Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça işler yzygiderli häsiýete eýe bolýar. Maglumat tehnologiýalaryny giňden ornaşdyrmagyň hasabyna, milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň, dolandyryş we durmuş ulgamynyň netijeli hereket etmegine gönükdirilen bu ugur tiz wagtda guwandyryjy ösüşlere eýe boldy. Milli ykdysadyýetiň we dolandyryşyň ähli ugrunda sazlaşykly ornaşdyrylýan sanlylaşdyrmak işleri barha giň gerime eýe bolýar. Bu babatda sanly ykdysadyýetiň wajyp esaslaryny döretmek, ilki bilen bolsa, ulgamyň kadalaşdyryş-hukuk taýdan üpjün edilmek boýunça wezipeler yzygiderli durmuşa geçirilýär.

Hormatly Prezidentimiz 17-nji dekabrda geçiren Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde sanly tehnologiýalary döwletimiziň we jemgyýetimiziň durmuşynyň ähli ugurlaryna işjeň ornaşdyrmaga ýardam bermek maksady bilen, Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça pudagara toparyň işiniň sanly ykdysadyýete geçmekde wajyp çäreleriň biridigini bellemek bilen, «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça pudagara toparyň meseleleri hakynda» Karara gol çekmegi hem bu ugurda möhüm çözgütleriň biri boldy.

Her bir pudagyň zähmet öndürijiligini öňdebaryjy döwletleriň derejesine ýetirmek, pudaklarda bäsdeşlige ukyply eksporta gönükdirilen önümçiligi döretmek, maýa goýum mümkinçiliklerini düýpgöter täze derejelere ýetirmek maksady bilen, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň ýerine ýetirmeli sanly işleriniň, hyzmatlarynyň görnüşlerini kesgitlemek, olaryň görnüşlerini yzygiderli artdyrmak we kämilleşdirmek işleri utgaşdyrylýar.

Bu wezipeleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi BMG tarapyndan yglan edilen Durnukly ösüş maksatlarynyň Türkmenistanda durmuşa ornaşdyrylmagyna hem giň mümkinçilikleri döredýändigi, uzak möhletli döwürde durnukly ösüşi üpjün etmäge ýardam edýändigi bellidir. Ýurdumyzyň jemi içerki önüminde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ulgamynyň goşmaça ösüşini üpjün etmäge, milli senagaty diwersifikasiýalaşdyrmaga we innowasiýa häsiýete geçirmäge, ykdysadyýetiň pudaklarynyň häzirki zaman sanly tehnologiýalar we tehnologik enjamlar bilen enjamlaşdyrylmagyna mynasyp täsir eder. Şeýle ösüş meýilnamalarynyň halkara önümçilik halkasyna goşulan işewürligiň täze sanly görnüşlerini ösdürmäge, sanly ykdysadyýete maýa goýumlaryny çekmegiň täze görnüşlerini emele getirmäge, döwlet dolandyrylyşynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga, statistika işine döwrebap usullary ornaşdyrmaga, bank hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmaga, öňdebaryjy tilsimatlara esaslanýan nagt däl hasaplaşyklary has-da ýaýbaňlandyrmaga örän uly itergi berýändigine dünýä tejribesi şaýatlyk edýär. Bu ugry maliýe-ykdysady taýdan dolandyrmak bilen birlikde, aragatnaşyk tehnologiýasynyň howpsuzlygyny, bu babatda döwletiň, jemgyýetiň, raýatlaryň bähbitleriniň goraglylygyny üpjün etmekde, şeýle hem halkara ylmy-tehnologik hyzmatdaşlygy kadaly ýola goýmakda bütinleý täze wezipeleri durmuşa geçirmegiň möhümdigini häzirki ösen şertler anyk görkezýär.

Häzirki zaman dünýä hojalygynda sanly özgertmeler bilen bagly bolmaýan pudaklar barha azalýar, şonuň netijesinde ol ykdysadyýete, döwlet dolandyryşyna we beýleki ugurlara öz täsirini ýetirýär. Sanlylaşdyrmak işleri barha giň gerime eýe bolup, ol şäher gurluşygynda hem täze ugurlary kesgitlemäge mümkinçilik berýär. Sanly tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy diňe bir işewürlik mümkinçilikleri artdyrman, eýsem döwrebap ösen jemgyýetiň kemala gelmegine hem oňyn täsir edýär, bank hyzmatlarynyň hili ýokarlanýar, hyzmatlaryň täze döwrebap görnüşleri döreýär, harajatlaryň we sarp edilýän wagtyň tygşytlanmagyna ýardam berýär.

Sanly ykdysadyýetiň ösüşini we bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň esasy şertleriniň biri hem, ýokary hünär derejeli hünärmenleri taýýarlamak bolup durýar. Bu ugruň ösdürilmegi sanly ykdysadyýetiň talaplaryna laýyk gelýän hünärmenleri ýetişdirmäge gönükdirilen bilim ulgamyny kämilleşdirmek, hünäre gönükdirmek ulgamy döwrebaplaşdyrmak, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary babatynda goşmaça bilimleri girizmek we bu ugurda täze ukyplary ýüze çykarmak maksatlaryna gönükdirilendir. Bilim edaralarynda sanly ykdysadyýetiň anyk ugurlary boýunça okadylmagy we maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ulgamyna degişli edaralaryň hünärmenleri bilen tejribe alşylmagy degişli hünäri bilen birlikde, maglumat tehnologiýalaryndan doly baş çykarýan ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamaga ýardam berýär.

Sanly ykdysadyýet üçin işgärleri taýýarlamakda döwlet gullukçylarynyň we hususy bölegiň wekilleriniň sanly sowatlylygyny ýokarlandyrmak boýunça gaýtadan taýýarlamak işleri hem maksatnamalaýyn alnyp barylýar. Sanly ykdysadyýetiň talaplaryny nazara almak bilen, dürli pudaklaryň işgärleri üçin hünärini ýokarlandyrmak ulgamynyň hem ýola goýulmagy eýýäm öz anyk netijelerini berýär.

Prezident Maksatnamasyna laýyklykda, ýokary okuw mekdeplerine ýaş alymlary, inženerleri, tehnologlary we hünärmenleri taýýarlamagy kämilleşdirmegiň anyk ugurlary kesgitlenilip, bu ugurda hem degişli wezipeler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Sanly ykdysadyýetiň hünärmen we ylym-bilim üpjünçiligini ösdürmek, býujet ulgamynda «sanly bilim», «sanly saglygy goraýyş», «elektron resminamalar dolanyşygy», «elektron görnüşde döwlet hyzmatlary», «maliýe işlerini awtomatlaşdyrmak — meýilnamalaşdyryş we hasabatlylyk ulgamlary» ýaly, sanly tehnologiýalaryň paýyny artdyrmak, ygtybarly maglumat goraglylygyny we howpsuzlygyny üpjün etmek, maglumat üpjünçilik ulgamyny döretmek ýaly wezipeleriň maksatnamalaýyn durmuşa geçirilýändigi guwandyryjy üstünliklerdir.

Nesip bolsa, bu ugurdan bilim alýan ýaşlar öňdebaryjy tehnologiýalary ulanyp, dünýäniň ylmy-tehniki ösüşiniň gazananlaryny ornaşdyryp, täze şertlerde işlemäge ukyply hünärmenler bolup ýetişerler. Hormatly Prezidentimiziň durmuşyň ähli ugurlary bilen bir hatarda, sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça işleriň has-da kämilleşdirilmegi ugrundaky tutumlarynyň uly rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris!

Berdimyrat ORAZOW,

Häzirki döwürde milli ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge hem-de onuň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmaga uly ähmiýet berilýär. Şunda ýurdumyzyň ähli düzümlerinde, hususan-da, ykdysadyýetiň pudaklaryny sanly ulgama geçirmek we innowasion tehnologiýalara esaslanýan önümçilikleri döredip, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmak bilen bagly alnyp barylýan giň gerimli işler aýratyn bellenmäge mynasypdyr. Munuň özi tutuş halk hojalyk toplumyny mundan beýläk-de döwrebaplaşdyrmagyň, onuň netijeliligini artdyrmagyň hem möhüm şertleriniň biridir.

Mälim bolşy ýaly, sanly ykdysadyýetiň durmuşa doly ornaşdyrylmagy üçin esasan, üpjünçilik ulgamy (internetiň elýeterliligi, programma üpjünçiligi), elektron işewürlik (hojalyk işini kompýuter torlary arkaly dolandyrmak) hem-de elektron söwda ýaly ugurlaryň kämilleşdirilmegi esasy zerurlyklar hasaplanýar. Şu üç şertiň üstünlikli berjaý edilmegi ilatyň, aýratyn-da, ýaşlaryň bu ugurdan bilim gorunyň ýeterlik bolmagyny talap edýär. Hormatly Prezidentimiziň sanly tehnologiýalaryň artykmaçlyklaryna aýratyn ünsi çekip, munuň üçin ulgamda kadalaşdyryjy hukuk binýadynyň döredilmeginiň, ugurdaş düzümleriň, düýbünden täze dolandyryş çemeleşmeleriniň kemala getirilmeginiň, ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamagyň möhümdigini yzygiderli nygtamagy durmuş zerurlygyny aňladýar.

Sanly ykdysadyýeti ösdürmekde durmuşyň ähli ugurlarynda — senagatda, söwdada, bank ulgamynda, saglygy goraýyşda, bilimde, ylymda, medeniýetde, syýahatçylykda sanly tehnologiýalary ulgamlaýyn ornaşdyrmagyň zerurlygy öz-özünden düşnüklidir. Şoňa görä-de, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» milli ykdysadyýeti sanlylaşdyrmagyň şeýle çemeleşmesi öz beýanyny tapýar. Sanly ulgama geçilmegi hususyýetçilik işini alyp barmakda hem amatly mümkinçilikleri döredip, döwlete dahylsyz kärhanalary ösdürmegiň innowasion usullaryna has giň ýol açýar. Ol sebitde we tutuş dünýäde işewür hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary işjeňleşdirmekde hem diýseň uly ähmiýete eýedir. Häzirki zaman şertlerinde iri sarp edijileriň sanly tehnologiýalara gyzyklanmasynyň barha artmagy olaryň isleglerini kanagatlandyrmak hem-de bazarda üstünlikli bäsleşmek üçin öňdebaryjy tehnologik çözgütleri ulanmak, bazar gatnaşyklarynyň täze gurallaryny ornaşdyrmak ýaly zerurlyklary ýüze çykarýar. Şu nukdaýnazardan, ýurdumyzda internet söwdasyny ösdürmäge we ýerli önüm öndürijileriň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga gönükdirilen toplumlaýyn çäreleriň amala aşyrylmagy döwür bilen aýakdaş gitmegiň, halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini dünýä ölçeglerine laýyk getirmegiň esasy şertidir.

Aýjemal AKLYÝEWA,

Berkarar döwletimizde Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyz ykdysady taýdan ösýän, dünýä giňişliginde mynasyp orna eýe bolan ýurtlaryň hataryna goşuldy. Häzirki wagtda döwrebap aragatnaşyk serişdeleri, maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalary uly ähmiýete eýe bolup, olar köp babatda döwletiň we jemgyýetiň ösüşini kesgitleýär.

Şu nukdaýnazardan ugur alnyp, Türkmenistanda sanly ulgama geçmek işleri uly gerimde ýaýbaňlandyrylýar. Döwrüň öňdebaryjy ylmy-tehniki gazananlary önümçilige giňden ornaşdyrylýar. Milli ykdysadyýetiň döwlete dahylly we dahylsyz önümçilikleri döwrebap elektron ulgama tapgyrlaýyn esasda birikdirilýär. Netijede, sanly önümçilikli täze pudaklar döreýär. Ykdysadyýetimiziň sanlylaşdyrylmagy önümçilik, söwda we hyzmatlar ulgamyndaky kärhanalara adam zähmetini ýeňilleşdirmek bilen bir hatarda, raýatlarymyza wagt we baha taýdan amatly teklipleri hödürlemäge mümkinçilik berýär. Tizligi, amatlylygy, döwrebaplygy bilen tapawutlanýan sanly ulgamyň ýene bir aýratynlygy, ol bize köp zatlary hiç ýere gitmesizden ýerine ýetirmegimize ýardam edýändigidir. Mysal üçin, sanly ulgamyň kömegi bilen dürli kitaplary elektron nusgada çalt tapmak we okamak, ylmy maslahatlary geçirmek, işewür duşuşyklary guramak mümkin. Şeýle mümkinçilikleriň döredilmegi bolsa, ähli ugurlardaky ösüşi çaltlandyrýar hem-de durmuşa geçirilýän işleriň netijeliliginiň artmagyna oňyn täsir edýär.

Mundan başga-da, bilim ulgamynyň işini döwrebaplaşdyrmakda hem ýurdumyzda sanly ulgamyň mümkinçilikleri giňden peýdalanylýar. Bilim ulgamynyň ähli basgançaklaryny ýokary hilli elektron maglumatlar bilen üpjün etmek, bilim bermegiň usullaryny has-da ösdürmek maksady bilen bu ulgamy halkara ülňülerine laýyklykda sanlylaşdyrmak işleri üstünlikli alnyp barylýar. Şeýle hem ylmyň öňdebaryjy gazananlary we okatmagyň kämil usullary giňden ornaşdyrylýar. Şu maksat bilen ýörite bilim portallary döredilip, ýaşlaryň sanly ulgamdan peýdalanmaklaryna giň mümkinçilikler döredilýär. Munuň özi bolsa häzirki döwürde sanly ulgamyň mümkinçilikleriniň döwletimiz tarapyndan işjeň peýdalanylýandygyna şaýatlyk edýär.

Biz — ýaşlaryň ylymly-bilimli bolmagymyza giň mümkinçilikleri döredip berýän hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda maliýe we ykdysadyýeti, bilim ulgamyny ösdürmekde il bähbitli, umumadamzat ähmiýetli alyp barýan beýik işleri elmydama üstünliklere beslensin!

Roza SAHATOWA,

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Türkmenistanyň hormatly Prezidenti Gurbanguly Berdimuhamedowyň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimizi bazar gatnaşyklaryna geçirmek, onuň ösüşini innowasion ugurlar boýunça üpjün etmek üçin ähli şertler döredilýär. Hususan-da, ýurdumyzda şertnama-hukuk gatnaşyklaryny kämilleşdirmek, ykdysadyýetimize daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek we onuň eksport kuwwatyny güýçlendirmek, döwlet bilen hususy pudaklaryň hyzmatdaşlygyny has-da pugtalandyrmak ýaly möhüm özgertmeler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Şu özgertmeleriň netijesinde ykdysadyýetiň innowasion ösüşi, şeýle hem onuň hukuk kepilliklerini kämilleşdirmek üçin amatly ýagdaýlar döreýär, olar bolsa öz gezeginde, ilatyň durmuş hal-ýagdaýynyň yzygiderli ýokarlanmagynyň gös-göni sebäpleridir. Şol nukdaýnazardan ugur alyp, döwlet Baştutanymyz ileri tutulýan sanly ykdysadyýete geçmek wezipesi babatynda şeýle belleýär: «Bu ýerde esasy faktorlar ýokary tehnologiýalary, esasy we amaly gözlegleriň netijelerini ulanmak bilen gönüden-göni baglanyşykly bolan, jemgyýetiň intellektual potensialyndan has doly peýdalanmak, intensiw ösmek we ykdysadyýeti hil taýdan täze derejä çykarmak üçin öňdebaryjy ylmy gazanylanlary ornaşdyrmak bolup durýar».

Ýokarda bellenilip geçilişi ýaly, milli Liderimiziň ykdysadyýetiň sanly ulgamyny ösdürmek boýunça başlangyjy raýatlaryň ýaşaýyş derejesini yzygiderli gowulandyrmak, bilim jemgyýetini, onuň maglumat giňişligini kemala getirmek, häzirki zaman tehnologiýalaryny ulanmak bilen öndürilen önümleriň we hyzmatlaryň elýeterliligini we hilini ýokarlandyrmak, durmuş we ykdysady çygyrlary dolandyrmagyň ulgamlaryny kämilleşdirmek üçin zerur şertleri döretmäge gönükdirilendir. Dünýä tejribesine laýyklykda, sanly ulgamyň ösdürilmegi ýurduň ykdysadyýetini täze ösüş derejesine çykarmaga we ony düýbünden täze hile öwürmäge mümkinçilik berýär. Şeýlelik bilen, milli ykdysadyýeti yzygiderli sanlylaşdyrmak meseleleriniň durmuşa geçirilmegi, ýurduň tutuş çägini gurşap alýan maglumat-ykdysady giňişliginiň kemala gelmegine doly derejede ýardam edýär.

Şu wezipeleri üstünlikli amala aşyrmak üçin ýurdumyzda elektron senagatyny ýola goýmak, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna esaslanýan ösen ykdysadyýeti kemala getirmek, innowasion, ýokary tehnologiýaly, bäsleşige ukyply sanly ykdysadyýeti hem-de milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýalaşdyrmagyň ugurlaryny ösdürmek, şeýle hem döwletimizi sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça öňdebaryjy ýurtlaryň derejesine ýetirmek maksady bilen, 2018-nji ýylyň 30-njy noýabrynda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyny tassyklamak hakynda» Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary kabul edildi.

Häzirki wagtda biziň ýurdumyzda sanly ykdysadyýetiň işjeň ösüşi äşgär görünýär, üstesine-de, ýakyn wagtda ol innowasion taslamalaryň hereketlendirijisi bolmaly, milli önüm öndürijileriň önümleriniň dünýä bazarlarynda bäsleşige ukyplylygynyň ösmegine ýardam bermeli. Bu ýagdaý täze tehnologik mümkinçilikleriň döwlet we täjirçilik hyzmatlaryny aşa elýeterli etmegi, harytlary we önümleri mahabatlandyrmak üçin çykdajylaryň azalmagyny üpjün etmegi, tölegleri tölemegiň wagtyny tygşytlamagy, dürli gurluş üýtgemelerini nazara almak bilen, kanunçylyk goruny we hukuk (şertnama) gurluşlaryny üýtgedip gurmagy we girdejileriň alternatiw çeşmelerini açmagy bilen baglanyşyklydyr.

Alym Arkadagymyzyň ylmy taýdan esaslandyrylan syýasatynyň netijesinde ykdysadyýetimiziň ähli pudaklaryna halkara standartlaryna laýyk gelýän täze innowasion tehnologiýalary ornaşdyrmak boýunça işler üstünlikli amala aşyrylýar. Şol sanda ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda sanly tehnologiýalaryň ulanylmagyny giňden ýola goýmak, elektron resminamalar dolanyşygyny we elektron senagatyny kämilleşdirmek, şäherleriň hem-de obalaryň sanly tehnologiýalaryň üpjün ediliş derejesinde bolan aratapawudyny aradan aýyrmak ýaly wezipeler amala aşyrylýar. Sanly ykdysadyýete geçmek boýunça wezipeler maglumat-aragatnaşyk üpjünçilik ulgamynyň, şol sanda Internet hyzmatlarynyň hiliniň ýokarlandyrylmagyndan, şeýle hem adamyň intellektual ukyplarynyň doly derejede ulanylmagyndan we zerur bolan beýleki şertleriň ýerine ýetirilmeginden ybaratdyr.

Eýsem, sanly ykdysadyýet näme?

Umuman aýdylanda, sanly ykdysadyýet innowasion tehnologiýalaryň esasynda gurnalan ykdysady gatnaşyklaryň ulgamy bolmak bilen, şol wagtyň özünde harajatlaryň tygşytlanylmagy bilen bir hatarda, girdejileriň täze çeşmelerini ýüze çykaryp, ykdysady netijeliligiň we ösüşiň möhüm şerti bolup durýar.

Şeýlelikde, sanly ykdysadyýet harytlaryň we pul serişdeleriniň dolanyşygynyň tizligi, harytlaryň we hyzmatlaryň ýokary hili we olara laýyk gelýän sarp edijiler üçin döredilýän amatlyklaryň derejesi bilen adaty ykdysadyýetden tapawutlanýar.

Ýurdumyzda uzak we orta möhletleýin ykdysady ösüşiň gazanylmagyny üpjün edýän sanly ykdysadyýet innowasion ulgamlaryň ornaşdyrylmagyny, onuň hasabyna jemgyýetçilik hyzmatlarynyň hiliniň ýokarlanmagyny, şeýle hem täze tehnologiýalaryň ulanylmagynyň netijesinde ilatyň durmuş hal-ýagdaýynyň özgerdilmegini we Internet ulgamynyň mümkinçilikleriniň giňeldilmegini talap edýär. Sanly ykdysadyýete düýpgöter geçmek üçin intellektual tehnologiýalar ulgamyny ösdürmek, şeýle hem degişli ugurlar boýunça halkara hyzmatdaşlygyny ýola goýmak ýaly meseleler möhüm ähmiýete eýe bolup durýar. Mundan başga-da, bu işi amala aşyrmak üçin ykdysadyýetiň döwlet we hususy pudaklarynyň wekillerini, ýuridiki we fiziki taraplary, maglumat tehnologiýasynyň hünärmenlerini we başga-da, jemgyýetiň beýleki agzalaryny tapmak zerurlygy ýüze çykýar. Şonuň bilen birlikde, sanly ykdysadyýet çygrynda maglumatyň we innowasion tehnologiýalaryň goragynyň üpjün edilmegi wajyp wezipeleriň biri hökmünde kesgitlenýär. Sanly ykdysadyýete tapgyrlaýyn geçmek maglumatlaryň kiber goragynyň üpjün edilmegini hem talap edýär. Goragyň şu görnüşine düzüm birlikleriň ählisi degişlidir. Öz gezeginde, ol maliýe we söwda ulgamlarynyň ösüşiniň ýokarlandyrylmagyna gönükdirilen faktor hökmünde çykyş edýär. Mundan başga-da, sanly ykdysadyýetde ýokary tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyna gös-göni täsir edýän dolandyryş işiniň, kanunçylygyň şertnamalaýyn gatnaşyklarynyň kämilleşdirilmegi, şeýle hem ýokary tehnologiýalaryň bäsdeşlige ukyply taslamalaryň hödür edilmegi öz oňyn netijesini berýär. Has takygy, sanly ykdysadyýetiň pudaklarynda önümçiligiň ähli görnüşleri awtomatlaşdyrylýar, pudaklaýyn edara-kärhanalaryň öňünde goýlan wezipeler bolsa merkezleşdirilen dolandyryş, şeýle hem şertnamalaýyn ýörelgeler arkaly amala aşyrylýar. Emma, sanly ykdysadyýetiň artykmaçlyklary diňe şonuň bilen çäklendirilmeýär. Täze ykdysady we innowasion şertlerde önümçiligiň hiliniň we ykdysady işiň subýektleriniň netijeliliginiň ýokarlandyrylmagy, tehnologik pudaklarda döwrebap iş orunlarynyň döredilmegi ýaly mümkinçilikler hem emele gelýär.

Häzirki wagtda öňdebaryjy ýurtlaryň tejribesinde hökümet tarapyndan ykdysadyýeti sanlylaşdyrmak meselelerine işeňňirlik bilen çemeleşilýär, hususan-da, ykdysadyýetimiziň ähli pudaklarynda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň giňden ornaşdyrylmagy, şeýle hem döwlet hyzmatlarynyň elektron görnüşleriniň hereket edip başlamagy ýaly özgertmeler yzygiderli amala aşyrylýar. Dünýä ykdysady ulgamynda sanly özgertmelere sezewar bolmaýan pudaklaryň sany barha azalýar, sebäbi olar döwrüň talaplaryna laýyk gelip bilmeýär, şonuň netijesinde bolsa pudak özüniň bäsleşige ukyplylygyny ýitirýär. Sanly ykdysadyýete geçmek meselesinde, ilki bilen, döwlet dolandyryş edaralaryna we bank ulgamlaryna innowasion tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyny gazanmaly, soňra şol tehnologiýalaryň degişli ykdysadyýetiň pudaklarynda we jemgyýetde ýüze çykýan gaýry zerurlyklary kanagatlandyrmak üçin peýdalanylmagynyň aýdyň netijeleri ykdysadyýete umumylykda oňaýly täsirini ýetirýär. Ýokarda belläp geçişimiz ýaly, sanly ykdysadyýete geçmek üçin döwletiň öňünde çözülmeli iki möhüm wezipe goýlandyr. Olaryň birinjisi, täze ykdysady şertlere laýyk gelýän, şeýle-de ykdysady işe ähli gatnaşyjylaryň hukuk goraglylygyny, şol sanda kiber goragyny üpjün edýän kämil kanunçylyk binýady döretmekden ybarat. Ikinjiden, innowasion tehnologiýalary ornaşdyrýan kärhanalar üçin amatly şertleriň döredilmegi zerur bolup durýar. Olaryň ikisi hem önümçiligiň sanly ýörelgä eýermegine, şeýle-de, ykdysadyýetiň pudaklarynda innowasion ösüşi gazanmaga niýetlenendir.

Ykdysadyýetiň sanly ulgamy jemgyýetçilik durmuşynda bolup geçýän ykdysady we durmuş hadysalardan düzülen ulgam bolmak bilen, şol bir wagtda Internet torundan peýdalanmaga giň mümkinçilikleri bolan täze görnüşli ykdysady nusgany emele getirýär. Sanly ykdysadyýet şertlerinde zähmet öndürijiliginiň artmagy, önümçilik harajatlarynyň pese düşmegi, harytlaryň bäsdeşlige ukyplylygynyň ýokarlanmagy şonuň ýaly-da, beýleki peýdaly aýratynlyklar ýüze çykýar. Ykdysadyýetde innowasion özgertmeleri üstünlikli durmuşa geçirmek üçin üpjünçilik ulgamynyň döwrebaplygyna, elektron dolanyşygynyň ýola goýulmagyna we elektron söwdasynyň amala aşyrylmagyna aýratyn üns berilýär.

Ykdysadyýetiň innowasion pudaklarynyň emele gelmegi bolsa sanly ykdysadyýetde bolup geçýän prosesleriň kanunalaýyk dowamaty hökmünde çykyş edýär. Şeýlelikde, sanly ykdysadyýet jemgyýeti we döwleti düzýän ähli elementleriň bütinleýin yzygiderli sanlylaşdyrylmagynyň netijesinde emele gelýär, sanly ykdysadyýetiň ösüşi bolsa onuň subýektleriniň özara amala aşyrylýan sanly şertnamalaýyn gatnaşyklaryny ýola goýmak işiniň gurnalmagy bilen bagly bolup durýar. Şu işde berk kanunçylyk binýadynyň döredilmegi ilkinji mesele bolup çykyş edýär.

Bu wezipeleri üstünlikli ýerine ýetirmek üçin «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy» kabul edildi. Ol resminama Türkmenistanyň Konstitusiýasyna, «Elektron resminama hakynda», «Türkmenistanda Internet torunyň ösüşini we Internet-hyzmatlaryny elýeterli etmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda», «Maglumat we ony goramak hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryna we beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalaryna laýyklykda işlenip taýýarlandy hem-de sanly ulgamy ösdürmegiň maksatlaryny we esasy ugurlaryny, şeýle hem ýerine ýetirilmeli esasy wezipelerini özünde jemledi.

Häzirki döwürde hormatly Prezidentimiziň başlangyçlary bilen ykdysadyýeti sanlylaşdyrmak ugry boýunça ýene-de birnäçe Maksatnamalar we Konsepsiýalar kabul edilip,üstünlikli durmuşa geçirilýär. Olardan «Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin milli Maksatnamasyny», «Türkmenistanda dürli görnüşli elektron enjamlaryny öndürýän kärhanalary döretmegiň döwlet Maksatnamasyny» bellemek ýerliklidir.

Şeýlelikde, bazar gatnaşyklarynyň kämilleşmegi şertnamalaryň döwrebap görnüşleriniň ýüze çykmagyna oňyn şert döredýär. Bu bolsa ykdysadyýetiň hususy bölümlerini ösdürmekde, ilatyň durmuş wezipelerini çözmekde, şertnamalaýyn gatnaşyklaryň aýdyňlygyny ýokarlandyrmakda netijeli gural bolup durýar.

Zamira BABANAZAROWA,

Lebap welaýat kazyýetiniň kazynyň kömekçisi.

Garaşsyz, baky Bitarap Diýarymyzyň ykdysadyýetini has-da ösdürmäge gönükdirilen milli maksatnamalar esasynda uly işler durmuşa geçirilýär. Şeýle beýik işler jemgyýetimiziň geljekki ösüşleriniň möhüm ugurlaryny kesgitlemekde, şol esasda hem ykdysady ulgamlarda üstünlikli amala aşyrylýan özgertmeleriň maksadalaýyk durmuşa geçirilmeginde ygtybarly orun eýeleýär. Hemmämize mälim bolşy ýaly, soňky döwürlerde «Sanly ykdysadyýet» adalgasy ykdysadyýetçiler tarapyndan ýygy-ýygydan giňişleýin ara alnyp maslahatlaşylýan meselä öwrüldi. Onuň hem esasy sebäbini dünýäniň örän köp ýurtlarynyň ylmy-tehniki ösüşini, hususan-da, sanly maglumatlary ykdysadyýete giňişleýin ornaşdyrmagyň netijesinde uly öňegidişlikleri gazanandygy bilen düşündirip bolar.

Eziz Diýarymyzyň ykdysadyýetini ösdürmekde oňa sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak möhüm wezipeleriň biri bolup durýar. Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzyň ähli ugurlaryny yzygiderli döwrebaplaşdyrmak bilen bir hatarda, milli ykdysadyýetimizi kuwwatlandyrmak, önümçilik we hyzmatlar ulgamyna ylmy we innowasion täzelikleri giňden ornaşdyrmak wezipeleri boýunça maksatnamalaýyn işler toplumlaýyn durmuşa geçirilýär. Sanly ykdysadyýetiň ornaşdyrylmagy ýurdumyzda ýokary öndürijiligi üpjün etmäge we uzakmöhletleýin ykdysady ösüşi gazanmaga badalga berýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe eziz Diýarymyzyň ähli ugurlarda ösdürilmegine, halkymyzyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň yzygiderli ýokarlanmagyna, döwlet dolandyryş edaralarynyň işiniň netijeliliginiň gazanylmagyna, ykdysadyýetimiziň diwersifikasiýa ýoly bilen döwrebaplaşdyrylmagyna gönükdirilen, düýpli ylma daýanýan giň möçberli işler barha rowaçlanýar. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy» milli ykdysadyýete sanly ulgamlary ornaşdyrmak, elektron senagatyny ösdürmek, adamyň aň-bilim maýasyna, işewürlige we maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň iň täze gazananlaryna esaslanýan kuwwatly ykdysadyýeti kemala getirmek, innowasion, ýokary tehnologiýaly, bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek ýaly il-halk bähbitli maksatlara gönükdirilen strategik resminamadyr. Mälim bolşy ýaly, sanly ykdysadyýeti ösdürmekde ýurdumyzyň baş maksady ony hukuk taýdan düzgünleşdirmäge, hukuk goraglylygynyň üpjün edilmegine gönükdirilendir.

Şoňa baglylykda sanly ykdysadyýetiň kadalaşdyryjy hukuk üpjünçiliginiň kämilligi üçin bu gurşawyň aýratynlyklaryny hem-de özboluşlylygyny göz öňünde tutmak möhüm bolup durýar.

Eziz Diýarymyzda sanly ykdysadyýetiň mümkinçiliklerinden barha köp peýdalanylýar, bu ugurdaky bilimler yzygiderli artdyrylýar. Ata Watanymyzda durmuşa geçirilýän özgertmeleriň halkyň bähbidine, ýurdumyzyň gülläp ösmegine gönükdirilendigini aýratyn bellemegimiz gerek. Sanly ykdysadyýetiň möhüm ugurlary üstünlikli ýerine ýetirilýär.

Halkymyza bagtyýarlygy peşgeş edýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag bolsun, il-ýurt bähbitli, halkara ähmiýetli beýik işleri mundan beýläk hem has-da rowaçlansyn!

Ogulbeg HANOWA,

S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň mugallymy.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiz köpugurly ösdürilýär. Ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmak, ähli ulgamlara sanly tehnologiýalary ornaşdyrmak boýunça giň möçberli özgertmeler amala aşyrylýar. Bu babatda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy» üstünlikli durmuşa geçirilýär. Munuň özi ösüşiň innowasion ýolunyň ajaýyp nusgasy bolup durýar.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyzda hem sanly ykdysadyýeti ösdürmegi has-da ýokarlandyrmak ugrunda netijeli işler durmuşa geçirilýär. Muňa mysal hökmünde, milli Liderimiziň Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyny» hem-de ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň meýilnamasyny görkezmek bolar. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» göz öňünde tutulan wezipeleriň amala aşyrylmagyny üpjün etmek maksady bilen kabul edilen bu resminama taryhy wakalara baý şu ýylda sanly ulgamy ösdürmekde ýokary netijeleriň gazanylýandygyny görkezýär. Bu bolsa milli ykdysadyýetimiziň önümçilik kuwwatynyň has-da artmagyna we doly sanlylaşdyrylmagyna ýardam berýär.

Agzalan resminama milli ykdysadyýetimizi sanlylaşdyrmagyň döwrebap usullaryny we öňde duran anyk wezipelerini özünde jemleýär. Onda jemi içerki önümde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň tutýan ornuny artdyrmak, sanly aragatnaşyk babatda welaýatlaryň, şäherleriň we obalaryň arasyndaky tapawudy aradan aýyrmak göz öňünde tutulýar. Şu nukdaýnazardan, ýurdumyzda häzirki zaman täze we kuwwatly önümçilikler ýola goýulýar. Şunuň esasynda bolsa milli ykdysadyýetimiziň önümçilik we senagat kuwwaty artyp, eksport mümkinçiliklerimiz has-da ýokarlanýar. Munuň özi hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda ata Watanymyzyň bütin dünýäde ykdysady taýdan güýçli, ösen hem-de kuwwatly senagat döwleti hökmünde ykrar edilmegine ýol açýar.

Şatlyk ABDYRAHYMOW,

TDP-niň Gubadag etrap komitetiniň başlygy.

Bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimizi köpugurly ösdürmek we sanlylaşdyrmak babatda giň gerimli özgertmeler amala aşyrylýar. Bu ugurda maksatnamalaýyn işleriň durmuşa geçirilmegi, anyk wezipeleri we maksatlary nazarlaýan konseptual resminamalaryň kabul edilmegi ýokary netijeleri gazanmaga ýardam berýär. Munuň şeýledigine häzirki wagtda ýurdumyzyň jemi içerki önümiň ösüş depgini boýunça dünýäniň sazlaşykly ösýän döwletleriniň hataryna girýändigi hem aýdyň şaýatlyk edýär.

Türkmenistan häzirki günde ykdysady taýdan durnukly we bedew batly ösýän döwlet hökmünde tanalýar. Milli ykdysadyýetimiziň diwersifikasiýalaşdyrylmagy we sanlylaşdyrylmagy uly ösüş görkezijilerini gazanmaga ýardam edýär. Hususan-da, ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek ugrunda amal edilýän özgertmeler halk hojalygynyň kuwwatynyň has-da artmagyna itergi berýär. «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» esasynda üstünlikli durmuşa geçirilýän sanly özgertmeleriň netijesinde ykdysadyýetimiziň innowasion üpjünçiligi barha ýokarlandyrylýar. Munuň özi halk hojalygynyň işiniň kompýuter tehnologiýalarynyň esasynda dolandyrylmagyna, önümçilik kuwwatlyklarymyzyň artyp, eksport mümkinçiliklerimiziň has-da ýokarlanmagyna oňyn täsir edýär.

Sanly ulgam — gülläp ösüşleriň binýady. Hakykatdan-da, sanly ulgamyň ösdürilmegi ýurtda ähli babatlarda ýokary sepgitlere ýetmäge ýardam berýär. Bu önümçilik oba hojalyk, ulag we aragatnaşyk, ylym-bilim, saglygy goraýyş, medeniýet we beýleki ugurlaryň ösüşlerinde hem äşgär duýulýar. Şu jähetden, milli Liderimiziň öňdengörüjilikli baştutanlygynda sanly ulgamy ösdürmegiň berk binýadyny goýan Türkmenistan, Bütindünýä bankynyň maglumatlaryna görä, dünýäniň ortaça ösen ýurtlaryndan ýokary girdejili döwletleriň hataryna çykdy.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda ýurdumyzda sanly ulgamy ösdürmek täzeçe many-mazmuna eýe bolup, onuň kanunçylyk binýady has-da berkidilýär. Muňa Gahryman Arkadagymyzyň gol çeken Karary esasynda «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasynyň» hem-de ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasynyň tassyklanylmagy doly güwä geçýär. Döwlet maksatnamasy sanly ulgamy ösdürmegiň ähli ugurlaryny we bu babatda täze anyk wezipeleri öz içine alýar. Munuň özi döwlet Baştutanymyzyň taýsyz tagallasy bilen ýurdumyzda milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşlerini gazanmaga mümkinçilik berjek sanly ulgamyň ösdürilýändigini subut edýär.

Jemal ALLAŞUKUROWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby.

Döwlet Baştutanymyzyň taýsyz tagallalary netijesinde ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmekde tutanýerli işler durmuşa geçirilýär. Halk hojalygynyň ähli pudaklaryna innowasion tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy netijesinde sanly ykdysadyýetiň mümkinçiliklerinden giňden peýdalanylýar.

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda, dünýä ylmynyň täze gazananlary esasynda ýurdumyzyň halk hojalygyna sanly ykdysadyýet giňden ornaşdyrylýar. Şu mynasybetli halk hojalygynda innowasion taslamalar talabalaýyk durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzda saglygy goraýyş, ylym we bilim, senagat, ulag we kommunikasiýa hyzmatlar ulgamy, agrosenagat pudagy, orta we kiçi telekeçilik ýaly ugurlarda sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden peýdalanylýar. Oba hojalyk pudagynda bu babatda işler güýçli depginde alnyp barylýar. Ýer bilen iş salyşýan kärendeçilerimiz kuwwatly tehnikalar — pagta ýygyjy maşynlar, bugdaý orujy kombaýnlar bilen ýeňillikli şertlerde üpjün edilýär. Bu tehnikalara ýörite sanly ulgamyň kömegi bilen kompýuterler ornaşdyrylandyr. Munuň özi ýere erk edýän mehanizatorlara köp babatda ýeňillikleri döredýär. Wagty tygşytlamaga, alynýan hasylyň mukdarynyň artmagyna köp ýardam edýär.

Diýarymyzda ýokary depgin bilen ornaşdyrylýan sanly ulgamyň halk hojalygynda peýdasy ummasyzdyr. Häzirki wagtda döwlet hyzmatlarynyň ýeke-täk portalynyň işe girizilmegi amala aşyrylýan ýeňilleşmegine hem-de çaltlaşmagyna ýardam berýär.

Mälim bolşy ýaly, sanly ykdysadyýet we sanly ulgam internet ulgamy bilen baglanyşyklydyr. Häzirki wagtda ýurdumyzda internet hyzmatlaryndan peýdalanýanlaryň sany günsaýyn artýar. Ýurdumyzda aragatnaşyk ulgamynyň täze görnüşleriniň ähmiýetine aýratyn üns berilýär. Şu nukdaýnazardan, aragatnaşyk pudagyny ösdürmekde hormatly Prezidentimiziň

baştutanlygynda ýurdumyzda netijeli işler durmuşa geçirilýär. Bu bolsa milli ykdysadyýetimiziň kuwwatlanmagyna giň mümkinçilikleri döredýär. Döwletimizde sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň durmuşa geçirilmegi ähli pudaklaryň we döwlet dolandyryş edaralarynyň işiniň tehnologiýa taýdan kämilleşmegine ýardam berýär. Goý, hormatly Prezidentimiziň durmuşa geçirýän beýik işleri rowaçlyklara beslensin!

Amanbibi HALMYRADOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň öwreniji-mugallymy.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe milli Liderimiziň tagallasy bilen ýurdumyzyň ähli pudaklarynda sanly ulgama geçmek işleri üstünlikli alnyp barylýar. Ýurdumyzda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň mümkinçilikleriniň giňden peýdalanylmagy sanly ykdysadyýete tapgyrlaýyn geçmek üçin şertleri döredýär. Bu bolsa ykdysady ösüşiň netijeliligini üpjün edýär. «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda hem hormatly Prezidentimiziň milli ykdysadyýetimizi sanlylaşdyrmak ugrunda berýän tabşyryklaryny durmuşa geçirmek boýunça ýurdumyzda möhüm işler alnyp barylýar.

Mälim bolşy ýaly, döwlet Baştutanymyzyň Karary bilen «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy» üstünlikli amala aşyrylýar. Bu resminama ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň we ýurdumyzyň jemgyýetçilik edaralarynyň işiniň netijeliligini maglumat tehnologiýalaryny ulanmagyň hasabyna ýokarlandyrmaga gönükdirilendir. Resminama kabul edilmezinden ozal Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça zerur işler ýerine ýetirildi. Milli Liderimiziň tabşyrygyna laýyklykda, 2010-njy ýylda döwletiň hökümet aragatnaşygyna sanly ulgam ornaşdyryldy, wideoaragatnaşyk we elektron resminama dolanyşygy ýola goýuldy. «Aragatnaşyk hakynda», «Türkmenistanda internet torunyň ösüşini we internet hyzmatlaryny etmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda», «Maglumat we ony goramak hakynda», «Şahsy durmuş barada maglumat we ony goramak hakynda», «Kiberhowpsuzlyk hakynda», «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» we beýleki kanunlar kabul edildi. Hökümet agzalarynyň, Aşgabat şäheriniň we welaýatlaryň, etraplaryň häkimleriniň, ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň ýolbaşçylarynyň arasynda onlaýn tertibinde wideomaslahatlary geçirmäge mümkinçilik berýän ulgam ornaşdyryldy. Ýurdumyzda transmilli optiki-süýümli aragatnaşyk ulgamynyň bolmagy internet akymlarynyň üstaşyr geçirijilik ukybyny ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär.

Hormatly Prezidentimiz ykdysadyýeti sanlylaşdyrmak, bu pudagyň işgärler kuwwatyny pugtalandyrmak, döwlet dolandyryşynyň netijeliligini, halkymyzyň durmuş derejesini ýokarlandyrmak üçin elektron we ylmy ulgamy özleşdirmek, ýokary tehnologiýalaryň hem-de kiçi we orta telekeçiligiň mümkinçiliklerini çekmek arkaly pudaklary döwrebaplaşdyrmak meselelerine aýratyn ähmiýet berýär. Häkimlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň önümçilik işini awtomatlaşdyrmak, hasaba almak we hasabyny ýöretmek boýunça ýerine ýetirilýän işleri ýeňilleşdirmek, şeýle hem raýatlar üçin amatlyklary döretmek we elektron hyzmatlar ulgamyny kämilleşdirmek maksady bilen, Türkmenistanyň www.e.gov.tm bir bitewi döwlet saýty döredildi. Bu portal raýatlar hem-de işewürlik üçin elektron görnüşinde döwlet hyzmatlaryny ýerine ýetirmäge «Bir penjire» diýen awtomatlaşdyrylan maglumat ulgamy hökmünde hödürlendi. Bu portalyň ähli mümkinçiliklerini doly herekete girizmek üçin saýtyň görkezilen bölümindäki hyzmatlary ýerine ýetirýänleriň işjeňligi zerur bolup durýar.

Şeýle hem hormatly Prezidentimiz «Türkmenistanda elektron resminamalar dolanyşygy ulgamyny we internet web-saýtlary döretmek we işe girizmek hakynda» Karary kabul etdi. Resminama laýyklykda, ministrliklere, pudaklaýyn dolandyryş edaralaryna, Aşgabat şäheriniň we welaýatlaryň häkimliklerine, guramaçylyk-hukuk görnüşine garamazdan, edaralara, kärhanalara, guramalara hem-de bilimi bolmadyk, telekeçilik işi bilen meşgullanýan ýuridik şahslara, hususy telekeçilere elektron resminama dolanyşygy ulgamyny, web-saýtlary bellenen tertipde döretmegi, şeýle hem olaryň işe girizilmegini we yzygiderli döwrebaplaşdyrylyp durulmagyny üpjün etmek tabşyryldy. Munuň özi, hormatly Prezidentimiziň belläp geçişi ýaly, ähli ugurlarda elektron ulgama geçilmegi kagyz görnüşindäki resminamalar dolanyşygyny ep-esli azaltmaga, maglumatlaryň geçişiniň we olary alyşmagyň tizligini ýokarlandyrmaga, ahyrky netijede bolsa, çözgütleri kabul etmek üçin sarp edilýän wagty ep-esli azaltmaga, şeýle hem işdäki bökdençlikleri aradan aýyrmaga mümkinçilik berer. Milli Liderimiziň ýurdumyzy ösdürmeklige gönükdiren bu asylly başlangyjy esasynda iň bir gymmatly hazynany — wagty tygşytlamaga mümkinçilik döredilýär. Işde bolsa netijelilik, takyklyk, ygtybarlylyk gazanylar. Döwlet Baştutanymyz elektron resminama dolanyşygy ulgamyny hem-de web-saýtlary durmuşa ornaşdyrmak işine hem uly üns berýär. Saýtlaryň ýygy-ýygydan täzelenip durulmagy bolsa onuň hil taýdan ösüşiniň kepilidir, sebäbi ol peýdalanyjylar üçin bähbitli maglumatlaryň yzygiderli akymynyň döredilmeginiň hasabyna elektron neşiriň meşhurlygyny üpjün edýär.

Sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna laýyklykda, milli Liderimiziň köpçülikleýin habar beriş serişdeleriniň neşirlerini elektron görnüşe geçirmek boýunça tabşyryklaryny ýerine ýetirmek maksady bilen, bu işi guramagyň degişli tertibi taýýarlanyldy. Köpçülikleýin habar beriş serişdelerini sanlylaşdyrmak içerki maglumat bazarynda bäsdeşligi artdyrar we olaryň dünýä media bazaryna çykmagyna şert döreder. Şeýlelikde, Türkmenistan sanly ykdysadyýete geçmek meselesine taýýarlykly geldi. Kanunçylyk binýadynyň kämilleşdirilmegi, zerur düzümiň, IT-kompaniýalaryny ösdürmek üçin amatly şertleriň döredilmegi, işgärler bilen üpjünçilik we başga-da birnäçe şertler milli Liderimiziň başlangyjy bilen durmuşa geçirilýän Türkmenistanyň sanly ykdysadyýetini ösdürmegiň Konsepsiýasynda anyk beýan edilen maksatlaryň ýerine ýetirilmegini tizleşdirer.

Şeýle ajaýyp zamanada il bähbitli, döwlet ähmiýetli işleriň durmuşa geçirilmeginde bimöçber aladalary edýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolsun!

Jangeldi IŞANKULYÝEW,

žurnalist.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyz Gahryman Arkadagymyzyň tagallasy bilen uly ösüşlere beslenip, ajaýyp üstünlikler gazanyldy. Şeýle ajaýyp üstünlikleriň hatarynda ykdysady ösüşleri, sanly ulgamyň ornaşdyrylyşy aýratyn bellärliklidir.

Häzirki döwürde iş orunlaryna maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň dürli görnüşleriniň giňden ornaşdyrylmagy, gündelik durmuşymyzda bolsa internet mümkinçilikleriniň giňden ulanylmagy netijesinde ilat üçin döredilýän oňaýlyklar elektron maglumatlar ulgamynyň ýaşaýşyň ähli taraplaryna öz täsirini ýetirýändigini görkezýär. Şunuň bilen baglylykda, sanly ykdysadyýetiň esasy aýratynlygyny täze çözgütleri kabul etmekde, täze önümleri öndürmekde we hyzmatlary ýerine ýetirmekde sanly maglumatlaryň ähmiýetiniň ýokarlanýandygy bilen düşündirmek bolar. Sanly gurşaw diňe bir ykdysadyýetiň täze hile geçmegine däl, eýsem, her birimiziň dünýägaraýşymyzyň, jemgyýetçilik aňynyň özgermegine hem öz täsirini ýetirýär.

Sanly ykdysadyýet adamyň, ilatyň ýaşaýşy üçin zerur bolan harytlary we hyzmatlary öndürýän toplumdyr. Başgaça aýdylanda, sanly ykdysadyýet maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary tarapyndan üpjün edilýän ykdysady işjeňligiň we hünär aragatnaşyklarynyň bütindünýä ulgamydyr. Oňa gysgaça sanly tehnologiýalara esaslanýan ykdysadyýet diýlip hem düşünilýär. Ykdysadyýetiň bu görnüşini belli bir derejede ozaldan hereket edýän ykdysadyýet hökmünde hem kabul edip bolar. Ol täze maglumatlary, tehnologiýalary we önümleri döretmegi hem-de olardan peýdalanmagy, telekommunikasiýa hyzmatlaryny, elektron işewürligi, elektron söwdany, elektron bazarlaryny, uzak aralykdan hyzmatlary ýerine ýetirmegi, şeýle hem beýleki düzüjileri öz içine alýar.

Sanly ykdysadyýet tizlik, amatlylyk, tygşytlylyk düşünjeleri bilen berk baglanyşyklydyr. Sanly ykdysadyýeti ösdürmekde döwletiň orny iki maksada gönükdirilýär. Birinjisi, täze ýagdaýlara uýgunlaşdyrylýan kanunçylyk binýadynyň kämilleşdirilmegidir. Ikinji maksady bolsa, önümçiligiň sanly ýörelgelerine eýerip, innowasion tehnologiýalary ornaşdyrýan kärhanalar we kompaniýalar üçin amatly şertleriň döredilmegidir.

Sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça ykdysady taýdan ösen ýurtlaryň birnäçesinde toplanan tejribe sanly gurşawyň döredilmegi bilen, milli ösüşde birnäçe artykmaçlyklaryň gazanylýandygyny görkezýär. Şunda maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy bilen, içerki önümiň artýandygy bellenilýär. Mundan başga-da, ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagy ilatyň abadan ýaşaýşyny üpjün etmek üçin wajyp bolan möhüm meseläniň çözülmegine, ýagny ilatyň iş bilen üpjünçiliginiň gowulanmagyna hem ýardam berýär. Sebäbi sanly hyzmatlara ykdysadyýetiň we jemgyýetiň islegleriniň barha artmagy telekeçiligiň ösmegi üçin täze mümkinçilikleri açýar.

Görnüşi ýaly, sanly ykdysadyýet ýurduň ösüş depgininiň çaltlanmagyna we sanly tehnologiýalary ulanmagyň hasabyna ilatyň ýaşaýyş derejesiniň ýokarlanmagyna, şeýle-de, milli ykdysadyýetiň düýbünden tapawutlanýan täze hile geçmegine ýardam berýär. Ýurdumyzda ilata hödürlenýän dürli görnüşli hyzmatlaryň netijeliligini üpjün etmek maksady bilen, durmuş ulgamynyň dürli pudaklaryna sanly innowasiýalary ornaşdyrmak boýunça alnyp barylýan giň gerimli işler oňyn netije berýär. Munuň özi ýurdumyzyň ösüşiniň has-da döwrebapdygyny aýdyň beýan edýär.

Intizar KULLIÝEWA,

S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň mugallymy.

Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimiz döwrebap ösdürilýär. Häzirki döwrüň şertlerinde ýokary tehnologiýaly sanly ykdysadyýeti döretmek boýunça toplumlaýyn işler alnyp barylýar. «Sanly ykdysadyýete geçilmegi maýa goýum işjeňligini ösdürmäge, döwlet dolandyrylyşynyň öňdebaryjy usullaryny ornaşdyrmaga we täze iş orunlaryny döretmäge, maglumat tehnologiýalaryny ulanmagyň hasabyna ähli pudaklaryň işiniň netijeliligini ýokarlandyrmaga ýardam edýär» diýip, döwlet Baştutanymyz belleýär.

Ýurdumyzda milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, sanly ulgamy ornaşdyrmak, ylmyň gazananlaryny we maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryny işjeň özleşdirmek, bilim ulgamynyň işini kämilleşdirmek, ony hil taýdan dünýäniň ösen derejesine çykarmak möhüm wezipe bolup durýar. Sanly ulgamyň durmuşa giňden ornaşdyrylmagy zehinli ýaşlaryň ýüze çykmagyna uly täsir edýär. Şundan ugur alnyp, Balkanabat nebitçilik orta hünär okuw mekdebimizde hem sanly bilim ulgamyny ornaşdyrmak boýunça netijeli işler durmuşa geçirilýär. Talyplara hemme dersler boýunça öwredilýän sapaklar we olaryň nazaryýetde alýan bilimleri sanly ulgamyň üsti bilen kämilleşdirilip, özleşdirilýär. Şeýle-de synaglaryň ýöriteleşdirilen kompýuter otagynda test görnüşinde, soraglara jogap bermek usulynda geçirilmegi talyplaryň bilim derejesini has-da ösdürmäge ýardam berýär.

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyzda dünýäniň öňdebaryjy, kämil, innowasion tehnologiýalary bilen enjamlaşdyrylan sanly bilim ulgamyny ösdürmekde giň möçberli işleri alyp barýan, ylmy taýdan esaslandyrylan ykdysady strategiýasy bilen möhüm wezipeleriň üstünlikli çözülmegine ak ýol açyp berýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolup, il-ýurt, döwlet ähmiýetli beýik işleri mundan beýläk-de rowaç alsyn!

Tuwak ARAZOW,

«Türkmennebit» döwlet konserniniň Balkanabat nebitçilik orta hünär okuw mekdebiniň mugallymy.

Garaşsyz, hemişelik Bitarap Watanymyz Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe ykdysady taýdan bedew bady bilen ösýän, dünýäniň ykdysady giňişligine ynamly goşulan ýurtlaryň hatarynda ornuny berkitdi. Hemmämize mälim bolşy ýaly, ykdysady ösüşiň esasy netijeleri, talaplary anyk teklipler, ylmy oý-pikirler, kämil hünärmenler bilen berk baglanyşyklydyr. Beýik ösüşleriň adamzat jemgyýetini näderejede özgerdenligi hakyndaky pikirler her birimiziň yhlasly işlemegimizi üpjün edýär. Şeýle özgerişlerde innowasiýanyň hemme döwürlerde-de esasy badalga bolandygy baradaky pikir bilen doly ylalaşýarsyň. Baý geçmişli milli taryhymyzyň täze ykdysady ösüş tapgyrynda sanly ulgama geçmekde ädilýän şowly ädimler döwrebap many-mazmun hem-de millilik öwüşgini bilen has-da baýlaşdyrylýar. Döwrümiziň häsiýetli aýratynlygy, döwrebap ylmyň üstünlikli netijesi bolan internet giňişliginiň kemala gelmegi we onuň gündelik durmuşymyzyň aýrylmaz bölegine öwrülmegi ykdysady ösüşiň hil taýdan täze tapgyryna — «sanly ykdysadyýete» ynamly geçişi şertlendirdi. Şeýle hem ata Watanymyzy mundan beýläk-de ösdürmek, täzeçil başlangyçlary öňe sürýän telekeçiligi höweslendirmek, öňdebaryjy tehnologiýalary ornaşdyrmak, bilelikdäki kärhanalary we paýdarlar jemgyýetlerini döretmek, ätiýaçlandyryşy, gazna biržasyny we gymmatly kagyzlar bazaryny döwrebaplaşdyrmak arkaly ähli pudaklarda düýpli özgertmeleri amala aşyrmakda uly üstünlikler gazanyldy.

Sanly ulgam ýurdumyza bütindünýä maglumat giňişligine goşulyşmaga giň ýol açdy. Türkmen taryhynda ilkinji gezek älem giňişligine çykarylan «TürkmenÄlem 520 E» maglumat kabul ediji, ýaýradyjy milli emeli hemra bu ösüşleriň guwandyryjy buşlukçysy boldy. «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» milli aragatnaşyk-kommunikasiýa ulgamyny ösdürmäge aýratyn ähmiýet berilýär. Olaryň üstünlikli özleşdirilmegi bilen pudaklaryň işini awtomatlaşdyrylan usula geçirmäge giň mümkinçilikler açylar. «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2019 — 2025-nji ýyllar üçin Konsepsiýasynyň» kabul edilmegi bu ugurda durmuşa geçirilýän işlere oňat ýardam etdi.

Häzirki wagtda Türkmenistanda sanly ulgama geçmek boýunça döwrüň öňdebaryjy ylmy-tehniki gazananlary önümçilige giňden ornaşdyrylar. Milli ykdysadyýetiň döwlete dahylly hem dahylsyz önümçilikleri döwrebap elektron ulgama tapgyrlaýyn esasda birikdirilýär. Netijede, «sanly önümçilik» ugurly täze pudaklar döreýär. Önümçiliklerde öňdebaryjy kompýuterleşdirilen tehnologiýalaryň peýdalanylmagy bilen san ölçegli hasaplamalar geçirilýär, ygtybarly maglumatlar toplanylýar. Önümçilik pudaklarynyň ýokary ykdysady netijeliligini üpjün etmegiň çäklerinde bu ugra gönükdirilýän goşmaça maýa goýumlar edara-kärhanalaryň tehniki-tehnologik keşbini düýpli döwrebaplaşdyrmak maksatlaryna harçlanýar. Munuň özi ýerli önüm öndüriji ulgamlarda elektronlaşma geçmekde, täze önümlere alyjylary tapmakda, tejribe alyşmakda oňyn mümkinçilikleri açýar, sanlylaşmak ugrunyň getirjek bähbidiniň näderejede ýokary boljakdygyny aýdyň görkezýär.

Ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ähli ulgamlaryndaky durmuş ugurly ykdysady syýasata laýyklykda, milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda amala aşyrylýan giň gerimli özgertmeleriň ählisi halkymyzyň ynamly öňe barýandygyna şaýatlyk edýär. Şeýlelikde, döwlet maksatnamalarynda bellenilen ähli çäreleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi ýakyn geljekde has-da ösen bazar amatlyklaryny kemala getirmäge, ählumumy ykdysady giňişlige has doly goşulyşmaga, daşary söwda dolanyşygyny yzygider artdyrmaga mümkinçilik berer.

Garaşsyz, hemişelik Bitarap döwletimiziň ykdysady kuwwatyny has-da pugtalandyrýan Gahryman Arkadagymyzyň janynyň sag, ömrüniň uzak bolmagyny, il-ýurt bähbitli, dünýä ähmiýetli beýik işleriniň hemişe rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.

Aýna ORAZOWA,

Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň öwreniji mugallymy.