Eziz Watanymyzda ösüp gelýän ýaş nesliň döwrebap bilim almaklary, giň dünýägaraýyşly adamlar bolup ýetişmekleri üçin döwlet tarapyndan giň mümkinçilikler döredilýär. Ýaşlaryň döwrebap hünärleri ele almagyna, nazaryýet bilimleriniň kämilleşdirilmegine, täze ylmy taglymlary, öňdebaryjy ylmy-barlag işleriniň netijelerini, tehnologik tilsimleri özleşdirmegine möhüm üns berilýär. Sanly ulgamy ösdürmekde gazanylanlary, işläp taýýarlamalary milli ykdysadyýetiň pudaklaryna, önümçilige giňden ornaşdyrmak işleri sazlaşykly guralýar. Bu ugurdaky işler «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» hem-de «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda geçirilýär.  

Sanly ykdysadyýetiň ornaşdyrylmagy we ösdürilmegi esasy önümçilik-ykdysady işleriň ähli görnüşleriniň awtomatlaşdyrylmagyna we merkezleşdirilen tertipde dolandyrylmagyny üpjün etmäge giň mümkinçilikleri açýar. Dürli ugurdaky işleriň umumy netijeliliginiň ýokarlanmagy, maglumatlary alyşmagyň hasabyna bilimleriň kämilleşdirilmegi, ýokary tehnologiýaly pudaklarda täze döwrebap iş orunlarynyň döredilmegi sanly ösüşiň wezipeleriniň çözülmegi bilen gönüden-göni baglanyşykly bolup durýar. Ýurduň ykdysadyýetiniň ähli pudaklarynda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň işjeň ornaşdyrylmagy, döwlet hyzmatlarynyň ähli görnüşleriniň elektron görnüşde amala aşyrylmagy, dolandyryşyň sanly ulgama geçmegi ilkinji wezipeler bolup, olar yzygiderli durmuşa geçirilýär. Ýokary tehnologiýaly sanly ulgamy ösdürmek işleri ýokary derejede guramaga, utgaşdyrmaga, ýerine ýetirilýän işleriň netijeliligine hem-de hiline gözegçiligi amala aşyrmaga ýardam edýän dolandyryşyň netijeli guraly bolup durýar. Döwlet dolandyryş edaralarynyň işini kämilleşdirmek, «Elektron hökümet» ulgamyny işjeň ornaşdyrmak döwleti we jemgyýeti ösdürmäge gönükdirilen möhüm döwlet maksatnamalarynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň esasy şertidir. Çünki sanly ykdysadyýetiň ösüşi oňa gatnaşyjylaryň özara hyzmatdaşlygynyň ähli derejelerinde sanly gatnaşyklary ýola goýmak işiniň çaltlandyrylmagy bilen baglydyr.  

Sanly ykdysadyýetiň ösüşini, bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň esasy şertleriniň biri hem, ýokary hünär derejeli hünärmenleri taýýarlamak bolup durýar. Bu ugruň ösdürilmegi sanly ykdysadyýetiň talaplaryna laýyk gelýän hünärmenleri ýetişdirmäge gönükdirilen bilim ulgamyny kämilleşdirmekligi, hünäre gönükdirmek ulgamyny döwrebaplaşdyrmagy, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary babatynda goşmaça bilimleri girizmegi, bu ugurda täze ukyplary ýüze çykarmak ýaly maksatlary nazarlaýar. 

Bilim edaralarynda sanly ykdysadyýetiň anyk ugurlary boýunça okadylmagy, şeýle-de maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ulgamyna degişli edaralaryň hünärmenleri bilen tejribe alşylmagy degişli hünäri bilen birlikde, maglumat tehnologiýalaryndan gowy baş çykarýan ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamaga ýardam berýär. 2023-nji ýylyň «Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýyly» diýlip atlandyrylmagy mynasybetli ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerinde sanly ulgam arkaly halkara olimpiadalarynyň hem-de ylmy maslahatyň geçirilmegi guwandyryjy ýagdaý bolup, sanly bilim ulgamynda gazanylýan oňyn netijelere şaýatlyk edýär. Ýaşlaryň sanly ösüşler bilen aýakdaş gitmäge ukyply, täze özgertmelere taýýarlykly, sanly çözgütleri oýlap tapmaga ukyply hünärmenler bolup ýetişmeklerine gönükdirilen çäreler oňyn netijeleri berýär. Bilim ojaklarynda sanly bilim portaly we elektron kitaphana portallary hereket edip, talyplaryň bilimlerini kämilleşdirmäge uly goşant goşýar.  

Bilim edaralarynda sanly tehnologiýalaryň, ýokary tizlikli internet ulgamynyň giňden ornaşdyrylmagy netijesinde, ýurdumyzyň ýokary okuw mekdepleri bilen daşary ýurtlaryň ýokary okuw mekdepleriniň, şeýle-de ylym-bilim merkezleriniň arasynda uzak aralykdan sapaklar, wideoşekilli maslahatlar yzygiderli guralýar. Ýurdumyzda programma üpjünçiligini işläp düzýän we innowasion oýlap tapyşlar bilen meşgullanýan ýaşlary ýüze çykarmaga hem-de höweslendirmäge gönükdirilen çäreler, bäsleşikler yzygiderli geçirilýär.  

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe Gahryman Arkadagymyzyň başyny başlan, hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda üstünlikli dowam etdirilýän asylly işler täze ösüş-özgertmeleri amala aşyrmaga badalga berýär. Ýurdumyzda innowasiýalara, çylşyrymly tehnologik çözgütlere, öňdebaryjy ylmy işläp taýýarlamalara esaslanýan iri taslamalar durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzdaky ilkinji «akylly» şäher bolan Arkadag şäherinde öňdebaryjy sanly, maglumat-aragatnaşyk we «ýaşyl» tehnologiýalar giňden ornaşdyrylandyr. Arkadag şäherine halkara guramalaryň ýolbaşçylary hem meşhur daşary ýurt kompaniýalarynyň wekilleri tarapyndan 20-den gowrak güwänama we diplom berildi. «Akylly» şäher konsepsiýasy öňdebaryjy maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyňdyr internetiň giňden ornaşdyrylmagyna esaslanýar. Olaryň kömegi bilen şäher düzümlerini, gulluklaryny dolandyrmagy üpjün edýän bitewi ulgam döredilip, «akylly» öý, bitewi maglumat binýady, ýaşaýjylara hasaplaşyklary geçirmäge, dürli maglumatlary almaga mümkinçilik berýän köpugurly programma goşundysy hereket edýär.  

Ine, şeýle guwandyryjy üstünlikler ýurdumyzyň sanly ulgamdaky ösüşlerini görkezip, döwür bilen aýakdaş gitmäge ukyplydygyny dabaralandyrýar. Sanly ykdysadyýeti ösdürmek, ähli ulgamlara innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak ugrunda alyp barýan işlerinde Arkadagly Serdarymyza üstünlikler ýaran bolsun! 

Ezizguly HOJAMBERDIÝEW,

Türkmenistanyň Goranmak ministrliginiň Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy adyndaky Harby institutynyň mugallymy.

XXI asyryň başyndan bäri dowam edýän sanly öwrülişik tutuşlygyna dünýä ykdysadyýetini hem, aýry-aýry ýurtlaryň hojalyklaryny hem çalt depginde özgerdýär. Ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagynyň netijesinde önümçilige we durmuşyň dürli ugurlaryna tehnologik innowasiýalaryň ornaşdyrylyşy çaltlaşyp, olaryň ulanylyşynyň ýaýrawy giňeýär. Bu gezekki tehnologik öwrülişik ozalkylara garanyňda has ýokary tizlikli we giň gerimli bolup, ol jemgyýetiň syýasy, ykdysady we medeni ulgamlarynyň düýpli özgermegine getirýär. Ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagy işewürligiň kämilleşmegine, ýeňilleşmegine, görkezijileriň ýokarlanmagyna güýçli täsir edýän şertleriň biridir. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmegi hem ýurdumyzyň dünýäde öňdebaryjy orunlara çykmagyna, halkymyzyň ýaşaýyş şertleriniň ýokarlanmagyna ýardam berýär. 

«Sanly ykdysadyýet» diýen düşünje häzirki döwürde köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde we işewürlik dünýäsinde giňden ara alnyp maslahatlaşylýan mowzuklaryň biridir. Öňdebaryjy ýurtlaryň we meşhur kompaniýalaryň ylmy-tehniki ösüşiň gazananlaryny, şol sanda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryny ykdysadyýete ornaşdyrmagyň hasabyna uly öňegidişlikleri gazanmaklary munuň esasy sebäbi bolsa gerek. Bilermenler tarapyndan «maglumatlar jemgyýeti» diýlip atlandyrylýan häzirki döwürde ykdysadyýetde önümçilige garanyňda, hyzmatlar ulgamynyň paýy artýar. Şoňa görä-de, häzirki zaman ylmy maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň kämilleşdirilmegine, ýerine ýetirilýän hyzmatlary ýönekeýleşdirýän innowasiýalary ornaşdyrmaga uly ähmiýet berilýär. Internetiň ýüze çykmagy we onuň elýeterliliginiň artmagy bolsa maglumat öwrülişigini has-da çaltlandyryp, durmuşyň ähli ugurlary bilen birlikde, ykdysadyýeti hem özgertdi. 

Sanly ykdysadyýet, gysgaça aýdylanda, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryna daýanýan ykdysady işjeňligi aňladýar. Şeýle işjeňlik, esasan, ykdysadyýet bilen baglanyşykly bolsa-da, ol jemgyýetçilik gatnaşyklarynda, adamlaryň özüni alyp barşynda, dünýägaraýşynda özgerişlikleriň bolup geçmegi bilen hem häsiýetlendirilýär. Täze tehnikalara we tehnologiýalara islegiň barha artýan döwründe sanly ykdysadyýete ösüşiň esasy hereketlendiriji güýji hökmünde garalýar. Innowasion ykdysadyýetde önümçiligiň esasy şerti hökmünde sanly görnüşdäki maglumatlar çykyş edýär. Uly göwrümli maglumatlaryň gaýtadan işlenmegi, olaryň seljerilmeginiň netijeleriniň giňden ulanylmagy dürli önümçilikleriň, tehnologiýalaryň, enjamlaryň kämilleşdirilmegine hem-de harytlaryňdyr hyzmatlaryň saklanyşynyň we ýerlenilişiniň netijeliliginiň ýokarlandyrylmagyna itergi berýär. 

Uzak geljegi nazarlaýan döwlet syýasaty sanly ykdysadyýeti üstünlikli ösdürmegiň esasy şertleriniň biridir. Sanly tehnologiýalara daýanýan ykdysadyýete geçmek kesgitli wagty, serişdeleri we innowasion tehnologiýalardan baş çykarýan hünärmenleri talap edýär. Şonuň üçinem, bu konsepsiýanyň ösdürilmegi üçin döwletiň we hususy işewürlik düzümleriniň ýakyndan hyzmatdaşlyk etmegi, zerur kanunçylyk we maddy-tehniki binýadyň döredilmegi, ylmyň gazananlarynyň jemgyýetçilik durmuşyna, önümçilige we hyzmatlar ulgamyna işjeň ornaşdyrylmagy möhüm ähmiýete eýe bolýar.  

Ýurdumyzda sanly ykdysadyýete geçmek «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda, tapgyrlaýyn esasda amala aşyrylýar. Häzirki wagtda bu konsepsiýanyň jemleýji — üçünji tapgyry durmuşa geçirilip, ykdysadyýetiň ähli pudaklaryna sanly ulgamy, innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak, sanly hyzmatlaryň görnüşlerini köpeltmek, gerimini giňeltmek, hilini ýokarlandyrmak, howpsuzlygyny üpjün etmek, elektron senagaty döretmek bilen baglanyşykly maksatnamalaýyn işler durmuşa geçirilýär. Sanly ulgamyň mümkinçilikleri ähli ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň işine yzygiderli ornaşdyrylýar. Sanly ykdysadyýetiň kanunçylyk binýadyny berkitmek, döwrebaplaşdyrmak maksady bilen, «Kiberhowpsuzlyk hakynda» hem-de «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary kabul edilen bolsa, ylym-bilim esasyny üpjün etmek üçin «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy» hereket edýär. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň», «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» we ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasynyň kabul edilip, degişli Pudagara toparynyň döredilmegi ýurdumyzda ykdysadyýeti sanlylaşdyrmak bilen baglanyşykly wezipä toplumlaýyn esasda çemeleşilýändigini görkezýär. 

Sanly ykdysadyýeti ösdürmek, ilata sanly hyzmatlary hödürlemek boýunça işler bilen birlikde, olary dürli howplardan, töwekgelçiliklerden goramak wezipelerine-de aýratyn ähmiýet berilýär. Dünýä tejribesinde giňden ulanylýan QR-kod, ýagny dessin tassyklanýan kod arkaly hyzmatlary ornaşdyrmak, ilata köp görnüşli sanly hyzmatlary hödürlemekde adam şertini aradan aýyrmaga kömek berýän köpugurly «Bir penjire» ulgamyny ösdürmek ýaly işler munuň aýdyň mysallarydyr. Bu tehnologiýalar söwdanyň ösmegine, ýeňilleşmegine, wagtyň we çykdajylaryň tygşytlanmagyna, işewürler bilen döwlet edaralarynyň arasyndaky maglumat dolanyşygynyň çaltlanmagyna hem-de ýönekeýleşmegine ýardam berýär. 

Sanly ykdysadyýetiň mümkinçilikleri diňe bir döwlet we işewürlik düzümleri üçin uly bähbitleri hödürlemän, eýsem, adaty adamlaryň durmuş we iş şertlerini ýeňilleşdirmäge hem kömek edýär. Gündelik durmuşymyza yzygiderli ornaşdyrylýan elektron tölegler, onlaýn söwda, internet mahabatlandyrmasy, uzak aralykdan okuwlar, internet sergileri we beýlekiler sanlylaşdyrylan ykdysadyýetiň oňyn netijeleriniň diňe käbirleridir. Olar biziň gymmatly wagtymyzyň we serişdelerimiziň tygşytlanmagy, hyzmatlaryň tiz wagtda ýerine ýetirilmegi, kagyz resminamalaryň we maglumatlaryň elektron görnüşde saklanmagy ýaly amatlyklary döredýär. 

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda Diýarymyzda sanly ulgamy ornaşdyrmagyň çäklerinde amala aşyrylýan giň gerimli özgerişlikler bilen baglylykda ykdysadyýetde täze pudaklar, bazarlar, dolandyryş usullary peýda bolýar. Ykdysadyýete innowasion tehnologiýalaryň mundan beýläk-de üstünlikli ornaşdyrylmagy raýatlarymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmakda, ýurdumyzyň çig mal, ylmy-tehniki we zähmet gorlaryny netijeli peýdalanmakda, halkymyzyň aň-paýhas kuwwatyny ösdürmekde täze mümkinçilikleri açýar. 

Selimberdi HOJABERDIÝEW,

Aşgabat şäheriniň Baş maliýe we ykdysadyýet müdirliginiň başlygynyň orunbasary.

Ýurdumyzda sanly ulgamyň, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň giňden ornaşdyrylmagy milli ykdysadyýetimiziň ösüş depginini barha ýokarlandyrýar. Bu ugurda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» kabul edilmegi eziz Watanymyzyň pajarlap ösýän döwründe innowasion tehnologiýalaryň önümçiligiň ähli pudaklaryna ornaşdyrylmagyna, optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamynyň ösmegine, ýokary tizlikli internet-aragatnaşyk hyzmatlarynyň artmagyna getirýär. Sanly ulgamyň ösüşi internet bilen berk baglanyşykly bolup, ýurdumyzda bu ulgam dünýäniň ösen döwletleriniň derejesine çykýar. 

Häzirki wagtda islendik raýatyň howa we demir ýol peteklerini onlaýn görnüşde almaga, degişli tölegleri we ýygymlary bank plastik kartyndan, öýjükli el telefonlaryndan geçirmäge, dürli hyzmatlary öýden çykmazdan amala aşyrmaga mümkinçilikleri bar. Teleradioýaýlymlaryň, metbugat ulgamynyň mümkinçilikleriniň ählisinden internet arkaly peýdalanmak bolýar. Sanly ulgamyň ösdürilmegi önümçiligiň ähli görnüşleriniň awtomatlaşdyrylmagyna, täze iş orunlarynyň döredilmegine, halkymyzyň bilim derejesiniň ýokarlanmagyna ýardam berýär. Sanly ykdysadyýet önümçiligiň ähli ugurlaryna özüniň oňyn täsirini ýetirmek bilen, işewürlere, raýatlara döwlet hyzmatlaryndan ýeňil hem-de elýeterli peýdalanmaga ähli şertleri döredýär. Şonuň bilen bir hatarda, jemgyýetçilik gatnaşyklarynyň döwrebap ösdürilmegine-de öz täsirini ýetirýär. 

Sanly ykdysadyýet innowasion tehnologiýalaryň esasynda guralan ykdysady gatnaşyklaryň ulgamy bolmak bilen, şol bir wagtyň özünde harajatlaryň tygşytlanylmagynyň, girdejileriň täze çeşmeleriniň ýüze çykmagynyň, ykdysady netijeliligiň we ösüşiň möhüm şerti bolup çykyş edýär. Ol harytlaryň we pul serişdeleriniň dolanyşygynyň täze tizligi, harytlaryň hem-de hyzmatlaryň ýokary hili, sarp edijiler üçin döredilýän amatlylygyň derejesi bilen tapawutlanýar. 

Häzirki wagtda dünýäniň aglaba ýurtlarynda internet ulgamynyň mümkinçiliklerinden giňden peýdalanylýar. Ony ulanyjylaryň sanynyň ýyl-ýyldan artmagy sanly ykdysadyýetiň kämilleşmegi üçin amatly ýagdaýy emele getirýär. Bu bolsa ykdysady ösüşe itergi berýän güýç hasaplanyp, onuň jemgyýetçilik durmuşynda tutýan orny barha pugtalanýar.  

Sanly ulgama geçilmegi milli ykdysadyýetde täze mümkinçilikleriň açylmagyna getirdi. Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ösüş depginini tizleşdirmekde, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmakda möhüm ähmiýete eýe bolýan sanly ykdysadyýetiň kanunçylyk binýady yzygiderli kämilleşdirilýär. Bu ugurda birnäçe kanunlar kabul edilýär. Ulgamda amala aşyrylýan özgertmeler, durmuşa geçirilýän işler halkymyzyň abadan ýaşaýşyny üpjün edýär. 

Ýurdumyzda senagat ulgamyny innowasion esasda ösdürmek, ýokary tehnologiýaly, bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti döretmek ýaly ugurlara uly üns berilýär. Bu bolsa sanly ulgamyň diňe şu gününiň däl-de, eýsem geljeginiň hem ösüşli bolmagyny üpjün edýär. Önümçilige ösen tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna, täze mümkinçilikleriň peýda bolmagyna getirýär. Ýurdumyzda raýatlaryň her biriniň sanly ulgamyň ýeňilliklerinden peýdalanmagyna ähli şertleri döredýär. 

Saparmyrat HALBAÝEW,

Görogly etrap kazyýetiniň kazyýet ýerine ýetirijisi

Döwletiň ösüş-özgerişiniň özenini ýurduň ykdysadyýeti düzýär. Ykdysadyýetiň döwrebaplaşdyrylyp, sanlylaşdyrylyp, täzeçil usul bilen ýöredilmegi bolsa, ähli işleriň sazlaşygyna oňyn täsir edýär. 

Häzirki wagtda ýurdumyzyň ykdysadyýeti hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda halkymyzyň hal-ýagdaýyny ýokarlandyrýan polat gurala öwrüldi. Esasan hem, sanly ykdysadyýete geçilmegi netijesinde, hyzmatlaryň ulgamlaýyn elektron görnüşde bolmagy ýurdumyzyň raýatlarynyň durmuş zerurlyklaryndaky elýeterlilikleriň gerimini has-da giňeltdi. Bu ugurdan alnyp barylýan maksatnamalaýyn işleriň esasynda Watanymyzyň ykdysady kuwwaty barha öňe ilerleýär.  

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe durmuş pudaklaryň ösüş aýratynlyklary dogrusynda içgin durlup geçilse, esasy bellenilmeli ugurlaryň biri söwda gatnaşyklary bolup durýar. Haryt dolanyşygy, eksport-import mümkinçilikleri babatda belent sepgitleri nazarlaýan döwletimiz dünýä ýurtlary bilen ýakyn aragatnaşyk saklamak esasynda özümizde öndürilýän önümleri dünýä bazarlaryna çykarýar. Bu önümlere bolsa islegleriň günsaýyn artmagynda esasy bellenilmeli zatlaryň biri hem önümleriň hil taýdan ýokary derejede, ekologiýa taýdan arassa bolmagy önümçiligiň üznüksiz gözegçilikde alnyp barylýandygyny delillendirýär.  

Sanly ulgamyň mümkinçilikleri söwda aragatnaşygynda möhüm orny eýeleýär. Bu günki günde halkymyz sanlylaşdyrylan hyzmatlardan doly derejede peýdalanýar. Islendik harydy ýa-da önümi barmasyz, nagt töleg geçirmesiz, wagt ýitirmesiz sargyt edip bolýar. Munuň üçin söwda hyzmatlarynyň ençeme internet sahypalary döredildi. Bu sahypalarda gerekli önümiňi sargyt edeniňden soň, edil şol pursatda elektron tölegi geçirýärsiň we az wagtdan sargan harydyň salgyňa gelip gowuşýar. Bu amatlyklar halkymyzyň hal-ýagdaýyny barha ýokarlandyrmakda uly mümkinçilikleri döredýär. 

Elbetde, häzirki wagtda döwletimiziň söwda ulgamyndaky ösüşleri örän ummasyzdyr. Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde dünýä ýurtlary bilen söwda-aragatnaşygyň, ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň, dostlukly gatnaşyklaryň çygry barha giňäp, oňyn özgertmelere eýe bolunýar. Söwda-ulgamy halkara gatnaşyklarynda möhüm ugurlaryň biri hökmünde kesgitlenendir. Demirgazyk — Günorta we Gündogar — Günbatar ugurlary boýunça ulag akymynda ýurdumyz möhüm hem ygtybarly çatrykda ýerleşmek bilen, ulag-üstaşyr mümkinçiliklerinden ýerlikli peýdalanyp,   özüniň industrial infrastrukturasyny döretdi. Iň kämil desgalar gurlup, ulaglaryň dünýä ülňülerine laýyk gelýän, uzakmöhletleýin ulanmaga niýetlenen görnüşleri ýurdumyza getirildi. Döredilýän şeýle ýokary derejedäki şertler döwletleriň ykdysady ösüşlerine oňyn täsir etmek bilen, halklaryň ýaşaýyş-durmuş üpjünçiligini has-da gowulandyrýar. 

Arkadagly Serdarymyzyň baştutanlygynda ýurdumyzyň ykdysady ösüşiniň nusgalyk ýörelgesi dünýä halklarynda uly gyzyklanma döredýär. Şu nukdaýnazardan döwletimiz bilen hyzmatdaşlygyň täze sahypalarynyň açylmagyna itergi berýän ençeme ylalaşyklardyr Ähtnamalar kabul edilýär. Şol ylalaşyklardan gelip çykýan wezipeler bolsa, durmuş hakykatynda rowaçlyga beslenýär. Esasan hem, bu gatnaşyklaryň özara bähbitliligini, deňhukuklylygyny bellemek zerurdyr. Umumadamzadyň bagtyýar durmuşy, ýagty geljegi ugrundaky dostlukly gatnaşyklar Birleşen Milletler Guramasynyň umumymilli maksatnamasynyň çäginde alnyp barylýar. 

Jemläp aýdanymyzda, elektronikasyz şu günki durmuşymyzy göz öňüne getirmek mümkin däldir. Elbetde, döwrüň ösüşleri-de şony talap edýär. Maksadyň tiz netijeliliginiň düýp köki hem şundan gaýdýar. Işleriň ilerlemegi, wagtyň tygşytlanmagy, ösüş ugrundaky habarlaryňdyr maglumatlaryň salgysyna tiz gowuşmagy hem tehnologiýalar bilen amala aşyrylýar. Biziň döwletimizde bolsa häzirki zamanyň iň kämil enjamlary halkymyzyň ygtyýaryndadyr. Şonuň esasynda ýurdumyzda ykdysady üstünlikleriň barha ýokarlanmagy döwrebap tehnologiýalary ulanmak arkaly ýerine ýetirilýär. Ýeri gelende bellesek, bularyň ählisi hormatly Prezidentimiziň halkymyza döredip beren ägirt uly mümkinçilikleridir. Halkymyzy şeýle elýeterli şertleriň, asuda hem-de abadan ýaşaýşyň eýesi edýän Gahryman Arkadagymyzyň, hormatly Prezidentimiziň janlary sag, ömürleri uzak, alyp barýan umumadamzat ähmiýetli işlerinde uly üstünlikler we rowaçlyklar ýar bolsun!  

Magtymguly MEREDOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň magistranty.

Ýur­du­myz­da mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi di­wer­si­fi­ka­si­ýa ýo­ly bi­len ös­dü­rip, san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti kä­mil­leş­dir­mek bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn iş­ler al­nyp ba­ryl­ýar. San­ly­laş­dyr­mak mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­miz üçin hil taý­dan tä­ze dö­wür­dir. Bu ba­bat­da halk ho­ja­ly­gy­nyň äh­li ugur­la­ryn­da mak­sat­na­ma­la­ýyn iş­ler yzy­gi­der­li ama­la aşy­ryl­ýar. Hä­zir san­ly ul­ga­ma geç­mek her bir pu­dak üçin ze­rur bo­lup, ol umu­my ösü­şiň esa­sy şer­ti­ne öw­rül­di. 

Hä­zir­ki dö­wür­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň ta­gal­la­sy bi­len önüm­çi­li­ge in­no­wa­sion iş­läp taý­ýar­la­ma­lar giň­den or­naş­dy­ryl­ýar. Bu bol­sa mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ziň äh­li ul­gam­la­ryn­da düýp­li ösüş­le­riň ga­za­nyl­ma­gy­na giň şert­le­ri dö­red­ýär. San­ly ul­gam ho­ja­lyk hem-de do­lan­dy­ryş iş­le­ri­ni kä­mil­leş­dir­mek­de has äh­mi­ýet­li bo­lup, yk­dy­sa­dy­ýe­tiň gül­läp ös­me­gi­ne, hal­kyň ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si­niň ýo­kar­lan­ma­gy­na oňyn tä­si­ri­ni ýe­tir­ýär. Şeý­le­lik­de, döw­rüň öň­de­ba­ry­jy in­no­wa­sion teh­no­lo­gi­ýa­la­ry­nyň dur­mu­şy­my­za iş­jeň or­naş­dy­ryl­ma­gy­nyň ne­ti­je­sin­de, işe­wür hyz­mat­daş­ly­gyň ge­ri­mi has gi­ňe­ýär. Mu­ny biz dur­mu­şy­my­zyň äh­li ugur­la­ry­na, şol san­da mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­ze san­ly ul­ga­myň giň­den or­naş­dy­ryl­ýan hä­zir­ki döw­rün­de eýe bo­lun­ýan üs­tün­lik­le­riň my­sa­lyn­da gör­ýä­ris. Döw­let dur­mu­şy­nyň äh­li ugur­la­ry­na in­no­wa­si­ýa­la­ryň do­ly or­naş­dy­ryl­ma­gy, san­ly ul­ga­ma ge­çil­me­gi bi­len Ga­raş­syz, he­mi­şe­lik Bi­ta­rap ýur­du­my­zyň yk­dy­sa­dy kuw­wa­ty bar­ha pug­ta­la­nyp, hal­ky­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş de­re­je­si ýo­kar­lan­ýar. Bu bol­sa döw­rüň esa­sy ta­la­by­dyr, bi­ziň her bi­ri­mi­ziň baş mak­sa­dy­myz­dyr. 

Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň yzy­gi­der­li ta­gal­la­la­ry bi­len ýur­du­my­zyň bi­lim ul­ga­my hal­ky­my­zyň asyr­la­ryň do­wa­myn­da ke­ma­la ge­len mil­li gym­mat­lyk­la­ry­na, asyl­ly ýö­rel­ge­le­ri­ne esas­la­nyp, hä­zir­ki za­man dün­ýä öl­çeg­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da top­lum­la­ýyn ös­dü­ril­ýär. Pro­fes­sor-mu­gal­lym­la­ryň hü­när de­re­je­si bar­ha kä­mil­leş­di­ril­ýär, okat­ma­gyň döw­re­bap, has ne­ti­je­li usul­la­ry or­naş­dy­ryl­ýar. Şo­nuň bi­len bir­lik­de, dün­ýä­niň dür­li döw­let­le­ri hem-de esa­sy ylym-bi­lim mer­kez­le­ri bi­len ýur­du­my­zyň bi­lim eda­ra­la­ry­nyň hyz­mat­daş­ly­gy iş­jeňleş­di­ril­ýär.  

Ýur­du­my­zyň ösüşleriniň we belent üstünlikleriniň berk binýady hem-de baş mak­sat­la­ryň äh­li­si di­ýen ýa­ly bi­li­miň we yl­myň ösü­şi bi­len bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Aý­ra­tyn-da, ra­ýat­la­ryň ýa­şa­ýyş-dur­muş go­rag­ly­ly­gy­ny kä­mil­leş­dir­mek, iş bi­len üp­jün­çi­li­gi­ni go­wu­lan­dyr­mak we her bir ra­ýa­tyň bäh­bi­di­ni göz öňün­de tu­tup, bagtyýar ýaşaýşyny üpjün etmek esasy ugurlaryň biri bolup durýar. Ýur­du­my­zyň dur­muş-yk­dy­sa­dy müm­kin­çi­lik­le­ri­ni peý­da­lan­mak, mil­li yk­dy­sa­dy­ýe­ti­mi­zi se­na­gat­laş­dyr­ma­gyň de­re­je­si­ni ýo­kar­lan­dyr­mak, san­ly teh­no­lo­gi­ýa­la­ry or­naş­dyr­mak ar­ka­ly pu­dak­la­ryň we dur­muş hyz­ma­ty ul­ga­my­nyň yzy­gi­der­li ös­dü­ril­me­gi­ni ga­zan­mak, mil­li hü­när­men­le­ri­mi­ze, dün­ýä tej­ri­be­si­ne da­ýa­nyp, Türk­me­nis­tan­da san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­tiň dur­nuk­ly ösü­şi­ni üp­jün et­mek, se­na­gat ul­ga­my­ny in­no­wa­sion esas­da ös­dür­mek, ýo­ka­ry teh­no­lo­gi­ýa­ly, bäs­deş­li­ge ukyp­ly san­ly yk­dy­sa­dy­ýe­ti ös­dür­mek ýa­ly ugur­lara aýratyn üns berilýär. Munuň özi bilim ulgamynyň döwrebaplygy, yl­myň, in­no­wa­si­ýa­la­ryň, san­ly teh­no­lo­gi­ýa­la­ryň dur­mu­şa or­naş­dy­ryl­ma­gy bi­len pug­ta bag­la­ny­şyk­ly­dyr. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň pa­ra­sat­ly baş­tu­tan­ly­gyn­da üs­tün­lik­li ama­la aşy­ryl­ýan bu mak­sat­lar hal­ky­my­zyň aba­dan dur­mu­şy­nyň, röw­şen gel­je­gi­niň üp­jün edil­me­gi­ne gö­nük­di­ri­len­dir.  

Uni­wer­si­te­ti­mi­ziň jem­gy­ýe­ti öw­re­niş ylym­la­ry ka­fed­ra­syn­da «Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de ýaş­la­ry­my­za edep-ter­bi­ýe ber­mek­de ata-ba­ba­la­ry­myz­dan gel­ýän däp-des­sur­la­ryň or­ny» at­ly yl­my-bar­lag iş ýe­ri­ne ýe­ti­ril­ýär. Onuň maksady Ber­ka­rar döw­le­tiň tä­ze eý­ýa­my­nyň Gal­ky­ny­şy döw­rün­de ýaş­la­ry­my­za edep-ter­bi­ýe ber­mek­de hal­ky­my­za, Wa­ta­ny­my­za, hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ze we­pa­ly, wa­tan­sö­ýü­ji, giň dün­ýä­ga­ra­ýyş­ly kä­mil şah­sy­ýe­ti ke­ma­la ge­tir­mek­den hem-de ata-ba­ba­la­ry­myz­dan gel­ýän däp-des­sur­la­ry­my­zyň mil­li aý­ra­tyn­ly­gy­ny ýü­ze çy­kar­mak­dan yba­rat­dyr. Hä­zir­ki dö­wür­de «Ýaş­lar ba­ra­da döw­let sy­ýa­sa­ty ha­kyn­da» Türk­me­nis­ta­nyň Ka­nu­ny ýaş nes­liň ter­bi­ýe­çi­lik işin­de wa­jyp we­zi­pe­le­ri ýe­ri­ne ýe­tir­mek mak­sat­la­ryn­dan ugur al­ýar. Mil­li mi­ra­sy­my­zy ýur­duň hä­zir­ki za­man ösü­şi­niň we­zi­pe­le­ri bi­len dö­re­di­ji­lik­li ut­gaş­dy­ryp aýdyň we­zi­pe­le­ri­ dur­mu­şa ge­çi­rip, şeý­le hem me­de­ni mi­ra­sy­my­zy öw­re­nip, olar­dan ýer­lik­li peý­da­lan­mak ýaş ne­sil ba­ra­da al­nyp ba­ryl­ýan döw­let mak­sat­na­ma­sy­nyň esa­sy­dyr. 

Aý­lar ME­RET­DUR­DY­ÝE­WA,

Türk­me­nis­ta­nyň Oguz han adyn­da­ky In­že­ner-teh­no­lo­gi­ýa­lar uni­wer­si­te­ti­niň jem­gy­ýe­ti öw­re­niş ylym­la­ry ka­fed­ra­sy­nyň mu­gal­ly­my.

Paýtagtymyzda geçirilen Türkmenistanyň Söwda toplumynyň sergisinde Söwda-maglumatlar portalynyň işe girizilmegi ýurdumyzyň okgunly ösýän ykdysadyýetinde möhüm wakadyr. Şeýle bolansoň, portaly işe girizmek dabarasy Ýewropa Bileleşiginiň Türkmenistandaky wekilhanasynyň hem-de Halkara söwda merkeziniň Söwdany goldamak we işewürlik syýasaty bölüminiň wekilleriniň hem ünsüni özüne çekdi. 

Täze portal, ilkinji nobatda, biziň ýurdumyz üçin Merkezi Aziýa döwletleri bilen aç-açan serhetüsti söwda amallaryny alyp barmaklyga amatly şert döredýär. Şeýlelikde Halkara söwda merkezi tarapyndan Birleşen Milletler Guramasynyň Söwda we ösüş boýunça konferensiýasynyň (UNCTAD) goldamagynda we Türkmenistanyň söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi bilen hyzmatdaşlykda «Ready4Trade Merkezi Aziýa» taslamasynyň çäginde amala aşyrylan bu onlaýn platforma dünýäniň 30 döwletinde peýdalanylmak bilen, Bütindünýä söwda guramasy bilen hyzmatdaşlykda söwdany ýeňilleşdirmegiň esasy maksadynyň berjaý edilmegine ýardam edýär. 

Habar berlişi ýaly, portal ähli söwda maglumatlary we talaplary üçin bir bitewi çeşme bolup hyzmat edip biler, şeýle hem kadalaşdyryjy-hukuk gurşawynda hereket etmegi ýeňilleşdirer. 

Ýurdumyz Arkadagly Serdarymyzyň ýolbaşçylygynda bütin dünýäniň söwda ulgamyna üstünlikli goşulýar, dünýä bazarynda Türkmenistanda öndürilýän önümlere bolan isleg gitdigiçe artýar. Ösen islegi kanagatlandyrmak üçin bolsa ilkinji zerurlyk işdäki bökdençlikleri aradan aýyrmakdyr. Täze döredilen portal işleri ozalkysyndan birnäçe esse ýeňilleşdirip, Türkmenistanyň iň ösen eksport ediji döwletleriň hataryna girmeginde möhüm ädim bolar. 

Oguljan KURBANOWA,

Türkmenabat şäher häkimliginiň Türkmenistanyň Gahrymany Gurbansoltan eje adyndaky 1-nji hünär-tehniki okuw mekdebiniň mugallymy.

Gahryman Arkadagymyzyň  taýsyz tagallasy bilen 2018-nji ýylda kabul edilen «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy» ýurdumyzda ýokary tehnologiýaly, bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň möhüm binýadydyr. Konsepsiýany üç tapgyrda (1-nji tapgyry — 2019-njy ýylda, 2-nji tapgyry — 2020 — 2023-nji ýyllarda, 3-nji tapgyry — 2024 — 2025-nji ýyllarda) amala aşyrmak maksat edinilýär. Ol 7 bapdan ybarat bolup, onda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ulgamynyň häzirki ýagdaýy, konsepsiýanyň maksady we wezipeleri, ony amala aşyrmagyň ugurlary we guraly, garaşylýan netijeler beýan edilýär. 

Konsepsiýanyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi ýurdumyzda halk hojalygynyň ähli pudaklarynda uly öňegidişlikleri şertlendirdi. Sanly ulgam ykdysadyýetimiziň diwersifikasiýalaşdyrylmagyny we innowasion häsiýete eýe bolmagyny güýçlendirip, IT ugurly hünärmenleriň taýýarlanylmagyna we täze iş orunlarynyň döredilmegine mümkinçilikleri berdi. Nagt däl hasaplaşyklaryň has-da ýaýbaňlandyrylmagyna, harajatlaryň we sarp edilýän wagtyň tygşytlanmagyna, uzak möhletleýin durnukly ykdysady ösüşiň gazanylmagyna we jemi içerki önümde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň tutýan paýynyň ýokarlanmagyna uly ýardam etdi.  

Häzirki zaman şertlerinde ykdysady taýdan güýçli ösen döwletde ylmyň esasy orny eýeleýändigi aýdyň hakykatdyr. Bu bolsa ylmyň iň täze gazananlary bilen aýakdaş gidilmelidigini, täze ylmy açyşlaryň önümçilige çalt we netijeli ornaşdyrylmalydygyny, innowasion ykdysadyýeti kemala getirmäge döwlet derejesinde aýratyn uly üns berilmelidigini şertlendirýär.  

Sanly ykdysadyýet ulgamy halk hojalygynyň saglygy goraýyş, bilim, bank ulgamlary ýaly ençeme pudaklarynda sanly tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy, internet, ykjam (mobil) we sensor torlary, maliýe we maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalaryny, kompýuterleri, smartfonlary we beýleki gurluşlary peýdalanmak, işewürligiň giň görnüşleri, elektron meýdançalary, aragatnaşyk portallary we beýlekileri ulanmak diýmekdir. Bu ugur arkaly halk hojalygynyň işleriniň netijeliligi ýokarlanyp, özara gatnaşyklar ýygjamlaşýar, bazar ykdysadyýeti şertlerinde esasy gymmatlyk saýylýan wagt tygşytlanýar. Bazar gatnaşyklarynyň möhüm şerti bolan meýilnamalary takyk we tiz ýerine ýetirmek mümkinçiligi ýokarlanýar, elektron resminamalaryň elýeterliligi, dürli amallary islendik ýerden amala aşyrmak mümkinçilikleri artyp, olaryň goraglylygy — kiberhowpsuzlyk gazanylýar. Mysal üçin, neýrotehnologiýalar, blokçeýnler (ýazgylaryň paýlanýan ulgamlary), kwant tehnologiýalary, senagat interneti, robototehnikalar we sensor kompýuterleri, simsiz aragatnaşyk, wirtual we uly göwrümli maglumatlaryň seljermesi hem-de beýlekiler sanly maglumat-aragatnaşygyň esasyny düzýär. Diýmek, sanly ykdysadyýeti ösdürmek konsepsiýasy häzirki zaman dünýä ösüşiniň möhüm şertleriniň hataryna degişlidir. Şoňa görä-de, ýurdumyzda bu ugurda netijeli tagallalar üstünlikli amala aşyrylýar. 

Geçen gysga döwürde dürli pudaklarda sanly ykdysadyýet üçin binýatlyk işler üstünlikli durmuşa geçirildi. Mysal üçin, aragatnaşyk we telekommunikasiýa pudaklarynda 3G, 4G, 5G tizlikli interneti we beýleki ulgamlary ulanmak arkaly hyzmatlaryň hiliniň ýokarlandyrylmagy babatynda netijeli işler durmuşa geçirildi, «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy» kabul edildi, elektron hökümet ulgamynyň maksatnamasy amala aşyrylýar. Munuň özi ýurdumyzyň ykdysadyýetine sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça işleriň geriminiň giňeldilmegine mümkinçilik berýär. 

Sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň köp möçberde maýa goýumlaryň çekilmegini talap edýändigini hem bellemek gerek. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» maliýeleşdirmegiň çeşmeleri hem beýan edilen. Hususan-da, býujet we býujetden daşary serişdeler, hususy taraplaryň serişdeleri çekilen we hemaýatkärleriň, grantlaryň we halkara tehniki kömek taslamalarynyň serişdeleri hem Konsepsiýany amala aşyrmagyň maliýe taýdan üpjünçiligini emele getirýär. Türkmenistanyň geoykdysady we geosyýasy nukdaýnazardan amatly ýerleşmegi, ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplyk hukuk ýagdaýy we durnukly syýasy ýagdaýy, tebigy baýlyklarynyň uly gorlarynyň bolmagy, döwrebap kanunçylyk binýadynyň we kepillikleriň döredilmegi ýaly amatly şertler dünýäniň iri maýadarlaryny çekmäge, ylmyň iň täze gazananlaryny hem-de innowasiýalary milli ykdysadyýetimize batly depginlerde ornaşdyrmaga uly ýardam edýär.  

Şunda ylmyň hem tehnikanyň ýokary depginde ösmegini üpjün etmegiň möhüm şertleriniň biri hem ýokary hünärli, hemmetaraplaýyn bilimli hünärmenleriň ýeterlik derejede bolmagydyr. Şunuň bilen baglylykda, innowasiýalary, öňdebaryjy tehnologiýalary we tejribäni ugur edinýän milli bilim we ylym ulgamyny kämilleşdirmek, onuň maddy-enjamlaýyn binýadyny berkitmek, ony ösüşiň dünýä derejesine çykarmak babatda bitirilen beýik işler aýratyn bellenmäge mynasypdyr. Elbetde, munuň özi ýurdumyzyň ykdysady kuwwatynyň artmagynda, dünýä ähmiýetli iri halkara ulag-üstaşyr we telekommunikasiýa geçelgesine öwrülmeginde, täze durmuş-ykdysady şertleriň kemala gelmeginde, işewür we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň, dünýä ýurtlary bilen dost-doganlyk gatnaşyklarynyň giňeldilmeginde möhüm ähmiýete eýedir. 

Berkarar Diýarymyzy ylmyň we iň täze tehnologiýalaryň esasynda uly ösüşler bilen öňe alyp barýan hormatly Prezidentimize alkyşlarymyzyň çägi ýokdur. 

Arslan REÝIMOW,

Türkmenistanyň Kärdeşler arkalaşyklarynyň Lebap welaýat birleşmesiniň başlygynyň orunbasary.

Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynyň 21-nji ýanwarynda geçirilen Türkmenistanyň Milli geňeşiniň, ýurdumyzyň jemgyýetçilik wekilleriniň bilelikdäki mejlisi täze taryhy eýýamyň demokratik özgertmelere esaslanýan ösüş ýolunda taryhy waka boldy. 

Türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň mejlisde eden maksatnamalaýyn çykyşy häzirki döwürde öňde duran wezipeleriň, nazarlanýan sepgitleriň düýp esaslaryna göz ýetirmekde örän uly ähmiýete eýedir. Gahryman Arkadagymyz halkymyzyň giňden goldamagynda, yhlasly zähmet çekmeginde gazanylan üstünlikler barada nygtamak bilen, öňde has uly maksatlaryň goýulýandygyna, olaryň üstünlikli amala aşyrylmagynyň geljegiň täze belentliklerine badalga boljakdygyna ünsi çekdi. Şunda milli hünärmenlerimize, dünýä tejribesine daýanyp, Türkmenistanda ýokary tehnologiýaly, bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýetiň durnukly ösüşini üpjün etmek, senagat ulgamyny innowasion esasda ilerletmek möhüm ugurlaryň hatarynda bellenildi. 

“Biziň döwlet syýasatymyz jemi içerki önümiň jan başyna düşýän mukdaryny artdyrmak, zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmak, netijede, ilatyň girdejilerini köpeltmek, ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da gowulandyryp, dünýäniň ösen döwletleriniň derejesine ýetirmek ýaly meseleleri çözmäge gönükdirilendir. Bu syýasaty amala aşyrmak üçin ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, ýokary tehnologiýaly önümçilikleri döretmek, ähli pudaklara sanly ulgamy ornaşdyrmak, importyň ornuny tutýan we eksporta niýetlenen, bäsdeşlige ukyply harytlary köp öndürmegi dowam etdirmek zerurdyr” diýip, Milli Liderimiz bilelikdäki mejlisde eden taryhy çykyşynda nygtady. 

Häzirki döwür — dünýä giňişliginde sanly kommunikasiýalaryň durmuşyň ähli ulgamlarynda barha giň gerim alýan döwri. Munuň özi halkara gatnaşyklara, ykdysady aragatnaşyklara, dünýä söwdasyna, maglumat alyşmaga gönüden-göni täsirini ýetirýär. Şoňa görä-de, häzirki döwürde ykdysady ösüşi yzygiderli ilerletmek, halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmak sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy bilen aýrylmaz baglydyr. Şu ählumumy talaplardan ugur alnyp, ýurdumyzda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy» we «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» üstünlikli durmuşa geçirilýär. Munuň özi ykdysadyýeti sanlylaşdyrmaga hem-de geljegiň sanly senagatyny döretmäge gönükdirilendir. Şeýlelikde, ýurdumyzda 2025-nji ýyla çenli bäsdeşlige ukyply sanly ulgam dörediler. 

 Prezident Maksatnamasynda kesgitlenen wezipelere laýyklykda, ýurdumyzyň uzak möhletleýin ykdysady ösüşi we ýokary öndürijiligi geljek ýedi ýylda sanly ykdysadyýetiň doly ornaşdyrylmagy bilen baglanyşdyrylýar. 2028-nji ýyla çenli döwürde sanly maglumat ulgamynyň arhitekturasyny giňeltmek we ylmyň soňky gazananlary esasynda ösdürmek işlerini ýokary depginde dowam etdirmek bellenilýär. 

Häzirki döwürde milli ykdysadyýete sanly tehnologiýalaryň tapgyrlaýyn ornaşdyrylmagy bilen halk hojalygyny dolandyrmagyň hili we netijeliligi ýokarlandyrylýar, ykdysadyýetiň binýatlyk pudaklarynyň bäsdeşlige ukyplylygy üpjün edilýär. Maksatnamada bellenilişi ýaly, sanly tehnologiýalara esaslanýan başlangyçlaryň durmuşa geçirilmegi ykdysadyýetde goşulan gymmaty döretmekde we çykdajylary azaltmakda möhüm ugur bolar. Munuň özi 2028-nji ýyla çenli döwürde ýurduň jemi içerki önüminiň ösüş depgininiň ýokarlanmagyny gazanmaga mümkinçilik döreder. Jemi içerki önümiň möçberindäki döwlete dahylsyz bölegiň paýyny artdyrmak maksat edinilýär. 

 Dünýä ykdysadyýetinde sanly aragatnaşyklaryň häzirki ýagdaýyndan ugur alyp, 2022 — 2028-nji ýyllar üçin Türkmenistanyň ösüş strategiýasy elektron senagatyny ösdürmek, milli sanly platformalaryň esasynda sanly aragatnaşygy kämilleşdirmek, ykdysadyýetiň pudaklaryna sanly tehnologiýalary ornaşdyryp, elektron resminamalar dolanyşygyna hem-de elektron şahsyýetnamalar ulgamyna dolulygyna geçmek, önümçiligi uzak aralykdan dolandyrmak, sanly hyzmatlar ulgamynyň gerimini giňetmek wezipelerini ileri tutýar. Geljege gönükdirilen bu wezipeler, öz gezeginde, milli elektron harytlar bilen üpjünçiligiň, maglumat-aragatnaşyk, şol sanda internet hyzmatlarynyň hiliniň we elýeterliliginiň ýokarlandyrylmagyny, bu hyzmatlaryň geriminiň giňeldilmegini, milli IT-hünärmenleriň bilim derejesiniň kämilleşdirilmegini talap edýär. 

IT-hyzmatlarynyň globallaşýan döwründe maglumat howpsuzlygynyň wezipeleri barha artýar, şahsyýetiň, jemgyýetiň, döwletiň içerki we daşarky maglumat howpsuzlygyny üpjün etmegi talap edýär. Şoňa görä-de, Prezident Maksatnamasynda, geljek ýedi ýylda maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek maksady bilen, ilkinji nobatda, döwlet we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralary tarapyndan ornaşdyrylýan programma üpjünçiliginde ýerli önümleriň paýyny ýokarlandyrmak bellenilýär. Munuň özi maglumat howpsuzlygy babatda ýokary derejeli hünärmenleriň taýýarlanylmagy, bu ugurda milli standartlaryň girizilmegi bilen aýrylmaz baglydyr. 

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň, ýurdumyzyň jemgyýetçilik wekilleriniň bilelikdäki mejlisinde Gahryman Arkadagymyz: “Ykdysadyýetimiziň pudaklaryny ýokary derejeli, ussat hünärmenler bilen üpjün etmäge hem aýratyn üns bermelidiris. Biz ýaşlarymyzyň dünýäniň iň abraýly okuw mekdeplerinde okamaklary üçin şertleri döretmek, ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerinde bilim berlişini halkara derejelere çykarmak arkaly bu möhüm meseläni çözüp bileris” diýip nygtady. 

 XXI asyr umumy ykdysadyýeti önümçiligiň we maglumat serişdeleriniň üýtgemegine çalt uýgunlaşyp bilýän müňlerçe bilimli işgärleri talap edýär. Ilatyň ýokary we hünär bilimi bilen üpjün edilmegi her bir ýurtda işewürligi ösdürmegiň derejesini we geljegini kesgitlemek üçin möhüm görkeziji bolup durýar. Häzirki döwürde bilim ykdysady ösüş strategiýasynyň wajyp zynjyryna öwrülýär we ony ilerletmäge, çaklamaga giň ýol açylýar. Ýurduň ylmy we tehnologik ösüşi ýokary hünärli işgärleriň bilim derejeleri, olaryň täze pikirleriniň, ylmy açyşlarynyň durmuşa geçirilmegi bilen şertlendirilýär. Bilimiň ösmegi üçin iň möhüm wezipeleriň biri hem adam maýasynyň jemgyýetiň öndüriji we durmuş-ykdysady ösüşiniň kuwwatly güýjüne öwrülmegine itergi berilmegidir. 

Milli ykdysadyýeti ösdürmäge mynasyp goşant goşjak ýaş hünärmenleri taýýarlamakda, olary döwrebap tehnologiýalardan gowy baş çykarýan adamlar edip kemala getirmekde ýokary we orta hünär okuw mekdepleriniň öňünde uly wezipeler durýar. Ýurdumyzyň beýleki ýokary okuw mekdepleri bilen birlikde Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynda hem Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiziň öňde goýýan möhüm wezipelerini durmuşa geçirmek ugrunda maksatnamalaýyn işler amala aşyrylýar. Bu ugurdaky tagallalar degişli düzümler bilen bilelikde amala aşyrylýar. Mysal hökmünde aýtsak, «Türkmenaragatnaşyk» agentligi bilen Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň binýadynda «Sanly çözgüt IT meýdança» hojalyk jemgyýetiniň döredilmegi ýaşlaryň hünär derejesini ýokarlandyrmaga, täze tehnologiýalar boýunça bilimini artdyrmaga giň mümkinçilik berdi. Bu ýerde web-saýtlary, elektron resminama dolanyşyk, dürli dolandyryş ulgamlaryny awtomatlaşdyrmak boýunça kompýuter programmalaryny döretmek üçin derwaýys bolan döwrebap kompýuter we tor enjamlary göz öňünde tutuldy. 

Talyp ýaşlar innowasion taslamalaryň işlenip düzülmegine-de işjeň gatnaşýarlar, ýurdumyzda geçirilýän sergilerde dürli ugurlara degişli programma üpjünçiliklerini we robotlary görkezýärler. Olaryň dürli dersler boýunça ýurdumyzda we halkara derejede geçirilýän bäsleşiklerde, olimpiadalarda üstünlikli çykyş edip, baýrakly orunlary eýeleýändigini bellemek has ýakymly. 

Daşary ýurtlaryň abraýly ýokary okuw mekdepleri bilen hyzmatdaşlygyň gerimi barha giňeýär. Hormatly Prezidentimiziň döredip berýän giň mümkinçiliklerinden netijeli peýdalanmak bilen ýurdumyzda ýokary okuw mekdeplerini halkara derejeli ýokary okuw mekdepleriniň sanawyna goşmak boýunça hem degişli işler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Institutymyzyň Tehniki uniwersitetleriň assosiasiýasynyň agzalygyna kabul edilmegi, Beýik Britaniýanyň «Times Higher Edication» agentliginiň World University Rankings reýtingine 2022-nji we 2023-nji ýyllarda habarçy agzalyga kabul edilmegi, şeýle hem Beýik Britaniýanyň «Times Higher Edication» agentliginiň bütindünýä uniwersitetleriniň «Impact Ranking — 2022» reýtinginiň sanawyna girizilmegi we beýlekiler bellenilmäge mynasypdyr. Bu üstünlikler başymyzy göge ýetirýär, Türkmenistan Watanymyza buýsanjymyzy artdyrýar, hormatly Prezidentimiziň aladalaryna jogap edip, öňküden-de yhlasly işlemäge borçlandyrýar. 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow hem, ýylsaýyn okgunly ösüşlere beslenýän döwür hem bizden — professor-mugallymlardan ylymly-bilimli, giň dünýägaraýyşly, geljekde ýurdumyzyň milli ykdysadyýetini has-da ösdürjek kämil hünärmenleri taýýarlamagy talap edýär. Biz geljekde-de ösüp gelýän ýaş nesliň döwrebap bilim almagy, hünärdir ylym öwrenmegi, edep-terbiýeli, ata Watana, Arkadagly Serdarymyza, türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyza wepaly adamlar bolup ýetişmegi üçin gujur-gaýratymyzy gaýgyrman, yhlasly zähmet çekeris. 

Nurnepes KULIÝEW,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň rektory, tehniki ylymlaryň kandidaty.

Döwrüň  talabyna eýerip 

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň parasatly ýolbaşçylygynda ýurdumyzda milli ykdysadyýetimizi çalt depginler bilen sazlaşykly ösdürmäge, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini yzygiderli gowulandyrmaga, ylmyň we tehnikanyň täze gazananlaryny durmuşa ornaşdyryp, ata Watanymyzy dünýäniň ösen döwletleriniň derejesine çykarmaga gönükdirilen il-ýurt bähbitli tutumly işler alnyp barylýar.  

Garaşsyz, baky Bitarap ýurdumyzyň mundan buýana depginli ösüşini üpjün etmek üçin ilkinji nobatda ykdysadyýetiň ähli ugurlaryny sanlylaşdyrmak bilen bagly wezipäni gysga döwrüň içinde üstünlikli çözmegiň zerurdygy öňe sürýär. 

Türkmenistanyň  Prezidentiniň Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyny tassyklamak hakynda Karara gol çekmegi bilen ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň innowasion ösüşine badalga berildi. Bu Konsepsiýany iş ýüzünde durmuşa geçirmegiň çäklerinde ýurdumyzyň halk hojalygynyň ähli pudaklarynyň netijeli işlemegine gönükdirilen maglumat tehnologiýalaryny giňden peýdalanmagyň hasabyna möhüm ugurlar boýunça çäreler işjeň ýaýbaňlandyrylýar. 

“Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň” maksatlaryna we wezipelerine laýyklykda, döwlet edaralaryny sanly ulgama geçirmegiň depginini ýokarlandyrmak geljegi uly ugurlaryň hatarynda görkezilýär, döwlet edaralaryny elektron resminama ulgamyna geçirmegi işjeňleşdirmek boýunça toplumlaýyn çäreler amala aşyrylýar. Şonuň bilen baglylykda, edara-kärhanalaryň maddy-enjamlaýyn binýady döwrebaplaşdyrylýar, ýörite programma üpjünçiligini taýýarlamak boýunça anyk işleriň giň toplumy ýerine ýetirilýär. Bu Konsepsiýanyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň oňyn netijeleri berýändigine biz özümiziň gündelik durmuşymyzda göz ýetirýäris. Halk hojalygynyň ähli ugruny — önümçilik bilen bagly pudaklary, hyzmat ediş ulgamlaryny, ylym-bilim edaralaryny we beýleki ugurlary sanlylaşdyrmak boýunça durmuşa geçirilýän giň möçberli çäreler amallary ýerine ýetirmek üçin sarp edilýän wagtyň tygşytlanylmagyna, işiň hiliniň ýokarlanmagyna, netijeliliginiň artmagyna ýardam edýär.  

Ýurdumyzyň halk hojalygynyň ähli pudaklarynyň sanlylaşdyrylmagy, täzeçil, ýokary tehnologiýaly, bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýetiň döredilmegi barada uly tagallalary edýän Arkadagly Serdarymyzyň, Gahryman Arkadagymyzyň alyp barýan halk bähbitli işleriniň rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris. 

  Şatlyk ANNABERDIÝEW. 

 TDEI-niň mugallymy. 

 Kämil  ugruň  uly  geljegi 

Arkadag Serdarly bagtyýar ýaşlar ýylynda ýurdumyzyň ykdysadyýeti çalt depginler bilen ösdürilip, ylmyň we tehnikanyň täze gazananlaryny önümçilige ornaşdyrmakda giň möçberli işler durmuşa geçirilýär. Arkadagly Serdarymyzyň öňe sürýän oýlanyşykly ykdysady syýasaty netijesinde ýurdumyzyň halk hojalygy ösüşli ýol bilen öňe barýar. Döwlet Baştutanymyzyň tagallalary bilen sanly ykdysadyýeti ösdürmeklige-de uly üns berilýär.  

2019-njy ýylyň başynda “Türkmenistanda 2019-2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyny tassyklamak hakynda” Karar kabul edildi. Netijede, ýurdumyzda sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegine giň ýol açylyp, tutumly işlere badalga berildi. Bu kämil ulgamyň durmuşa ornaşdyrylmagy döwleti, ýurdumyzyň halk hojalygynyň önümçiligini dolandyrmakda, beýleki ugurlarda has netijeli ösüşleri gazanmakda täze mümkinçilikler peýda boldy.  

Täze ulgamyň ösdürilmegi beýleki ugurlar bilen birlikde, bilim ulgamynyň işini has-da kämilleşdirmekde uly ähmiýete eýe boldy. Sanly ulgam mugallymlar üçin talyplara bilim berip, hünär öwretmekde goşmaça amatlyklara ýol açdy. Şol bir wagtda talyp ýaşlaryň hünärli adamlar bolup ýetişmeklerine has bähbitli şertler peýda boldy. Bize şeýle mümkinçilikleri döredip berýän Arkadagly Serdarymyzyň jany sag, belent başy aman bolsun! 

 Begenç ANNAMUHAMMEDOW. 

 Mary welaýat maliýe-ykdysady orta hünär okuw mekdebiniň mugallymy. 

 Ýokary tehnologiýalaryň  ulgamy 

Arkadagly Serdarymyzyň oýlanyşykly ykdysady syýasaty ýurdumyzyň halk hojalygynyň ösüş-özgerişli ýolunyň rowaçlanmagyna kuwwatly itergi berýär. Ýurdumyzyň çar künjeginde häzirki zaman tehnologiýaly önümçilik kuwwatlyklary işe girizilýär. Milli ykdysadyýetimiziň çalt depginlerde ösdürilmeginde sanly ykdysadyýetiň ähmiýeti örän uludyr. Dünýäniň köp ýurtlarynda giňden ýaýran sanly ykdysadyýete geçilmeginde giň möçberli işleriň bady artýar. Sanly ykdysadyýet köptaraplaýyn bähbitliligi bilen özüne çekýär.  

Sanly ykdysadyýetiň bilim ulgamynyň işini kämilleşdirmekdäki bähbitli ähmiýeti bellärliklidir. Ýurdumyzda bilim ulgamyny sanlylaşdyrmagyň Konsepsiýasynyň kabul edilmegi aýgytly ädim boldy. Çünki, öňdebaryjy ugruň bilim ulgamyna giňden ornaşdyrylmagy ýokary netijeleriň gazanylmagyna kuwwatly itergi berdi. Sanly ulgamdan netijeli peýdalanylmagy ýaş nesle bilim bermegiň, hünär öwretmegiň hilini has ýokary derejelere çykarmaga mümkinçilik berýär. Başgaça aýtsak, talyplara bilim berip, hünär öwretmekde biz, mugallymlara işde has ýokary netijeleriň gazanmagymyza ýardam edýär. Kämil ulgamyň bähbitli mümkinçiliklerine institutymyzda durmuşa geçirilýän işleriň mysalynda doly göz ýetirýäris. Şol bir wagtda täze ulgamyň uly geljegi guwandyrýar. 

 Isgender AŞYROW. 

 TDEI-niň mugallymy. 

Ykdysadyýeti sanlylaşdyrmak boýunça dünýä ýurtlarynda durmuşa geçirilýän strategiýalar innowasion kärhanalaryň döredilmegini, ilatyň iş bilen üpjünçiliginiň ýokarlanmagyny, oňaýly jemgyýetçilik gurşawynyň döredilmegini göz öňünde tutýar. Şonuň netijesinde sanly tehnologiýalar durmuş-ykdysady ulgamyň özgermegine düýpli täsir edýär. Ilkinji nobatda, milli ykdysadyýetiň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmagyň netijeli ýoly hasaplanylýan sanly özgertmeler şol bir wagtda zähmet bazarynda ýagdaýyň üýtgemegine-de getirýär. Sanly hyzmatlar ulgamynda işleýänleriň sanynyň artmagy, maglumatlary döretmek, gaýtadan işlemek, alyş-çalyş etmek, seljermek bilen baglanyşykly täze kärleriňdir hünärleriň döredilmegi ýurtda ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylan görnüşine geçilýändiginiň aýdyň subutnamasydyr. 

Dünýäniň sanly giňişligine işjeň goşulyşýan Türkmenistanda ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagyna uly ähmiýet berilýär. Hususan-da, häzirki döwürde dünýä giňişliginde bolup geçýän sanly «böwsüş» hadysasyna goşulyşmak döwlet syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biri hökmünde kesgitlenilýär. «Türkmenistanda 2019 – 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» üstünlikli durmuşa geçirilmegi hem şonuň bilen baglanyşyklydyr. 

Bu günki gün Bütindünýä internet torunyň mümkinçilikleri iş etmegiň täze görnüşleriniň ýüze çykmagyny hem şertlendirdi. Internetiň mümkinçiliklerinden peýdalanmak arkaly uzak aralykdan zähmet işjeňligini amala aşyrýanlaryň sany barha artýar. Şeýle-de elektron tölegleriň döredýän amatlyklaryndan peýdalanmak, elektron söwda we internet-mahabatlandyrma ulgamynyň hyzmatlaryndan peýdalanmak üçin täze mümkinçilikler açylýar. Önümçilige garanyňda sanly hyzmatlaryň paýynyň köp bolmagy sanly ykdysadyýete mahsus bolan esasy görkezijidir. Şunuň bilen baglylykda, maglumat tehnologiýalarynyň adamlara hyzmat edilişiniň mehanizmini ýönekeýleşdirmäge mümkinçilik berýändigi aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. 

Dünýä giňişliginde emele gelen täze şertleriň täsiri astynda ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklarynyň ösüşini tizleşdirmek hem-de ilata edilýän hyzmatlary ýeňilleşdirmek möhüm wezipeler hökmünde kesgitlenildi. Häzirki döwürde ähli ugurlar bilen bir hatarda, ilaty durmuş taýdan goramak, iş bilen üpjünçilik boýunça hyzmatlary döwrüň talaplaryna laýyklykda kämilleşdirmek boýunça giň gerimli işler amala aşyrylýar. 

Ýakup BERDIÝEW,

Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň talyby.

Amatly mümkinçilikleriň ulgamy 

Milli ykdysadyýetimizi häzirki döwrüň ösüşli talaplaryna laýyklykda durnukly ösdürmekde hormatly Prezidentimiz möhüm wezipeleri öňe sürýär. Şolaryň birem sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak boýunça öňdebaryjy derejelere ýetirmekden, elektron senagaty çalt depginlerde ösdürmekden ybaratdyr. Döwlet Baştutanymyz häzirki döwürde dünýäniň ähli döwletlerinde hereket edýän sanly ykdysadyýete geçilmegi bilen bagly netijeli işlere badalga berýär. Sebäbi innowasion, ýokary tehnologiýaly, bäsleşige ukyply sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegi ýurdumyzda ýokary depginli ösüşiň gazanylmagyna ýol açýar. 

Halk hojalygynyň dürli pudaklarynda, beýleki ulgamlarynda bolşy ýaly, bilim ulgamynda bu kämil ugruň ähmiýeti örän uludyr. Sebäbi, sanly ulgamdan netijeli peýdalanylmagy biz, talyplara bilim berlip, hünär öwredilmegini hil taýdan täze derejelere çykarmaga bähbitli şertleri döredýär. Kompýuter we telekommunikasiýa tehnologiýalarynyň kömegi bilen bilim bermekde goşmaça hyzmatlaryň ýola goýulmagyna amatly mümkinçilikler peýda bolýar. Mekdebimizde sanly ulgamyň ornaşdyrylmagyna berilýän üns barha ýokarlanyp, bu möhüm meselede giň möçberli işleriň bady artýar. 

 Aşyrmyrat AMANMYRADOW. 

 S. A. Nyýazow adyndaky Mary lukmançylyk orta okuw mekdebiniň mugallymy. 

 Ätiýaçlandyryş  ulgamyndaky  özgertmeler 

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda alnyp barylýan oýlanyşykly durmuş--ykdysady syýasatyň netijesinde amala aşyrylýan köptaraplaýyn özgertmeleriň oňyn netijeleri aýdyň görünýär. Ätiýaçlandyrylýanlaryň şahsy, emläk we raýat-hukuk jogapkärçiliginiň ätiýaçlandyryş goragy bilen üpjün edilmegini has-da güýçlendirmek maksady bilen, Türkmenistanyň döwlet ätiýaçlandyryş guramasynda hukuk binýady kämilleşdirilýär, hereket edýän ätiýaçlandyryş görnüşleri döwrebaplaşdyrylýar. Türkmenistanyň döwlet ätiýaçlandyryş guramasy töwekgelçiligiň dürli görnüşinden ätiýaçlandyryş şertnamalaryny baglaşyp, kämil gurama öwrülmek bilen hyzmatlaryň görnüşlerini barha giňeldýär we ýurdumyzyň ösüşlerine mynasyp goşandyny goşýar. 

Türkmenistanyň döwlet ätiýaçlandyryş guramasy raýatlara we ýuridiki şahslara hökmany ätiýaçlandyryşyň 6 görnüşini, meýletin ätiýaçlandyryşyň 47 görnüşini hödürleýär. Ätiýaçlandyryş guramasynyň görnüşlerinden ätiýaçlandyryp, şertnama baglaşýan fiziki we ýuridiki şahslar dürli töwekgelçiliklerden, ýüze çykyp biljek dürli hadysalardan goraglydyrlar.Ýolöten etrap döwlet ätiýaçlandyryş guramasy Halkyň Arkadagly zamanasy ýylynda ätiýaçlandyryş ulgamynda ýokary netijeler gazanyp, raýatlara ätiýaçlandyryşyň görnüşlerini hödürläp, baglaşylýan şertnamalaryň ýüze çykyp biljek dürli hadysalardan gorap, olaryň bähbidine tarap hereket etmegi ugrunda netijeli işler geçirýär.  

 Ýazmyrat GAÝYPOW. 

 Ýolöten etrap döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň direktorynyň wezipesini wagtlaýyn ýerine ýetiriji. 

 Ösüşiň  kämil ugry 

 Hormatly Prezidentimiziň öňdengörüjilikli ykdysady syýasaty Garaşsyz, Türkmenistanymyzyň milli ykdysadyýetiniň belent sepgitlere ýetmegine itergi berýär. Halk hojalygymyzyň dürli pudaklarynyň tehnologiki we tehniki binýadyny döwrebaplaşdyrmakda degerli işler durmuşa geçirilýär. Bu meselede sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegi oňyn täsirini ýetirýär. Sebäbi, täze ulgam çylşyrymly önümçilik kuwwatlyklaryny dolandyrmakda, beýleki ulgamlary çalt depginlerde ösdürmekde uly ähmiýete eýe bolýar. 2019-njy ýylyň başynda Türkmenistanda  2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy kabul edildi. Bu resminamada sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmagyň we ösdürmegiň wezipeleri kesgitlenendir. 

Şu Konsepsiýa laýyklykda, sanly bilim ulgamyny şu günüň talabyna laýyk ösdürmekde ýurdumyzyň ýokary okuw mekdeplerinde täze ulgamyň esasynda bilim bermek işini sanlylaşdyrmakda uly işler durmuşa geçirilýär. Ýene bir bellemeli zat bolsa, ýokary okuw mekdebimizde talyplara bilim bermek bilen bagly maglumatlaryň täzelenip hem-de täze maglumatlar bilen üstüniň ýetirilip durulmagy ýola goýuldy. Bilim bermekde sanly ulgama geçilmeginiň giň gerime eýe bolmagy bu wajyp wezipäniň oňyn çözgüdine giň ýol açýar. 

 Aziz JUMAKULYÝEW. 

 TDEI-niň talyby.

Eziz Diýarymyzda gurlup ulanmaga berilýän ýaşaýyş jaýlarynyň, medeni-durmuş maksatly dürli binalaryň dünýä ülňülerine laýyk bolmagyna, gurluşyklarda ekologik howpsuzlygyň berjaý edilmegine berk talap bildirilýär. Olarda häzirki zamanyň iň soňky gazananlaryny ornaşdyrmak esasy şertleriň biri bolup durýar. Şunda Gahryman Arkadagymyzyň ýurdumyzda alnyp barylýan iri gurluşyklar bilen yzygiderli tanşyp durmagy, özüniň gymmatly maslahatlaryny bermegi aýratyn bellenilmeli ýagdaýdyr. 

Ine, ýakynda Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň Başlygy, Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedow Ahal welaýatyna nobatdaky iş saparyny amala aşyryp, welaýatyň täze, döwrebap edara ediş merkeziniň gurluşygynda alnyp barylýan işler bilen gyzyklandy. Şeýle hem Gahryman Arkadagymyz bu ýerde iş maslahatyny geçirdi. Maslahatyň dowamynda täze şäherde sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden giňden peýdalanmak barada aýratyn durlup geçildi. Şunda sanly ulgamyň, «akylly» şäher kadalarynyň ulanylmagynyň ähmiýetiniň, ilkinji nobatda, göz öňünde tutulmalydygy bellenildi. Hormatly Arkadagymyz täze şäherde ýaşajak raýatlaryň ýaşaýyş ýeri boýunça hasaba alnyşynyň elektron görnüşde bolmagyny üpjün etmegiň üstünde toplumlaýyn işlemelidigini aýtdy. 

Mälim bolşy ýaly, täze tehnologiýalaryň üstünlikli durmuşa ornaşdyrylmagy arkaly şäherlerde kämil ýaşaýyş-durmuş düzümleri kemala gelýär. Intellektual birikdirme ulgamlarynyň döredilmegi köp amatlyklary döredip, raýatlaryň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmaga, çig mal, tehniki we işgärler serişdelerini netijeli peýdalanmaga, halkymyzyň aň-paýhasyny ösdürmäge mümkinçilik berer. Şeýle hem şol tehnologiýalar durmuşyň ähli ugurlaryna sanly ulgamy sazlaşykly baglanyşdyrar. Ine, şular hem döwrebap edara ediş merkeziniň gurluşygynda üns merkezinde durýan esasy meselelerdir. 

Täze merkezde ilatyň durmuşynda möhüm maglumatlaryň görkezilmegine niýetlenen elektron tablolaryň zerur bolan degişli ýerlerde goýulmagyna, köçeleriň atlaryny görkezýän belgileriň yşyklandyryş ulgamyna, nou-haularyň, energiýa tygşytlaýjy serişdeleriň ornaşdyrylyşyna degişli meseleleriň çözülmegine örän oýlanyşykly we hemmetaraplaýyn çemeleşmegiň wajypdygyna üns çekildi. Munuň özi, Gahryman Arkadagymyzyň nygtaýşy ýaly, «akylly» şäher diýlip atlandyrylýan iň döwrebap derejäni üpjün etmekde möhüm talaplaryň biridir. 

Jeren HOJAMYRADOWA,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň mugallymy.