Şu günler öý bikeleri özara gürrüňlerinde gyş üçin gök-bakja önümlerini, miweleri gaplamak işleri bilen meşguldyklary barada hökman ýaňzydýandyrlar. Tomus pasly gök we miwe önümlerini gaplamak bilen, ätiýaçlyk azyk goruny edinmekde amatly döwür hasaplanýar. Mydama ätiýaçly bolmak, gyş paslyna taýýarlykly barmak ata-babalarymyzdan gelýän asylly ýörelgeleriň biri. Öý bikelerimiz bu ýörelgäni nesilme-nesil dowam etdirip gelýärler. Ýurdumyzyň hususy pudagynda gaýtadan işleýän azyk senagaty kärhanalarynyň döremegi bilen, olaryň bu ugurdaky işleri biraz ýeňilleşen bolsa gerek. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalarynyň döwrebap önümçilik kärhanalarynda gök-bakja ekinlerini, dürli miweleri gaýtadan işlemek esasynda öndürýän konserwirlenen önümleri ýokary hil derejesi, ekologik taýdan arassalygy bilen tapawutlanýar. Şeýle önümler ýaramlylyk möhletiniň dowamlylygy bilen hem alyjynyň ünsüni özüne çekýär. Alty aýa, hatda bir ýyla çenli saklap bolýan bu azyk önümleri ýylyň tutuş dowamynda halkymyzyň saçaklaryny bezeýär.  

Ýurdumyzda ilkinji bolup maýonez önümçiligini ýola goýup, hususy pudakda 2016-njy ýyldan bäri işläp gelýän “Owadan ülke” hojalyk jemgyýeti hem şu ugurda iş alyp barýar. Täze tehnologiýalaryň hasabyna önümçiligini giňelden hojalyk jemgyýetiniň konserwirlenen milli önümleri mundan alty ýyl öň ak bazarlarymyzda, azyk harytlary dükanlarynda “Nur”, “Mylaýym” haryt nyşanlary bilen peýda boldy. Önümhanada zähmet çekýän işçileriň 150-ä golaýy häzirki wagtda şeýle haryt nyşanly üwmeçleriň, pomidor goýaltmalarynyň, mürepbeleriň, jemleriň, marinada ýatyrylan pomidor, hyýar, kelem önümleriniň her günde 8 tonna golaýyny öndürýärler.  

— Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe bazarlarymyz gaýtadan işlenen azyk önümleriniň hem täzeden-täze görnüşleri bilen baýlaşýar. Şunuň özem bu ugurdan işleýän telekeçileriň arasyndaky özara bäsdeşligi güýçlendirýär. Alyjylar harytlaryň daşky gabyndan başlap, täzeligine, tagamyna, hil derejesine çenli üns berýärler. Olaryň arasyndan täze görnüşlerini saýlap alýarlar. Müşderileriň ösen isleglerini kanagatlandyrmak üçin mydama gözlegde bolmaly, okamaly, dünýä tejribesini öwrenmeli, gök we miwe önümlerini gaplamagyň täzeden-täze usullaryny oýlap tapmaly bolýar. Şeýle gözlegleriň netijesinde taýýarlan täze önümlerimizi “Hazyna” haryt nyşany bilen halkymyza hödürledik. Olar ösümlik ýagy goşulan mesge ýagy, şokolad goýaltmasy, şeýle-de ýertudanaly, erikli, üljeli, böwürslenli mürepbelerdir. Mesge ýaglary 200 gramlyk ýörite gaplara gaplanan, şeýle-de onuň karton gutularda 20 kilogramlyk görnüşi hem bar.  

Şu günler, ýagny tomus pasly biziň üçin iň gyzgalaňly döwür. Bu döwür işçilerimiz öňküden-de tijenip, iş depginini has-da güýçlendirmeli bolýarlar. Önümlerimiziň içerki bazardan artan bölegini daşary ýurtlara eksport etmegi hem meýilleşdirýäris. Hojalyk jemgyýetimize berlen ISO güwänamalary önümlerimiziň ýokary hil derejesini alamatlandyrýar — diýip, “Owadan ülke” hojalyk jemgyýetiniň hünärmeni Kerim Amanmyradow gürrüň berýär. 

Şu günlerde bazarlaryň gök-bakja ekinleri, dürli miweler bilen baýlaşmagy daýhanlarymyzyň yhlasly zähmetiniň miwesidir. Munuň özi “Halkyň Arkadagly zamanasy” ýylynyň halkymyz üçin has bereketlidiginiň, rysgallydygynyň alamaty. Ol rysgal-bereket ýurdumyzyň gaýtadan işleýän azyk senagaty kärhanalarynyň işçileriniň yhlasly zähmeti bilen halkymyzyň mukaddes saçaklaryny öňküden-de baýlaşdyrýar. Bu bolsa döwletlilikden, agzybir we asuda durmuşdan nyşandyr.  

Keýik UMAROWA.

“Türkmenistan”.

Düýn «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda gurlan «Rowaç» kottejler toplumynyň açylyş dabarasynyň dowamynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň jemgyýetçilik iýmiti ugrunda iş alyp barýan agzalary tarapyndan guralan dürli görnüşli tagamlaryň görkezilişini synlady. Bu özboluşly sergide hödürlenen datly tagamlar türkmen desterhanynyň berekedi, milli we dünýä aşpezliginiň tagam taýýarlanyş aýratynlyklary bilen ýakyndan tanyşmaga mümkinçilik berdi. 

Täze kottejler toplumynyň çäginde ýokary derejede guralan bu gözden geçiriliş Hazaryň jana şypaly howasy bilen tapawutlanýan türkmen kenarynda dynç alýan raýatlarymyza hemmetaraplaýyn oňaýly şertleri döretmek, şol sanda jemgyýetçilik iýmiti ulgamynda ýokary hilli hyzmatlary hödürlemek boýunça ýetilen sepgitleri giňden açyp görkezmekde, bu ugurda iş alyp barýan telekeçileri has-da höweslendirmekde uly ähmiýete eýe boldy. Munuň özi geljekde ýurdumyzyň raýatlarynyň we daşary ýurtly myhmanlaryň ýokary hilli, ekologik taýdan arassa iýmit önümlerine bolan barha artýan isleglerini kanagatlandyrmakda täze mümkinçilikleriň açyljakdygyna şaýatlyk edýär. Ýeri gelende bellesek, milli we daşary ýurt tagamlarynyň görkezilişinde «Gül Zaman», «Altyn toý mekany», «Hezzet», «Toý mekany-hyzmat», «Ýigit», «Erteki Älemi» hojalyk jemgyýetleri, «Soltan», «Köpetdag», «Altyn Çag» restoranlary, «MADO» kafesi, «Zemin» kafe-restorany, «Miweli ülke» hususy kärhanasy, şeýle-de arassalanan agyz suwuny, alkogolsyz içgileri, miwe şirelerini öndürýän kärhanalar dürli görnüşli önümlerini hödürlediler. Türkmen aşpezleri tarapyndan sergä çykarylan tagamlaryň hatarynda çorbanyňdyr palawyň dürli görnüşleri, dograma, ýarma, etden we balykdan taýýarlanan naharlar, işlekli, dürli huruşly gutaplar, çekdirme, tamdyrlama, kakmaç, işdäaçarlardyr süýjülikler we beýlekiler bar. Şunda Gahryman Arkadagymyzyň tagallalary bilen çapdan çykan «Bereketli türkmen saçagy» atly kitapda beýan edilen usullar boýunça taýýarlanan tagamlara uly orun berlendigini aýratyn nygtamak gerek. Bu barada:

  Açylyş dabarasynyň dowamynda hormatly Prezidentimiziň köpugurly iýmit sergisine aýlanyp görmegi we onuň guramaçylyk derejesine ýokary baha bermegi bizi mundan beýläk-de yhlasly zähmet çekmäge ruhlandyrdy. Gözden geçirilişe işjeň gatnaşandygymyz üçin Hormat haty bilen sylaglandyk. Bu bolsa müşderileriň alkyşyna mynasyp bolýan hyzmatlarymyzyň hilini has-da ýokarlandyrmakda biziň jogapkärçiligimizi artdyrýar — diýip, toý mekanynyň baş aşpezi Gylyç Gylyjow gürrüň berýär. 

Tagamlaryň özboluşly sergisine gatnaşan türkmen telekeçileridir ussat aşpezler jemgyýetçilik iýmiti ugrunda iş alyp barmak bilen, ilata dünýä ülňülerine laýyk gelýän hyzmatlary hödürlemek üçin döwlet tarapyndan berilýän goldawlara tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, hormatly Prezidentimiziň adyna alkyş aýdýarlar. 

Aýgül RAHYMOWA.

«Türkmenistan». Surata düşüren Andreý PAKULOW.

— Täze kottejler toplumynyň açylyş dabarasynda jemgyýetçilik iýmiti ugrunda iş alyp barýan hususy düzümleriň birnäçesi bilen birlikde «Altyn toý mekany» hojalyk jemgyýetimiz hem öz önümlerini görkezdi. Tejribeli aşpezlerimiziň taýýarlan hamyra gaplanan çebiş, bitinligine bişirilen hindi towugy, işlekli, gowrulan bedene, gutap ýaly milli tagamlarymyz, dünýä aşhana sungatynyň meşhur naharlary, gök-bakja önümlerinden sünnälenip taýýarlanan sebetler, çörek we çörek önümleriniň toplumy sergä gelenlere görkezildi. Kottejler toplumynda dynç alýan raýatlarymyzdyr myhmanlar tagamlarymyzdan dadyp görmäge, olaryň taýýarlanyş aýratynlyklary bilen tanyşmaga mümkinçilik aldylar.

Hormatly Prezidentimiziň durmuşa geçirýän durmuş-ykdysady özgertmeleri, halk hojalyk toplumynyň işine bazar gurallarynyň hem-de ýörelgeleriniň ornaşdyrylmagy ýurdumyzyň ykdysady taýdan okgunly ösmegine itergi berdi. Ýurdumyzda bäsdeşlige ukyply ýagdaý emele geldi, telekeçilik işjeňligi ýüze çykdy, telekeçiligi guramagyň hem-de hyzmatlary etmegiň häzirki zaman usullary kemala geldi. Döwletimiziň ykdysady ösüşiniň aýrylmaz düzüm bölegi bolan telekeçilik Türkmenistany demokratik hem-de durmuş-ykdysady özgertmeleriň ýoly bilen has-da öňe ilerletmek üçin ägirt uly mümkinçiligi özünde jemleýär. Ykdysadyýetimizi döwrebaplaşdyrmagyň strategiýasy ähli pudaklara iň täze tehnologiýalary we öňdebaryjy dolandyryş usullaryny ornaşdyrmaga, bazar gatnaşyklaryna tapgyrma-tapgyr geçmäge, hususy telekeçiligi giňden goldamaga esaslanýar.  

Arkadagly Serdarymyz ýaşlar baradaky döwlet syýasatyny ýurdumyzda ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda kesgitledi. Bu ugurda zehinli ýaşlar, ýaş maşgalalar, ýaş alymlar, ýaş hünärmenler we telekeçiler döwletimiz tarapyndan aýratyn goldaw bilen gurşalýar. Ykdysadyýetiň häzirki zaman ösüş şertlerinde ýaşlaryň gujur-gaýratynyň telekeçilik işjeňligine gönükdirilmeginiň ähmiýeti ählumumy ykrar edilýär. Dünýäniň ykdysady taýdan ösýän islendik döwletiniň mysalynda alanyňda, telekeçilik esasy hereketlendiriji güýç hökmünde çykyş edýär. Şu nukdaýnazardan, ýaşlaryň telekeçiliginiň ileri tutulýan ugurlaryň hatarynda kesgitlenilmegi işewürlikde işjeň orny eýelemäge ukyply, erjel, döwrebap pikirlenýän telekeçileriň täze ýaş nesliniň kemala gelmegine, kiçi we orta telekeçiligiň innowasion häsiýetde ösdürilmegine, ýurduň maýa goýum çekijiliginiň ýokarlanmagyna, täzeçil pikirlenmeleriň, döredijilikli oýlap-tapyşlaryň artmagyna mümkinçilik berýändigi bilen düşündirilýär.  

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň 19-njy iýulynda hormatly Prezidentimiziň Karary bilen paýtagtymyz Aşgabatda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň ýokary okuw mekdebiniň düýbüniň tutulmagy milli ykdysadyýetimiziň hususy pudagynda innowasiýalara esaslanýan işewürligi ösdürmekde ýokary bilimli, kämil ýaş hünärmenleriň üpjün edilmegine oňyn täsir eder. 

Mälim bolşy ýaly, 2022-nji ýylyň 14-nji iýunynda döwlet ýaşlar syýasatynyň, bu ulgamda milli kanunçylygy mundan beýläk-de kämilleşdirmegiň ileri tutulýan meselelerine bagyşlanan maslahatda Gahryman Arkadagymyzyň ýaşlaryň arasynda telekeçiligi ösdürmegiň guralyny işläp taýýarlamak, telekeçiler tarapyndan döredilen kärhanalarda işleýän işgärleriň 75 göterimi ýaşlar bolsa, olary «Ýaşlar kärhanasy» diýip atlandyryp, şeýle kärhanalary döwlet tarapyndan goldamak boýunça ýeňillikleri göz öňünde tutmak ýaly öňe süren ajaýyp başlangyçlary bagtyýar ýaşlarymyzda uly buýsanç duýgusyny döretdi. 

Munuň özi ýaşlaryň döwrebap taslamalar we döredijilikli başlangyçlar bilen çykyş etmekleri, dünýäniň telekeçilik tejribesiniň oňyn gazananlaryny ýurdumyzda ornaşdyrmaklary, täze maglumat tehnologiýalaryny özleşdirmekleri üçin döredilýän şertleriň aýdyň beýanydyr.  

«Ýaşlar barada döwlet syýasaty hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, ýuridik şahsy döretmezden we işi ýaşlar telekeçiligine degişli edilen ýa-da ýuridik şahsyň wezipe sanawyndaky işgärleriniň düzümine girýän, telekeçilik işi bilen meşgullanýan ýaş raýat — ýaş telekeçi hökmünde kesgitlenilýär. Kanunyň 4-nji maddasynda berkidilen Türkmenistanda ýaşlar barada döwlet syýasatynyň maksatlaryny we wezipelerini beýan edýän kadalaryň hatarynda ýaşlaryň telekeçiligini döretmek we ösdürmek üçin şertleriň döredilmeginiň, şeýle hem bu ugurda döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň hatarynda ýaşlaryň telekeçilik işine ýardam etmegiň, ýaşlar telekeçiligini goldamagyň ýurdumyzda döwlet goldawynyň esasy ugurlarynyň hatarynda hukuk taýdan berkidilmegi aýdylanlaryň aýdyň mysalydyr.  

Umuman, döwlet tarapyndan degerli goldaw tapýan senagatçylaryň we telekeçileriň köpüsiniň ýaşlar bolmagy aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Sebäbi, milli Liderimiz ýaşlaryň täze ýetişen ylymly-bilimli, giň gözýetimli, başarjaň we zehinli nesline uly bil baglaýar. Olaryň alyp barýan il bähbitli işleri tutuş ýurduň hereketlendiriji güýjüdir. Bagtyýarlyk döwrüniň täzeçil ykdysady gadamlaryna ýaşlaryň telekeçilik işjeňliginiň mynasyp goşant goşmagy döwletimiz tarapyndan döredilýän ähli mümkinçilikleri netijeli peýdalanmaklary bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Bu bolsa ýurdumyzyň kiçi we orta telekeçiliginiň, innowasion ykdysady ösüşiň binýadyny berkitmek bilen birlikde, ekologiýa kadalaryna laýyk gelýän haryt bolçulygyna, ýaşlaryň bazar gatnaşyklaryna işjeň goşulyşmagyna, innowasion başlangyçlar bilen çykyş etmeklerine, ýurdumyzyň haryt dolanyşygynyň ýokarlanmagyna giň mümkinçilikleri açýar. 

Goý, ýurdumyzyň altyn gaznasyna deňelýän işewür telekeçilik bilen meşgullanýan ýaşlara giň ýol açýan we beýik işleri durmuşa geçirýän hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun! 

Gurbanmyrat MUHAMMEDOW,

Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň Merkezi Geňeşiniň baş hünärmeni.

Ýurdumyzda hususy pudaga berilýän ünsüň netijesinde döredilen “Maksatly Türkmen” hojalyk jemgyýeti bu gün alyp barýan üstünlikli işleri bilen uly meşhurlyga eýe bolýar. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy bolan bu hojalyk jemgyýetiniň önümçilik kärhanalary Ak bugdaý etrabynyň çägindäki senagat zolagynda ýerleşýär. 

Häzirki zaman ýokary tehnologiýaly kärhana reňklenen aýna penjireleri, gapylary, birleşdirilen panelleri gurmaga ýöriteleşdirilendir. Onda işçi-hünärmenleriň onlarçasy zähmet çekmek bilen, kämil tehnologiýalary başarjaňlyk bilen dolandyrmagy başarýarlar. Olaryň çekýän agzybirlikli zähmeti netijesinde öndürilýän bäsdeşlige ukyply önümler sarp edijilere bökdençsiz ýetirilýär. Şol önümler öýlere, edara-binalara özboluşly görk we rahatlyk berip, göreniň ünsüni çekýär. 

 Kärhananyň önümçilik işinde ekologiýa taýdan arassa çig malyň ulanylmagy, önümleriň bezeginde, daşky görkünde buýrujylaryň islegleriniň nazara alynmagy olara bolan islegi ýokarlandyrmak bilen, hiline hem oňyn täsirini ýetirýär. Şeýle bolansoň, Ýewropanyň meşhur önüm öndürijileriniň kämil tehnologiýalary bilen üpjün edilen önümçilik bölümlerinde taýýarlanylýan alýumin penjiredir gapylar, aýnadan dürli ölçegdäki duş kabinalary, balkon aýmançalary, şeýle-de panjur we ýygnalýan saýawanlar, daşky žalýuzlar, awtomatik sensorly gapylar, derwezeler, günden goraýan telärler, ofis üçin taplanan aýnadan ýasalan germewler uly gyzyklanma eýedir. 

Kärhananyň hünärmenleri hemişe täzeçillige ymtylýarlar. Olaryň täzeçillige ýugrulan gözlegleri netijesinde öndürilýän önümleriň görnüşleri barha artýar. Bu bolsa, daşary ýurtlardan getirilýän bäsdeşlige ukyply gurluşyk önümleriniň ornuny tutýan ýerli önümleriň önümçiliginiň giňelmegine oňyn täsirini ýetirýär.

Tomus dynç alyş pasly hasaplanýar. Ýöne onuň hysyrdysy-da özüne ýetik. Dynç alyş günlerinde dogduk obaňyza salama baran bolsaňyz, özüňiz hem şaýat bolansyňyz, hojalyklaryň ählisinde diýen ýaly äpet toý gazanlary atarylandyr-da, onuň içinde gyş üçin gaplanyljak nygmatlar gaýnap durandyr. Gaýnagy kemsiz ýeten nygmaty gyz-gelinler derrew gaplar. Az salymdan çüýşe gaplaryň uzyn hataryna gözüň düşer. Tüweleme, gelin-gyzlar üçin 100 kilogram pomidory gaplamak bary-ýogy ýarym günüň işi. Ýöne şol ýarym günlük iş tutuş gyşy bilen hözir berer.  

Iş-güýjüň känligi bilen tomusda gaplanan önümleriňiz çak edişiňizçe bolmadyk bolsa, hiç aladalanmaň! Hut siziň gyşy bol nygmatlar bilen geçirmegiňiz üçin aladalanýan kärhanalar bar. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň Lebap welaýat bölümi bilen habarlaşanymyzda, gündogar sebitde hem gaplama işi bilen meşgullanýan hususyýetçileriň sanynyň barmak büküp sanardan kändigine göz ýetirdik. 

 Şolaryň hatarynda köýtendagly hususyýetçi Öwezmyrat Penjiýew indi birnäçe ýyldan bäri ildeşlerimize ary balyny hödürlemek bilen meşgullanýar. Belki, «Köýtendagly» haryt nyşanly ary balyna siziň hem gabat gelen bolmagyňyz ahmal. Köýtendagly hususyýetçiniň ilata her ýyl 10 müň çüýşe gaba çenli ary balyny hödürlemäge mümkinçiligi bar. Ol hut şeýle-de edýär. Dag etegindäki güllerden ýygnanan bal ýurdumyzyň çar künjüne ugradylýar. Elbetde, müň bir derde em bolýan balyň hyrydary hemişe özüne ýetik. 

Önümçilik kärhanasy Saýat etrabynyň Çaltut obasynda ýerleşýän «Aýna gap» hususy kärhanasynyň işi barada ozal hem gürrüň beripdik. Bu hususy kärhananyň gaplanan önümleri welaýatyň çagalar baglaryna ugradylýar. Kärhanada şu ýyl alma şiresiniň 80 müň, alma mürepbesiniň bolsa 7,5 müň gaby taýýarlanylyp, ulanyjylara ugradyldy. Kärhanada pomidor goýaltmasyny öndürmek işine hem girişildi. 

  Kerkidäki «Ýakyn dost» hojalyk jemgyýeti hem döwrebap önümçilik kärhanasyna eýe. Her ýylda 1 million şertli gaba çenli önüm öndürmek mümkinçiligi bolan kärhanada geçen aýda işleriň has ilerländigini aýtmak gerek. Bu ýerde diňe iýun aýynda gaplanan şerbet 62 müň, mürepbe bolsa 31 müň gapdan geçdi. Bu bolsa ýylyň birinji ýarymynda edilen işiň agramly bölegine deňdir. Hojalyk jemgyýetinde arassa tebigy önümçilige aýratyn üns berilýär. Tomsuň gelip, dürli bakja we gök ekinleriň hasyla durmagy bilen bu ýerdäki önümçiligiň gerimi hem giňeýär. Şonuň üçin hojalyk jemgyýetinde şu günler işler has gyzgalaňly dowam edýär. 

Önümçilik kärhanasy Çärjew etrabynda ýerleşýän «Miwe merkezi» hojalyk jemgyýetinde bolsa ýylyň birinji ýarymynda 374 müň gapdan gowrak gök önüm taýýarlanylyp, bereketli bazarlarymyza ugradyldy. Şunça önümiň 46 müň gabynyň geçen aýda taýýarlanandygyny hem aýtmak gerek. Kärhananyň ýyllyk kuwwaty 500 müň gap önüm bilen şertlendirilýär. Ýöne maglumatlar diňe alty aýlyk işiň meýilnamadakydan has kändigini görkezýär. 

Bu işe Kerki etrabynyň «Şypaly önümler» daýhan hojalygy hem goşant goşýar. Şu ýyl bu hojalykda gök önümleriň 17 müň gapdan gowragy alyjylara ugradyldy. 

Umuman, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 31-nji ýylynyň birinji ýarymynda gündogar sebitde 573 müň gapdan gowrak gaplama önümler taýýarlanypdyr. Şunça işiň üçden birinden hem gowragy — 165 müň gaby bereketli tomsuň gelmegi bilen edilen işdir. Tomus gaýnan gazanlar — gyşyň bereket çeşmesi.  

Agageldi ITALMAZOW.

Hormatly Prezidentimiziň täze başlangyçlary bilen ykdysadyýetimiziň ähli ugurlaryny gurşap alýan taryhy özgertmeler üstünlikli amala aşyrylýar. Ykdysadyýetiň kadaly hereket etmeginiň döwletiň kuwwatynyň iň esasy we zerur şerti bolup durýandygy nukdaýnazaryndan, 2016-njy ýylda rejelenen görnüşde kabul edilen Esasy Kanunymyza jemgyýetiň ykdysady esaslaryny düzgünleşdirýän täze bir bölümiň girizilmegi möhüm ähmiýete eýe boldy. Çünki ýurduň ykdysady taýdan ösüş aýratynlygyny açyp görkezýän bazar ykdysadyýeti, hususy eýeçilik, zähmet, pul we beýleki düşünjeler Türkmenistanyň Konstitusiýasynyň düzgünleşdirýän esasy obýektleri hökmünde çykyş edýär.  

Türkmenistanyň Konstitusiýasynda eýeçiligiň eldegrilmesizdigi, döwletiň eýeçiligiň ähli görnüşiniň deň goragyny kepillendirýändigi we olaryň ösmegi üçin deň şertleri döredýändigi bellenilýär. Her bir adamyň telekeçilik we kanunda gadagan edilmedik gaýry ykdysady işi üçin öz ukyplaryny we emlägini erkin peýdalanmaga hukugynyň bardygy kesgitlenilýär. 

Ykdysadyýetiň durnukly ösüşini üpjün etmäge gönükdirilen maksatnamalary durmuşa geçirmegiň kämil hukuk binýadynyň emele getirilmegi döwrüň derwaýys meseleleriniň biridir. Şundan ugur alnyp, konstitusion ýörelgelere laýyklykda kabul edilen «Türkmenistanda maýa goýum işi hakynda», «Daşary ýurt maýa goýumlary hakynda», «Karz edaralary we bank işi hakynda», «Daşary ykdysady iş hakynda», «Gymmatly kagyzlar bazary hakynda», «Eýeçilik hakynda», «Erkin ykdysady zolaklar hakynda», «Kärende hakynda», «Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi hakynda» (rejelenen görnüşi), «Işiň aýry-aýry görnüşlerini ygtyýarlylandyrmak hakynda» (rejelenen görnüşi), «Döwlet emlägini ynançly dolandyrmak hakynda» we beýleki Türkmenistanyň Kanunlary gürrüňi edilýän möhüm ulgamyň depginli ösüşiniň hukuk binýady bolup çykyş edýär.  

Türkmenistanyň Esasy Kanunynda ykdysadyýetiň bazar gatnaşyklary ýörelgelerine esaslanýandygy, döwletiň telekeçiligi höweslendirýändigi, goldaýandygy, kiçi we orta işewürligiň ösmegine ýardam edýändigi barada esas goýujy hukuk kadasynyň hem berkidilendigini aýratyn bellemek ýerlikli bolar. Sebäbi Konstitusiýada kiçi we orta telekeçilik diýen düşünjäniň ulanylmagy ýurduň ykdysady kuwwatyny artdyrmakda möhüm orny eýeleýän bu ugruň işiniň hukuk, guramaçylyk esaslarynyň hukuk taýdan kepillendirilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr.  

Telekeçilige goldaw bermek babatda döwlet syýasatynyň durmuşa geçirilmeginde Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň döredilmegi hem wajyp ähmiýete eýedir. Ýurdumyzda telekeçiligi ösdürmegiň kanunçylyk binýady berkidilýär. Bu ugurda döwrüň talaplaryna laýyk gelýän kanunlaryň kabul edilmegi pudagyň ösmegi üçin oňaýly şertleri döredýär. Muňa mysal edip «Telekeçilik işi hakynda», «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryny, Raýat kodeksini, «Salgytlar hakynda» Bitewi kanuny we beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalaryny görkezmek bolar.  

Goý, ýurdumyzda telekeçiligi yzygiderli ösdürmekde, onuň kanunçylyk binýadyny kämilleşdirmekde taýsyz tagallalar edýän Arkadagly Serdarymyzyň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolsun! 

Gülbahar HOJAMYRADOWA,

Aşgabat şäher Köpetdag etrap kazyýetiniň kazyýet ýerine ýetirijisi.

Telekeçilik işiniň kanunçylyk esaslary 

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň alyp barýan döwlet syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri-de, ýurdumyzda hususy telekeçiligi ösdürmek, türkmen telekeçileriniň işini döwlet tarapyndan goldamak bolup durýar. Türkmenistanyň Konstitusiýasynda: «Döwlet telekeçiligi höweslendirýär we goldaýar, kiçi we orta işewürligiň ösmegine ýardam edýär» diýen kadanyň berkidilmegi, telekeçiligi goldamagyň, ösdürmegiň hukuk binýady bolup çykyş edýär. «Telekeçilik işi hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, telekeçilik, ýagny hususy iş başyny tutujylyk — munuň özi raýatlaryň peýda ýa-da girdeji almaga gönükdirilen, öz adyndan hem-de töwekgelçilik edip we emläk jogapkärçiligini öz üstüne alyp ýa-da ýuridik şahsyň — kärhananyň adyndan hem-de emläk jogapkärçiligini onuň öz üstüne alyp amala aşyrýan başlangyçly, özbaşdak, hususy kärhanaçylyk işidir.  

Häzirki wagtda telekeçilik işini goldamaga, olaryň hukuk kepilliklerini pugtalandyrmaga gönükdirilen täze kadalaşdyryjy hukuk namalary kabul edilýär we olar yzygiderli kämilleşdirilýär. Muňa mysal edip, soňky ýyllarda kabul edilen «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda», «Eýeçiligiň döwletiň garamagyndan aýrylmagy we döwlet emläginiň hususylaşdyrylmagy hakynda», «Erkin ykdysady zolaklar hakynda», «Oýlap tapyşlaryň hukuk goragy hakynda», «Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesi hakynda», «Işiň aýry-aýry görnüşlerini ygtyýarlylandyrmak hakynda», «Firma atlary hakynda» hem-de «Döwlet-hususy hyzmatdaşlyk hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryny görkezmek bolar. 

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda telekeçiligiň oňyn ösüşini höweslendirmek boýunça çäreleriň we gurallaryň giň toplumyny öz içine alýan döwlet goldawynyň berilýändigi hem aýratyn bellenmäge mynasypdyr. Bu goldaw Döwlet maksatnamalarynyň ýerine ýetirilmegi, hususan-da, «Türkmenistanda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak boýunça Döwlet maksatnamasynyň» we «Türkmenistanda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürmek boýunça Döwlet maksatnamasynyň», «Türkmenistanda kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamagyň 2018 — 2024-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» durmuşa geçirilmeginiň çäklerinde amala aşyrylýar.  

Telekeçilere ýakyndan ýardam bermekde degişli kanunçylyk namalarynyň, maksatnamalaryň kabul edilmegi we durmuşa geçirilmegi bilen bir hatarda, elýeter bahaly sarp edilýän harytlary öndürmekde dürli görnüşli kärhanalary döretmek we önümçiligi ýokarlandyrmak üçin banklar tarapyndan olara goldaw hökmünde uzak möhletleýin, az göterimli karz serişdeleri berilýär. Bu babatda 2021-nji ýylyň 8-nji iýunynda «Döwlet tarapyndan telekeçiligi maliýe taýdan goldamak hakynda» Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary kabul edildi.  

Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda, Türkmenistanyň hem-de beýleki döwletleriň fiziki we ýuridik şahslary, şeýle hem raýatlygy bolmadyk adamlaryň telekeçilik işi bilen meşgullanmaga hukugy bardyr. Ýöne munuň üçin olaryň telekeçi hökmünde döwlet belligine alynmagy zerurdyr. Çünki telekeçiniň ýagdaýyna (statusyna) Türkmenistanyň kanunlarynda bellenilen tertipde döwlet belligine alynmagy (döwlet registrasiýasy) esasynda eýe bolunýar. Bellige aldyrman, telekeçilik işi bilen meşgullanmak gadagandyr.  «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň 11-nji maddasynda telekeçilik bilen meşgullanmaga isleg bildirýänleri döwlet tarapyndan goldamak babatda giňişleýin beýan edilýär. Maddada kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek üçin amatly şertleriň döredilmegi, şol sanda kiçi we orta telekeçiligiň subýektlerine maliýe we maddy-tehniki serişdeleriň berilmegi, kiçi we orta telekeçiligiň subýektlerine hukuk, ykdysady we gaýry maglumatyň, ylmy-tehniki işläp taýýarlamalaryň we tehnologiýalaryň elýeterliliginiň üpjün edilmegi, kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamagyň beýleki esasy ugurlary berkidilendir. 

Telekeçilik bilen meşgullanmaga döwrebap mümkinçilikleri döredip berýän Arkadagly Serdarymyzyň jany sag, ömri uzak, işleri rowaç bolsun! 

 Gurban MYRADOW,
Türkmenistanyň Döwlet, hukuk we demokratiýa institutynyň ylmy işgäri. 

 Berekedi boldan bolsun!  

 «Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynda ýurdumyzda oba hojalygyna degişli pudaklaryň sazlaşykly ösdürilmegine gönükdirilen işleri ýerine ýetirmek bilen, öndürilýän oba hojalyk önümleriniň möçberini artdyrmak we halkara standartyna laýyk gelýän, bäsdeşlige ukyply, ekologiýa taýdan arassa önümçiligi döretmek arkaly azyk howpsuzlygyny doly üpjün etmegiň kanunçylyk binýady hem döwrebap derejede kämilleşdirilýär.   

«Azyk howpsuzlygy hakynda» Türkmenistanyň Kanuny döwletiň ykdysady howpsuzlygynyň düzüm bölegi bolup durýan, Türkmenistanyň azyk howpsuzlygyny üpjün etmek babatda döwlet syýasatynyň esasy ugurlaryny kesgitleýär. Şeýle-de agzalan Kanunyň 1-nji maddasyna laýyklykda, azyk howpsuzlygy — ýurduň azyk garaşsyzlygy, ýaşaýyş üçin wajyp iýmit önümleriniň we iýmit çig malynyň öndürilmeginiň zerur derejesini üpjün edýän, şeýle hem işjeň we sagdyn durmuş üçin zerur bolan mukdarda azygyň ähli ilat üçin fiziki we ykdysady taýdan elýeterliligine kepil geçilmesidir. Hut şonuň üçin hem Watanymyzda azyk bolçulygyny üpjün etmek maksady bilen, daýhanlarymyz, maldarlarymyz irginsiz zähmet çekip, bu babatda şahsy goşantlaryny gaýgyrmaýarlar.  

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen oba hojalyk pudagyny ösdürmegiň hukuk binýadyny emele getirýän, bu ulgamyň kämilleşdirilmeginiň we ösdürilmeginiň çäklerinde oba hojalygyna degişli «Daýhan birleşikleri hakynda», «Daýhan hojalygy hakynda», «Tohumçylyk hakynda» Türkmenistanyň kanunlary, Suw kodeksi we «Ýer hakynda» Bitewi kanunyny belläp geçmek bolar. 

Bazar gatnaşyklarynyň ösýän döwründe, halk hojalygynyň esasy pudagy bolan oba senagat toplumyny ösdürmek, ilatymyzyň ýaşaýyş derejesini we durmuş taýdan goraglylygyny üpjün etmek üçin zerur şertleri döretmek durmuş-ykdysady syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biridir. 

Hormatly Belent Serkerdebaşymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny, il-ýurt bähbitli tutumly işleriniň elmydama rowaç almagyny tüýs ýürekden arzuw edýäris. 

 Sähragül AŞYROWA,
Balkan welaýat prokuraturasynyň kazyýet kararlarynyň kanunylygyna  gözegçilik bölüminiň uly prokurory, ýustisiýanyň geňeşçisi. 

«Adalat».

Şu günler ak bazarlarymyzdaky berekedi görseň, gözüň dokunýar. Tekjelerde rejelenip goýlan gök-bakja ekinleriniň, dürli miweleriň deňinden biparh geçip bolmaýar. Aýratyn-da, behişdi nygmat bolan türkmen gawunynyň hoşboý ysy çar ýana bark urýar. Onsoň, biýarasynda bala öwrülýän uçmahy gawunlaryň diňe keremli türkmen topragynda bitýändigi baradaky hakykat kalbyňda uly buýsanç duýgusyny döredýär. 

Gadymy Merwdäki Gäwürgaladan gawun tohumynyň tapylmagy eziz Diýarymyzyň diňe bir ak bugdaýyň däl, eýsem, behişdi gawunlaryň hem watanydygyny subut edýär. Onuň şan-şöhraty barada dünýäniň belli jahankeşdeleri, taryhçylary: «Men hiç ýerde şeýle datly tagam datmandym», «Merwiň kösükli ösümliklerine hem-de gawunlaryna taý geljek zat ýokdur» diýen ýaly gyzykly maglumatlary galdyrypdyrlar. Orta asyrlara degişli ýazuw ýadygärliklerinde-de Merwiň gawunlarynyň diýseň süýji bolandygy barada aýdylýar. Süýjäp, ýetjek derejesine ýetende sähelçe sese ýarylýan türkmen gawunynyň tarypy dünýä dolup, taryhyň gatlaryna siňipdir. Ol arap halyflarynyň, Rim, Hytaý imperatorlarynyň, hindi şalarynyň saçaklaryny bezäpdir. «Waharman», «göktorly», «gülaby», «sarygyz», «garrygyz», «emiri», «gürbek», «akmaral», «zamça», «hojapeş», «kyrkgünlük», «mazy»... daýhanlarymyzyň ösdürip ýetişdirýän gawunlarynyň görnüşlerini sanasaň, sogaby bar. Alymlar olaryň 400 töweregi görnüşiniň bardygyny aýdýarlar. Şeýle-de paçagynda guradylan çigitden süýji gawuny alyp bolýandygy tejribede ýüze çykaryldy. Gadymda pederlerimiz eti ýumşak bolar ýaly, gawunyň tohumlyk çigidini süýde ezip goýup, soňra ekipdirler.  

Dürli witaminlere baý türkmen gawuny saglyk üçin-de peýdalydyr. Ene-mamalarymyz onuň sowuklamany açýandygyny aýdardylar. Gyşa durýan gawunlary ýekenden sebet örüp, küme jaýlarda asyp goýardylar.  

Lukmanlar gawunyň peşew halta, öt halta, bagra, aşgazana we içegä oňat täsir edýändigini, nerw rahatlygyny döredýändigini, waharman gawunynyň ternesiniň öýken keselleriniň, demgysmanyň dermanydygyny aýdýarlar. Şeýle-de gawun kakynyň düzüminde ýagyň, kletçatkanyň, foliý kislotasynyň, karotiniň we beýleki witaminleriň saklanýandygy sebäpli, ýürek, bagyr, böwrek kesellerini bejermekde, ganazlykda peýdaly hasaplanylýar. 

Türkmen telekeçileri gawun kakyny gaýtadan işläp, bal tagamly süýjüleri taýýarlaýarlar. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy bolan «Hasar» hojalyk jemgyýetiniň taýýarlaýan şokolad örtgüli gawun kaklary daşarky bazarlara-da ugradylýar.  

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň önüm öndürijileriniň öňünde halkymyzy türkmen topragynyň önümleri bilen üpjün etmek baradaky wezipäni goýmak bilen, ekin ekýän daýhanlara we telekeçilere ähli ýeňillikleri döredip berýär. Şonuň netijesinde hem ak bazarlarymyz ýokary hilli, datly önümler bilen barha baýlaşýar. 

Maýagözel JEPBAROWA,

Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Magtymguly adyndaky Dil, edebiýat we milli golýazmalar institutynyň uly ylmy işgäri.

Gahryman Arkadagymyzyň başlangyjy bilen ýurdumyzyň obasenagat toplumynda gazanylýan ösüşler, düýpli özgertmeler Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Arkadagly Serdarymyz tarapyndan üstünlikli dowam etdirilýär. Hormatly Prezidentimiz döwletimiziň azyk howpsuzlygyny üpjün etmek, halkymyzyň azyk harytlaryna bolan isleglerini kanagatlandyrmak meselesini iň bir ileri tutulýan wezipe hökmünde kesgitledi.  

 Şu ýylyň 4-nji iýunynda hormatly Prezidentimiz Ministrler Kabinetiniň we Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň bilelikdäki mejlisinde eden çykyşynda ýurdumyzyň azyk howpsuzlygyny üpjün etmekde türkmen telekeçilerine uly ornuň degişlidigini belläp, azyk önümlerini öndürýän hususy taraplara, ylaýta-da, towuk ýumurtgasyny we etini öndürýän önüm öndürijilere goldaw hökmünde 150 million amerikan dollaryny bölüp bermek hakynda Karara gol çekdi. Döwlet Baştutanymyzyň bu möhüm resminamasy azyk önümçiligini alyp barýan telekeçileri täze zähmet ýeňişlerine ruhlandyrdy. 

 Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň Obasenagat toplumy we balykçylyk müdirliginiň başlygy Şamyrat HERREMOW bilen söhbetdeşligimiz hem şular dogrusynda boldy.  

 — Şamyrat aga, azyk bolçulygy diýlende, ilkinji nobatda, ene topragyň berekedi göz öňüňe gelýär. Türkmen telekeçileri hem sahawatly toprakda oba hojalyk ekinleriniň ählisini diýen ýaly ösdürip ýetişdirýärler. Işewürlerimiziň topraga yhlasynyň syry nämededir? 

 — Türkmen has irki döwürlerden bäri ekin ekmek, mal bakmak bilen meşgullanyp, bu ugurdan müňlerçe ýyllaryň dowamynda baý tejribe toplan zähmetsöýer halkdyr. Dana pederlerimiz tebigatyň ýazylmadyk kanunlaryny ekerançylyk, maldarçylyk işleri bilen ussatlarça utgaşdyryp, ekin ekmegiň, mal bakmagyň inçe syrlaryny, netijeli çemeleşmelerini asyrlarboýy öwrenipdirler. Ony arkama-arka kämilleşdirip, häzirki bagtyýar nesillerimize miras galdyrmagy başarypdyrlar. Aslynda, ekin ekmek, mal idetmek, hala oba, hala-da şäher ýaşaýjysy bolsun, her bir türkmeniň kalbyna mäkäm ornandyr.  

Şu günki oba hojalykçy telekeçilerimiz Gahryman Arkadagymyz, Arkadagly Serdarymyz tarapyndan berilýän goldaw-hemaýatlardan, döredilýän amatly şertlerden peýdalanyp, öz işlerini ata-babalarymyzyň ekerançylykda we maldarçylykda asyrlaryň dowamynda kemala getiren baý tejribesini häzirki zaman ylmynyň, öňdebaryjy tejribäniň gazananlary bilen utgaşykly alyp barýarlar. Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň dünýä belli «John Deere» kompaniýasynyň jemi bahasy 176 million amerikan dollaryndan gowrak bolan 3050-ä golaý oba hojalyk tehnikalary we enjamlary telekeçi daýhanlara halal zähmet çekip, ýerden bol hasyl, mallardan köp önüm almaga şert döredýär. Ine, işewürlerimiziň ene topraga bolan yhlasynyň syry şu ajaýyp şertlerden hem mümkinçiliklerden ybarat diýsek, hakykatdan daş düşmeris. 

 — Telekeçiler, esasan, haýsy ekinleri has ürç edip ekýärler? 

— Ýurdumyzyň tebigy şertleri ekin ekmek üçinem, mal bakmak üçinem örän amatlydyr. Biziň güneşe baý, mes topragymyzda bitmeýän ekin, megerem, ýokdur. «Türkmen topragyna kesewiňi dürtseňem gögerýär» diýlip, ýöne ýere aýdylýan däldir. Ekerançy telekeçilerimiziň gök-bakja, azyklyk däneli, ot-iýmlik ekinleri, miweli baglary ekmek bilen bir hatarda, öň howa-toprak şertlerimizde ekilmeýän ekinleriň täze görnüşlerini ösdürip ýetişdirmekde gazanýan netijeleri hem aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. 

 Öňler günebakar, mekgejöwen ýaly ekinler, esasan, suwly ýaplaryň boýlaryna ekilerdi. Indi bu ekinler aňyrsyna-bärsine göz ýetmeýän meýdanlary tutýar. Soňky 3-4 ýyl bäri telekeçiler ýag alynýan rapsy (kanola) synag esasynda ösdürip ýetişdirip, gowy netije aldylar. Şu ýyl «Sahabatly» hojalyk jemgyýeti, «Guş toplumy», «Sekiz bag», «Rowaçly sähra», «Berzeňňi melhemi» hususy kärhanalary, telekeçiler Hojamyrat Hojanyýazow, Anna Orazmämmedow bilelikde, umumy meýdany 820 gektara kanola ekip, her gektaryndan ortaça 30 sentner hasyl aldylar. Bu ekiniň tohumy gaýtadan işlenende, 35 — 40 göterim ýag, 65 — 60 göterim künjara çykýar. Kanola ýagy soňky ýyllarda dünýäniň köp ýurtlarynda iýmitlik ýag hökmünde giňden ulanylýar. Onuň ýagy we künjarasy belli bir derejede iýme garylyp, towuklara hem berilýär. Şeýlelikde, guşçulyk üçin ýurdumyza import edilýän soýa hem-de günebakar ýagynyň we künjarasynyň belli bir möçberlerini geljekde kanola ýagy we künjarasy bilen çalşyp bolar.  

 — Şamyrat aga, halkymyzda «Işleseň — il tanar» diýlen aýtgy bar. Tüweleme, oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirýän türkmen telekeçileri asylly işleri bilen adygyp, halkymyzyň arasynda giňden tanalýarlar. 

— Dogry aýdýarsyňyz. Döwlet Baştutanymyzyň oba hojalykçy hususyýetçiler barada edýän taýsyz tagallalary, önüm öndürmek üçin döredýän giň mümkinçilikleri netijesinde ýylyň-ýylyna ýerden bol hasyl alýan, halal gazanç edip, uly abraýa, sylag-hormata mynasyp bolýan tanymal telekeçilerimiz sanardan juda köpdür. Ekerançylyk boýunça halypalyga ýetişen Orazgeldi Anzarow, Täjibaý Ataýew, Begmuhammet Çaryýew, Nurýagdy Ýagmyrow, Aýdogdy Hudaýberdiýew, Jumamyrat Döwranow, Rüstem Beşimow ýaly telekeçilerimiz, hakykatdan hem il içinde giňden tanalýar. Orazgeldi Anzarow, Täjibaý Ataýew her gektar mekgejöwenden 60 — 70 sentner, bugdaýdyr gowaçadan ortaça 40 — 45 sentner hasyl almagy başarýarlar. Olar ekin ekmekde toplan baý tejribesini, ekerançylygyň inçe syrlaryny, ýerden bol hasyl almagyň täsirli usullaryny ýaş telekeçilere öwredip, pederlerimiziň halypa-şägirtlik ýoluny hem ýöredýärler.  

 Hormatly Prezidentimiz şu ýylyň aprel aýynda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň sergisine gelende, Orazgeldi Anzarow bilen söhbetdeş bolup, onuň alyp barýan işleri, gazanýan netijeleri bilen içgin gyzyklandy. Gahryman Arkadagymyzyň hem 30-njy maýda Daşoguz welaýatynda iş saparynda bolanda, daýhan telekeçi Täjibaý Ataýew bilen söhbetdeş bolup, alyp barýan asylly işlerine ýokary baha bermegini uly buýsanç bilen belläp geçesimiz gelýär.  

 — Türkmen telekeçileriniň öndürýän oba hojalyk we azyk önümleriniň haýsy görnüşleri eksporta has köp möçberde iberilýär? 

— Ýurdumyzda telekeçileriň öndürýän önümlerini daşary ýurtlara ibermek meselesine aýratyn üns berilýär. Bu babatda «Türkmenistanda öndürilýän önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak boýunça Döwlet maksatnamasy» kabul edildi. Maksatnamada bellenen çärelere laýyklykda, eksporta niýetlenen önümleri öndürýän taraplara ýer bölekleri, karz serişdeleri bölünip berildi, önümleri eksporta ibermegiň tertibi ýönekeýleşdirildi.  

Döwletimiz tarapyndan eksportçylara döredilýän amatly şertler Türkmenistanda öndürilýän önümleriň dünýä bazarynda uly meşhurlyga eýe bolmagyna oňyn täsirini ýetirýär. Eksporta iberilýän köp sanly önümleriň hatarynda azyk önümleri aýratyn orna eýedir. Türkmeniň bereketli topragynda, güneşli howasynda, ynsan saglygyna zyýanly hiç hili himiki serişdeleri ulanmazdan ösdürilip ýetişdirilýän, tagamy datly, ekologik taýdan arassa, gymmatly iýmit maddalaryna, witaminlere örän baý gök-bakja, miwe önümlerimize daşary ýurtly sarp edijiler tarapyndan isleg barha artýar.  

 Sözümiz gury bolmaz ýaly, käbir sanlary belläp geçeliň. Mysal üçin, 2020-nji ýylyň görkezijileri bilen deňeşdirilende, azyk önümlerini eksporta ibermekden gelýän gyzyl puluň möçberi 2021-nji ýylda 80,2 göterim artdy. Azyk önümlerini ýerlemekden gazanylan gyzyl puluň möçberiniň 79,0 göterimi gök-bakja önümlerine degişlidir. Eksporta iberilýän gök-bakja önümleriniň agramly bölegi pomidor bolup durýar. Bulardan başga-da «Hasar», «Burkut», «Täze Aý», «Doganlar ýyldyzy», «Duýgy» haryt nyşanly süýji-köke önümleri, «Nur» haryt nyşanly gaplanan gök önümler, «Eçil» haryt nyşanly miwe şireleri, «Ýeserje» haryt nyşanly miwelerden taýýarlanýan çaga iýmiti, «Täze Aý» haryt nyşanly doňdurma önümleri dünýäniň birnäçe döwletlerine yzygiderli eksport edilýär. «Hasar» we «Täze Aý» haryt nyşanly süýji-köke önümleri Owganystan, Birleşen Arap Emirlikleri, Yrak, Täjigistan, Hytaý, Ukraina ýaly döwletleriň ençemesine iberilýär.  

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynda» eksporta iberilýän oba hojalyk we azyk önümleriniň möçberlerini artdyrmak, görnüşlerini köpeltmek, geografiýasyny giňeltmek barada wezipe kesgitlenendir. 

 — Mälim bolşy ýaly, oba hojalyk önümçiligi milli baýlyklarymyz bolan ýer-suw serişdeleri bilen berk baglanyşykly. Olary netijeli we aýawly ulanmak boýunça birleşmede alnyp barylýan işler barada-da gürrüň beräýseňiz? 

— Ýer-suw serişdeleri bahasyz baýlykdyr, olary gözüň göreji deý gorap saklamak, aýawly ulanmak mukaddes borçdur. Biziň tebigy şertlerimizde, esasan, suwarymly ekerançylyk alnyp barylýar, şonuň üçin hem her damjasy altyn dänesine deňelýän suw serişdelerimizden tygşytly peýdalanmak, ýerlerimizi aýawly ulanmak möhümdir.  

  Hususyýetçiler oba hojalyk önümçiligine innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak, tebigy baýlyklarymyz bolan ýeri, suwy aýawly we netijeli ulanmak, ekinleriň ýurdumyzyň toprak-howa şertlerine laýyk gelýän, ýokary hasyl berýän görnüşlerini döretmek ugrunda yhlasly işleýärler. Miweli baglar we üzüm agaçlary ekilen meýdanlara damjalaýyn suwaryş ulgamyny ornaşdyrýarlar. Bu usul suwy tygşytly ulanmaga, ýerleriň şorlaşmagynyň öňüni almaga, topragyň gurplulyk derejesini ýokarlandyrmaga we ekinlerden bol hasyl almaga mümkinçilik berýär. Geljekde gowaça, günebakar, ýeralma, pomidor, hyýar, bulgar burçy, badamjan ýaly ekinleri damjalaýyn usulda suwarmak arkaly ösdürip ýetişdirmek boýunça synag işleri geçirilýär. Mysal üçin, «Edermen ýigit» hojalyk jemgyýeti suw tygşytlaýjy tehnologiýany ornaşdyryp, 10 gektara ekilen «dido», «marabel» görnüşli ýeralmanyň her gektaryndan ortaça 40 tonna, 8 gektara ekilen «presto», «speedo» görnüşli käşiriň her gektaryndan 40 tonna golaý, 26 gektara ekilen «bereket», «şampion» görnüşli düýp soganyň her gektaryndan 60 tonna töweregi hasyla garaşýar.  

 — Hormatly Prezidentimiz azyk bolçulygyny döretmegi, halkymyzyň köp görnüşli we ýokary hilli azyk önümlerine bolan islegini kanagatlandyrmak meselesini mydama üns merkezinde saklaýar. Şol sanda guşçulygyň ösdürilmegine aýratyn ähmiýet berýär. Bu pudagyň ot-iým binýadyny döretmek maksady bilen goşmaça ýer bölekleriniň bölünip berilmegi telekeçilere uly kömek bolandyr?! 

— Elbetde. Azyk üpjünçiliginde guşçulyk pudagyna uly orun degişlidir, sebäbi towuk ýumurtgasy we eti gündelik, köp ulanylýan azyk önümleriniň hataryna girýär. Lukmanlar tarapyndan işlenip düzülen iýmitlenmek kadasyna laýyklykda, her adama günde 25 gram ýumurtga, 30 gram guş etini iýmek maslahat berilýär.  

Guşçulyk girdejili pudakdyr, sebäbi oba hojalyk guşlary tiz ýetişýär, gysga wagtda önüm berýär. Et üçin niýetlenen broýler jüýjeleri bary-ýogy 40 — 45 gün idedilip, hersinden 1,5 kilogram töweregi et alynýar, ýumurtga ugurly towuklar bolsa 150 günlükden ýumurtga berip başlaýar. Häzirki wagtda birleşmäniň 70-e golaý agzasy towuk etini, 50-ä golaýy ýumurtga öndürýär. Towuk etini öndürmek boýunça ýyllyk kuwwatlyklary «Daýhan sarpasy» daýhan hojalygynda 11 müň tonna, «Nurly meýdan» daýhan hojalygynda 3,2 müň tonna, «Guş toplumy» hususy kärhanasynda 3,0 müň tonna, «Altyn hilal» hojalyk jemgyýetinde 2,8 müň tonna, «Ýeriň gymmaty» hojalyk jemgyýetinde 2,8 müň tonna deňdir. Ýumurtga boýunça alanyňda-da, ýokary görkezijileri berýän iri önümçilik kärhanalarynyň sanynyň barha artýandygy buýsandyrýar.  

 — Şamyrat aga, telekeçiler tarapyndan geljekde kanola ýagynyň öndürilişini ýola goýmak barada agzap geçdiňiz. Häzirki wagtda günebakar, künji, zeýtun, pagta ýaglaryny öndürýän telekeçileriň işleri barada hem gürrüň beräýseňiz! 

— «Gündogar akymy» hojalyk jemgyýeti Aşgabat şäherinde ýerleşýän önümçilik kärhanasynda ýylda 7 200 tonna «Günaý» haryt nyşanly günebakar ýagyny öndürýär. Şu ýyl bu hojalyk jemgyýeti tarapyndan Ahal welaýatynyň Sarahs etrabynyň çäginde 1 müň gektara golaý ýerde günebakar we soýa ekildi. «Owadan ülke» hojalyk jemgyýeti Ahal welaýatynyň Ak bugdaý etrabynda ýylda 6 260 tonna pagta we beýleki ösümlik ýaglaryny arassalap, gaplaýan önümçiligi ýola goýdy.  

«Berkarar zaman» hojalyk jemgyýetine Ahal welaýatynyň Kaka etrabynyň çäginden ösümlik ýagyny öndürýän kärhanany gurmak, günebakar we beýleki ýaglar alynýan ösümlikleri ösdürip ýetişdirmek üçin 15 müň gektar ýer bölünip berildi. Häzirki wagtda bu uly möçberli taslama boýunça işler depginli alnyp barylýar. «Agzybir ojak» hojalyk jemgyýeti Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynda ýylda 21000 tonna ösümlik ýagyny arassalaýan kärhananyň gurluşyk-gurnama işlerini alyp barýar. Kiçi önümçilik kärhanalarynda telekeçiler Amanguly Täçgulyýew ýylda 720 tonna, Göwher Jumaýewa 1260 tonna «Nurber» haryt nyşanly künji ýagyny öndürýärler. 

 — Seçgiçilik, tohumçylyk ugrundan telekeçilikde edilen iş barmy? 

— Juda ýerlikli berlen sowal. Hemmämiziň bilşimiz ýaly, ösümligem, malam, guşam janly bedendir. Janly bedene bolsa howadan dem almak, iýmitlenmek, köpelmek alamatlaryny nesle geçirmek ýaly häsiýetler mahsusdyr. Ine, şonuň üçinem, isle, ekin bolsun, isle-de mal, tapawudy ýok, köp önüm aljak bolsaň, seçgiçilik, tohumçylyk we ideg işlerini talabalaýyk alyp barmaly. Sebäbi ösümlikleriň ýa-da mallaryň gelip çykyşy hernäçe gowy bolaýsyn, amatly ýaşaýyş şertlerini döretmezden, ýokary netije almak mümkin däl. Mahlasy, ekinlerden we mallardan ýokary hilli köp önüm almak diňe seçgiçilik, tohumçylyk işleri idetmegiň amatly şertlerini döretmek bilen utgaşykly alnyp barlanda mümkin bolýandyr. 

Türkmen telekeçileri bu hakykata göz ýetirip, ekerançylykda we maldarçylykda tohumçylyk işlerini geçirýärler. Mysal üçin, «Edermen ýigit» hojalyk jemgyýetini esaslandyran Jumamyrat Döwranow ýeralmanyň, käşiriň, düýp soganyň, telekeçiler Orazgeldi Anzarow, Muhammet Ýemşikow kanolanyň biziň ýurdumyzyň howa-toprak şertlerine uýgunlaşdyrylan, gurakçylyga çydamly, suwy az talap edýän, ýokary hasyl berýän görnüşlerini, maldarçylykda «Ajaýyp ussat halal önümleri», «Sahabatly» hojalyk jemgyýetleri, «Ak hünji» hususy kärhanasy gara mallaryň ýerli şertlerimizde köp önüm berýän, hojalyk-biologiýa taýdan gymmatly alamatlaryny ýokary derejede nesillere geçirýän tohumlaryny döretmek boýunça synag-tejribe işlerini alyp barýarlar. 

Hormatly Prezidentimiz şu ýylyň 4-nji iýunynda «Türkmenistanda guşçulyk pudagyny ösdürmek boýunça çäreler hakynda» Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, guşçulyk pudagynda iş alyp barýan önüm öndürijileri iým bilen üpjün etmek üçin 2022-nji ýylda ýurdumyzda 20 müň gektar meýdanda iýmlik mekgejöwen, 2 müň gektarda soýa we 40 müň gektarda iýmlik bugdaý ekmek bellenildi. Şu günler mekgejöwen ekişi gyzgalaňly dowam edýär, iýmlik bugdaý ekişine hem taýýarlyk görülýär. 

Önüm öndürijilerimizi ýerli jüýjeler bilen üpjün etmek ýola goýuldy. Bu meseläniň oňyn çözülmeginiň birnäçe bähbitli taraplary bar. Birinjiden, gyzyl puluň ýurduň daşyna gitmeginiň öňi alynýar, ikinjiden, ýerli jüýjeler önüm öndürijilere arzan düşýär, üçünjiden, jüýjeleriň tebigy ýitgisi azalýar, sebäbi daşyndan getirilende, olaryň 20 göterime golaýy ýolda we täze şertlere uýgunlaşýan döwri ölýär. 

Pursatdan peýdalanyp, Gahryman Arkadagymyza, Arkadagly Serdarymyza türkmen telekeçilerine berýän bimöçber goldawlary, döredýän giň mümkinçilikleri üçin köp sagbolsun aýdýarys.   

Söhbetdeş bolan Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan».

Ýurdumyzda amala aşyrylýan oýlanyşykly ykdysady özgertmeleriň netijesinde telekeçilik milli ykdysadyýetiň öňdebaryjy ugruna öwrülýär. Döwlet tarapyndan döredilýän mümkinçiliklerden ruhlanýan hususyýetçiler obasenagat toplumynyň ösüşine-de mynasyp goşant goşup, azyk bolçulygyny üpjün etmekde ýokary netijeleri gazanýarlar. Oba hojalykçy telekeçiler uzak möhletleýin bölünip berlen ýer böleklerine ekerançylygyň döwrebap usullaryny, innowasion tehnologiýalary hem-de ylmyň gazananlaryny ornaşdyryp, ekologiýa taýdan arassa gök-bakja ekinlerini we miweleri ýetişdirýärler. 

Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda ýerleşýän «Miwe» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti oba hojalygynda iri hususy düzümleriň biridir. Paýdarlar jemgyýeti şu ýyl dag etegindäki bereketli toprakda ekilen miweli baglardan ilkinji hasyly ýygnamaga girişdi. 2019-njy ýylyň ýazynda paýdarlar jemgyýetine 1200 gektar ýer bölegi uzak möhletleýin esasda bölünip berildi. Bu ýerde badam, pisse, alma, armyt, hurma, garaly, şetdaly ýaly miweli baglar bilen birlikde, gök önümlerden käşir, sogan, ýeralma hem ýetişdirilýär. Jemgyýetiň düzümine «Gök bulut», «Hemsaýa», «Miweli atyz», «Datly miwe» hojalyk jemgyýetleri girýär. Olaryň her birine 300 gektar meýdan bölünip berlen.  

Döredilen üpjünçilik düzümleri — suw geçiriji ulgam, suw göteriji beketler, howdanlar, elektrik geçiriji ulgam we beket aýratyn bellenmäge mynasypdyr. Ekinleri suwarmak üçin gerek bolan suw Garagum derýasynyň 630-njy kilometrinden çekilen suw geçiriji ulgam arkaly getirilýär. Suw döwrebap tehnologiýalaryň kömegi arkaly derýanyň derejesinden 184 metr belentlige çykarylýar we merkezi howdanlara eltilýär. Suw geçiriji ulgamyň umumy uzynlygy 27,5 kilometre golaý. Suwaryş işi damjalaýyn usul arkaly berjaý edilýär. Munuň özi suwuň tygşytly harçlanmagyny üpjün edýär. Ekin meýdanlaryny suwarmak işi awtomatlaşdyrylan usulda alnyp barylýar. Oňa sanly ulgam arkaly gözegçilik edilýär. Baglary gurplandyrmak we zyýankeşlere garşy göreşmek işleri ylmy esasda alnyp barylýar.  

Ekin meýdanynyň 130 gektara golaýynyň üsti ekini Günüň ýiti ultramelewşe şöhlesinden goramaga niýetlenen ýörite örtgüler bilen örtülendir. Ispaniýada taýýarlanýan ýokary hilli örtgüler ýetişen miweleriň ter bolmagyny üpjün edýär. 

Şu günler garaly, şetdaly ýaly miweleriň hasyly ýygnalýar. Alma, armyt, hurma, badam baglaryndan ýokary hasyla garaşylýar. Baglara ideg edilende we hasyl ýygnalanda, hususyýetçi daýhanlara ýeňillikli şertlerde satyn alnyp berlen döwrebap oba hojalyk tehnikalary we kombaýnlar peýdalanylýar. 

Ekin meýdanlarynyň köp bölegine badam agaçlary ekildi. Bu ýerleriň howa şertleri badamdan bol hasyl almaga amatlydyr. Badam 3-nji ýyldan hasyla durýar we 6-7-nji ýylynda onuň hasyllylygy ýokary derejä çykýar. Netijede, 1 gektardan 2 tonna arassa maňyz alynýar. Her düýpden ortaça 6 kilograma çenli hasyl almak mümkin. Ýeri gelende belläp geçsek, badamyň daşky gabygy hem ekologiýa taýdan arassa ýangyç bolup hyzmat edýär. Hasylyň kombaýnlaryň kömegi bilen ýygnalmagy el zähmetini azaldýar. Badamyň maňzy terligine azyk hökmünde ulanylýar, konditer önümlerini hem-de dürli tagamlary taýýarlamakda giňden peýdalanylýar. Şeýle-de badam ýagy, badam uny, badam süýdi we goýaltma taýýarlanýar. Lukmanlar bu önümleriň ynsan saglygy üçin örän peýdalydygyny belleýärler. 

Paýdarlar jemgyýetiniň çägindäki sogan, käşir, ýeralma ekilen meýdanlar hem gök öwsüp, eýýämden hasylyň bereketli boljakdygyny buşlaýar. Hojalyk jemgyýetlerine gök we beýleki önümleri, şol sanda banan we sitrus ýetişdirmäge ýöriteleşdirilen tehnologik enjamlar bilen üpjün edilen ýyladyşhanalary gurmak üçin 80 gektar ýer bölünip berildi. Şu ýyl her biri 5 gektar meýdany eýeleýän ýyladyşhananyň birnäçesiniň gurluşygyna badalga berildi. Hojalyk jemgyýetleriniň ählisinde degişli inžener-tehniki düzümler döredildi, ýollar çekildi. Ýakyn geljekde ýygnalan hasyly saklamak üçin sowadyjy ammary we oba hojalyk önümlerini gaýtadan işlemek üçin önümhanalary gurmak, sil suwlaryny toplap, ekerançylykda peýdalanmaga niýetlenen ulgamy döretmek göz öňünde tutulýar.  

Çary ÇARYÝEW,

Türkmen döwlet medeniýet institutynyň telewideniýe žurnalistikasy taýýarlygy ugrunyň talyby.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ýurdumyzyň dokma senagaty pudagy ösüşiň täze belentliklerine çykýar. Ýeňil senagatyň ösüşinde eziz Diýarymyzda hereket edýän häzirki zaman dokma toplumlarynda alnyp barylýan guwandyryjy işler aýratyn agzalmaga mynasypdyr. Şeýle kärhanalaryň biri-de Babadaýhan dokma toplumydyr. 

Babadaýhan dokma toplumy dokma senagatynyň iň ýaş önümçilikleriniň biridir. Gahryman Arkadagymyzyň gatnaşmagynda geçen ýylyň noýabr aýynda toý ruhunda açylyp, ulanylmaga berlen innowasion tehnologiýaly häzirki zaman dokma toplumynyň işi bu gün barha ilerleýär. Ýüplük, boýag, tikinçilik hem-de mata bölümlerini öz içine alýan toplumda ýaşlaryň ýüzlerçesi netijeli zähmet çekýär. Olar önümçilik bölümlerinde ornaşdyrylan dünýäniň iri kompaniýalarynyň öňdebaryjy enjamlaryny ezberlik bilen dolandyrmakda we işleri sazlaşykly alyp barmakda yhlaslylyk görkezýärler. Munuň özi toplumda öndürilýän önümleriň görnüşleriniň artmagyna we olaryň ýokary ekologiýa talaplaryna, şeýle-de dünýä ölçeglerine laýyk bolmagyna şert döredýär. 

Etrabyň pagtaçy daýhanlarynyň yhlas-azaby bilen kemala getirilýän ýokary hilli «ak altyn» önümçilik işinde gymmatly çig mal bolup hyzmat edýär. Ýokary görnüşli pagta gaýtadan işlenilip, dünýä ölçeglerine laýyk gelýän ýüplükler taýýarlanylýar we ondan matalaryň dürli görnüşleri öndürilýär. Toplumda öndürilýän matalaryň gysga wagtda uly islege eýe bolmagy önümiň hili bilen aýrylmaz bagly bolup durýar. Ýeri gelende, gürrüňi edilýän häzirki zaman dokma toplumynda ýylda 3 müň 300 tonna ýokary hilli ýüplügi, 20 million inedördül metr dürli görnüşli matalary, şol sanda 18 million inedördül metr matalary boýamaga hem-de 3 million 500 müň sany taýýar tikin önümlerini öndürmäge mümkinçiligiň bardygyny bellemegimiz gerek.

  Toplumyň işçi-hünärmenleri bar bolan mümkinçiliklerden ýerlikli we netijeli peýdalanmak bilen, ýurdumyzyň milli ykdysadyýetiniň kuwwatlanmagyna saldamly goşandyny goşmaga çalyşýarlar. Olar ýokary hilli matalardan başga-da, brend nyşanly taýýar tikin önümleriniň dürli görnüşleriniň önümçiligini alyp barmaga uly ähmiýet berýärler.  

Toplumda ilkinji jemgyýetçilik guramalarynyň döredilmegi we olaryň işiniň ýola goýulmagy ol ýerde zähmet çekýän işçi-hünärmenleriň arasynda dürli wagyz-nesihat işlerini, höweslendiriş çärelerini, döredijilik bäsleşikleridir sport ýaryşlaryny hem geçirmäge ýardam berýär. Bu bolsa, zähmetkeşleriň iş bilen dynç alşynyň sazlaşykly utgaşdyrylmagyna, boş wagtynyň netijeli geçmegine täsirini ýetirýär.  

Ýörite habarçymyz.

SURATLARDA: dokma toplumynyň işinden görnüşler.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda amala aşyrylýan çuňňur oýlanyşykly ykdysady özgertmeleriň netijesinde telekeçilik milli ykdysadyýetiň öňdebaryjy ugruna öwrülýär. Döwlet tarapyndan döredilýän şert-mümkinçiliklerden ruhlanýan hususyýetçiler ýurdumyzyň obasenagat toplumynyň ösüşine-de mynasyp goşant goşup, azyk bolçulygyny üpjün etmekde oňyn netijeleri gazanýarlar. Oba hojalykçy telekeçiler bölünip berlen ýer böleklerinde ekerançylygyň döwrebap usullaryny, innowasion tehnologiýalary hem-de ylmyň gazananlaryny ornaşdyryp, ekologiýa taýdan arassa, süýji tagamly gök-bakja ekinlerini we miweleri ösdürip ýetişdirýärler. 

 «Gündogar akymy» täzeçillikleriň gözleginde 

 Halk hojalygynyň obasenagat toplumynda öňdebaryjy orunlary eýeleýän hususyýetçileriň biri bolan «Gündogar akymy» hojalyk jemgyýeti ugurdaş daýhanlar we kärendeçiler bilen ysnyşykly hyzmatdaşlyk edip, ösümlik ýagy, mal iými, maýonez ýaly önümleri öndürýär. Hojalyk jemgyýetine oba hojalyk ekinlerini ösdürip ýetişdirmek üçin 2020-nji ýylda Ahal welaýatynyň Sarahs etrabynyň çäginden 6 müň gektar ýer bölegi bölünip berildi. Hususyýetçi daýhanlar bu ýerde ekin dolanyşygy esasynda günebakar, soýa, raps, künji hem-de bugdaý ekýärler. Şu günler hojalyk jemgyýetiniň daýhanlary bugdaý oragyna girişdiler.  

Hojalyk jemgyýetiniň gaýtadan işleýän önümçilik kärhanasy Aşgabat şäheriniň Bagtyýarlyk etrabynyň çäginde ýerleşýär. 2019-njy ýylda kärhanada ösümlik ýagynyň önümçiligi ýola goýuldy. Şu ýyl bolsa bu ýerde täze önümleriň — ýaglylygy 40, 62,5, 72,5, 82,5 göterim bolan maýonezleriň önümçiligine girişildi. Şol maýonez önümleri «Günaý» haryt nyşany bilen 200, 400 we 800 gramlyk gaplara gaplanylyp, alyjylara hödürlenilýär. Olar hili we tagamy boýunça daşary ýurt önümleri bilen mynasyp bäsleşmäge ukyplydyr. 

«Günaý» haryt nyşanly maýonezleri öndürýän kärhananyň önümçilik kuwwaty sagatda 2 tonna maýonez öndürmäge niýetlenendir. Bu kärhana Türkiýäniň we Hytaý Halk Respublikasynyň döwrebap enjamlary bilen üpjün edilendir. Şeýle hem kärhana ýylda 18 müň tonna günebakar çigidini gaýtadan işläp, 7 müň 200 tonna arassalanan ösümlik ýagyny öndürmäge ukyplydyr. Bu ýerde öndürilýän ösümlik ýagy «Günaý» haryt nyşany bilen 1 we 5 litrlik gaplara gaplanylyp, bazarlara çykarylýar we alyjylaryň uly isleginden peýdalanýar. 

«Gündogar akymy» hojalyk jemgyýetiniň ösdürip ýetişdiren ekinleriniň hasylynyň gaýtadan işlenilenden galýan bölegi mallar üçin iým taýýarlamakda peýdalanylýar. 

 Dag etegindäki miweli mekan 

 Diýarymyzda oba hojalygy bilen meşgullanýan iri hususy düzümleriň biri hem miwe we beýleki gök önümleri ösdürip ýetişdirýän «Miwe» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetidir. «Gök bulut», «Hemsaýa», «Miweli atyz», «Datly miwe» paýdarlar jemgyýetleri onuň paýdarlary bolup durýar.  

Paýdarlar jemgyýetiniň dag etegindäki ajaýyp künjekde ýerleşýän ekin meýdanlarynda ösdürilýän nahallaryňdyr baglaryň ählisi damjalaýyn ulgam arkaly suwarylyp, ideg işleriniň aglaba bölegi awtomatlaşdyrylan döwrebap tehnikalaryň kömegi bilen amala aşyrylýar. Garagum derýasyndan çekilen umumy uzynlygy 27,5 kilometre barabar bolan suw geçiriji ulgam hem-de kuwwatly göteriji enjamlar arkaly getirilýän suw deňiz derejesinden 180 metr belentlikdäki howza çykarylýar we şol ýerden ekin meýdanlaryna paýlanylýar. Ekin meýdanlarynyň şeýle belentlikde ýerleşmegi bolsa miweleriň bol hasyl bermegine we süýji tagamly bolmagyna kömek edýär. 

2019-njy ýylyň ýazynda Ahal welaýatynyň Kaka etrabynyň çäginden bölünip berlen 1200 gektar meýdany özleşdirmäge girişen hususyýetçi daýhanlar şu ýyl bereketli toprakdan ilkinji hasyly ýygnamaga girişdiler. Bu ýerde ýetişdirilen garaly we şetdaly hasylynyň ilkinji tapgyry eýýäm bazarlara çykaryldy. Bulardan başga-da, ekin meýdanlarynda alma, armyt, hurma, hoz we badam ýaly miweli agaçlar ösdürilip ýetişdirilýär.  

Şeýle hem hojalyk jemgyýetleri ýakyn geljekde jemi 80 gektar meýdany eýeläp, gök we beýleki önümleri, şol sanda banan we sitrus önümlerini ýetişdirmäge niýetlenilen, ýöriteleşdirilen tehnologik enjamlar bilen üpjün edilen ýyladyşhanalaryň birnäçesini gurmagy meýilleşdirýärler. Olaryň ilkinjileri şu ýylyň ahyryna çenli ulanyşa giriziler. 

 Köpugurly hususy daýhan hojalygy 

  «Daýhan sarpasy» daýhan hojalygy hem indi ençeme ýyldan bäri gök-bakja ekinlerini, miweleri ösdürip ýetişdirmekde, et-süýt önümlerini we towuk ýumurtgasyny öndürmekde oňyn tejribe toplan hususyýetçi hökmünde tanalýar. Daýhan hojalygynyň Ahal welaýatynyň Bäherden etrabynyň çäginde ýerleşýän ýyladyşhanalarynda ekologiýa taýdan arassa we ýokumly gök-bakja önümleri bolan pomidoryň, hyýaryň bol hasyly ýetişdirilýär. Şeýle hem şol ýerdäki ekin meýdanlarda alma, erik, garaly, şetdaly ýaly miweli baglara ideg edilip, ýokary hasyl alynýar.  

Daýhan hojalygynyň Kaka etrabyndaky ýer böleklerinden üzümiň bereketli hasylyny almak meýilleşdirilýär. Şeýle hem şol ýerdäki ýyladyşhanalarda banan we pyrtykal ýaly tropiki miweleri ösdürip ýetişdirmegiň tejribesi öwrenilýär. 

Guşçulyk hojalygy hem «Daýhan sarpasynyň» alyp barýan işleriniň möhüm ugrudyr. Daýhan hojalygynyň Ahal welaýatynyň Bäherden etrabynyň çägindäki guşçulyk toplumynda taýýarlanylýan guş eti we towuk ýumurtgasy ýokary hili bilen tapawutlanýar. Bulardan başga-da, Balkan welaýatynyň Serdar etrabynyň çägindäki maldarçylyk toplumynda iri şahly mallar idedilip, bazarlarymyzda uly islegden peýdalanýan et-süýt önümleri öndürilýär. 

 * * * 

Döwlet tarapyndan döredilýän ýeňillikler, berilýän goldawlar ýurdumyzda oba hojalygy bilen meşgullanýan hususyýetçileriň sanynyň artmagyny we olaryň alyp barýan işleriniň geriminiň giňelmegini şertlendirýär. Innowasion tehnologiýalary we ylmy çemeleşmeleri hemra edinen telekeçiler ýerden, suwdan rejeli peýdalanyp, ekinlerden bol hasyl almagy, ýurdumyzda azyk bolçulygyny üpjün etmäge mynasyp goşant goşmagy, importyň ornuny tutýan hem-de eksporta niýetlenen önümleriň önümçiligini artdyrmagy, täze iş orunlaryny döretmegi maksat edinýärler.  

Ahmet GELDIÝEW,

«Watan».