Sýan NAÝÇEN,
Hytaý Halk Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi:
— 25-nji ýanwarda Hytaý Halk Respublikasynyň Başlygy Si Szinpiniň çakylygy boýunça Hytaý bilen Merkezi Aziýanyň bäş döwletiniň arasynda diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň 30 ýyllygyna bagyşlanan onlaýn sammit geçirildi. Oňa HHR-iň Başlygy, Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow we sebitiň beýleki döwletleriniň Liderleri gatnaşyp, dabaraly hem-de dostlukly ýagdaýda geçilen ýola syn berdiler, geljekde öňde durýan wezipeleri kesgitlediler. Jenap Si Szinpin öz çykyşynda 30 ýyl mundan ozal Hytaý Halk Respublikasynyň Merkezi Aziýa döwletleri bilen diplomatik gatnaşyklary ýola goýandygyny, munuň bolsa taraplaryň arasynda hyzmatdaşlygyň täze gözýetimleriniň açylmagyna ýardam edendigini nygtady.
Geçen 30 ýylyň dowamynda Hytaý we Merkezi Aziýa döwletleri gatnaşyklaryny hoşniýetli goňşuçylyk, özara ynanyşmak ýörelgeleri esasynda ýola goýdular. Hoşniýetli goňşuçylyk, dostluk we özara bähbitli hyzmatdaşlyk biziň ýurtlarymyzyň arasynda täze görnüşli döwletara gatnaşyklaryň binýadynyň goýulmagynyň-da esasyny düzdi. Hytaý we Merkezi Aziýa döwletleri häzirki zaman ösüş ýolunda hemişe bilelikde hereket edýärler. Biziň hyzmatdaşlygymyz «Bir guşak — bir ýol» başlangyjynyň çäklerinde netijeli alnyp barylýar. Taraplar derwaýys bähbitler we umumy howpsuzlygy üpjün etmek babatda özara baglanyşykly bolup, sebitde hem-de tutuş dünýäde parahatçylygy, howpsuzlygy we durnuklylygy berkitmek ulgamynda umumy gyzyklanmalary yzygiderli goldaýarlar. Bu günki gün ýurtlarymyzyň ýürekdeş gatnaşyklary kalplary ýyladyp, Merkezi Aziýa döwletleriniň hem-de Hytaýyň birek-birek bilen şatlygynam, gaýgysynam deň paýlaşýan halklarynyň arasyndaky müňýyllyklara uzaýan dostlukly gatnaşyklar hakynda özboluşly şygyr eserini ýada salýar. Biziň döwletlerimiz egin-egne berip, adalatlylygyň goragynda mäkäm durýarlar, bilelikde köptaraplaýynlygyň tarapynda durup, ykbal çözüji möhüm meselelerde tutanýerlilik bilen birek-biregi goldaýarlar.
Hytaý bilen Merkezi Aziýa döwletleriniň arasyndaky 30 ýyllyk hyzmatdaşlygyň üstünliginiň syry barada aýdylanda, onuň özara hormat goýmak, hoşniýetli goňşuçylyk, birek-birege goldaw bermek we özara bähbitlilik ýörelgelerinde jemlenendigini nygtap bileris. Şu dört ýörelge diňe bir bahasyna ýetip bolmajak tejribäni we umumy gazanylanlary özünde birleşdirmän, eýsem, biziň gatnaşyklarymyzyň depginli ösüşiniň syýasy kepili, dostlukly özara hereketleri ýola goýmakda güýç-kuwwatyň çeşmesi bolup hem hyzmat edýär.
Üýtgäp durýan halkara ýagdaýlara we ösüş derejesine garamazdan, Hytaý Merkezi Aziýa döwletleri üçin hemişe hoşmeýilli goňşy, ygtybarly hyzmatdaş, ýakyn dost, doganlyk ýurt bolupdy we şeýle bolmagynda-da galýar. Hytaý sebitiň döwletleriniň milli aýratynlyklara laýyklykda saýlanyp alnan ösüş ýoluny, özygtyýarlylygy, garaşsyzlygy we çäk bitewüligini goramak boýunça tagallalaryny hem-de olaryň halkara giňişlikde barha artýan ähmiýetli ornuny doly goldamagyny mundan beýläk-de dowam eder. Biz bu dostlukly ýurtlar bilen egin-egne berip, Hytaý Halk Respublikasynyň we Merkezi Aziýanyň umumy ykbaly üçin berk binýatly jemgyýeti döretmäge taýýardyrys.
Ýeri gelende bellesek, «Merkezi Aziýa — Hytaý» onlaýn sammitinde HHR-iň Başlygy Si Szinpin bäş sany teklibi öňe sürdi:
Birinjiden, hoşniýetli goňşuçylyk we dostluk gatnaşyklaryny berkitmek. Çünki hut şu iki ýörelge biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky hyzmatdaşlygyň esasyny düzýär. Hoşmeýillilik, açyklyk, özara bähbitlilik we sabyrlylyk konsepsiýasyna esaslanyp, hytaý tarapy ýokary derejedäki özara gatnaşyklary mundan beýläk-de giňeltmäge çalşar we strategik utgaşdyrmany işjeňleşdirer. Şunda Hytaýyň we Merkezi Aziýa döwletleriniň daşary işler ministrleri derejesindäki duşuşyklaryňdyr beýleki gepleşik gurallarynyň ornuny ýokarlandyrmak möhümdir.
Ikinjiden, ýokary hilli hyzmatdaşlygyň guşagyny döretmek. Hytaý tarapy Merkezi Aziýa döwletleriniň ýokary hilli harytlary we oba hojalyk önümleri üçin ýurduň ägirt uly içerki bazaryna ýol açmaga, Hytaýyň hem-de Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasyndaky Söwda-ykdysady forumlary geçirmek tejribesini dowam etdirmäge, 2030-njy ýyla çenli bu ýurtlaryň arasyndaky özara haryt dolanyşygynyň möçberini 70 milliard amerikan dollaryna ýetirmek ugrunda tagalla etmäge taýýardyr. Şeýle-de Hytaý elektron söwda ulgamynda hyzmatdaşlyk boýunça gepleşikler guralyny döretmegi, zerurlyga görä, Senagat we maýa goýum hyzmatdaşlygy forumyny geçirmegi teklip edýär. Pandemiýa şertlerinde ulag geçelgeleriniň hereketini bökdençsiz üpjün etmek, ýolagçylary hem-de ýükleri gatnatmak işini hem ýuwaş-ýuwaşdan dikeltmek möhümdir. Nebitgaz geçirijileriň durnukly işini ýola goýmak, Merkezi Aziýa — Hytaý gaz geçirijisiniň dördünji şahasynyň gurluşygyny çaltlandyrmak, energetika ulgamynda pes uglerodly tehnologiýalara geçmegi goldamak babatda-da yzygiderli tagalla etmeli.
Üçünjiden, parahatçylygy berkitmek üçin ygtybarly goragy döretmeli. Howpsuzlygy üpjün etmegiň ygtybarly ulgamyny döretmek üçin serhet barlagy we kiberterrorçylyga garşy göreşmek boýunça hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmaly hem-de bilelikdäki işleri alyp barmaly. Hytaý Merkezi Aziýa döwletlerine waksinalary we epidemiýa garşy göreşmek üçin beýleki serişdeleri ibermegi dowam etmäge taýýardyr. Şu ýylyň dowamynda hytaý tarapy sebitiň ýurtlaryna ynsanperwerlik kömegi hökmünde goşmaça 50 million doza waksina ugratmagy göz öňünde tutýar we «Merkezi Aziýa — Hytaý» saglyk senagaty birleşmesini döretmäge çagyrýar.
Dördünjiden, medeni özboluşlylyklary we ýakyn aragatnaşyklary hasaba alyp, sebitde «umumy maşgalany» döretmek. Şunda medeni-ynsanperwer ulgamda köptaraply gatnaşyklary ýola goýmak, medeni merkezleri açmak we medeni mirasy goramak boýunça dialogy döretmek, zenanlaryň hem-de köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň arasynda gatnaşyklary ýola goýmak, syýahatçylyk ulgamynda hyzmatdaşlygy ösdürmek has möhümdir. Hytaý tarapy Merkezi Aziýa döwletleriniň we Hytaýyň halklarynyň Dostluk forumyny geçirmegi, geljek 5 — 10 ýylda doganlaşan şäherleriň sanyny 100-e çenli artdyrmagy hem teklip edýär. 5 ýylyň dowamynda Hytaýyň öz ýokary okuw mekdeplerinden sebitiň ýurtlaryndan bolan ýaşlara talyp hakly ýerleriň 1200-sini bermegi meýilleşdirýändigini-de aýtmak gerek.
Bäşinjiden, Ýer ýüzünde parahatçylygy we ösüşi üpjün etmek. Ýakynda hytaý tarapy BMG-niň Baş Assambleýasynda howplara we wehimlere garşy durmakda, BMG-niň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş ulgamynda Gün tertibini ilerletmekde tagallalary utgaşdyrmaga gönükdirilen ählumumy başlangyjy öňe sürdi. Şunuň bilen baglylykda, HHR-iň Başlygy Si Szinpin ýakyn 3 ýylda Merkezi Aziýa döwletlerine durmuş maksatly iri taslamalary amala aşyrmak üçin pul serişdeleriniň bölünip beriljekdigini mälim etdi.
Hormatly Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedow, öz gezeginde, sammitde sanly ulgam arkaly eden çykyşynda Merkezi Aziýa döwletleriniň we Hytaýyň arasyndaky dostlukly gatnaşyklaryň derejesine ýokary baha berip, hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmek babatda anyk teklipleriň birnäçesini öňe sürdi hem-de olar HHR-iň Başlygynyň we sebitiň beýleki döwletleriniň Liderleriniň goldawyna mynasyp boldy. Döwlet Baştutanlary sammitiň jemleýji resminamasy hökmünde Merkezi Aziýa döwletleri bilen Hytaýyň arasynda diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň 30 ýyllygy mynasybetli, Bilelikdäki Beýannamany kabul etdiler.
Geografik taýdan uzak aralyklarda ýerleşendigine garamazdan, biziň ýurtlarymyzyň dostlukly gatnaşyklary öz gözbaşyny has irki döwürlerden alyp gaýdýar. Nesilme-nesil dowam edip gelýän bu gatnaşyklar geçen 30 ýylyň dowamynda täze many-mazmun bilen has-da baýlaşdyryldy. Şunda soňky ýyllarda iki ýurduň Liderleriniň baştutanlygynda türkmen-hytaý hyzmatdaşlygynyň strategik derejä çykarylandygyny bellemek gerek.
Geçen ýylyň maýynda HHR-iň Başlygy Si Szinpiniň hem-de Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň arasynda geçirilen telefon arkaly söhbetdeşlikde türkmen-hytaý gatnaşyklaryny mundan beýläk-de ösdürmek boýunça anyk ugurlardyr wezipeler kesgitlenildi. Noýabr aýynda bolsa Hyzmatdaşlyk boýunça hytaý-türkmen komitetiniň bäşinji mejlisi üstünlikli geçirildi. Onuň çäklerinde dürli ulgamlarda iki ýurduň arasyndaky strategik hyzmatdaşlygyň esasy ugurlaryny özünde jemleýän «Türkmenistan bilen Hytaý Halk Respublikasynyň arasynda hyzmatdaşlygyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasy» kabul edildi. Umuman, biziň ýurtlarymyzyň özara gatnaşyklarynda gazanylan oňyn netijeler we toplanan baý tejribe strategik häsiýete eýe türkmen-hytaý hyzmatdaşlygynyň geljegine ynamly garamaga esas berýär.
Hytaý halkynda «30 ýylda başarnyklar taplanýar» diýen ýörgünli jümle bar. 30 ýyllyk ösüşiň ilkinji tapgyrynda Hytaý Halk Respublikasy bilen Türkmenistanyň arasynda hemmetaraplaýyn hyzmatdaşlygyň täze arhitekturasy kemala getirildi. Biz gazanylan üstünliklere doly kanagatlanma bildirip, özara gatnaşyklarymyzy has-da ösdürmek üçin mundan beýläk-de tagallalarymyzy gaýgyrmarys.
Aşgabatda türkmen-owgan gepleşikleri geçirildi
Aşgabat, 15-nji ýanwar (TDH). Şu gün Owganystanyň daşary işler ministriniň wezipesini ýerine ýetiriji Amir Han Mottakiniň ýolbaşçylygynda paýtagtymyza gelen owgan wekiliýetiniň saparynyň çäklerinde duşuşyk geçirildi. Duşuşygyň dowamynda iki goňşy ýurduň daşary syýasat edaralarynyň ýolbaşçylary ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň gün tertibiniň ileri tutulýan ugurlary boýunça, hususan-da, syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we ynsanperwer hyzmatdaşlyk babatda pikir alyşdylar.
Taraplar ýurdumyzyň wekiliýetiniň Owganystana bolan birnäçe saparlarynyň dowamynda geçirilen türkmen-owgan gepleşikleriniň netijeliligini belläp, döwletara gatnaşyklary ösdürmekde iki ýurduň daşary syýasat edaralarynyň arasyndaky diplomatik dialogyň ähmiýetli ornuny nygtadylar.
Söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň möhüm bölegi bolan bilelikdäki düzümleýin taslamalaryň durmuşa geçirilmegi giňişleýin ara alnyp maslahatlaşyldy. Ilkinji nobatda, Günorta — Gündogar Aziýanyň ýurtlaryny türkmen tebigy gazy bilen uzak möhletleýin esasda üpjün etjek Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan transmilli gaz geçirijisiniň gurluşygy barada aýdyldy. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan ýokary woltly elektrik geçiriji ulgamynyň we demir ýollaryň gurluşygy hem ähmiýetli taslamalaryň hataryndadyr.
Sebitde howpsuzlygy üpjün etmek ulgamynda türkmen-owgan özara gatnaşyklarynyň mundan beýläk-de işjeňleşdirilmeginiň zerurdygyna aýratyn üns çekildi.
Ýurdumyzyň daşary syýasat edarasynyň ýolbaşçysy Türkmenistanyň Owganystanyň syýasy-ykdysady durnuklylygyna, doganlyk halkyň abadançylygyna we bitewüligine gyzyklanma bildirýändigini nygtady.
Türkmen tarapy parahatçylygy, ylalaşygy üpjün etmekde owgan halky bilen raýdaşlygyny beýan edip, hoşniýetli goňşuçylyk we köpasyrlyk dostluk ýörelgelerinden ugur alyp, mundan beýläk-de, hemmetaraplaýyn goldaw hem-de ynsanperwerlik kömegini berjekdigini tassyklady.
Ýurdumyzyň eýeleýän üýtgewsiz orny doganlyk owgan halkyna parahat we abadan durmuşy üpjün etmäge, durmuş-ykdysady düzümleri dikeltmäge iş ýüzünde anyk ýardam bermek bilen beýan edilýär. Türkmenistan bu garaýyşlardan ugur alyp, Owganystan bilen söwda-ykdysady gatnaşyklaryny yzygiderli giňeldýär hem-de energetika, ulag we kommunikasiýalar ulgamlarynda ähmiýetli taslamalary durmuşa geçirýär.
Döwletimiziň iberýän elektrik energiýasynyň möçberlerini mundan beýläk-de artdyrmak, serhetýaka awtoulag hem-de demir ýollarynyň ulgamyny giňeltmek boýunça alyp barýan anyk işleri, ynsanperwerlik kömegi we owgan jemgyýetiniň durmuşynyň beýleki ulgamlarynda goldaw bermegi ýurdumyzyň saýlap alan ugruna ygrarlydygynyň aýdyň subutnamasydyr.
Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tabşyrygy boýunça ýurdumyzyň degişli ministrlikleri we pudaklaýyn dolandyryş edaralary owgan raýatlaryna bilim we saglygy goraýyş ulgamlarynda muzdsuz ýardam berýärler. Türkmen hünärmenleri goňşy ýurtda dürli maksatly möhüm desgalaryň gurluşygyny alyp barýarlar.
Duşuşygyň dowamynda Owganystanyň Türkmenistan bilen gatnaşyklara aýratyn ähmiýet berýändigi bellenildi. Bu nusgalyk hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklary diňe bir iki ýurduň däl, eýsem, has giň ölçeglerde parahatçylygyň, howpsuzlygyň we abadançylygyň bähbitlerine laýyk gelýär.
Owgan wekiliýeti milli Liderimiziň Owganystandaky ýagdaýyň parahatçylykly ýollar arkaly çözülmegine hem-de ýurduň durmuş-ykdysady taýdan dikeldilmegine goşýan uly goşandy hem-de eýeleýän işjeň orny üçin tüýs ýürekden hoşallyklaryny beýan etmek bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň sebitde we dünýäde umumy maksatlara hyzmat etmäge gönükdirilen ýangyç-energetika toplumynda, elektroenergetika we ulag-kommunikasiýa ulgamynda başyny başlan iri taslamalarynyň möhümdigini nygtadylar.
Giňişleýin düzümde geçirilen duşuşyk tamamlanandan soňra, Türkmenistanyň we Owganystanyň daşary işler ministrleri köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekillerine ýüzlenme bilen çykyş etdiler.
Türkmen tarapy özara bähbitli ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmegiň ileri tutulýan wezipeleriň hatarynda durýandygyny belläp, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň bu ugurda alyp barýan syýasatynyň ähmiýetlidigine ünsi çekdi. Bu syýasatyň esasynda asyrlaryň jümmüşine uzap gidýän taryhy gatnaşyklarymyzy milli däplerden ugur alyp, döwrebap derejede ösdürmek babatdaky tagallalar durýar.
Owgan wekiliýeti türkmen topragynda bildirilen myhmansöýerlik üçin hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden hoşallyk sözlerini aýtdy. Şeýle hem Türkmenistanyň Owganystany durmuş-ykdysady taýdan dikeltmekde yzygiderli ýardam berýändigi, şol sanda durmuş düzümlerine degişli desgalary gurup berendigi nygtaldy. Şonuň ýaly-da, owgan tarapy Türkmenistanyň başlangyjy boýunça durmuşa geçirilýän halkara taslamalaryň sebitde parahatçylygyň üpjün edilmegine ýardam berýändigini belläp, bu duşuşygyň özara bähbitli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge hyzmat etjekdigine ynam bildirdi.
Daşary işler ministrlikleriniň ýolbaşçylary gepleşikleriň jemlerini beýan edip, iki goňşy döwletiň arasyndaky köpugurly hyzmatdaşlygy ösdürmäge gönükdirilen türkmen-owgan dialogynyň oňyn we netijeli häsiýetini bellediler.
Ýakynda Türkmenistanyň Jemgyýetçilik guramalarynyň merkezinde Hytaý Halk Respublikasynyň we Merkezi Aziýa döwletleriniň arasynda diplomatik gatnaşyklaryň ýola goýulmagynyň 30 ýyllygy mynasybetli, onlaýn duşuşyk geçirildi. «Dostluk taryhy boýunça ýaşlar maslahaty» ady bilen geçirilen bu duşuşyga Özbegistan, Täjigistan, Gazagystan, Gyrgyz Respublikalarynyň we Türkmenistanyň Ýaşlar guramalarynyň ýolbaşçylary, işjeň agzalary, Hytaýyň Daşary işler ministrliginiň wekilleri hem-de ady agzalan döwletleriň Hytaýdaky ilçileri gatnaşdylar. Çäräniň esasy maksady sebitiň ýaşlarynyň hyzmatdaşlygyny ösdürmekden, medeni alyş-çalyş we telekeçilik innowasiýalarynda ýaşlaryň işjeňligini ýokarlandyrmakdan ybarat boldy.
Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda beýik ösüşleriň ýoly bilen öňe barýan eziz Watanymyz dünýäniň öňdebaryjy döwletleri bilen özara peýdaly, birek-birege ynanyşmak hem hormat goýmak ýörelgelerine daýanýan hyzmatdaşlygy yzygiderli ösdürýär. Öz köklerini has uzakdan alyp gaýdyp, ikitaraplaýyn hyzmatdaşlyga hem dostluga esaslanýan türkmen-hytaý gatnaşyklary Gahryman Arkadagymyzyň parahatçylyk söýüjilikli daşary syýasatynyň netijesinde Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe has uly ösüşlere eýe bolýar.
Hytaý Halk Respublikasy Türkmenistanyň ygtybarly hyzmatdaşydyr. Biziň döwletlerimizi syýasy, ykdysady we medeni-ynsanperwer ugurlardaky oňyn gatnaşyklar birleşdirýär. Türkmenistan we Hytaý abraýly halkara guramalaryň, ilkinji nobatda, BMG-niň çäklerinde ählumumy howpsuzlygy, durnuklylygy we üznüksiz ösüşi üpjün etmek boýunça hyzmatdaşlyk etmek ýörelgesine ygrarlydyr. Hytaý Halk Respublikasy milli Liderimiziň öňe sürýän halkara başlangyçlaryny goldaýar, ýurdumyzyň oňyn Bitaraplyk derejesine esaslanyp, daşary syýasat boýunça ýöredýän ugruna hormat bilen garaýar.
Türkmen-hytaý gatnaşyklarynyň strategik ugry hasaplanýan ylym-bilim we medeni ulgamlarda ikitaraplaýyn oňyn gatnaşyklar netijeli alnyp barylýar. Hyzmatdaşlygyň ýeten häzirki belent derejesi berk binýada, baý tejribä eýe bolmak bilen, ösüşiň, abadançylygyň hatyrasyna iň gymmatly pikirleri, möhüm başlangyçlary durmuşa geçirmäge, täze mümkinçilikleri herekete girizmäge ukyplydyr. Onlaýn duşuşygyň dowamynda şular barada, şeýle hem ylymda, bilimde, medeniýetde, sungatda, hususyýetçilik ulgamynda ýaşlaryň işjeňligini ýokarlandyrmakda mundan beýläk-de alnyp barylmaly işler hakynda täsirli gürrüň edildi we tejribe alşyldy.
Gurbanmyrat MUHAMMEDOW,
Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi geňeşiniň bölüm müdiri.
Sankt-Peterburg, 28-nji dekabr (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow GDA ýurtlarynyň Liderleriniň Sankt-Peterburgda geçirilýän resmi däl sammitine gatnaşmak üçin Russiýa Federasiýasyna iş saparynyň çäklerinde Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygy Walentina Matwiýenko bilen telefon arkaly söhbetdeşlik geçirdi.
Söhbetdeşligiň dowamynda dürli ugurlarda ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň giň gerimli meselelerine garaldy. Türkmenistan bilen Russiýanyň arasyndaky parlamentara gatnaşyklaryň mundan beýläk-de ösdürilmegine aýratyn üns berildi. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz hem-de Russiýanyň Parlamentiniň ýokary palatasynyň ýolbaşçysy 2022-nji ýylyň maý aýynda Aşgabatda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň we Russiýa Federasiýasynyň Parlamentara forumyna taýýarlyk görmek hem-de geçirmek bilen baglanyşykly meseleleri ara alyp maslahatlaşdylar.
Döwlet Baştutanymyz şol döwürde Aşgabatda Merkezi Aziýanyň we Russiýanyň zenanlarynyň dialogynyň mejlisini geçirmegiň mümkinçiligini öwrenmegi hem teklip etdi.
Zenanlaryň dialogy görnüşindäki duşuşygyň dünýä syýasatynda özara hereketleriň görnüşi hökmünde BMG-niň derejesinde-de uly ähmiýete eýedigi bellenildi. Şunuň bilen baglylykda, söhbetdeşler BMG-niň Baş Assambleýasynyň degişli Kararnamasynyň taýýarlanylmagynyň we onda zenanlaryň döwlet we halkara durmuşda işjeňliginiň artmagynda dialogyň ähmiýetiniň beýan edilmeginiň maksadalaýyk boljakdygyny bellediler.
Söhbetdeşligiň ahyrynda Türkmenistanyň Prezidenti Russiýa Federasiýasynyň Federal Ýygnagynyň Federasiýa Geňeşiniň Başlygyny ýetip gelýän Täze ýyl bilen gutlap, oňa berk jan saglygyny hem-de döwlet işlerinde uly üstünlikleri arzuw etdi.
Golaýda mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy, baky Bitaraplygymyzyň 26 ýyllygy, şeýle hem 2021-nji ýylyň «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip yglan edilmegi mynasybetli, Türkmenistanyň Şekillendiriş sungaty muzeýinde «Parahatçylygyň medeniýeti» atly halkara webinar geçirildi.
Webinara dünýäniň 15 ýurdundan medeniýet ulgamynyň 40-dan gowrak wekilleri gatnaşdylar. Çäräniň çäklerinde ÝUNESKO-nyň işleri barada Türkmenistanyň Milli toparynyň jogapkär sekretary, Türkmenistanyň Gahrymany Ç.Rustemowa, Ukrainanyň Çagalar üçin milli kitaphanasynyň baş müdiri A.Gordiýenko, Ýerewanyň K.Stanislawskiý adyndaky rus drama teatrynyň baş direktory M.Mhitarýan, Belarus döwlet filarmoniýasynyň baş direktory A.Nikita we başgalar çykyş etdiler.
Gatnaşyjylar öz çykyşlarynda bu webinaryň geçirilmeginiň diňe bir halkara medeni gatnaşyklary berkitmekde däl, eýsem, jemgyýetiň medeni ösüşi arkaly parahatçylygy we durnuklylygy gazanmakda aýratyn ähmiýetini bellediler. Çykyş edenleriň nygtaýşy ýaly, uly ösüşiň, medeniýetiň, şol sanda edebiýatyň we sungatyň dörän ýerinde parahatçylygyň, agzybirligiň, hoşniýetliligiň hem has berkeýändigini adamzadyň köpasyrlyk taryhy subut edýär.
Çäräniň barşynda milli Liderimiziň umumadamzat ruhy-ahlak gymmatlyklarynyň aýrylmaz bölegi bolan türkmen halkynyň milli däp-dessurlaryny gorap saklamakdaky we ösdürmekdäki giň gerimli tagallalary barada hem gürrüň edildi.
Bellenilişi ýaly, «medeniýet» düşünjesi adamzadyň iň gowy üstünliklerini birleşdirýär. Ýer ýüzünde ýaşaýan her bir halkyň öz aýratynlyklary, taryhy geçmişi, baý medeni mirasy bar. Taryhy müňlerçe ýyla uzap gidýän türkmen halky öz çäginde birnäçe etnik toparlaryň mirasdüşeri bolup durýar.
Webinaryň dowamynda Türkmenistan bilen ÝUNESKO-nyň arasynda uzak möhletleýin gatnaşyklaryň esasynda hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň kesgitlenilendigi bellenildi. Şunuň bilen baglylykda, 2021 — 2023-nji ýyllar üçin hyzmatdaşlyk etmek hakyndaky Ähtnamanyň çäklerinde köp sanly taryhy we medeni ýadygärliklerdir senetleri Bütindünýä mirasynyň sanawyna goşmak boýunça işler güýçlendirilýär. Türkmenistanyň «Dutar ýasamak senetçiligi, dutarda saz çalmak we bagşyçylyk sungaty» atly hödürnamasy, şeýle hem ahalteke atlaryny seýislemek, türkmen alabaýlaryny ýetişdirmek ýaly özboluşly sungatyny ÝUNESKO-nyň Adamzadyň maddy däl medeni mirasynyň sanawyna girizmek boýunça dowam edýän işleriň ähmiýeti bellenip geçildi.
Şeýle maslahatyň guralanlygy hem-de oňa gatnaşmaga döredilen mümkinçilikler üçin hormatly Prezidentimize hoşallyk sözleri webinar-maslahatdaky çykyşlaryň ählisiniň içinden eriş-argaç bolup geçdi.
Leýli REJEPOWA.
Türkmenistanyň Döwlet çeperçilik akademiýasy. Surata düşüren Ilaman ÇÜRIÝEW.
https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/newspapers/2/articles/48873
29.11.2021. Şu gün paýtagtymyzdaky köpugurly işewürlik merkezli «Garagum» myhmanhanasynda Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammitiniň jemlerine bagyşlanan metbugat maslahaty geçirildi. Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň guramagynda geçirilen maslahata YHG-nyň Baş sekretary, YHG-a agza döwletleriň we başga-da birnäçe ýurtlaryň Türkmenistandaky ilçihanalarynyň, abraýly halkara guramalaryň wekilhanalarynyň ýolbaşçylary, şeýle hem milli we daşary ýurt köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň wekilleri gatnaşdylar.
Maslahatyň başlamagynyň öň ýanynda Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ýörite sylagyna mynasyp bolan Türkmenistanyň wekilini sarpalamak dabarasy boldy. Düýn Aşgabatda geçirilen YHG-nyň 15-nji sammitiniň çözgüdine laýyklykda, «Taryh, medeniýet, edebiýat we şekillendiriş sungaty» ugry boýunça Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar institutynyň baş ylmy işgäri, taryh ylymlarynyň doktory Ý.Orazgylyjowa sylag gowşuryldy.
Bu sylagy Türkmenistanyň wekiline YHG-nyň Baş sekretary Husraw Noziri dabaraly ýagdaýda gowşurdy.
Nygtalyşy ýaly, guramanyň işine uly goşant goşýan aýry-aýry adamlaryň işleri ýörite bellenilmelidir, höweslendirilmelidir, bu düzümiň ösdürilmegi we berkidilmegi dogry hem-de mynasyp ädimdir, ol täze taglymlary, başlangyçlary, doganlyk halklaryň we döwletleriň hyzmatdaşlyk ýörelgelerine ygrarlylygyny berkidýär.
YHG-nyň ýörite sylagyna mynasyp bolan türkmen alymy guramanyň Guramaçylyk komitetine özüniň ylmy işine ýokary baha berlendigi üçin hoşallyk bildirdi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tagallasy netijesinde, häzirki wagtda ýurdumyzda ylmyň ösmegi, alymlarymyzyň halkara bäsleşiklere üstünlikli gatnaşmaklary üçin ähli şertler döredilýär. Sylaga mynasyp bolan alym öz adyndan hem-de kärdeşleriniň adyndan milli Liderimize ylmy işgärler baradaky ägirt uly aladasy üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi hem-de Watanymyzy mundan beýläk-de ösdürmek boýunça öňde goýlan wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmekde öz bilimini we tagallalaryny gaýgyrmajakdygyna ynandyrdy.
Soňra maslahatda Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 15-nji sammitiniň jemleri beýan edildi.
Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri ýokary derejedäki duşuşykda kabul edilen esasy çözgütleri teswirlemek bilen, Aşgabat forumynyň möhüm ähmiýete eýe bolandygyny nygtady, onuň ähmiýeti YHG ýurtlarynyň bähbitlerinden has daşary çykýar hem-de kabul edilen çözgütleriň gerimi we derejesi babatynda yklymda tutuş geoykdysady ýagdaýa oňyn täsirini ýetirmäge, Ýer togalagynyň bu çäginde hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny giňeltmäge gyzyklanma bildirýän beýleki döwletleriň, halkara ykdysady birleşikleriň, maliýe edaralarynyň ünsüni çekmäge ukyplydyr.
Metbugat maslahatynda Türkmenistanyň 2021-nji ýylda YHG-a başlyklyk etmek bilen, degişli Konsepsiýa laýyklykda işjeň hem-de mazmunly çäreleri alyp barandygy bellenildi. Guramanyň işine ykdysadyýetde, söwdada, maýa goýum hyzmatdaşlygynda, taslama — maksatnamalaýyn işlerde üýtgäp durýan ýagdaýlar bilen baglylykda, täze many-mazmun, depgin bermek, ulag, energetika pudaklarynda, onuň elektron we sanly ulgam üpjünçiliginde, ekologiýa ulgamynda tehnologiýalary hem-de täze tejribäni alyşmakda yzygiderli we anyk hyzmatdaşlygy ösdürmek möhüm wezipeler hökmünde öňde goýuldy. Bularyň ählisi sebit, yklymara hem-de dünýä hojalyk gatnaşyklaryna düýpli täsirini ýetiren ählumumy pandemiýa bilen baglylykda aýratyn möhüm häsiýete eýe boldy.
Sammitiň çäklerinde YHG-nyň daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň mejlisi geçirildi, onuň jemleri boýunça netijeli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge, şol sanda bu guramanyň hem-de onuň düzümleriniň alyp barýan işlerini has-da işjeňleşdirmäge uly goşant goşmaga ýardam berýän möhüm resminamalaryň birnäçesi kabul edildi. Şeýle hem ýokary wezipeli wekilleriň duşuşygy we işewürlik maslahaty guraldy.
Wise-premýer, daşary işler ministri YHG-nyň 15-nji sammitiniň çözgütleriniň ähmiýeti barada aýdyp, bu guramany sebitiň okgunly we netijeli ykdysady düzümine öwürmek maksady bilen, özara gyzyklanma bildirýän ähli ulgamlarda hyzmatdaşlygyň depginlerini düýpli çaltlandyrmak barada ylalaşyk gazanylandygyny belledi. Şonuň bilen birlikde, möhüm ugurlarda, has anygy, söwda, ulag we kommunikasiýalar, energetika, syýahatçylyk, ykdysady ösüş hem-de zähmet öndürijiligi, ekologiýa, ylym, maliýe-bank işleri boýunça «YHG-nyň 2025-nji ýyla çenli garaýyşlarynyň» netijeli amala aşyrylmagyna ýardam etmäge umumy taýýarlyk tassyklanyldy. Duşuşykda YHG ýurtlarynyň, beýleki döwletleriň, iri halkara guramalaryň hem-de ykdysady birleşikleriň gatnaşmagynda eýýäm başlanylan we geljegi uly taslamalary durmuşa geçirmek bilen baglanyşykly anyk teklipler beýan edildi.
Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň başlangyjy boýunça şu ýylyň sentýabr aýynda BMG-niň Baş Assambleýasynyň «Birleşen Milletler Guramasynyň we Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň arasynda hyzmatdaşlyk» atly Kararnamanyň kabul edilendigine üns çekildi. Munuň özi BMG, onuň ýöriteleşdirilen düzümleri bilen yzygiderli we toplumlaýyn hyzmatdaşlygyň ýolunda ilkinji, emma örän möhüm ädimdir.
Howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meselelerde önümçilik işleriniň oňaýsyz täsirlerini peseltmek maksady bilen, ekologiýa taýdan arassa energetika tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagyna gönükdirilen bilelikdäki hereketler ylalaşyldy. Bu ugurda işler güýçlendiriler hem-de ekologiýa ulgamyna degişli halkara resminamalar nazara alnar. Şunuň bilen baglylykda, YHG-nyň Arassa energetika merkezini döretmek baradaky başlangyç goldanyldy.
YHG ýurtlarynyň COVID-19-a garşy göreşde hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak, sebitiň ykdysadyýeti üçin pandemiýanyň ýetiren täsirlerini, hususan-da, öňüni alyş hem-de sanjym ulgamynda maglumatlary alyşmak ýoly bilen ýeňip geçmek kabul edilen möhüm çözgütleriň hatarynda görkezildi.
Sammite gatnaşyjylar YHG giňişliginde ulag hem-de kommunikasiýa düzümlerini ösdürmek üçin amatly şertleri üpjün etmek barada ylalaşdylar.
YHG sebitiniň baý energetika serişdelerini has netijeli peýdalanmak, gatnaşyjy ýurtlaryň ykdysady goşulyşmagy barada çözgüt kabul edildi, guramanyň bu ulgamlarda goňşy sebitler bilen has ýakyn hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ýola goýmagynyň usullary we gurallary kesgitlenildi.
Sebitiçi söwdanyň derejesini düýpli ýokarlandyrmak hem-de bu sebitiň YHG-nyň Söwda ylalaşygynyň düzgünlerini ýerine ýetirmek arkaly ählumumy söwda ulgamyna goşant goşmagy barada çözgüt kabul edildi. Şu maksat bilen degişli edaralara tehniki we iş päsgelçiliklerini aradan aýyrmak işlerini tizleşdirmek hem-de agza döwletleriň arasynda YHG-nyň Erkin söwda zolagynyň döredilmegine gönükdirilen gepleşiklere girişmek tabşyryldy.
Mundan başga-da, sammitde YHG-nyň maliýe-bank toplumynyň kadaly hereket etmeginiň möhümdigi bellenildi. Şunuň bilen baglylykda, Özbegistanyň Prezidentiniň YHG-nyň çäklerinde BMG-niň Senagat ösüşi boýunça guramasy bilen bilelikde Söwda, maýa goýumlar we innowasiýalar merkezini döretmek boýunça teklibi ähmiýetli başlangyç hökmünde bellenildi.
Şeýle hem ykdysady ösüşiň we hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň, täze iş orunlarynyň döredilmeginiň, durmuş meselelerini çözmegiň möhüm şerti hökmünde kiçi we orta kärhanalary höweslendirmek barada ylalaşyk gazanyldy.
Senagat taýdan goşulyşmak meselelerine garamagyň dowamynda ministrliklere hem-de YHG döwletleriniň wezipeli wekillerine «Ýol kartasyny» işläp taýýarlamaga girişmek tabşyryldy, ol biziň ýurtlarymyzyň ykdysadyýetleriniň özara üstüni dolmagy hem-de önümçilik kuwwatlyklary esasynda anyk çäreleri we taslamalary öz içine almalydyr.
YHG-nyň geljekki işlerinde tehnologik hyzmatdaşlyga, sanly ülňüleriň ornaşdyrylmagyna, emeli aňa, telekommunikasiýalara, programmalaýyn önümleri işläp taýýarlamak üçin tehnoparklaryň gurulmagyna aýratyn üns berler.
Çykyşyň dowamynda azyk howpsuzlygyna, neşe söwdasyna, halkara guramaçylykly jenaýatçylygyň beýleki görnüşlerine, terrorçylygyň maliýeleşdirilmegine, kiberjenaýatçylyga garşy bilelikdäki göreş ulgamynda hyzmatdaşlyk hakynda möhüm çözgütleriň we ylalaşyklaryň kabul edilendigine üns çekildi.
YHG-nyň ynsanperwer ugry, medeniýet, ylym, bilim, sport ulgamlary boýunça gatnaşyklarynyň gün tertibi yzygiderli giňeldiler we baýlaşdyrylar.
Ýokarda bellenilişi ýaly, döwlet Baştutanlary tarapyndan ulag we energetika ulgamlaryna hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlary hökmünde üns berildi. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sammitiň umumy mejlisinde eden çykyşynda bu hyzmatdaşlygy ählumumy ykdysady ösüşiň kesgitleýji meýilleri hökmünde anyk häsiýetlendirdi. Hususan-da, ýurdumyzyň hyzmatdaşlar bilen bilelikde Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygynyň, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik geçiriji ulgamyny çekmegiň taslamasyny amala aşyrmak hakyndaky başlangyjy öňe sürendigi barada aýdyldy.
Şeýle hem bu ugurda Täjigistanyň Prezidentiniň çykyşynda «CASA-1000» (Merkezi Aziýa — Günorta Aziýa — 1000) ýokary woltly elektrik geçiriji ulgamynyň gurluşygynyň taslamasy barada beýan edilen teklibiň möhümdigi bellenildi.
«Gündogar — Günbatar» we «Demirgazyk — Günorta» üstaşyr ulag gatnawlaryny işjeňleşdirmek babatynda Türkmenistanyň Prezidentiniň Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman, şeýle hem Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe geçelgelerini döretmegiň möhüm ähmiýetini belländigi nygtaldy. Şunuň bilen baglylykda, türkmen Lideriniň Türkmenbaşy şäherindäki Halkara deňiz portunyň kuwwatlyklaryny YHG-nyň bähbitlerine peýdalanmak baradaky teklibiniň möhümdigi bellenildi.
Azerbaýjanyň, Eýranyň we Gazagystanyň Hazar deňziniň kenarlaryndaky portlaryny doly derejede peýdalanmak, şeýlelikde, bu deňziň üsti bilen Aziýanyň we Ýewropanyň arasynda gatnawlaryň bitewi hem-de özara üstüni dolýan düzümlerini kemala getirmek boýunça meselä bu başlangyjyň dowamy hökmünde garalýar. Bu meýilnamalary durmuşa geçirmekde yklymara ykdysady, söwda, maýa goýum hyzmatdaşlygy giňişligini baglanyşdyryjy hökmünde Ykdysady Hyzmatlaşlyk Guramasynyň orny barha artar hem-de uzak möhletli geljek üçin mümkinçiliklere eýe bolar. Şeýle hem Özbegistan — Owganystan — Pakistan demir ýolunyň taslamasynyň, Yslamabat — Tähran — Stambul (YTS) awtoulag geçelgesiniň ulanmaga berilmeginiň ähmiýeti barada aýdyldy.
Sammitiň jemleriniň degişli resminamada — Hereketleriň Aşgabat Ylalaşygynda has anyk beýan edilendigi bellenildi.
Wise-premýer, Türkmenistanyň daşary işler ministri çykyşynyň ahyrynda Aşgabat sammitinde gazanylan ylalaşyklaryň we çözgütleriň hyzmatdaşlyga kuwwatly täzeçil itergi, yzygiderlilik hem-de anyklyk berjekdigine, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasy giňişliginde, şeýle hem sebitara we yklym işlerinde tiz goşulyşmak üçin şertleri döretjekdigine ynam bildirdi.
Maslahatyň dowamynda Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Baş sekretary Aşgabatda geçirilen 15-nji sammitiň YHG-nyň gününde geçirilmeginde çuňňur manynyň bardygyny belledi. Munuň özi bu sammitiň taryhy ähmiýetini has-da artdyrdy. Husraw Noziri çykyşynyň dowamynda Türkmenistanyň başlyklyk etmeginde forumyň ýokary guramaçylyk derejesiniň üpjün edilendigi we onuň örän üstünlikli geçirilendigi üçin türkmen tarapyna hoşallyk bildirdi.
Gurama agza ýurtlaryň döwlet we hökümet Baştutanlarynyň çykyşlarynda sebit we dünýä derejesinde parahatçylygy, durnukly ösüşi hem-de howpsuzlygy üpjün etmekde döwletara hyzmatdaşlygyň işjeňleşdirilmeginiň möhümdigine aýratyn üns çekildi.
Şunuň bilen baglylykda, Baş sekretar sammitde halkara derejede möhüm çözgütleriň we jemleýji resminamalaryň kabul edilendigini, olarda YHG giňişliginde gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmegiň möhüm ugurlarynyň, halklaryň abadan we bagtyýar durmuşyny üpjün etmek boýunça anyk çäreleriň kesgitlenendigini belledi.
Soňra çykyş eden Azerbaýjan Respublikasynyň Türkmenistandaky işleri wagtlaýyn ynanylan wekili hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowy we YHG-nyň sammitine gatnaşyjylary forumyň üstünlikli geçirilendigi bilen gutlady. Munuň özi Türkmenistanyň iri halkara forumlary geçirmekde oňyn tejribe toplandygyny aýan edýär.
Azerbaýjanda doganlyk halkyň gazananlaryna, ýurduň ähli ugurlar boýunça ýeten derejesine tüýs ýürekden guwanýarlar. Biz foruma gatnaşmak bilen, türkmen paýtagtynyň gözelliklerini synlamaga hem mümkinçilik aldyk. Mälim bolşy ýaly, biziň ýurtlarymyz Aziýanyň we Ýewropanyň möhüm çatrygynda ýerleşip, üstaşyr ulag geçelgelerini ösdürmek we halkara hyzmatdaşlygy giňeltmek üçin ägirt uly mümkinçiliklere eýedir. Biz bu ulgamda bar bolan giň mümkinçilikleri sebitiň ýurtlarynyň bähbitlerine peýdalanýandygyny goldaýarys diýip, dostlukly ýurduň wekili aýtdy.
Türkmenistanda netijeli işlemek we hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny giňeltmek üçin amatly şertler döredilipdir diýip, diplomat şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi.
Eýran Yslam Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi YHG-nyň 15-nji sammitiniň üstünlikli geçirilendigini belläp, onuň dowamynda kabul edilen çözgütleriň YHG-a agza ýurtlaryň arasyndaky hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň hemmetaraplaýyn ösdürilmegine kuwwatly itergi berjekdigine ynam bildirdi.
Diplomatik wekilhanalaryň döwletara gatnaşyklary pugtalandyrmakda eýeleýän orny aýratyn bellenildi. Türkmenistanyň Bitaraplyk derejesine esaslanýan parahatçylyk söýüjilikli we hoşniýetli goňşuçylyk syýasatynyň sebitde söwda-ykdysady gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagy, howpsuzlygyň üpjün edilmegi üçin giň mümkinçilikleri açýandygy aýratyn bellenildi.
Ilçi şeýle hem Eýran Yslam Respublikasynyň ygtybarly hyzmatdaş bolan Türkmenistan bilen netijeli gatnaşyklary ösdürmäge gyzyklanma bildirýändigini aýtdy. Hususan-da, senagat, ulag-kommunikasiýa, oba hojalygy pudaklarynda, medeni-ynsanperwer ulgamda we syýahatçylyk ugry boýunça ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň işjeňleşdirilmegine möhüm ähmiýet berilýär.
Diplomat YHG-nyň 15-nji sammitiniň netijeli işi ugrunda zerur şertleriň döredilendigi üçin milli Liderimize hoşallyk bildirip, onda kabul edilen çözgütleriň, öňe sürlen başlangyçlaryň üstünlikli amala aşyrylmagy üçin zerur tagallalary etjekdigine ynandyrdy.
Soňra Gazagystan Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisine söz berildi. Ol umumy taryh, däp-dessurlar we medeni ýörelgeler bilen baglanyşýan ýurtlarymyzyň arasyndaky gatnaşyklaryň häzirki wagtda hil taýdan täze derejä çykandygyny belledi.
Ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilen YHG-nyň 15-nji sammitinde sebitiň ýurtlarynyň dünýä hojalyk gatnaşyklaryna işjeň goşulyşmagy ugrunda bilelikdäki tagallalaryň zerurdygy aýdyldy. Ilçiniň belleýşi ýaly, bu babatda üstaşyr ulag geçelgelerine möhüm orun degişli bolup durýar. Mälim bolşy ýaly, şu ýylyň 26-njy noýabrynda Türkmenistanyň, Gazagystan Respublikasynyň we Eýran Yslam Respublikasynyň demir ýol edaralarynyň arasynda özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekildi.
Hazarýaka döwletleriň arasyndaky gatnaşyklaryň ösdürilmegi bilen baglanyşykly meseleler hem wajyp bolup durýar. Bu barada aýtmak bilen, diplomat sammitde ykdysadyýet, söwda, maýa goýum, ulag, energetika ugurlary boýunça gatnaşyklaryň ösdürilmegi we hyzmatdaşlygyň elektron hem-de sanly ulgam bilen üpjünçiligi, tehnologiýa, tejribe alyşmak meselelerine möhüm ähmiýet berlendigini aýtdy. Şunda ekologiýa ugry aýratyn möhümdir.
Maslahatda Gyrgyz Respublikasynyň ýurdumyzdaky Adatdan Daşary we Doly ygtyýarly ilçisi çykyş edip, YHG-nyň sammitinde häzirki döwürde emele gelen çylşyrymly ýagdaýlary ýeňip geçmek, döwrüň wehimlerine garşy bilelikde göreşmek meselelerine garalandygyny aýdyp, bu ugurda öňde durýan wezipeleriň üstünlikli çözülmegi üçin bilelikdäki tagallalaryň zerurdygyny belledi.
YHG sebiti ýurtlarynyň ägirt uly energetika serişdelerini we ulag-logistika ulgamyny, olaryň ykdysady taýdan goşulyşmagyny netijeli peýdalanmak baradaky meselä degip geçmek bilen, diplomat bu ugurlarda goňşy sebitler bilen hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ösdürmegiň möhümdigine ünsi çekdi.
Aýratyn-da, yklymara giňişlikde ykdysady, söwda we maýa goýum ugurlary boýunça gatnaşyklaryň ösdürilmegine uly gyzyklanma bildirilýär. Uzak möhletleýin meýilnamalaryň we taslamalaryň üstünlikli durmuşa geçirilmeginde YHG-a möhüm orun degişlidir diýip, ilçi belledi.
Pakistan Yslam Respublikasynyň ýurdumyzdaky Adatdan Daşary we Doly ygtyýarly ilçisi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowy Türkmenistanyň başlyklyk etmeginde YHG-nyň 15-nji sammitiniň üstünlikli geçirilendigi bilen tüýs ýürekden gutlady. Ilçiniň belleýşi ýaly, taryhy ähmiýeti bolan bu sammitde kabul edilen çözgütler we öňe sürlen başlangyçlar gurama agza ýurtlaryň ykdysady taýdan ösüşine, halklaryň abadançylygyna gönükdirilendir. Şeýle hem ol sebitiň çäklerinde parahatçylygyň, durnukly ösüşiň we howpsuzlygyň berkarar edilmeginde Türkmenistanyň başlangyjy bilen amala aşyrylýan halkara ähmiýetli taslamalara möhüm ornuň degişlidigini nygtady. Hususan-da, Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň gurluşygynyň we Türkmenistan — Owganystan — Pakistan elektrik geçiriji ulgamyň çekilmeginiň ähmiýeti bellenildi.
Ilçi çykyşynyň dowamynda sammitiň öňüsyrasynda Türkmenistanyň we Pakistan Yslam Respubilkasynyň Prezidentleriniň arasynda geçirilen gepleşikleriň netijeli bolandygyny aýratyn belläp, işlemek üçin döredilen mümkinçilikler üçin milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa hoşallyk bildirdi.
Soňra Täjigistan Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan Daşary we Doly ygtyýarly ilçisi çykyş edip, hormatly Prezidentimize YHG-nyň nobatdaky sammitiniň ýokary guramaçylyk derejesi hem-de onuň üstünlikli geçirilendigi üçin hoşallyk bildirdi.
Diplomat YHG-a agza ýurtlaryň ägirt uly mümkinçilikleriniň we baý tebigy serişdeleriniň bardygyny belläp, bularyň ählisiniň netijeli döwletara gatnaşyklary giňeltmek üçin amatly şertleri emele getirýändigini nygtady.
Häzirki wagtda Täjigistanda üstaşyr ulag geçelgeleriniň işjeňleşdirilmegine gönükdirilen giň gerimli taslamalar amala aşyrylýar. YHG-nyň çäklerinde ýola goýulýan hyzmatdaşlygyň ösdürilmegi sebitiň ýurtlarynyň halklarynyň abadançylygyny üpjün eder, bellenilen maksatlara ýetmäge mümkinçilik berer diýip, ilçi sözüni jemledi.
Soňra Türkiýe Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan Daşary we Doly ygtyýarly ilçisi YHG-nyň sammitiniň öň ýanynda türk Liderine ýokary döwlet sylagynyň gowşurylandygy üçin hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowa hoşallyk sözlerini aýtdy.
Häzirki wagtda Türkmenistan döwlet Baştutanynyň tagallalary netijesinde halkara maslahatlaryň we forumlaryň geçirilýän merkezine öwrüldi, munuň özi ýurduň dünýä derejesinde abraýynyň artmagyna ýardam berýär.
Diplomatyň aýdyşy ýaly, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmeginde hem-de häzirki döwürde dünýäde emele gelen çylşyrymly ýagdaýy ýeňip geçmekde YHG-a agza döwletleriň bilelikdäki tagallalary möhüm ähmiýete eýedir.
Özbegistan Respublikasynyň Türkmenistandaky Adatdan Daşary we Doly ygtyýarly ilçisi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowy hem-de YHG-nyň 15-nji sammitine gatnaşyjylary forumyň üstünlikli geçirilendigi bilen gutlady.
Bu gurama agza döwletleriň häzirki döwrüň wehimlerine, hususan-da, täze koronawirus ýokanjyna, terrorçylyga, guramaçylykly jenaýatçylyga garşy göreşde tagallalarynyň birleşdirilmegi has netijeli häsiýete eýe bolar. Şunuň bilen baglylykda, häzirki döwürde uzak ýyllaryň dowamynda toplanan tejribäni alyşmak, dürli ugurlarda ylmyň gazananlaryny ornaşdyrmak, şeýle hem täzeçil usullary, sanly ulgamy doly peýdalanmak möhüm ähmiýete eýedir. Munuň özi ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň, şol sanda durmuş ulgamynyň ösüşiniň esasy şerti bolup durýar.
Ilçi sözüniň ahyrynda sebitiň ýurtlarynyň arasynda netijeli gatnaşyklaryň ösdürilmegi hem-de tutuş adamzadyň bähbidine gönükdirilmegi ugrunda yzygiderli alada edýän türkmen Liderine hoşallyk sözlerini aýtdy.
Russiýa Federasiýasynyň ýurdumyzdaky Adatdan Daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Aşgabatda YHG-nyň 15-nji sammitiniň ýokary guramaçylyk derejesinde geçirilmegi bilen hemmeleri gutlady.
Ilçiniň belleýşi ýaly, Russiýa Federasiýasy Türkmenistanyň sebit boýunça goňşusy hem-de işjeň gatnaşyk saklaýan hyzmatdaşy bolup durýar. Diplomat Türkmenistanda ulag-üstaşyr geçelgeleriniň işiniň kämilleşdirilmegine möhüm ähmiýet berilýändigini nygtap, iki döwletiň arasynda ýük daşamak we ýolagçy gatnatmak boýunça sazlaşykly guralyň hereket edýändigine ünsi çekdi.
Şunuň bilen baglylykda, türkmen Lideriniň «Gündogar — Günbatar» we «Demirgazyk — Günorta» ugurlary boýunça geçelgeleriň işiniň netijeli häsiýete eýe bolmagyna ägirt uly üns berýändigi bellenildi, munuň özi Türkmenistanyň Ýewraziýa yklymynyň möhüm çatrygy hökmündäki ornuny berkitmäge ýardam edýär.
Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň Türkmenistandaky Adatdan Daşary we Doly ygtyýarly ilçisi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowy iri forumyň üstünlikli geçirilmegi bilen gutlady.
Ilçiniň belleýşi ýaly, ABŞ-da Türkmenistan bilen hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň ösdürilmegine uly gyzyklanma bildirilýär. Häzirki döwürde sanly tehnologiýalaryň ösdürilmegi netijesinde ýurtlaryň arasynda onlaýn tertipdäki hyzmatdaşlyk gatnaşyklary ýola goýuldy. Bu bolsa ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn gatnaşyklar üçin oňyn mümkinçilikleri üpjün edýär.
Ilçi netijeli türkmen-amerikan hyzmatdaşlygyny pugtalandyrmak üçin ähli tagallalary etjekdigini nygtady.
Soňra Birleşen Milletler Guramasynyň Merkezi Aziýa üçin öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkeziniň ýolbaşçysy Natalýa German çykyş edip, YHG-nyň 15-nji sammitiniň üstünlikli geçmegi we Türkmenistanyň bu guramada başlyk etmegi bilen gutlady.
Sammitde kabul edilen çözgütler we onuň jemleýji resminamasy Ýewraziýa yklymynda durnukly ösüşiň, howpsuzlygyň we parahatçylygyň berkidilmegine ýardam eder. Türkmenistanyň başlangyjy boýunça BMG-niň Baş Assamblýeasy tarapyndan «Birleşen Milletler Guramasynyň we Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň arasynda hyzmatdaşlyk» atly Kararnamanyň kabul edilmeginiň taryhy ähmiýeti aýratyn bellenildi.
Natalýa Germanyň belleýşi ýaly, munuň özi sebitiň ýurtlarynyň dünýä hojalyk gatnaşyklaryna utgaşmagyny, özara hyzmatdaşlygyň ösdürilmegini üpjün eder. Sebitiň ýurtlarynyň taryhy, medeni we däp-dessurlar babatdaky umumylyklary ählumumy parahatçylygyň, durnukly ösüşiň we energetika taslamalaryny üstünlikli amala aşyrmagyň möhüm şertini emele getirýär.
Birleşen Milletler Guramasynyň Türkmenistandaky hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenko YHG-nyň sammitiniň ýokary guramaçylyk derejesini belläp, onuň jemleri boýunça kabul edilen çözgütleriň öňde durýan wezipeleriň üstünlikli ýerine ýetirilmeginde aýratyn ähmiýete eýe boljakdygyna ynam bildirdi. Bu ugurda diplomatik wekilhanalaryň we abraýly halkara guramalaryň alyp barýan işlerine möhüm orun degişlidir. Olaryň tagallasy bilen ýurtlaryň we halklaryň arasyndaky ýola goýulýan hyzmatdaşlyk gatnaşyklary hil taýdan täze derejä çykýar hem-de öňe sürülýän başlangyçlar abadançylygyň, parahatçylygyň we durnukly ösüşiň üpjün edilmegine gönükdirilýär.
Çykyşda YHG-nyň ähmiýetine aýratyn üns berildi. Bu sebit ykdysady düzümi söwda, ulag-kommunikasiýa, energetika, syýahatçylyk, durmuş ulgamy, ekologiýa, ylym, maliýe-bank işi ugurlary boýunça hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de berkidilmegine ýardam bermelidir, munuň özi döwrüň talaby bolup durýar.
Ýewropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyň Aşgabatdaky merkeziniň ýolbaşçysy Jon MakGregor hormatly Prezidentimizi YHG-nyň 15-nji sammitiniň üstünlikli geçmegi mynasybetli gutlap, häzirki döwürde sebitiň ýurtlarynyň arasyndaky gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagy ykdysady ösüşiň üpjün edilmegini, zähmet öndürijiliginiň ýokarlandyrylmagyny, geljegi uly bolan taslamalaryň amala aşyrylmagyny, oňa YHG-a agza ýurtlaryň degişli düzümleriniň gatnaşmagyny şertlendirýär diýip belledi.
Sammitiň barşynda gazanylan ylalaşyklar, hususan-da, pandemiýa garşy göreş, onuň sebitiň ykdysadyýetine ýetirýän ýaramaz täsirini peseltmek boýunça hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak, hususan-da, öňüni alyş we waksinasiýa ugurlarynda maglumat alyşmak arkaly göreşmegiň möhümdigine aýratyn üns çekildi. Bularyň ählisi bu gurama agza döwletleriň häzirki zamanyň wehimlerine bilelikde garşy durmaga bolan gyzyklanmalaryny beýan edýär.
Maslahata gatnaşyjylar 2021-nji ýylyň 28-nji noýabrynyň halkara hyzmatdaşlygyň ösüşinde möhüm sepgide öwrülendigini nygtadylar. Sammitiň jemleri boýunça Hereketleriň Aşgabat Ylalaşygynyň kabul edilmegi YHG-a agza döwletleriň arasynda hyzmatdaşlygyň diwersifikasiýalaşdyrylmagyna, ählumumy howpsuzlygyň we durnuklylygyň üpjün edilmegine ýardam berer. Bu forumyň türkmen paýtagtynda geçirilmegi Türkmenistanyň dünýä giňişliginde abraýynyň barha artýandygynyň hem-de hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň oňyn başlangyçlarynyň ählumumy ykrarnama eýe bolýandygynyň nobatdaky subutnamasydyr.
www.tdh.gov.tm.
https://www.turkmenmetbugat.gov.tm/tk/articles/48689?type=feed