Aşgabatda Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletleriň işewürler maslahaty geçirildi

Aşgabat, 26-njy noýabr (TDH). Türkmen paýtagtynda geçirilmegi meýilleşdirilýän Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletleriň Baştutanlarynyň XV sammitiniň öňüsyrasynda, şu gün YHG-a agza döwletleriň işewürlik maslahaty geçirildi. Ol Türkmenistanyň we YHG-nyň Söwda-senagat edaralary hem-de guramanyň Sekretariaty tarapyndan guraldy.

Utgaşykly görnüşde geçirilen maslahat halkara ykdysady hyzmatdaşlygy pugtalandyrmakda nobatdaky möhüm ädime öwrülip, YHG-a agza döwletleriň Söwda-senagat edaralarynyň, ministrlikleriň we ugurdaş edaralaryň, banklaryň hem-de hususy kompaniýalaryň ýolbaşçylarydyr wekillerini ýygnady. Onuň işine 170-den gowrak wekil gatnaşyp, olardan 40-sy daşary ýurtly işewürler, 138-si ýurdumyzyň wekilleridir. Şeýle-de dünýäniň dürli ýurtlaryndan 270-den gowrak telekeçi forumyň işine sanly ulgam arkaly gatnaşdy.

Daşary ýurtly işewür toparlary bilen giň we köpugurly gatnaşyklar dünýä bileleşiginiň, iri maýadarlaryň giň gerimli taslamalary durmuşa geçirmäge, netijeli hyzmatdaşlygy giňeltmäge, yklymyň ykdysady ýollarynyň merkezi hökmünde ýurdumyzyň ägirt uly kuwwatyny amala aşyrmaga gyzyklanmasyny tassyklaýar.

Ýurdumyzyň Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynda başlyklyk etmeginiň “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” diýlip yglan edilen ýylyň şanly wakasyna öwrülendigini bellemek gerek. Munuň özi Bitarap döwletimiziň halkara guramalaryň çäklerinde netijeli hyzmatdaşlyga ygrarlydygyny, ileri tutulýan sebit we dünýä meselelerini çözmekde işjeň orny eýeleýändigini nobatdaky gezek aýdyň görkezýär.

Soňky ýyllarda Türkmenistan hem-de YHG bilelikde işlemegiň uly tejribesini topladylar, bu bolsa uzak möhletleýin geljek üçin netijeli gatnaşyklar babatda mäkäm binýady döredýär. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda ýurdumyz hemmetaraplaýyn hyzmatdaşlygy giňeltmäge goşant goşmak arkaly Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza döwletler bilen gatnaşyklary üstünlikli ösdürýär.

YHG-nyň Baş sekretarynyň orunbasary Saýed Ýahýa Aklaki işewürler maslahatyny açyp, mähirli kabul edilendigi hem-de däbe öwrülen myhmansöýerlik üçin Türkmenistanyň Prezidentine hoşallyk sözlerini aýdyp, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň 28-nji noýabrda geçiriljek XV sammitiniň söwda gatnaşyklaryny ösdürmekde, sebit syýasatyny sazlaşdyrmakda möhümdigini belledi. Myhman şu günki duşuşygyň döwletara hyzmatdaşlyga täze itergi berjekdigini hem-de işewürler bileleşiginiň arasyndaky hyzmatdaşlygy berkitmäge ýardam etjekdigini nygtady.

Maýa goýum mümkinçiliklerini giňeltmek, bu ulgamda iň gowy dünýä tejribelerini ornaşdyrmak, ulag we logistika hyzmatlarynyň kömegi bilen işewürlik gatnaşyklaryny ösdürmek boýunça bilelikdäki işlere aýratyn üns berildi. Umumy mejlis YHG-a agza döwletleriň arasyndaky söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň giňeldilmegine bagyşlandy. Esasy maksat Merkezi Aziýa ýurtlarynyň gurama giren wagtyndan bäri geçen 30 ýylyň dowamynda bu ulgamda gazanylan üstünlikleri ara alyp maslahatlaşmakdan, ileri tutulýan ugurlarda möhüm meseleler boýunça pikir alyşmakdan ybarat boldy.

Soňra çykyş eden YHG-nyň Söwda-senagat edarasynyň, Eýran Yslam Respublikasynyň Söwda, senagat, magdan we oba hojalyk edarasynyň ýolbaşçysy Golam Hosseýn Şafei duşuşygyň ýokary derejede guralandygy üçin Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowa hoşallyk bildirip, şu günki işewürler maslahatynyň jemleriniň söwda, ykdysady we maýa goýum gatnaşyklarynyň has-da giňelmegine kuwwatly itergi berjekdigine ynam bildirdi. Myhman guramanyň içindäki gatnaşyklary goldamak, şol sanda söwda Ylalaşygyny amala aşyrmak, syýahatçylyk pudagyny ösdürmek, hususy ulgam bilen hyzmatdaşlykda barter bileleşigini döretmek, sebitiň demir we awtomobil ýollaryny giňeltmek barada pikirini beýan etdi.

Daşary ýurtly gatnaşyjylar forumyň ykdysadyýetde möhüm meseleleri hem-de aýry-aýry ulgamlary netijeli ösdürmegiň ugurlaryny ara alyp maslahatlaşmaga mümkinçilik berýändigini bellediler. Maýa goýum kuwwatyny hem-de bu ugurda gazanylan belent sepgitleri görkezmek bilen bir hatarda, ol dünýäniň dürli ýurtlarynyň işewür toparlary bilen gatnaşyklary pugtalandyrmaga ýardam edýär.

Baý tebigy we adam serişdelerine eýe bolan YHG-nyň geljekde ykdysady işleri ösdürmek üçin uly mümkinçilikleriniň bardygy bellenildi, şunuň bilen baglylykda, söwda we maliýe hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegini goldamak guramanyň wezipeleriniň biri bolup durýar. Işewür toparlaryň wekilleri YHG-a agza ýurtlaryň işewürleriniň özara gatnaşyklary, täze bazarlara çykmaga mümkinçilik, öňdebaryjy tejribäni we ýokary tehnologiýalary alyşmak meselelerine aýratyn üns berdiler.

Türkmen tarapyndan maslahata gatnaşyjylar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan syýasatynyň esasy ugurlaryna laýyklykda, soňky ýyllarda Türkmenistanyň önümçilik ulgamyna uly möçberde döwlet hem-de daşary ýurt maýalaryny goýmak bilen, milli ykdysadyýetiň okgunly ösmegi üçin mäkäm binýadyň döredilýändigini bellediler.

“YHG-nyň sebitinde söwda we hyzmatlar, gümrük hyzmatlary, salgyt salmak, sanly söwda, täjirçilik babatda hyzmatdaşlyk” atly mejlisiň çäklerinde ykdysadyýetleri durnukly ösdürmek, olary diwersifikasiýalaşdyrmak üçin zerur derejäni üpjün edýän bazar gurallaryny peýdalanmak, şeýle hem Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasyna agza ýurtlara daşarky maýa goýumlary çekmek üçin amatly şertleri döretmek barada meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Toplanan dünýä tejribesi maýa goýumlaryň we söwdanyň tebigy, önümçilik, zähmet serişdeleri bilen utgaşyklylykda, islendik ýurduň ykdysadyýetiniň ähli ugurlarynyň ösmegini şertlendirýär. Kadalaşdyryjy hukuk binýady kämilleşdirmek, nyrh we nyrh bilen bagly däl böwetleri aradan aýyrmak arkaly erkin söwdanyň doly derejede işlemegini üpjün etmek boýunça çäreleriň görülmegi YHG-a agza döwletleriň arasynda söwda gatnaşyklaryny pugtalandyrmaga nobatdaky itergi bolup hyzmat eder. YHG-nyň ýurtlarynda söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmek hem-de bilelikdäki taslamalary amala aşyrmak maksady bilen, döwlet-hususy hyzmatdaşlygyň iň gowy tejribesini ornaşdyrmaga ýardam bermek derwaýys wezipe bolup durýar.

Häzirki wagtda söwdanyň sanlylaşdyrylmagyny köp babatda sarp edijiniň hereketleriniň häsiýetiniň we nusgasynyň üýtgemegi kesgitleýär, bularyň hemmesi gurşawyň üýtgemegi — tehnologiýalaryň okgunly ösmegi, sanly ykdysady ulgamlaryň, innowasion işewürlik nusgalarynyň peýda bolmagy bilen şertlendirilendir.

Türkmenistany ykdysady we durmuş taýdan ösdürmegiň möhüm şerti bolan köpugurly ulag düzümini döretmek hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biridir. Bu ugurda giň gerimli taslamalar, şol sanda täze awtomobil we demir ýollaryny gurmak, bar bolan ýollary döwrebaplaşdyrmak, raýat awiasiýasynyň, gämi gatnawynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny düýpli täzelemek, giňeltmek boýunça taslamalar üstünlikli durmuşa geçirildi. Şunda halkara üstaşyr ulag geçelgeleriniň gurulmagyna aýratyn üns berilýär.

Bu baradaky mesele “YHG-nyň sebitinde senagat pudagyny hem-de ulag-logistika hyzmatlaryny, maýa goýum mümkinçiliklerini ösdürmek” atly mejlisiň çäklerinde beýan edildi. Milli ulag operatorlarynyň gatnaşmagynda dünýä ähmiýetli döwrebap düzümiň, durnukly logistika ýollarynyň döredilmegini, hyzmatlar ulgamynyň giňeldilmegini ugur edinýän iri taslamalaryň amala aşyrylmagy sebit we sebitara söwda-ykdysady gatnaşyklaryny giňeltmäge ýardam edýär.

Döwlet Baştutanymyzyň başlangyjy bilen toplumlaýyn maksatnamalaryň durmuşa geçirilmegi netijesinde gaýtadan işleýän pudaklar batly depginde ösdürilýär, kiçi we orta telekeçilige döwlet tarapyndan goldaw berilýär. Halk hojalyk toplumynyň pudaklarynyň ýokary görkezijileri döwletimiziň öňdengörüjilikli maýa goýum syýasaty hem-de uly möçberde çekilýän daşary ýurt maýa goýumlary bilen üpjün edilýär. Häzir Türkmenistanda durmuşda ulanylýan himiýa önümleri, rezin-tehniki önümler, emeli süýüm, organiki polimerler ýaly, tebigy gazy gaýtadan işlemekden alynýan önümleriň netijeli önümçiligini ýola goýmak üçin ähli mümkinçilikler bar.

Işewürler maslahaty tamamlanandan soň, oňa gatnaşyjylar şeýle çäreleri dowam etmek barada aýdyp, YHG-a agza döwletleriň arasyndaky netijeli hyzmatdaşlygyň uzak möhletleýin geljek üçin köptaraplaýyn täze ugurlaryny kesgitlemek bilen, onuň geljekde-de üstünlikli ösdüriljekdigine ynam bildirdiler.

Utgaşykly görnüşdäki forumyň çäklerinde ikitaraplaýyn duşuşyklar geçirilip, şolaryň barşynda ýangyç-energetika toplumy, himiýa senagaty, oba hojalygy, azyk we dokma senagaty, söwda hem-de beýleki ulgamlarda işewürlik gatnaşyklaryny giňeltmek maksady bilen, geljekki anyk ädimler bellenildi.

Işewürlik duşuşygynyň jemleri boýunça demir ýol-ýük geçelgesini döretmek boýunça Gazagystan Respublikasynyň, Türkmenistanyň we Eýran Yslam Respublikasynyň demir ýol edaralarynyň arasynda Özara düşünişmek hakynda Ähtnama gol çekildi. Mundan başga-da, Türkmenistanyň nebitgaz toplumynyň degişli düzümleri bilen YHG-a agza ýurtlaryň kompaniýalarynyň wekilleriniň arasynda umumy bahasy ABŞ-nyň 11 million dollaryndan gowrak bolan ikitaraplaýyn şertnamalara, Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary bilen umumy bahasy ABŞ-nyň 35 million dollaryndan gowrak bolan eksport-import amallary boýunça ikitaraplaýyn resminamalara gol çekildi.

Surata düşüren Ilaman ÇÜRIÝEW.

Barha ählumumylaşýan halkara gatnaşyklarda sebitara düzümlere möhüm orun degişli. Şolaryň biri-de, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasydyr. Ol sebitleýin hökümetara gurama bolup, öz işini 1992-nji ýylda täzeden dikeltdi. Owganystan, Garaşsyzlygyny gazanan Türkmenistan, Azerbaýjan, Gazagystan, Gyrgyzystan, Täjigistan döwletleri onuň täze agzalary boldy. Şol ýylyň 16-17-nji fewralynda YHG-nyň üsti ýetirilen täze agzalarynyň-da gatnaşmagynda geçirilen döwlet hem hökümet Baştutanlarynyň duşuşygynda kabul edilen resminamada ulag-kommunikasiýa, senagat we oba hojalygy, energetika pudaklarynda işjeň hyzmatdaşlyk etmek göz öňünde tutuldy. Agza ýurtlaryň ykdysady, tehniki, medeni hyzmatdaşlygyny ilerletmek; sebitiň dünýä söwdasyndaky ornuny artdyrmak; agza döwletleriň dünýä ykdysadyýetine goşulyşmagyny yzygiderli üpjün etmek; sebitiň ýurtlaryny biri-biri hem-de daşarky dünýä bilen baglanyşdyrýan ulag-kommunikasiýa ulgamyny ösdürmek; sebitiň agrar, senagat mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak; neşeleriň bikanun dolanyşygyna garşy tagallalary birleşdirmek, daşky gurşawy goramak, sebitiň halklarynyň medeni gatnaşyklaryny berkitmek; sebitara we halkara guramalar bilen işjeň hyzmatdaşlyk etmek Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň işiniň esasy maksatlarydyr.

Hormatly Prezidentimiz daşary syýasy başlangyçlarynda Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ornuna uly ähmiýet berýär. Şoňa görä-de, Türkmenistan bu guramanyň ýokary derejeli duşuşyklaryna işjeň gatnaşyp, sebitara hyzmatdaşlygy konstruktiw häsiýete öwürmek üçin möhüm başlangyçlary we taslamalary öňe sürýär. Şunda energetika hem-de ulag ulgamlaryny mundan beýläk-de ösdürmek, kämilleşdirmek we diwersifikasiýalaşdyrmak ileri tutulýan ugurlar hasaplanýar.

2021-nji ýylyň 4-nji martynda milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdoganyň çakylygy boýunça Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň wideoaragatnaşyk arkaly geçirilen XIV sammitine gatnaşdy. Dünýäde emele gelen ýagdaýlary nazara almak bilen, ýokary derejedäki duşuşygyň gün tertibinde COVID-19 pandemiýasyndan soňky döwürde sebitleýin ykdysady hyzmatdaşlygy ösdürmäge aýratyn üns berildi. Şol sammitden soňra, YHG-da başlyklyk etmek döwri Türkmenistana geçdi. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan tarapyndan sebitde durnukly ykdysady ösüşi üpjün etmäge gönükdirilen degişli Konsepsiýa işlenip taýýarlanyldy. Bu bolsa ýurdumyzyň şeýle jogapkärli wezipäni ýerine ýetirmäge hemmetaraplaýyn oýlanyşykly, anyk netijeleri gazanmagy maksat edinýän çemeleşmelerini aýdyň görkezýär.

YHG-nyň şol gezekki sammitinde türkmen Lideri agza ýurtlar bilen bilelikde toplanan tejribä oňyn baha berip, wagtyň bizden häzirki döwrüň ýagdaýlaryny, dünýä ykdysadyýetindäki meýilleri we sebitdäki işleriň ugruny göz öňünde tutup, guramanyň işine täze çemeleşmeleri taýýarlamagy talap edýändigini aýratyn nygtady. Türkmenistanyň Prezidentiniň pikiriçe, ykdysady serişdeler arkaly sebitde durnukly ösüşi gazanmak häzirki döwürde YHG-nyň baş wezipesi bolmalydyr. Bu bolsa guramanyň üstüne parahatçylygyň we gülläp ösüşiň bähbidine netijeli hyzmatdaşlyk üçin mümkinçilikleri döretmek wezipesini ýükleýär. Şonuň bilen baglanyşyklylykda, hormatly Prezidentimiz sammitde ýurdumyzyň YHG-da başlyklyk etmeginiň ileri tutulýan ugurlaryna dahylly birnäçe teklipleri öňe sürdi.

1. Türkmenistan YHG-nyň sebitindäki ykdysady ugurlaryny döretmegiň üstünde işläp başlamagy teklip edýär. Ol bu ugurlara harytlaryň, hyzmatlaryň hereket edýän, maýa goýumlaryň amala aşyrylýan esasy durnukly ulgamy hökmünde garaýar. Döwletimiz senagat kooperasiýasyny, ýurtlarymyzyň önümçilik we tehnologik mümkinçiliklerini birleşdirmegi, bilelikdäki iri üpjünçilik taslamalaryny amala aşyrmagy ykdysady ugurlaryň örän möhüm bölegi hasaplaýar. Türkmen tarapy YHG-nyň çäklerinde ykdysady, söwda, senagat, energetika, ulag-kommunikasiýa, medeni-ynsanperwer ulgamlarda hyzmatdaşlygyň toplumlaýyn mümkinçiliklerini giňeltmäge ýardam bermegi strategik wezipe hasaplaýar.

2. Türkmenistan YHG-nyň giňişligine Ýewraziýa yklymynda amatly, düşewüntli, ýokary tehnologiýaly ulag-kommunikasiýa merkezleriniň we ugurlarynyň ulgamy hökmünde seredýär. Hut şu maksatdan ugur alnyp, Türkmenistanyň başlangyjy netijesinde agzalan sebitde bilelikdäki birnäçe multimodal ulag-kommunikasiýa taslamalary üstünlikli amala aşyryldy.

Aslynda, ulag-kommunikasiýa taslamalaryna ýardam bermek YHG-nyň işiniň möhüm ugrudyr. 1996-njy ýylyň 13-nji maýynda guramanyň Aşgabatda bolan sammiti Tejen — Sarahs — Maşat demir ýolunyň açylyş dabarasyndan başlanypdy. Şol gün hem Sarahsda Türkmenistan, Özbegistan, Azerbaýjan, Gruziýa ýükleri daşamak we demir ýol gatnawlary boýunça hyzmatdaşlyk etmek barada dörttaraplaýyn Ylalaşyga gol çekilipdi. 1998-nji ýylda Gazagystanda YHG-nyň agza döwletleriniň üstaşyr ýük gatnawlary hakda Ylalaşyga gol çekilipdi. Şeýlelikde, Türkmenistanyň başlangyjy bilen gurlan Tejen — Sarahs — Maşat demir ýoly bu düzüme girýän ýurtlaryň söwda dolanyşygynda möhüm ugra öwrüldi.

2007-nji ýylyň 16-njy oktýabrynda Hazarýaka döwletleriň Baştutanlarynyň Tähranda geçirilen II sammitinde Gazagystan — Türkmenistan — Eýran demir ýolunyň gurluşygynyň taslamasy baradaky resminama gol çekildi. Bu halkara demir ýoly Baltikadan Eýranyň portlaryna çenli 4,5 müň kilometr aralykda has oňaýly ugur bolup durýar. 2011-nji ýylyň oktýabrynda bolsa YHG-nyň goldawy bilen Türkmenistanyň, Özbegistanyň üsti bilen Gazagystana aralaşýan üstaşyr demir ýol gatnawy ýola goýuldy. Gazagystan 2015-nji ýylyň fewralynda Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman ulag geçelgesiniň taslamasyna goşuldy. Şeýlelikde, Demirgazyk — Günorta ulag geçelgesiniň möhüm halkasyna öwrülen Gazagystan — Türkmenistan — Eýran demir ýoly diňe bir YHG-nyň sebitiniň däl, eýsem, Ýewraziýa yklymynyň halklarynyň bähbidine-de gulluk edýär.

Strategik hyzmatdaşlardyr goňşy döwletler bilen däbe öwrülen gatnaşyklardan başga-da, Türkmenistan häzir Orta we Ýakyn Gündogaryň ýurtlary, şol sanda Pars aýlagynyň ýurtlary bilen hyzmatdaşlygyň täze mümkinçiliklerini öwrenýär. Pars aýlagynyň geosyýasy, geostrategik, geoykdysady ähmiýeti hasaba alnanda, hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen öňe sürlen Orta Aziýa — Ýakyn Gündogar (Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman) ulag geçelgesiniň taslamasy örän ähmiýetlidir. Oňa birnäçe goňşy döwletler gyzyklanma bildirdi we netijede, 2011-nji ýylyň 25-nji aprelinde Aşgabatda hökümetara Ylalaşyga gol çekildi. Bu ulag geçelgesi Merkezi Aziýa, Eýran we Pars aýlagynyň ýurtlary, arap dünýäsiniň döwletleri bilen gatnaşyklary ýygjamlaşdyrmaga ýardam berer. Ol Ýakyn Gündogara göni çykmak üçin mümkinçilikleri açýar.

Türkmenistanyň Beýik Ýüpek ýoluny gaýtadan dikeltmäge gönükdirilen ulag diplomatiýasynda möhüm taslamalaryň biri-de, «Lapis Lazuli» adyny alan Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe multimodal ulag geçelgesidir. Mälim bolşy ýaly, hormatly Prezidentimiziň teklibi boýunça 2014-nji ýylyň 3-4-nji sentýabrynda Aşgabatda geçirilen «Halkara hyzmatdaşlygy we durnukly ösüşi üpjün etmekde üstaşyr ulag geçelgeleriniň tutýan orny» atly halkara maslahatyň çäklerinde Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa ulag geçelgesini döretmek boýunça dörttaraplaýyn duşuşyk geçirilipdi. Hut şol maslahatda-da Türkmenistanyň Prezidenti ýene-de bir täze teklibi — Türkiýä çykmak arkaly, Merkezi Aziýa üçin modal ýoly döretmegiň mümkinçiligini ara alyp maslahatlaşmagy öňe sürdi. Owganystanyň, Azerbaýjanyň, Gruziýanyň, Türkiýäniň we Türkmenistanyň arasynda Üstaşyr we ulag hyzmatdaşlygy hakynda Ylalaşyga gol çekilmegi RECCA-nyň 2017-nji ýylda Aşgabatda geçen VII forumynyň esasy üstünligi boldy. «Lapis Lazuli» geçelgesi Owganystana Hazar deňzi arkaly öz ýüklerini daşamaga giň mümkinçilik berer.

Türkmenistan YHG-nyň çäginde Gündogar — Günbatar ugry boýunça hem ulag-logistika taslamalaryny işjeňleşdirmegi teklip edýär. Bu ugurda Hazaryň üstünden geçýän taslamalara aýratyn orun degişlidir. Sebäbi Hazarýaka döwletleriň bäşisinden dördüsi YHG-nyň agzasy bolup durýar. Şuny göz öňünde tutup, Türkmenistanyň Baştutany Hazar deňziniň üsti bilen günbatar we demirgazyk ugurlara, Gara hem-de Baltika deňizleriniň portlaryna işjeň çykmagyň mümkinçiliklerini öňe sürýär.

3. Halkalaýyn energiýa geçirijilerini çekmek Türkmenistanyň YHG-nyň çägindäki hyzmatdaşlygy giňeltmekde möhüm hasaplaýan ýene bir ugrudyr. Ýurdumyz bu guramanyň giňişliginde energetika ugurlaryny döretmäge, agza döwletleriň gatnaşmagynda energiýa serişdelerini diwersifikasiýa ýoly bilen ibermäge-de uly ähmiýet berýär. Häzirki wagtda Türkmenistan hyzmatdaşlary bilen bilelikde Türkmenistan — Owganystan — Pakistan — Hindistan gaz geçirijisiniň taslamasyny amala aşyrýar. Munuň özi oňaýly we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň anyk mysalydyr.

Türkmen Lideri YHG sebitiniň içinde hem, onuň çäklerinden daşary çykýan goşmaça energetika ugurlarynyň hem zerurdygyny belläp, Ýewraziýa yklymynyň jümmüşinde halkalaýyn energiýa geçirijilerini çekmekde Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň yklymda beýleki döwletara birleşikler bolan Şanhaý Hyzmatdaşlyk Guramasy, Ýewraziýa ykdysady birleşigi, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygy bilen maksada gönükdirilen gatnaşyklary ýola goýup biljekdigine aýratyn ünsi çekýär. «Bu birleşikleriň strategik bähbitleri YHG-nyň bähbitleri bilen özara peýdaly we deňhukukly esasda laýyk gelip bilerdi» diýip, milli Liderimiz nygtaýar.

Türkmenistanyň Owganystanda amala aşyrýan energetika taslamalary onuň YHG-nyň çägindäki ýurtlaryň energetika mümkinçiliklerini bir ýere jemlemegiň hasabyna bu ýurdy goldamagyň belent ynsanperwer nusgasy bolup durýar. Energiýa serişdelerine ýiti mätäçlik çekýän Owganystana Türkmenistan çärýek asyrdan gowrak wagt bäri elektrik energiýasyny elýeterli nyrhlardan iberýär. Ýurduň maliýe-ykdysady kynçylyklary göz öňünde tutulyp, bu ugurda toplanan bergiler Hökümetimiz tarapyndan ençeme gezek geçildi. Munuň özi goňşuçylyk gatnaşyklarynda ynsanperwerlik ýörelgelerinden ugur alynýandygynyň nyşanydyr.

2021-nji ýylyň 14-nji ýanwarynda Kerki — Şibirgan ugry boýunça güýjenmesi 500 kilowolt bolan 153 kilometrlik elektrik geçiriji ulgam, şeýle-de Ymamnazar — Akina we Serhetabat — Turgundy optiki-süýümli halkara ulgam işe girizildi. Türkmenistan — Owganystan — Pakistan taslamasy hyzmatdaşlygyň geljegi uly ugrudyr.

4. Medeniýet, sport, bilim, ýaşlar syýasaty, syýahatçylyk ulgamlary boýunça gatnaşyklary giňeltmäge işjeň ýardam bermek Türkmenistanyň YHG-da başlyklyk edýän ýurt hökmünde ileri tutýan möhüm wezipeleriniň biridir. Şunuň bilen baglylykda, türkmen Lideri ylmy-lukmançylyk diplomatiýasy, koronawirus pandemiýasyna garşy göreşde tejribe we bilim alyşmak boýunça-da hyzmatdaşlyga aýratyn üns bermegi teklip edýär.

Döwlet Baştutanymyz sammite gatnaşyjylara ýüzlenip, ýurdumyzyň YHG-nyň işini sebiti netijeli ösdürmegiň şertleriniň biri hasaplaýandygyny, bu guramada onuň agza ýurtlarynyň ykdysady ösüşiniň milli maksatnamalaryny amala aşyrmak üçin geljegi uly bolan mümkinçilikleri görýändigini belläp: «Biz döwletleriň we halklaryň abadançylygy hem-de gülläp ösmegi, sebitde parahatçylyk we öňe gitmek üçin YHG-nyň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmagy öz umumy wezipelerimiz hasaplaýarys. YHG-nyň başlygy hökmünde Türkmenistan şu maksatlara ýetmek üçin ähli tagallalary eder» diýip nygtady.

YHG-nyň işiniň gaýtadan janlandyrylmagy netijesinde soňky 30 ýyla golaý döwürde Türkmenistan bu guramanyň çäginde ideologik garaýyşlardan erkin, ykdysady hyzmatdaşlygyň guraly hökmünde sebitara taslamalary durmuşa geçirmäge degişli ençeme oňyn başlangyçlary öňe sürdi. Ýurdumyz YHG-nyň çägindäki hyzmatdaşlygy sebit goşulyşmasynyň oňyn ösüşiniň şertleriniň biri hasap edýär. Guramanyň geosyýasy we geoykdysady mümkinçiliklerini agza döwletleriň hem-de tutuş dünýä bileleşiginiň bähbitleri üçin peýdalanmagyň geljegi uly ugurlary 28-nji noýabrda Aşgabatda geçiriljek YHG-nyň döwlet Baştutanlarynyň nobatdaky XV sammitiniň gün tertibinde-de öz beýanyny tapar.

Jumamyrat GURBANGELDIÝEW,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň rektory, taryh ylymlarynyň kandidaty.

Aşgabat, 22-nji noýabr (TDH). Şu gün Hyzmatdaşlyk boýunça hökümetara türkmen-hytaý komitetiniň türkmen tarapynyň başlygy, Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň hem-de hytaý tarapynyň başlygy, HKP MK-nyň Syýasy býurosynyň hemişelik toparynyň agzasy, Hytaý Halk Respublikasynyň Döwlet Geňeşiniň wise-premýeri Han Çženiň ýolbaşçylygynda sanly ulgam arkaly komitetiň 5-nji mejlisi geçirildi.

Syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlardaky hyzmatdaşlygyň häzirki gün tertibi hem-de özara hereketleriň geriminiň giňeldilmegi boýunça pikir alşyldy. Şu ýylyň başyndan bäri geçirilen möhüm, ikitaraplaýyn çäreleriň Türkmenistanyň we Hytaýyň arasyndaky strategik häsiýete eýe bolan hyzmatdaşlygyň has-da ösdürilmegine düýpli itergi berendigi bellenildi.

Taraplar köpugurly diplomatiýanyň, hususan-da, BMG-niň hem-de beýleki abraýly halkara guramalaryň çäklerindäki, «Hytaý + Merkezi Aziýa» görnüşdäki netijeli hyzmatdaşlygy nygtadylar.

Komitetiň türkmen tarapyndan ýolbaşçysy Serdar Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, iki ýurduň Liderleri tarapyndan türkmen-hytaý gatnaşyklarynyň has-da ösdürilmegi babatda kesgitlenilen wezipeleriň durmuşa geçirilmegi nukdaýnazaryndan, sanly ykdysadyýet, maliýe-bank ulgamy, pes uglerodly «ýaşyl» ösüş, ulag hem-de logistika, aragatnaşyk torlary, himiýa senagaty, oba hojalygy, energiýa we suw tygşytlaýjy tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy hem-de beýlekiler hyzmatdaşlygyň mundan beýläk-de giňeldilmeginiň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda öňe sürülýär.

Energetika, ulag we söwda ulgamlary ikitaraplaýyn däp bolan hyzmatdaşlygyň esasy ugurlarydyr. Taraplar ulag-aragatnaşyk pudagynda alnyp barylýan gatnaşyklaryň has-da pugtalandyrylmagy hem-de «Beýik Ýüpek ýolunyň dikeldilmegi» boýunça ösüş strategiýasynyň «Bir guşak, bir ýol» başlangyjy bilen utgaşdyrylmagy babatda durmuşa geçirilýän işleriň ýygjamlaşdyrylmagy ugrunda ulag we logistika ulgamynyň netijeli hereket etmeginiň iki ýurduň ykdysadyýetiniň ösdürilmeginiň möhüm şertidigini bellediler.

Komitetiň mejlisiniň dowamynda nebitgaz ulgamynda gazanylan ylalaşyklaryň ýerine ýetirilişi, hususan-da, türkmen tebigy gazynyň Hytaýa eksport edilmegi bilen bagly meseleler hem ara alnyp maslahatlaşyldy.

Iki ýurduň arasyndaky medeni-ynsanperwer ulgamdaky gatnaşyklaryň we hyzmatdaşlygyň giňeldilmegi, özara düşünişmegiň çuňlaşdyrylmagy türkmen-hytaý gatnaşyklarynyň möhüm ugry hökmünde kesgitlenildi. Ylym we bilim ulgamyndaky taslamalar, saglygy goraýyş, ýokary tehnologiýalar babatda hyzmatdaşlyk özara hereketleriň ileri tutulýan ugurlary bolmagynda galýar.

Mejlisiň jemleri boýunça şertnama-hukuk binýadyny pugtalandyrmak maksady bilen, resminamalaryň uly toplumyna gol çekildi. Şolaryň hatarynda Hyzmatdaşlyk boýunça türkmen-hytaý komitetiniň 5-nji mejlisiniň Teswirnamasy; Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda bäş ýyl üçin (2021 — 2025-nji ýyllar) hyzmatdaşlyk hakynda Maksatnama; Halkara kiberhowpsuzlygyny üpjün etmek babatynda hyzmatdaşlyk hakynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda Ylalaşyk; Biologik howpsuzlygy üpjün etmek meseleleri boýunça Türkmenistanyň Hokümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda Özara düşünişmek hakynda Ähtnama; Ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmek boýunça Türkmenistanyň Hökümeti bilen Hytaý Halk Respublikasynyň Hökümetiniň arasynda hyzmatdaşlygyň Maksatnamasy bar.

Milli Liderimiz Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň döwlet Baştutanlarynyň sammitine gatnaşdy

12.11.2021. Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Prezident Rejep Taýyp Ärdoganyň çagyrmagy boýunça Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň (Türki geňeş) döwlet Baştutanlarynyň VIII sammitine gatnaşmak üçin Türkiýe Respublikasyna iş saparyny amala aşyrdy.

Türkmenistan hemişelik Bitaraplyk ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasat strategiýasyny yzygiderli durmuşa geçirýär, ähli gyzyklanma bildirýän taraplar bilen netijeli gatnaşyklary ýola goýýar. Ýurdumyz ählumumy gün tertibiniň möhüm meseleleriniň çözgüdini işläp taýýarlamaga işjeň gatnaşyp, dünýäde parahatçylygy, howpsuzlygy we durnuklylygy üpjün etmek, köptaraplaýyn oňyn hyzmatdaşlygy berkitmek boýunça tagallalaryň birleşdirilmegine uly goşant goşýar.

Türki dilli döwletler bilen netijeli hyzmatdaşlyk hem munuň aýdyň subutnamasydyr. Bu döwletleriň halklary bilen türkmen halkyny müňýyllyklara uzaýan taryhy kökleriň, medeni we ruhy gymmatlyklaryň umumylygy baglanyşdyrýar. Bu gün gadymy däp-dessurlar täze many-mazmuna eýe bolup, halkara gatnaşyklary işjeňleşdirmek üçin giň mümkinçilikleri açýar. Şonuň esasynda hoşniýetli erk-isleg, rowaçlyga hem-de gülläp ösüşe tarap ägirt uly kuwwat we umumy gyzyklanmalar durýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türki geňeşiň döwlet Baştutanlarynyň bu gezekki sammitine gatnaşmaga çagyrylmagy hem-de bu guramanyň ýokary derejede geçirilýän maslahatlaryna birnäçe gezek gatnaşmagy sebit we halkara düzümler bilen hyzmatdaşlyk meselelerinde Türkmenistanyň başlangyçlar bilen çykyş etmek ýörelgesiniň subutnamasydyr. Biziň ýurdumyz türki dilli döwletleriň Ýewraziýa yklymynda eýeleýän çäk taýdan uly giňişliginde netijeli söwda-ykdysady hem-de medeni-ynsanperwer gatnaşyklary giňeltmek üçin bar bolan mümkinçilikleri doly peýdalanmagy maksat edinýär.

2009-njy ýylyň oktýabrynda döredilen we gatnaşyjy ýurtlaryň özara ýakynlaşmagynda möhüm orny eýeleýän Türki geňeş bilen hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine Türkmenistan daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde garaýar.

Munuň şeýledigini Gazagystan Respublikasynyň ilkinji Prezidenti — Ýelbasy, Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň hormatly başlygy Nursultan Nazarbaýewiň çagyrmagy boýunça döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň hormatly myhman hökmünde bu guramanyň şu ýylyň 31-nji martynda sanly ulgam arkaly geçirilen resmi däl sammitine gatnaşmagy hem tassyklaýar. Milli Liderimiziň şonda eden çykyşynda dünýäniň gün tertibiniň käbir meselelerine ýokary derejeli duşuşyga gatnaşyjylaryň ünsüni çekendigi bellärliklidir.

Döwlet Baştutanymyz ählumumy energetika howpsuzlygynyň üpjün edilmegini, döwrebap ulag-aragatnaşyk ulgamynyň kämilleşdirilmegini hem-de halkara we sebit derejesindäki üstaşyr ulag geçelgeleriniň kemala getirilmegini, ekologiýany we daşky gurşawyň goralmagyny häzirki döwrüň wajyp wezipeleriniň hatarynda kesgitläp, birnäçe oňyn başlangyçlary öňe sürdi. Şunda bu strategik ugurlarda alnyp barylýan bilelikdäki işleriň maksadynyň türki dilli ýurtlaryň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmäge gönükdirilen resminamalarda öz beýanyny tapjakdygyna pugta ynam bildirildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýokary derejedäki şol duşuşygyň barşynda sammite gatnaşyjy ýurtlaryň arasyndaky dostluk we doganlyk gatnaşyklarynda medeniýetiň, ylmyň hem-de bilimiň eýeleýän örän uly ornuny belledi. Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz TÜRKSOÝ-nyň çäklerinde amala aşyrylýan maksatnamalaryň we taslamalaryň gerimini giňeltmegiň maksadalaýyk boljakdygyny aýdyp, foruma gatnaşyjy döwletleriň şahyrlarynyň hem-de ýazyjylarynyň, medeniýet we sungat işgärleriniň eserlerini ýaýratmak, dünýäde wagyz etmek üçin degişli işleri geçirmegi teklip etdi.

Döwlet Baştutanymyz ýeňil bolmadyk synaga öwrülen we bütin dünýä üçin çynlakaý howp bolan täze görnüşli koronawirus ýokanjy bilen bagly meselelere daşary ýurtly kärdeşleriniň ünsüni çekip, COVID-19-y ýeňip geçmek üçin tutuş halkara jemgyýetçiligiň örän uly işleriniň zerurdygyny belläp, pandemiýa garşy göreşmekde sammite gatnaşyjy ýurtlaryň saglygy goraýyş edaralarynyň hem-de ylmy-barlag institutlarynyň dünýä jemgyýetçiligi bilen tagallalaryny birleşdirmeginiň wajypdygyny nygtady.

Resmi däl sammite gatnaşyjylaryň Merkezi Aziýada çäk taýdan amatly ýerleşen, özüni ygtybarly we jogapkär hyzmatdaş hökmünde tanadan Türkmenistan bilen köpugurly gatnaşyklary giňeltmäge türki dilli döwletleriň gyzyklanma bildirýändiklerini tassyklandygyny bellemek gerek. Bu bolsa hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän oňyn daşary syýasat strategiýasynyň netijesidir hem-de bütin adamzadyň bähbidine döredijilikli başlangyçlary öňe sürýän döwletimiziň dünýä derejesindäki belent abraýynyň subutnamasydyr.

...Hormatly Prezidentimiziň uçary Stambulyň “Atatürk” Halkara howa menziline gondy. Bu ýerde Türkmenistanyň we Türkiýe Respublikasynyň Döwlet baýdaklary belende galdyryldy. Ýokary derejeli myhmanyň gelmegi mynasybetli uçaryň ýanyndan düşelen haly ýodajygyň iki tarapynda-da Hormat garawulynyň esgerleri nyzama düzüldi. Howa menzilinde türkmen Liderini türk tarapynyň resmi adamlary garşyladylar.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň awtoulag kerweni howa menzilinden “Çiragan” köşgünde ýerleşdirilen kabulhanasyna ugrady.

Soňra döwlet Baştutanymyz Türki geňeşiň Baş edarasyna geldi. Esasy girelgäniň öňünde milli Liderimizi geňeşiň Baş sekretary mähirli garşylady.

Soňra bu ýerde guramanyň Baş edara binasynyň açylyş dabarasy geçirildi. Dabaraly çäräniň çäklerinde Türki geňeşe gatnaşyjy döwletleriň Liderleri türki dilli ýurtlaryň Döwlet baýdaklaryny galdyrmak dabarasyna gatnaşdylar.

Ýokary derejeli myhmanlar ýygnananlaryň şowhunly el çarpyşmalary astynda toý bagyny kesip, binanyň içine girýärler we türki dilli ýurtlaryň taryhy barada gürrüň berýän fotosergi bilen tanyşýarlar.

Soňra hormatly Prezidentimiziň awtoulag kerweni «Barbaros Haýrettin Paşa» gämi duralgasyna tarap ugrady. Şol ýerden türki dilli ýurtlaryň wekiliýetleriniň Baştutanlary bilen bilelikde, gämide Mermer deňzindäki şazadalaryň adalarynyň birine, Stambuldan günorta-gündogara uzaýan «Demokratiýa we azatlyk adasyna» ýol aldylar.

Milli Liderimiz ada gelmek bilen, ýörite ulagda (golfkar) sammitiň geçiriljek ýerine — «Katre Island» myhmanhanasyna ugrady. Bu ýerde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowy Prezident Rejep Taýyp Ärdogan doganlarça mähirli garşylady.

Ikitaraplaýyn duşuşyklar otagynda Türkmenistanyň we Türkiýe Respublikasynyň Liderleriniň arasynda ýokary derejede duşuşyk geçirildi.

Sammit başlamazdan ozal, myhmanhananyň eýwanynda döwlet Baştutanlarynyň hem-de wekiliýetleriň agzalarynyň bilelikde resmi surata düşmek dabarasy boldy.

Häzirki duşuşyk Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdoganyň, Azerbaýjanyň Prezidenti Ilham Aliýewiň, Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýewiň, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparowyň, Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň, Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýewiň, şeýle hem Wengriýanyň Premýer-ministri Wiktor Orbanyň we Türki geňeşiň Baş sekretary Bagdad Amreýewiň gatnaşmagynda geçirildi. Gazagystan Respublikasynyň ilkinji Prezidenti — Ýelbasy, Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň hormatly başlygy Nursultan Nazarbaýew sammite sanly ulgam arkaly goşuldy.

Bilelikde resmi surata düşmek dabarasy tamamlanandan soň, “Katre Island” myhmanhanasynyň maslahatlar zalynda Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň sammiti geçirildi. Ýokary derejeli duşuşykda oňa gatnaşyjy ýurtlaryň Liderleri “Sanlylaşdyrma döwründe «ýaşyl» tehnologiýalar we «akylly» şäherler” diýen mesele babatda döwletara gatnaşyklaryň möhüm ugurlary boýunça pikir alyşdylar hem-de guramanyň geljegine degişli, şol sanda onuň adyny üýtgetmek baradaky birnäçe wajyp meseleler boýunça çözgütleri kabul etdiler. Üçünji ýurtlar we edaralar bilen hyzmatdaşlyk etmegiň şertlerini kesgitlemek, Türki maýa goýum gaznasyny döretmek we 2040-njy ýyla çenli türki dünýäniň maksatnamasyny tassyklamak esasy meseleleriň hatarynda boldy. Şonda guramanyň orta we uzak möhletli maksatlary hem-de wezipeleri beýan edildi.

Türkmenistanyň Türki geňeşe synçy derejede girmegi häzirki sammitiň ähmiýetli wakalarynyň biri boldy.

Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdogan duşuşygy açyp we bu ýere ýygnananlary mähirli mübärekläp, maslahata gatnaşyjylara söz berdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sammitde çykyş edip, ilki bilen, bu möhüm hem-de wekilçilikli sammite gatnaşmaga çakylyk we bildirilen myhmansöýerlik, mähirli kabul edişlik, göwnaçyklyk, çäräniň ajaýyp guralandygy üçin Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdogana minnetdarlyk bildirdi.

Milli Liderimiz sözüni dowam edip, bu duşuşygyň Türkmenistan üçin aýratyn ähmiýetiniň bardygyny, sebäbi şu gün biziň ýurdumyzyň Türki geňeşe synçy hökmünde girmegi barada çözgüdiň kabul edilýändigini aýtdy. Bu bolsa ulaldyp aýtmanyňda, Türkmenistanyň türki dünýäniň döwletleri bilen hyzmatdaşlygynda hil taýdan täze tapgyryň başlanýandygyny alamatlandyrýan örän möhüm taryhy wakadyr.

Mümkinçilikden peýdalanyp, men Türkmenistanyň bu gurama şeýle derejede gatnaşmagy baradaky öz garaýyşlarymy aýtmak hem-de biziň bilelikdäki işimiziň ileri tutulýan ugurlaryny beýan etmek isleýärin diýip, döwlet Baştutanymyz belledi.

Ýurdumyz halkara bileleşige jogapkärli gatnaşyjy hökmünde dünýäniň köp ýurtlary bilen ikitaraplaýyn görnüşde hem, halkara guramalaryň çäklerinde hem işjeň we netijeli hyzmatdaşlyk edýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň nygtaýşy ýaly, Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy daşary syýasatymyzyň esasy bolup durýar. Bu dereje Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 1995-nji ýylyň 12-nji dekabryndaky degişli Rezolýusiýasy hem-de 2015-nji ýylyň 3-nji iýunyndaky täzeden goldanan Rezolýusiýasy bilen biragyzdan ykrar edildi. Şeýle hem Türkmenistanyň başlangyjy bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy 2017-nji ýylyň 2-nji fewralynda 12-nji dekabry «Halkara Bitaraplyk güni» diýip yglan etmek barada degişli resminamany kabul etdi. Bu bolsa ählumumy parahatçylygy saklamakda Bitaraplyk syýasatynyň möhümdigini ýene-de bir gezek tassyklady.

Milli Liderimiz mümkinçilikden peýdalanyp, Türkmenistanyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýyny yzygiderli goldaýandyklary üçin Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşine agza döwletleriň wekiliýetleriniň Baştutanlaryna minnetdarlyk bildirdi.

Ilki bilen, Türkmenistanyň Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň işine hemişe uly hormat goýmak we gyzyklanma bilen garandygyny bellemek gerek diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow aýtdy we geňeşiň işini gowulandyrmak maksady bilen, birnäçe teklipleri beýan etdi.

Ýer ýüzünde çylşyrymly ýagdaýlar, düýpli özgermeler bolup geçýän häzirki döwürde doganlyk halklaryň we döwletleriň arasyndaky gatnaşyklary pugtalandyrmak, dünýä bileleşiginiň öňünde durýan wezipeleri çözmäge agzybirlikde çemeleşmek aýratyn ähmiýete eýe bolýar. Sebäbi munuň özi aýdyň we jogapkärli garaýyşlary işläp taýýarlamagy talap edýär diýip, milli Liderimiz nygtady.

Türki dilli ýurtlaryň öz at-abraýyna we möhüm syýasy-diplomatik ýagdaýyna daýanýan ylalaşylan, işjeň garaýşy halkara hem-de sebit işlerinde, ilkinji nobatda bolsa, Merkezi Aziýada, Hazar we Gara deňzi sebitlerinde, Günorta Kawkazda, Orta we Ýakyn Gündogarda durnukly ösüşi üpjün etmekde hem-de gorap saklamakda möhüm orny eýelemäge ukyplydyr.

Häzirki şertlerde-de biziň ýurtlarymyzyň Birleşen Milletler Guramasynyň, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasynyň, beýleki halkara hem-de sebit düzümleriniň çäklerinde gatnaşyklaryny giňeltmegiň zerurdygyna ynam bildirip, döwlet Baştutanymyz şeýle hyzmatdaşlygy doly anyklaşdyrmak, bilelikde diplomatik we beýleki tagallalar edýän ileri tutýan ugurlarymyzy kesgitlemek has netijeli bolar diýip hasap edýändigini belledi.

Sebit gapma-garşylyklarynyň güýçlenmegi sebäpli, olaryň aradan aýrylmagy we öňüniň alynmagy üçin biziň ylalaşylan garaýyşlarymyz aýratyn möhüm ähmiýete eýe bolýar diýip, milli Liderimiz sözüni dowam etdi hem-de dawalaryň güýçlenmeginiň öňüni almakda, olary gepleşikler arkaly çözmek üçin amatly şertleri döretmekde halkara tagallalary goldamak maksady bilen, diplomatik hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmegiň maksadalaýyk boljakdygyny aýtdy.

Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanyň Bitaraplygyna, ýurdumyzyň öňüni alyş diplomatiýasy boýunça toplan tejribesine möhüm şert hökmünde garaýarys diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ählumumy parahatçylygy, durnuklylygy we özara düşünişmegi berkitmek boýunça halkara gün tertibi amala aşyrylanda şu şertden peýdalanmagy teklip etdi.

Türki geňeşiň Birleşen Milletler Guramasynyň işine has işjeň we netijeli gatnaşmak syýasatyny işläp düzmäge girişmegini maksadalaýyk hasaplaýarys diýip, milli Liderimiz Birleşen Milletler Guramasy bilen biziň birleşigimiziň hyzmatdaşlyk gatnaşyklary ýörite halkara resminamada berkidilse, bu ugurda ädilen yzygiderli ädim boljakdygyny nygtady.

Şu teklip bilen doly ylalaşylan halatynda, ýakyn wagtda Baş Assambleýada deslapky diplomatik işe başlap, soňra degişli Rezolýusiýanyň umumy taslamasy bilen çykyş edip bolardy. Sebäbi türki dilli döwletleriň Birleşen Milletler Guramasy bilen yzygiderli hyzmatdaşlygyny ýola goýmak boýunça netijeli hem-de umumy garaýşy halkara bileleşikde düşünmek bilen kabul ediler we goldawa eýe bolar, umumy bähbitler üçin tagallalary birleşdirmegiň täsirli guralyna öwrüler diýip pikir edýärin diýip, döwlet Baştutanymyz aýtdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow türki dilli döwletleriň Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasy bilen gatnaşyklaryny pugtalandyrmaga sammite gatnaşyjylaryň ünsüni çekip, bu iki guramanyň ykdysadyýet, söwda, maýa goýumlar, ekologiýa we ylym-bilim ýaly ugurlarda bilelikde işlemek üçin giň mümkinçilikleriniň bardygyna ynam bildirdi. Şeýle hem uly mümkinçiligi bolan ýurtlarymyzyň ony diňe öz ösüşi üçin däl-de, eýsem, tutuş dünýäniň, halkara işleriň durnukly we döredijilikli bolmagynyň bähbidine-de mynasyp hem-de netijeli ulanmaga ukyplydygy aýdyldy.

Milli Liderimiz sözüni dowam edip, bu ynamyň köpasyrlyk tejribä, biziň ganybir kowumdaşlygymyza, ruhy we ahlak gymmatlyklarymyzyň, daýançlarymyzyň mäkämdigine hem-de synmazdygyna esaslanýandygyny nygtady.

Türki dünýäsi uzak taryhyň dowamynda örän kuwwatly medeniýetiň hem-de siwilizasiýanyň dörän we ösen özboluşly mekany hasaplanýar. Bu bolsa dünýä taryhynyň, medeniýetiniň hem-de siwilizasiýasynyň barşyna we ösüşine ägirt uly täsirini ýetirdi.

Türki halklaryň görnükli wekilleri bolan Magtymguly Pyragynyň, Ýunus Emräniň, Muhammet Fizulynyň, Abaýyňdyr Ýusup Balasagunlynyň, Muhammet Ulugbegiň atlarydyr eden işleri häzirki döwürde bizi täze belentliklere ruhlandyrýar. Häzirki düýpli wehimler bilen ýüzbe-ýüz bolýan döwrümizde biz doganlyk halklarymyzyň bahasyna ýetip bolmajak ynsanperwer garaýyşlary, hoşniýetli goňşuçylygy we agzybirligi wesýet edip giden beýik döwlet işgärleriniňdir akyldarlaryň taryhy mirasyna daýanýarys diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bu mirasa eýermegiň biziň döwletlerimiz üçin hemmetaraplaýyn ösüşiň örän giň mümkinçiliklerini açýandygyny nygtady.

Türkmenistan ykdysady we söwda gatnaşyklaryny yzygiderli hem-de belli bir maksada gönükdirip pugtalandyrmagy hyzmatdaşlyk etmegiň örän möhüm ileri tutulýan ugry hökmünde garaýar.

Şunda milli Liderimiz bu ugurda mümkinçiliklerimiz örän uly diýsem, ulaldyp aýtdygym bolmaz. Sebäbi biziň döwletlerimiziň kuwwatyny birleşdirmek, serişde, geografik, önümçilik we tehnologik mümkinçiliklerimizi peýdalanmak diňe bir milli ykdysadyýetlerimizi ösdürmäge güýçli ýardam bermän, eýsem, Ýewraziýada tutuş geoykdysady düzüme hem düýbünden başga mazmun we häsiýet berer diýip pikir edýändigini belledi.

Gürrüň, ozaly bilen, energetika we ulag ulgamlary ýaly strategik ugurlar barada barýar.

Çünki türki dilli döwletler Aziýany hem-de Ýewropany berk we durnukly ulagdyr energetika ulgamlary arkaly birleşdirjek Ýewraziýa giňişliginde tebigy halkany emele getirýär. Şeýle ulgamlary döretmekde biziň ýurtlarymyz möhüm orny eýelemäge ukyplydyr. Bu Gündogar — Günbatar hem-de Demirgazyk — Günorta ugurlary boýunça iri Aziýa, Ýewropa we Ýakyn Gündogar bazarlaryna energiýa serişdelerini, harytlary ibermegiňdir hyzmatlary etmegiň gysga, ygtybarly, howpsuz ýoly bolup durýar.

Şu babatda Hazar sebitinden Türkiýä, ondan aňryk Ýewropa energiýa ulgamlaryny, Beýik Ýüpek ýoluny dikeldýän üstaşyr logistik geçelgeleri gurmagyň taslamalary göz öňünde tutulýar. Şonuň bilen baglylykda, döwlet Baştutanymyz hyzmatdaşlygyň şu ugruny güýçlendirmegiň, türki dilli döwletleriň oýlanyşykly bitewi strategiýasyny işläp taýýarlamaga girişmegiň, şonuň esasynda ylalaşylan ulag we energetika diplomatiýasyny alyp barmagyň zerurdygyny belledi.

Milli Liderimiz bu ugurda ýöriteleşdirilen halkara düzümler, hususan-da, Birleşen Milletler Guramasynyň Ýewropa ykdysady komissiýasy, Aziýa — Ýuwaş umman sebiti üçin Ykdysady we durmuş komissiýalary bilen bilelikdäki işleri güýçlendirmegi hem-de Yslam ösüş banky we Aziýanyň ösüş banky ýaly maliýe edaralaryny çekmek bilen, bilelikdäki taslamalary amala aşyrmak boýunça hyzmatdaşlyk etmäge başlamagy teklip etdi.

Munuň üçin bize degişli hukuk we guramaçylyk şertlerini, halkara giňişlikde tagallalarymyza düşünmäge hem-de olary goldamaga gönükdirilen amatly syýasy, diplomatik, maglumat şertlerini döretmegiň üstünde oýlanyşykly işlemek gerek diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow aýtdy.

Türki dünýäniň ýurtlary häzir ählumumy ösüşiň belentliginde bolup, täze garaýyşlary, onuň amala aşyrylyşy hem-de geljegi baradaky düşünjeleri öňe sürmelidir. Ykdysadyýetde, durmuş ulgamynda, tehnologiýalarda we innowasion çözgütlerde öňdebaryjy döwletleriň hatarynda bolmalydyr.

Bu ekologiýa meselesine hem doly derejede degişlidir. Türkmenistan häzirki düýpli ekologik howplara garşy halkara tagallalary birleşdirmäge berk ygrarlydygyny tassyklap, «ýaşyl» gün tertibi bilen bagly ençeme anyk we zerur ädimleri ätmegi teklip edýär diýip, milli Liderimiz aýtdy.

Biz az uglerodly önümçilikleri ösdürmek çärelerini amala aşyrmaga gönükdirilen Ählumumy strategiýany işläp taýýarlamaga girişmegi zerur hasaplaýarys. Şeýle hem Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda energetika pudagynda ileri tutulýan wezipeleriň biri hökmünde wodorody ösdürmegiň halkara «Ýol kartasyny» döretmegiň möhümdigini nygtaýarys diýip, döwlet Baştutanymyz bu başlangyçlary amala aşyrmakda türki dünýäniň raýdaşlygynyň Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge saldamly goşant boljakdygyna ynam bildirdi.

Biziň pikirimizçe, türki dilli döwletleriň birleşiginiň halkara hyzmatdaşlygynyň ugurlaryny we geografiýasyny giňeltmegini onuň guramaçylyk düzümini berkitmek hem-de kämilleşdirmek zerurlygy talap edýär diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow aýtdy hem-de biziň ýurtlarymyzyň ykdysady, ekologiýa, ynsanperwer ugurlarda hyzmatdaşlygyny berkitmek bilen meşgullanjak ýörite komitetleri döretmek barada hem pikirlenip boljakdygyny belledi.

Milli Liderimiz Türki geňeşiň Baş sekretarynyň möhüm ornuny ykrar edip, onuň geografik ýagdaý boýunça orunbasarlarynyň wezipelerini girizmek barada oýlanmagy teklip etdi. Olar bu ýokary derejesini peýdalanyp, Aziýa we Ýewropa yklymlaryndaky dürli döwletleriň gatnaşyklary bilen jikme-jik meşgullanarlar.

Ýokary derejedäki şu duşuşyk Türkmenistanyň doganlyk döwletler bilen özara gatnaşyklarynda täze sahypany açýar. Ýurdumyzyň Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşine synçy hökmünde girmegi hakyndaky çözgüdiň kabul edilmegine buýsanýarys diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belledi hem-de şu gün biz doganlyk halklaryň ilerlemegiň, gülläp ösüşiň we abadançylygyň ýoly bilen öňe gitmegi üçin tagallalarymyzy hem-de hyjuwymyzy birleşdirip, bilelikde has-da kuwwatly bolduk diýip aýtdy.

Biziň bu hyzmatdaşlygymyzyň esasynda hoşniýetli erk-islegimiz, maksatlarymyzyň umumylygyna düşünmek, şöhratly taryhy mirasymyza daýanmak, kuwwatly bitewi köklerimiz durýar. Şu köklerden bolsa Ýer ýüzüniň adamlarynyň millionlarçasyny saýalaýan türki dünýäniň beýik daragty ösüp ýetişdi.

Milli Liderimiz doly özara düşünişmek, ynanyşmak we açyklyk ýagdaýynda geçýän ýokary derejedäki duşuşygyň geçirilişine we netijelerine ýokary baha berip, oňa gatnaşýan döwlet Baştutanlaryna netijeli goldawy we meýilleri, olaryň her biriniň Türkmenistan bilen doganlyk gatnaşyklary ösdürmäge üýtgewsiz taýýardygy hem-de berýän uly şahsy ünsi üçin tüýs ýürekden minnetdarlyk bildirdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow çykyşyny tamamlap, guramanyň işini başarnykly utgaşdyrýandygy we şu duşuşygy üstünlikli geçirmäge goşan goşandy üçin Baş sekretar Bagdad Amreýewe hem minnetdarlyk bildirdi.

Ýokary derejeli duşuşykda häzirki sebit hem-de halkara derejedäki syýasy we ykdysady ýagdaýlar boýunça pikir alyşmalar boldy.

Gurama başlyklyk etmek Azerbaýjandan Türkiýä geçen Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň döwlet Baştutanlarynyň VIII sammitiniň netijeleri boýunça Stambul jarnamasyna hem-de birnäçe kararnamalara gol çekildi.

Şeýle hem şu gün sammitiň çäklerinde Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň we Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparowyň duşuşygy boldy.

Soňra hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýokary derejeli myhmanlaryň hormatyna Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdoganyň adyndan berlen resmi agşamlyk naharyna gatnaşdy.

Döwlet Baştutanymyz Türkiýe Respublikasyna iş saparynyň maksatnamasyny tamamlap, Stambul şäheriniň Halkara howa menziline geldi we bu ýerden Watanymyza ugrady.

Žurnalistikada interwýu gyzykly hem özüne çekiji, şol bir wagtda jogapkärçilikli çemeleşmäni talap edýän žanr hasaplanýar. Sowallar arkaly adamyň keşbini çekmeli — hakyky ýerine düşen interwýunyň üstünligi, ine, şunda jemlenýär. Ýöne şol üstünligi gazanmak asla ýeňil-ýelpaý iş däl. Onuň üçin berlen sowallaryň-da, jogaplaryň-da maňzyňa batmagy, düşnükli we täsirli bolmagy zerur. Şu ikisi özara sazlaşanda, söhbetdeşligiň asyl maksadyna ýetjekdigi gümansyz...

Biz interwýu žanryndan söz açmak bilen, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türkiýäniň döwlet teleradiokompaniýasynyň «TRT World» teleýaýlymynyň baş redaktory Ýusuf Erim bilen bolan söhbetdeşligi, onuň many-mazmuny barada gürrüň etmekçi bolýarys. Şunda bir hakykata turuwbaşdan ünsi çekmek gerek. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli milli Liderimiz «Mir» döwletara teleradiokompaniýasynyň we TASS agentliginiň sowallaryna hem jogap berdi. Iri habar beriş serişdeleriniň žurnalistleri bilen geçirilen söhbetdeşlikleriň üçüsinde-de, gürrüňsiz, ýüregi elmydama «Halkym, ýurdum!» diýip urýan, tutuş adamzadyň öňündäki jogapkärçilik hökmünde dünýä syýasatyna işjeň garylyp-gatylmak ugrunda irginsiz tagalla edýän, millilige aýratyn gadyr goýýan, döwlet işlerini döredijilik, sport bilen utgaşdyryp, hemmelere görelde görkezýän, maşgala gymmatlyklaryny gözüniň göreji deýin sarpalaýan... türkmen Lideriniň keşbi janlanýar. Hut hormatly Prezidentimiziň öňdengörüjilikli içeri we daşary syýasatynyň netijeliligi bolsa täze taryhy şertlerde Garaşsyz, baky Bitarap Türkmenistanyň halkara giňişlikde eýeleýän ornuny mäkäm pugtalandyrdy.

Aslynda, döwlet Baştutanymyzyň daşary ýurtly žurnalistler bilen geçiren sowal-jogaplarynda üns çekilen ugurlaryň her biri aýratyn söhbet edilmäge mynasyp. Çünki olarda dünýä kartasynda «Türkmenistan» atly özbaşdak döwletiň döreýşinden başlap, geçen üç onýyllykda ýurdumyzyň ýeten sepgitleridir gazanan üstünliklerine hertaraplaýyn jikme-jik seljerme berilýär, görnükli syýasatçy hökmünde milli Liderimiziň döwleti dolandyrmak sungatynyň aýratynlyklary inçelik bilen açylyp görkezilýär. Şoňa görä-de, bu söhbetdeşlikleriň dünýä jemgyýetçiliginde, bilermenlerdir syýasatşynaslarda uly gyzyklanma döretmegi tebigy ýagdaýdyr. Olaryň mazmunyny bir sözde jemlemeli bolsa, «Türkmenistanyň taryhyna, şu gününe we geljegine syýahat» diýip häsiýetlendirsek, ýerine düşerdi. Biz muny Türkiýäniň döwlet teleradiokompaniýasynyň «TRT World» teleýaýlymynyň žurnalisti bilen söhbetdeşligiň mysalynda-da aýdyňlaşdyryp bileris.

Türkmenistan bilen Türkiýäniň arasyndaky hyzmatdaşlygyň häzirki ýagdaýy we geljekki mümkinçilikleri, garaşsyz ösüşiň 30 ýylynda türkmen döwletiniň ýeten iň wajyp sepgitleri hem-de öňde goýlan maksatlar, nesilleriň arasyndaky baglanyşygyň milli döwletliligi kemala getirmekdäki ähmiýeti, iň ýakyn goňşularymyz bolan sebit döwletleri bilen gatnaşyklarda ileri tutulýan ugurlar, ýakyn wagtlarda geçirilmegi meýilleşdirilýän Azerbaýjan — Türkmenistan — Türkiýe üçtaraplaýyn sammitinde garaljak meseleler, halkara hyzmatdaşlar bilen bilelikde amala aşyrylan iri taslamalar, Türkmenistanyň Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşine synçy derejede goşulmagynyň sebäpleri, hormatly Prezidentimiziň maşgala gymmatlyklaryna garaýşy we gyzyklanmalary, hünär saýlamakda ýaş nesillere maslahatlary söhbetdeşligiň özenini düzdi. Sowallar, göräýmäge, biri-birinden tapawutly ýaly bolsa-da, «watançylyk» diýilýän gymmatly düşünje olary bir sapaga düzýär. «Adam özüniň Watanyň ykbalyna hemişe dahyllydygyny duýmalydyr» diýýän türkmen Lideriniň hut şu ýörelgä ygrarlylygy bu gün nusgalyk göreldä öwrülip, watançylyk senasy bolup kalplara dolýar. Aýdylyşy ýaly, dünýäni söýmek hem öz Watanyňa çäksiz söýgüden gözbaş alýar.

Türkmenistanyň dünýäde garaşsyz, özbaşdak, kuwwatly we uly abraýa eýe döwlet hökmünde emele gelmeginiň Garaşsyzlyk ýyllarynda ýetilen iň arzyly sepgit bolandygy, onuň daşary syýasatyň binýatlyk esasy bolan hemişelik Bitaraplyk derejesini ykrar etdirmäge şaýol açandygy asyrlar aşsa-da, mizemejek hakykatdyr. Nämüçindir, türkmen döwletliliginiň goşa ganaty hasaplanýan Garaşsyzlyk hem Bitaraplyk barada gürrüň edilende, dostlukly ýurdumyz Türkiýe hem bada-bat göz öňümde janlanýar. «Türkiýe dünýä ýurtlarynyň arasynda ilkinji bolup biziň Garaşsyzlygymyzy ykrar etdi, Aşgabatda özüniň diplomatik wekilhanasyny açdy. Türkmenistanyň Bitaraplyk hukuk ýagdaýynyň halkara derejede ykrar edilmeginiň ähli döwürlerinde Türkiýäniň goldawy aýratyn ähmiýetli boldy. Şol döwür ýola goýlan türkmen-türk hyzmatdaşlygynyň däpleri, biziň gatnaşyklarymyzyň aýratyn häsiýeti ýyllar geçse-de, üýtgemän, has-da berkedi». Döwlet Baştutanymyzyň türkiýeli žurnalistiň sowalyna beren jogabyndaky, ine, şu jümleler munuň sebäbini doly aýdyňlaşdyrýar.

Şygar edip aýdylyşy ýaly, biz bir millet — iki döwlet. Türkiýe Türkmenistan üçin iň ýakyn, doganlyk ýurt. Biziň ata-babalarymyzyň ykbaly, taryhymyz, dilimiz, dinimiz, medeniýetimiz hem ruhy däplerimiz bir umumylykda jemlenýär. Birek-birege «gardaş, arkadaş!» diýip ýüzlenýän türkmen we türk halklarynyň taryhy taýdan ýakynlygy, ýürekdeşligi bu gün döwletara derejede ygtybarly, strategik hyzmatdaşlygy ýola goýmagyň binýady bolup hyzmat edýär. Dogrusy, türkmen-türk gatnaşyklarynda ýetilen sepgitler barada bu makalamyzda jikme-jik gürrüň bermegiň zerurlygy ýok. Şol gatnaşyklaryň miwelerini biz gündelik durmuşymyzda, ykdysadyýetimiziň köp pudaklarynda alnyp barylýan bilelikdäki işlerde has aýdyň görýäris.

Ýeri gelende bellesek, meýdanynyň 97 göterimi Gündogar Aziýada, 3 göterimi hem Günorta Ýewropada ýerleşip, üç tarapyny Gara, Egeý we Ortaýer deňizleri gurşap alan Türkiýe geografik taýdan täsin, geostrategik taýdan örän amatly çäkde ýerleşýär. Bu bolsa ýurduň möhüm ulag-aragatnaşyk geçelgeleriniň merkezine, söwda-ykdysady gatnaşyklary ösdürmäge uly mümkinçiligi bolan döwlete öwrülmegini şertlendirýär. Ine, onsoň, Türkiýäniň söwda dolanyşygynyň we maýa goýum işjeňliginiň derejesi boýunça Türkmenistanda öňdebaryjy orny eýelemeginiň, «Lapis Lazuli» adyny alyp, Gara deňziň üsti bilen Ýewropa bazarlaryna çykmaga mümkinçilik berjek Owganystan — Türkmenistan — Azerbaýjan — Gruziýa — Türkiýe ugry boýunça üstaşyr ulag taslamasynyň üstünlikli amala aşyrylmagynyň bähbitlerini öz ýanyňdan degşirip görmek ýeterlik.

«Ösüş arkaly parahatçylyk» — hormatly Prezidentimiziň daşary syýasatynyň esasyny düzýän şygar. Doganlyk Türkiýede hem «Ýurtda parahatçylyk — dünýäde parahatçylyk» şygary döwlet syýasatynyň baş ýörelgesi hasaplanýar. Dostlukly döwletde ýörgünli ulanylýan «Özbaşdaklyk, gürrüňsiz, halka degişlidir» diýen jümle bolsa biziň ýurdumyzyň «Döwlet adam üçindir!» baş ýörelgesi bilen bir bitewi sazlaşygy emele getirýär. Diýmek, halklarymyzyň üstünden asyrlar aşsa-da, gymmatyny ýitirmeýän umumylyklary bu gün iki ýurduň döwlet syýasatynda-da, dünýä ykbalyna dahylly işlerinde-de mynasyp beýanyny tapýar. Bu barada milli Liderimiz Ýusuf Erim bilen söhbetdeşliginde-de aýratyn nygtap, hut «doganlyk» sözüniň özara gatnaşyklaryň ilkibaşdan we häzirki günlerine çenli syýasatda, ykdysadyýetde, ynsanperwer ulgamda, halkara giňişlikde tutuş ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň içinden eriş-argaç bolup geçýändigine ünsi çekdi.

Söhbetdeşligiň syýasy tarapy barada aýdylanda, ýakyn wagtlarda geçirilmegi meýilleşdirilýän Azerbaýjan — Türkmenistan — Türkiýe sammitiniň üçtaraplaýyn hyzmatdaşlygyň häzirki ýagdaýy we geljegi barada pikir alyşmak, birek-biregiň çig mal, serişde we adam mümkinçiliklerini ulanmak arkaly özara gatnaşyklary has-da işjeňleşdirmek ýolunda möhüm ädime öwrüljekdigine pugta ynam bildirmek bolar. Üç ýurduň Gündogar — Günbatar ugry boýunça ygtybarly ulag we energetika köprüsiniň emele gelmeginde esasy orun eýeleýändigi göz öňünde tutulanda, sammitiň ulag-aragatnaşyk, söwda we maýa goýum ulgamlarynda gatnaşyklar üçin täze mümkinçilikleri açjakdygy ikuçsuzdyr. Ýeri gelende, hormatly Prezidentimiziň dünýäde dowam edýän adatdan daşary ýagdaýlarda özara deňiz gatnawlarynyň, Gündogar — Günbatar we Demirgazyk — Günorta ugurlar boýunça ulag geçelgeleriniň işiniň kadaly ýola goýulmagy ugrunda yzygiderli çykyş edýändigini nygtamaly. Munuň özi pandemiýa şertlerinde yklymyň geoykdysady giňişliginde hereket edýän ýük gatnawlaryny durnukly ýagdaýda saklamakda, ýurtlarymyzyň ykdysady syýasatynyň bökdençsiz amala aşyrylmagynda, esasysy bolsa, iň ýokary gymmatlyk bolan adamlaryň zerur isleglerini kanagatlandyrmak üçin ähli zerur çäreleri görmekde aýgytlaýjy orun eýeledi.

Ýeri gelende, bir buýsançly ýagdaýy aýratyn nygtamaly. Düýn, 12-nji noýabrda Türkiýäniň Stambul şäherinde geçirilen Türki geňeşe agza döwletleriň Baştutanlarynyň VIII sammitinde Türkmenistanyň resmi taýdan Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşine synçy hökmünde goşulmagy hakynda çözgüt kabul edildi. Bu barada türkiýeli žurnalist bilen gürrüňdeşlikde: «Men Türkmenistanyň Türki geňeşe synçy hökmünde gatnaşmagynyň guramanyň syýasy, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer gatnaşyklarda alyp barýan işlerine goşant goşjakdygyna berk ynanýaryn» diýmek bilen, milli Liderimiz türkmen Bitaraplygynyň mümkinçiliklerine aýratyn ünsi çekdi. Çünki hut hemişelik Bitaraplyk hukuk derejesi ýurdumyza parahatçylygyň bähbidine iş alyp barýan halkara we sebit düzümleri bilen işjeň gatnaşyklary ýola goýmaga şert döredýär. Halkara guramalaryň 50-ä golaýynyň agzalygyna kabul edilen Türkmenistanyň bu ugurda alyp barýan işiniň hukuk esaslary «Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasat ugrunyň 2017 — 2023-nji ýyllar üçin Konsepsiýasynda» hem anyk kesgitlenendir. Hormatly Prezidentimiziň Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň ýokary derejeli duşuşyklaryna hormatly myhman hökmünde yzygiderli gatnaşmagy bu düzümiň çäginde alnyp barylýan işlere işjeň gatnaşmaga, möhüm teklipdir başlangyçlary öňe sürmäge ýardam berýär.

2009-njy ýylyň 3-nji oktýabrynda türki dilli döwletleriň Baştutanlarynyň Azerbaýjanyň Nahiçewan şäherinde geçirilen sammitinde döredilip, iş tertibi 2010-njy ýylyň Stambul jarnamasynda berkidilen Türki geňeşe Azerbaýjan, Türkiýe, Gazagystan, Gyrgyzystan hem-de Özbegistan hemişelik agza, Wengriýa bolsa synçy derejesinde gatnaşýar. Guramanyň esasy maksatdyr wezipelerini özünde jemleýän Nahiçewan jarnamasynda onuň döwletara hyzmatdaşlygyň ähli meseleleri, şol sanda parahatçylygy we howpsuzlygy goldamak, söwda, maýa goýum hyzmatdaşlygyny işjeňleşdirmek, ählumumy wehimlere garşy bilelikde göreşmek, adam hukuklaryny goramak ýaly ugurlarda iş alyp barýandygy hakynda bellenilýär. Diňe parahatçylykly gatnaşyklaryň bähbidine hereket edýän Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň ileri tutýan ugurlarynyň türkmen Bitaraplygynyň binýatlyk ýörelgeleri bilen gapma-garşy gelmeýändigi şunda has aýdyň görünýär.

Türki geňeşe synçy derejede gatnaşmak Türkmenistan üçin nähili mümkinçilikleri açar? Şu sowala jogap bermek üçin dünýäniň syýasy kartasyny göz öňüne getirmek ýeterlik. Guramanyň hemişelik agzalary bolan Gazagystan, Gyrgyzystan hem-de Özbegistan biziň ýurdumyzyň Merkezi Aziýa sebitinde iň esasy strategik hyzmatdaşlary, Azerbaýjan bolsa Hazar deňzi boýunça goňşy döwleti. Amatly geografik çäkde ýerleşen Türkiýe Türkmenistan üçin Ýewropa yklymyna amatly çykalgadyr. Gadymy Beýik Ýüpek ýolunyň ýüreginde ýerleşen biziň ýurdumyz çar tarapa uzaýan ulag we energetika geçelgeleriniň möhüm halkasy hasaplanýar. Türki geňeşe synçy hökmünde gatnaşmak bolsa agza döwletleriň çäginden geçip, has alyslara uzaýan iri taslamalara-da goşulmaga ýardam eder. Munuň özi taraplaryň ählisi üçin hem ykdysady taýdan örän bähbitlidir. Hut şoňa görä-de, gatnaşyjy ýurtlar Türkmenistanyň bu düzüme degişli derejede goşulmagyny biragyzdan goldadylar. Ine, tutuş Merkezi Aziýa sebitiniň dünýä syýasatynda eýeleýän ornuny berkitmek, Bitaraplygyň türkmen nusgasynyň ykdysady mümkinçiliklerini netijeli peýdalanmak ýolunda täze gözýetimler!

Biz makalamyzda, esasan, milli Liderimiziň «TRT World» teleýaýlymynyň žurnalisti bilen söhbetdeşliginiň syýasy tarapyna ähmiýet berdik. Ýöne ýokarda-da aýdyşymyz ýaly, onda gürrüňi edilen ugurlaryň hersi özbaşyna bir söhbet. Bular barada entek kän makalalar ýazylar, teswirler berler. Olaryň ahyrky maksadynyň gelip-gelip, dünýä içre ykrar edilen Liderimiziň «Ösüş arkaly parahatçylyk» diýen şygarynda jemlenjekdigi gümansyz. Şu beýik şygary baýdak edinen Türkmenistanyň döredijilikli syýasaty bolsa Zemin halklaryny parahatçylyga we ynanyşmaga çagyrýar.

Aýgül RAHYMOWA.

«Türkmenistan».

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň baştutanlygynda döwletimiz «Açyk gapylar» syýasatyny sazlaşykly durmuşa geçirýär we halkara durmuşa işjeň gatnaşýar. Hemişelik Bitaraplyk derejesine hem-de kabul eden halkara borçnamalaryna gyşarnyksyz ygrarly bolmak bilen, Türkmenistan daşary syýasy gatnaşyklaryny hoşniýetli goňşuçylyk we giň gerimli hyzmatdaşlyk ýörelgelerine laýyklykda alyp barýar. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň daşary syýasy strategiýasynda ikitaraplaýyn, şeýle-de köptaraplaýyn diplomatiýanyň çäklerinde Türkiýe Respublikasy bilen gatnaşyklary işjeňleşdirmek hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hökmünde öňe çykarylýar.

Türkiýe Respublikasy baý taryha we medeni mirasa eýe bolan ýurtdur. Aziýa bilen Ýewropanyň aralygynda ýerleşip, bu ýurt dünýäniň iň gadymy siwilizasiýalarynyň, ulag-kommunikasiýa geçelgeleriniň, yklymlaryň arasyndaky durmuş-ykdysady we medeni aragatnaşyklaryň çatrygynda möhüm orun eýeleýär. Bu bolsa onuň köpugurly daşary syýasatynyň amala aşyrylmagy üçin esas bolup hyzmat edýär. Ýurduň köpugurly ykdysadyýeti, ösen senagaty we oba hojalygy bar. Ösen syýahatçylyk ulgamy hem ykdysadyýetde esasy orun tutýar. Dokma, deri, azyk, himiýa, derman senagaty pudaklary, energetika, metallurgiýa, gämi, maşyngurluşyk senagaty, hojalyk-elektrik enjamlarynyň önümçiligi çalt depginler bilen ösdürilýär. Aziýa, Ýewropa, Amerika we Afrika sebitiniň döwletleri halkara giňişlikde Türkiýäniň esasy geosyýasy hyzmatdaşlarydyr. Ýurduň daşary syýasatynda Merkezi Aziýanyň döwletleri bilen dostlukly gatnaşyklaryň giňeldilmegi wajyp ugur hökmünde kesgitlenendir.

Iki ýurduň halklarynyň taryhy-medeni umumylygy, söwda, ynsanperwer hyzmatdaşlygyň köpasyrlyk däpleri, halkara we sebit gün tertibiniň derwaýys meseleleri babatda garaýyşlarynyň ýakynlygy Türkmenistan bilen Türkiýäniň arasyndaky doganlyk hem-de hoşniýetli goňşuçylyk gatnaşyklarynyň esasyny düzýär.

Türkmenistan bilen Türkiýe Respublikasynyň arasyndaky diplomatik gatnaşyklar 1992-nji ýylyň 29-njy fewralynda ýola goýuldy. Geçen ýyllaryň dowamynda alnyp barlan önjeýli özara hereketleriň netijesinde iki döwletiň arasynda oňyn hyzmatdaşlygyň baý tejribesi toplandy. Döwletara, hökümetara we pudagara derejelerde gol çekilen we hyzmatdaşlygyň wajyp ugurlarynyň giň gerimini öz içine alýan 170-e golaý ikitaraplaýyn resminamalaryň toplumy türkmen-türk gatnaşyklarynyň berk binýadyny emele getirýär.

Iki ýurduň arasynda dürli derejedäki netijeli syýasy gatnaşyklar ýola goýuldy. Taraplar söwda-ykdysady hyzmatdaşlygy giňeltmäge hem-de medeni-ynsanperwer gatnaşyklary çuňlaşdyrmaga ygrarlydyklaryny görkezýärler. Şu nukdaýnazardan, iki ýurduň Liderleriniň arasyndaky ikitaraplaýyn hyzmatdaşlyk, halkara we sebit syýasatynyň meseleleri babatda özara düşünişmek ýörelgeleri döwletara gatnaşyklaryň yzygiderli ösmegine ýardam berýän möhüm şert bolup durýar.

Yzygiderli syýasy gatnaşyklar söwda-ykdysady ulgamdaky özara hereketleriň hem berk binýadyny emele getirýär. 2007-nji ýylyň 6-njy dekabrynda döredilen Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça bilelikdäki türkmen-türk hökümetara toparynyň işi ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlaryny kadalaşdyrýan netijeli gural bolup durýar. Köp ýyllaryň dowamynda Türkiýe Türkmenistanyň esasy daşary ykdysady hyzmatdaşy bolup, haryt dolanyşygynyň derejesi boýunça öňdebaryjy orunlary eýeleýär. Döwletara gatnaşyklary geljekde has-da çuňlaşdyrmak üçin iki ýurduň arasyndaky baý söwda-ykdysady şertleriň durmuşa geçirilmegi ugrunda Türkmenistanyň we Türkiýäniň uly mümkinçilikleriniň bardygyny bellemek gerek.

Türkmenistan oňyn Bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik we işjeň halkara hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasy ugruny sazlaşykly durmuşa geçirmek bilen, dostlukly, hoşniýetli goňşuçylyk we özara bähbitli hyzmatdaşlygy diňe bir ikitaraplaýyn derejede däl, eýsem, köptaraplaýyn görnüşde hem üstünlikli ösdürýär. Türkmenistan we Türkiýe Respublikasy Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde netijeli iş alyp baryp, häzirki zaman dünýäsiniň derwaýys meseleleri babatda garaýyşlarynyň ýakyndygyny ýa-da umumylygyny görkezýär. Soňky ýyllarda biziň ýurdumyz halkara syýasatyň gün tertibiniň wajyp ugurlary, şol sanda ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmek, ulag-logistika pudagyny ösdürmek, daşky gurşawy goramak, söwda-ykdysady gatnaşyklary işjeňleşdirmek boýunça möhüm halkara başlangyçlar bilen yzygiderli çykyş edýär. Türkmenistanyň syýasy başlangyçlarydyr teklipleri dünýä ýurtlary tarapyndan giň goldawa eýe bolýar we bu babatda ýakyn hyzmatdaşlaryň goldawy biziň ýurdumyz üçin has wajypdyr.

Ikitaraplaýyn özara hereketlerde türki dilli döwletler bilen hyzmatdaşlyk hem aýratyn orun eýeleýär. Çünki biziň halklarymyzy taryhy kökleriň, asyrlaryň jümmüşine uzaýan medeni-ruhy däpleriň umumylygy özara birleşdirýär. Häzirki döwürde bu gatnaşyklar yzygiderli ösdürilip, täze mazmun bilen baýlaşdyryldy. Oňyn erk, ähmiýetli mümkinçilikler, ösüşe we öňegidişlige bolan ymtylyş olaryň esasyny düzýär. Şunda 2009-njy ýylyň oktýabrynda döredilen Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşi (Türki geňeş) halkara hyzmatdaşlygyň netijeli syýasy meýdançalarynyň biri bolup çykyş edýär. Häzirki wagtda Azerbaýjan Respublikasy, Gazagystan Respublikasy, Gyrgyz Respublikasy, Özbegistan Respublikasy we Türkiýe Respublikasy bu düzümiň agzalary bolup, Wengriýa bolsa synçy derejesine eýedir.

Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türki geňeşiň ýokary derejeli sammitlerine birnäçe gezek gatnaşandygyny bellemek gerek. Bu bolsa ýurdumyzyň halkara we sebit guramalary bilen özara hereketleri, Ýewraziýa yklymynda türki dilli döwletleriň eýeleýän ähmiýetli geografik giňişligindäki netijeli söwda-ykdysady, medeni-ynsanperwer gatnaşyklary ösdürmek üçin bar bolan mümkinçilikleri önjeýli durmuşa geçirmekde öz başlangyçlaryny iş ýüzünde doly tassyklaýandygyny görkezýär. Türki geňeşiň esasy maksady özara ynanyşmagy we dostlugy berkitmäge ýardam bermek, daşary syýasy meseleler babatda umumy garaýyşlary işläp düzmek hem-de häzirki döwrüň wehimlerine garşy göreşmekde hereketleri utgaşdyrmakdan ybaratdyr.

Şu ýylyň 31-nji martynda Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň resmi däl sammitinde hormatly myhman hökmünde çykyş etmek bilen, türkmen Lideri foruma gatnaşyjylaryň ünsüni ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmek, ulag-kommunikasiýa ulgamlaryny döwrebaplaşdyrmak we halkara, sebit derejesindäki üstaşyr ulag geçelgeleriniň döredilmegi ýaly halkara derejede derwaýys ähmiýete eýe bolan meselelere çekdi. Sammitiň gün tertibiniň ileri tutulýan ugurlarynyň hatarynda ekologiýa we daşky gurşawy goramak meseleleri barada aýdyp, döwlet Baştutanymyz gurama gatnaşyjy ýurtlaryň arasyndaky dost-doganlyk gatnaşyklarynda medeniýete, ylym-bilime aýratyn ähmiýet berilýändigini hem nygtady. Çünki bitewi ruhy-medeni miras hem-de umumy gymmatlyklar döwletara gatnaşyklary pugtalandyrmagyň ygtybarly esasy bolup hyzmat edýär.

Şunlukda, Türkmenistanyň Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türkiýe Respublikasyna nobatdaky sapary, şeýle-de onuň dowamynda Türki geňeşiň VIII sammitiniň işine gatnaşmagy hem ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň, köptaraplaýyn derejede deňhukukly we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň, döwletlerdir halklaryň arasyndaky däp bolan dost-doganlyk gatnaşyklarynyň mundan beýläk-de ösdürilmegine itergi berjek möhüm waka öwrüler.

Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi.

Aşgabatda pudaklaýyn halkara onlaýn maslahat geçirilýär

Aşgabat, 10-njy noýabr (TDH). Şu gün paýtagtymyzda telearagatnaşyk, telemetriýa, habar beriş tilsimatlarynyň we teleradioýaýradyş enjamlarynyň “Türkmentel — 2021” atly XIV halkara onlaýn maslahaty öz işine başlady. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Kararyna laýyklykda, ony “Türkmenaragatnaşyk” agentligi hem-de Söwda-senagat edarasy guradylar.

Diýarymyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy bellenilýän, “Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany” şygary astynda geçirilýän şu ýylda guralan ýöriteleşdirilen forum ýurdumyzda iň täze aragatnaşyk serişdeleriniň ornaşdyrylyşyny çaltlandyrmaga, halkara aragatnaşyk ulgamlaryny döwrebaplaşdyrmaga, ählumumy Durnukly ösüş maksatlary jähetinden, döwletleriň arasyndaky özara bähbitli hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge gönükdirilendir.

Häzirki zaman aragatnaşyk serişdelerine bagyşlanan şu gezekki halkara onlaýn maslahatda garalýan wajyp meseleleri ala alyp maslahatlaşmaga 25 ýurtdan wekilleriň 300-den gowragy gatnaşýar. Maslahatyň işine diňe bir işewür toparlary däl, eýsem, hünärmenler, alymlar hem-de bilermenler gyzyklanma bildirdiler.

Ýurdumyzyň öňden gelýän, hemişelik hyzmatdaşlarynyň hatarynda aragatnaşygyň dürli görnüşleri, maglumatlar tehnologiýalary bazarynda öňdäki orunlary eýeleýän “NOKIA”, “HUAWEI”, “Thales”, “Afghan Wireless” , “Delta Telecom Ltd”, “Rostelecom”, “Eastwind”, “Azertelecom” we beýlekiler bar.

Söwda-senagat edarasynyň maslahatlar zalyna ýygnananlar, şeýle hem daşary ýurtly maslahata gatnaşyjylar teleköpri arkaly hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň halkara maslahata gatnaşyjylara iberen Gutlagyny üns bilen diňlediler. Milli Liderimiziň Gutlagynda bellenilişi ýaly, Garaşsyz Watanymyzda dünýäniň ösen tehnologiýalarynyň tejribesine we innowasiýalaryna daýanyp, milli ykdysadyýetimiz döwrebaplaşdyrylýar, ýurdumyzy durmuş taýdan ösdürmekde uly üstünlikler gazanylýar. Aragatnaşyk ulgamynda sanly tehnologiýalaryň gurluşy, maddy-enjamlaýyn, hukuk binýady döwrüň talaplaryna laýyklykda kämilleşdirilip, düýpli ylmy-tehniki özgertmeler we iri taslamalar durmuşa geçirilýär.

Döwlet Baştutanymyzyň nygtaýşy ýaly, häzirki döwürde milli telekommunikasiýa ulgamynda halkara ölçeglere laýyk gelýän täze innowasion, sanly tehnologiýalary we maglumat aragatnaşyk enjamlaryny ornaşdyrmak işleri üstünlikli amala aşyrylýar, bäsdeşlige ukyply häzirki zaman aragatnaşyk hyzmatlarynyň hil taýdan täze derejesini döretmek we ilata hödürlemek boýunça yzygiderli işler alnyp barylýar. Bu ugurda ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak wezipesine hem uly üns berilýär. Aragatnaşyk edara-kärhanalaryny döretmäge we döwrebaplaşdyrmaga düýpli maýa goýumlar gönükdirilýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow “Türkmentel — 2021” halkara onlaýn maslahatyň halklaryň medeni-ykdysady taýdan ýakynlaşmagy, döwletleriň durnukly ösmegi bilen bagly möhüm wezipeleri çözmekdäki, ösüşiň innowasion ýoluny üpjün edýän telekommunikasiýa ulgamyny kämilleşdirmekdäki, dünýä ähmiýetli iri taslamalary, milli maksatnamalary durmuşa geçirmekdäki ähmiýetini nygtap, bu forumyň ýurdumyzyň hem-de daşary ýurtly hünärmenleriň arasynda tejribe alyşmakda, gatnaşyklary mundan beýläk-de berkitmekde, özara bähbitli taslamalary, täze tehnologiýalary, ylmy açyşlary ara alyp maslahatlaşmakda möhüm orun eýelejekdigine ynam bildirdi.

Sanly ykdysadyýet, kanunçylygy rejelemek, daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek ulgamyndaky halkara hyzmatdaşlyga bagyşlanan umumy mejlisiň barşynda ýurdumyzyň pudaklaýyn düzümleriniň, abraýly guramalaryň, daşary ýurt kompaniýalarynyň ýolbaşçylary we wekilleri, işewürler çykyş etdiler.

“Türkmenaragatnaşyk” agentligi Halkara Elektroaragatnaşyk Birleşiginiň, Bütindünýä Poçta Birleşiginiň, Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygyna agza ýurtlaryň aragatnaşyk boýunça Sebit hyzmatdaşlygynyň, GSM assosiasiýasynyň, Sanlary we domen atlaryny pugtalandyrmak boýunça internet korporasiýasynyň (ICANN) hem-de beýleki iri halkara guramalaryň doly hukukly agzasy bolmak bilen, bu ulgamda halkara hyzmatdaşlygy işjeň ösdürýär.

Türkmenistanyň telekommunikasiýa ulgamyny kadalaşdyrýan hukuk binýady hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän döwlet syýasaty bilen baglylykda, döwrüň talaplaryna görä yzygiderli kämilleşdirilýär. Soňky ýyllarda “Aragatnaşyk hakynda”, “Türkmenistanda internetiň ösüşini we internet hyzmatlaryny ýerine ýetirmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda”, “Maglumatlar we ony goramak hakynda”, “Kiberhowpsuzlyk hakynda”, “Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda” Türkmenistanyň Kanunlary kabul edildi.

Gazanylan üstünlikleriň arasynda Türkmenistanyň özüniň ilkinji “TürkmenÄlem 52^oE” emeli hemrasyny uçuryp, kosmosy özleşdirýän ýurtlaryň hataryna goşulmagy guwandyryjy wakadyr. Netijede, ol adaty hem-de ýokary mümkinçilikli teleýaýlymlaryň onlarçasyny alyp görkezmäge şert döredýär. Ondaky iň täze enjamlar multiserwis aragatnaşyk hyzmatlarynyň toplumyny hödürlemäge niýetlenendir. Häzirki wagtda “Türkmenaragatnaşyk” agentliginde döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň tabşyrygyna laýyklykda, ikinji milli emeli hemrany döretmek hem-de uçurmak boýunça işler durmuşa geçirilýär.

Maglumatlary bermegiň ösen ulgamynyň bolmagy elektron telekeçiligi, elektron resminama dolanyşygy hyzmatlarynyň görnüşlerini artdyrmaga mümkinçilik berýär.

Halkara ölçegleriň derejesine laýyk gelýän giň telekommunikasiýa ulgamynyň döredilmegi Türkmenistanyň diňe bir Merkezi Aziýa sebitindäki esasy ulgam hökmündäki ösüşiniň esasy ugurlaryny däl, eýsem, Gündogar bilen Günbataryň arasyndaky uly ähmiýete eýe bolan maglumat-kommunikasiýa köprüsi hökmündäki ornuny hem kesgitleýär. Häzirki wagtda ýurdumyzda maglumatlary geçirmegiň döwletara optiki-süýümli ulgamlarynyň 8-si hereket edýär. Gurulýan Türkmenistan — Owganystan — Pakistan optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamy hem Aziýa we Ýewropa döwletleriniň arasyndaky hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga ýardam berer, sebitde söwda-ykdysady hem-de maglumat-kommunikasiýa ulgamlarynyň ygtybarly we howpsuz işlemegini üpjün eder.

Şeýlelikde, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň “Döwlet adam üçindir!” diýen şygaryny baş ýörelge edinýän syýasaty durmuşa geçirýän türkmen hünärmenleri telekommunikasiýa infrastrukturasyny ösdürmäge aýratyn üns berýärler. Bu bolsa diňe bir ýurdumyzyň ilatyny döwrebap hyzmatlar bilen üpjün etmäge däl, eýsem, sebitde maglumatlary ibermekde möhüm üstaşyr ulgam hökmündäki ornuny hem pugtalandyrar.

Maslahatyň barşynda sanly ulgam arkaly daşary ýurtly maslahata gatnaşyjylar — Halkara Elektroaragatnaşyk Birleşiginiň Baş sekretary Haulin Çžao, GDA agza ýurtlaryň aragatnaşyk boýunça Sebit hyzmatdaşlygynyň Baş direktory Nurudin Muhitdinow, Gündogar Ýewropa we Merkezi Aziýa sebitinde tehniki direktor Jeý-Pi Takakla, «CNBG Huawei Eurasia» kompaniýasynyň prezidenti Çžao Leý we beýlekiler çykyş etdiler.

Çykyşlarda nygtalyşy ýaly, Türkmenistanyň maýa goýum babatda özüne çekijiligi onuň durmuş-ykdysady görkezijilerine halkara işewür toparlaryň berýän ýokary bahasy, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň alyp barýan parasatly syýasatynyň netijesinde halkymyzyň durmuş-hal ýagdaýynyň ýokary derejelere çykarylmagy bilen şertlendirilendir.

Ýurdumyzda aragatnaşyk ulgamlaryny we telekommunikasiýa tehnologiýalaryny ösdürmek boýunça täze taslamalar hem türkmen halkynyň maddy üpjünçiliginiň we abadançylygynyň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilendir. Şeýle meýilnamalaryň bolmagynyň özi iri daşary ýurt maýadarlarynda aýratyn gyzyklanma döretdi.

Onlaýn maslahatyň çäklerinde dürli ýurtlarda maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalaryny ösdürmegiň täze ugurlary barada aýdyldy. Dünýäde interneti ösdürmäge täsir edýän öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmagyň geljegine uly üns berildi. Şunuň bilen baglylykda, “TürkmenÄlem 52^oE” milli aragatnaşyk hemrasyny ulanmagyň çäklerini giňeltmek meselesi hem forumyň mowzuklarynyň biri boldy. Pikir alyşmalaryň barşynda hünärmenler häzirki zaman hemra tehnologiýalaryny ulanmagyň dürli ugurlaryny, milli hemra aragatnaşyk ulgamynyň tehniki we maglumat üpjünçiligi bilen bagly meseleleri, üstaşyr telekommunikasiýa hyzmatlaryny guramak babatda onuň ähmiýetinidir mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşdylar. Bu babatda tebigy desgalary öwrenmekde ýeri uzak aralykdan zond arkaly barlamagyň we geomaglumat tehnologiýalarynyň maglumatlaryny ulanmagyň, milli ösüşiň bähbidine ýer üstüni seljermegiň mümkinçilikleri barada çykyşlar diňlenildi.

Aýry-aýry çykyşlar Türkmenistanyň Merkezi Aziýada täze hemra aragatnaşyk operatory hökmündäki ornuna bagyşlandy hem-de bu ugurda halkara hyzmatdaşlygy ösdürmegiň meselelerine garaldy.

Daşary ýurtly foruma gatnaşyjylar türkmen kärdeşleri bilen giň hyzmatdaşlyga taýýardyklaryny beýan edip, döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň üns we goldaw bermegi netijesinde ýurdumyzda döwrebap pudaklaýyn düzümleriň, innowasiýa işi üçin döredilen mümkinçilikleriň we şertleriň bardygyny bellediler.

Foruma gatnaşyjylar diňe bir aragatnaşyk toplumynyň esasy ugurlaryny ösdürmegiň häzirki ýagdaýy we geljegi baradaky maglumatlary alyşmak bilen çäklenmän, eýsem, hemra kommunikasiýa tehnologiýalary we programma önümleriniň bazary, sanlylaşdyrma, kiberhowpsuzlygy üpjün etmekde döwrebap çemeleşmeler, sebitde halkara magistral göwrümini ösdürmek we sanly transformasiýany çaltlandyrmagyň meýilleri boýunça pikir alşyp, mundan beýläkki hyzmatdaşlygyň görnüşlerini we maýa goýum mümkinçiliklerini kesgitläp bilerler.

Ertir “Türkmentel — 2021” atly XIV halkara onlaýn maslahat öz işini dowam eder. Onuň çäklerinde “Berkidilen we öýjükli aragatnaşyk ulgamlary: aragatnaşygyň bitewi milli ulgamyny döretmek, giň zolakly optiki-süýümli 5G öýjükli aragatnaşyk ulgamlary”, “Sanly özgertmeler zamanasynda maglumat howpsuzlygy” ýaly ugurlar boýunça mejlisler geçiriler. Forum tamamlanandan soňra “Sanly çözgüt — 2021” atly innowasiýa taslamalary bäsleşiginiň ýeňijilerini sylaglamak dabarasyny geçirmek meýilleşdirilýär.

Aşgabat, 9-njy noýabr (TDH). Şu gün ýurdumyzyň Söwda-senagat edarasynda Awstriýa Respublikasynyň wekiliýetiniň Türkmenistana saparynyň çäklerinde iki ýurduň ykdysady gatnaşyklaryny mundan beýläk-de ösdürmäge gönükdirilen birnäçe duşuşyklar geçirildi.

Awstriýanyň wekiliýetiniň düzümine dostlukly ýurduň iri kompaniýalarynyň wekilleri girdi. Şeýlelikde, şu gün geçirilen duşuşyklara gatnaşyjylaryň hatarynda hyzmatdaşlyk boýunça radioýaýlym enjamlaryny öndüriji “Heidelberger Druckmaschinen Eastern Europe GmbH” kompaniýasynyň, ýangyna garşy enjamlary we ýörite awtomobilleri getirýän “Rosenbauer International AG” kompaniýasynyň, ulag düzümleriniň gurluşygy boýunça “Waagner Biro Bridge System” kompaniýasynyň, lukmançylyk edaralary üçin önümleri getirýän “VAMED” kompaniýasynyň, “Europe Consult GmbH” konsalting-maslahat beriş kompaniýasynyň, saglygy goraýyş ulgamy üçin tehnologik çözgütleri taýýarlaýan “AME International”, elektroenergiýanyň durnukly önümçiligi üçin täzeçil çözgütleri öňe sürýän “Geppert GmbH” kompaniýasynyň, şeýle hem “Osterreichische Kontrollbank AG” kompaniýasynyň we iki ýurduň ykdysady gatnaşyklaryna işjeň goldaw berýän Awstriýanyň Federal ykdysady palatasynyň wekilleri bar.

Ýurdumyzyň döwlet düzümleriniň, işewür toparlarynyň, Saglygy goraýyş we derman senagaty, Maliýe we ykdysadyýet, Medeniýet, Energetika ministrlikleriniň, “Türkmenaragatnaşyk” agentliginiň, Daşary ykdysady iş bankynyň, Söwda-senagat edarasynyň, Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň hem-de başga-da birnäçe pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylarydyr wekilleri awstriýaly hyzmatdaşlar bilen özara gatnaşyklaryň mümkinçiliklerini, täzeçil enjamlaryň, şol sanda radioýaýlym, lukmançylyk, sport enjamlarynyň getirilmegini guraýan bilelikdäki kärhanalary döretmegiň geljekki ugurlaryny ara alyp maslahatlaşdylar.

Duşuşyga gatnaşyjylaryň belleýişleri ýaly, Awstriýa Respublikasynyň Ýewropa we halkara işler boýunça federal ministri Mihael Linhartyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýetiň Türkmenistana bu gezekki sapary däp bolan döwletara gatnaşyklary berkitmegiň hem-de ösdürmegiň ýolunda nobatdaky möhüm ädime öwrüldi. Şeýle-de bu sapar Garaşsyz türkmen döwletiniň Ýewropa Bileleşiginiň ýurtlary bilen doly möçberli gatnaşyklaryny has-da giňeltmeginde ähmiýetlidir.

Soňky ýyllarda iki ýurduň Daşary işler ministrlikleriniň arasyndaky syýasy geňeşmeler işjeňleşdirildi. Bu bolsa ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň dürli meseleleri we halkara derejedäki wezipeler boýunça pikir alyşmaga, olar boýunça umumy çemeleşmeleri we özara düşünişmegi pugtalandyrmaga ýardam edýär.

Söwda-ykdysady ulgamdaky gatnaşyklar hyzmatdaşlygyň esasy ugurlarynyň biri bolup durýar. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň milli ykdysadyýetimizi senagatlaşdyrmak, gaýtadan işleýän pudagy berkitmek, ýokary tehnologiýaly senagat önümçilikleriniň gurluşyklary boýunça iri maýa goýum taslamalaryny amala aşyrmak syýasaty bu ugurdaky hyzmatdaşlygy giňden ösdürmäge oňyn şertleri döredýär.

Soňky ýyllarda türkmen-awstriýa işewürlik gatnaşyklarynyň ösdürilmegini şertlendirýän degişli şertnama-hukuk binýady pugtalandyryldy. Awstriýanyň işewür düzümleriniň Türkmenistanda ýaýbaňlandyrylan bilelikdäki taslamalaryň, şol sanda gurluşyk, syýahatçylyk, söwda, marketing we ulag hyzmatlary, dürli pudaklar üçin ýokary tehnologiýaly enjamlary getirmek taslamalarynyň durmuşa geçirilmegi babatda oňyn tejribe toplandygyny bellemek gerek. Şunda wekiliýetleri alyşmak, iş saparlaryny, işewürlik maslahatlaryny we pudaklaýyn sergileri geçirmek meselelerine möhüm ähmiýet berilýär.

Duşuşyga gatnaşyjylar şeýle hyzmatdaşlygyň türkmen-awstriýa gatnaşyklarynyň mundan beýläk-de berkidilmegine, özara bähbitli hyzmatdaşlygyň geljekki möhüm ugurlaryny kesgitlemäge ýardam edýändigini biragyzdan nygtadylar.

Glazgo şäherinde Şotlandiýanyň maslahatlar merkezinde BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 26-njy maslahatyna (COP26) hormatly Prezidentimiziň tabşyrmagy boýunça Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýet gatnaşdy. Wise-premýer forumda türkmen tarapynyň howanyň üýtgemeginiň täsirlerine uýgunlaşmak hem-de onuň ýaramaz täsirlerini peseltmek meselelerinde halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny birleşdirmäge gönükdirilen birnäçe anyk başlangyçlar bilen çykyş etdi.

Serdar Berdimuhamedow çykyşynda türkmen wekiliýetiniň adyndan forumy guraýjylara — Beýik Britaniýanyň we Demirgazyk Irlandiýanyň Birleşen Patyşalygynyň Hökümetine mähirli myhmansöýerlik hem-de maslahatyň netijeli işlemegine döredilen şertler üçin hoşallyk bildirip, ählumumy Durnukly ösüş maksatlarynyň kabul edilmegi bilen, Türkmenistanyň olara ýetmek ugrunda netijeli işleri alyp barýandygyny nygtady.

Konwensiýanyň teklibine hem-de onuň Pariž şertnamasyndaky borçnamalaryna esaslanyp, Türkmenistan howanyň üýtgemegi babatynda amaly tagallalary edýär:

birinjiden, ykdysadyýetiň ähli ugurlarynda häzirki zaman tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy bilen, bug gazlarynyň zyňyndylary azalýar;

ikinjiden, Howanyň üýtgemegi boýunça Milli strategiýa, 2030-njy ýyla çenli gaýtadan dikeldilýän energiýany ösdürmek boýunça Milli strategiýa hem-de Türkmenistanyň “Täzelenýän energiýa çeşmeleri hakynda” täze Kanuny kabul edildi;

üçünjiden, Türkmenistanda her ýyl millionlarça agaç nahallary oturdylýar. 2020-nji ýylda Türkmenistanyň “gök guşagyny” 25 million nahal artdyrdy, 2021-nji ýylda bolsa 30 million nahalyň ekilmegi meýilleşdirildi;

dördünjiden, Pariž howa şertnamasy boýunça borçnamalary ýerine ýetirmegiň çäklerinde Türkmenistanyň milli kesgitlenen goşandy (MKG/NDC) taýýarlanyldy. Onda teklip edilen borçnamalar, bug gazynyň zyňyndylaryny peseltmek we ykdysadyýetiň esasy pudaklaryndaky meseleleri 2030-njy ýyla çenli çözmek baradaky ägirt uly maksadynyň tassyklanmagynyň subutnamasydyr.

Bu babatda metanyň zyňyndylaryny azaltmaga aýratyn üns berilýär. Şunuň bilen baglylykda, türkmen tarapy Ählumumy metan borçnamasy boýunça täze başlangyjy goldaýar hem-de giňişleýin gatnaşmak maksady bilen, ony jikme-jik öwrenmäge gyzyklanma bildirýär diýip, Serdar Berdimuhamedow aýtdy.

Şeýle hem Türkmenistanyň 2030-njy ýyldan başlap, orta möhletde bug gazlarynyň zyňyndylaryny düýbünden aradan aýyrmagy we zyňyndylaryň ýylsaýyn ep-esli azaldylmagyny gazanmagy meýilleşdirýändigi bellenildi. Bu görkezijilere biziň ýurdumyz öz maliýe serişdeleriniň hem-de halkara guramalaryň we maliýe institutlarynyň tehniki hem-de maliýe goldawlarynyň hasabyna ýetmäge umyt edýär.

Wise-premýer Serdar Berdimuhamedow türkmen tarapynyň howanyň meseleleri boýunça yzygiderli oňyn halkara gatnaşyklaryň dowam etdirilmegine garaşýandygyny, bu babatda BMG-niň Baş sekretarynyň gazanylan çözgütleri durmuşa geçirmek ugrunda edýän tagallalaryny goldaýandygyny we howa bilen bagly meseleleri çözmekde ählitaraplaýyn ýardam bermäge taýýardygyny nygtady.

Möhüm netijeli başlangyçlary öňe süren türkmen wekiliýetiniň baştutanynyň mazmunly çykyşy BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasynyň 26-njy maslahatyna gatnaşyjylaryň goldawyna eýe boldy.

Şol başlangyçlar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ozal beýan eden maksatlaryny hem-de pikirlerini ösdürmäge gönükdirilendir. Bu pikirler we maksatlar örän möhüm bolan howa, ekologiýa meselelerinde ýurdumyzyň pugta eýerýän ýörelgesini beýan edýär hem-de milli, sebit we dünýä derejelerinde şolary çözmegiň anyk ýollaryny, gurallaryny kesgitleýär.

Milli Liderimiz şu ýylyň maý aýynda BMG-niň gazyp alýan senagat boýunça ýokary derejeli ählumumy forumynda çykyş edip, Türkmenistanyň daşky gurşawa senagat galyndylarynyň zyňylmagy bilen emele gelýän ýaramaz ýagdaýlar sebäpli alada edýändigini hem-de bar bolan töwekgelçilikleri, wehimleri azaltmaga gönükdirilen halkara tagallalaryň ýygjam utgaşdyrylmagyna we ylalaşykly hereket edilmegine ygrarlydygyny aýratyn belledi.

Hormatly Prezidentimiz esasy resminama hökmünde howanyň ýagdaýy bilen baglanyşykly borçnamalary ýerine ýetirmegiň halkara hukuk gurallarynyň ýokary netijeliligini üpjün etmäge gönükdirilen Howanyň üýtgemegi baradaky Pariž Ylalaşygyna ygrarlydygyny tassyklap, häzir Türkmenistanda BMG-niň daşky gurşaw boýunça (ÝUNEP) maksatnamasynyň we BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň goldaw bermeginde howanyň üýtgemegi hakynda Dördünji milli maglumaty hem-de Birinji ikiýyllyk maglumaty taýýarlamak işleriniň alnyp barylýandygyny habar berdi. Bu resminamalaryň ikisi hem 2023-nji ýylyň başynda BMG-niň sekretariatyna hödürlener.

Türkmenistan dünýäde tebigy serişdeleri gazyp alýan iri ýurtlaryň biri bolup, bu babatda öz jogapkärçiligine doly düşünip, önümçilik maksatlary bilen daşky gurşawy goramak boýunça wezipeleriň arasyndaky deňeçerligi saklamak ugrunda tagallalaryny gaýgyrmaýar. Bilermenleriň Türkmenistanyň Üçünji milli maglumatlarynyň çäklerinde beren bahalaryna görä, 2030-njy ýyla çenli döwürde ykdysadyýetiň ösüşinde jemi içerki önümiň birligine bolan gatnaşykda energiýanyň sarp edilişiniň udel agramy peseler.

Hormatly Prezidentimiz BMG-niň pes uglerodly energetikany ösdürmek boýunça çäreleriň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen strategiýasyny işläp taýýarlamaga girişmegi teklip etdi. Ýene-de bir beýan edilen teklip BMG-niň howandarlygynda dünýä energetikasynyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde wodorod energetikasyny ösdürmek boýunça halkara “Ýol kartasynyň” döredilmegine degişli boldy.

Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow dürli halkara derejelerde Türkmenistanyň Aşgabatda Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen bagly Tehnologiýalar boýunça sebit merkezini açmaga taýýardygyny beýan etdi, BMG-niň Suw strategiýasyny hem-de BMG-niň Aral boýunça Ýörite maksatnamasyny işläp taýýarlamak, Hazar deňziniň ekoulgamyny gorap saklamak baradaky başlangyçlary öňe sürdi.

Şeýle hem türkmen tarapy Merkezi Aziýanyň ekoulgamynyň we howa töwekgelçiliklerini peseltmegiň aýratynlyklaryny nazarda tutup, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak boýunça sebit strategiýasyny, howanyň üýtgemegini göz öňünde tutup, suw serişdelerini oýlanyşykly dolandyrmak boýunça taslamalary işläp taýýarlamak baradaky hem-de çölleşmä garşy göreşmek boýunça hereket etmegiň sebit meýilnamasyny durmuşa geçirmek babatdaky teklipleri öňe sürdi.

Türkmenistan bu başlangyçlary durmuşa geçirmekde Birleşen Milletler Guramasynyň senagat taýdan ösüş boýunça guramasyny (ÝUNIDO), BMG-niň Daşky gurşaw baradaky maksatnamasyny (ÝUNEP), BMG-niň Ykdysady we durmuş meseleleri boýunça departamentini, BMG-niň Ösüş maksatnamasyny (BMGÖM) esasy hyzmatdaşlary hasaplaýar.

Ýurdumyz ekologiýa we howa meselelerinde beýleki halkara düzümler, hususan-da, Ählumumy ýaşyl ösüş instituty (GGGI) bilen hyzmatdaşlyk etmäge açykdyr. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisi tarapyndan ýakynda kabul edilen “Ählumumy ýaşyl ösüş institutyny döretmek hakyndaky Ylalaşyga goşulmak hakynda” Kanun bu halkara guramasy bilen hyzmatdaşlyk etmegiň hukuk esasyny döredýär.

Türkmenistanyň Howanyň üýtgemegi hakynda Milli strategiýasy ýurdumyzda tebigaty goramak we uýgunlaşmak işlerini amala aşyrmak boýunça esasy resminama bolup hyzmat edýär. Ol howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meselelerde milli garaýşy beýan edip, howanyň üýtgemegi hem-de onuň täsirleri babatda Türkmenistanyň döwlet syýasatyny kemala getirmegiň we durmuşa geçirmegiň binýady bolup durýar.

Pariž Ylalaşygyna laýyklykda, rejelenen täze görnüşde 2019-njy ýylda kabul edilen resminama mazmuny boýunça ýurdumyzy pes uglerodly ösdürmegiň strategiýasy bolup, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» wezipelerine kybap gelýär.

Türkmenistanyň Howanyň üýtgemegi hakyndaky Milli strategiýasynyň täze, rejelenen görnüşiniň kabul edilmegi bu ulgamda ýurdumyzyň halkara borçnamalaryny ýerine ýetirmegi hem-de ekologiýa wezipelerini çözmek üçin zerur hukuk, guramaçylyk we tehnologik şertleri döredip, uýgunlaşma çäreleriniň sanawyny düýpli giňeltmek üçin esas bolup hyzmat etdi.

Şunuň ýaly uzak möhletleýin çäreleriň biri howanyň täsirini peseltmek üçin tokaýlary täzeden dikeltmek hem-de ýerden peýdalanylyşyny gowulandyrmak boýunça işlerdir. “Gök guşak” umumymilli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde Türkmenistanda suwaryşyň suw tygşytlaýjy oňyn usullaryny ulanmak arkaly şäherleriň töwereginde ägirt uly meýdanlary tutýan tokaý zolaklary döredildi.

Ekologiýa ulgamynyň we tokaý hojalygynyň howanyň üýtgemegine durnuklylygyny netijeli ýokarlandyrmak maksady bilen, Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasy işlenip taýýarlanyldy we tassyklanyldy. Maksatnama dürli pudaklaýyn dolandyryş edaralary, Aşgabat şäheriniň hem-de welaýatlaryň häkimlikleri tarapyndan ýaprakly, saýaly, miweli baglaryň we üzüm nahallarynyň, çöl ösümlikleriniň ekilmegini we bu ulgamda halkara hyzmatdaşlygyň giňeldilmegini hem-de dünýäniň öňdebaryjy tejribesiniň ornaşdyrylmagyny göz öňünde tutýar.

Türkmenistan milli ösüş maksatnamalaryny durmuşa geçirip, olary BMG-niň 2030-njy ýyla çenli Gün tertibine hem-de howanyň üýtgemegi baradaky strategiýalaryna doly kybap getirýär. Uglewodorodyň uly gorlaryna eýe bolan, şol sanda pes uglerodly energiýa çeşmesi hasaplanýan tebigy gazyň subut edilen gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän ýurdumyz gaýtadan dikeldilýän energetikanyň ösdürilmegini hem maksat edinýär.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýangyç-energetika toplumynyň ýolbaşçylaryna gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri we wodorod energetikasy babatda alnyp barylýan işleriň depginini güýçlendirmegi tabşyrdy. Şolaryň ähmiýeti howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleler sebäpli, dünýä jemgyýetçiliginde barha artýar.

Häzir köp ýurtlar özleriniň wodorod strategiýasyny işläp taýýarlap, munuň üçin uly möçberde maliýe serişdelerini gönükdirýärler. Wodoroda metallurgiýa we himiýa senagatynda, ulag ulgamynda we ýaşaýyş jaý hojalygynda hem-de beýlekilerde uly isleg bildiriler.

Türkmenistanda wodorod öndürjek desgany Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda (TNGIZT) gurmak meýilleşdirilýär. Munuň üçin degişli teklipleri işläp taýýarlamak üçin halkara bäsleşik yglan edildi. Taslamanyň çäklerinde, täze wodorod desgasynyň taslamasyny düzmek, gurmak, onuň sazlaýyş-işe goýberiş işlerini ýerine ýetirmek hem-de desgany ulanyşa tabşyrmak boýunça tehniki resminamalar taýýarlanylar.

Energiýanyň Gün hem-de ýel ýaly gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini ösdürmek üçin ýurdumyzyň uly tebigy we ylmy kuwwaty bar. Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň ylmy-önümçilik merkezi tarapyndan Gün-ýel elektrik beketleriniň ekologiýa ugurly taslamalary işlenilip taýýarlanyldy. Olaryň gurluşygyny gaýtadan dikeldilýän energetikany ösdürmek boýunça Türkmenistanyň milli strategiýasyna laýyklykda amala aşyrmak maksat edinilýär.

Kuwwatlylygy 10 megawat bolan utgaşykly Gün-ýel elektrik bekediniň gurulmagyny göz öňünde tutýan şeýle taslamalaryň biri Balkan welaýatynyň Serdar etrabynda durmuşa geçiriler. Şunuň ýaly elektrik bekediniň gurluşyk taslamasy “Altyn asyr” Türkmen kölüniň töwereklerinde gurmak üçin hem işlenilip taýýarlanyldy.

BMG-niň howa ulgamyna degişli maslahatynyň öň ýanynda Aşgabatda geçirilen “Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021” atly XXVI halkara maslahatda hem tebigy gazy hem-de gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmak arkaly, pes uglerodly geljege geçmek baradaky meselelere garaldy.

Energetika bolan islegiň hem-de ekologik töwekgelçilikleri peseltmegiň arasyndaky deňeçerligiň wajyp meselelerini ara alyp maslahatlaşmaga gatnaşanlar ýurdumyzyň energetika taslamalarynyň ähmiýetini aýratyn bellediler. Şol taslamalar zyýanly bölünip çykmalary azaltmaga uly goşant goşup biler.

Türkmenistan Glazgoda BMG-niň howa baradaky ählumumy sammitine netijeli gatnaşmak üçin uly taýýarlyk işlerini gördi. Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy hem-de BMG-niň Ösüş maksatnamasy tarapyndan guralan hyzmatdaşlaryň onlaýn duşuşygynda, COP26-nyň öňüsyrasynda howanyň üýtgemegi babatda ileri tutulýan milli ugurlara ýetmek boýunça tagallalaryň çäklerinde, Türkmenistandaky häzirki maksatnamalaýyn işlerde milli derejede kesgitlenilýän goşandy (NDC) taýýarlamak baradaky meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Oktýabrda Birleşen Milletler Guramasynyň wekilhanasy Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi hem-de beýleki milli hyzmatdaşlar bilen bilelikde, howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlaryň ýurdumyzda ilkinji maslahatyny geçirdi. Ol ýaşlaryň howa baradaky meseleleri ara alyp maslahatlaşmagy, howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça hereketleri we çözgütleri işläp taýýarlamak üçin netijeli çäre boldy.

Oktýabryň ahyrynda türkmen meýletinçileri hem-de ekoişjeňleri ummany goramak we ilatyň habardarlygyny artdyrmak boýunça “EUBeachCleanup” atly ählumumy möwsümi goldap, Ýewropa Bileleşiginiň wekilhanasy tarapyndan Türkmenistanyň tebigaty goramak jemgyýeti bilen bilelikde, “Köpetdag” suw howdanynyň kenarynda guralan ekologiýa çäresine gatnaşdylar.

Şunuň bilen baglylykda, 2021-nji ýylyň 21-nji iýunynda ÝUNESKO-nyň hökümetara okeanografiýa komissiýasynyň assambleýasynyň 31-nji mejlisiniň barşynda Türkmenistanyň 2021 — 2023-nji ýyllar üçin bu komissiýanyň Ýerine ýetiriji geňeşiniň agzalygyna saýlanandygyny bellemelidiris. Bu bolsa özüniň ekologiýa we suw syýasatyna laýyklykda ekologiýany, suw we ýer serişdelerini goramak boýunça halkara hem-de sebit işlerine işjeň gatnaşýan ýurdumyzyň dünýädäki abraýynyň artýandygynyň ýene-de bir subutnamasy boldy.

Mahlasy, howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça Türkmenistanyň hem-de BMG-niň eýeleýän ornunyň gabat gelmegi ekologiýa babatda ählumumy möhüm wezipeleri çözmek ugrunda dünýä jemgyýetçiliginiň tagallalarynyň birleşdirilmeginde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlarynyň öňdengörüjiliklidiginiň we döwrebapdygynyň subutnamasydyr.

Glazgo şäherinde Şotlandiýanyň maslahatlar merkezinde BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşyjy taraplaryň 26-njy maslahatyna (COP26) hormatly Prezidentimiziň tabşyrmagy boýunça Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky wekiliýet gatnaşdy. Wise-premýer forumda türkmen tarapynyň howanyň üýtgemeginiň täsirlerine uýgunlaşmak hem-de onuň ýaramaz täsirlerini peseltmek meselelerinde halkara jemgyýetçiligiň tagallalaryny birleşdirmäge gönükdirilen birnäçe anyk başlangyçlar bilen çykyş etdi.

Serdar Berdimuhamedow çykyşynda türkmen wekiliýetiniň adyndan forumy guraýjylara — Beýik Britaniýanyň we Demirgazyk Irlandiýanyň Birleşen Patyşalygynyň Hökümetine mähirli myhmansöýerlik hem-de maslahatyň netijeli işlemegine döredilen şertler üçin hoşallyk bildirip, ählumumy Durnukly ösüş maksatlarynyň kabul edilmegi bilen, Türkmenistanyň olara ýetmek ugrunda netijeli işleri alyp barýandygyny nygtady.

Konwensiýanyň teklibine hem-de onuň Pariž şertnamasyndaky borçnamalaryna esaslanyp, Türkmenistan howanyň üýtgemegi babatynda amaly tagallalary edýär:

birinjiden, ykdysadyýetiň ähli ugurlarynda häzirki zaman tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy bilen, bug gazlarynyň zyňyndylary azalýar;

ikinjiden, Howanyň üýtgemegi boýunça Milli strategiýa, 2030-njy ýyla çenli gaýtadan dikeldilýän energiýany ösdürmek boýunça Milli strategiýa hem-de Türkmenistanyň “Täzelenýän energiýa çeşmeleri hakynda” täze Kanuny kabul edildi;

üçünjiden, Türkmenistanda her ýyl millionlarça agaç nahallary oturdylýar. 2020-nji ýylda Türkmenistanyň “gök guşagyny” 25 million nahal artdyrdy, 2021-nji ýylda bolsa 30 million nahalyň ekilmegi meýilleşdirildi;

dördünjiden, Pariž howa şertnamasy boýunça borçnamalary ýerine ýetirmegiň çäklerinde Türkmenistanyň milli kesgitlenen goşandy (MKG/NDC) taýýarlanyldy. Onda teklip edilen borçnamalar, bug gazynyň zyňyndylaryny peseltmek we ykdysadyýetiň esasy pudaklaryndaky meseleleri 2030-njy ýyla çenli çözmek baradaky ägirt uly maksadynyň tassyklanmagynyň subutnamasydyr.

Bu babatda metanyň zyňyndylaryny azaltmaga aýratyn üns berilýär. Şunuň bilen baglylykda, türkmen tarapy Ählumumy metan borçnamasy boýunça täze başlangyjy goldaýar hem-de giňişleýin gatnaşmak maksady bilen, ony jikme-jik öwrenmäge gyzyklanma bildirýär diýip, Serdar Berdimuhamedow aýtdy.

Şeýle hem Türkmenistanyň 2030-njy ýyldan başlap, orta möhletde bug gazlarynyň zyňyndylaryny düýbünden aradan aýyrmagy we zyňyndylaryň ýylsaýyn ep-esli azaldylmagyny gazanmagy meýilleşdirýändigi bellenildi. Bu görkezijilere biziň ýurdumyz öz maliýe serişdeleriniň hem-de halkara guramalaryň we maliýe institutlarynyň tehniki hem-de maliýe goldawlarynyň hasabyna ýetmäge umyt edýär.

Wise-premýer Serdar Berdimuhamedow türkmen tarapynyň howanyň meseleleri boýunça yzygiderli oňyn halkara gatnaşyklaryň dowam etdirilmegine garaşýandygyny, bu babatda BMG-niň Baş sekretarynyň gazanylan çözgütleri durmuşa geçirmek ugrunda edýän tagallalaryny goldaýandygyny we howa bilen bagly meseleleri çözmekde ählitaraplaýyn ýardam bermäge taýýardygyny nygtady.

Möhüm netijeli başlangyçlary öňe süren türkmen wekiliýetiniň baştutanynyň mazmunly çykyşy BMG-niň Howanyň üýtgemegi baradaky Çarçuwaly konwensiýasynyň 26-njy maslahatyna gatnaşyjylaryň goldawyna eýe boldy.

Şol başlangyçlar hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň ozal beýan eden maksatlaryny hem-de pikirlerini ösdürmäge gönükdirilendir. Bu pikirler we maksatlar örän möhüm bolan howa, ekologiýa meselelerinde ýurdumyzyň pugta eýerýän ýörelgesini beýan edýär hem-de milli, sebit we dünýä derejelerinde şolary çözmegiň anyk ýollaryny, gurallaryny kesgitleýär.

Milli Liderimiz şu ýylyň maý aýynda BMG-niň gazyp alýan senagat boýunça ýokary derejeli ählumumy forumynda çykyş edip, Türkmenistanyň daşky gurşawa senagat galyndylarynyň zyňylmagy bilen emele gelýän ýaramaz ýagdaýlar sebäpli alada edýändigini hem-de bar bolan töwekgelçilikleri, wehimleri azaltmaga gönükdirilen halkara tagallalaryň ýygjam utgaşdyrylmagyna we ylalaşykly hereket edilmegine ygrarlydygyny aýratyn belledi.

Hormatly Prezidentimiz esasy resminama hökmünde howanyň ýagdaýy bilen baglanyşykly borçnamalary ýerine ýetirmegiň halkara hukuk gurallarynyň ýokary netijeliligini üpjün etmäge gönükdirilen Howanyň üýtgemegi baradaky Pariž Ylalaşygyna ygrarlydygyny tassyklap, häzir Türkmenistanda BMG-niň daşky gurşaw boýunça (ÝUNEP) maksatnamasynyň we BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň goldaw bermeginde howanyň üýtgemegi hakynda Dördünji milli maglumaty hem-de Birinji ikiýyllyk maglumaty taýýarlamak işleriniň alnyp barylýandygyny habar berdi. Bu resminamalaryň ikisi hem 2023-nji ýylyň başynda BMG-niň sekretariatyna hödürlener.

Türkmenistan dünýäde tebigy serişdeleri gazyp alýan iri ýurtlaryň biri bolup, bu babatda öz jogapkärçiligine doly düşünip, önümçilik maksatlary bilen daşky gurşawy goramak boýunça wezipeleriň arasyndaky deňeçerligi saklamak ugrunda tagallalaryny gaýgyrmaýar. Bilermenleriň Türkmenistanyň Üçünji milli maglumatlarynyň çäklerinde beren bahalaryna görä, 2030-njy ýyla çenli döwürde ykdysadyýetiň ösüşinde jemi içerki önümiň birligine bolan gatnaşykda energiýanyň sarp edilişiniň udel agramy peseler.

Hormatly Prezidentimiz BMG-niň pes uglerodly energetikany ösdürmek boýunça çäreleriň durmuşa geçirilmegine gönükdirilen strategiýasyny işläp taýýarlamaga girişmegi teklip etdi. Ýene-de bir beýan edilen teklip BMG-niň howandarlygynda dünýä energetikasynyň esasy ugurlarynyň biri hökmünde wodorod energetikasyny ösdürmek boýunça halkara “Ýol kartasynyň” döredilmegine degişli boldy.

Mundan başga-da, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow dürli halkara derejelerde Türkmenistanyň Aşgabatda Merkezi Aziýada howanyň üýtgemegi bilen bagly Tehnologiýalar boýunça sebit merkezini açmaga taýýardygyny beýan etdi, BMG-niň Suw strategiýasyny hem-de BMG-niň Aral boýunça Ýörite maksatnamasyny işläp taýýarlamak, Hazar deňziniň ekoulgamyny gorap saklamak baradaky başlangyçlary öňe sürdi.

Şeýle hem türkmen tarapy Merkezi Aziýanyň ekoulgamynyň we howa töwekgelçiliklerini peseltmegiň aýratynlyklaryny nazarda tutup, howanyň üýtgemegine uýgunlaşmak boýunça sebit strategiýasyny, howanyň üýtgemegini göz öňünde tutup, suw serişdelerini oýlanyşykly dolandyrmak boýunça taslamalary işläp taýýarlamak baradaky hem-de çölleşmä garşy göreşmek boýunça hereket etmegiň sebit meýilnamasyny durmuşa geçirmek babatdaky teklipleri öňe sürdi.

Türkmenistan bu başlangyçlary durmuşa geçirmekde Birleşen Milletler Guramasynyň senagat taýdan ösüş boýunça guramasyny (ÝUNIDO), BMG-niň Daşky gurşaw baradaky maksatnamasyny (ÝUNEP), BMG-niň Ykdysady we durmuş meseleleri boýunça departamentini, BMG-niň Ösüş maksatnamasyny (BMGÖM) esasy hyzmatdaşlary hasaplaýar.

Ýurdumyz ekologiýa we howa meselelerinde beýleki halkara düzümler, hususan-da, Ählumumy ýaşyl ösüş instituty (GGGI) bilen hyzmatdaşlyk etmäge açykdyr. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisi tarapyndan ýakynda kabul edilen “Ählumumy ýaşyl ösüş institutyny döretmek hakyndaky Ylalaşyga goşulmak hakynda” Kanun bu halkara guramasy bilen hyzmatdaşlyk etmegiň hukuk esasyny döredýär.

Türkmenistanyň Howanyň üýtgemegi hakynda Milli strategiýasy ýurdumyzda tebigaty goramak we uýgunlaşmak işlerini amala aşyrmak boýunça esasy resminama bolup hyzmat edýär. Ol howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly meselelerde milli garaýşy beýan edip, howanyň üýtgemegi hem-de onuň täsirleri babatda Türkmenistanyň döwlet syýasatyny kemala getirmegiň we durmuşa geçirmegiň binýady bolup durýar.

Pariž Ylalaşygyna laýyklykda, rejelenen täze görnüşde 2019-njy ýylda kabul edilen resminama mazmuny boýunça ýurdumyzy pes uglerodly ösdürmegiň strategiýasy bolup, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» wezipelerine kybap gelýär.

Türkmenistanyň Howanyň üýtgemegi hakyndaky Milli strategiýasynyň täze, rejelenen görnüşiniň kabul edilmegi bu ulgamda ýurdumyzyň halkara borçnamalaryny ýerine ýetirmegi hem-de ekologiýa wezipelerini çözmek üçin zerur hukuk, guramaçylyk we tehnologik şertleri döredip, uýgunlaşma çäreleriniň sanawyny düýpli giňeltmek üçin esas bolup hyzmat etdi.

Şunuň ýaly uzak möhletleýin çäreleriň biri howanyň täsirini peseltmek üçin tokaýlary täzeden dikeltmek hem-de ýerden peýdalanylyşyny gowulandyrmak boýunça işlerdir. “Gök guşak” umumymilli maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň çäklerinde Türkmenistanda suwaryşyň suw tygşytlaýjy oňyn usullaryny ulanmak arkaly şäherleriň töwereginde ägirt uly meýdanlary tutýan tokaý zolaklary döredildi.

Ekologiýa ulgamynyň we tokaý hojalygynyň howanyň üýtgemegine durnuklylygyny netijeli ýokarlandyrmak maksady bilen, Türkmenistanyň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Milli tokaý maksatnamasy işlenip taýýarlanyldy we tassyklanyldy. Maksatnama dürli pudaklaýyn dolandyryş edaralary, Aşgabat şäheriniň hem-de welaýatlaryň häkimlikleri tarapyndan ýaprakly, saýaly, miweli baglaryň we üzüm nahallarynyň, çöl ösümlikleriniň ekilmegini we bu ulgamda halkara hyzmatdaşlygyň giňeldilmegini hem-de dünýäniň öňdebaryjy tejribesiniň ornaşdyrylmagyny göz öňünde tutýar.

Türkmenistan milli ösüş maksatnamalaryny durmuşa geçirip, olary BMG-niň 2030-njy ýyla çenli Gün tertibine hem-de howanyň üýtgemegi baradaky strategiýalaryna doly kybap getirýär. Uglewodorodyň uly gorlaryna eýe bolan, şol sanda pes uglerodly energiýa çeşmesi hasaplanýan tebigy gazyň subut edilen gorlary boýunça dünýäde dördünji orny eýeleýän ýurdumyz gaýtadan dikeldilýän energetikanyň ösdürilmegini hem maksat edinýär.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýangyç-energetika toplumynyň ýolbaşçylaryna gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri we wodorod energetikasy babatda alnyp barylýan işleriň depginini güýçlendirmegi tabşyrdy. Şolaryň ähmiýeti howanyň üýtgemegi bilen bagly meseleler sebäpli, dünýä jemgyýetçiliginde barha artýar.

Häzir köp ýurtlar özleriniň wodorod strategiýasyny işläp taýýarlap, munuň üçin uly möçberde maliýe serişdelerini gönükdirýärler. Wodoroda metallurgiýa we himiýa senagatynda, ulag ulgamynda we ýaşaýyş jaý hojalygynda hem-de beýlekilerde uly isleg bildiriler.

Türkmenistanda wodorod öndürjek desgany Türkmenbaşydaky nebiti gaýtadan işleýän zawodlar toplumynda (TNGIZT) gurmak meýilleşdirilýär. Munuň üçin degişli teklipleri işläp taýýarlamak üçin halkara bäsleşik yglan edildi. Taslamanyň çäklerinde, täze wodorod desgasynyň taslamasyny düzmek, gurmak, onuň sazlaýyş-işe goýberiş işlerini ýerine ýetirmek hem-de desgany ulanyşa tabşyrmak boýunça tehniki resminamalar taýýarlanylar.

Energiýanyň Gün hem-de ýel ýaly gaýtadan dikeldilýän çeşmelerini ösdürmek üçin ýurdumyzyň uly tebigy we ylmy kuwwaty bar. Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň ylmy-önümçilik merkezi tarapyndan Gün-ýel elektrik beketleriniň ekologiýa ugurly taslamalary işlenilip taýýarlanyldy. Olaryň gurluşygyny gaýtadan dikeldilýän energetikany ösdürmek boýunça Türkmenistanyň milli strategiýasyna laýyklykda amala aşyrmak maksat edinilýär.

Kuwwatlylygy 10 megawat bolan utgaşykly Gün-ýel elektrik bekediniň gurulmagyny göz öňünde tutýan şeýle taslamalaryň biri Balkan welaýatynyň Serdar etrabynda durmuşa geçiriler. Şunuň ýaly elektrik bekediniň gurluşyk taslamasy “Altyn asyr” Türkmen kölüniň töwereklerinde gurmak üçin hem işlenilip taýýarlanyldy.

BMG-niň howa ulgamyna degişli maslahatynyň öň ýanynda Aşgabatda geçirilen “Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021” atly XXVI halkara maslahatda hem tebigy gazy hem-de gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmak arkaly, pes uglerodly geljege geçmek baradaky meselelere garaldy.

Energetika bolan islegiň hem-de ekologik töwekgelçilikleri peseltmegiň arasyndaky deňeçerligiň wajyp meselelerini ara alyp maslahatlaşmaga gatnaşanlar ýurdumyzyň energetika taslamalarynyň ähmiýetini aýratyn bellediler. Şol taslamalar zyýanly bölünip çykmalary azaltmaga uly goşant goşup biler.

Türkmenistan Glazgoda BMG-niň howa baradaky ählumumy sammitine netijeli gatnaşmak üçin uly taýýarlyk işlerini gördi. Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy hem-de BMG-niň Ösüş maksatnamasy tarapyndan guralan hyzmatdaşlaryň onlaýn duşuşygynda, COP26-nyň öňüsyrasynda howanyň üýtgemegi babatda ileri tutulýan milli ugurlara ýetmek boýunça tagallalaryň çäklerinde, Türkmenistandaky häzirki maksatnamalaýyn işlerde milli derejede kesgitlenilýän goşandy (NDC) taýýarlamak baradaky meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Oktýabrda Birleşen Milletler Guramasynyň wekilhanasy Beýik Britaniýanyň Türkmenistandaky ilçihanasy Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi hem-de beýleki milli hyzmatdaşlar bilen bilelikde, howanyň üýtgemegi boýunça ýaşlaryň ýurdumyzda ilkinji maslahatyny geçirdi. Ol ýaşlaryň howa baradaky meseleleri ara alyp maslahatlaşmagy, howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça hereketleri we çözgütleri işläp taýýarlamak üçin netijeli çäre boldy.

Oktýabryň ahyrynda türkmen meýletinçileri hem-de ekoişjeňleri ummany goramak we ilatyň habardarlygyny artdyrmak boýunça “EUBeachCleanup” atly ählumumy möwsümi goldap, Ýewropa Bileleşiginiň wekilhanasy tarapyndan Türkmenistanyň tebigaty goramak jemgyýeti bilen bilelikde, “Köpetdag” suw howdanynyň kenarynda guralan ekologiýa çäresine gatnaşdylar.

Şunuň bilen baglylykda, 2021-nji ýylyň 21-nji iýunynda ÝUNESKO-nyň hökümetara okeanografiýa komissiýasynyň assambleýasynyň 31-nji mejlisiniň barşynda Türkmenistanyň 2021 — 2023-nji ýyllar üçin bu komissiýanyň Ýerine ýetiriji geňeşiniň agzalygyna saýlanandygyny bellemelidiris. Bu bolsa özüniň ekologiýa we suw syýasatyna laýyklykda ekologiýany, suw we ýer serişdelerini goramak boýunça halkara hem-de sebit işlerine işjeň gatnaşýan ýurdumyzyň dünýädäki abraýynyň artýandygynyň ýene-de bir subutnamasy boldy.

Mahlasy, howanyň üýtgemegine garşy göreşmek boýunça Türkmenistanyň hem-de BMG-niň eýeleýän ornunyň gabat gelmegi ekologiýa babatda ählumumy möhüm wezipeleri çözmek ugrunda dünýä jemgyýetçiliginiň tagallalarynyň birleşdirilmeginde hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň başlangyçlarynyň öňdengörüjiliklidiginiň we döwrebapdygynyň subutnamasydyr.

(TDH)

Türkmenistanyň Prezidentiniň tabşyrygy boýunça Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Serdar Berdimuhamedowyň ýolbaşçylygyndaky Türkmenistanyň wekilçilikli topary BMG-niň Howanyň üýtgemegi boýunça her ýyl geçirilýän maslahatyna gatnaşýar. Bu ählumumy çäre Beýik Britaniýanyň Glazgo şäherinde öz işine başlady.

BMG-niň Howanyň üýtgemegi boýunça Çarçuwaly konwensiýasyna gatnaşýan taraplaryň maslahatynyň — möhüm halkara forumyň 26-njy mejlisinde tutuş dünýäden döwlet we Hökümet baştutanlary duşuşyp, howanyň ählumumy maýlamagyna garşy durmak boýunça bilelikdäki çäreleri ara alyp maslahatlaşarlar hem-de özara hereketleri ylalaşarlar.

Soňky onýyllyklaryň dowamynda howanyň üýtgemegi hem-de onuň daşky gurşawa, ykdysadyýete we jemgyýete ýetirýän ýaramaz täsirleri häzirki zamanyň örän möhüm ählumumy meseleleriniň birine öwrüldi.

Ýurdumyzyň wekilçilikli toparynyň ählumumy foruma gatnaşmagy Türkmenistanyň bu meselä örän jogapkärçilikli çemeleşýändiginiň, adamzat üçin örän çynlakaý wehime garşy durmak üçin umumy, ylalaşykly çäreleriň kabul edilmeginiň derwaýysdygyna göz ýetirýändiginiň subutnamasydyr.

Daşky gurşawy goramak meselesi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň adamlaryň ähli babatda abadan durmuşynyň döredilmegine gönükdirilen döwlet syýasatynyň wajyp ugrudyr.

Milli Liderimiziň ýokary derejedäki dürli forumlarda öňe sürýän hem-de halkara bileleşigiň giň goldawyna eýe bolan oňyn başlangyçlary möhüm ähmiýetlidir. Gürrüň, hususan-da, Aşgabatda Merkezi Aziýada Howanyň üýtgemegi bilen baglanyşykly tehnologiýalar boýunça sebit merkezini açmak, BMG-niň Suw strategiýasyny, BMG-niň Aral deňziniň sebiti üçin ýörite maksatnamasyny işläp taýýarlamak hem-de Aral meselesini BMG-niň işiniň aýratyn ugry hökmünde kesgitlemek, Hazar deňziniň ekologiýa abadançylygyny gorap saklamak we beýleki teklipler barada barýar.

Biziň ýurdumyz örän wajyp ekologik ähmiýetli halkara hukuk namalary bolan hem-de atmosferada bugly gazlaryň toplanylmagynyň durnuklylaşdyrylmagyna we dünýäniň klimatynyň antropogen täsiriniň peseldilmegine gönükdirilen Howanyň üýtgemegi baradaky BMG-niň Çarçuwaly konwensiýasyny, Kiota teswirnamasyny hem-de Pariž ylalaşygyny tassyklamak bilen, öz üstüne alan borçnamalaryny yzygiderli ýerine ýetirýär.

Howanyň üýtgemegi boýunça Milli strategiýa howanyň üýtgemegi hem-de onuň ýetirýän oňaýsyz täsirleri bilen baglanyşykly meseleler boýunça toplumlaýyn döwlet maksatnamasyny kemala getirmek hem-de ony durmuşa geçirmek üçin binýat bolup durýar. Türkmenistanyň durnukly durmuş-ykdysady ösüşini üpjün etmek bu strategiýanyň ilkinji nobatdaky wezipesidir, munuň özi howanyň üýtgemegine ýetirilýän täsiri peseltmäge mümkinçilik berer hem-de döwletimiziň ykdysady, azyk, suw we ekologik howpsuzlygynyň ýokarlandyrylmagyna ýardam eder.

Serişde tygşytlaýjy, innowasiýa ugurly “ýaşyl” milli ykdysadyýetiň kemala getirilmeginde senagat pudagynda işjeň ornaşdyrylýan häzirki zaman tehnologiýalary, howany hapalaýan maddalaryň zyňyndylaryna seljermäniň hem-de gözegçiligiň netijeli ulgamy bug gazlarynyň zyňyndylarynyň çäklendirilmegine gönüden-göni ýardam berer. Şeýle hem döwrüň we umumy ykrar edilen halkara kadalaryň talaplaryna laýyklykda, milli kanunçylyk yzygiderli kämilleşdirilýär.

Ýurdumyzda howanyň ýetirýän ýaramaz täsirlerini peseltmek maksady bilen möhüm tebigaty goraýyş taslamalary üstünlikli amala aşyrylýar, ählihalk bag ekmek dabarasy geçirilýär, şonuň çäklerinde her ýylda agaç nahallarynyň millionlarçasy ekilýär, mälim bolşy ýaly, olar bug gazlaryny özlerine siňdirýärler.

Bu gün siwilizasiýanyň geljegi bilen gönüden-göni baglanyşykly ekologiýa we daşky gurşawy goramak meseleleri tutuş dünýäde üns merkezinde saklanýar hem-de Türkmenistanyň öňe sürýän başlangyçlary we Diýarymyzda bu ugurda alnyp barylýan giň gerimli çäreler tutuş dünýäde barha giň goldawa eýe bolýar.

(TDH)

27-28-nji oktýabrda paýtagtymyzyň Söwda-senagat edarasynda «Türkmenistanyň nebiti we gazy — 2021» atly XXVI halkara maslahat geçirildi. Maslahat halkara guramalaryň, dünýäniň 32 döwletinden halkara kompaniýalaryň, şeýle hem energetika guramalarynyň, iri halkara maliýe institutlarynyň wekillerini bir ýere jemledi. Onuň işine 400-den gowrak adam gatnaşdy. Biz hem gazetimiziň şu sanynda bu iri çärä gatnaşyjylaryň käbirleriniň çykyşlaryny okyjylara ýetirmegi makul bildik.

Mohammed Sanusi BARKINDO,
Nebiti eksport ediji ýurtlaryň guramasynyň (OPEC) Baş sekretary:

— Türkmenistan uglewodorod gorlary boýunça dünýäde möhüm orunlaryň birini eýeleýär. Jenap Prezident Gurbanguly Berdimuhamedowyň ýurduň nebitiniň we gazynyň eksportyny diwersifikasiýalaşdyrmak ugrunda amala aşyrýan syýasaty we şahsy tagallalary bu gün halkara guramalar, sarp ediji döwletler tarapyndan uly goldaw tapýar. Şonuň üçin-de, Nebiti eksport ediji ýurtlaryň guramasy (OPEC) Türkmenistan bilen hyzmatdaşlygy işjeňleşdirmäge we ony has-da berkitmäge uly isleg bildirýär.

OPEC özara gyzyklanma bildirilýän meseleleriň birnäçesi boýunça, ilkinji nobatda, halkara nebit bazarynda durnuklylygy üpjün etmek ulgamynda Türkmenistanyň eýeleýän ornuna ýokary baha berýär. Şu nukdaýnazardan, siziň ýurduňyz bilen ýola goýan hyzmatdaşlygymyzda heniz ulanylmadyk mümkinçilikleriň köpdügine ynanýaryn. Türkmenistan Garaşsyzlyk ýyllarynda amala aşyrylan oýlanyşykly ykdysady syýasat netijesinde, ýokary depginli ösüşe eýe boldy. Bu ösüşde ýurduň nebitgaz senagatynyň-da orny uludyr.

Çaklamalara görä, nebit energetiki deňagramlylykda öz agalyk ediji ornuny saklap galar. 2045-nji ýyla çenli dünýä boýunça nebit energiýa çeşmelerine bolan islegiň 28 göterimini kanagatlandyrar. 2020-nji ýylda nebite bolan ählumumy isleg gündelik 90,6 million barreldi, bu görkezijiniň 2045-nji ýylda 108,2 million barrele çykjakdygy çak edilýär. OPEC-niň çaklamalaryna görä, bu döwürde gaza bolan isleg hem artar. 2020-nji ýyldan 2045-nji ýyla çenli aralykda tebigy gazyň sarp edilişi 21,6 million barrel artar. Bu bolsa 2045-nji ýylda gaza bolan umumy islegiň gündelik 85,7 million barrele ýetjekdigini aňladýar. Bu görkezijiler dünýäniň nebitgaz bazarynda Türkmenistanyň öz ornuny barha berkitjekdigini we ýokary täsire eýe boljakdygyny görkezýär.

Hou SISZÝUN,
Hytaýyň milli nebitgaz korporasiýasynyň (CNPC) kompaniýasynyň prezidenti:

— Türkmenistan kompaniýamyzyň ygtybarly hyzmatdaşlarynyň biridir. Türkmen bazary we ýurduň energetika pudagy özara bähbitli, ynanyşmaga daýanýan gatnaşyklar üçin uly mümkinçiliklere eýe. Türkmenistanyň hormatly Prezidenti nebitgazly ýataklary özleşdirmek, bu ugurda häzirki zaman desgalaryny gurmak bilen baglylykda, kompaniýamyza uly ynam bildirdi. Netijede pudagyň ösdürilmegine, onuň eksportyny artdyrmaga, degişli desgalary gurmaga mynasyp goşandymyzy goşduk.

Bu gün Türkmenistan gaz bazarynda Hytaý Halk Respublikasynyň iň uly hyzmatdaşlarynyň biridir. Ýurtda şeýle hyzmatdaşlygy köpugurly häsiýete öwürmekde düýpli hem oýlanyşykly işler amala aşyrylýar. Bu işler sebitde we yklymda energetika howpsuzlygyny üpjün etmekde möhüm ähmiýete eýedir. Energetika howpsuzlygy bolsa ählumumy durnukly ösüşiň girewidir.

Biz geljekde-de Türkmenistan bilen hyzmatdaşlygymyzy dowam etmegi we ony has-da berkitmegi maksat edinýäris. Türkmen bazarynda iş alyp barmaga we maýa goýmaga döredilen amatly şertler üçin jenap Prezident Gurbanguly Berdimuhamedowa hoşallyk bildirýärin.

Tim GULD,
Halkara energetika merkeziniň energetika boýunça baş ykdysatçysy:

— Türkmenistanyň energiýa serişdeleriniň iberilýän möçberlerini artdyrmaga, olaryň eksport ugurlaryny diwersifikasiýalaşdyrmaga gönükdirilen meýilnamalaryna we anyk hereketlerine merkezimiz ýokary baha berýär. Biz bu babatda Türkmenistanyň sebitde sarp edijileri energiýa serişdeleri bilen bökdençsiz we ygtybarly üpjün etmäge gönükdirilen syýasaty durmuşa geçirýändigini, pudakda anyk taslamalaryň ençemesini amala aşyrandygyny hem aşyrýandygyny bilýäris we olary goldaýarys.

Türkmenistanyň sarp edijileri energiýa çeşmeleri bilen üznüksiz üpjün etmek, täze bazarlara ornaşmak, energiýa geçirijileriniň howpsuzlygyny gazanmak ugrunda ýöredýän syýasaty orta hem uzak geljegi nazarlaýan paýhasly syýasatdyr. Bu babatda Hazarüsti gaz geçirijini gurmak meselesiniň öwrenilýändigi hem-de taslamanyň üstünde işlenilýändigi guwandyryjy ýagdaýdyr. Taslamada ähli babatda ylalaşyga gelnip, ol amala aşyrylan ýagdaýynda, Merkezi Aziýadan Ýewropa «mawy ýangyç» akdyrylar. Netijede, bu energiýa geçirijisi arkaly Türkmenistanyň gaz ýataklaryny bitewi ulgama birleşdiren «Gündogar — Günbatar» gaz geçirijisi Azerbaýjanyň we Gruziýanyň energetika düzümi bilen birleşdiriler hem-de bu babatda esasy sarp ediji hasap edilýän Ýewropa döwletlerine akdyrylar.

Özara bähbitli halkara hyzmatdaşlygy ösdürmek şu günki çäräniň esasy maksatlarynyň biridir. Biz Türkmenistanda nebitgaz toplumyna gönükdirilen maýa goýum taslamalarynyň we bilelikdäki işleriň ýylsaýyn artjakdygyna ynanýarys. Bu gün Türkmenistan bilen hyzmatdaşlyk saklamaga, ýurduň esasy pudaklaryna maýa goýmaga isleg bildirýän halkara kompaniýalar bir ýa iki däl. Bu — ýurduň şu gününe we geljegine bolan ynamyň alamaty. Ol türkmen döwletiniň ykdysady durnuklylygyndan habar berýär.

(Ýörite habarçymyz)