«Eşiden deň bolmaz gören göz bilen» diýleni. Bizem öň tarypyny eşidenem bolsak, bu toplumy gözümiz bilen görmegi, onda alnyp barylýan işler bilen ýakyndan tanyşmagy maksat edinip, Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň «Ahal» daýhan birleşigine tarap ýola düşdük. Obanyň içinden geçýän asfalt ýol bizi giň meýdany eýeleýän döwrebap topluma getirdi.

Ýurdumyzda ilkinji bolup hind guşunyň etini öndürip başlan tejribeli telekeçi Maksat Ibragimowyň ýolbaşçylygyndaky bu toplum alty bölekden ybarat bolup, ilki baranymyz hind guşlarynyň idedilýän ketekleri boldy. Hatara duran dört ketegiň birinjisiniň gabadynda aýak çekdik. Maksat ketekleriň aňryýanyndaky giň meýdana göz aýlap:

— Biz geljekde ketekleriň sanyny 10-a ýetirmegi meýilleşdirýäris. Şeýle bolanda, önümçiligimiz ýene-de artyp, hind guşunyň eti bilen diňe halkymyzy üpjün etmän, ony daşarky bazarlara ibermäge-de mümkinçilik dörär. Ýurdumyzda ilkinji bolup et önümlerini eksport etmegiňem biziň paýymyza düşendigini buýsanç bilen aýdyp bilerin. Golaýda Azerbaýjan Respublikasyna hind guşunyň etiniň 22,5 tonnasyny iberdik. Ýakyn günlerde onuň ýene-de bir tapgyryny Gruziýa we Ermenistan Respublikasyna ibermegi göz öňünde tutýarys — diýdi.

Bu täsin guşuň idedilişi barada pikir edenimizde, dogrusy, başda giň ketegiň içinde olara iým, suw berip ýören köp sanly idedijileri göreris öýdüpdik. Döwrebap tehnologiýalar ornaşdyrylan iş otagyna girenimizde, monitoryň ýüzündäki görnüş bada-bat ünsümizi çekdi. Görüp otursak, Germaniýanyň öňdebaryjy «Prüllage» kompaniýasynyň enjamlary ketegiň içindäki ýagdaýy tutuşlygyna dolandyryp dur. Howanyň ýagdaýy, çyglylyk, gyzgynlyk derejesi, guşlaryň günüň dowamynda iýýän iýminiň, içýän suwunyň mukdary, ätiýaçlyk ot-iýmler... Operator Döwletgeldi Ibragimow oturan ýerinden gerekli düwmejikleri basyp, bu ýagdaýlary aç-açan görüp bilýär we işleri sazlaşykda alyp barýar. Ynha, täze tehnologiýa!

Hind guşlarynyň 4 müňüsi saklanýan ketegiň içiniň garaňkylygy-da ünsümizi çekdi. Operator bu ýagdaýy şeýleräk düşündirdi:

— Hind guşlary, esasan, et ugurly bolansoň, biziň maksadymyz hem olaryň köp agram bermegini gazanmak. Ýagtylyk bolanda, hereket köp bolýar, ýagny guşlar biri-birini kowalap, oýun oýnamak isleýärler. Munuň özi olaryň agram almagyna päsgel berýär. Hereket köp edilende, olaryň damarlary çykyp başlaýar. Şonuň üçin jüýjeler inkubatordan çykandan soň, iki gün ýagtylykda ýaşap, kem-kemden garaňkylyga öwrenişip başlaýarlar. Ýagtylykda ýaşan şol iki gününde-de olar iýmiň, suwuň ýerleşýän ýerini aňynda saklap galýarlar we ajygyp, suwsan halatynda, şondan çelgi alýarlar. Gowy idedilende, horazlaryň agramy 25, mäkiýanlaryňky bolsa 13 kilograma ýetýär. Ot-iýmlik ekinleriň özümizde öndürilmegi guşlaryň öz wagtynda, ýeterlik derejede ýokumly iýmitler bilen iýmitlenip, ýokary agram almagyna oňaýly şertleri döredýär.

Soňra biz toplumyň jüýje çykarylýan bölümine tarap ugradyk. Bu ýerde-de işler täze tehnologiýalar esasynda alnyp barylýar. Önümhanada Belgiýanyň «Petersime» kompaniýasynyň hersi 14 müň 120 sany jüýje çykarmaga ukyply bolan enjamlarynyň 5-si ornaşdyrylypdyr. Jüýjeleriň ýumurtganyň içinde wagty dem alşyna, nähili ýagdaýda oturyşyna ýörite rentgen enjamy arkaly gözegçilik edilýär. Enjamlaryň iş ýagdaýlary ene towugyň tebigy hereketlerini ýada salýar. Wagty gelende, ene towuk çüňki bilen ýumurtgany ýaryp, jüýjäniň çykmagyna ýardam edýän bolsa, inkubatorda 26-njy günde bu enjam arkaly ýumurtgadan kislorod sorulyp, ýerine kömürturşy gazy goýberilýär. Netijede, jüýjeler ýumurtgany ýaryp çykmak bilen bolýarlar. Jüýje çykan dessine, daşynda perdejikler bolýar. Ene towuk ol perdejikleri ganaty bilen kakyp aýyrýar, tehnologiýada bolsa perdejikleri sorýan ýörite enjam ulanylýar. Jüýjeler seljerilip, sanjym edilýär, soňra keteklere goýberilýär.

— Toplumyň önümçilik kuwwatlylygy ýylda 4 müň 800 tonna et öndürmäge niýetlenendir. Häzirki wagtda 42 görnüşli önüm öndürilýär. Hind guşunyň eti böleklere bölünip, döşi, budy, bagyrdyr ýüregi aýratynlykda gaplanýar. Gaýtadan işleýän bölümde hind guşunyň etinden şöhlat önümleri, şeýle-de börek, manty, kotlet ýaly ýarymfabrikatlaryň doňdurylan görnüşleri taýýarlanylýar. Biziň önümlerimiz paýtagtymyzyň söwda dükanlarynda «Maksada okgunly» haryt nyşany bilen alyjylara hödürlenilýär.

Hormatly Prezidentimiz hemişe ýurdumyzyň önüm öndürijileriniň öňünde dünýä tejribesini öwrenmek, täze önümçilikleri ýola goýmak babatda anyk wezipeleri goýýar. Täze tehnologiýalarda, ýokary öndürijilikli işlemek üçin ähli mümkinçilikleri we şertleri döredip berýär. Şol mümkinçiliklerden peýdalanyp, geljekde harytlaryň täze görnüşleriniň ýene-de 15-sini öndürmek bilen, önümçiligimiziň gerimini has-da giňeltmäge çalyşýarys. Bu bolsa biziň ýurdumyzyň azyk bolçulygyna mynasyp goşandymyz bolar — diýip, tejribeli telekeçi Maksat Ibragimow gürrüň berýär.

...Ýola düşenimizde, hind guşunyň etinden we taýýar önümlerden ýüküni ýetiren ýörite awtoulag toplumyň derwezesinden çykyp, paýtagta tarap ugur aldy. Munuň özi ak bazarlarymyzyň täzeje hind guşy eti hem-de ondan taýýarlanylan süýji nygmatlar bilen baýlaşjakdygyndan habar berýär. Bazarlarymyzyň, saçaklarymyzyň azyk önümleri bilen yzygiderli üpjün edilmegi bolsa halkymyzyň bolelin ýaşaýşyndan nyşan.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan». Surata düşüren Meretdurdy ROZYÝEW.

Aýdyň maksatlary açyp görkezdi

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli Liderimiziň başda durmagynda hususy telekeçiligi ösdürmek, oňa ýaşlary işjeň çekmek we ýurdumyzyň ykdysadyýetini ýokarlandyrmak maksady bilen ençeme işler durmuşa ornaşdyrylýar. Gahryman Arkadagymyzyň öňdengörüjilikli syýasatyndan ugur alýan jemgyýetçilik guramalarydyr partiýalar hem şeýle aýdyň maksatlary göz öňüne tutup, bu babatynda täsirli duşuşyklary geçirýärler. Şeýle çäreleriň biri-de ýakynda Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň welaýat komitetiniň we TMÝG-niň Mary şäher geňeşiniň bilelikde gurnamagynda geçirildi.

“Täze ösüşlere — täze badalga” ady bilen geçirilen duşuşykda TSTP--niň welaýat komitetiniň hem-de TMÝG-niň şäher geňeşiniň ýolbaşçylarydyr hünärmenleri çykyş etdiler. Ýaş telekeçileriň gatnaşmagynda guralan bu çäre örän täsirliligi bilen tapawutlandy. Onda telekeçilige girişmek, ondaky ilkinji ädimler, ýüze çykýan ýagdaýlar dogrusynda jikme-jik gürrüň edildi. Hemmetaraplaýyn gyzykly geçen duşuşyga gatnaşyjylar onuň ahyrynda Gahryman Arkadagymyzyň adyna alkyşly sözleri aýtdylar.

Annagözel SARYÝEWA.

TMÝG-niň Mary şäher geňeşiniň guramaçylyk bölüminiň müdiri.

Özgertmeleriň depgini ýokarlanýar

Ajap eýýamymyzda Gahryman Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen ýurdumyzda telekeçiligi ösdürmek bilen bagly işler giň gerime eýe bolýar. Türkmen telekeçileriniň yhlas-tagallalary bilen haryt bolçulygynyň, täze iş orunlarynyň döredilmeginde bähbitli işler bitirilýär. Telekeçilerimiz ýokary hilli, bäsleşige ukyply önümleri we harytlary öndürmekde, daşary ýurtlardan getirilýän önümleriň we harytlaryň ýerini tutýan harytlary we önümleri öndürip, sarp edijilere hödürlemekde gowy netijeleri gazanýarlar.

Bilşimiz ýaly, 2018-nji ýylda geçirilen Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň mejlisinde “Oba hojalyk pudagynda geçirilýän özgertmeleri has-da kämilleşdirmek hakynda” Karar kabul edilipdi. Şu Karara laýyklykda, telekeçiler oba hojalyk önümlerini öndürmek maksady bilen uzakmöhletleýin ýer böleklerini kärendesine almak bilen, oba hojalyk ekinlerinden bol hasyl almaga girişdiler. Halk hojalygynyň möhüm pudagynda badalga berlen bu özgertmeler giňden ýaýbaňlandyrylýar. Telekeçilerimiziň ençemesi bu bähbitli başlangyja işjeň goşulyşyp, bu möhüm başlangyçda degerli işler durmuşa geçirilýär. Hormatly Prezidentimiziň goldamagynda amala aşyrylmagyna girişilen bu özgertmeleriň ýurdumyzda oba hojalyk önümleriniň bolçulygyny döretmekde aýgytly ädim boljakdygy şübhesizdir.

Myratgeldi ANNAÖWEZOW.

TSTP-niň welaýat komitetiniň başlygynyň orunbasary.

Güýz pasly ortalap, gök-bakja ekinleriniň, miweli baglaryň soňky hasyly ýygnalyp ýörlen-de bolsa, bu babatda ak bazarlarymyzyň berekedi asla kemelenok. Ýurdumyzyň çar künjeginde gurlan döwrebap ýyladyşhanalarda ösdürilip ýetişdirilýän bol bakja önümleri — terje hyýarlar, al-gyzyl reňkli pomidorlar gözüňi dokundyrýar. Şu ýyl Mary welaýatynda gurlup, ulanmaga berlen döwrebap ýyladyşhana toplumynda hem ýeterlik hasyl kemala getirildi.

Hoş habar tiz ýaýragyç bolýar. Bahar aýynyň ajaýyp gününde gadymy Merw topragynda ýene-de bir ýyladyşhana toplumynyň açylýandygy baradaky hoş habar agyzdan-agza geçip, tutuş welaýata ýaýrapdy. Bu pursat uludan-kiçä hemmäniň kalbyny şatlykdyr buýsanç duýgusy gaplap aldy. Munuň özi diňe bir ter gök we bakja önümleriniň bolçulygynyň alamaty bolman, eýsem, köp sanly maşgalanyň ýaşaýyş-durmuşynyň gowulandyrylmagyna oňyn täsir etjek onlarça täze iş orunlarynyň hem döredilýändiginiň buşlugydy. Golaý obada ýaşaýan ýaşlaryň aglabasy döwrebap önümçilik kärhanasynyň gurluşygyna başlanan günlerden onda işlemegiň arzuwynda boldular. Gahryman Arkadagymyzyň mart aýynda ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda gurlan täze ýyladyşhanalaryň açylmagyna ak pata bermegi bilen, ýaşlaryň bu arzuwy wysal tapdy. Welaýatyň Sakarçäge etrabynyň «Akýap» daýhan birleşiginiň çäginde ýerleşýän, iň häzirki zaman enjamlary bilen enjamlaşdyrylan ýyladyşhanada täze iş orunlary döredilip, oba ýaşlarynyň birbada 66-sy iş bilen üpjün edildi.

Daýhan birleşiginiň çäginden bölünip berlen 26 gektar meýdanyň 8 gektarynda gurlan ýyladyşhananyň önümçilik kuwwaty ýylda 1800 tonna ter pomidory ösdürip ýetişdirmäge niýetlenen. Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy «Mähriban obam» hususy kärhanasyna degişli ýyladyşhanada ösdürilip ýetişdirilen ilkinji pomidorlar ak bazarlaryň, bereketli saçaklaryň bezegine öwrüldi.

— Biz pomidoryň üç görnüşini, ýagny «altess» diýlip atlandyrylýan hoşaly, ülje şekilli ownuk hem-de gülgüne reňkli iri görnüşlerini ösdürip ýetişdirmek bilen, şu günki güne çenli olardan 1000 tonna golaý hasyl aldyk. Kärhanada işleýänleriň aglabasyny düzýän gelin-gyzlar pomidorlara agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda ideg edip, hasyly zaýasyz ýygnap almak bilen birlikde, ýyladyşhananyň içiniň arassa saklanmagyna hem gözegçilik edýärler. Kärhananyň täzelikde işe girizilendigine garamazdan, Jeren Jummykowa, Mahym Orazowa göreldeli zähmeti bilen tapawutlanmagy başarýar. Pomidor gündelik ulanylýan azyk önümi bolansoň, ol islegli harytlaryň biri. Öý bikeleri ondan dürli işdäaçarlary hem taýýarlaýar. Esasan-da, ülje şekilli ownuk hem-de gülgüne reňkli iri pomidorlar geçginli hasaplanýar. Olaryň harytlyk görnüşi-de, tagamy-da üýtgeşik.

Täze güýç bilen işe başlan ýaşlarymyz şanly toýy zähmet üstünlikleri bilen garşyladylar. Milli Liderimiziň döredip berýän giň mümkinçiliklerinden peýdalanyp, biz geljekde hem ýokary hilli, ekologik taýdan arassa önümlerimizi diňe içerki bazara däl, daşarky bazarlara hem hödürleýäris. Ýokary hilli pomidoryň 800 tonnadan gowragyny Russiýa Federasiýasyna, Gyrgyz Respublikasyna eksport etdik — diýip, hususy kärhananyň agronomy Güljeren Ezizowa gürrüň berýär.

Mähriban Arkadagymyzyň: «Ýurdumyzyň telekeçileri azyk howpsuzlygynyň esaslaryny pugtalandyrmakda möhüm orun eýeläp, döwrebap ýokary tehnologiýaly ýyladyşhana toplumlaryny gurmak bilen, önümçilikde gaýtadan işleýän senagatyň täze, döwrebap enjamlaryny ulanýarlar» diýen sözlerinden ruhlanyp işleýän telekeçiler ekologik taýdan arassa, dünýä bazarynda islegli önümleri öndürmek ugrunda yhlas-başarnygyny gaýgyranok.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan».

Bu, megerem, hususy önüm öndürijileriň arasynda iň ýokary görkeziji bolsa gerek. Islendik önümde onuň diňe bir görnüşini öndürmegiň özi, gör, näçe aladany, zähmeti, harajaty talap edýändir. Bu ýerde bolsa gürrüň bir kärhana tarapyndan önümleriň 2000 görnüşiniň öndürilýändigi barada barýar. Onsoň, «Derýaplastik» hojalyk jemgyýetiniň ýerli önüm öndürijileriň arasynda önümleriniň köpdürlüligi bilen tapawutlanýandygy hemmämize aýan hakykat.

2008-nji ýylda Aşgabat şäheriniň Bagtyýarlyk etrabynyň çäginde zawod gurup, ilkinji önümçiligini agyz we lagym suw turbalaryny, olaryň birikdirijilerini öndürmekden başlan bu hojalyk jemgyýeti — döwlet derejesinde hususyýetçiler hakyndaky bimöçber aladalaryň miwesi. Onuň ilkinji ädimleri hormatly Prezidentimiziň başlangyjy bilen ýurdumyzyň senagatçylaryny we telekeçilerini özüne birleşdirýän iri jemgyýetçilik guramasynyň — Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň döredilen, döwlet Baştutanymyz tarapyndan hususy işewürligi ösdürmek hem-de telekeçileri goldamak üçin ähli amatly şertleriň döredilmegini üpjün edýän birnäçe resminamalaryň kabul edilen döwrüne gabat gelýär. Ýörjen-ýörjen wagty golundan tutulyp ýöredilen körpeje ýaly, döwletimiz tarapyndan türkmen telekeçilerine yzygiderli goldaw-hemaýatlaryň berilmegi bilen, «Derýaplastik» hojalyk jemgyýeti-de önümçiliginiň gerimini barha giňeldip, önümleriniň görnüşlerini has-da artdyrýar.

Önümçilikde çig mal bilen üpjünçilik esasy zerurlyklaryň biri. Telekeçiler bu babatda birjik-de kösençlik çekmeýändiklerini aýdýarlar. Polimer önümleri ýurdumyzyň Balkan welaýatynda ýerleşýän Gyýanly gazhimiýa toplumyndan alynsa, Bäherdeniň kwars çägesi, Gubadagyň pegmatit daşy, Balkanyň kaolin gumy ýeterlik çig mal hökmünde hyzmat edip, önümçiligiň bökdençsiz işledilmegine şert döredýär. Diňe bu-da däl. Ýerli çig malyň özümizde öndürilmegi önümleriň ekologiýa taýdan arassa, ýokary hilli bolmagyna, şeýle-de bahalarynyň elýeterliligine hem oňaýly täsir edýär. Bu bolsa hojalyk jemgyýetiniň öz önümleri bilen diňe içerki bazary ýeterlik derejede üpjün etmän, 2018-nji ýylda olary sebit ýurtlaryna, şeýle-de GDA döwletleriniň birnäçesine eksport etmegine-de mümkinçilik döretdi. Şol döwürde Gazagystana, Özbegistana, Gyrgyz Respublikasyna, Belarus Respublikasyna, Owganystana plastik turbalaryň, sanfaýans önümleriniň uly tapgyry iberildi.

— Hojalyk jemgyýetimiziň düzüminde Italiýanyň, Hytaýyň, Germaniýanyň we Türkiýäniň iň kämil enjamlary ornaşdyrylan döwrebap önümçilik kärhanalarynyň üçüsi bar. Olaryň ikisinde plastik turbalar, ätiýaçlyk şaýlar, fitingler, asma potoloklar, elektrik geçirijiler ýaly polimer önümleri we öý hojalyk önümleriniň 60-dan gowrak görnüşi öndürilýär. 2017-nji ýylda «Derýakeramika» haryt nyşanly sanfaýans we keramika önümlerini öndürýän kärhananyň işini ýola goýduk. Soňra Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda «Ýylyderýa» diýlip atlandyrylan täze kärhanany işe girizdik. 13 gektar meýdany eýeleýän bu iri önümçilik toplumynda önümhanalaryň üçüsi bolup, olarda dürli görnüşli turbalar, suw gyzdyryjylar we beýleki plastik önümler öndürilýär. Taryhy ýylda uludan bellenilen Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli täze önümi — suw gyzdyryjy enjamlary (boýlerleri) öndürip başladyk. Geljekde alýumin radiatorlary öndürmegi meýilleşdirýäris.

Şeýlelikde, importyň ornuny tutýan we eksporta gönükdirilen önümçilikleri artdyrmak babatda hormatly Prezidentimiziň öňde goýan wezipeleriniň üstünlikli amal edilmegi üçin geljekde-de yhlas-başarnygymyzy gaýgyrmarys. Bu asylly işlerde bize hemmetaraplaýyn goldaw berýän Gahryman Arkadagymyza alkyşlarymyz bimöçberdir — diýip, hojalyk jemgyýetiniň ýolbaşçysy Röwşen Muhammetnurow gürrüň berýär.

Telekeçilik işinde bir ýerde durmak bolmaýar. Onda mydama hereketde, gözlegde bolmaly. Çünki döwür ösýär, özgerýär. Şonuň bilen birlikde, halkyň önüm öndürijilerden edýän talaby-da barha artýar. «Derýaplastik» hojalyk jemgyýetiniň hünärmenleri muňa gowy düşünýärler. Şonuň üçin-de olarda täzeçillik bar, ösüş-özgeriş bar. Olaryň önümlerini halkymyz täze gurýan häzirki zaman ýaşaýyş jaýlarynda ulanýarlar, paýtagtymyzdaky we ýurdumyzyň çar künjegindäki düýpli gurluşyklarda «Derýaplastigiň» dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply gurluşyk önümlerinden peýdalanylýar. Halk üçin, ýurdumyz üçin edilýän sogaply işler bolsa mydama üstünlik getirýär.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan».

Mähriban Arkadagymyzyň baştutanlygynda Garaşsyzlyk ýyllary içinde milli ykdysadyýetimizde gazanylan üstünliklerde, ýetilen belent sepgitlerde hususy pudagyň mynasyp paýy bar. Paýtagt şäherimizde, ýurdumyzyň ähli welaýatlarynda hereket edýän hususy kärhanalarda, hojalyk jemgyýetlerinde, daýhan hojalyklarynda gelin-gyzlaryň müňlerçesi yhlasly zähmet çekýär. Olar azyk, senagat, gurluşyk önümlerini öndürip, gök-bakja ekinlerini, miweli baglary ösdürip ýetişdirip, ak bazarlarda haryt bolçulygyny döredýärler. Ajaýyp halylary dokap, owadan milli lybaslarymyzy taýýarlap, ene-mamalarymyzyň çeper el işlerini ussatlyk bilen dowam etdirýärler. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýy mynasybetli işewür zenanlaryň gatnaşmagynda geçirilen «tegelek stoluň» başyndaky söhbetdeşlik, ine, şular dogrusynda boldy.

Ogulsoltan IŞIMOWA,

Türkmenistanyň Söwda we telekeçilik ugrunyň işgärleriniň kärdeşler arkalaşygynyň geňeşiniň başlygy:

— Ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligiň ýokary depginler bilen ösdürilmegi, hususy pudagyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň pugtalandyrylmagy, onuň düzüminiň giňeldilip, eksport mümkinçilikleriniň artdyrylmagy, hormatly Prezidentimiziň alyp barýan döwlet syýasatynda möhüm orun eýeleýär. Şonuň netijesinde hem hususy işewürlik milli ykdysadyýetimiziň aýrylmaz bölegine öwrüldi. Milli Liderimiziň tagallasy bilen häzirki wagtda ýurdumyzda telekeçilik işiniň ugurlary, olaryň ygtyýarlyklary giňeldilýär, hususy işewürler maýa goýum taslamalaryny we döwlet maksatnamalaryny durmuşa geçirmek işlerine işjeň gatnaşýarlar.

Hormatly Prezidentimiz ýurdumyzyň hususy pudagyny döwlet tarapyndan goldamak, kiçi we orta telekeçilige maliýe we maddy-tehniki kömegini bermek, sanly ulgamy ornaşdyrmak bilen söwdanyň döwrebap üpjünçilik ulgamlaryny döretmek meselelerini mydama üns merkezinde saklaýar. «Türkmenistanda 2019—2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» elektron söwda sanly ykdysadyýetiň üstünlikli hereket etmegi üçin esasy ugurlaryň biri hökmünde kesgitlenýär. Döwür bilen deň gadam urýan işewürler häzirki wagtda milli internet dükanlarynyň, onlaýn hyzmatlarynyň işini göwnejaý ýola goýdular, olardan peýdalanýanlaryň sany-da barha artmak bilen.

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalarynyň daşary ýurtlaryň iri kompaniýalary bilen halkara işewür gatnaşyklary barha ösdürilýär, olaryň arasynda ulag we logistika ulgamynda, obasenagat toplumynda bilelikdäki önümçilikleri döretmek, ýokary tehnologiýaly enjamlary getirmek, syýahatçylyk we beýleki ugurlarda hyzmatdaşlyk etmek hakynda Ähtnamalara, Ylalaşyklara gol çekilýär. Munuň özi türkmen telekeçileriniň dünýä tejribesini öwrenmegine, täze önümçilikleriň döredilip, olarda işleriň täze, innowasion tehnologiýalar esasynda ýola goýulmagyna getirýär. Bu babatdan «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň awgust aýynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynda garalan meseleler barada gürrüň etmek bolar. Konsultatiw duşuşykda sebit ýurtlarynyň arasyndaky söwda-ykdysady gatnaşyklaryň ösdürilmegine, telekeçilik işjeňliginiň artmagyna aýratyn ähmiýet berildi. Hormatly Prezidentimiz öz çykyşynda Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek baradaky meselä garamagy teklip etdi. Munuň özi geljekde hyzmatdaşlygyň berkidilmeginde we giňeldilmeginde has-da möhüm ähmiýetlidir.

Garaşsyzlyk ýyllary içinde türkmen telekeçileriniň ýeten belent derejesini eziz Diýarymyzyň bedew batly ösüşlerinde görýäris. Döwlet Baştutanymyz ýurdumyzyň hususy pudagyna iri möçberli taslamalary, düýpli gurluşyklary ynanýar. Olaryň ýokary hilli amal edilmegi üçin maýa goýum üpjünçiligine aýratyn üns berýär. Türkmen telekeçileri tarapyndan edil şu günlerde iri taslamalaryň — Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtomobil ýolunyň, Ahal welaýatynyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň binalarynyň we desgalarynyň gurluşyklarynyň alnyp barylmagy muňa aýdyň mysaldyr.

Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň ösüş-özgerişlerine, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuşynyň öňküden-de gowulandyrylmagyna goşant goşmaga döredilýän giň şertler üçin milli Liderimize köp sagbolsun aýdýarys.

Täzegül JUMADURDYÝEWA,

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Mary welaýat komitetiniň başlygy:

— Milli telekeçilik Garaşsyzlyk ýyllarynyň miwesi bolup, erkinligiň, özygtyýarlylygyň oňaýly täsiri bilen sanlyja ýylyň içinde düýpli özgertmelere, uly üstünliklere eýe boldy. Ýörjen-ýörjenlikden bedew batly ösüşlere ýetdi. Welaýatymyzyň işewürleriniň ýurdumyzyň hususy eýeçiliginde ilkinjileriň biri bolup hereket edip başlandyklaryny buýsanç bilen aýdyp bileris. Bu ýöne ýerden däl. Çünki geçmişde Beýik Ýüpek ýoly geçen gadymy Merw irki döwürlerde-de täjirleriň şäheri diýlip tanalypdyr. «Täze aý», «Ak hünji», «Bereket», «Maksat deri», «Şatumar», «Datly şerbet» hususy kärhanalary, «Ýüpekçi» hojalyk jemgyýeti pederlerimiziň nusgalyk ýoluny ilkinjileriň hatarynda dowam etdirip, häzirki wagtda asylly işleri bilen diňe welaýatymyzda däl, eýsem, tutuş ýurdumyzda-da giňden tanalýarlar.

Bu gün maryly telekeçileri mähriban Arkadagymyzyň öňdengörüji syýasaty bilen döredilen Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň welaýat bölümi hem-de Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň welaýat komiteti bir saçagyň başyna birikdirýär. Hormatly Prezidentimiziň tagallasy bilen welaýat merkezinde döwrebap ülňülerde gurlan «Ýüpek ýoly» söwda we dynç alyş merkezinde ýerleşýän edara binamyzda telekeçiler bilen işewürlik maslahatlaryny geçirmäge, sergileri guramaga giň mümkinçilikler bar. Biz mähriban Arkadagymyzyň «Döwlet adam üçindir!» diýen baş taglymatyndan ugur alyp, öz işimizi döwlet maksatnamalaryna esaslanan ýörite meýilnama boýunça alyp barýarys. Şol meýilnama esasynda telekeçiler tarapyndan medeni-durmuş maksatly binalary, döwrebap oba-şäherleri gurmak, iri önümçilik kärhanalaryny döretmek işlerini alyp barýarlar. Dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyply azyk, senagat we gurluşyk önümlerini öndürýärler. Hyzmatlar ulgamynda dünýä nusgalyk işleri alyp barýarlar.

Şolaryň hatarynda telekeçi zenanlarymyzyň bolmagy diýseň buýsandyrýar. Tejribeli telekeçi Aýhan Hajyýewa Mary şäherinde ýerleşýän, ýylda 20 million jübüt aýakgap önümçiligine niýetlenen döwrebap önümhana ýolbaşçylyk edýär. Onda gelin-gyzlaryň ýüzlerçesi zähmet çekip, çagalar, ýetginjekler, gelin-gyzlar we oglanlar üçin dürli biçüwdäki we ölçegdäki aýakgaplary öndürýärler. «Gerçek» haryt nyşany bilen ýurdumyzyň söwda dükanlaryna ýaýran ýokary hilli aýakgaplaryň Owganystana, Gyrgyzystana eksport edilmegi, bu önümleriň dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyplydygyndan habar berýär. Mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýy toýlanýan «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda bu telekeçi zenanyň durmuşy şatlykly wakalara baý boldy. Aýhan Türkmenistanyň Zenanlar birleşiginiň Merkezi geňeşiniň yglan eden «Ýylyň zenany» atly bäsleşiginde «Ýurduň bazar ykdysadyýetiniň we telekeçiligiň ösmegine goşan goşandy üçin» diýen ugur boýunça ýeňiji diýlip yglan edilip, «Ýylyň telekeçi zenany» diýen ada mynasyp boldy. Şeýle-de Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Merkezi geňeşi tarapyndan yglan edilen «Ýylyň öňdebaryjy işewüri» atly bäsleşikde hem «Ýylyň işewür senagatçysy» ugry boýunça birinji orny eýeledi.

Şu günler mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllyk toýy uly dabaralara beslenip, her öý, her ojakda bellenilýär. Bizem halkymyz, ýurdumyz üçin uly ähmiýetli bolan bu şanly baýramçylyga mynasyp zähmet sowgatly geldik. Milli Liderimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny arzuw edýäris.

Bahargül ÇARYÝEWA,

«Bahar keşdeleri» hususy kärhanasynyň ýolbaşçysy:

— Beýik Garaşsyzlyk milli mirasymyzyň täzeden dikeldilmegine, kämilleşmegine we döwrebaplaşmagyna hem giň ýol açdy. Geçmiş taryhymyzda hem ajaýyp halylary dokamak, owadan keşdeleri çekmek bilen dünýä halklarynyň ünsüni özüne çeken ene-mamalarymyz bize egsilmez genji-hazynany — çeper el işlerini miras goýupdyr. Ony mynasyp dowam etdirip, geljekki nesillere ýetirmek bolsa biziň — tikinçi gyz-gelinleriň paýyna düşýär.

Her bir işe yhlas-başarnyk hem höwes gerek. Meniň hususy eýeçilikde tikinçilik öýüni açmagyma-da çagalykdan çeper el işlerine bolan höwesim itergi berdi. Köýneklerimi özüm biçip-tikip, ýakasyny-da özüm bejererdim. Soňra goňşy-golam gyz-gelinleriň haýyşy bilen olaryň hem köýneklerini tikip-bejerip berdim. Daş-töwerekden buýurmalar köpelip ugrady. Netijede, çeper el işine ökde gelin-gyzlaryň onlarçasyny ýygnap, tikinçilik işi bilen meşgullanýan hususy kärhanany ýola goýduk. Häzirki wagtda kärhanamyzda kürteleriň, donlaryň, çabytlaryň, ýeňsizleriň dürli görnüşlerini taýýarlap, ýörite dükanymyzda zenanlarymyza elýeterli bahadan hödürleýäris.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda mähriban Arkadagymyzyň käbesi Ogulabat ejäniň ýürek mährini siňdirip, sünnäläp bejeren kürtesiniň Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýine sowgat berilmegi bilen bagly şatlykly waka bizi has-da begendirdi. Bu nusgalyk el işiniň biçilişi, tikilişi, nagyşlary bilen gyzyklanyp, ene-mamalarymyzdan entek öwrenmeli zatlarymyzyň kändigine göz ýetirdik. Milli lybaslarymyzyň gadymy nusgalaryna döwrebap röwüş çaýylanda has owadan bolýar. Şonuň üçin lybaslarymyzyň müşderileri-de ýeterlik.

Ýurdumyzyň hususy pudagynda ajaýyp haly we haly önümlerini öndürip, dürli milli lybaslary taýýarlap adygan telekeçi zenanlarymyzyň sany barha artýar. Tejribeli telekeçiler Orazgül Eýeberdiýewa, Ogulhan Rozyýewa, Kümüş Täjibaýewa dagy öz önümleri bilen daşary ýurtlarda geçirilen halkara sergilere gatnaşyp, türkmen halylarynyň meşhurlygyny dünýä ýaýan bolsalar, Aknabat Towyýewa, Aýna Durdylyýewa dagyny halkymyz inçelik bilen taýýarlanylan owadan milli lybaslary bilen tanaýar.

Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk toýunda gelin-gyzlarymyzy biziň ajaýyp milli lybaslarymyz bezär. Mähriban Arkadagymyzy, bagtyýar halkymyzy naýbaşy baýramymyz bilen gutlaýarys. Ýurdumyz parahat, iller abadan bolsun! Toýlarymyz toýa ulaşsyn!

Söhbetdeşligi ýazga geçiren Keýik UMAROWA

«Zenan kalby»

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda kiçi we orta telekeçilik kärhanalary yzygiderli esaslandyrylýar. Döwrüň ösüşini hususyýetçiligi ösdürmekde görýän ýurt Baştutanymyzyň döwletli tutumlary bilen, bazar ykdysadyýetiniň geçiş döwründe netijeli ösüş gazanmaga giň mümkinçilikler döredilýär. Munuň üçin ýokary derejeli hünärmenler, bazary öwrenijiler (marketologlar) zerurdyr. Olar bazary öwrenip, «Näme öndürmeli?», «Kim üçin öndürmeli?», «Nädip öndürmeli?» diýen sowallara jogap tapýarlar we degişli çözgüt çykarýarlar. Şeýdip, öz kärhanasynyň, degişlilikde, ýurduň ykdysady ösüşine önjeýli goşant goşýarlar.

Haryt öndürijiler tarapyndan haryt nyşanlama işleri 2008-nji ýylyň 23-nji oktýabrynda kabul edilen «Haryt nyşanlary, hyzmat ediş nyşanlary we harytlaryň gelip çykan ýeriniň ady hakynda», 2019-njy ýylyň iýun aýynda kabul edilen «Haryt nyşanlary hakynda» we «Harytlaryň gelip çykan ýerleriniň atlary hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryna esaslanyp ýerine ýetirilýär. Kanunçylyk namalaryndan gelip çykýan kadalaryň berk berjaý edilmegi harydyň daşky görnüşi bilen birlikde, adamyň şahsy gigiýenasyna hem öz täsirini ýetirip bilýär.

Köpugurly bazarlara ýa-da söwda merkezlerine baranymyzda, bizi, ilki bilen, harydyň haýsy kärhana tarapyndan öndürilendigi gyzyklandyrýar, şoňa görä-de haryda baha kesýäris. Bu, elbetde, adaty ýagdaý. Çünki müşderi özüne zerur, peýdaly we amatly bahadaky haryda isleg bildirýär. Marketologlaryň esasy wezipesi hem isleg bildirilýän harytlary müşderilere hödürläp, olaryň islegini doly derejede kanagatlandyrmakdan ybaratdyr.

Haryt — alyş-çalyş etmek we bazarda satmak üçin niýetlenen önüm. Eger telekeçi ýa-da islendik raýat özi ulanmak ýa sarp etmek üçin bir zat öndürse, bu önüm bolýar.

Haryt nyşany — ýuridik şahsyň ýa-da ýuridik şahsy döretmezden telekeçilik işi bilen meşgullanýan fiziki şahsyň harytlaryny aýrybaşgalaşdyrmaga hyzmat edýän belgisi. Öz haryt öndürijilerimiziň mysalynda seredenimizde, önümçilik sehi we merkezi edarasy Mary welaýatynyň çäginde ýerleşýän «Täze aý» hususy kärhanasynyň haryt nyşanynda gyzyl tegelegiň içinde ýarym Aý şekillendirilen we «Täze aý» diýen ýazgy ýerleşdirilen. Bu haryt nyşany Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan tassyklanyp, bellige alnan. Diýmek, bu haryt nyşanyny beýleki hususyýetçileriň ulanmagyna rugsat berilmeýär, ol döwlet tarapyndan goralýar.

Halkara tejribeden ugur alyp, ýurdumyzda sarp edijileri goramak, olaryň islegini ýokary derejede kanagatlandyrmak we höweslendirmek maksady bilen, harytlaryň gaplanyşy, nyşanlanylyşy zerur talaplara laýyk gelýän önümler halk köpçüligine ýetirilýär.

Harytlar nyşanlananda, ilki bilen, özüne çekijilik, ýönekeýlik, aýratynlyk, goraglylyk ýaly talaplara üns berilýär. Nyşanlamagyň tekstinde alyja düşnükli dilde önümiň (harydyň) gelip çykyşy, häsiýeti, peýdasy we salgysy barada maglumatlar berilýär. Harydyň nyşanlanmasy sarp edijilere önümleri saýlap almakda ýakyndan kömek edýär. Nyşanlama uzak möhletli, tertipli hem-de bozulmaýan görnüşde bolmaly.

Haryt gaplananda, hökmany suratda, ady, düzümi, allergiýa döredip biljek goşundylary, sap agramy, möhleti, näçe wagt peýdalanyp bilinjekdigi barada, saklanyş tertibi, önüm öndüriji barada maglumat (ýuridik ady, salgysy), önümi öndüren hem-de taýýarlan ýurt, ýokumlylygy we başga-da birnäçe goşmaça maglumatlar görkezilmeli. Harydyň halkara ülňülere laýyk gelmegi, hili we haryt nyşanlary boýunça işleriň esasy ýokarda agzalan hukuk resminamasy bilen birlikde, «Standartlaşdyrmak we metrologiýa hakynda», «Önümleriň we hyzmatlaryň sertifikasiýasy hakynda», «Patent işleri hakynda», «Azyk howpsuzlygy hakynda», «Oýlap tapyşlar we senagat nusgalary hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryndan ugur alýar.

Türkmenistanyň Maliýe we ykdysadyýet ministrligi tarapyndan tassyklanýan haryt nyşany baradaky şahadatnama, nyşanlaryň bellige alnandygyny, şahadatnamada görkezilenleri markalamak üçin haryt nyşanyny ulanmak baradaky aýratyn hukukly resminamadyr. Onda haryt nyşanynyň şekili görkezilýär. Şol esasynda kärhana önümleri öndürmäge rugsat berilýär we gözegçilikde saklanýar.

Taryhy maglumatlara esaslanyp aýtsak, ilkinji haryt nyşanlary ABŞ-da derman serişdeleri üçin ulanylyp başlanýar. Ykdysady ösüşiň netijesinde harytlary nyşanlamak dünýä ýüzüne giňden ýaýraýar. Bu günki gün öndürilýän ýa-da satylýan harytlaryň köpüsi üýtgeşik, özüne çekiji we täsirli nyşanlar bilen belgilenýär. Häzirki wagtda haryt nyşanlary kärhananyň ady, belligi, şekili, bir söz, harp, sözleriň we harplaryň topary, nyşan ýa-da üýtgeşik reňk görnüşinde hem ulanylýar.

Biziň ýurdumyzda-da milli önüm öndürijilerimiz, hususy telekeçilerimiz tarapyndan halkara bazarlarda orun alan meşhur haryt nyşanlary bar. Olaryň hatarynda dokma önümlerini öndürýän kärhanalaryň «Ýeňiş», «Goza», «Bedew», «Mebato», azyk önümlerini öndürýän kärhanalaryň «Täze aý», «Zamana», «Kenek», «Tomus» ýaly haryt nyşanlaryny, ilkinji synanyşygyna garamazdan, uly isleg bildirilýän önümleri öndürýän «Aýdyň gijeler» hojalyk jemgyýetiniň tehnikalaryny we milli nyşanlarymyz bilen atlandyrylýan beýleki harytlaryny görkezmek bolar. Munuň özi ýurdumyzyň ykdysady taýdan barha gülläp ösýändigine güwä geçýär.

Tekemyrat AMANOW,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Garaşsyzlyk eýýamynyň «Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwri» diýlip atlandyrylan täze taryhy döwründe milli ykdysadyýetimiz uly ösüşlere eýe bolýar. Gahryman Arkadagymyzyň importyň ornuny tutýan önümleriň öndürilişini artdyrmak, eksport ugurly harytlaryň önümçiligini giňeltmek babatda berýän tabşyryklary üstünlikli durmuşa geçirilýär. 2020-nji ýylda Bütindünýä söwda guramasynda synçy derejesine eýe bolan Türkmenistan okgunly ösýän, özüniň ýokary hilli, islegli önümlerini daşarky bazarlara yzygiderli eksport edýän, beýleki ugurlar bilen bir hatarda, dünýäniň söwda ulgamynda hem ygtybarly halkara hyzmatdaş hökmünde giňden tanalýan ýurda öwrüldi. Munuň özi Türkmenistanyň beýik Garaşsyzlygynyň beren ajaýyp miweleriniň biridir.

Maglumatlara salgylanyp aýtsak, häzirki wagtda Türkmenistan dünýäniň 80-den gowrak döwleti bilen daşary söwda hyzmatdaşlygyny amala aşyrýar. 2021-nji ýylyň birinji ýarymynda ýurdumyzyň daşary söwda dolanyşygynda eksportyň tutýan paýy 60, importyňky bolsa 40 göterime barabar boldy. Eksportyň möçberi 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 12,1 göterim artdy. Diýarymyzda öndürilýän önümleriň eksportyny artdyrmak maksady bilen, esasy hyzmatdaş ýurtlarda Türkmenistanyň söwda öýleri döredilýär. Häzirki wagtda ýurdumyzyň söwda öýleri Russiýa Federasiýasynda, Belarus, Türkiýe, Gyrgyz Respublikalarynda, Birleşen Arap Emirliklerinde we beýleki ýurtlarda hereket edýär. Türkmenistanda öndürilýän önümler olaryň üsti bilen daşary ýurtlarda ýerlenilýär. Ýurdumyzyň harytlary şeýle hem Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynda her gün geçirilýän söwdalarda ýerlenilýär. Eksporta niýetlenen önümlerimizi mahabatlandyrmak, täze hyzmatdaşlary tapyp, söwda gatnaşyklaryny ýola goýmak maksady bilen, ýurdumyzda halkara sergiler guralýar, wirtual sergiler hereket edýär, işewürler maslahatlary, ykdysady forumlar yzygiderli geçirilýär. Bu çäreler öz oňyn netijesini hem berýär. Şonuň bilen birlikde, ýurdumyzyň eksport mümkinçilikleri heniz doly ulanylmaýar we bu ugurda has netijeli işleri, anyk çäreleri durmuşa geçirmek zerur bolup durýar.

Biz ýurdumyzyň eksport mümkinçilikleri, onuň dürli jähetleri, amala aşyrylýan işler, gazanylýan ösüşler babatda gyzyklanyp, bu ugra dahylly döwlet düzümleriniň wekilleri bilen «tegelek stoluň» başynda söhbetdeş bolduk.

— Ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini mundan beýläk hem artdyrmakda döwletimiziň Bütindünýä söwda guramasynda synçy derejesine eýe bolmagynyň, «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda strategiýasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň uly ähmiýeti bar. Bu strategiýanyň maksady we wezipeleri barada giňişleýin gürrüň beräýseňiz!

Maksat ÇARYÝEW,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň halkara ykdysady hyzmatdaşlyk bölüminiň başlygy:

— Türkmenistanyň daşary syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hem ýurdumyzyň dünýä döwletleri we halkara guramalar bilen daşary ykdysady hyzmatdaşlygyny ösdürmekden ybaratdyr. Bu babatda 2019-njy ýylyň 6-njy dekabrynda milli Liderimiziň Karary bilen kabul edilen «Türkmenistanyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň 2020 — 2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynyň» hem möhüm ähmiýete eýedigini aýratyn bellemek gerek. Onda ýurdumyzyň daşary ykdysady işini ösdürmegiň birnäçe ileri tutulýan ugurlary göz öňünde tutuldy. Maksatnamada Türkmenistanyň Bütindünýä söwda guramasy bilen hyzmatdaşlygyny ösdürmek wezipesi hem anyk kesgitlendi. Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy netijesinde, 2020-nji ýylyň 22-nji iýulynda Türkmenistan bu guramada synçy derejesine eýe boldy. Bu üstünlik halkara söwda hyzmatdaşlygynyň ösdürilmegine, hususan-da, ýurdumyzyň dünýä söwda-ykdysady giňişligine has-da integrirlenmegine täze mümkinçilikleri açdy.

Milli Liderimiziň başlangyçlaryny durmuşa geçirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Daşary işler ministrligi hem-de ýurdumyzyň degişli döwlet edaralary tarapyndan «Türkmenistanyň 2021 — 2030-njy ýyllar üçin daşary söwda strategiýasynyň» taslamasy türkmen we rus dillerinde işlenip düzüldi hem-de ol hormatly Prezidentimiziň 2021-nji ýylyň 12-nji fewralynda çykaran degişli Karary bilen kabul edildi. Strategiýa işlenip taýýarlanylanda, hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzyň daşary ykdysady gatnaşyklaryny ösdürmek boýunça ileri sürýän başlangyçlaryndan ugur alyndy. Onda 2021 — 2030-njy ýyllar üçin Türkmenistanyň daşary söwda syýasatynyň maksatlary, wezipeleri we esasy ugurlary beýan edildi. Şeýle hem Türkmenistanyň daşary ýurtlardaky diplomatik wekilhanalarynyň, ýurdumyzyň ministrlikleriniň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň, şol sanda söwda toplumynyň, ykdysady toplumyň bellikleridir teklipleri alyndy. Bulardan başga-da, strategiýada degişli halkara guramalaryň (şol sanda WTO — Bütindünýä söwda guramasynyň, ITC — Halkara söwda merkeziniň, ADB — Aziýa ösüş bankynyň) teklipleri göz öňünde tutuldy. Hususan-da, Bütindünýä söwda guramasy hem-de Halkara söwda merkezi tarapyndan strategiýa oňyn syn berildi we taslamanyň mazmuny hil taýdan ýokary bahalandyryldy. Strategiýanyň taslamasy hünärmenler derejesinde hem birnäçe sapar ara alnyp maslahatlaşyldy. Şeýle hem Türkmenistanyň BSG-ä girmegi bilen baglanyşykly meseleleri öwrenmek boýunça Hökümet toparynyň mejlislerinde hem onuň ähmiýeti barada durlup geçildi.

Milli ykdysadyýetimiziň önümçilik we eksport mümkinçiliklerini ösdürmek; ýurdumyzda öndürilen harytlaryň dünýä bazarlarynda bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak üçin zerur şertleri döretmek; ykdysadyýetde bäsdeşlige ukyply işewürlik gurşawyny we maýa goýum ýagdaýyny döretmek; Türkmenistanyň Bütindünýä söwda guramasyna agza döwlet hökmünde girmegini gazanmak; ýurduň ykdysadyýetiniň oňyn töleg we söwda deňagramlylygyny üpjün etmek strategiýanyň esasy maksatlarydyr.

Milli önümleriň dünýä bazarlarynda bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak boýunça çäreleri durmuşa geçirmek; kiçi we orta telekeçiligi goldamak, olaryň ösmegi hem-de öndürýän önümleriniň bäsdeşlige ukyplylygyny pugtalandyrmak üçin zerur şertleri döretmek; söwda-ykdysady gatnaşyklar ulgamynda öňdebaryjy dünýä tejribesine, şol sanda BSG-niň kadalaryna laýyklykda, milli kanunçylygy kämilleşdirmek; eksport önümleriniň pudaklar we ýurtlar boýunça diwersifikasiýalaşdyrylmagyna gönükdirilen çäreleri durmuşa geçirmek bolsa strategiýany amala aşyrmagyň esasy wezipeleridir. Strategiýa iki tapgyrda (1-nji tapgyr — 2021 — 2025-nji ýyllar; 2-nji tapgyr — 2026 — 2030-njy ýyllar) amala aşyrylar.

Türkmenistan söwda ulgamyny özgertmek arkaly, ýurduň daşary söwdasynyň çalt depginler bilen ösdürilmegine ýardam berýän, eksport ugurly söwda strategiýasyny amala aşyrmagy maksat edinýär. Strategiýanyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň netijesinde ýetilen sepgitler Türkmenistan üçin çalt depginlerde ösýän ykdysadyýetli hem-de ählumumy söwda ulgamynda işjeň hereket etmäge ukyply bolan ýurt hökmünde täze we has uly mümkinçilikleri açar.

— Türkmenistanda eksport-import amallary boýunça «Bir penjire» ulgamynyň ähmiýeti hem-de onuň ornaşdyrylyşy barada aýdaýsaňyz!

Gandym JUMAÝEW,
Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynyň enjamlaýyn üpjünçilik bölüminiň müdiri:

— «Bir penjire» ulgamynyň anyk maksady ýurdumyzda eksport, import we üstaşyr amallary üçin bir penjire ulgamyny döretmek arkaly daşary söwda işine ýardam bermekden ybaratdyr. Daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň (DYIG) administratiw işleriniň möçberlerini azaltmak, ýagny tarif däl çärelerini düzgünleşdirmek üçin talap edilýän wagtyň we çykdajylaryň peselmegini gazanmak; döwlet edaralarynyň işini ýönekeý we açyk etmek bilen, daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň, ýörite bilimini talap etmezden, telekeçilik işini alyp barmagyny üpjün etmek; kanunçylyk bozulmalaryny azaltmak «Bir penjire» ulgamynyň wezipeleri bolup durýar.

«Bir penjire» ulgamy daşary ykdysady işde ýüze çykýan meseleleri bir ýerden çözmegiň usullaryny özünde jemleýär. Adamlaryň däl-de, maglumatlaryň hereket etmegi; döwlet hyzmatlaryny almak üçin ýörite taýýarlygyň talap edilmezligi; döwlet edaralarynyň öz döreden resminamalarynyň we maglumatlarynyň talap edilmezligi ulgamyň esasy ýörelgeleridir.

Içerki we pudagara rugsat resminamalaryny almagyň amallarynyň çylşyrymlylygyny daşary ykdysady işe gatnaşyjylardan gizlemek; daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň pudak edaralarynyň işgärleri bilen gatnaşygyny aradan aýyrmak; daşary ykdysady işi alyp barmagyň bahasyny we zähmet çykdajylaryny azaltmak; döwlet edaralarynyň işini aýdyňlaşdyrmak we korrupsiýanyň ösmegini peseltmek; şol bir maglumatlary birnäçe gezek dürli döwlet edaralaryna gaýtalap bermek wezipesini aradan aýyrmak «Bir penjire» ulgamynyň mümkinçilikleridir.

Aslynda, ygtyýarnama we beýleki rugsat beriji resminamalary almak üçin dürli edaralara ýüz tutulýan bolsa, «Bir penjire» ulgamynda munuň üçin arzalar bir geçiriji ulgamyň üsti bilen, ygtyýarnama we beýleki rugsatlary berýän ähli edaralara iberilýär. Ulgam ornaşdyrylanda, ygtyýarnama we beýleki rugsatlary almak üçin, onlaýn usulda we elektron görnüşde arzalary «Bir penjiräniň» hem-de beýleki ulgamlaryň üsti bilen bermek, şeýle resminamalary almagyň düzgünleri bilen tanyşmak mümkinçilikleri bolar. Ygtyýarly edaralaryň elektron görnüşde berýän şeýle resminamalary boýunça, olar birnäçe toparlara bölüner. Ilkinji gezek ähli ygtyýarnama we beýleki rugsat beriji edaralaryň resminamalary doly awtomatlaşdyrylar.

Gümrük deklarasiýasynyň berilmegi we gümrük amallarynyň amala aşyrylmagy «ASYCUDA World» ulgamy bilen «Bir penjire» ulgamynyň utgaşdyrylmagy esasynda amala aşyrylmaly. «Bir penjire» ulgamynda gümrük amallaryny amala aşyrmaga, şol sanda gümrük deklarasiýasyny elektron görnüşde bermäge mümkinçilik berýän «ASYCUDA» ulgamy bilen göni aragatnaşyk göz öňünde tutulan. Ulgamda ygtyýarnama we beýleki rugsat beriji resminamalar baradaky kadalaşdyryjy hukuk namalary «Bir penjire» portalynyň açyk böleginde elýeter ýerleşdiriler. Syýasy goldaw, hünärmen üpjünçiligi, döwrebap enjamlar we tehnologiýalar, maliýeleşdirmek, döwletiň we işewürlik toparlarynyň özara hyzmatdaşlygy, taslamanyň wezipesidir çäklerini takyk bellemek, ulanmagyň elýeterliligidir oňaýlylygy, amatly kanunçylyk gurşawy, halkara standartlar we teklipleri gollanmak, bolup biljek päsgelçilikleri anyklamak, ulgam barada maglumaty giňden mahabatlandyrmak «Bir penjire» ulgamynyň döredilmeginiň we hereket etmeginiň şowly bolmagynyň esasy şertleridir.

«Bir penjire» ulgamy ýurdumyzyň çäklerinde doly ornaşdyrylar. Ulgama birikdirmegiň yzygiderliligini edaralaryň eksport, import we üstaşyr amallaryna gatnaşygynyň möçberine görä (soragnama boýunça seljerme esasynda) kesgitlemek göz öňünde tutulýar. Ulgamyň ornaşdyrylmagy daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň ygtyýarlandyryş we beýleki rugsat beriş resminamalaryny ýygnamak üçin dürli edaralara gatnamak zerurlygynyň aradan aýrylmagyna şert döreder. Hyzmatlary elektron görnüşde bir ulgamdan (portaldan) almak üçin, şahsy iş otagyny döretmek ýeterlik bolar. Gümrük amallarynyň geçirilmegi çaltlandyrylar, wagt we zähmet çykdajylary tygşytlanar, kagyz ýüzünde tassyklaýjy resminamalary bermek zerurlygy, hyzmat berijiler bilen aragatnaşyk aradan aýrylar.

«Bir penjire» ulgamynyň ornaşdyrylmagy halkara Kioto konwensiýasynyň, BSG-niň Söwda amallaryna ýardam bermek baradaky Ylalaşygynyň, ÝB-niň Ykdysady komissiýasynyň we birnäçe beýleki halkara şertnamalaryň talaplaryna we tekliplerine laýyk gelýär. Bu ulgam halkara söwda ýardam berýän şertleri döreder, onuň depgininiň ösmegine ýardam berer hem-de halkara jemgyýetçiligiň öňünde Türkmenistanyň işewürlik we maliýe goýum reýtinglerini mundan hem ýokary derejelere göterer.

— Türkmen önüm öndürijileriniň eksport ýüklerini daşamak boýunça amatly ugurlar, bu babatda «Bir Kuwwat» hususy kärhanasynyň alyp barýan işleri barada gürrüň beräýseňiz!

Azat ATAÝEW,
«Bir Kuwwat» hususy kärhanasynyň direktory:

— Durnukly ulag ulgamynda halkara hyzmatdaşlygyň ösdürilmeginde Türkmenistanyň ägirt uly tagallalary edýändigini turuwbaşdan bellemek gerek. Ýurdumyzyň başlangyjy bilen, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan şu babatda kabul edilen birnäçe Kararnamalar hem muňa aýdyň şaýatlyk edýär.

Türkmenistanyň ulag ulgamy taryhy özboluşlylyklara eýedir. Uzak taryhda ýurdumyzyň çäginden yklymyň halklaryny we döwletlerini birleşdiren söwda ýollary, şol sanda siwilizasiýalaryň kemala gelmeginde, Gündogaryň we Günbataryň özara gatnaşyklarynda ähmiýetli orun alan Beýik Ýüpek ýoly geçipdir. Hormatly Prezidentimiziň belleýşi ýaly, möhüm halkara ugurlaryň merkezinde ýerleşen Türkmenistan bu taryhy ýoluň ýüregidir.

Häzirki wagtda milli Liderimiziň parasatly baştutanlygynda Beýik Ýüpek ýoly zamanabap röwüşde gaýtadan dikeldilýär. «Bir Kuwwat» hususy kärhanasy hem bu ugurda işjeň hereket edip, halkara taslamalary üstünlikli durmuşa geçirýär. Häzirki döwürde ulagyň dürli görnüşleri dünýäniň islendik nokadyna ýüki eltip bermek boýunça hemme amallary diýen ýaly çözmäge mümkinçilik berýär. Şeýle daşamalary guramak üçin, «Bir Kuwwat» kompaniýasy halkara kadalara laýyklykda, az ýitgiler bilen ulag logistikasy boýunça öz hyzmatlaryny ýerine ýetirýär. Kompaniýamyzyň wezipelerine ýükleri iň az ýitgi bilen eltip bermek, häzirki zaman aragatnaşyk serişdeleriniň kömegi bilen ýüküň ugruny yzarlamak we buýruja ýük hakynda maglumat bermek degişlidir. Kompaniýamyz awtoulag, demir, howa ýa-da deňiz ýollary boýunça, ulaglaryň islendik görnüşi bilen görkezilen ýere ýükleri daşamagyň guramaçylygy babatda jogap berýär.

«Bir Kuwwat» 2020-nji ýylyň mart aýynda döredilip, esaslandyrylanyndan bäri köp wagtyň geçmändigine garamazdan, daşary ýurtlara we Türkmenistanyň çäginde ýükleriň daşalyşyny guramak boýunça giň gerimli hyzmatlary ýerine ýetirýär. Kompaniýa Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynyň, Ýewropa Bileleşiginiň, Aziýa we Ýuwaş umman sebitiniň ýurtlaryna, şol sanda Günorta-Gündogar Aziýa ýurtlarynyň arasynda we Türkmenistanyň çäginde ýükleri daşamakda öz tejribesini yzygiderli artdyrýar. Ýurdumyzyň öz çäginde «Bir Kuwwat» kompaniýasy 200-e golaý wagonlary ulanyp, demir ýollar boýunça ýükleri daşamak hyzmatlaryny ýerine ýetirýär. Kompaniýa awtoulaglar ýa-da demir ýol ulaglary bilen, ýüki porta eltmek we portdan alyp gaýtmak, portlardaky konteýnerleri gaýtadan ibermek, şeýle hem gämileri frahtlama, üçünji şahsyň guramasynyň öňünde müşderä hukuk taýdan ýardam etmek we onuň bähbitlerine wekilçilik etmek ýaly, portdaky toplumlaýyn ulag-ekspeditorçylyk hyzmatlaryny amala aşyrýar. Ýekeleýin, gapgarylýan, gabarasyz görnüşdäki, şeýle hem daşamak üçin aýratyn şertleri talap edýän ýükleri daşaýar. Müşderiler kompaniýanyň www.birkuwwat.com resmi saýtyndan onuň alyp barýan işleri, ýerine ýetirýän hyzmatlarynyň aýratynlyklary bilen tanşyp bilýärler.

«Bir Kuwwat» hususy kärhanasy Türkmenbaşynyň Halkara deňiz portunyň hemişelik we ygtybarly hyzmatdaşy bolmak bilen, deňiz daşamalary çygryndaky hyzmatlary işjeň ýerine ýetirýär. Daşamalaryň şeýle görnüşi ýükleri uzak aralyklardan beýleki yklymlara, köplenç halatlarda, multimodal daşamalaryň düzüminde eltip bermek üçin ulanylýar. Kompaniýa polipropilen, nebit koksy, kükürt, şeýle hem sulfat we azot dökünleri, nah ýüplük we pagta linti ýaly ýerli nebit, gazhimiýa toplumynyň önümlerini daşaýar.

«Bir Kuwwat» Türkmenbaşy portundan Aktau portuna (Gazagystan Respublikasy) çenli we ondan soňra demir ýol ulagy arkaly Horgos (HHR) çäk menziliniň üsti bilen, Hytaý Halk Respublikasynyň iri port menzillerine çenli ulag geçelgesiniň gurnalmagynyň başyny başlaýjy bolup durýar. Bu geçelge boýunça ýükleri päsgelçiliksiz eltip bermegiň wagty ýüküň iberilen senesinden başlap, 15 — 20 gije-gündizden ybaratdyr. 2020-nji ýylyň awgust aýynda «Bir Kuwwat» bu ugur boýunça Gyýanly zawodynyň önümi bolan polietileniň ilkinji daşamasyny amala aşyrdy.

Hytaýdan Türkmenistana tarap gaýdyşyn ugurda halkyň ulanýan harytlarynyň konteýnerler bilen daşalmasy amala aşyrylýar. Şu ýylyň mart aýynda täze infrastrukturalaryň gurluşygy üçin Şanhaýdan (HHR) Türkmenistana lift we eskalatorlaryň jemi 50 sany konteýneriniň multimodal daşalmasy amala aşyryldy. Şu günki günde «Bir Kuwwat» kompaniýasynyň hünärmenleri Hytaýyň, Gazagystanyň üsti bilen, Ýaponiýadan, Günorta Koreýadan hem-de Wýetnamdan Aktau we Türkmenbaşy portlaryna çenli ulag geçelgesini durmuşa geçirýär. Bu ýol Günorta-Gündogar Aziýa ýurtlary bilen Türkmenistanyň arasyndaky söwda dolanyşygynyň artdyrylmagyna, şeýle hem ýurdumyzyň eksport ýükleriniň Aziýa — Ýuwaş umman sebitine iberilmegine ýardam eder.

— Eksporta niýetlenen önümleriň artdyrylmagynda hususy ulgamyň hem uly orny bar. Importyň ornuny tutýan we eksporta gönükdirilen önümçiligi döretmek boýunça döwlet maksatnamalaryny durmuşa geçirmekde hususy telekeçilige maliýe taýdan goldaw bermek babatda nähili çäreler amal edilýär?

Gylyçmyrat ÇARYÝEW,
«Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň Karz amallary müdirliginiň başlygynyň orunbasary:

— Hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek ugrunda alyp barýan öňdengörüjilikli syýasatyna laýyklykda, Türkmenistanda innowasion taslamalaryň hem-de sanly tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy babatynda toplumlaýyn çäreler tapgyrlaýyn amala aşyrylýar. Bu ugurda saldamly öňegidişlikler ýurdumyzda oňaýly ykdysady şertleri döredýär, telekeçilik işini üstünlikli alyp barmaga mümkinçilik berýär. Soňky ýyllarda Türkmenistanyň ykdysadyýeti has ýokary depginler bilen ösýän ykdysadyýetleriň hataryna goşuldy. Netijede, onuň sebitde we umuman, dünýäde ykdysady özgerişlere edýän täsiri ähmiýetli orna eýe bolýar.

Milli Liderimiz ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň döwlete dahylsyz böleginiň ösdürilmegine hem aýratyn üns berýär. Hormatly Prezidentimiziň ählitaraplaýyn goldaw bermeginiň netijesinde, ýurdumyzda telekeçiligiň mundan beýläk hem ösmegi we döwrebap kämilleşmegi üçin ugurlar kesgitlenip, oňaýly şertler döredildi. «Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň döredilmegi hem bu ugurdaky şeýle uly tagallalaryň ajaýyp miweleriniň biridir.

«Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň aýratynlyklarynyň biri hem onuň ýurdumyzyň hususyýetçileri tarapyndan döredilen ilkinji bank bolup durýandygydyr. Bankyň baş maksady ýurdumyzyň maliýe bazaryny we bank ulgamyny ösdürmäge ýardam bermek, ýerli haryt öndürijileridir telekeçileri goldamak, şeýle hem bankyň aktiwleriniň ösüşini gazanmak we onuň paýdarlarynyň maýasyny artdyrmak bolup durýar.

«Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň öňünde Türkmenistanyň döwlete dahylsyz ykdysady ulgamyny höweslendirmek boýunça, hususy telekeçileriň işewür başlangyçlaryny durmuşa geçirmäge ýardam bermek, kiçi we orta telekeçilige ýokary tehnologik derejedäki bank hyzmatlaryny hödürlemek arkaly, olary hemmetaraplaýyn goldamak babatda jogapkärli wezipeler durýar. Bank diňe bir maliýe instituty hökmünde hyzmat etmän, eýsem, ol bankyň maliýe we ykdysady mümkinçiliklerini artdyrmaga we ýerli işjeňligi ösdürmäge gönükdirilen döwrebap maliýe meseleleriniň çözülmeginde, netijeli maýa goýumlarynyň çekilmeginde hem aýratyn bir gural bolup çykyş edýär. Bu ýerde täze maliýe gatnaşyklary döreýär, dowam edip gelýän gatnaşyklar bolsa has-da berkeýär. Şu maksatlar bilen döwlet kiçi we orta telekeçiligiň subýektlerini maliýeleşdirmek üçin uly möçberlerde ýeňillikli we örän pes göterimleri göz öňünde tutulan karzlary berýär.

«Rysgal» paýdarlar täjirçilik banky tarapyndan Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtoulag ýoly, paýtagtymyzda bina edilen «Berkarar» söwda-dynç alyş merkezi, bekre balyklaryny ösdürip ýetişdirmek we olary gaýtadan işlemek boýunça kärhana, maldarçylyk fermalaryny we süýdi gaýtadan işleýän kärhanalar, guş etini we ýumurtga öndürmäge niýetlenen guşçulyk hojalygy, her ýylda 800 müň inedördül metr möçberde haly önümlerini taýýarlamaga niýetlenen haly fabrigi ýaly onlarça iri taslamalaryň gurluşyklary maliýeleşdirildi.

Bankyň aktiw amallary ýurdumyzda öndürilýän önümleri eksport etmäge, importyň ornuny tutmaga ukyply önümleri we harytlary, şeýle hem oba hojalyk önümlerini öndürmäge, gurluşyk we senagat pudaklaryny ösdürmäge niýetlenen taslamalary maliýeleşdirmäge gönükdirilendir. Bank hyzmatlary bazarynda halkara tejribelerden ugur almak bilen, «Rysgal» PTB-niň öz müşderileri üçin ýokary tehnologiýaly önümleri ornaşdyrmagy tapgyrlaýyn ýola goýmak babatda degişli işler amala aşyrylýar. Şunlukda, bank öňdebaryjy hem-de geljekde ösüşe we kämilleşdirilmäge ukyply bolan tehnologiýalara esaslanan innowasion hyzmatlar ulgamyny döretmegi maksat edinýär.

— Hormatly myhmanlar, «tegelek stoluň» başyndaky söhbetdeşlige gatnaşyp, beren gyzykly gürrüňleriňiz üçin köp sag boluň! Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyzyň, milli ykdysadyýetimiziň ösüşlerine goşant goşmakda, ýurdumyzyň eksport mümkinçiliklerini has-da artdyrmakda alyp barýan işleriňizde size mundan beýläk hem uly üstünlikleriň ýaran bolmagyny arzuw edýäris.

Söhbetdeş bolan Aýmyrat PIRJIKOW.

«Türkmenistan».

Bananyň biziň durmuşymyza aralaşanyna kän wagt geçenok. Has anygy, ol ilkinji gezek ak bazarlarymyzda Garaşsyzlyk ýyllary içinde, dünýä ýurtlary bilen söwda gatnaşyklary ýola goýlandan soň peýda bolup başlady. Meger, onuň süýji tagamyny, ilki bolup, körpe nesil duýan bolsa gerek, çünki banan häzirki wagtda çagalaryň iň söýgüli nygmatyna öwrüldi. Indi şeýle nygmat öz ýurdumyzda ýetişdirilýär. Iki-üç ýyllykda gök bazarlarymyza bolluk bilen ýaýran düzüm-düzüm bananlary görüp, başda olaryň öz topragymyzda ösdürilip ýetişdirilendigine-de ynanyp bilmedik. Bu, yhlas etseň, bereketli türkmen topragynda dür öndürip bolýandygynyň nobatdaky güwäsidir.

Garaşsyz ýurdumyzda ilkinjileriň biri bolup banan ösdürip ýetişdirip, del tagamly bu nygmaty halkymyza hödürlän «Ferhar» hojalyk jemgyýeti Mary welaýatynyň Sakarçäge etrabynda ýerleşýär. Telekeçiler etrabyň «Geňeş» daýhan birleşiginiň çäginden bölünip berlen 1,32 gektar meýdanda döwrebap ýyladyşhana gurup, subtropik ösümligiň ýerli toprak-howa şertlerine uýgunlaşan görnüşini ösdürip ýetişdirmegi ýola goýdular. Döwrebap ýyladyşhana Türkiýäniň iri kompaniýalarynyň kämil enjamlary ornaşdyrylyp, bu işde daşary ýurtly hyzmatdaşlar türkmen telekeçilerine ýakyndan ýardam berdiler. Şeýle-de peýdalanylan köp sanly gollanmalar, internetden, daşary ýurtly önüm öndürijiler bilen özara hyzmatdaşlyk arkaly öwrenilen tejribeler öz miwesini berdi.

— Biz bu işe 2017-nji ýylyň noýabr aýynda başlap, 2019-njy ýylyň martynda bananyň ilkinji hasylyny aldyk. Onuň üçin ilki banan şitillerini ösdürip ýetişdirmegi ýola goýduk. Soňra olary hemişelik oturdyljak ýerine göçürip, ideg edip başladyk. Häzirki wagtda ýyladyşhanamyzda bananyň «Grand Nain» görnüşiniň 2 müňe golaý düýbi bar. Olara degişli agrotehniki işler awtomatik usulda ýerine ýetirilýär, ýagny degişli howany, ýagtylygy, çyglylygy saklamak, topragy zerur serişdeler bilen iýmitlendirmek, suw tygşytlaýjy enjamlar arkaly suwaryş işlerine kompýuter programmalarynyň kömegi bilen gözegçilik edilýär. Bu işleri hünärmenleriň ýedisi öz wagtynda we ýokary hilli alyp barýar. Subtropik ösümlik güneşli, yssy, çygly howany gowy görýär. Esasy aýratynlyklarynyň ýene-de biri, şitilini wagtynda oturdyp ýetişseň, ondan ýylda iki gezek hasyl alyp bolýar. Banan gülläp, hasyla durandan soň, 4-5 aýda doly bişip ýetişýär. Her düýpdäki hasyllylyk ortaça 35 — 40 kilograma ýetýär. Banan üzüm hoşalary ýaly, şahalarda düzüm-düzüm bolup, ýyglanda örän seresaplylygy talap edýär. Ony hünärmenlerimiz el bilen ýygyp alýarlar. Soňra arassalanyp, söwda nokatlaryna ugradylýar. Türkmen topragynda ösdürilýän bu datly nygmat paýtagtymyzdan başlap, ýurdumyzyň ähli künjegine ýaýradylýar. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň halkymyzy öz önümlerimiz bilen üpjün etmek baradaky tabşyryklarynyň üstünlikli amal edilmegine goşandymyzdyr. Geçen möwsümde 60 tonna golaý banan aldyk. Bu möwsümde, ýagny «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ony 70 tonna ýetirmegi meýilleşdirýäris. Munuň özi ýakyn günlerde ýurdumyzda uludan belleniljek mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň toý saçaklaryny bezär — diýip, «Ferhar» hojalyk jemgyýetiniň öndüriji inženeri Rejepgeldi Täşliýew gürrüň berýär.

Bu subtropik ösümlik bilen gyzyklanyp, internet sahypalaryna ýüzlenenimizde, häzir onuň dünýäniň 135 döwletinde ösdürilip ýetişdirilýändigi baradaky maglumata gabat geldik. Iň köp ekilýän hem eksport edilýän ýeri Hindistan we Hytaýdyr. Özem, biziň bilýänimiz onuň ýekeje görnüşi, dünýä ýüzüne ýaýran görnüşleri bolsa müňlerçedir. Reňkleriniň köpdürlüligi hem ünsüňi çekýär, geň galaýmaly, asyl onuň diňe sary däl, gyzyl, ýaşyl, ak, hatda asman reňklisi-de bar eken. Banan köpýyllyk, gadymy ekinleriň biri bolup, kaliý, kalsiý, magniý, fosfor, sink, demir ýaly onlarça ýokumlara, minerallara örän baý hasaplanýar. Lukmanlaryň bellemegine görä, ol keýpiňi çaglap, ýüzüňi nurlandyrýar. Bedenden artykmaç suwuklyklary bölüp çykarýar, gan basyşy peseldýär. Ýürek damarlaryny berkidýär, onuň urşuny kadalaşdyrýar, iýmit siňdirmekde peýdaly. Lukmançylykda bananyň gülüniň bronhit, aşgazan-içege kesellerinde, nerw bozulmalarynda, ýapragynyň ýanygy, deri ýaralaryny bejermekde, köküniň ganazlykda peýdalydygy barada hem aýdylýar. Şeýle-de lukmanlar ukusyzlyk ýüze çykan halatynda, ýatmazyňdan bir-iki sagat öň, banan iýmegi maslahat berýärler.

Banan tebigy serişde hökmünde kosmetikada hem giňden ulanylýar. Ol dyrnaklaryň berkemegine, saçyň gür ösmegine oňyn täsir edýär, bananyň gabygy bedendäki siňňilleri aýyrýar. Bu subtropik ösümlik diňe terligine däl, kakadylan, gaýnadylan, marinada ýatyrylan görnüşde-de peýdalanylýar. Çaga iýmitleri, kofe, doňdurma, şerbet taýýarlananda, banany giňden ulanýarlar. Şeýle-de banan tortdur işdäaçarlara üýtgeşik tagam berýär.

...Her biriniň boýy 6-7 metre ýetýän banan ösümligi döwrebap ýyladyşhana birenaýy görk berýär. Düzüm-düzüm bolup, şahalaryna agram berip duran bananlary görseň, gözüň dokunýar. Işewürlerimiziň yhlasly zähmetine guwanjyň artýar.

Keýik UMAROWA.

«Türkmenistan».

«Derýaplastik» hojalyk jemgyýeti şanly baýramy mynasyp sowgatlar bilen garşylaýar Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda hususy telekeçiligi goldamak, daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan we eksporta niýetlenen önümleriň öndürilişini ösdürmek ugrunda amala aşyrylýan işler oňyn netijelerini berýär. Bu gün milli öndürijilerimiziň öndürýän önümleri diňe bir içerki bazaryň isleglerini kanagatlandyrmak bilen çäklenmän, eýsem, daşary ýurtlarda hem uly islegden peýdalanýar. Munuň şeýledigine Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy bolan «Derýaplastik» hojalyk jemgyýetiniň gazanýan üstünlikleriniň mysalynda hem göz ýetirip bolýar.

2008-nji ýylda esaslandyrylan hojalyk jemgyýeti döwlet tarapyndan bölünip berlen ýer böleginden we karz serişdelerinden netijeli peýdalanyp, gysga döwrüň içinde Merkezi Aziýada iň iri senagat toplumlarynyň birini döretmegi başardy. Häzirki wagtda «Derýaplastik» hojalyk jemgyýetiniň önümçilik toplumlarynyň 3-sinde işler ýokary depginde alnyp barylýar. Olaryň birinjisi Aşgabat şäheriniň Bagtyýarlyk etrabynda ýerleşýän polipropilenden we polietilenden öý hojalygy üçin zerur önümleri öndürýän önümçilik kärhanasydyr. Ikinjisi hem ýene şol ýerde 2017-nji ýylda ulanyşa berlip, keramika we sanfaýans önümlerini öndürýän «Derýakeramika» kärhanasydyr. Üçünjisi-de mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly 30 ýyllygynyň bellenilýän ýylynda Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda ulanyşa berlen «Ýylyderýa» önümçilik kärhanasy bolup, onda turbalaryň we suw gyzdyryjy enjamlaryň dürli görnüşleri taýýarlanylýar.

Senagatda we telekeçilikde baý tejribe toplan «Derýaplastik» hojalyk jemgyýeti dürli görnüşli önümleriň 1200-den gowrak görnüşini öndürýär. Şolaryň hatarynda polietilen, polipropilen önümleriniň dürli görnüşleri, plastikden taýýarlanylýan agyz suw we lagym turbalary, olaryň birikdirijileri, şeýle hem asma potoloklar, penjireler, gapylar, profiller we beýlekiler bar. Bu önümler hormatly Prezidentimiziň ak pata bermegi bilen paýtagtymyzyň demirgazyk böleginde açylyp, ulanyşa berlen işewürlik toplumynyň çägindäki söwda dükanynda alyjylara hödürlenilýär.

Bizem ýakynda «Derýaplastik» hojalyk jemgyýetiniň önümçilik kärhanalarynda bolup, olarda alnyp barylýan işler bilen ýakyndan tanyşdyk. Bu ýerde bizi hojalyk jemgyýetiniň iş dolandyryjysy Hojaguly Muhammetnurow garşylady. Ol:

«Gahryman Arkadagymyzyň döredip berýän şert-mümkinçiliklerinden ruhlanyp, hojalyk jemgyýetimiziň agzybir işgärleri mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk şanly senesini üstünliklere beslemek hem-de ýurdumyzyň depginli ösüşlerine goşant goşmak ugrunda yhlasly zähmet çekýärler. «Derýaplastik» hojalyk jemgyýetiniň kärhanalarynda ähli işler awtomatlaşdyrylan görnüşde ýola goýlup, olarda Italiýanyň we Hytaý Halk Respublikasynyň döwrebap enjamlary ornaşdyrylandyr. Hojalyk jemgyýetimiziň ýokary hilli önümleri diňe bir içerki bazarda satylman, eýsem, goňşy döwletleriň ondan gowragyna eksport edilýär» diýip, kärhananyň işi bilen tanyşdyrmaga başlady.

«Derýaplastik» hojalyk jemgyýetiniň paýtagtymyzyň Bagtyýarlyk etrabynyň çäginde ýerleşýän ilkinji gurlan önümçilik kärhanasynda işgärleriň netijeli zähmet çekmekleri we dynç almaklary üçin ähli şertler döredilendir. Bu ýerde polipropilenden we polietilenden öý hojalygy üçin zerur önümleri, agyz suw hem-de lagym turbalary, şeýle hem olaryň birikdirijileri ýaly dürli görnüşli önümler öndürilýär. Toplumyň düzümindäki «Derýakeramika» kärhanasynda hem ýokary hilli sanfaýans önümleri öndürilýär. Bu ýerdäki ammarlara önümçilik üçin gerekli çig mallar ýurdumyzyň dürli ýerlerinden — Ahal welaýatynyň Bäherden etrabyndan kwars çägesi, Daşoguz welaýatynyň Gubadag etrabyndan pegmatit daşy, Balkan welaýatyndan kaolin gumy getirilýär. Çig mallar ammarlardan alnyp, terezilerde çekilenden soň, ýörite konweýerler arkaly degirmenlere eltilýär. Olar degirmenlerde 10 sagat garylyp, palçyk alynýar we ýörite howuzlara guýulýar. Howuzlarda bir hepde ýatyrylyp, demini alan palçyk barlaghanada barlanandan soň, guýma bölümine iberilýär. Bu ýerde palçyk galyplara guýlup, oňa şekil berilýär. Soňra onuň üstünde işlenilip, ölçeglere görä zerur ýerleri deşilip, arassalanandan soň, guratmak üçin 95ᴏC gyzgynlykda 12 sagatlap galdyrylýar. Soňra olar arassalaýyş bölüminde tekizleme we tämizleme tapgyryny geçýär. Şondan soň, syrçalama bölüminde syrça sepilip, gaýtadan işlenilýär. Syrça sepilen önümler peç bölüminde, takmynan, 1200ᴏC gyzgynlykda 24 sagadyň dowamynda bişirilýär.

Taýýar önümler hil barlagyndan geçirilenden soň, zerur enjamlar bilen üpjün edilýär we gaplara gaplanyp, söwda nokatlaryna iberilýär. Bu kärhanada bir gezekde 1500 şertli önüm taýýarlamaga mümkinçilik bar.

Hojalyk jemgyýetiniň şu ýyl Ahal welaýatynyň Kaka etrabynda ulanyşa berlen «Ýylyderýa» önümçilik kärhanasy 13 gektar meýdany eýeläp, sebitiň iri önümçilik toplumlarynyň hataryna girýär. Bu ýerde jemi üç seh bolup, olarda 20 — 630 mm aralykdaky ölçegleri bolan turbalar, 30 — 300 litr aralygyndaky göwrümde suw gyzdyryjylar hem-de beýleki önümler öndürilýär. Dünýä ülňülerine laýyk gelýän önümler goňşy ýurtlarda hem uly islegden peýdalanýar. Önümçilikde peýdalanylýan çig malyň esasy bölegi hormatly Prezidentimiziň tagallalary bilen gurlup, ulanylmaga berlen Gyýanly polimer zawodyndan getirilýär.

«Ýylyderýa» önümçilik kärhanasynda plastik önümleriniň 800-e golaý görnüşi, turbalaryň we birikdirijileriň hem köp görnüşleri öndürilýär. Kärhanadaky enjamlar yzygiderli täzelenip, önümçiligiň innowasion usullary peýdalanylýar. Bu ýerde öndürilýän önümleriň arasynda köp gatly «ümsüm» suw turbalary, tygşytly suwaryş üçin niýetlenen turbalar we ýeriň şoruny özüne çekip alýan innowasion turbalar aýratyn bellenilmäge mynasypdyr.

Kärhanada mukaddes Garaşsyzlygymyzyň şanly toýunyň bellenilýän ýylynda ýurdumyzda ilkinji gezek öndürilip başlanan suw gyzdyryjy enjamlar (boýlerler) daşary ýurt harytlary bilen mynasyp bäsleşmäge ukyply. Suw gyzdyryjy enjamlaryň içki we daşky demir bölekleri bitewi demir listinden gerekli ölçegde kesilip alnyp, ýörite kompýuterleşdirilen enjamyň kömegi arkaly aýlaw görnüşe getirilýär. Soňra içki gatlagy argon kebşirlemesi bilen kebşirlenilip, gyzgyn hem-de sowuk suwuň girýän we çykýan ýerleri taýýarlanylýar. Şondan soň, enjama aýaklar birikdirilip, ýokary basyşyň kömegi bilen onda kemçilikleriň bardygy ýa-da ýokdugy ýüze çykarylýar. Synagdan geçen içki gatlagyň ömrüniň uzak bolmagy üçin, ol iç ýüzünden ýörite syrça bilen syrçalanyp, 250ᴏC gyzgynlykda bişirilýär. Şondan soň bolsa, içki bölek bilen daşky bölek birikdirilip, elektrik we sazlaýjy bölekleri dakylýar. Doly taýýar bolan önüm ammarlara we söwda nokatlaryna iberilýär.

Önümçilik kärhanalary bilen tanyşlykdan soň, söhbetimiz halkara hyzmatdaşlygy barada dowam edende, hojalyk jemgyýetiniň iş dolandyryjysy Hojaguly Muhammetnurow şeýle gürrüň berdi: «Derýaplastik» hojalyk jemgyýeti ýurdumyzda we daşary ýurtlarda geçirilýän halkara sergilerdir ýarmarkalara işjeň gatnaşyp, dünýä bazarynda bäsdeşlige ukyplydygyny yzygiderli subut edip gelýär. Şu ýylyň 6-njy awgustynda hormatly Prezidentimiziň başlangyçlary esasynda «Awaza» milli syýahatçylyk zolagynda geçirilen Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygynyň çäklerinde ýaýbaňlandyrylan Merkezi Aziýa ýurtlarynyň milli önümleriniň halkara sergisi hem bu hakykaty ýene bir ýola tassyklady. Sergide hojalyk jemgyýeti öz alyp barýan işlerini, döwrebap önümçiliklerini we ýokary hilli önümlerini goňşy ýurtlaryň işewür düzümlerine tanyşdyryp, birnäçe özara bähbitli ylalaşyklary gazanmagy başardy».

Bu günki gün türkmen telekeçileri importyň ornuny tutýan we eksporta niýetlenen harytlaryň önümçiligini ýola goýmak, hereket edýän önümçilik düzümlerini kämilleşdirmek hem-de senagat üçin zerur çig mallaryň üpjünçiligini ýokarlandyrmak ugrunda döwlet bilen hyzmatdaşlygy ýola goýýarlar. «Derýaplastik» hojalyk jemgyýeti hem Balkan kän müdirliginiň kaolin önümhanasynyň durkuny täzelemek hem-de bilelikdäki «Türkmen kaolin» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýetini döretmek boýunça taslama işjeň gatnaşýar. Bu kärhananyň durkunyň täzelenmegi onuň kuwwatyny artdyrmaga, täze iş orunlaryny döretmäge, daşary ýurtlardan getirilýän çig mal üçin harçlanylýan serişdeleri tygşytlamaga mümkinçilik berer. Şeýle möhüm işlere hususy işewürleriň gatnaşmagy hormatly Prezidentimiziň döredip berýän giň mümkinçiliklerinden täze üstünlikleri nazarlaýan türkmen telekeçileriniň ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň artmagyna mynasyp goşant goşýandygynyň subutnamasydyr.

«Derýaplastik» hojalyk jemgyýetiniň agzybir işgärleri häzirki bagtyýar zamanada döredijilikli işlemäge we halal zähmetiň hözirini görüp ýaşamaga döredip berýän mümkinçilikleri üçin hormatly Prezidentimiziň adyny alkyşa besleýärler. Hususy telekeçiler mundan beýläk hem halal we tutanýerli zähmet çekip, Watanymyzyň ähli ugurlarda gazanýan üstünliklerine goşant goşjakdyklaryna tüýs ýürekden ynandyrýarlar.

Ahmet GELDIÝEW,

«Watan».

Hormatly Prezidentimiziň: «Asylly däbimize eýerip, «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda, mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllyk toýunyň öň ýanynda güneşli Diýarymyzyň obadyr şäherlerinde bilimler baýramçylygyna gabatlap, täze orta mekdepleri dabaraly açýarys, joşgunly aýdym-sazly çäreleri geçirýäris» diýip belleýşi ýaly, täzelenişiň we ösüşleriň baýramynda açylyş dabaralary biri-birine utgaşdy.

Bilimler we talyp ýaşlar güni mynasybetli, Ahal welaýatynyň Ak bugdaý etrabynda 960 orunlyk, Änew şäherinde 720 orunlyk, Gökdepe etrabynyň Babarap obasynda 960 orunlyk, Tejen etrabynyň Babadaýhan geňeşliginde 640 orunlyk, Babadaýhan etrabynda 960 orunlyk, Lebap welaýatynyň Saýat etrabynyň Çowdur geňeşliginiň Saýatly obasynda, şeýle-de Lebaby geňeşliginiň Guşçy obasynda 600 orunlyk umumybilim berýän mekdepleriň açylyş dabaralary uly ruhubelentlige beslendi. Olaryň gurluşygyny Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň «Ussat inžener», «Myradym», «Ussa Tirkeş», «Döwletli dostlar» hususy kärhanalary alyp bardylar. Täze mekdepler häzirki zaman kompýuterler, okuw-tehniki enjamlar, interaktiw-multimediýa tehnologiýalary bilen üpjün edildi. Olar sanly bilim ulgamyny ösdürmek boýunça alnyp barylýan özgertmelerden ugur alnyp, döwrebap enjamlaşdyryldy. Mundan başga-da, gurluşyk işlerinde ýerli gurluşyk serişdeleriniň, içki bezeglerde hem milli önümlerimiziň ulanylandygy aýratyn bellenmäge mynasyp.

Döwletimiziň ýakyndan goldaw bermegi netijesinde, türkmen işewürleri durmuş-medeni maksatly desgalary, senagat kärhanalaryny, döwrebap söwda toplumlaryny gurýarlar. Hormatly Prezidentimiziň: «Türkmen telekeçileri şäherleri gurmaga ukyplydyr» diýen ganatly sözlerinden ruhlanýan telekeçiler Ahal welaýatynyň täze dolandyryş merkeziniň, Aşgabat — Türkmenabat ýokary tizlikli awtoulag ýolunyň we beýleki iri desgalardyr binalaryň gurluşyklarynda hem yhlasly işleýärler.

Şanly ýylda täze açylyp, ulanmaga berilýän binalardyr desgalar ylmy-tehniki ösüşiň gazananlaryna, täze tehnologiýalara, öňdebaryjy bilimlere we innowasiýalara daýanyp, Garaşsyz Watanymyzyň okgunly ösdürilýändiginiň nyşanyna öwrülýär. Ýakyn wagtlarda mukaddes Garaşsyzlygymyzyň 30 ýyllygy mynasybetli, hususyýetçileriň guran hassahanalarynydyr saglyk öýlerini hem açyp ulanmaga bermek göz öňünde tutulýar. Durmuş maksatly desgalardyr binalaryň gurluşyklarynyň ýurdumyzyň çar künjeginde ýaýbaňlandyrylmagy halkymyzyň bagtyýarlykda ýaşamagynyň döwlet syýasatynyň baş maksadydygyny görkezýär.

«Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgeden ugur alyp, eziz Diýarymyzy ösüşleriň ak ýoly bilen öňe alyp barýan hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak, tutumly işleri hemişe rowaç bolsun!

Döwlet MÄMMETESENOW,

«Dor bedew» hojalyk jemgyýetiniň ýolbaşçysy, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty.

Garaşsyzlyk ýyllarynda ykdysadyýetiň depginli ösüşiniň möhüm şerti bolan telekeçilik başlangyçlarynyň goldanylmagy we işewürligiň höweslendirilmegi hususy pudagyň rowaçlanmagyna badalga berdi. Ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekde telekeçilik ulgamyna, hususan-da, isleg bildirilýän daşary ýurt harytlarynyň ornuny tutýan we eksporta niýetlenen önümleriň öndürilmegine aýratyn ähmiýet berildi.

Geçen gysga döwürde döwletimizde kiçi we orta telekeçilige goldaw bermegiň täze hukuk esaslary döredildi. «Kiçi we orta telekeçiligi goldamak hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Kanuna laýyklykda, giň gerimli işler durmuşa geçirilýär. Şu ýylyň iýun aýynda hormatly Prezidentimiz «Döwlet tarapyndan telekeçiligi maliýe taýdan goldamak hakynda» Karara gol çekdi. Iýul aýynda milli ykdysadyýetiň dürli ugurlarynda telekeçilik işjeňligini artdyrmak, kiçi we orta kärhanalaryň öndürýän harytlarynyň görnüşini hem-de möçberini köpeltmek, olaryň daşary ýurt bazarlarynda bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak we goşmaça iş orunlaryny döretmek maksady bilen, Türkmenistanda kiçi we orta telekeçiligi goldamak boýunça döwlet toparynyň düzümi tassyklanyldy.

2018-nji ýylda «Türkmenistanyň kiçi we orta telekeçiligi goldamagyň 2018 — 2024-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» kabul edilip, häzirki wagtda üstünlikli durmuşa geçirilýär. Ykdysadyýeti bazar gatnaşyklary ýörelgesinde gurulýan ýurdumyzda halk hojalyk toplumynyň bu bölegini netijeli we sazlaşykly ösdürmek üçin amatly ykdysady, maliýe we durmuş şertleri döredildi. Ol salgyt ulgamyny kämilleşdirmekde, eksport-import amallaryny geçirmegi ýönekeýleşdirmekde, ýeňillikli karzlaşdyrmakda öz beýanyny tapýar.

Türkmenistan Garaşsyzlygyny gazanandan soňra ykdysadyýetiň döwlete degişli bolmadyk ulgamlaryny ösdürmek ýoly bilen milli ykdysadyýetiň berk esasyny döretmegi; kiçi we orta telekeçiligiň önümçilik, innowasiýa we maýa goýum işjeňligini ýokarlandyrmagy; döwlete degişli bolmadyk bölegiň jemi içerki önümdäki we daşarky söwda dolanyşygyndaky paýyny artdyrmagy; bilelikdäki we daşary ýurt kärhanalarynyň giň gerimli ösüşini üpjün etmegi kiçi we orta telekeçiligi, hususy bölegiň ösüşini goldamak boýunça syýasatyň esasy maksatlary hökmünde kesgitledi.

Hususy ulgamda senagat toplumynda daşary ýurtlardan getirilýän harytlaryň ornuny tutýan önümleri öndürýän kärhanalaryň döredilmegine aýratyn üns berilýär. Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň agzalarynyň işjeň gatnaşmagynda ýurdumyzda elektron senagat ösdürilýär. Innowasion tehnologiýalara esaslanan ugurdaş edaralar döredilýär. Bularyň hemmesi degişli ugurda importyň möçberini azaltmaga hem-de ilaty isleg bildirilýän harytlar bilen elýeterli bahalardan üpjün etmäge mümkinçilik döredýär. Şunda ekologiýa taýdan arassa, ýokary netijeli önümçilikleriň döredilmegine, ähli pudaklarda sanly ulgamlaryň we täze tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna uly üns berilýär. Halkyň sarp edýän harytlarynyň öndürilýän möçberini, ýeňil we azyk senagatynyň önümçilik kuwwatyny artdyrmak bilen bir hatarda, hyzmatlar we söwda ulgamyny ösdürmäge uly möçberde maýa serişdeleri gönükdirilýär.

Türkmen telekeçileri ykdysadyýetiň täze pudaklarynda, şol sanda ýurdumyzyň mineral-çig mal baýlyklaryny işläp taýýarlamakda hem geljegi uly taslamalary durmuşa geçirýärler. «Döwlet-hususy hyzmatdaşlygy hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda, bu ugurda döwlet kärhanalary bilen kiçi we orta telekeçiligiň wekilleriniň hyzmatdaşlygy ösdürilýär.

Döwlet Baştutanymyzyň goldaw bermeginde hususy işewürligiň wekilleri obasenagat toplumynyň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga, ilatyň ekologiýa taýdan arassa we ýokumly azyk önümlerine bolan isleglerini kanagatlandyrmaga mümkinçilik berýän tehnologiýalary özleşdirýärler. Ýylyň-ýylyna obasenagat toplumynyň desgalarynyň birnäçesi, şol sanda iri ýyladyşhana hojalyklary ulanylmaga berilýär. Guşçulyk, maldarçylyk, balykçylyk boýunça önümçilik toplumlarynyň, gök we bakja, miwe önümlerini gaýtadan işleýän kärhanalaryň gurluşygy dowam edýär.

Hormatly Prezidentimiz internet arkaly harytlaryň satylyşyny artdyrmagyň, ýurdumyzyň içinde elektron söwda üçin öz meýdançamyzy döretmegiň, Diýarymyzda öndürilýän harytlaryň halkara derejede mahabatyny güýçlendirmegiň zerurdygyny belleýär. Şundan ugur alnyp, Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygy mynasybetli Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalarynyň wirtual sergisi guraldy. Onda hususyýetçileriň onlarçasy öz öndürýän önümleri we ýerine ýetirýän hyzmatlary bilen tanyşdyrýar.

Türkmen telekeçileri halkara çärelere, sergilere işjeň gatnaşýar. Ýurdumyzyň senagatçylarynyň we telekeçileriniň her ýylda guralýan sergisi hem-de maslahaty bagtyýarlyk döwrümizde hususy pudakda gazanylanlary giňişleýin açyp görkezýär. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda şeýle forumlaryň geçirilmegi aýratyn many-mazmuna eýe bolup, ýurdumyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllygy bilen utgaşýar. Şanly ýylda türkmen telekeçileriniň ynamly gadamlarynyň nyşany bolan üstünliklere ser salmak has-da buýsandyryjydyr.

Şu ýylyň şanly wakasy bolan Merkezi Aziýanyň döwlet Baştutanlarynyň konsultatiw duşuşygy we onuň bilen ugurdaş geçirilen çäreler sebit döwletleriniň hususyýetçileri üçin hem örän netijeli boldy. Olarda telekeçilik işjeňligini goldamak, işewür gatnaşyklary höweslendirmek bilen bagly birnäçe başlangyçlar öňe sürüldi. Munuň şeýledigine konsultatiw duşuşykda milli Liderimiziň Merkezi Aziýada ykdysady we telekeçilik işjeňligine ýardam bermek boýunça Işewürler geňeşini döretmek, onuň işine sebitde iş tejribesi hem-de ýola goýlan hyzmatdaşlyk gatnaşyklary bolan daşary ýurtly hyzmatdaşlary çekmek başlangyjy, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň telekeçileriniň hem-de sebitleriniň arasynda göni işewür gatnaşyklary höweslendirmegiň, maýa goýum we ykdysady forumlary yzygiderli geçirmegiň zerurdygy hakynda aýdylanlar hem şaýatlyk edýär.

Konsultatiw duşuşygyň jemleri boýunça Bilelikdäki Beýannamada nygtalyşy ýaly, taraplar söwda-ykdysady, energetika, ulag-logistika hem-de innowasion ugurlarda özara hyzmatdaşlyga belli bir maksada gönükdirilen we yzygiderli häsiýet bermek maksady bilen, Merkezi Aziýa ýurtlarynyň Senagatçylarynyň we telekeçileriniň bäştaraplaýyn geňeşini döretmegiň zerurdygyny aýtdylar. Olar özara haryt dolanyşygyny giňeltmegiň möhümdigini we sebitde söwda amallaryny ýönekeýleşdirmek boýunça wezipeleri netijeli çözmek üçin özara bähbitli umumy çemeleşmeleri mundan beýläk-de işläp taýýarlamagyň zerurdygyny bellediler. Şeýle-de taraplar özara söwdany artdyrmak, bilelikdäki ykdysady taslamalary durmuşa geçirmek, şol sanda serhetýaka çäklerde söwda-önümçilik, şeýle hem lomaý-paýlaýyş merkezleriniň ulgamyny ösdürmek maksady bilen, Merkezi Aziýa döwletleriniň işewür toparlarynyň hem-de sebitleriniň arasynda hyzmatdaşlygy giňeltmek boýunça işleri güýçlendirmegiň möhümdigini nygtadylar.

Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysady forumynyň barşynda ara alnyp maslahatlaşylan meseleler işewürlik gatnaşyklaryna badalga berip, hyzmatdaşlygyň täze mümkinçiliklerini açmaga ýardam etdi. Onuň Jemleýji resminamasynda foruma gatnaşyjylar Merkezi Aziýa ýurtlarynyň özara bähbitli hyzmatdaşlygyny utgaşdyrmaga we berkitmäge gönükdirilen birnäçe teklipleri öňe sürdüler.

Döwlet Baştutanymyzyň sebitlere iş saparlary, Kerki Halkara howa menziliniň açylmagy, Jebel şäherçesinde Halkara howa menziliniň düýbüniň tutulmagy, Türkmenabat, Balkanabat, Daşoguz şäherlerinde «Türkmeniň ak öýi» binalarynyň ulanmaga berilmegi we olardaky dabaralar, Awazadaky halkara çäreler, «Galkynyş» gaz känindäki nobatdaky guýularyň gurluşygyna badalga berilmegi, Kaka dokma toplumynyň açylyş dabarasy — bularyň ählisi biri-birine ulaşyp, halkymyzy toýly günleriň gujagynda Garaşsyzlyk bagtyna çoýýar. Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, täze desgalar halkymyz üçin ajaýyp baýramçylyk sowgatlaryna öwrülýär. Şu ýylyň dowamynda ýene-de köp sanly binalaryň gurluşygyny tamamlamak göz öňünde tutulýar. Gurulýan binalaryň biri-birinden owadanlygy ýaş binagärlerimiziň we dizaýnerlerimiziň ussatlyga ýetişendigine şaýatlyk edýär. Häzirki döwürde şanly sene mynasybetli ulanmaga berilmegi meýilleşdirilýän binalaryň gurluşygynda işler ýokary guramaçylyk derejesinde alnyp barylýar.

Garaşsyz ösüş ýolunda ýurdumyzda hususy pudagy ösdürmek boýunça taýsyz tagallalary edýän hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, ömrüniň uzak, beýik tutumlarynyň elmydama rowaç bolmagyny arzuw edýäris.

Saparmyrat OWGANOW,

Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň Merkezi geňeşiniň başlygy, Milli Geňeşiň Mejlisiniň deputaty.

Bazar ykdysady şertlerinde öz işlerini döwrüň talaplaryna laýyk ýola goýýan we Türkmenistanyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy bolan Mary şäherindäki «Gerçek» haryt nyşanly aýakgap önümlerini öndürýän önümçilik kärhanasynyň önümleri hil taýdan özboluşlylygy bilen tapawutlanýar. Bu hususy kärhananyň agzybir işçileri kämil tehnologiýaly enjamlar arkaly dürli ölçegde öndürýän aýakgap önümlerini alyjylara yzygiderli hödürleýärler. Hususy kärhanada önümçilik bölümleriniň sekizisi bolup, olarda, esasan, ýaş hünärmenler zähmet çekýärler. Bu bölümler tutuşlygyna daşary ýurtlaryň aýakgap öndürýän kämil tehnologiýaly enjamlary bilen üpjün edilip, olar arkaly ýokary hilli aýakgabyň alty ýüzden gowrak görnüşi öndürilýär. Hususyýetçileriň tagallasy bilen bu kärhanada aýakgabyň üstki bölegini dokamak, onuň petegini taýynlamak we boýamak, nagyşlamak, gaş bezegleri bilen timarlamak, aýakgaplaryň aşaky böleklerini guýmak ýaly işler utgaşykly alnyp barylýar. Kärhanada lazer şöhleli enjamyň kömegi bilen aýakgap önümlerini bezemek we nagyşlamak işleri hem sazlaşykly ýola goýulýar. Döwrebap öwüşginli aýakgaplary öndürmekde emeli deri, dürli reňkli ýüpler, polýuretan, poliwinilhlorid serişdeleri çig mal hökmünde ulanylýar. Şeýle hem öz ýurdumyzyň çägindäki dokma toplumlarynda öndürilýän jinsi matasy we nah ýüplükler hem öndürilýän aýakgaplaryň esasy çig maly bolup durýar. Kärhananyň işçileri «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynyň her bir iş gününi zähmet üstünliklerine besleýärler. Önjeýli işleýän bölümleriň biri-de tikinçilik bölümidir. Eli çeper gelin-gyzlaryň ençemesiniň zähmeti netijesinde bu ýerde mekdebe çenli çagalar, mekdep okuwçylary we ýetginjekler, gelin-gyzlar, erkek adamlar üçin niýetlenen aýakgaplaryň bezeg işleri ýerine ýetirilýär. Şeýle hem bu kärhanada ähli pasyllara niýetlenen aýakgaplar taýýarlanylýar. Irginsiz gözlegler netijesinde göze gelüwli, döwrebap sport aýakgaplaryny, şeýle-de saglygy goraýyş ulgamynyň işgärleri üçin ýörite aýakgaplary öndürmek işlerem göwnejaý ýola goýlupdyr. Häzirki wagtda «Gerçek» haryt nyşanly aýakgap önümlerini öndürýän bu hususy kärhanada her aýda dürli ölçegli aýakgaplaryň 900 müň jübüti öndürilýär. Bu aýakgaplar içerki bazarda uly isleg bildirilýän harytlardyr. Kärhananyň işçileri öndürýän ýokary hilli aýakgaplarynyň belli bir bölegini daşary ýurtlaryň birnäçesine eksport edýärler.

Welmuhammet GALANDAROW.

(Öz habarçymyz).