakda hem-de üstaşyr gatnawlarda artykmaçlygyny saklap galýar.

Döwlet Baştutanymyzyň degişli tabşyrygyna laýyklykda, “Türkmendemirýollary” agentliginiň ähli düzümleriniň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmak, işgärleriniň hünär derejesini ýokarlandyrmak, innowasiýa usullaryny ornaşdyrmak boýunça yzygiderli çäreler geçirilýär.

Gatnaw düzüminiň hem-de ýolagçy-wagon tehniki toplumyň düýpli döwrebaplaşdyrylmagy netijesinde, hünärmenleriň zähmet öndürijiligi, hyzmatlaryň hili ýokarlandy.

Pudagyň alyp barýan işlerinde awtomobil ulaglaryna uly ähmiýet berilýär. “Türkmenawtoulaglary” agentliginiň kärhanalary tarapyndan ýerine ýetirilýän hyzmatlaryň möçberi artdy. Bu ulgamda Türkmenistanyň innowasiýa tehnologiýalardan hem-de öňdebaryjy dünýä tejribesinden ugur alýandygyny bellemek gerek.

Döwlet Baştutanymyzyň tabşyrygy boýunça agentlik tarapyndan dürli kysymdaky häzirki zaman awtoulaglary yzygiderli satyn alynýar. Täze awtoulaglaryň ekologiýa babatda halkara ölçeglere kybap gelýändigi hem möhüm ýagdaýdyr. Munuň özi daşary ýurtlardan getirilýän ähli tehnikalara we enjamlara bildirilýän esasy talaplaryň biridir.

Ýurdumyzyň ulag ulgamynda tapgyrlaýyn amala aşyrylýan giň gerimli özgertmeleriň maksady bu pudagyň aýrylmaz bölegi bolan raýat awiasiýasynyň düzümini döwrebaplaşdyrmakdan hem-de tehniki taýdan gaýtadan enjamlaşdyrmakdan ybaratdyr. Raýat awiasiýasyna içerki hem-de halkara gatnawlarda ýolagçy gatnadylmagynda we ýük daşalmagynda ähmiýetli orun berilýär.

Şu ýylyň 23-nji iýunynda Kerki şäherinde Halkara howa menziliniň ulanylmaga berilmegi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan bu ulgamyň ösdürilmegine yzygiderli ünsüň aýdyň mysalydyr. Munuň özi Watanymyzyň yklymyň iri ulag-logistika merkezi, Ýewropa bilen Aziýany birleşdirýän möhüm halka hökmünde ornuny pugtalandyrmak boýunça toplumlaýyn strategiýany durmuşa geçirmegiň ýolunda möhüm ädim boldy. Kerki şäherindäki döwrebap howa menzili ýük we ýolagçy gatnawlaryny has-da işjeňleşdirmäge ýardam berer.

Şu ýylyň 14-nji iýulynda döwlet Baştutanymyz Balkan welaýatyna iş saparynyň çäklerinde Jebel şäherçesinde täze Halkara howa menziliniň düýbüni tutmak dabarasyna gatnaşdy. Milli Liderimiziň dabaranyň barşynda nygtaýşy ýaly, bu toplum döwletimiziň raýat awiasiýasynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny pugtalandyrmakda möhüm ähmiýete eýe bolar. Täze howa menzili howa ulaglary arkaly ýolagçylary gatnatmagyň we ýükleri daşamagyň möçberlerini artdyrmakda, ýurdumyzy ykdysady taýdan has-da ösdürmekde, halkymyza döwrüň talaplaryna laýyk hyzmat etmekde wajyp orny eýelär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen döwrebap ulag-logistika merkezleriniň gurulmagy baý tebigy gorlara eýe bolan ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny netijeli ulanmak üçin giň mümkinçilikleri açýar.

Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, ulag ulgamy Hazar deňzi we Merkezi Aziýa döwletleriniň arasynda dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk, birek-biregiň bähbitlerine hormat goýmak ruhunda ösýän netijeli gatnaşyklary kemala getirmekde möhüm halka bolup hyzmat edýär.

Häzirki döwürde Hazarýaka döwletleriň her biri deňiz, awtomobil ýollary, demir ýol, howa ýollary arkaly ýolagçy we ýük gatnawlarynyň döwrebap düzümlerini döretmek boýunça iri taslamalary durmuşa geçirýär. Hazar deňziniň üstünden geçýän transkontinental ýollaryň işjeňleşdirilmegi hem-de täze halkara geçelgeleriň döredilmegi goňşy döwletleri durmuş-ykdysady taýdan mundan beýläk-de ösdürmek üçin şertleri üpjün eder, olaryň maýa goýum özüne çekijiligini artdyrar, sebit we sebitara söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer we syýahatçylyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmaga ýardam eder. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň ulanylmaga berilmegi aýratyn manyly waka bolup, hünärmenleriň aýdyşy ýaly, tutuş Merkezi Aziýa we Hazar deňzi sebiti üçin strategik ähmiýete eýe boldy. Onuň mümkinçilikleriniň doly derejede peýdalanylmagy Hazarýaka döwletleriň arasyndaky hyzmatdaşlygy täze derejelere çykarar hem-de ykdysady gatnaşyklaryň ählumumy ulgamyna girişmegine, ýurdumyzyň yklymyň multimodal aragatnaşyklar ulgamynda ornuny ýokarlandyrmaga ýardam berer.

Portuň öňdebaryjy düzüm bölekleri diňe bir bar bolan talaplary kanagatlandyrmak bilen çäklenmän, eýsem, geljekde hem ediljek talaplary ýokary hilli hyzmaty bilen kanagatlandyrmaga ukyplydyr. Onuň doly kuwwatynda işe girizilmegi kontinental ýük gatnawlarynyň logistik zynjyrlarynda düýpli özgerişlere getirer we türkmen üstaşyr terminallary has gysga we bähbitli ugurlar üçin iň amatly terminallar hökmünde bu zynjyryň möhüm halkasy bolar. Ozal habar berlişi ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda üstünlikli geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde başga-da ähmiýetli çäreler boldy.

Olaryň hatarynda – Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Ykdysady forumyny görkezmek bolar. Onuň jemleri boýunça taraplaryň möhüm ugurlaryň birnäçesinde, şol sanda ulag, halkara konteýner we multimodal ýük daşamalary ulgamlarynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmek islegini tassyklaýan möhüm pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekildi.

Türkmenbaşy Halkara deňiz portunyň mümkinçilikleriniň doly derejede ulanylmagy Hazar deňzi sebitine uly göwrümli we agyr ýükleriň ulagyň dürli görnüşleri bilen getirilmeginiň aýratynlyklary, olaryň biziň ýurdumyzyň çäklerinden Merkezi Aziýanyň beýleki döwletlerine üstaşyr geçirilmegi hyzmatdaşlygy täze derejelere çykaryp, Türkmenistanyň dünýä hojalyk gatnaşyklary ulgamyna sazlaşykly goşulmagyna ýardam eder.

Ulag düzüminiň ýükleri daşamagyň ugurlaryny, wagtyny, ýüklemek we wagtlaýyn saklamak ýerini has amatly sazlaşyga getirmek boýunça logistik hasaplamalary amala aşyrmaga mümkinçilik berýändigini bellemek gerek.

Häzirki döwürde ulag ulgamynda amala aşyrylýan halkara hyzmatdaşlyk hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmäge, ählumumy parahatçylygyň, ösüşiň we abadançylygyň bähbidine hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmaga gönükdirilen döwlet syýasatynyň netijeliliginiň subutnamasydyr.

(TDH).



https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/38638

27.08.2021
Mizemez dostlugyň ýoly

Milli Liderimiziň sebitde we dünýäde parahatçylygy gorap saklamak, ösüş arkaly parahatçylyk, halkara ulag geçelgelerini döretmek, energiýa serişdeleri, ekologiýa we suw diplomatiýasy bilen bagly başlangyçlary Birleşen Milletler Guramasyna agza döwletler we abraýly halkara guramalar tarapyndan giň goldawa eýe bolýar. Özara bähbitli, deňhukukly gatnaşyklary ýola goýmak babatda öňe sürülýän başlangyçlar, şeýle hem bu ugurda ählitaraplaýyn döredilýän şertler bilen halkara jemgyýetçiligi tanyşdyrmak işleri yzygiderli alnyp barylýar.

Mälim bolşy ýaly, şu ýyl Watanymyzyň Garaşsyzlyga eýe bolmagyna otuz ýyl dolýar. 2021-nji ýylyň «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip yglan edilmegi ýurt Garaşsyzlygymyzyň mümkinçiliklerini giňden dabaralandyrmaga täze şertleri açýar. Bu ýurdumyzyň dünýä döwletleri we abraýly halkara guramalar bilen dost-doganlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmak, halkara hyzmatdaşlygy netijeli ösdürmek işinde özboluşly gural bolup hyzmat edýär.

Ýaňy-ýakynda ýurdumyzyň gözel künjegi bolan, Hazar deňziniň kenaryny jähekläp oturan Awazada geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy hem-de köpugurly medeni-syýasy çäreler ähli ugurlarda Garaşsyzlyk ýyllarynda bolup geçýän ägirt uly özgerişleri dünýä äşgär etdi. Elbetde, bu çäreler arkaly daşary ýurtly myhmanlar Türkmenistanyň durmuş-ykdysady taýdan ýeten belent derejesine, ýurdumyzda höküm sürýän hoşniýetlilik, myhmansöýerlik, ynsanperwerlik ruhuna göz ýetirdiler.

Sebitiň gürrüňi edilende, daşary syýasatda ýakyn goňşulary bilen gatnaşyklary ösdürmäge strategik ugur hökmünde garaýan Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň, Türkmenistanyň we Özbegistanyň iri halkara we sebit guramalarynyň, ýöriteleşdirilen düzümlerdir maksatnamalaryň çäklerinde-de üstünlikli hyzmatdaşlyk edýändigine ünsi çekmek zerur. Özara gatnaşyklary berkidip, ählumumy syýasy, ykdysady we medeni giňişlige işjeň goşulyşýan Merkezi Aziýa döwletleri dünýä jemgyýetçiliginde eýeleýän orunlaryny pugtalandyrýar. Durmuşa geçirilýän özgertmeler ýurtlaryň söwda-ykdysady, medeni hyzmatdaşlygynda-da täze şertleri döredýär. Ýewraziýanyň merkezinde, geosyýasy we geoykdysady taýdan amatly ýerde ýerleşýän Merkezi Aziýa sebiti, geçmişde bolşy ýaly, häzirki döwürde-de Gündogardan Günbatara uzaýan möhüm söwda ýollary, Beýik Ýüpek ýolunyň gadymy mirasy hem-de tebigy baýlyklarynyň ägirt uly gorlary bilen tutuş dünýäniň ünsüni özüne çekýär. Köpasyrlyk taryhy we geografik taýdan ýakynlyk, şeýle-de medeniýetleriň we özara gyzyklanmalaryň meňzeşligi sebitiň halklaryny birek-birek bilen has-da ysnyşdyrýan baglanyşyk bolup, bu gymmatlyklaryň döwletara hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynda-da ileri tutulmagy Merkezi Aziýada parahatçylygyň we gülläp ösüşiň berkarar edilmegini şertlendirýär.

Aslynda, milli Liderimiz sebitde hemmetaraplaýyn gülläp ösüşiň, örän uly söwda-hyzmatdaşlyk merkeziniň döremegini gazanmakda taryhy ähmiýetli işleriň başyny başlaýjydyr. Ählumumy ösüşiň geljegini seljermek bilen, döwlet Baştutanymyz öňdengörüjilikli syýasaty arkaly döwrüň talaplaryna laýyk gelýän, ýokary derejeli ulag-aragatnaşyk düzümlerini döretmäge, söwda-ykdysady hyzmatdaşlykda mümkinçilikleriň artmagy üçin zerur döwletara, halkara hukuk binýadynyň, ylalaşyklaryň kemala gelmegine uly goşant goşdy.

Elbetde, şulardan ugur alsak, ata Watanymyzyň beýik ösüşleriniň üpjün edilmeginiň gözbaşynda hormatly Prezidentimiziň egsilmez pähim-parasadynyň durandygy hemmämize mälimdir.

Baýrammyrat HAJYMÄMMEDOW,

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň Durmuş syýasaty baradaky komitetiniň agzasy.



https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/37447

16.08.2021
Köpugurly hyzmatdaşlygy ösdürmek ýolunda

«Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda 6-njy awgustda Gazagystan Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň, Türkmenistanyň hem-de Özbegistan Respublikasynyň Prezidentleriniň gatnaşmaklarynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň nobatdaky konsultatiw duşuşygy bu ýurtlaryň ösüş meýillerini beýan edýän, özara bähbitli hyzmatdaşlygyň ýakyn döwür üçin ylalaşylan ugurlaryny kesgitleýän möhüm syýasy çäre boldy.

Ýokary derejeli bu çäre sebitdäki hyzmatdaşlyk meýdançasynyň bu görnüşiniň peýdalydygyny görkezdi. Duşuşykda hormatly Prezidentimiz ýurtlarymyzyň Hökümetlerine ozalky konsultatiw duşuşyklaryň netijeleri boýunça kabul edilen resminamalaryň mazmunyna çuňňur seljerme geçirilmeginiň, orta möhletli döwre niýetlenip, ozal gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmek boýunça çäreleri kesgitlemegiň hem-de bilelikdäki işleriň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitleýän «Ýol kartasyny» kabul etmegiň zerurdygyny nygtady.

Merkezi Aziýa döwletleriniň ykdysadyýetiniň esasy düzüm bölegi energetika bolup durýar. Bu ugurdaky hyzmatdaşlykda Özbegistana türkmen tebigy gazynyň iberilmegi, Türkmenistan — Özbegistan — Gazagystan — Hytaý halkara gaz geçirijisiniň gurulmagy gaz pudagynda netijeli, sebitleýin hyzmatdaşlygy ösdürmegiň mysallaryna öwrüldi.

Elektrik energetikasy babatda Türkmenistanyň Lebap we Mary welaýatlaryndaky önümçilik kuwwatlyklary Merkezi Aziýanyň döwletlerine elektrik energiýasynyň iberilişini ep-esli artdyrmaga mümkinçilik berýär. Hyzmatdaşlygyň bu ugruna ulgamlaýyn we anyk häsiýetli çemeleşilmegi maksadalaýykdyr. Bitewi energiýa ulgamynyň döredilmegi sebitiň ýurtlarynda elektrik energiýasynyň üpjünçiliginiň has ygtybarly bolmagyna mümkinçilik döreder.

Mälim bolşy ýaly, taryhda ykdysadyýetiň gülläp ösmegi, söwda gatnaşyklary arkaly öndüriji güýçleriň ösmegine amatly şertleriň döredilmegi deňze çykalgasy bolan ýurtlara mahsus bolupdyr. Häzirki zamanda demir ýol we awtomobil ulaglary hem ulag infrastrukturasynyň iňňän möhüm bölekleri bolup durýar. Ulag ulgamy boýunça sebitleýin strategik maksadyň gazanylmagy Demirgazyk — Günorta we Gündogar — Günbatar ugurlary boýunça ozal bar bolan üstaşyr ulag geçelgeleriniň netijeli işledilmegi hem-de täzeleriniň döredilmegi bilen bagly bolup, şol ugurlarda Merkezi Aziýa zerur baglanyşdyryjy halka bolup hyzmat edýär. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz ulag pudagynda bilelikde işlemegiň toplanan tejribesini ulanyp, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň utgaşykly ulag ulgamyny döretmek boýunça anyk meýilnamalary düzmäge girişmegi teklip etdi. Bu ugurda ulag logistikasyny ösdürmek boýunça bilelikdäki tagallalaryň edilmeginiň hem geljegi uludyr.

Türkmenistanyň Hazar deňzinde öz port kuwwatlyklaryny Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ählisiniň bähbitlerine peýdalanmak üçin hödürlemäge taýýardygyny milli Liderimiz belläp geçdi we Merkezi Aziýa — Hazar — Gara deňzi sebiti ugry boýunça Gündogar Ýewropa çykalgasy boljak, şeýle-de Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ugry boýunça täze ulag-kommunikasiýa ýollaryny kemala getirmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça hökümet derejesinde bäş taraplaýyn işçi toparyny döretmek baradaky teklibi öňe sürdi. Şonuň ýaly-da, söwda-ykdysady gatnaşyklary täzeden dikeltmek, özara haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmak, ony giňeltmek, hil taýdan täzelemek meselelerine ünsi çekip, şonda özara salgytlar we paçlar, ýeke-täk üstaşyr tölegleri kesgitlemek, gümrük we migrasiýa amallaryny ýeňilleşdirmek babatda kadalary hem-de düzgünleri sazlaşdyrmak meselelerini ara alyp maslahatlaşyp boljakdygyny hem nygtady.

Häzirki wagtda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda daşary söwda dolanyşygynyň möçberi barha artýar. Hususan-da, soňky ýyllarda Türkmenistanyň Gazagystan, Özbegistan we Gyrgyzystan döwletleri bilen söwda dolanyşygy eksport we import boýunça-da depginli artdy. Emma möçber taýdan ony has-da ösdürmekde heniz peýdalanylmadyk mümkinçilikler bar hem-de sebitdäki ähli ýurtlaryň milli ykdysadyýetleriniň durnukly ösüşiniň barşynda bu mümkinçilikler barha giňelýär.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz öz çykyşynda haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmak we diwersifikasiýalaşdyrmak boýunça anyk seljermeleri hem-de iş ýüzünde amala aşyryp boljak teklipleri taýýarlamagyň ýollaryny ulgamlaýyn esasda gözläp tapyp biljek bäş taraplaýyn iş edarasynyň zerurdygyny belledi. Munuň özi sebitdäki ýurtlaryň aýry-aýrylykda durmuşa geçirilýän importyň öwezini doluş we eksporta nazarlanyş çäreleriniň umumy netijesiniň özara peýdalylyk esasynda ýokary bolmagyna gönükdirilip, bu ugurdaky hereketleriň ylalaşykly utgaşdyrylmagyna ýardam eder.

Merkezi Aziýadaky ekologik ýagdaýy gowulandyrmak boýunça tagallalary utgaşdyrmagyň sebitleýin hyzmatdaşlygyň esasy meseleleriniň hatarynda durýandygyny, ilkinji nobatda, Araly halas etmek, ýerleriň ýaramazlaşmagyna, çölleşmegine garşy göreşmek, buzluklary gorap saklamak, suw serişdelerinden oýlanyşykly peýdalanmak meseleleriniň has möhüm ähmiýetlidigini bellemek bilen, döwlet Baştutanymyz bu ugurlarda oňat işläp taýýarlamalaryň bardygyny, sebit we halkara derejede möhüm çözgütleriň kabul edilendigini aýtdy.

Suw serişdelerini aýawly peýdalanmagyň wezipeleri Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan yglan edilen 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Durnukly ösüş maksatlarynyň hataryna girýär. Bu meselede sarp edijiler tarapyndan, ozaly bilen hem, ekerançylykda suwy rejeli peýdalanmak bilen bir hatarda, suw serişdelerini dolandyryş ulgamyny kämilleşdirmegiň ähmiýeti artýar. Şonda döwletara we milli derejelerdäki wezipeler tapawutlanýar. Iri tebigy suw çeşmeleriniň gözbaşyndaky buzluklary gorap saklamak we suw serişdeleriniň durnukly täzelenmegine ýardam edýän beýleki çäreler sebitleýin derejedäki umumy häsiýete eýedir. Merkezi Aziýa sebitinde bitewi energiýa ulgamynyň emele getirilmegi gidroelektrik stansiýalaryň işini oba hojalygynda suwa bolan möwsümleýin islegleriň ýagdaýyna görä düzgünleşdirmäge-de belli bir derejede şert döredip biler. Suw serişdelerini dolandyrmagyň milli derejedäki ulgamy barada aýdylanda, ozaly bilen, suw akymyny ýyllar arasynda we ýylyň dowamynda önümçiligiň ýagdaýyna görä paýlamak üçin uly we çaklaň suw howdanlar ulgamynyň emele getirilmegi, suw akabalarynyň geçiriş ukybynyň gowulandyrylmagy hem-de sanly tehnologiýalary ulanmak arkaly degişli agrotehniki möhletlerde ekerançylyk hojalyklaryna suw goýberilişiniň kämilleşdirilmegi zerur bolup durýar. Şeýle hem ekerançylykda suw tygşytlaýjy innowasion tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyny ykdysady taýdan höweslendiriş çäreleriniň işlenip düzülmegi, bu işleriň netijeliligine döwrüň talaplaryna laýyk gelýän baha beriş görkezijiler ulgamynyň emele getirilmegi ylmyň öňünde hem täze wezipeleri goýýar. Bu ugurlarda sebitdäki ýurtlaryň degişli ylmy edaralarynyň tagallalaryny birleşdirmegiň geljegi bar.

Ýokary derejede geçirilen bu konsultatiw duşuşykdaky sebitiň döwletleriniň Prezidentleriniň çuň manyly çykyşlarynda-da türkmen tarapynyň başlangyçlary makullanyldy hem-de birnäçe oňyn teklipler girizildi. Hususan-da, özara söwdanyň möçberini artdyrmak, sebitleýin söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň umumy ugurlary hakynda ylalaşygy kabul etmek, dünýä ykdysadyýetinde häzirki wagtda emele gelen çylşyrymly ýagdaýlary nazara alyp, sebitiň durnukly ösüşini üpjün etmek, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň eksport mümkinçiliklerini giňeltmek, senagat önümçiligi, sanly ykdysadyýet, innowasiýalar, ýokary tehnologiýalar, syýahatçylyk, azyk, ulag, energetika babatda hyzmatdaşlygy ösdürmek, sebitiň ykdysadyýetiniň strategik taýdan möhüm pudaklaryna maýa goýumlaryny çekmek üçin bilelikdäki çäreleri görmek, azyk howpsuzlygyna gözegçilik etmegiň sebitleýin ulgamyny ornaşdyrmak, ekologiýa babatdaky hyzmatdaşlygy mundan beýläk hem pugtalandyrmak, dünýädäki koronawirus ýokanjynyň pandemiýasyndan soňky döwürde ykdysady ösüşi üpjün etmekde bilelikde işleşmek, farmakologiýa, örän möhüm derman serişdelerini öndürmek boýunça kooperasiýa ulgamynda ylmy hyzmatdaşlygy ýola goýmak babatda tejribe alşylmagyny giňeltmek, ynsanperwer gatnaşyklary ösdürmek, Merkezi Aziýanyň ýaşlarynyň forumyny geçirmek baradaky pikirler beýan edildi.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň jemleri boýunça Bilelikdäki Beýannamada ykdysady hyzmatdaşlyk babatda söwda-ykdysady, maýa goýum, senagat, maliýe, energetika, oba hojalygy, kommunikasiýa, durmuş, ekologiýa ugurlarynda we özara gyzyklanma bildirilýän beýleki ugurlarda gatnaşyklary mundan beýläk-de berkitmek arkaly Merkezi Aziýa sebitini durnukly ösdürmegiň üpjün edilmegi ilkinji nobatdaky wezipe hökmünde görkezilýär. Şonuň ýaly-da taraplaryň bilim, ylym diplomatiýasy babatda, ýokary okuw mekdepleriniň arasynda we ylmy alyşmalar boýunça sebit Maksatnamasyny işläp taýýarlamak arkaly rektorlaryň forumlarynyň, ylmy-mugallymçylyk we talyplar jemgyýetçiliginiň ylmy maslahatlarynyň hem-de simpoziumlarynyň çäklerinde hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak ugrunda çykyş edýändigi hem bellenilýär.

Türkmenistanyň hormatly Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly başlangyjy, tagallasy bilen guralan bu duşuşygyň hem-de ugurdaş çäreleriň netijelerinden sebitde syýasy, ykdysady, ekologik we medeni hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça anyk wezipeler gelip çykýar.

Araznury ATAÝEW,

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň bölüm müdiri, ykdysady ylymlaryň doktory.



https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/37379

14.08.2021
Hazar deňziniň daşky gurşawyny goramak ulgamynda hyzmatdaşlyk

Aşgabat, 12-nji awgust (TDH). Şu gün Oba hojalyk toplumynyň binasynda «Hazar deňziniň daşky gurşawyny goramak boýunça hyzmatdaşlyk» atly ylmy-amaly maslahat geçirildi. Şanly senä — Hazar deňziniň gününe bagyşlanan bu maslahaty hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tabşyrygy boýunça Türkmenistanyň Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti hem-de Türkmenistanyň DIM-niň goldaw bermeginde Hazar deňzi instituty bilelikde guradylar. Hazar deňziniň güni Hazarýaka döwletlerinde hem her ýyl bellenilýär.

Maslahata wideoaragatnaşyk arkaly Azerbaýjanyň, Eýranyň, Gazagystanyň, Russiýanyň we Türkmenistanyň ugurdaş ministrlikleriniň ýolbaşçylary hem-de hünärmenleri, şeýle-de ýurdumyzda işleýän diplomatik wekilhanalaryň, iri halkara guramalaryň — BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň (UNDP), Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, Ýewropa Bileleşiginiň, Birleşen Milletler Guramasynyň Daşky gurşaw baradaky maksatnamasynyň (UNEP), BMG-niň Azyk we oba hojalyk guramasynyň (FAO), Merkezi Aziýanyň sebit ekologiýa meseleleri boýunça merkeziniň, Germaniýanyň halkara hyzmatdaşlyk jemgyýetiniň (GIZ) hem-de beýleki guramalaryň wekilleri gatnaşdylar.

Forumyň gün tertibine kenarýaka ýurtlaryň Hazar deňziniň ekologiýa abadançylygyny üpjün etmek işinde hyzmatdaşlygyna degişli möhüm meseleleriň giň toplumy girizildi. Çykyşlarda bu ulgamda sebitiň döwletlerinde alnyp barylýan köptaraplaýyn işler giňişleýin beýan edildi.

Daşky gurşawy goramak hem-de tebigy serişdelerden rejeli peýdalanmak hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow tarapyndan alnyp barylýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan meseleleriniň biridir. Türkmenistan bu ugurda halkara hyzmatdaşlyga işjeň gatnaşyjy bolmak bilen, bu hyzmatdaşlygyň yzygiderli, toplumlaýyn, şol sanda BMG tarapyndan kabul edilen Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmek bilen baglylykda oňyn häsiýete eýe bolmagy ugrunda tagalla edýär. Milli Liderimiziň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň hem-de beýleki iri forumlaryň belent münberinden öňe süren döredijilikli başlangyçlary munuň aýdyň subutnamasydyr.

Bu gün Hazar sebiti uglewodorod serişdeleriniň gazylyp çykarylýan hem-de iberilýän iri dünýä merkezleriniň biri hökmünde okgunly ösüşe eýe bolýar. Şunuň ýaly şertlerde biziň ýurdumyz umumy wezipäniň — örän baý köpdürli ösümlik we haýwanat dünýäsine eýe bolan tebigatyň täsin gudraty bolup durýan bu deňziň bioköpdürlüligini gorap saklamagyň zerurlygy bilen ykdysady bähbitleri utgaşdyrmak meselesiniň oňyn çözülmegini, ekologiýa deňagramlylygynyň bozulmagyna ýol bermezligi möhüm hasaplaýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda 2019-njy ýylyň awgust aýynda geçirilen birinji Hazar ykdysady forumynda eden çykyşynda Hazar sebitinde ähli taslamalaryň ýokary halkara ekologiýa ölçegleri esasynda amala aşyrylmalydygyny belledi.

Döwlet Baştutanymyz Hazar deňziniň baý tebigy serişdelerini aýawly saklamaga hem-de rejeli ulanmaga gönükdirilen tebigaty goraýyş çäreleriniň toplumy hökmünde täze Hazar ekologiýasy maksatnamasynyň döredilmegi baradaky pikirini aýdyp, bu maksatnamanyň Hazarda ekologiýa ýagdaýynyň monitoringi wezipesini amala aşyryp hem-de kenarýaka ýurtlarynyň hökümetlerine degişli maslahatlary taýýarlap biljekdigini belledi.

“Biz ekologiýanyň ykdysady we täjirçilik bähbitlerine bakna bolup bilmejekdigine berk ynanýarys” diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Hazar üçin “ýaşyl diplomatiýanyň” netijeli gurallarynyň ýola goýulmagyny teklip edip, bu işe döwletleriň, halkara agentlikleriniň, ekologiýa merkezleriniň hem-de köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň çekilmegi ugrunda pikirini beýan etdi.

Türkmenistan Hazar deňzinde hyzmatdaşlygyň şertnamalaýyn-hukuk binýadyny ösdürmekde möhüm orny eýeleýär hem-de bu işler Hazarýaka döwletleri bilen bilelikde, ekologiýa talaplaryny nazara almak bilen, halkara hukugyň çäklerinde dowam etdirilýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň teklibi boýunça Hazar deňziniň suw biologiýa serişdelerini gorap saklamak we rejeli peýdalanmak, adatdan daşary ýagdaýlary duýdurmak hem-de aradan aýyrmak, söwda-ykdysady we ulag ulgamlarynda hyzmatdaşlyk hakynda ylalaşyklar işlenip taýýarlanyldy hem-de soňra olara gol çekildi. Türkmenistanyň Hazar deňziniň gidrometeorologiýasy boýunça Utgaşdyryjy komitete başlyklyk eden döwründe degişli ylalaşygy taýýarlamak işi tamamlandy.

Häzirki wagtda täze kadalaşdyryjy hukuk resminamalarynyň toplumy taýýarlanylýar, olary Hazarýaka döwletleriniň Baştutanlarynyň VI sammitiniň gün tertibine girizmek meýilleşdirildi. Şol meseleleriň hatarynda Hazarda ylmy barlaglary hem-de gözleg-halas ediş işlerini geçirmek ulgamynda ylalaşyklar bar, milli Liderimiz V Hazar sammitinde şeýle ylalaşyklary işläp taýýarlamak başlangyjyny öňe sürdi. Mundan başga-da, biziň ýurdumyz Hazar deňzinde howpsuzlyk — bikanun balyk tutulmagyna garşy göreş hem-de gämi gatnawlarynyň howpsuzlygyny üpjün etmek ulgamynda Ylalaşyga iki teswirnamany taýýarlamak üçin gepleşikler meýdançasyny teklip edýär.

Deňiz ulagy, syýahatçylyk, gämide syýahatçylyk we beýleki ulgamlarda hyzmatdaşlyk hakynda bäştaraplaýyn resminamalar işlenip taýýarlanylýar.

Hazar deňziniň meseleleri boýunça ýokary derejedäki Iş topary, Hazar deňziniň deňiz gurşawyny goramak boýunça Çarçuwaly konwensiýa (Tähran konwensiýasy), Hazar deňziniň suw-biologiýa serişdelerini gorap saklamak, rejeli peýdalanmak hem-de olary bilelikdäki gorlar bilen dolandyrmak, Hazar ykdysady forumy kenarýaka ýurtlaryň hyzmatdaşlygynyň netijeli gurallary bolup durýar.

Tebigaty goraýyş ulgamynda BMG hem-de onuň ýöriteleşdirilen edaralary, şol sanda Birleşen Milletler Guramasynyň Daşky gurşaw baradaky maksatnamasy, Birleşen Milletler Guramasynyň Bilim, ylym we medeniýet meseleleri boýunça guramasy (ÝUNESKO), Halkara deňiz guramasy, Birleşen Milletler Guramasynyň Azyk we oba hojalyk guramasy hem-de beýleki abraýly düzümler bilen strategik hyzmatdaşlyga uly üns berilýär. Şu ýylyň iýun aýynda Türkmenistan ÝUNESKO-nyň Hökümetara umman öwreniş toparynyň Ýerine ýetiriji geňeşine agzalyga geljekki iki ýyl üçin resmi taýdan saýlanyldy.

Maslahatda Hazar deňziniň daşky gurşawyny, bu täsin deňziň biologik köpdürlüligini goramak, onuň baýlyklaryny rejeli peýdalanmak ulgamynda milli derejede geçirilýän yzygiderli işleriň esasy ugurlary we netijeleri açylyp görkezildi.

Şunuň bilen baglylykda, Hazar deňziniň meseleleri boýunça Pudagara toparyna uly orun degişlidir. Onuň ygtyýarlyklaryna bu sebitde amala aşyrylýan ähli hojalyk işlerini utgaşdyrmak, durmuş-ykdysady taslamalaryna bilermenlik bahasyny bermek, tebigy serişdeleri özleşdirmek, daşky gurşawy goramak, ulag, gämi gatnawlary, ykdysady we gidrometeorologiýa ulgamynda hyzmatdaşlyk boýunça ylalaşyklarynyň taslamalaryny işläp taýýarlamaga gatnaşmak hem-de degişli milli kanunçylygy kämilleşdirmek boýunça teklipleri we maslahatlary taýýarlamak wezipeleri girýär.

Maslahata gatnaşyjylar Hazar deňziniň umumy abadançylygyň we ösüşiň bähbitlerine laýyk gelýän ygtybarly ekologiýa goraglylygyny üpjün etmek, halkara hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de pugtalandyrmak baradaky pikiri beýan etdiler.



https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/37273

13.08.2021
Türkmenistanyň başlangyçlary sebitleýin gatnaşyklaryň täze çäklerini açdy

3. Milli önümleriň halkara sergisi ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmekde netijeli çäre boldy

Ýakynda geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň özara bähbitli hyzmatdaşlygy durnukly ösdürmäge, şol sanda daşary ykdysady hem-de daşary söwda gatnaşyklaryny giňeltmäge gönükdirilen “Açyk gapylar” we giň halkara hyzmatdaşlyk syýasatynyň üstünliklere beslenmeginiň aýdyň subutnamasyna öwrüldi.

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow, Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon we Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde türkmen Lideriniň başlangyjy bilen geçirilen iki günlük ekspoforumyň hormatly myhmanlary boldular.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli ykdysadyýetleriniň esasy pudaklarynyň gazanan üstünliklerini we kuwwatyny aýdyň görkezen sergi täze işewür hyzmatdaşlygy ýola goýmakda, däbe öwrülen söwda-ykdysady gatnaşyklary pugtalandyrmakda hem-de täze tehnologiýa işlerini peýdalanmakda we innowasion ykdysadyýeti döretmek boýunça tejribe alyşmakda uly mümkinçilikleri açdy.

Döwrebap sanly tehnologiýalaryň giňden ulanylmagy bäş ýurduň baştutanlarynyň hem-de köp sanly gelip görenleriň ýokary bahasyna mynasyp bolan bu serginiň tapawutly aýratynlygy boldy. Diwersifikasiýa arkaly ösüşiň ýoly bilen ynamly barýan Türkmenistanda sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna uly üns berilýär.

Türkmenbaşy şäheriniň Halkara deňiz portunyň giň gerimli sergi we onuň çäklerinde geçirilen işewür gepleşikler üçin meýdança öwrülmegi tötänden däldir. Halkara deňiz porty özboluşly innowasion desga bolup, onuň gurluşynda öňdebaryjy inženerçilik çözgütleri ulanyldy.

Aziýa hem-de Ýewropa ýurtlarynyň arasyndaky ykdysady we söwda gatnaşyklaryny hil taýdan täze derejä çykarmagy ugur edinýän Türkmenistanyň esasy deňiz derwezesi döwrebap ulag düzüminiň möhüm halkasy hökmünde ykrar edilip, ýükleri daşamak üçin tutuş Ýewraziýa giňişliginde täze mümkinçilikleri açdy.

Umumy meýdany 2090 inedördül metr bolan giňişlikde Türkmenistanda hem-de Gazagystanda, Gyrgyzystanda, Täjigistanda we Özbegistanda öndürilen önümleriň sergileri ýerleşdirildi. Sergä gatnaşyjylaryň hatarynda sebitiň ýurtlarynyň ýangyç-energetika toplumynda, oba hojalygynda, azyk, dokma we gaýtadan işleýän senagatda, gurluşyk serişdeleriniň hem-de elektrik enjamlarynyň önümçiliginde, IT-tehnologiýalary, ulag we logistika ugurlarynda ýöriteleşdirilen döwlet hem-de hususy kärhanalar boldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow halkara sergä gatnaşyjylara iberen Gutlagynda bu tutumly serginiň «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip yglan edilen ýylda geçirilmeginiň çuňňur mazmunynyň bardygyny aýratyn belledi.

Gutlagda gözbaşyny ruhy-medeni gymmatlyklaryň umumylygyndan alyp gaýdýan özara bähbitli hyzmatdaşlygyň Merkezi Aziýa ýurtlarynyň gatnaşyklarynyň pugta binýady bolup durýandygyny, olaryň halklaryny asyrlaryň jümmüşine uzap gidýän taryhy kökleriň, gadymy hoşniýetli goňşuçylygyň, dostluk, doganlyk gatnaşyklarynyň baglanyşdyrýandygy nygtalýar.

Milli Liderimiz Türkmenistanyň öz harytlaryny dünýä hem-de sebit bazarlaryna eksport etmekde Merkezi Aziýa döwletleriniň işewürleri bilen hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de giňeltmäge doly taýýardygyny belläp, bu giň möçberli halkara sergisiniň dowamynda işewürleriň özara ykdysady hyzmatdaşlygy has-da pugtalandyrmaga ýardam etjek gepleşikleri geçirmäge we tejribe alyşmaga, gatnaşyklaryň örän möhüm ugurlaryny kesgitlemek boýunça pikir alyşmaga mümkinçilik aljakdygyna ynam bildirdi.

Biziň ýurdumyzyň sergi bölümi has uly meýdanda ýerleşdi, bu ýerde esasy pudaklaryň üstünlikleri we gazananlary, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan syýasatynyň möhüm ugurlary görkezildi. Şol syýasat kuwwatly ykdysadyýeti hem-de adamlaryň ösen durmuş derejesine eýe bolan, ähli babatda gülläp ösýän döwleti gurmak bilen baglydyr.

Mälim bolşy ýaly, şol maksada ýetmek üçin milli Liderimiziň baştutanlygynda düýpli özgertmeler, bilim we ylym ulgamyny höweslendirmek boýunça toplumlaýyn çäreler görülýär, telekeçilik üçin ähli şertler döredilýär, täze önümçilikleri döretmek, senagat düzümini berkitmek we giňeltmek boýunça maýa goýum taslamalary amala aşyrylýar.

Pudaklar boýunça bölümlerde «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» hem-de beýleki maksatnamalaryň çäklerinde milli ykdysadyýetimiziň ähli pudaklaryny döwrebaplaşdyrmak we ösdürmek boýunça alnyp barylýan giň gerimli işler täze obalaryň hem-de şäherleriň, öňdebaryjy tehnologiýalar bilen üpjün edilen iri senagat kärhanalarynyň, medeni-durmuş we düzümleýin maksatly köp sanly desgalaryň gurluşyklary barada gürrüň berildi.

Halkara gatnaşyklary giňeltmekde möhüm orny eýeleýän ulag-kommunikasiýa pudagynyň şu günki ýagdaýyna hem-de ony ösdürmegiň geljegine uly üns berildi. Milli ulag strategiýasynyň esasynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başyny başlan, köp asyrlaryň dowamynda Merkezi Aziýanyň çäklerinden geçen Beýik Ýüpek ýoluny täzeden dikeltmek pikiriniň goýlandygyny bellemek gerek. Häzir bu yklymüsti ýol Türkmenistanyň hem-de sebitiň beýleki döwletleriniň dünýäniň ulag ulgamyna goşulyşmagy arkaly olaryň ägirt uly ykdysady kuwwatynyň durmuşa geçirilmegine ýardam etmäge gönükdirilendir.

BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan ulag meselesi boýunça biragyzdan kabul edilen degişli Kararnamalar milli Liderimiziň halkara jemgyýetçilik tarapyndan giň goldawa eýe bolan netijeli teklipleriniň wajypdygyna aýdyň şaýatlyk edýär. Şu ýylyň 29-njy iýulynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň 75-nji sessiýasynyň 96-njy plenar mejlisinde Türkmenistanyň Prezidentiniň başlangyjy boýunça öňe sürlen “Koronawirus keseliniň (COVID-19) pandemiýasy we ondan soňky döwürde durnukly ösüş üçin üznüksiz we ygtybarly halkara ýük daşamalary üpjün etmek maksady bilen, ulagyň ähli görnüşleriniň arabaglanyşygyny berkitmek” atly Kararnamanyň biragyzdan kabul edilendigi hem bellärliklidir.

Türkmenistanyň ýangyç-energetika toplumy, energetika ulgamy, azyk we dokma senagaty özara bähbitli sebit hyzmatdaşlygynyň geljegi uly ugurlarynyň hatarynda durýar.

Eziz Diýarymyzda ösdürilmegine aýratyn ähmiýet berilýän bilim, ylym we sport ulgamlarynda gazanylan üstünlikler giňden beýan edildi. Kuboklar, baýraklar hem-de ýadygärlik nyşanlary bölümde türkmen türgenleriniň gazanan üstünlikleri, şol sanda 2017-nji ýylda Aşgabatda üstünlikli geçirilen Ýapyk binalarda we söweş sungaty boýunça V Aziýa oýunlarynyň alawy görkezildi.

Ýadygärlik nyşanlarynyň hatarynda milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň hut özüniň gatnaşan möhüm halkara sport çärelerinde, hususan-da, “Kazan — Aşgabat 2008” hem-de “Amul — Hazar 2018” awtorallisindäki sport egin-eşikleri, sambonyň ösdürilmegi ugrunda bitiren hyzmatlary üçin sambonyň 80 ýyllyk şanly senesiniň hormatyna berlen şahadatnamalar hem-de Halkara welosipedçiler birleşiginiň prezidenti tarapyndan döwlet Baştutanymyza welosiped sportuny ösdürmekdäki goşandy üçin gowşurylan şahadatnama bar.

Giň gerimli serginiň nesilden-nesle geçip gelen türkmen halkynyň medeni gymmatlyklaryny we ruhy däp-dessurlaryny açyp görkezýän bölümi bu ýere gelenlerde uly gyzyklanma döretdi. Halk senetçiliginiň dürli görnüşleriniň — küýzegärçiligiň, amaly-haşam we zergärçilik sungatynyň ajaýyp nusgalary görkezildi.

Türkmen döwlet neşirýat gullugy tarapyndan çap edilen kitaplaryň we neşirleriň diwarlygy hem-de döwlet Baştutanymyzyň gymmatly işleri — ylmy monografiýalary, köp jiltli düýpli ylmy barlaglary, dünýä siwilizasiýasynyň ösüşine saldamly goşant goşan türkmen halkynyň ruhy we medeni mirasy baradaky kitaplary üns merkezinde boldy.

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň diwarlyklary hem uly gyzyklanma döretdi. Mälim bolşy ýaly, milli Liderimiziň ykdysady strategiýasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi netijesinde, türkmen telekeçiligine milli ykdysadyýeti senagatlaşdyrmakda, eksport we import önümlerini öndürmekde örän möhüm orun berilýär.

Döwletimiz hususy telekeçilere uly goldaw bermek arkaly, kiçi we orta işewürligiň wekillerini innowasion ykdysadyýeti döretmäge gyzyklandyrýar. Bu bolsa içeri we daşary bazarlarda türkmen harytlarynyň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmaga gös-göni ýardam edýär.

Häzir TSTB-niň agzalary giň gerimli şähergurluşyk taslamalaryny amala aşyrmaga işjeň gatnaşyp, öňdebaryjy işläp düzmeleri giňden ulanýarlar. Muňa mysal hökmünde ak mermerli Aşgabatda, şeýle hem «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda hem-de beýleki sebitlerde gurulýan dürli maksatly täze desgalary görkezmek bolar. Ýokary innowasion tehnologiýalar we nou-haular şolaryň aýrylmaz bölegidir.

Sergide Türkmenistanyň welaýatlary hem öz önümlerini görkezdiler. Olaryň gazanan üstünlikleri hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda giň gerimli özgertmeleriň üstünlige beslenýändigine şaýatlyk edýär. Welaýatlaryň taýýarlan diwarlyklary güneşli Diýarymyza özboluşly syýahat etmäge, öndürilýän önümler bilen tanyşmaga kömek etdi.

Halk hojalyk toplumynyň esasy pudaklarynyň ösüşi hem-de kuwwaty barada giňişleýin maglumat berýän sergi Türkmenistanda öndürilen önümleriň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmak hem-de olary sebitiň we dünýäniň bazarlaryna üstünlikli çykarmak, gyzyklanma bildirýän daşary ýurtly hyzmatdaşlar, ilkinji nobatda bolsa, sebitiň ýurtlary bilen söwda-ykdysady gatnaşyklaryny has-de giňeltmek üçin baý tejribe toplandygyna şaýatlyk etdi.

Sergini guraýjylaryň gyzykly döredijilikli pikiri — sahnalaşdyrylan çykyşy köp sanly myhmanlarda we sergä gatnaşanlarda uly gyzyklanma döretdi. Çykyşyň dowamynda tut agajy bu ýere ýygnananlara doganlyk halklary hemişelik birleşdiren gymmatlyklar hem-de mizemez dostluk barada ses ýazgysyny gönükdirdi.

Sebitiň halklarynyň milli saz gurallary ýasalýan tut agajynyň ýüzlenmesini dutaryň, dombranyň, komuzyň, rubabyň we taryň owazlary gezekli-gezegine alyp göterdiler.

Dostlukly ýurtlaryň — Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň milli diwarlyklary döwlet Garaşsyzlygynyň 30 ýylynda gazanan uly üstünliklerini şöhratlandyrdy.

Döwrebap maglumat tehnologiýalarynyň işjeň ulanylmagy netijesinde, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň bäşisiniň hem sergi bölümlerinde döwlet hem-de işewürlik düzümleriniň alyp barýan işleri barada anyk maglumatlar berildi. Sergä gatnaşyjylar öz diwarlyklarynda ýokary hilli eksport harytlaryny, döwrebap tehnologiýalaryny, täze taslamalaryny we işläp düzmelerini görkezmäge çalyşdylar.

Gysgaça aýdylanda, sergä gatnaşyjylara halkara ölçeglere kybap gelýän ýokary hilli önümler bilen tanyşmak üçin ajaýyp mümkinçilikler döredildi.

“Türkmenistanda öndürildi” diýen nyşanly harytlaryň öndürilýän mukdaryny artdyrmak hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň yzygiderli durmuşa geçirýän ykdysady syýasatynyň möhüm ugry bolup durýandygyny bellemek gerek.

Milli ykdysadyýeti döwrebaplaşdyrmak hem-de diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, senagat we oba hojalyk pudagyny hem-de hususy telekeçiligi döwlet tarapyndan hemmetaraplaýyn goldamak boýunça giň gerimli maksatnamalaryň üstünlikli amala aşyrylmagy netijesinde, ýurdumyzda öndürilýän harytlara içeri we daşary bazarlarda isleg yzygiderli artýar.

Munuň şeýledigini serginiň çäklerinde geçirilen Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynyň söwdalary aýdyň görkezdi. Ýurdumyzyň nebithimiýa we gurluşyk önümleri, ýeňil senagatyň harytlary, dünýä meşhur bolan haly önümleri Beýik Britaniýanyň, Birleşen Arap Emirlikleriniň, Germaniýanyň, Russiýanyň, Türkiýäniň, Gonkongyň, Owganystanyň, Özbegistanyň, Gyrgyzystanyň hem-de beýleki ýurtlaryň işewürleriniň baglaşan geleşikleriniň esasyny düzdi. Netijede, bahasy ABŞ-nyň 108,9 million dollaryna hem-de 3,6 million manatlyga barabar bolan 113 geleşik baglaşyldy.

Mahlasy, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygynyň resmi maksatnamasynyň üstüni ýetiren halkara sergi sebitiň ýurtlarynyň gazanan üstünlikleriniň gözden geçirilişi bolmak bilen çäklenmän, eýsem, işewür gepleşikleri, ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn duşuşyklary geçirmek üçin hem netijeli çärä öwrüldi. Şol duşuşyklarda sebitimiziň halkara ykdysady giňişlige has-da işjeň goşulmagynyň esasy şertleriniň biri bolan däbe öwrülen gatnaşyklary giňeltmegiň hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlygy ösdürmegiň geljegi ara alnyp maslahatlaşyldy.

Sergä gatnaşyjylar giň gerimli forumyň ähmiýetine ýokary baha bermek bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň adyna kabul edilen Ýüzlenmede Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisiniň netijeli gatnaşyklary pugtalandyrmak üçin uly mümkinçilikleriň bardygynyň, söwda-ykdysady gatnaşyklaryny giňeltmek meselelerine aýratyn üns berilýändiginiň, döwlet tarapyndan bilelikdäki taslamalary, ilkinji nobatda innowasion ykdysadyýeti döretmäge gönükdirilen maýa goýum taslamalaryna berilýän goldawyň subutnamasy bolandygyny bellediler.

Goňşy ýurtlaryň uzak möhletleýin hyzmatdaşlyga bildirýän gyzyklanmasy ykdysady hyzmatdaşlygyň has-da pugtalandyryljakdygyna ynam döredýär. Şol hyzmatdaşlyk sebitiň halklarynyň dostluk, ynanyşmak we özara düşünişmek bilen bagly köpasyrlyk däpleriniň mäkäm binýadynda üstünlikli guralýar.

(TDH).



https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/37271

13.08.2021
Türkmenistanyň başlangyçlary sebitleýin gatnaşyklaryň täze çäklerini açdy

2. Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy döwletara hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna goşantdyr

Häzirki döwürde gender deňligi jemgyýetde durnuklylygy we ylalaşygy üpjün etmek işinde, durnukly ösüşiň esasynda adam şahsyýetiniň uly mümkinçiligini amala aşyrmakda möhüm orun eýeleýär. Şunuň bilen baglylykda, zenanlar üçin deň hukuklary hem-de mümkinçilikleri üpjün etmek meseleleri dünýäniň, şol sanda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli syýasatlarynyň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda durýar. Munuň şeýledigine 6-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy şaýatlyk etdi. Forumyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygy bilen ugurdaşlykda geçirilmegi sebitiň zenanlarynyň gatnaşyklarynyň netijeli görnüşi hökmünde onuň işine itergi berdi, bu meýdançanyň halkara derejedäki ornuny pugtalandyrdy.

Ozal habar berlişi ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy boýunça guralan birnäçe iri halkara çäreleriň çäklerinde geçirilen duşuşyk sebitiň ýurtlaryndan gatnaşyjylary, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň hem-de BMG-niň Ösüş Maksatnamasynyň Ýewropa we GDA ýurtlary boýunça sebit edarasynyň ýolbaşçylaryny bir ýere jemledi.

Onuň ýokary derejede geçirilmegi wekilçilikli foruma Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň, Türkmenistanyň, Özbegistanyň Hökümetleriniň agzalarynyň, parlamentarileriniň, abraýly guramalaryň, jemgyýetçilik birleşikleriň wekilleriniň, zenanlaryň hukuklaryny goramak boýunça halkara bilermenleriň gatnaşmagyny üpjün etdi.

Duşuşygyň netijelerine syn bermek bilen, dialogyň Merkezi Aziýa döwletleriniň üstünlikleri we gender deňligini üpjün etmek boýunça mundan beýläkki meýilnamalar barada gymmatly maglumatlary alyşmak, şeýle hem sebitleýin hyzmatdaşlygyň geljekki ugurlaryny kesgitlemek üçin oňat mümkinçilik bolandygyny bellemek gerek.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň duşuşyga gatnaşyjylara Ýüzlenmesinde nygtalyşy ýaly, dialogyň esasy maksady gender deňligini üpjün etmek boýunça gazanylan üstünlikleri seljermekden, sebitiň dürli ugurlarda hyzmatdaşlygyny ösdürmäge gönükdirilen köptaraplaýyn gatnaşyklary pugtalandyrmakdan ybaratdyr.

Bäş döwletiň Liderleri Ýüzlenmede forumyň BMG-niň Baş Assambleýasynyň Kararnamasy bilen “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýlip yglan edilen ýylda geçirilmeginiň wajypdygyny belläp, zenanlara ýokary ähmiýet berilmegine hem-de eýeleýän taryhy ornuna aýratyn ünsi çekdiler.

Forumyň dowamynda zenanlaryň döwlet we jemgyýetçilik işlerine, özgertmeleriň amala aşyrylmagyna gatnaşmaklary bilen baglanyşykly, olaryň hukuklarynyň we bähbitleriniň Merkezi Aziýa ýurtlarynda goralmagy baradaky meseleler beýan edildi. Döwletara gatnaşyklaryň berkidilmegine, durmuş-ykdysady, medeni we ylmy gatnaşyklaryň, saglygy goraýyş ulgamy boýunça hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine zenanlaryň goşýan uly goşandyna duşuşyga gatnaşyjylaryň ünsi çekildi.

BMG-niň Baş sekretarynyň ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa Germanyň we BMG-niň Baş sekretarynyň kömekçisi, BMG-niň Ösüş Maksatnamasynyň dolandyryjysynyň kömekçisi, Ýewropa we GDA ýurtlary üçin sebit býurosynyň direktory Mirýan Spolýariç Eggeriň çykyşlarynda Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň Prezidentleriniň zenanlaryň jemgyýetimiziň syýasy, jemgyýetçilik we ykdysady durmuşyna doly hukukly gatnaşmagyny üpjün etmek syýasatyny durmuşa geçirmäge berýän örän uly ähmiýeti, şeýle hem bäş ýurduň Liderleri tarapyndan dialogyň işine berilýän goldawlar bellenildi.

Şunuň bilen baglylykda, forumyň netijeleri boýunça kabul edilen Jarnamada sebitiň ýurtlary tarapyndan soňky 30 ýylda gender deňligini gazanmakda we zenanlaryň syýasy, ykdysady hem-de ýaşaýyş-durmuş işlerine gatnaşmaklaryny ýokarlandyrmakda alnyp barylýan syýasatyň we gazanylan öňegidişligiň mübäreklenendigini aýtmak möhümdir. Şeýle hem Jarnamada bäş ýurduň zenanlarynyň wekilleriniň sebitiň taryhynda ilkinji gezek geçirilen zenanlaryň dialogyny goldandyklary üçin Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlaryna çuňňur hoşallyklaryny beýan edendiklerini bellemek gerek.

Forumyň netijeleriniň görkezişi ýaly, bu täze duşuşyk häzir Merkezi Aziýanyň zenanlarynyň arasynda hyzmatdaşlygy ösdürmek we pugtalandyrmak boýunça barha uly ähmiýete we täsire eýe bolýar. Häzirki wagtda dialog sebitiň aýratyn ugurly we isleg bildirilýän serişdesine öwrüldi. Munuň şeýledigine zenanlaryň howanyň üýtgemeginiň ýaramaz täsirlerine garşy hereket etmäge, daşky gurşawy goramaga hem-de durmuş-ykdysady, medeni-ynsanperwer ösüş, saglygy goraýyş we bilim baradaky wajyp meseleleri çözmäge goşýan goşandy subutnama bolup durýar. Bu ýagdaý Jarnamada aýratyn bölüm bilen bellenildi.

Dialoga gatnaşyjylaryň Ýüzlenmesinde türkmen topragynda bildirilen mähirli myhmansöýerligiň foruma gatnaşyjylara giňişleýin we netijeli pikir alyşmaga, gender deňligini öňe ilerletmekde hem-de bu ugurda BMG, onuň düzümleýin bölümleri we beýleki ýöriteleşdirilen halkara guramalar bilen giň gerimli hyzmatdaşlygy ösdürmekde ýurdumyzyň edýän tagallalary bilen tanyşmaga mümkinçilik berendigi nygtaldy.

Şunuň bilen birlikde, duşuşykda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda gender syýasaty babatda abraýly hukuk goraýjy serişdeler bilen netijeli gatnaşyklary amala aşyryp, wezipeleri çözmäge Türkmenistanyň jogapkärli çemeleşmesiniň bellenendigini ýatlap geçmek ýerlikli bolar. Netijede, bu ugurda ýokary görkezijiler gazanylýar. Munuň ajaýyp mysallarynyň biri ýurdumyzyň Merkezi Aziýa döwletleriniň zenanlarynyň dialogyna gatnaşmagydyr.

Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň zenanlarynyň çykyşlarynda sebitiň ýurtlarynyň Hökümetleri tarapyndan kanunçylyk we institusional esaslary döretmek hem-de pugtalandyrmak, halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek arkaly gender deňligini üpjün etmek boýunça alnyp barylýan işlere syn berildi.

Häzirki wagtda Merkezi Aziýa döwletlerinde zenanlaryň hukuklarynyň we azatlyklarynyň üpjün edilmeginiň amala aşyrylmagynda uly tejribe toplanyldy. Hususan-da, olaryň döwletiň we jemgyýetiň dolandyrylyşyna, kanunçykaryjylyk we hökümet düzümlerine, ýerli ýerine ýetiriji häkimiýet we öz-özüňi dolandyryş edaralaryna, telekeçilik ulgamyna gatnaşmaklary üçin amatly şertleriň döredilmegine aýratyn üns berilýär.

Forumyň dowamynda zenanlaryň hukuklaryny amala aşyrmak maksady bilen, Merkezi Aziýa ýurtlarynda alnyp barylýan giň gerimli işleriň beýan edilen netijeleri sebitiň döwletleriniň Birleşen Milletler Guramasynyň esas dörediji resminamalarynyň ýörelgelerine yzygiderli eýerýändiklerini, zenanlar üçin has amatly durmuş şertlerini döretmäge jogapkärli çemeleşýändiklerini görkezdi. Şeýle hem duşuşykda, gender deňligini üpjün etmäge uly maýa goýum serişdelerini gönükdirmegiň hasabyna ileri tutulýan milli ugurlary hem-de ösüşlere beslenen özgertmeleri amala aşyrmakda Merkezi Aziýa döwletlerine ýardam bermäge BMG-niň esasy düzümleýin bölümleriniň gyzyklanma bildirýändigine üns çekildi. Şu babatda Merkezi Aziýanyň zenanlarynyň dialogyna aýratyn orun berilýär.

Bäş ýurduň zenanlary “Zenanlar, parahatçylyk we howpsuzlyk” gün tertibine, 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş babatda Gün tertibine, Ählumumy maksatlara ýetmek boýunça hereketleriň onýyllygyna, Pekin Jarnamasyna we Hereketleriň platformasyna hem-de BMG-niň howandarlygynda işlenip düzülen beýleki kadalaşdyryjy düzgünlere ygrarlydyklaryny tassyklap, jemleýji resminamada dialogyň işini hil taýdan täze derejä çykarmagyň zerurdygyny nygtadylar.

Zenanlaryň döwlet durmuşynyň ähli ulgamlaryna gatnaşmagyny giňeltmek üçin milli we sebit derejesinde anyk ädimleri hem-de olaryň tutuş sebitde parahatçylygy we durnuklylygy pugtalandyrmak işinde döredijilikli we parahatçylyk dörediji kuwwatyny has doly peýdalanmak üçin netijeli ýollary işläp taýýarlamakda tagallalary birleşdirmek taglymaty ara alnyp maslahatlaşylan meseleleriň içinden eriş-argaç bolup geçdi.

Dialogyň çäklerinde bilelikde düýbi tutulan binýat Türkmenistanyň,Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň zenanlarynyň arasynda döwlet dolandyryş, öňüni alyş diplomatiýasy, daşky gurşawy goramak, telekeçilik we işewürlik, medeniýet, bilim, ylym, sungat, sport, ýaşlary goldamak, syýahatçylygy ösdürmek hem-de umuman, gender deňligini üpjün etmek ulgamlarynda zenanlaryň arasyndaky gatnaşyklaryň mundan beýläk-de berkidilmegine ýardam bermäge gönükdirilendir. Zenanlaryň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlaryna Ýüzlenmesinde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen bu wekilçilikli foruma ýokary baha berlendigini bellemek gerek.

Birleşen Milletler Guramasy bilen ýakyn hyzmatdaşlykda geçirilen forum onuň halkara ähmiýetini ýüze çykaryp, Merkezi Aziýanyň döwletleriniň we halklarynyň arasyndaky däp bolan dostluk we ysnyşykly hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny pugtalandyrmak işinde tapgyrlaýyn waka öwrüldi. Duşuşygyň netijeleri hem-de onuň dowamynda öňe sürlen teklipler sebitleýin hyzmatdaşlygy ösdürmek bilen birlikde, umuman, bu ulgamda köptaraplaýyn halkara hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga täze itergi bermäge gönükdirilendir.

(TDH).



https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/37189

12.08.2021
Türkmenistanyň başlangyçlary sebit gatnaşyklarynyň täze çäklerini açdy

Mälim bolşy ýaly, gojaman Hazaryň türkmen kenarynda ýerleşen «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen üstünlikli geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde ähmiýetli halkara çäreleriň ýene-de bäşisi guraldy.

Olaryň birinjisi — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy;

ikinjisi — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy;

üçünjisi — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisi;

dördünjisi — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwaly;

bäşinjisi — Merkezi Aziýa ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň gala-konserti.

Şu makalalar tapgyryny şol çärelere bagyşlanan habarlar açýar. Olar sebit gatnaşyklarynyň täze ugurlaryny görkezmek hem-de sammite has giň gerimli häsiýeti çaýyp, onuň resmi maksatnamasynyň üstüni ýetirmek bilen çäklenmän, eýsem, köpasyrlyk taryhy-medeni, dostluk, doganlyk we hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklary bilen birleşen sebitiň döwletleriniň halklaryny has-da ýakynlaşdyrmaga mynasyp goşandyny goşdy.

1. Ykdysady forum — dünýä hojalyk gatnaşyklaryny ösdürmegiň möhüm şerti

6-njy awgustda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda guralan hem-de hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlyklyk etmeginde Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna gabatlanyp geçirilen sebitiň ýurtlarynyň ykdysady forumy möhüm wakalaryň birine öwrüldi. Ozal habar berlişi ýaly, oňa Gazagystan Respublikasynyň, Gyrgyz Respublikasynyň, Täjigistan Respublikasynyň, Özbegistan Respublikasynyň hem-de Türkmenistanyň Hökümetleriniň agzalary, ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylary, maliýe guramalarynyň, hususy işewürligiň, beýleki degişli düzümleriň, şeýle hem habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.

«Awaza» milli syýahatçylyk zolagy soňky ýyllarda ýokary derejeli duşuşyklaryň, halkara we sebit ähmiýetli iri çäreleriň yzygiderli geçirilýän ýerine öwrüldi. Bu ýerde ähli babatda dünýä ölçeglerine kybap gelýän döwrebap düzüm döredildi.

Döwletara hyzmatdaşlygyň esasy ugurlaryny we mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşmak, degişli ugurda möhüm wezipeleri kesgitlemek hem-de sazlaşykly çözgütleri işläp taýýarlamak üçin açyk meýdança öwrülen forum halkara bileleşigi tarapyndan hem uly gyzyklanma döretdi. Onuň gün tertibine girizilen hem-de söwda-ykdysady, maýa goýum, senagat we ulag-aragatnaşyk ulgamlarynda netijeli hyzmatdaşlygy giňeltmek bilen bagly bolan meseleler sebitde, şeýle hem sebitara derejede, häzirki zaman dünýä hojalyk işlerinde netijeli gatnaşyklary ösdürmek nukdaýnazaryndan hem aýratyn ähmiýete eýe bolup durýar.

Bitarap Türkmenistan sebitde netijeli gatnaşyklary ilerletmekde işjeň orny eýeläp, sebitiň strategik ähmiýetinden hem-de ägirt uly kuwwatyndan ugur alyp, hyzmatdaşlyga yzygiderli we toplumlaýyn çemeleşmek hem-de oňa täze itergi bermek ugrunda çykyş edýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň foruma gatnaşyjylara iberen Gutlagynda bellenilişi ýaly, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady we senagat kuwwatyny berkitmek, integrasiýa gatnaşyklaryny giňeltmek, halklaryň durmuş derejesini ýokarlandyrmaga gönükdirilen iri möçberli maýa goýum taslamalaryny amala aşyrmak dünýä ykdysadyýetiniň globallaşma şertlerinde olary ösdürmegiň esasy ugurlary bolup durýar. Soňky ýyllarda Merkezi Aziýa döwletleriniň her birinde innowasion senagaty hem-de ösen ulag düzümini döretmäge gönükdirilen anyk ädimler ädildi. Şonuň bilen birlikde, olar häzir sebitiň içinde, şeýle hem beýleki döwletler we halkara ykdysady guramalar bilen özara gatnaşyklarda hyzmatdaşlygyň täze, döwrebap görnüşleri we nusgalarydyr. Olar dünýä ykdysadyýetiniň üýtgäp durýan ýagdaýlaryna, täze ykdysady merkezleriň döredilmegine, innowasiýalaryň, sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna kybap gelmelidir. Bularyň ählisi özara bähbitli hyzmatdaşlygyň häsiýetini gaýtadan kesgitlemegi, täze, geljegi uly bolan ugurlara çykylmagyny talap edýär.

Milli Liderimiziň Gutlagynda belleýşi ýaly, ara alnyp maslahatlaşyljak möhüm meselelere öz çemeleşmelerini beýan etmek bilen, Merkezi Aziýa strategik ähmiýetli, şeýle hem köp asyrlaryň dowamynda biziň ýurtlarymyzyň çäklerinden geçen Beýik Ýüpek ýolunyň aýrylmaz we örän möhüm bölegi bolan sebit hökmünde garaýyşlardan ugur alýar.

“Türkmenistan öz hyzmatdaşlary bilen has ýakyn ykdysady hem-de ylmy-tehniki taýdan goşulyşmaga gyzyklanma bildirýär” diýlip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Gutlagynda döwletimiziň möhüm ugurlarda bilelikde işlemäge, toplan tejribesini paýlaşmaga taýýardygy nygtalýar.

Geçen hepdede, «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda guralan forumyň dünýä ykdysadyýetinde emele gelen wehimleriň dowam edip, ähli ýurtlaryň we sebitleriň, şol sanda Merkezi Aziýanyň ykdysadyýetine gös-göni täsir eden döwründe geçirilmegi onuň tapawutly aýratynlygydyr. Bu bolsa diňe çökgünligiň ýaramaz täsirlerini azaltmaga däl-de, eýsem, ykdysady ösüşiň durnukly ugruna çykmaga, durmuş taýdan ösüşiň maksatnamalaryny amala aşyrmak üçin şertleriň üpjün edilmegine, sebitiň ýurtlarynyň Baştutanlarynyň gazanan ylalaşyklaryna laýyklykda, özara gatnaşyklaryň meýilnamalaryny ýerine ýetirmäge gönükdirilen bilelikdäki meýilnamalary we anyk wezipeleri işläp taýýarlamagyň zerurdygyny şertlendirýär. Şunuň bilen baglylykda, forumyň gün tertibi Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygynyň esasy ugurlaryna gabat gelip, hormatly Prezidentimiz ýurtlarymyzyň arasyndaky doly bahaly söwda-ykdysady gatnaşyklary täzeden dikeltmegiň, özara haryt dolanyşygynyň möçberini artdyrmagyň, ony giňeltmegiň we hil taýdan täzelemegiň şolaryň ileri tutulýan ugurlary bolup durýandygyny belledi. Şondan ugur almak bilen, döwlet Baştutanymyz birnäçe başlangyçlary beýan etdi. Şolaryň biri-de orta möhletli döwre niýetlenen, ozal gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmek boýunça “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamak bilen bagly meseledir.

Milli Liderimiz bu wezipäni çözmegiň ýollaryny ulgamlaýyn esasda gözläp tapyp biljek bäştaraplaýyn iş edarasyny döretmegiň maksadalaýykdygy barada aýdyp, muňa daşary ýurtly hyzmatdaşlary çekmek mümkinçiligi bilen Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek baradaky meselä garamagy teklip etdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sebitiň ýurtlarynyň ykdysady ösüşiniň möhüm ugry hökmünde daşary ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmegi, ilkinji nobatda, munuň energetika, ulag, söwda ulgamlarynda bilelikdäki taslamalara gatnaşmagy teklip edip boljak goňşy döwletler bilen amala aşyrylmalydygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Eýran, Owganystan, Pakistan, Hindistan, Orta Gündogaryň we Günorta Aziýanyň gyzyklanma bildirýän beýleki döwletleri bilen ykdysady gatnaşyklar hem-de düzümleýin taslamalar boýunça hyzmatdaşlygyň maksatlaýyn ýollaryny döretmegiň üstünde oýlanyşmak teklip edildi. Bu meseleler umumy abadançylygyň maksatlaryna kybap gelýän sebit hyzmatdaşlygyny has-da giňeltmäge, maýa goýum işjeňligini höweslendirmäge, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň okgunly ösmegine ýardam etmäge gönükdirilen ykdysady forumyň barşynda hem ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary S.Berdimuhamedowyň öz çykyşynda belleýşi ýaly, Türkmenistan esasy ugurlaryň hatarynda ulag we energetika ulgamlaryny ileri tutýar. Hyzmatdaşlygyň bu ugurlaryna garaýyşlaryň we çemeleşmeleriň umumylygy Merkezi Aziýa döwletleri üçin iş ýüzündäki gatnaşyklar babatda degişli şertleri döredýär. Bu ýerde gürrüň bir bitewi maksatlaryň ikisi dogrusynda barýar: birinjiden, sebitiň içinde netijeli hyzmatdaşlygy ýola goýmak, ikinjiden, häzirki zaman geoykdysadyýetiniň möhüm subýekti hökmünde kontinental we dünýä hojalyk gatnaşyklaryny doly derejede gurmak hakynda barýar. Şunuň bilen baglylykda, ýurtlarymyzyň eýe bolan bäsdeşlige ukyply artykmaçlyklaryny — strategik Ýewraziýa ýollarynyň çatryklarynda çäk taýdan ýerleşmeginiň amatlyklaryny, uly möçberli serişde — çig mal serişdeleriniň baý goruny, ykdysady ösüşde ölçegleriň birnäçesi boýunça düzüm ylalaşyklylygyny doly peýdalanmagyň zerurdygy bellenildi.

Ýokarda görkezilen şertler Merkezi Aziýany uly we uzak möhletleýin daşarky maýa goýumlary üçin özüne çekiji sebite öwrüp, giň halkara hyzmatdaşlyk üçin mümkinçilikleri açýar. Şunda ýene bir zat aýdyň, ol hem agzalan mümkinçilikleri ýakynlaşdyrmak üçin degişli derejedäki itergini sebitiň döwletleriniň özi anyk ädimler, ozaly bilen, giň gerimli düzüm taslamalarynyň başyny başlamak arkaly amal etmelidir.

Soňky ýyllarda Türkmenistan milli, sebit hem-de halkara ulag-logistika we energetika ulgamyny yzygiderli ösdürýär, kämilleşdirýär. Ýurtda ulaglaryň ähli görnüşleri boýunça döwrebap ugurdaş düzümiň gurluşygy batly depginlerde dowam edýär.

Ýurduň gündogarynda gaz ýataklaryny Hazaryň kenary bilen birleşdiren «Gündogar — Günbatar» gaz geçirijisini gurmagyň milli taslamasy üstünlikli amala aşyryldy. Türkmen tebigy gazyny Hytaý Halk Respublikasyna ibermek boýunça strategik taslamanyň başy başlandy we durmuşa geçirildi.

Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygy batly depginlerde dowam edýär. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik geçiriji we optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamlaryny gurmagyň taslamalaryna badalga berildi. Türkmenistandan Owganystana tarap geljekde Pakistanyň ýol-ulag düzümi bilen birleşdirilmegi göz öňünde tutulýan demir ýollar çekilýär.

Bu mysallar biziň sebitimizde we çäkleşýän zolaklarda iri taslamalary amala aşyrmagyň daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň goldaw bermegi we ýardam etmegi bilen amala aşyryp boljak wezipedigini görkezýär diýip, S.Berdimuhamedow belledi. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan Merkezi Aziýa döwletleriniň şol ugurlar boýunça bilelikde işlemeginiň uly mümkinçiliklerini görýär hem-de sebit boýunça goňşularyna döwrebap ulag-logistika we energetika düzümini döretmek boýunça meýilnamalary işläp taýýarlamaga işjeň goşulmagy teklip edýär.

Sebitde söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy berkitmek we giňeltmek möhüm wezipe bolup durýar. Hoşniýetli goňşuçylygyň bilelikdäki tejribesine we däplerine daýanmak bilen, hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryna täze itergi bermek, biziň ýurtlarymyzyň işewürleriniň arasynda özara gatnaşyklaryň ugurlaryny işjeň peýdalanmak, sebitiň içinde maýa goýumlaryny höweslendirmek, serhetýaka söwda-täjirçilik işine ýardam etmek zerurdyr.

Bellenilişi ýaly, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň umumy ykdysady kuwwaty netijeli ulanylyp, dünýä ösüşiniň häzirki meýillerine we esasy ugurlaryna, ozaly bilen, onuň tehnologik, sanly, ekologiýa düzümlerine tarap gönükdirilmelidir.

Şeýle hem Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň tagallalary, olaryň syýasy erki, öňdengörüjiligi we jogapkärçiligi netijesinde häzir sebitde ähli ugurlarda bilelikde işlemek üçin örän amatly şertleriň döredilýändigi bellenildi. Biziň umumy üstünligimiziň, öňde goýlan maksatlary we wezipeleri ýerine ýetirmegiň özeni şundadyr.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň söwda-ykdysady we maýa goýum mümkinçilikleri, energetika we himiýa pudaklarynda hyzmatdaşlygyň mümkinçilikleri; ulag-logistika ulgamynda hyzmatdaşlyk ýaly ugurlar boýunça guralan forumyň bölümler boýunça geçirilen mejlisleriniň gün tertibine girizilen meseleler boýunça pikir alşyldy. Şeýle hem sebitde döwlet-hususy hyzmatdaşlygy ösdürmek meselesine aýratyn üns berildi.

Foruma gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň sebit hyzmatdaşlygyny berkitmek we giňeltmek baradaky başlangyçlaryny goldamak bilen, Türkmenistanyň Baştutanynyň durmuşa geçirýän döredijilikli içeri we daşary syýasatynyň netijelidigini bellediler. Nygtalyşy ýaly, ýurtda türkmen Lideriniň baştutanlygynda ykdysadyýeti senagatlaşdyrmak, ösdürmek we sanly ulgama geçirmek, täze, eksport ugurly hem-de import harytlarynyň ornuny tutýan önümleriň önümçiligini döretmek, ähli pudaklarda innowasiýaly we öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, hususy pudagy höweslendirmek, durmuş ulgamyny kämilleşdirmek boýunça toplumlaýyn maksatnamalar üstünlikli amala aşyrylýar.

Bellenilişi ýaly, Türkmenistanyň Baştutanynyň oýlanyşykly maýa goýum strategiýasy öz netijelerini berýär. Koronawirus pandemiýasy zerarly dörän ýagdaýlara garamazdan, dünýä ykdysady çökgünligi şertlerinde hem Türkmenistanyň ykdysadyýeti durnukly ösmegini dowam edýär. Her ýyl iri möçberli sebit hem-de halkara ähmiýetli milli taslamalary amala aşyrmaga uly möçberde maýa serişdeleri gönükdirilýär.

Bularyň hemmesi, şeýle hem hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlarynyň, şol sanda energetika we ulag ulgamlarynda başlangyçlarynyň BMG, beýleki abraýly halkara guramalar, maliýe edaralary tarapyndan goldanylmagy uzak möhletli, yzygiderli köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy guramak üçin şertleri döredýär.

Şunuň bilen baglylykda, forumyň barşynda Bitarap Türkmenistanyň Merkezi Aziýadaky netijeli gatnaşyklary ösdürmäge goşýan goşandy aýratyn bellenildi. Häzirki döwürde onuň geosyýasy we geoykdysady gatnaşyklar ulgamynda eýeleýän orny yzygiderli artýar. Bellenilişi ýaly, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmegi ugur edinýän strategik taýdan möhüm pudaklarda hyzmatdaşlygyň giňeldilmegi sebitiň bäş ýurdunyň hemmesiniň abadançylygynyň maksatlaryna doly kybap gelýär.

Foruma gatnaşyjylar durnukly we sazlaşykly ykdysady ösüşi gazanmaga, Merkezi Aziýa döwletleriniň ykdysadyýetlerini berkitmegiň hem-de hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklaryny ösdürmegiň, sebitiň ýurtlarynyň goşulyşmagynyň hem-de özara bähbitli hyzmatdaşlygyny giňeltmegiň bähbidine sebitiň döwletleriniň kuwwatyny netijeli peýdalanmaga gönükdirilen maslahatlaryň birnäçesini işläp taýýarladylar. Olar Jemleýji resminamada öz beýanyny tapdy.

Foruma gatnaşyjylar çäräniň yzygiderli geçirilmegi barada pikirlerini aýdyp, şol maslahatlaryň döwletara işewür hyzmatdaşlygy has-da giňeltmäge, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň integrasion işlerini we ykdysady kuwwatyny yzygiderli ösdürmäge, däbe öwrülen gatnaşyklary hil taýdan täze derejä çykarmaga ýardam etjekdigine ynam bildirdiler. Şonuň üçin bularyň hemmesiniň daşary ýurtlaryň işewürlik we syýasy toparlarynda, şeýle hem döwrebap multimedia we interaktiw tehnologiýalara eýe bolmagy netijesinde köp sanly okyjylary bolan habar beriş serişdelerinde uly gyzyklanma döretmegi kanunalaýyk ýagdaýdyr.

Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet we hususy kärhanalarynyň hem-de olaryň geljekki hyzmatdaşlarynyň arasynda ikitaraplaýyn duşuşyklaryň geçirilip, olaryň barşynda özara gatnaşyklaryň geljegi uly bolan ugurlaryň we anyk taslamalaryň ara alnyp maslahatlaşylandygyny hem bellemek gerek.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar bolan, eksport we import ugurly hem-de hyzmatdaşlyk şertnamalarynyň 74-sini baglaşdylar. Olar oba hojalyk we azyk önümlerini, plastik turbalary, dürli görnüşdäki polimer önümlerini ibermek, ulag hyzmatlaryny ýerine ýetirmek bilen bagly işleri öz içine aldy.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň çäklerinde möhüm pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekildi. Olar taraplaryň birnäçe ugurlarda, şol sanda ulag, halkara konteýner we multimodal ýük daşamalary, senagat, nebitgaz we elektroenergetika ulgamlarynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy giňeltmek pikirini tassyklady.

Şeýlelikde, Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygyna beslenen, “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” diýlip yglan edilen ýylda geçirilen forum uzak möhletleýin geljegi hem-de anyk netijeleri gazanmagy nazarlaýan döwletara hyzmatdaşlygyň täze görnüşiniň esasyny goýdy.

(TDH).


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/37021

11.08.2021
Dünýäniň nurana sebiti

Awazadaky taryhy wakalardan soňky oýlanmalar

Bu söhbediň näme hakyndadygyny okyjylar eýýäm sözbaşydan aňan bolsalar gerek. Hawa, gürrüň biziň sebitimiz — Merkezi Aziýa sebiti barada. Bu dogrusynda buýsanç bilen aýtmaga näçe diýseň esas bar. Eýýäm geçilen ýollar, şu günki hallar, ak ertirlere uzaýan pikir-hyýallar muny görkezip dur.

Golaýda Hazaryň türkmen kenaryny baýramçylyk lybasyna beslän şanly wakalar bilen baglanyşykly hem näçe aýtsaň aýdybermeli. Biziň hemmämiziň bilşimiz ýaly, bu ýerde dünýä owazy ýeten möhüm wakalaryň birbada altysy bolup geçdi. Sebitde abadançylygyň mundan beýläk hem berkemegine, söwda-ykdysady, ruhy-medeni ösüşleriň gazanylmagyna, ýürekdeşlik hem dost-doganlyk gatnaşyklarynyň asyrlara uzamagyna hyzmat etjek şol uly wakalaryň ýaňy, taryhy döwrümiziň şanyna çalynýan ajaýyp mukam ýaly bolup, henizem gulaklarymyzda ýaňlanyp durandyr.

Elbetde, şeýle! Bu ýerde asla ulaltma ýok. Hatda şahyrana sözleriň özi hem şol wakalaryň süňňünden syzylyp, dilimize gelýär. Biz şeýle sözleri bir ýerlerden gözlämzok! Sebitiň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyndan başlap, ähli çäreler ýene bir gezek biziň ýurtlarymyzyň her biriniň ýüzüni görkezdi. Ýüzüni görkezdi hem sebit üçin, dünýä üçin juda ähmiýetli işler bilen baglanyşykly parasatly sözüni diňletdi. Şoňa laýyklykda aýtsak, hakykatda, adalatly, mert, ynsanperwerlikli işleriň ählisinde adamzadyň pikir-garaýyşlarynyň bir bolmalydygy ýaly, şu gezekki wakalar Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň pikir-hyýallarynyň birdigini görkezdi. Agzybirlik, doganlyk, halklaryň bolelin, bagtly durmuşy ugrundaky tagallalar ýene bir gezek ýeňiş gazandy! Köňüller — bir, maksatlar — bir.

Ata-babalarymyzyň ýaşan, guran, döwran süren, durmuşy gülleden topragynda mydama şeýle bolupdyr. Pikir-hyýallar, maksatlar, menziller, işler, aladalar hem tagallalar bir bolupdyr. Şeýle bolanda, bu topraklarda ýaşan ynsanlar, il-halkyň başynda duran hanlar-soltanlar döwletliligiň hem mertebäniň belent derejesine eýe bolupdyr. Gülläp ösen medeniýet, rahatlyk hem eşret diňe şu ýol bilen gazanylypdyr. Bu halklaryň uzak geçmişlerden gaýdýan şöhratly taryhynyň, şol taryhyň dowamynda adamzat ösüşlerine tizlik beren ylmynyň, edebiýatynyň, sungatynyň, ýaşaýyş medeniýetiniň biri-birine juda ýakynlygy, hatda bölünmezligi şunuň bilen baglanyşyklydyr.

Geçmişiň iň gowy sapaklaryny kabul edip almak bilen, olary döwrüň parasadynyň Gün deňine galmagy üçin peýdalanmagyň nähili zerur netijeleri berýändigini şu bäş döwletiň özara gatnaşygynyň, hyzmatdaşlygynyň mysalynda görmek bolar. Bular abadançylygyň hem ösüşiň ýagty ýolundan barýarlar diýip hem arkaýyn aýdyp bileris. Ine, şonuň bilenem biziň sebitimiz dünýäniň abadan, nurana sebiti derejesine eýe bolýar. Munuň şeýle bolmagynda Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk syýasatynyň, sebitde we dünýäde parahatçylygy üpjün etmek ugrundaky başlangyçlarynyň, tagallalarynyň belli bir bahasynyň ýokdugy düşnüklidir. Hut hormatly Prezidentimiziň öňe süren teklibi bilen, BMG-niň Baş Assambleýasy tarapyndan «2021-nji ýyl — Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» atly Kararnama kabul edildi. Ýurdumyzda bu ýylyň şygarynyň «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip yglan edilmegi hem Gahryman Arkadagymyzyň abadançylyk baradaky başlangyçlary, taryhy tagallalary bilen baglanyşyklydyr. Türkmenistan tarapyndan öňe sürülýän we dünýä bileleşigi tarapyndan biragyzdan goldanylýan şeýle başlangyçlar, tagallalar diňe öz halkymyz üçin däl, dünýä halklary üçin örän bähbitlidir. Şu ýerden hem biziň Gahryman Arkadagymyzyň parasatly syýasatçy, adamzadyň bagty ugrunda ýadawsyz göreşiji hökmündäki işleriniň milli çäklerden çykyp, bütinadamzat gymmatlygyna öwrülýändigine düşünmek mümkindir.

Hormatly Prezidentimiziň garaýyşlaryna esaslanyp aýtsak, aslynda, bu biziň müňlerçe ýyllyk taryhy tejribämiz, ata-baba ýol-ýörelgämiz bilen baglanyşyklydyr. Oguz hanyň nesillerine agzybirlik hakynda aýdanlaryny hemmeler bilýändirler. Şonuň ýaly hem, Oguz han: «Gylyjyňyzdan gan dammazdan owal, diliňizden parasat aksyn!» diýipdir. Mälik şa: «Parahatçylyk bilen gazanylýan ýeňşiň ýanynda ok-ýaragyň güýji hiç zatdyr» diýipdir. Gahryman Arkadagymyzyň mukaddes Garaşsyzlygymyzyň we hemişelik Bitaraplygymyzyň biziň döwletliligimiziň goşa ganatydygy hakynda aýdanyny ýatlalyň! Şundan hemişelik Bitaraplygymyzyň ýurdumyzda we dünýäde parahatçylyk dörediji güýçdügine, diňe parahatçylyk arkaly doly derejeli ösüşi, öňegidişligi gazanyp bolýandygyna düşünensiňiz. Hormatly Prezidentimiziň: «Biziň ähli ösüşlerimiziň, belent maksatlarymyza ýetmegimiziň esasynda abadançylyk baradaky üýtgewsiz taglymatymyz durandyr» diýen sözi muny has hem aýdyň edýär. Görnüşi ýaly, Garaşsyzlyk — munuň özi gazanylan iň beýik, iň mukaddes ýeňiş bolsa, parahatçylyk hem ösüş ugrundaky uly işler şol ýeňşi gorap saklamagyň, berkitmegiň iň ygtybarly ýoludyr.

Geliň, ýene Awazada bolup geçen wakalara dolanalyň! Bu ýerde birbada geçirilen alty sany halkara derejeli çäräniň her biri hakynda we biri-birini makullan, biri-biriniň üstüni dolduran ähmiýeti hakynda juda-juda köp zat aýtmak mümkin. Dünýäniň habar beriş serişdelerinde bu barada henizem aýdylýar we ýene aýdylar. Ýakyn we uzak ýyllar üçin ähmiýetlidigine görä, ol möhüm wakalara gaýta-gaýta dolanylyp gelner. Gatnaşygy, hyzmatdaşlygy, ynanyşmagy, dost-doganlygy ösdürmegiň ähli ugurlaryna täze güýç beren wakalaryň her pursady gymmatly boldy.

Hormatly Prezidentimiz Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda: «Biziň bilelikde çözüp bilmejek meselämiz ýokdur» diýdi. Sebitiň ýurtlarynyň dürli ugurdan örän uly mümkinçiliklere eýedigini nygtady. Şol mümkinçiliklerden akylly-başly peýdalanylmagy biziň ýurtlarymyzyň her biriniň abadançylyk, rowaçlyk, ösüş baradaky bähbitlerine laýyk gelýär. Şonuň bilen birlikde, sebitiň diňe yklymda däl, dünýäde ornuny gürrüňsiz artdyrar.

Biziň bilelikde çözüp bilmejek meselämiz ýokdur! Bu dünýä döwletleri babatda aýdylanda-da örän dogrudyr diýesimiz gelýär. Munuň özi Türkmen Lideriniň dünýäni agzybirlige hem abadançylyga çagyrýan syýasatynyň ýaňy bolup eşidilýär. Şonuň üçinem, bu sözi ýene bir gezek ýürekden gaýtalasyň gelýär: adamzadyň bilelikde çözüp bilmejek meselesi ýokdur!

Akmyrat HOJANYÝAZ.

«Türkmenistan».



https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/37020

11.08.2021
Awaza ýagtylyk hem güýç paýlady

Hawa, žurnalistleriň «Awaza çäreleri» diýip atlandyran wakalary tamamlandy. Üstünden 3-4 gün geçen şol wakalar hakynda nämeler aýdyp bolar?!

Owalbaşda aýtmaly zat, olam biziň sebitimizde döwletara gatnaşyklaryny hil taýdan täze derejä çykarmaga ugur alnandygydyr. Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň duşuşygynyň indi üçünji gezek yzygiderli geçirilýändigi, her gezegem sebit we onuň daş-töweregindäki ýagdaýlar bilen baglanyşykly meseleleriň töwerekleýin ara alnyp maslahatlaşylýandygy, olary çözmek üçin güýçleri birleşdirmek, mümkinçilikleri jemlemek babatda ädimleriň ädilýändigi, bu gezek bolsa duşuşyk bilen utgaşyklylykda, bäş sany ähmiýetli çäräniň geçirilendigi, olaryňam bu döwletli işe sebitiň halklarynyň ünsüni çekmäge we doly goldawlaryny gazanmaga gönükdirilendigini kanagatlanmak bilen aýdyp bolar. Şu nukdaýnazardan seredeniňde, döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyny sebitiň halklarynyň gurultaýy hökmünde kabul edýärsiň. Bu gurultaýyň baş ideýasy, öňe sürýän esasy taglymaty bolsa halklarymyzyň dostlugyny we agzybirligini pugtalandyrmakdyr.

Merkezi Aziýa döwletleri ýurt Garaşsyzlyklaryna eýe bolanlaryndan soň, şu wagta çenli, esasan, milli döwletliligi berkitmek, ykdysady ösüş ýollaryny kesgitlemek, özleriniň Dünýä Bilelşiginiň doly hukukly subýektleridiklerini ykrar etdirmek bilen içgin gyzyklanyp geldiler. Indi olar sebitara gatnaşyklary ösdürmäge, kämilleşdirmäge, pugtalandyrmaga tarap ugur aldylar. Munuň özi sebitiň halklary üçin örän ähmiýetli bolup, şanyna toý tutubermeli ýagdaýdyr.

Meniň özüme-hä “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen şol çäreler türkmeniň uludan tutýan toýuny ýatlatdy. Ynha, parasatly gojalar üýşüp, çaý başynda paýhasly gürrüň edýärler. Olaryň çaý-suwuna seredip, hem-ä hyzmat edesiň gelýär, hem-de ýekeje sözüni sypdyrman, söhbetlerini diňläsiň gelýär, çünki edilýän gürrüňler ýöne-möne gürrüň däl. Olar her bir maşgalanyň ykbalyna täsir edýän gürrüňler. Men döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda edilen gürrüňleri nebereleriniň geljegi üçin ähli jogapkärçiligiň öz üstlerine ýüklenendigine doly düşünýän paýhasly ýaşulularyň döwletli maslahatyna meňzetdim.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy hem-de onuň bilen utgaşyklylykda geçirilen Awaza çäreleri Ýer şarynyň şu sebitinde ýaşaýan halklaryň dünýä nusgalyk häsiýetlerini ähli aýdyňlygy bilen açyp görkezdi. Biziň halklarymyza owaldan mahsus bolan ýürekdeşligiň şular ýaly ýokary derejeli duşuşyklarda tebigy ýagdaýda ýüze çykmasy döwletara gatnaşyklaryny bezeýär. Muny duşuşygyň geçişini teleýaýlymda synlan her bir adam görendir. Awaza çärelerini synlan teletomaşaçylar ýene bir zada göz ýetirendirler. Biziň halklarymyzda il-gün, döwlet ähmiýetli meseleleriň çözgüdine erkekler bilen bir hatarda aýallar hem gatnaşýarlar. Bu durmuş hakykatydyr, ýöne bu hakykat biziň halklarymyzyň milli mentalitetine laýyklykda, özboluşly ýagdaýda ýüze çykýar. Mysal üçin, türkmen maşgalasynda aýalyň öz orny, erkegiň öz orny, ýagny etmeli işleri, hak-hukuklary we borçlary bar. Bu ýüzýyllyklaryň dowamynda kesgitlenen, sünnälenen sazlaşyk. Bu sazlaşyk sebitimiziň beýleki doganlyk halklarynda-da şeýle.

Toýuň ýaraşygy — gelin-gyzlar. Bu şu toýda-da şeýle boldy. Awaza çärelerine aýratyn öwüşgin beren zenanlaryň dialogy Merkezi Aziýanyň aýal-gyzlarynyň, ene-mamalarynyň hemmesiniň edep-terbiýesiniň, asyllylygynyň, öý-içerisine, Watanyna wepadarlygynyň, zähmetsöýerliginiň we ýene-de kän-kän gowy häsiýetleriniň bir gözbaşdan — sebitimiziň doganlyk halklarynyň asyl terbiýesinden gaýdýandygyny görkezdi. Biz döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy geçirmek bilen sebitde döwletara gatnaşyklary hil taýdan täze derejä çykarýandyklaryny aýdypdyk. Sebitiň zenanlarynyň dialogy hem şol täze gatnaşyklaryň özboluşly ýüze çykmasynyň bir mysalydyr. Ony sebitara hyzmatdaşlykda ulanmak arkaly, döwlet Baştutanlary maşgala gymmatlyklarynyň goraýjysy hökmünde zenan mertebesiniň geçmişde-de, şu günlerde-de juda belent tutulandygyny we tutulýandygyny ýene bir ýola aýan edýärler. Sebitimiziň zenanlary-da munuň şeýledigini bilýärler we muňa buýsanýandyklaryny Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlaryna Ýüzlenmelerinde beýan etdiler.

Elbetde, toý hödür-keremsiz bolmaýar. Awazada tutulan toýda-da, gadymy dessanlarymyzda beýan edilişi ýaly, kyrk gulakly gazanlar ataryldy. Her döwletden gelen ökde aşpezler ussatlyklaryny görkezdiler. Görüp otursak, biziň sebitimiziň tagamlary dünýäniň islendik künjeginiň tagamlaryndan artyk bolmasa, kem däl. Eli süýji aşpezleriň taýýarlan tagamlary sebitimiziň halklarynyň iýmite örän eserdeňlik bilen garap gelendikleri hakynda oýlandyrdy. Türkmeniň: “Görk agyzdan...” diýýän sözüniň juda ýerliklidigi, çuňňur manylydygy hakynda, ynsanyň saglygy babatda edilýän häzirki zaman aladalaryndan-gürrüňlerinden çen tutanyňda, ýene bir gezek çyndan oýlanýarsyň. Milli tagamlar her bir halkyň milli medeniýetini açyp görkezmek bilen, onuň ekologiýa abadançylygyna nägadar üns berýändigini hem görkezýär. Häzirki döwürde biziň ýurtlarymyzda tebigatyň, daşky gurşawyň abadançylygyna-arassalygyna ýokary derejede üns berilýär. Soňky ýyllarda döwletlerimiziň özara hyzmatdaşlygynda “ýaşyl ykdysadyýet” diýen adalganyň ýygy-ýygydan ulanylýandygy aýdanlarymyzy subut edýär.

“Toýuň görki bagşydyr”. Bu — hak aýdylan söz. Awazadaky toýda ýaňlanan aýdym-sazlar hemmelere ruhubelentlik paýlady, toýy bezedi. Diňläp-görüp otursak, sebitimiziň aýdym-sazlarynyň nusgalyk dereje kemi ýok. Gulaklarymyzyň-gözlerimiziň öwrenişenindenmi-nämemi, ozal känbir ünsem bermändiris, ýöne şu gezek aýdym-sazlarymyzyň başga-başga sebitleriň halklarynyňkydan birjik-de pes däldigi hakynda haýran galmak bilen oýlandyk. Elbetde, şu ýerde «Özüňki gözüňe yssy görünýändir» diýilmegi mümkin, ýöne özüňkini söýmän, iliňkini söýüp bolmaýar. Meniň şuny nygtasym gelýär: biziň halklarymyzyň aýdym-sazlarynyň hem-ä sözi düşnükli, hem-de owazy ýakymly.

Baýramçylyk konserti sungatymyzyň köküniň ýaýrawlydygy, çuňdugy, many-mazmunlydygy hakynda oýlandyrdy, ol gowy işleri etmäge höwes döredýär. Merkezi Aziýanyň halklarynyň sungatynyň güýji, ine, şunda, ol göwün argynlygyny aýyrmak bilen birlikde, ýaşamaga hem-ä höwes döredýär, hem-de güýç-kuwwat berýär.

Elbetde, toý-märeke etsem-goýsamsyz bolmaýar. Adamlar üýşüp, gowy zady görýärler, çen alýarlar ... hem-de özleriniň ýeten derejelerini görkezýärler. Awaza çärelerinde-de şeýle boldy. Ykdysady forum hem-de sebitiň halklarynyň milli önümleriniň sergisi ykdysadyetde ýetilen sepgitleri, edilmeli hem-de edilip bilnäýjek işleri görkezdi. Biziň sebitimiziň öňünde ägirt uly mümkinçilikler açylýar, Awaza çäreleri, ine, şol mümkinçilikleri ýagtyldyp görkezdi. Döwlet Baştutanlary bolsa şol mümkinçilikleri has degerli ulanmagyň ýollaryny-usullaryny orta atdylar:

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow duşuşykda eden çykyşynda şeýle diýdi: “...Ylym diplomatiýasynyň ugry boýunça ýurtlarymyzyň lukmançylyk jemgyýetçilikleriniň arasyndaky gatnaşyklary işjeňleşdirmegi hem-de koronawiruslaryň gelip çykyşlarynyň tebigatyny, şolar sebäpli döreýan keselleriň ýüze çykyşynyň görnüşlerini giňişleýin öwrenmäge, ýokanç keselleri bejermegiň hem-de olaryň öňüni almagyň täze usullaryny işläp taýýarlamaga girişmegi teklip edýärin”.

Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew parahatçylygy, howpsuzlygy we durnuklylygy üpjün etmek ulgamynda, döwrüň ýüze çykýan wehimlerine garşy göreşmekde tagallalary mundan beýläk-de birleşdirmegiň wajypdygy hakynda aýdyp, geljek ýylda “Merkezi Aziýa — BMG” sammitini geçirmegi teklip etdi.

Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow sebiti dünýä söwdasynyň örän möhüm merkezleriniň birine öwürmek üçin ähli mümkinçilikleriň bardygyny aýdyp, Ministrler Kabinetiniň Başlyklarynyň degişli meselelere gözegçilik edýän orunbasarlarynyň derejesinde bäştaraplaýyn hökümetara topary döretmegi teklip etdi.

Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmon sebitiň azyk howpsuzlygyny üpjün etmek, ýer-suw serişdelerini oýlanyşykly ulanmak arkaly, obasenagat toplumyny hil taýdan ösdürmek we öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak meseleleri hakynda aýdyp, sebitleýin düzüm hökmünde Oba hojalyk boýunça ministrler geňeşini döretmegi teklip etdi.

Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew milli ykdysadyýetleriň ösmegi we ilatyň artmagy göz öňünde tutulyp, sebitiň energetika howpsuzlygy baradaky meseleleriň has-da möhüm häsiýete eýe bolýandygyna ünsi çekip, döredilmegi göz öňünde tutulýan Oba hojalyk boýunça ministrler geňeşiniň birinji mejlisiniň gün tertibine azyk howpsuzlygyna gözegçilik etmegiň sebitleýin ulgamyny ornaşdyrmak baradaky meseläni girizmegi teklip etdi.

Elbetde, şu teklipler konsultatiw duşuşykda gozgalan meseleleriň az mukdaryny şöhlelendirýär. Ýöne başlangyç ýola goýuldy, şu iň esasy zat. Şu tomus bütin dünýäde howanyň aşa gyzandygyny aýdýarlar. Awaza çäreleri biziň sebitimize jana ýaramly aram howanyň aralaşandygyny buşlady.

Uzagyndan bolsun!

Sözsoňy ýerine

Her gün işden soň, agşamara öýe gelýärsiň. Agşam salkynynda daşarda oýnap ýören agtyklaryň seni görüp, ylgap gelip gujagyňa dolýarlar. Şonda gündizki argynlygyňy unudýarsyň hem-de özüňi iň bagtly ynsanlaryň biri saýýarsyň. Şeýle pursadyň her gün gaýtalanyp durmagyny isleýärsiň. Awaza çäreleri şeýle günleriň köp bolmagyny üpjün etmäge gönükdirilendigi bilen kalplara ornaşdy.

Seýitguly GELDIÝEW,

Türkmenistanyň at gazanan žurnalisti.



https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/36961

10.08.2021
Milli önümleriň Halkara sergisine gatnaşyjylara diplomlar gowşuryldy

Türkmenbaşy, 7-nji awgust (TDH). Şu gün türkmen deňiz kenarynda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisi işini tamamlady. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyjy bilen geçirilen bu giň möçberli forum Türkmenistanyň Merkezi Aziýa hem-de Hazar deňzi sebitleriniň ýurtlary bilen köpugurly hyzmatdaşlygy ösdürmäge saldamly goşant bolup, ýurdumyzyň we tutuş sebitiň söwda-ykdysady kuwwatyny artdyrmakda möhüm orny eýeleýär.

Ýöriteleşdirilen gözden geçirilişiň jemleri boýunça sergä gatnaşyjylara halkara derejedäki diplomlary gowşurmak dabarasy boldy. Bu dabara Türkmenbaşy şäheriniň Halkara deňiz portunyň çäginde ýerleşýän “Beýik Ýüpek ýoly” myhmanhanasynda geçirildi.

Sergä import-eksport boýunça milli söwda birleşmeleri, iri köpugurly senagat kompaniýalary, önüm öndüriji kärhanalar, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň söwda düzümleriniň wekiliýetleri hem-de wekilleri gatnaşdylar.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň bäşisiniň kompaniýalary öz diwarlyklarynda ýokary hilli eksport ugurly harytlary, döwrebap tehnologiýalary, täze işläp taýýarlamalary we taslamalary görkezdiler. Giň möçberli gözden geçirilişiň çäklerinde ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn duşuşyklar geçirildi. Duşuşyklarda özara bähbitli hyzmatdaşlygy ýola goýmak boýunça teklipler aýdyldy hem-de tejribe alşyldy. Şeýle hem Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasy tarapyndan birža söwdalary guralyp, olaryň umumy bahasy ABŞ-nyň 108,9 million dollaryna hem-de 3,6 million manada barabar boldy.

Forumyň ahyrynda oňa gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa Ýüzlenme kabul edip, Hazar deňziniň türkmen kenarynda üstünlikli geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň Halkara sergisine gatnaşmaga döredilen mümkinçilik üçin tüýs ýürekden hoşallyklaryny beýan etdiler.



https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/36875

09.08.2021
Türkmenistan oňyn halkara hyzmatdaşlygyň merkezi hökmündäki derejesini ýene bir gezek tassyklady

Awazada guralan sebit forumlary dünýä metbugatynyň sahypalarynda

Türkmenistan hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlary bilen häzirki döwrüň sebit we ählumumy möhüm meselelerini çözmekde düýpgöter täze, toplumlaýyn, giň gerimli çemeleşmeleri, täzeçil taglymlary öňe sürýän ýurt hökmünde umumy ykrar edilen belent derejesini ýene bir gezek tassyklady.

Dünýä bileleşiginiň işlerine örän işjeň gatnaşýan hem-de ählumumy bähbitlere laýyk gelýän giň halkara hyzmatdaşlygy öňe sürýän milli Liderimiziň bu başlangyçlary boýunça işlenip taýýarlanylan oňyn daşary syýasat strategiýasy tutuş dünýäde uly goldawa eýe bolýar. Ol geosyýasy deňagramlylygyň, tutuş sebitde we dünýäde howpsuzlygyň hem-de durnuklylygyň möhüm şerti hökmünde çykyş edýär.

Ýurdumyz soňky ýyllarda iri halkara maslahatlaryň, forumlaryň hem-de ýokary derejedäki duşuşyklaryň geçirilýän, umumadamzat ösüşiniň esasy meseleleri boýunça netijeli pikir alşylýan açyk meýdança öwrüldi, iri habarlar agentlikleriniň okyjylarynyň ünsüni özüne çekmekde uly orna eýe bolýar.

Bu günler dünýä metbugaty işewür toparlaryň we syýasatçylaryň, şeýle hem millionlarça adamlaryň ünsüni Türkmenistanyň başlangyjy boýunça hem-de Milletler Bileleşigi tarapyndan goldanylan, BMG-niň Baş Assambleýasynyň ýörite Kararnamasy bilen berkidilen “Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly” diýlip yglan edilen 2021-nji ýylyň möhüm wakasyna çekdi.

Elbetde, gürrüň hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygynda 6-njy awgustda Hazaryň kenaryndaky «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň üçünji konsultatiw duşuşygy barada barýar.

Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýewiň, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparowyň, Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň hem-de Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň, şonuň ýaly-da, BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa Germanyň gatnaşmagynda geçirilen ýokary derejeli forum milli Liderimiziň sebit boýunça goňşy döwletler bilen ählitaraplaýyn gatnaşyklary berkitmek maksadyna gönükdirilen syýasatynyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini tassyklady. Sebit boýunça goňşy döwletleriň halklary bilen türkmen halkyny köp asyrlyk dostluk gatnaşyklary, medeni we ruhy däp-dessurlaryň umumylygy baglanyşdyrýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, Türkmenistan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ägirt uly köpugurly mümkinçiliklerini göz öňünde tutmak bilen, sebit hyzmatdaşlygyny ösdürmäge ulgamlaýyn, oýlanyşykly we toplumlaýyn çemeleşmek ugrunda çykyş edýär. Şol mümkinçilikleriň durmuşa geçirilmegi bolsa umumy abadançylygyň hem-de rowaçlygyň bähbitlerine kybap gelýär.

Ýokary tehnologiýalaryň ösen döwründe iň giň okyjylar köpçüligine eýe bolan elektron neşirleriň hem-de meşhur internet saýtlarynyň aglabasynda maslahatyň gün tertibine Merkezi Aziýa sebitinde dürli ugurlarda, ilkinji nobatda bolsa, syýasy, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda netijeli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň möhüm meselelerini öz içine alandygyny habar berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýokary derejeli duşuşykda çykyş edip: “Biz şu günki duşuşygyň sebit hyzmatdaşlygyny has-da pugtalandyrmagy ugur edinip, bu babatda has işjeň, salgyly ädimler üçin şertleri üpjün etjekdigine, Merkezi Aziýa sebitiniň kontinental we global işlere netijeli gatnaşmagynyň kuwwatly şertine öwrüljekdigine umyt edýäris” diýip belledi.

Dünýäniň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri Türkmenistanyň Baştutanynyň sözlerine salgylanmak bilen, sebitiň ýurtlary özara gatnaşyklarynda hoşniýetli goňşuçylygyň, özara hormat goýmagyň, doganlygyň hem-de halklaryň medeni-siwilizasiýa ýakynlyklaryna daýanýandygyny, bu berk binýadyň bolsa geljege ynamly garamaga, birnäçe ugurlar boýunça hyzmatdaşlygy giň möçberli, uzakmöhletleýin esasda guramaga mümkinçilik berýändigini belleýärler.

Awazada geçirilen çärelere çagyrylan Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň metbugat gulluklarynyň hem-de “RIA Novosti”, “France-Presse”, “Associated Press” we beýleki iri daşary ýurt habarlar agentlikleriniň žurnalistleriniň habar bermekleri bilen, milli Liderimiziň we onuň ýokary derejeli kärdeşleriniň çykyşlaryndan parçalar bada-bat dünýäniň habarlar giňişliklerine ýaýyldy.

Hormatly Prezidentimiz nobatdaky konsultatiw duşuşygyň ähmiýeti barada aýdyp, ýokary döwlet derejesindäki syýasy gepleşikleriň bu täze görnüşiniň döwrüň wajyp talabydygyny, onuň ynanyşmak we işjeň ýagdaýda Merkezi Aziýa sebitiniň has möhüm meseleleri boýunça özara kabul ederlikli, bilelikdäki çözgütleri ara alyp maslahatlaşmaga hem-de kabul etmäge mümkinçilik berýändigini belledi.

Mälim bolşy ýaly, milli Liderimiz bäş ýurduň Hökümetlerine ozal geçirilen duşuşyklaryň jemleri boýunça kabul edilen resminamalaryň mazmunyna düýpli seljerme geçirmegi, orta möhletli döwre niýetlenen bilelikdäki işleriň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitlejek “Ýol kartasyny” işläp düzmegi hem-de kabul etmegi tabşyrmagy teklip etdi.

Milli Liderimiziň bu teklibi iri köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň ýaýradan köp sanly makalalarynyň içinden eriş-argaç bolup geçdi.

Dünýä metbugaty Türkmenistanyň Döwlet habarlar agentliginiň (TDH), “Türkmenistan şu gün”, “Türkmenistan: Altyn asyr” habar saýtlarynyň maglumatlaryna salgylanmak bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tagallalary birleşdirmegiň hem-de bähbitleriň ileri tutulýan ugurlary hökmünde bellän taraplaryna ünsi çekdi.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysadyýetiniň möhüm bölegi bolan energetika şularyň iň wajyplarynyň biridir. Ýurdumyz tarapyndan öňe sürlen hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň Kararnamalary bilen berkidilen ykdysady ösüşiň möhüm ýagdaýy hökmünde energiýa serişdelerini ibermegiň ygtybarlylygy, durnuklylygy hakyndaky teklipleriniň birnäçe gezek we biragyzdan goldanylmagy munuň subutnamasydyr.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow duşuşykdaky çykyşynda: “Energetika ulgamynda hyzmatdaşlygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň ählisiniň işjeň we doly görnüşde gatnaşmagy arkaly amala aşyrylmagynyň zerurdygy, bu hyzmatdaşlygyň, sebitiň içinde bolşy ýaly, daşarky çäkleri boýunça hem kuwwatly energetika düzümini döretmäge gönükdirilmelidigi aýdyňdyr” diýip belledi.

Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň Merkezi Aziýanyň ýurtlaryna özara bähbitli şertlerde ýa-da olaryň çäkleriniň üsti bilen daşarky bazarlara öz tebigy gazynyň iberilişiniň möçberini ep-esli artdyrmaga taýýardygyny aýtdy.

“Türkmenistan Merkezi Aziýa ýurtlaryna elektrik energiýasyny hem-de tebigy gazy ibermegi ep-esli artdyryp biler” diýen sözbaşy astynda “Trend” habarlar agentligi hem-de Arkalaşygyň çäklerinde meşhur bolan “SNG.TODAY” elektron neşiri öz makalalaryny ýaýratdylar.

Milli Liderimiziň ulag düzümini ösdürmekde sebitiň ýurtlarynyň hyzmatdaşlygynyň wajyp ugry hökmünde kesgitleýän täze teklipleri uly oňyn seslenme döretdi.

Türkmen döwletiniň Baştutany ýurtlarymyzyň, şeýle hem Merkezi Aziýanyň, Ýewraziýa yklymynyň beýleki sebitleriniň arasynda ýük we ýolagçy gatnawy üçin amatly şertleri döretmek boýunça tagallalary birleşdirmegiň möhümdigini berk ynam bilen aýtdy. Milli Liderimiziň pikirine görä, bu wezipe «Günorta — Demirgazyk» we «Gündogar — Günbatar» ugry boýunça bar bolan ugurlary netijeli ulanmak, täze üstaşyr ulag geçelgelerini döretmek babatyndaky strategik maksada ýetmäge gönüden-göni gönükdirilendir. Olarda Merkezi Aziýa möhüm birleşdiriji halka bolup çykyş edýär.

Dünýä metbugatynyň belleýşi ýaly, toplanan bilelikdäki iş tejribesini ulanmak arkaly Merkezi Aziýa ýurtlarynyň integrirlenen ulag ulgamyny kemala getirmek boýunça anyk meýilnamalary düzmäge girişmek teklip edildi.

Habar berlişi ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Türkmenistan özüniň Hazar deňzindäki port kuwwatlyklaryny sebitiň ähli ýurtlarynyň bähbitlerine ulanmaga taýýardygyny tassyklady hem-de hökümet derejesinde Günorta Ýewropa çykmak bilen Merkezi Aziýa — Hazar — Gara deňzi sebiti, şonuň ýaly-da Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ugurlary boýunça täze ulag-kommunikasiýa geçelgelerini döretmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça Hökümet derejesindäki bäştaraplaýyn iş toparyny döretmegi teklip etdi.

Şu gezekki duşuşyga gatnaşyjylaryň umumy pikirine görä, doly derejeli söwda-ykdysady gatnaşyklary gaýtadan dikeltmek, özara haryt dolanyşygynyň möçberlerini artdyrmak, onuň giňeldilmegi hem-de hil taýdan täzelenilmegi möhüm wezipe bolup durýar.

Döwlet Baştutanymyz bu wezipäniň yzygiderli esasda oňyn çözgüdini tapmagyň ýollaryny gözleýän bäştaraplaýyn iş toparynyň döredilmeginiň maksadalaýyklygy baradaky pikiri aýdyp, hususan-da, Merkezi Aziýada ykdysady hem-de telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürlik geňeşini döretmek baradaky meselä garamagy teklip etdi.

Daşary ýurtlaryň we ýurdumyzyň habar beriş serişdelerinde, şol sanda barha meşhurlyga eýe bolýan “Turkmenportal” hem-de “Arzuw News” saýtlarynda türkmen Lideriniň täze möhüm başlangyçlarynyň giňden beýan edilmegi şol başlangyçlaryň örän möhümdiginiň, döwrüň talabyna laýyk gelýändiginiň subutnamasydyr.

Metbugat we internet neşirleriniň köp sanlysy goňşy Owganystandaky ýagdaýyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň ara alyp maslahatlaşan möhüm meselesi bolandygyny bellediler. Russiýa Federasiýasynyň “RIA Novosti” habarlar agentliginiň ýokary derejeli foruma gatnaşyjylaryň çykyşlaryna salgylanyp belleýşi ýaly, Merkezi Aziýa sebitiniň howpsuzlygy hem-de durnukly ösüşi köp babatda Owganystandaky ýagdaýyň syýasy ýollar arkaly kadalaşdyrylmagyna baglydyr.

“Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Prezidentleri Owganystanda tizden-tiz parahatçylygy üpjün etmäge ýardam bermäge taýýardyklaryny beýan etdiler” diýip, “TASS” habar berdi.

Russiýa Federasiýasynyň ýene bir iri habarlar agentligi “Interfax”, öz nobatynda, pandemiýa garşy göreşde sebitiň ýurtlarynyň tagallalaryny birleşdirmegiň forumyň gün tertibiniň möhüm meseleleriniň biri bolandygyny belledi. Şunuň bilen baglylykda, Prezidentleriň täze görnüşli ýokanjyň gelip çykyş tebigatyny öwrenmek babatynda bilelikdäki barlaglary, şeýle hem ýokanç keselleri bejermegiň, olaryň öňüni almagyň täze usullarynyň işlenip taýýarlanylmagyny hem-de ornaşdyrylmagyny höweslendirmek barada ylalaşyga gelendikleri nygtaldy.

Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sebitiň ýurtlarynyň lukmançylyk bileleşikleriniň arasynda ylmy diplomatiýa gatnaşyklaryny işjeňleşdirmegi, koronawiruslaryň gelip çykyş tebigatyny we olar zerarly ýüze çykýan keselleriň täze görnüşlerini içgin öwrenmäge girişmegi teklip edip, Epidemiologiýa, wirusologiýa, bakteriologiýa boýunça Merkezi Aziýa sebit merkezini döretmegiň maksadalaýyk boljakdygyny nygtady. Bu başlangyç sebitiň döwlet Baştutanlarynyň goldawyna eýe boldy.

Halkara bilermenler döwlet Baştutanymyzyň adamzadyň öňünde durýan möhüm ekologik meseleleri çözmek, Merkezi Aziýada ekologik ýagdaýy gowulandyrmak boýunça sebit hyzmatdaşlygyny giňeltmek babatyndaky tekliplerine hem oňyn baha berdi. Şunda, ilkinji nobatda, gürrüň Aral deňzini halas etmek, ýerleriň şorlaşmagyna, çölleşmegine garşy göreşmek, buzluklary saklamak we suw serişdelerini rejeli peýdalanmak barada barýar.

Daşary ýurtlaryň meşhur neşirleriniň ählisi diýen ýaly, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň: “Biziň birek-birek bilen habarlaşyp, özara bähbitleri nazara almagyň esasynda, hoşniýetli goňşuçylygyň, hormat goýmagyň köpasyrlyk tejribesine, egsilmez ynsanperwer, adamçylyk gatnaşyklaryna, medeniýetiň, diniň, däp-dessurlaryň umumylygyna daýanyp, öz ýörelgelerimizi açyk we ynanyşmak bilen beýan edip, çözüp bilmejek meselämiz ýokdur” diýen sözlerini mysal getirdiler.

Halkara synçylar Türkmenistanyň öňe süren teklipleriniň sebitiň döwletleri tarapyndan goldanyp, onuň bar bolan meseleleri ýakyn wagtda durmuşa geçirmekde möhüm ähmiýetiniň boljakdygyny bellediler.

TURKMENISTAN.RU meşhur internet gazeti: “Konsultatiw duşuşykda çykyş eden Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň Prezidentleri bildirilen myhmansöýerlik, forumyň ýokary guramaçylyk derejesi üçin Türkmenistanyň Baştutanyna hoşallyk bildirdiler hem-de bu duşuşygyň Merkezi Aziýa döwletleriniň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk senesiniň bellenilýän ýylynda geçirilmeginiň aýratyn ähmiýetini bellediler” diýip ýazýar.

Şeýle hem köp sanly internet serişdeleri 2022-nji ýylyň Merkezi Aziýa döwletleriniň BMG-ä agza bolmagynyň 30 ýyllygynyň nyşany astynda geçjekdigini belläp, şu döwürde Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halkara parahatçylygy, howpsuzlygy pugtalandyrmaga mynasyp goşant goşandyklaryna, şeýle hem ähmiýetli başlangyçlaryň birnäçesini öňe sürendiklerine ünsi çekýär.

Şunuň bilen baglylykda, ýokary derejede geçirilen duşuşyga BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy hanym Natalýa Germanyň gatnaşmagynyň ähmiýetli bolandygy nygtaldy.

Duşuşykda eden çykyşynda BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy BMG-niň Baş sekretary Antoniu Guterrişiň Merkezi Aziýa aýratyn üns berýändigini we sebitleýin hyzmatdaşlyga bolan üýtgewsiz meýilleriň tassyklanmasy bolan bu duşuşygy goldaýandygyny nygtady.

“BMG-niň Howpsuzlyk geňeşi şu günki duşuşyga sebit hyzmatdaşlygynyň hem-de raýdaşlygyň meýillerini mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň ýolunda aýgytlaýjy ädim hökmünde garaýar” diýip, BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa German nygtady we Birleşen Milletler Guramasynyň hem-de onuň sebit merkeziniň sebiti ösdürmegiň möhüm ugurlaryna, forumyň jemleri boýunça kabul ediljek çözgütlere hemmetaraplaýyn goldaw bermäge taýýardygyny belledi.

Köp sanly elektron neşirler, hususan-da, GDA-nyň “Goşulyşmak giňişligi” internet-portaly Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň Bilelikdäki Beýannamany kabul etmegi bilen tamamlanandygyny, onda energetika, söwda, logistik gatnaşyklar babatda hyzmatdaşlygyň giňeldilmegine we sebitde COVID-19 ýokanjyna garşy göreşmek boýunça bilelikdäki tagallalaryň işjeňleşdirilmegine aýratyn ähmiýet berildi.

Daşary ýurtlaryň köpçülikleýin habar beriş serişdeleri hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň: “Bu gezekki duşuşygyň biziň döwletlerimiziň we olaryň Baştutanlarynyň anyk netijeleri gazanmak ugrunda bileleşip hereket etmäge bolan syýasy erkini, gyzyklanmalaryny, anyk hereketlerini ynamly tassyklady” diýen sözlerini mysal getirdiler.

“MIR 24” internet saýty ýokary derejede geçirilen duşuşygyň çäklerinde Täjigistan Respublikasynyň Prezidenti Emomali Rahmonyň “Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň Hormat nyşanynyň” ilkinji eýesi bolandygyny nygtadylar. Täjigistanyň Baştutany bu sylagy Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk, özara düşünişmek hyzmatdaşlygyny ösdürmekde, sebitde parahatçylygy, howpsuzlygy berkitmekde, Merkezi Aziýa döwletleriniň halkara giňişlikde bilelikdäki bähbitleri we başlangyçlary öňe ilerletmeginde bitiren hyzmatlary üçin mynasyp boldy.

Türkmenistanyň daşary syýasat edarasynyň saýtynda ýerleşdirilen habara salgylanyp, halkara synçylar Türkmenistanyň daşary işler ministri R.Meredowyň we BMG-niň Baş sekretarynyň Merkezi Aziýa boýunça ýörite wekili, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa Germanyň Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň jemleri boýunça metbugat maslahatlaryny geçirendiklerini habar berdiler.

Ýokary derejede geçirilen konsultatiw duşuşykda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň we Merkezi Aziýa sebitiniň döwlet Baştutanlarynyň öňe süren netijeli teklipleriniň hem-de başlangyçlarynyň Merkezi Aziýada syýasy durnuklylygyň, ykdysady ösüşiň wajyp, üýtgewsiz şerti bolan sebitleýin hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine kuwwatly itergi berjekdigi gürrüňsizdir.

Türkmenistanyň başlangyjy boýunça şol gün geçirilen halkara ähmiýetli möhüm wakalar dünýä metbugatynda giň seslenmä eýe boldy. Olaryň hatarynda sebitiň ýurtlarynyň wekilleriniň, BMG-niň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň, BMG ÖM-niň Ýewropa we GDA ýurtlary boýunça Sebitleýin Býurosynyň ýolbaşçylarynyň gatnaşmagynda geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň zenanlarynyň dialogy bar.

Mälim bolşy ýaly, Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň foruma gatnaşyjylara iberen Ýüzlenmesinde zenanlaryň maşgala ojagynyň eýesi, milli däp-dessurlary dowam etdiriji, Merkezi Aziýanyň halklarynyň medeni we ruhy mirasyny ýaş nesillere geçiriji, şol bir wagtyň özünde jemgyýetçilik durmuşynyň esaslarynyň ösdürilmegine, berkidilmegine işjeň gatnaşyjy hökmündäki ornuna ýokary ähmiýet berilýär.

Halkara synçylar BMG-niň wekilleriniň Merkezi Aziýa döwletlerine milli başlangyçlary we oňyn özgertmeleri durmuşa geçirmekde goldaw bermäge taýýardyklaryny nygtadylar. Olar dialogyň jemleri boýunça teklipleriň BMG ÖM-niň ýakyn ýyllar üçin bu mesele boýunça Strategiýasyny taýýarlamakda ähmiýetli boljakdygyny bellediler.

Bu gezekki duşuşygyň Ählumumy gün tertibiniň “Zenanlar, parahatçylyk we howpsuzlyk” wezipesini, diňe bir adamyň esasy hukuklarynyň biri däl, eýsem, ösüşiň, durnuklylygyň möhüm şerti hökmünde kesgitlenen gender deňligini üpjün etmek kesgitlenen 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş babatda Gün tertibi we Birleşen Milletler Guramasynyň goldamagynda kabul edilen köptaraply halkara resminamalary amala aşyrmagyň bähbidine sebitleýin gatnaşyklary mundan beýläk-de işjeňleşdirmegiň ýolunda möhüm ädime öwrülendigi bellenildi.

Mälim bolşy ýaly, forumyň jemleri boýunça Jarnama kabul edildi. Onda zenanlaryň döwlet durmuşynyň syýasy, durmuş-ykdysady ugurlaryna gatnaşygyny giňeltmek üçin milli we sebitleýin derejelerde kabul edilmegi zerur bolan teklipler, çäreler kesgitlenildi.

Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygyna bagyşlanan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumy wajyp çäre hökmünde dünýäde uly gyzyklanma döretdi. Onuň dowamynda taraplaryň sebitleýin giňişliklerde söwda-ykdysady gatnaşyklary mundan beýläk-de pugtalandyrmaga we köpugurly esasda ösdürmäge bolan gyzyklanmalary beýan edildi.

Forumyň çäklerinde Türkmenistanyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, döwlet hem-de hususy kärhanalarynyň daşary ýurtly hyzmatdaşlar bilen ikitaraplaýyn duşuşyklarynyň geçirilendigini bellemek gerek. Şolaryň dowamynda anyk taslamalar babatda özara gatnaşyklaryň geljekki ugurlary ara alnyp maslahatlaşyldy.

Ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleri Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen oba hojalyk, azyk senagaty önümlerini, plastik turbalary, dürli polimer önümlerini ibermek, ulag hyzmatlaryny ýerine ýetirmek boýunça umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar bolan eksport-import şertnamalarynyň 74-sini, hyzmatdaşlyk boýunça ylalaşyklary baglaşdylar.

Şeýle hem taraplaryň birnäçe ugurlarda, şol sanda ulag, halkara konteýner, multimodal ýük gatnawlary, senagat, nebitgaz, elektroenergetika ulgamlarynda özara peýdaly hyzmatdaşlygy giňeltmäge bolan gyzyklanmalaryny tassyklaýan pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekildi.

Dünýä metbugaty konsultatiw duşuşyga gatnaşyjylaryň — Türkmenistanyň, Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Täjigistanyň we Özbegistanyň Prezidentleriniň sebitiň ýurtlarynyň milli önümleriniň Türkmenbaşy şäheriniň halkara deňiz menzilinde ýaýbaňlandyrylan Halkara sergisine baryp görmeklerine möhüm ähmiýet berdi.

Şunuň bilen baglylykda, daşary ýurtly žurnalistler döwletara söwda-ykdysady gatnaşyklaryň ösdürilmegini şertlendirýän we Ýewraziýa giňişliginde ýük gatnatmak üçin täze mümkinçilikleri açýan Türkmenistanyň esasy deňiz portuna möhüm ähmiýet berdiler.

Dünýäniň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň belleýişleri ýaly, bu giň möçberli çäreler Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli ykdysadyýetleriniň möhüm pudaklarynyň ýeten derejesini, gazanýan üstünliklerini, şeýle hem sazlaşykly ykdysady ösüşini, ägirt uly mümkinçiliklerini açyp görkezdi.

Hormatly myhmanlar forumyň guramaçylyk derejesine, onda häzirki zaman sanly tehnologiýalaryň giňden peýdalanylyşyna ýokary baha berdiler. Ösüşiň belentliklerine tarap ynamly gadam urýan Türkmenistanda täzeçil ösüş ugruna möhüm ähmiýet berilýär.

Hazaryň kenarynda geçirilen beýleki wajyp çäreler, şol sanda sahawatyň, açyklygyň, berekediň nurana baýramy hökmünde ýatda galan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň halklarynyň milli tagamlarynyň halkara festiwaly sebitiň halklarynyň mundan beýläk-de ýakynlaşmagy, olaryň medeni we ruhy gymmatlyklarynyň giňden wagyz edilmegi üçin oňyn mümkinçiliklere öwrüldi.

Birnäçe makalalar sebitiň ýurtlarynyň medeniýet we sungat ussatlarynyň gala-konsertine bagyşlanypdyr. Dünýä metbugaty türkmen sungat ussatlary bilen bir hatarda Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň belli artistleriniň gatnaşmagynda gadymy Hazaryň kenarynda geçirilen uly döredijilik baýramçylygynyň ýokary derejeli çäreleriň jemlenmesi, onuň dabaralanmagynyň nyşany bolandygyny nygtady. Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň döreden “Bagt nury” atly aýdymynyň konsertiň bezegi bolandygy buýsançly ýagdaýdyr.

Daşary ýurt köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde ýaýradylan syn beriş makalalarynda bellenilişi ýaly, Merkezi Aziýa sebitiniň döwlet Baştutanlary mähirli kabul edilendikleri, görkezilen myhmansöýerlik üçin çuňňur hoşallyklaryny beýan edip, türkmen tarapynyň başlangyjy bilen geçirilen şu gezekki duşuşygyň guramaçylyk derejesine ýokary baha berip, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň hem-de halklarynyň arasynda dost-doganlyk gatnaşyklarynyň, özara bähbitli hyzmatdaşlygyň pugtalandyrylmagyna ýardam berýän şunuň ýaly giň möçberli çäreleri şol bir wagtda guramak ýaly iş tejribesini dowam etdirmegiň zerurdygy baradaky pikiri aýtdylar.

(TDH).



https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/36877

09.08.2021
Awaza duşuşygy — bitewüligiň belent nusgasy

6-njy awgustda Hazaryň türkmen kenarynda Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy geçirilip, ol «Awaza duşuşygy» ady bilen taryha girdi. Elbetde, bu duşuşyk dostlukly ýurtlaryň Liderleriniň şeýle gurşawdaky ilkinji duşuşygy däl. Ýöne onuň türkmen topragynda düýpgöter täze belentlige göterilendigini, giň gerim, baý öwüşgin berlip, sungat derejesine ýetirilendigini turuwbaşdan bellemeli. Biz muny diňe özümiziň däl, eýsem, çäreleriň dowamynda görşen, gürleşen myhmanlarymyzyň, kärdeşlerimiziň pikirlerini esas edinip aýdýarys.

Konsultatiw duşuşygyň ilkinji gezek Merkezi Aziýanyň zenanlarynyň dialogy, sebitiň ýurtlarynyň ykdysady forumy, milli önümleriň halkara sergisi, milli tagamlaryň halkara festiwaly, sungat ussatlarynyň konserti ýaly, köpugurly çäreler bilen utgaşdyrylyp, baýramçylyk ruhunda geçirilmegi hormatly Prezidentimiziň halklaryň dostlukly gatnaşygy bilen bagly her bir işe diňe däp bolan resmi kadalar esasynda däl-de, yssy mähir, ýürek ýylysy bilen çemeleşýändiginiň güwäsidir. Awaza wakalary biri-biriniň üstüni ýetirip, ýakyn halklary has-da ýakynlaşdyrdy. Merkezi Aziýanyň geçmişine, şu gününe, geljegine bitewülikde ser salmaga, syýasy, ykdysady, medeni mümkinçilikleriň örän giňdigine birlikde göz ýetirmäge esas berdi. Aýdylyşy ýaly, ýeke ýöräp tiz gidip bolýar, emma bilelikde ýöräp, uzak menzil aşyp bolýar. Şeýlelikde, sebit ýurtlarynyň garaşsyz ösüşiň 30 ýyllygyny baýram edýän ýubileý ýylyna şan beren taryhy duşuşyk hoşniýetli goňşuçylygyň, oňyn hyzmatdaşlygyň, geljege tarap birlikde, bitewülikde gadam urmagyň belent nusgasy boldy. Şu günlerde «Türkmenistan», «Awaza» milli syýahatçylyk zolagy», «Türkmen Lideriniň başlangyçlary» ýaly jümleler dünýäniň habarlar giňişliginde ýygy gaýtalanýan sözlere öwrüldi.

Merkezi Aziýa! Taryhyň dürli döwürlerinde Oks (Oguz) derýasynyň sebiti, Mawerannahr, Turan, Türküstan diýlip atlandyrylan giňişlik. Siwilizasiýalaryň sallançagy. Aziýa bilen Ýewropanyň “altyn halkasy”. Üstünden Beýik Ýüpek ýoly geçen bu sebit diňe geografik, ykdysady taýdan däl, eýsem, ruhy nukdaýnazardan hem Gündogar bilen Günbataryň medeniýetlerini birleşdiriji köprüdir. Ol, geçmişde bolşy ýaly, bu günki günde hem dünýäniň möhüm ykdysady, syýasy, medeni merkezi.

Merkezi Aziýanyň ýurtlarynyň taryhynyň bitewi bolşy ýaly, geljeginiň hem köp babatda bitewüdigini halkymyzyň “Barmak bäş bolsa-da, bilegi birdir” diýen pähimi bilen aňladyp bolar. Bu sebitde hemişelik Bitarap döwletiň keşigini öz üstüne alan ýurt hökmünde Türkmenistanyň işjeň orny barha artýar.

Her bir sebitiň, her bir ýurduň we halkyň öz aýratynlyklary, öz gymmatlyklar ölçegi bar. Munuň özi häzirki döwürde ýüze çykýan meseleler barada oýlanyşykly syýasy çemeleşmäni talap edýär. Döwrüň talaplaryna rast gelýän daşary syýasaty üstünlikli alyp barýan milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň soňky ýyllarda öňe süren başlangyçlarynyň, başyny başlan bilelikdäki taslamalarynyň sebitiň giň mümkinçiliklerini durmuşa geçirmäge, hojalyk gatnaşyklaryny giňeltmäge täze itergi berip, Merkezi Aziýa döwletleriniň tagallalaryny möhüm ugurlarda birleşdirmekde esas bolandygy şeksiz hakykatdyr. Şunda, ylaýta-da, häzirki zamanyň güberçekläp öňe çykýan üç esasy ugry — ulag, energetika, ekologiýa babatda amala aşyrylan we aşyrylýan işleri, iri üstaşyr geçelgeleri, gaz geçirijileri... göz öňünde tutýarys.

Hawa, Türkmenistanyň sebit strategiýasy anyk esaslara daýanýar. Hormatly Prezidentimiz Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda maksatnamalaýyn söz sözlemek bilen, möhüm başlangyçlaryň ýene-de birnäçesini öňe sürdi. Orta möhletli döwre niýetlenen ozal gazanylan ylalaşyklary ýerine ýetirmek boýunça “Ýol kartasyny” işläp taýýarlamak; Merkezi Aziýa — Hazar — Gara deňiz sebiti ugry boýunça Gündogar Ýewropa çykalgasy boljak, şeýle hem Merkezi Aziýa — Ýakyn Gündogar ugry boýunça täze ulag-kommunikasiýa ýollaryny kemala getirmegiň mümkinçiliklerini öwrenmek boýunça hökümet derejesinde bäştaraplaýyn işçi toparyny döretmek; Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek; Epidemiologiýa, wirusologiýa we bakteriologiýa boýunça Merkezi Aziýa sebit merkezini döretmek ýaly başlangyçlar döwrüň öňe çykarýan talaplaryndan ugur alyp, tutuş sebitiň bähbitlerini nazarlaýandygy bilen gymmatlydyr.

Ählumumy derejede pikirlenmek, öz ýaşaýan ýeriň zerurlyklaryna görä hereket etmek rowaçlygyň baş çelgisi hasaplanýar. Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň jemleri boýunça kabul edilen Bilelikdäki Beýannama hem şeýle çelgiden ugur alýan başlangyçlaryň ençemesini özünde jemleýär. Gürrüň, esasan-da, ulag-kommunikasiýa hyzmatdaşlygyny ösdürmegiň sebit merkezi, howpsuzlyk we hyzmatdaşlyk boýunça dialog, «Merkezi Aziýa: bir geçmiş we bir geljek» diýen at bilen medeni dialog ýaly düzümleriňdir duşuşyk meýdançalarynyň işini ýola goýmak, ýokary okuw mekdepleriniň arasynda we ylmy alyşmalar boýunça sebit maksatnamasyny işläp taýýarlamak, önümler we ilkinji nobatda zerur harytlar bilen üpjün etmegiň ulgamyny goldamak, «ýaşyl» geçelgeler usullaryny giňden ornaşdyrmak, serhetýaka çäklerde söwda-önümçilik merkezlerini, şeýle hem lomaý-paýlaýyş merkezleriniň ulgamyny ösdürmek, Dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk we hyzmatdaşlyk hakyndaky Şertnamany taýýarlamak... hakynda barýar.

Ganatlar uçan çagty ýaýylýar.

Ýol ýolagçynyň ädimleriniň astynda önýär.

Bir maksada ýyglyp, ýürekdeşlikde pikir alşylanda, geljege bilelikde nazar aýlananda, gör, nähili giň gözýetimler açylýar, täze mümkinçilikler ýüze çykýar! Sebitiň ösüşli geljegine dahylly şeýle köpugurly başlangyçlaryň öňe sürülmegi we olary bilelikde amal etmegiň ylalaşylmagy Merkezi Aziýada täze döwrüň, hyzmatdaşlygyň düýpgöter täze tapgyrynyň başlanýandygyny görkezýär.

Türkmende agzybir maşgalalardan söz açylanda, “düwlen ýumruk ýaly” diýilmesi bar. Şeýle jebislik sebit derejesinde döwrüň meselelerine hötde gelmekde has-da möhümdir. Sebitleýin hyzmatdaşlyga uly ähmiýet berilmeginiň bir jäheti-de hormatly Prezidentimiziň bitewi howpsuzlyk taglymaty bilen aýrylmaz baglydyr. Sebitde, yklymda, dünýäde howpsuzlygy üpjün etmezden, ony aýratynlykda bir ýurt babatda göz öňüne getirip bolmaýandygyny, ykdysady, energetiki, ekologiýa, azyk howpsuzlygy üpjün etmezden, beýleki wehimlere garşy bilelikde göreşmezden, doly derejeli howpsuzlygy gazanmagyň mümkin däldigini milli Liderimiz BMG-niň münberinden ençeme ýyl ozal dünýä jemgyýetçiligine ýetiripdi.

Sebit ýurtlarynyň barha artýan, birleşýän köpugurly tagallalary, öňi bilen, özara gatnaşyklary pugtalandyrmaga, şonuň ýaly-da, dünýä hojalyk gatnaşyklaryna bitewülikde garylyp-gatylmaga gönükdirilendir. Merkezi Aziýada bolsa häzirki zaman dünýäsiniň işine deňli-derejeli goşulyşmak üçin mümkinçilikleriň ählisi jem. Biziň sebitimizde ägirt uly, köp serişde, ilat, düýpli önümçilik binýady bar. Bu sebiti çuňňur taryhy kökler, medeni ýakynlyklar, baý tejribeler birleşdirýär. Sebitiň iň uly gymmatlygy, iň uly baýlygy bolsa, elbetde, onuň birek-birege gadyrly, başy jem, köňli jem, agzybir, jepakeş halklarydyr. Bahasyna ýetip bolmajak bu mümkinçilikleri umumy rowaçlygyň, ösüşiň, abadançylygyň bähbidine ulanmak, netijede, Merkezi Aziýany dünýädäki mynasyp ornuna çykarmak maksady Türkmenistanyň beýemçiliginde geçirilen Awaza sammitiniň, onuň dowamyndaky ähli duşuşyklaryňdyr gepleşikleriň, gazanylan ylalaşyklaryň özenini düzýär.

Bir mysal, ilkinji gezek geçirilen Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň çäklerinde möhüm pudagara resminamalaryň 11-sine gol çekilmegi, ýurdumyzyň işewür toparlarynyň wekilleriniň Gazagystanyň, Gyrgyzystanyň, Özbegistanyň we Täjigistanyň kompaniýalary bilen umumy bahasy ABŞ-nyň 131,5 million dollaryna barabar bolan, eksport we import ugurly hem-de hyzmatdaşlyk şertnamalarynyň 74-sini baglaşmagy Awaza çäreleriniň netijeliliginiň bir delilidir. Munuň özi türkmen Lideriniň “Syýasat ykdysadyýete hyzmat etmelidir” diýen ýörelgesi bilen utgaşýar.

Türkmenler “Arkalaşan dag aşar”, “Goldaşan el ýük göterer” diýýär.

Gazaklar “Dirilik birlikdedir” diýýär.

Gyrgyzlar “Myhman gider, goňşy galar” diýýär.

Täjikler “Ýagşy söz. Ýagşy niýet. Ýagşy amal” diýýär.

Özbekler “Baş başa deňlenmese, daş ýerinden gozganmaz” diýýär.

Ine, şeýle! Halklarymyzyň agzybirlik, bilelikde hereket etmek babatdaky garaýşy geçmişden şu güne hem umumy, hem üýtgewsiz. Şol bitewi garaýyş bolsa, Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynyň möhüm wakasyna öwrülen Awaza duşuşygyndan görnüşi ýaly, Merkezi Aziýa döwletleriniň Baştutanlarynyň syýasy erki, bilelikdäki tagallalary bilen, Gahryman Arkadagymyzyň “Ösüş arkaly parahatçylyk” ýörelgesiniň belent ruhunda geljege ýol salýar.

Kakamyrat REJEBOW.

“Türkmenistan”.


https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/36874

09.08.2021