Habarlar
Sanly ykdysadyýetiň kanunçylyk binýady

Garaşsyz ýurdumyzda innowasion ykdysadyýeti kemala getirmek, ähli ulgamlary sanlylaşdyrmak, sanly ykdysadyýetiň täze gadamlaryny durmuşa ornaşdyrmak, ykjam kompýuter aragatnaşygyny ýola goýmak babatda maksatnamalaýyn işler üstünlikli amala aşyrylýar. Bu hem bolsa milli ykdysadyýetimizi innowasion ösüş ýoluna geçirmek işini çaltlandyrmaga, önümçilige öňdebaryjy tehnologiýalary, sanly ulgamy, elektron resminamalar dolanyşygyny giňden ornaşdyrmaga ýardam berýär. Munuň özi innowasion ykdysadyýeti kemala getirmäge döwlet derejesinde aýratyn üns berilýändigini aňladýar.

Şu nukdaýnazardan ýurdumyzda bu ugurda kanunçylyk binýady hem kämilleşdirilýär. «Döwlet ylmy-tehniki syýasaty hakynda», «Maglumat we ony goramak hakynda», «Elektron resminama hakynda», «Türkmenistanda Internet torunyň ösüşini we Internet hyzmatlaryny etmegi hukuk taýdan düzgünleşdirmek hakynda», «Aragatnaşyk hakynda», «Ylmy-tehnologiýa parklary hakynda», «Ylmy edaralar hakynda», «Ylmy intellektual eýeçilik hakynda», «Ylmy işgäriň hukuk ýagdaýy hakynda» Türkmenistanyň Kanunlary kabul edildi, «Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy», «Türkmenistanda durmuş-ynsanperwer ylymlaryny ösdürmegiň Döwlet maksatnamasy» hem-de «Türkmenistanda tebigy we takyk ylymlary ösdürmegiň Döwlet maksatnamasy» durmuşa geçirilýär.

«Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» göz öňünde tutulan wezipeleri amala aşyrmak maksady bilen, «Türkmenaragatnaşyk» agentliginiň hünärmenleri tarapyndan taýýarlanan «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyny tassyklamak hakyndaky» Karara gol çekilmegi ähli ugurlarda sanly ulgamy ornaşdyrmak babatdaky işleriň maksatnamalaýyn esasda alnyp barylýandygyny aýdyňlygy bilen görkezýär. Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň «Sanly Türkmenistan» atly täze döwlet maksatnamasyny işläp taýýarlamagy biziň ýokarky sanap geçen Döwlet maksatnamalarymyzyň esasy bolmak bilen, sanly mümkinçilikleriň kanuny binýadynyň berkeýändigini aýdyň subut edýär.

 «Sanly Türkmenistan» atly döwlet maksatnamasy ykdysadyýetiň ylmy gazanylanlary köp talap edýän pudaklarynda ilatyň iş bilen üpjünçiliginiň ýokarlandyrylmagyny, öňdebaryjy tehnologiýalary önümçilikde ulanmagyň çaltlandyrylmagyny, elektron resminamalar dolanyşygyna hem-de elektron şahsyýetnamalar ulgamyna doly geçmäge ýardam etmekligi göz öňünde tutýar. Mundan başga-da, maksatnamanyň çäklerinde ýurdumyzda telelukmançylyk, kompýuter hem-de telekommunikasiýa tehnologiýalaryny ulanmak arkaly uzak aralykdan maslahat we bilim bermek ýaly goşmaça elektron hyzmatlary ýerine ýetirmegiň hasabyna sanly düzümleri ösdürmek hem meýilleşdirilýär.

Berdi BERDIÝEW,

Türkmen oba hojalyk institutynyň mugallymy.

17.03.2022
Sanly ulgamyň mümkinçilikleri

Ýurdumyzyň asudalygyny, halkymyzyň agzybirligini, binýady halaldan mäkäm tutulan döwletimiziň sarsmaz binýadyny, jemgyýetimiziň mizemez jebisligini pugtalandyrmakda gazanylýan üstünlikler milli ykdysadyýetimiziň yzygiderli hem durnukly ösmeginiň guralyna öwrülýär. Ykdysadyýetiň sazlaşykly ösdürilmegi, durnukly ykdysady ösüşiň hem-de ýokary durmuş ölçegleriniň üpjün edilmegi aýratyn bellenmäge mynasypdyr.

Milli ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmekde sanly ulgamyň hyzmaty uludyr. Bu babatda alnyp barylýan işler bellärliklidir. Häzirki zaman maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň iň täze gazananlaryna esaslanýan ösen ykdysadyýeti kemala getirmekde bäsleşige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek möhüm ähmiýete eýedir. Üç tapgyrda amala aşyrylmagy meýilleşdirilýän Konsepsiýa milli ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmakda, sanly ulgamy giňden utgaşdyrmakda, elektron senagatyny we innowasion önümçiligi ösdürmekde möhüm ähmiýete eýedir.

Sanly ykdysadyýet — munuň özi hasaplaşyklaryň, pul dolanyşygy bilen bagly amallaryň we oňa degişli maglumatlaryň kompýuterleriň, bütindünýä maglumat torunyň kömegi bilen hereket arkaly dolandyrylmagyna düşünilýär. Sanly ykdysadyýete geçmek işi, gürrüňsiz, täze mümkinçilikleriň açylmagyny äşgär edýär, edaralaryň, kärhanalaryň we adamlaryň özara gatnaşygyny ýeňilleşdirýär.

Sanly ykdysadyýete geçmegiň birnäçe artykmaçlyklary bardyr. Olaryň esasylary zähmet öndürijiliginiň artmagy, kärhanalaryň bäsdeşlige ukyplylygynyň ýokarlanmagy, edaralaryň çykdajylarynyň azalmagy, täze iş orunlarynyň döredilmegi bolup durýar.

Biziň institutymyzda sanly ulgama geçmek boýunça netijeli işler alnyp barylýar. Institutymyzyň ätiýaçlandyryş işi kafedrasy Türkmenistanyň döwlet ätiýaçlandyryş guramasy bilen ýakyn aragatnaşyk saklaýar. Türkmenistanyň döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň merkezi edarasy, welaýatlardaky we etraplardaky döwlet ätiýaçlandyryş guramalary öz arasynda optiki aragatnaşyk arkaly bir bitewi maglumat giňişligini emele getirýän içki tor ulgamy bilen birikdirilendir. Bir bitewi maglumat giňişligini emele getirýän tor ulgamy guramalaryň arasynda maglumat alşygyny ýeňilleşdirýär we maglumatlaryň merkezleşdirilen görnüşde jemlenilmegini we saklanylmagyny üpjün edýär. Guramalaryň arasynda wideoduşuşyklary guramakda wideoaragatnaşyk ulgamynyň hyzmatyndan peýdalanylýar.

«Halkyň Arkadagly zamanasy» ýylynyň 11-nji fewralynda geçirilen Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahatynyň mejlisinde kabul edilen «Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022 — 2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasy» geljek 30 ýylyň toplumlaýyn strategik wezipelerini hem-de maksatnamalaryny durmuşa geçirmegiň ugurlaryny kesgitleýär. Bu bolsa türkmen halkynyň mundan beýläk-de bolelin, eşretli durmuşda ýaşamagyny üpjün eder.

Ýurdumyzda sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden giňden peýdalanylýar. Sanly ulgamy önümçilige giňden ornaşdyrmak babatynda durmuşa geçirilýän işler bellärliklidir. Her bir ulgamda sanly ulgamyň mümkinçiliklerinden peýdalanmaga aýratyn üns berilýär. Hormatly Prezidentimiz: «Ylym ulgamyny kämilleşdirmek üçin maksatnamalarda göz öňünde tutulan çäreleri amala aşyrmak arkaly milli ykdysadyýetimizde ylmyň, tehnologiýalaryň we sanly innowasiýalaryň ornuny ýokarlandyrmak boýunça alnyp barylýan işleri güýçlendirmeli» diýip belledi.

Sanly ykdysadyýetiň, milli ätiýaçlandyryş ulgamynyň ösmegi üçin ähli mümkinçilikleri döredýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag bolsun, il-ýurt bähbitli, döwlet ähmiýetli beýik işleri rowaçlyklara beslensin!

Çemen KAKALYÝEWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

02.03.2022
Sanly ykdysadyýet — netijeli ugur

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde ýurdumyzda milli ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmek, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmak boýunça maksatnamalaýyn işler alnyp barylýar.

Sanly özgertmeleriň dünýäde ýokary tizlik bilen ýaýraýan döwründe milli ykdysadyýetimize sanly ulgamy ornaşdyrmak, elektron senagatyny döretmek, işewürlige we maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna esaslanýan ykdysadyýeti kemala getirmek gaýragoýulmasyz wezipeler bolup durýar.

Mälim bolşy ýaly, milli Liderimiz ykdysadyýetimize sanly ulgamy doly ornaşdyrmaga, ösdürmäge aýratyn üns berýär. Durmuşa geçirilýän sanly özgertmeleri üstünlikli amala aşyrmak maksady bilen, bu ulgam bilen bagly kanunçylyk binýady berkidilýär, möhüm resminamalar yzygiderli kabul edilýär we durmuşa geçirilýär.

Ykdysadyýet örän çylşyrymly we ähli zady öz içine alýan gural hökmünde her bir adamyň durmuşyna gatnaşýar. Ol önümçiligi we sarp edişi, seýle hem şunuň bilen baglylykda kesgitlenen haryda ýa-da hyzmata bolan islegiň we teklibiň emele gelmegini özünde jemleýär.

Sanly ykdysadyýet düşünjesi giňden ulanylýar we soňky döwürde bilermenler tarapyndan giňden ara alnyp maslahatlaşylýan ugra öwrüldi. Munuň esasy sebäbini köp ýurtlaryň ylmy-tehniki ösüşiň gazananlaryny, hususan-da, sanly maglumatlary ykdysadyýete ornaşdyrmak netijesinde uly öňegidişlikleri gazanmagy başarandyklary bilen düşündirip bolar.

Sanly maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň peýdalanylmagyna esaslanýan ykdysady gatnaşyklar ulgamyna sanly ykdysadyýet diýilýär. Ol wagtyň we harajatlaryň tygşytlanylmagy bilen bir hatarda, girdejileriň täze çeşmelerini ýüze çykarmaga şert döredýär.

Ýurdumyzda amala aşyrylýan özgertmeler halkymyzyň bähbidine we döwletimiziň gülläp ösmeginiň hatyrasyna gönükdirilendir. Sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň mazmunyna, onuň ýurdumyzyň kuwwatyny artdyrmakdaky ornuna, şeýle-de dünýä ykdysadyýetiniň häzirki zaman ösüşiniň netijeli ýollarynyň biri hökmünde häsiýetlendirilýär. Ykdysadyýetiň bu görnüşine geçmegiň zerurlygyna dogry düşünilmeginiň özi öňde duran wezipeleriň üstünlikli amala aşyrylmagyna itergi berýär.

Sanly gurşawda harytlaryň we hyzmatlaryň ählumumy bazarlara dessin çykmak we dünýäniň islendik ýerindäki sarp edijilere elýeterli bolmak mümkinçiligi artýar. Harytlaryň we hyzmatlaryň göni aragatnaşyk ulgamynda (online) hödürlenilmegi olaryň elýeterliligini hem ýokarlandyrýar. Şeýlelikde, sanly ykdysadyýet tizlik, ýokary hil we amatlylyk babatynda has netijeli we köptaraplaýyn ähmiýete eýe bolýar.

Şeýle-de, sanly ykdysadyýetiň ösdürilmegi ýurtda uzak-möhletleýin ykdysady ösüşi we ýokary öndürijiligi gazanmaga ýardam berýän netijeli jemgyýetçilik hyzmatlarynyň hiliniň ýokarlanmagyna we kämil görnüşleriniň ýola goýulmagyna, halkyň durmuş şertleriniň özgerdilmegine, internet ulgamynyň mümkinçilikleriniň giňeldilmegine ýardam berýär.

Sanly ykdysadyýeti ösdürmekde döwletiň orny, esasan, iki maksada gönükdirilýär. Birinjisi, täze ýagdaýlara uýgunlaşan kanunçylyk binýadynyň kämilleşdirilmeginden, şol sanda önümçilik serişdeleriniň hasabatlylygynyň ygtybarlylygyny we senagat derejesinde internet ulgamyny ornaşdyrýan kompaniýanyň hukuk goraglylygyny üpjün etmekden ybarat. Ikinjisi bolsa, önümçilige innowasion tehnologiýalary ornaşdyrýan kärhanalar üçin amatly şertleriň döredilmegidir.

Sanly ykdysadyýet durmuş çäreleriniň ählumumy ulgamy bolmak bilen, internetiň mümkinçiliklerine daýanýan ykdysady ösüşi emele getirýär. Şunda, esasan, zähmet öndürijiliginiň artmagy, önümçilik harajatlarynyň peselmegi we bäsdeşlige ukyplylygyň ýokarlanmagy ýaly mümkinçilikler göz önünde tutulýar.

Maglumatlary alyşmagyň elektron ulgamlaryny (internet) we olaryň elýeterliligini, kanunçylyk binýadyny sanly ykdysadyýetiň aýrylmaz bölegi hökmünde görkezmek bolar.

Sanly ykdysadyýet harajatlary peseltmäge, bazardaky üýtgeşmelere az wagtda uýgunlaşmaga hem-de ýokary çeýeligi üpjün etmäge ýardam berýär. Sanly ykdysadyýet maglumatlaryň we tehnologiýalaryň ähli ýerde, hemme wagtda elýeterliligine daýanýar. Munuň özi ýurdumyzda bazar şertlerinde özara gatnaşyklaryň täze ugurlaryna ýol açýar, netijede bolsa, halkyň ýaşaýyş-durmuş şertleriniň derejesiniň ýokarlanmagyna ýardam berýär.

Jennet SAPAROWA,

Türkmenistanda Saýlawlary we sala salşyklary geçirmek boýunça merkezi toparyň edarasynyň baş hünärmeni.

21.02.2022
Sanly tehnologiýalara esaslanýan ykdysadyýet

Ylmyň we tehnologiýanyň soňky gazananlary adamzat jemgyýetiniň ykdysady-durmuş taýdan ösüş depginini täze derejä çykardy. Häzirki wagtda «sanly ykdysadyýet» adalgasy bilen atlandyrylýan ösüşiň we özgertmeleriň täze tapgyry ykdysady gatnaşyklaryň innowasion tehnologiýalaryň kömegi bilen guralmagyny alamatlandyrýar.

Aýdyň maksatly, belent tutumly işleri rowaçlyklara, ösüşlere beslenýän Garaşsyz Watanymyzda sanly tehnologiýalaryň ykdysadyýete we durmuş ulgamyna ornaşdyrylmagy döwlet syýasatynyň esasy ugry hökmünde kesgitlenilýär. Ýurdumyzda sanly ykdysadyýete tapgyrlaýyn geçilmegi «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda amala aşyrylýar. Şeýle hem milli ykdysadyýetimiziň ösüşini dünýäniň durnukly ösýän ýurtlarynyň derejesine ýetirmek maksady bilen öňdebaryjy tejribäni we tehnologiýalary ornaşdyrmak «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» esasy wezipeleriniň biridir. Ýurdumyzyň pudaklaryna sanly ulgamyň giň gerimde ornaşdyrylmagy «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda has-da işjeňleşdirilýär. Häzirki zamanyň ösen tehnologiýalarynyň we aragatnaşyk ulgamynyň kömegi bilen ykdysady pudaga degişli maglumatlary ýygnamak, seljermek, ulanmak we ýaýratmak has-da möhüm ähmiýete eýe bolýar.

Sanly ykdysadyýet maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary tarapyndan üpjün edilýän ykdysady işjeňligiň, söwda amallarynyň we hünär aragatnaşyklarynyň bütindünýä ulgamydyr. Sanly tehnologiýalara esaslanýan ykdysadyýet önümçiligiň täze usullaryny, adamlaryň bilimine we iş endiklerine bildirilýän täze talaplary emele getirýär. Sanly ykdysadyýetiň ornaşdyrylmagy ýurdumyzda ykdysady ösüşiň we önümçiligiň depgininiň artdyrylmagyna, dolandyryş düzüminiň kämilleşdirilmegine şert döredýär.

Ýurdumyzda amala aşyrylýan ykdysady özgertmeler halkyň bagtyýar durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilýär. Bagtyýar zamany, abadan, parahat durmuşy halkymyza peşgeş beren hormatly Prezidentimiziň jany sag, belent başy aman bolsun!

Agabaý TAGANOW,

Saparmyrat Türkmenbaşy etrap döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň direktorynyň wezipesini wagtlaýyn ýerine ýetiriji.

17.02.2022
Sanly ykdysadyýet — eşretli durmuş (Ýaş žurnalistiň sözi)

Sanly ykdysadyýet — ösüşleriň kosmos tizligine beslenýän häzirki döwründe dünýäniň iň kuwwatly döwletleriniň ygtybarly durmuş ulgamydyr. Şu jähetden, dünýäniň çalt depginler bilen ösýän ýurtlarynyň arasynda arzyly orna eýe bolan Türkmenistanda Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimize sanly ulgamy ornaşdyrmak işi üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Amatlylyk, çaltlyk, tygşytlylyk ýaly düşünjeler bilen berk bagly bolan sanly ulgam adamzadyň ýaşaýşyny hakyky eşrete öwrüp bilýän güýje eýedir. Şoňa görä, döwlet Baştutanymyzyň tagallasy bilen döwletimizde sanly ulgamy ösdürmegiň esasy ugurlary kesgitlenildi. Bu ugurda hormatly Prezidentimiziň Karary bilen, 2018-nji ýylyň 30-njy noýabrynda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» tassyklanylmagy, durmuşyň ähli ulgamlaryna sanly ulgamyň ornaşdyrylmagyna giň mümkinçilikleri döretdi.

Ýurdumyzda sanly ulgamyň doly ornaşdyrylmagyny üpjün etmek maksady bilen, onuň kanunçylyk binýady hem yzygiderli ösdürilýär. Muňa uly üstünliklere beslenen «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyzda milli Liderimiziň Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» hem-de ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy hem aýdyň şaýatlyk edýär. Sanly ulgamyň konseptual resminamasynyň we Döwlet maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi bolsa, ykdysadyýetimiziň innowasion üpjünçiliginiň berk binýadynyň goýulmagyna we senagat-innowasion ykdysadyýete geçmäge täze mümkinçilikleri açýar. Öz nobatynda, kuwwatly döwletimizde amal edilen şeýle sanly özgertmeleriň netijesinde önümçiligiň ähli ugurlaryna sanly ulgamyň giňden ornaşdyrylmagyna amatly şertleri döretdi.

Sanly ulgam babatda Diýarymyzda durmuşa geçirilýän işler Gahryman Arkadagymyzyň şähergurluşyk maksatnamasynda hem özüniň ajaýyp beýanyny tapýar. Häzirki wagtda gözel paýtagtymyz Aşgabatda hormatly Prezidentimiziň «akylly» şäherler konsepsiýasy üstünlikli durmuşa geçirilýär. Munuň özi ýurdumyzda häzirki zaman şähergurluşyk tejribesi esasynda döwrebap, ähli amatlyklara eýe bolan «akylly» öýleriň yzygiderli gurulýandygyna güwä geçýär.

Bulardan görnüşi ýaly, ýurdumyzyň milli ykdysadyýetindäki sanly ulgam bilen bagly alnyp barylýan işleriň ümzügi ileri. Ol özgertmeler bolsa biziň we geljekki nesillerimiziň eşretli durmuşynyň hem-de röwşen ertirleriniň güwäsidir. Goý, durmuşymyza sanly ulgamy ornaşdyryp, bizi hözirli ýaşaýşyň eýesine öwürýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolsun!

Mahym MUHAMMEDOWA,

Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň žurnalistika hünäriniň talyby.

12.02.2022
Sanly ykdysadyýetiň berk binýady

Ykdysadyýet islendik ýurduň kuwwatynyň ilkinji we esasy görkezijisidir. Şonuň üçinem, ýurduň ösüşi onuň ykdysady kuwwaty bilen ölçenilýär. Hormatly Prezidentimiziň tagallalarynyň netijesinde milli ykdysadyýetimiz diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilip, onda sanly ulgam möhüm ähmiýete eýe bolýar. Soňky ýyllarda ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça başlangyçlar giň gerim alýar.

Sanly ykdysadyýet maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň mümkinçiliklerine esaslanyp, ilat üçin ýokary hilli hyzmatlary hödürlemäge, önümçilige täzeçillikleri ornaşdyrmaga, sarp edijiler bilen öndürijileriň arasyndaky gatnaşyklary kämilleşdirmäge esaslanýan hojalyk gatnaşyklarydyr.

Ýurdumyzda milli ykdysadyýete sanly ulgamy ornaşdyrmak arkaly, öňdebaryjy döwletleriň derejesine çykmak, elektron senagaty kemala getirmek, aň-bilim maýasyny döretmek, işewürlik, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna eýe bolmak we beýlekiler hormatly Prezidentimiziň öňde goýýan asylly maksatlarynyň özeninde durýar. Bu gün degişli ugurda netijeli çäreler durmuşa geçirilip, oňyn netijeler gazanylýar. Munuň üçin «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» tassyklanylmagy bolsa ýurdumyzyň ösüşleriniň geljekde has-da belent sepgitlere ýetjekdiginiň güwäsidir. Degişli Konsepsiýanyň tapgyrma-tapgyr amala aşyrylmagy çalt depginler bilen özgerýän, dünýäde ygtybarly ykdysady binýada we uly mümkinçiliklere eýe bolan döwletimiziň öňdebaryjy ýurtlaryň hatarynda orun almagyny şertlendirýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň sazlaşykly ösüşleri halkymyzyň kalbynda çuňňur buýsanç döredýär. Watanymyzyň berkararlygy we halkymyzyň bagtly geljegi ugrunda beýik işleri amala aşyrýan Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolsun!

Şirin BÄŞIMOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň maliýe fakultetiniň talyby.

22.01.2022
Sanly ulgam — döwrebap özgertmeler

Ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda sanly ykdysadyýeti ösdürmek ugrunda döwrebap özgertmeler amala aşyrylýar. Bu babatda kanunçylyk yzygiderli kämilleşdirilip, olar esasynda häzirki zaman şertlerine laýyklykda täzeçe çemeleşmeler hem kemala gelýär. Munuň özi ýurdumyzda milli ykdysadyýetimizi köpugurly ösdürmek we sanlylaşdyrmak boýunça maksatnamalaýyn işleriň durmuşa geçirilýändigine aýdyň şaýatlyk edýär.

Halk hojalygyny mundan beýläk-de ösdürmek we döwrebaplaşdyrmak ýurt Baştutanymyzyň alyp barýan öňdengörüjilikli döwlet syýasatynyň strategik ugrudyr. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň ykdysady kuwwaty has-da artyp, jemi içerki önümiň durnukly ösüşi üpjün edilýär. Hususan-da, ykdysadyýetimiziň pudaklaryny sanlylaşdyrmak işi hem üstünlikli durmuşa geçirilýär. Bu bolsa halk hojalygynyň ulgamlarynda uly üstünlikleri gazanmaga mümkinçilik berýär.

Ýurdumyzda degişli ugurda alnyp barylýan özgertmeler maksatnamalaýyn esasda amala aşyrylýar. Bu babatda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyny» görkezmek bolar. Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallasy netijesinde bu ugruň kanunçylyk binýady döwrebaplaşdyrylyp, agzalan resminamanyň üsti ýetirilýär. Muňa hormatly Prezidentimiziň Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» hem-de ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy doly güwä geçýär.

Bu maksatnama «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» göz öňüne tutulan wezipeleriň amala aşyrylmagyny üpjün etmek we ýurdumyzda bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek maksady bilen kabul edildi. Ol Prezident Maksatnamasyna, sanly ykdysadyýeti we bilimi ösdürmegiň konsepsiýasyna, Türkmenistanyň Kanunlaryna hem-de beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalara laýyklykda işlenip taýýarlanyldy. Bu resminamanyň baş maksady jemi içerki önümde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň ornuny artdyrmakdan, sanly aragatnaşyk babatda welaýatlaryň, şäherleriň we obalaryň arasyndaky tapawudy aradan aýyrmakdan ybaratdyr. Onda döwlet dolandyryşyny we hyzmatlar ulgamyny sanlylaşdyrmak, «Elektron hökümeti» döretmek, ýerli elektron söwdany ösdürmek, sanly serişdeleriň hasabyna ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini ýokarlandyrmak wezipeleri bar. Maksatnamada ilatyň sanly ulgam babatda sowatlylygyny artdyrmak ugrunda degişli çäreleri geçirmek, sanly lukmançylygyň hyzmatlaryny hödürlemek we ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak ýaly wezipeler hem göz öňünde tutulýar. Munuň özi Gahryman Arkadagymyzyň parasatly döwlet baştutanlygynda ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklarynyň üstünlikli sanlylaşdyrylýandygynyň nobatdaky subutnamasydyr.

Tyllagözel ORAZMÄMMEDOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby.

18.01.2022
Sanly ykdysadyýetiň görkezijisi: elektron gol

Halk hojalygynyň pudaklaryny sanly ulgama geçirmekde ýurdumyzda uly işler amala aşyrylýar. Bu işler «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda alnyp barylýar. Resminamalarda ählumumy sanly giňişligiň emele gelýän we ösýän şertlerinde sanly ykdysadyýetiň gazananlaryny nazara almak bilen, önümçilik pudaklarynyň, söwda we hyzmatlar ulgamlarynyň işini täzeçe guramagyň netijeli ugurlaryny emele getirmek, şeýle-de raýatlara edilýän durmuş hyzmatlarynyň düzümini we hilini kämilleşdirmek, telekeçilik, zähmet şertleri babatda täze mümkinçilikleri döretmek bilen, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmak göz öňünde tutulýar. Elbetde, bu işleri doly we dogry ýerine ýetirmekde innowasion tehnologiýalaryň orny uludyr.

2020-nji ýylyň 14-nji martynda «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Kanuna laýyklykda, ýurtda elektron resminama dolanyşygynyň ýaýbaňlandyrylmagyny, menzilara bank hyzmatlaryny, ýagny uzak aralykdan sanly tehnologiýalaryň üsti bilen ykdysady taýdan wagty tygşytlama ýörelgesine esaslanyp, şahsy we ýuridik taraplaryň gymmatly wagtyny, şeýle-de maliýe serişdeleriniň tygşytlanmagyny gazanmak mümkin bolýar. Sanly ykdysadyýetiň durmuşymyza çuň ornaşmagy bilen, kanunçylyk namalarynda bellenilýän elektron söwda, elektron pul, elektron gol, sanly haryt, sanly satuw ýaly düşünjeler halkyň arasyna giňden ornaşýar. Bu adalgalara ýönekeý raýatlaryň hem düşünmegi sanly ulgamy ornaşdyrmaga we ony has-da kämilleşdirmäge amatly şert döredýär. Bu hyzmatlaryň ähli pudaklara ornaşdyrylmagy milli ykdysadyýetimizde netijeli ösüş gazanmaga çelgi bolup hyzmat edýär.

Elbetde, sanly tehnologiýalar arkaly amal edilýän elektron resminama dolanyşygynda esasy ulanylýan gurallaryň biri-de elektron goldur. Elektron sanly gol –— statik bolmadyk we menzilara bank hyzmatlaryny beriş ulgamynyň parametrleri bilen kesgitlenýän wagtyň dowamynda hereket edýän ýörite açar sözi bolmak bilen, degişli maglumata gol çekýän şahsyýeti kesgitlemek üçin ulanylýar. Döreýiş taryhyny 1976-njy ýyldan alyp gaýdýan «elektron sanly gol» düşünjesi bu gün innowasiýanyň ösmegi bilen, döwrebap nusga eýe boldy.

Dünýä jemgyýetçiliginde ykrar edilen, ýurdumyzda sanly ykdysadyýetiň ornaşdyrylmagy bilen ýüze çykarylan elektron gol eýýäm edara-kärhanalarda ulanylyp başlandy. Ozal ýerine ýetirilýän birnäçe işleri aradan aýryp, maliýe serişdelerini tygşytlamaga şert döredýän bu gural elektron resminamanyň awtorlygyny tassyklamaga mümkinçilik berýär. Elektron sanly goluň açar şahadatnamasy edara-kärhananyň ýolbaşçysyna degişli bolup bilýär.

Elektron sanly goluň şahsy açary ulanylyp, resminamadaky maglumatyň käbir zyýanly täsirler arkaly üýtgemeginiň öňi alynýar. Häzirki wagtda dünýäde elektron sanly gollaryň ýönekeý, hünärsiz (kwalifikasiýasyz) we hünärli (kwalifikasiýaly) görnüşleri bolup, olar özara tapawutlanýar. Ýönekeý elektron gol, onlaýn dükanlardan harytlary we hyzmatlary satyn almak, internet hyzmatlaryndan peýdalanmak arkaly, bankdaky şahsy hasabyňdaky serişdeleri dolandyrmak we dürli görnüşli jerimeleri tölemek üçin ulanylyp bilner. Şeýle elektron gol ulanyjynyň şahsyýetini tassyklaýan resminama gol çekilenden soň, üýtgeşmeleri ýüze çykarmaga mümkinçilik berýän nyşanlaryň kodlanan kombinasiýasydyr. Bu gol hyzmatdaşlar bilen resminamalary alyş-çalyş etmekde we içerki resminama akymynda (sargytlara, görkezmelere, beýannamalara gol çekmekde) ulanylyp bilner. Hünärli elektron gol iň ygtybarly gol bolmak bilen, ol kanun tarapyndan elektron ýerine ýetirilmegi gadagan edilmedik islendik resminama üçin niýetlenendir. Mysal üçin, salgyt gulluklaryna, pensiýa gaznasyna we beýleki döwlet edaralaryna hasabat ibermekde, kärhanalar bilen şertnama baglaşmakda, harytlary satyn almakda we beýleki söwda görnüşlerinde ulanylyp bilner. Elektron sanly gol şol bir wagtda döwletimizde ýaýbaňlandyrylýan elektron söwdany ösdürmekde hem geljegi uly ugurlaryň biridir.

Umuman, sanly tehnologiýalaryň üsti bilen täze düşünjeleriň önümçilige ornaşdyrylmagy raýatlara, aýratyn-da, hususyýetçilere wagty tygşytlama ýörelgesine esaslanyp, az wagtyň dowamynda birnäçe işi ýerine ýetirmäge, netijede, köp möçberli we ýokary hilli önümleri öndürmäge, hyzmatlary ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär.

Jumageldi SALAMOW,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

17.01.2022
Sanly ulgam durmuşymyzda

Şan-şöhrata beslenip, bitirilen ägirt uly işler bilen taryha giren «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýyly halkymyzyň, ýurdumyzyň durmuşynda aýratyn şanly wakalara baý boldy. Ýurdumyzyň ykdysadyýetinde durnukly ösüşler gazanyldy. Bu döwürde bellenen maksatnamalary ýerine ýetirmek, ykdysadyýetimiziň dürli pudaklarynda bilelikdäki maýa goýum taslamalary meýilleşdirmek hem-de durmuşa geçirmek boýunça netijeli işler alnyp baryldy. Geçen ýylyň ahyrynda, has takygy, 27-nji dekabrda hormatly Prezidentimiz Ministrler Kabinetiniň we Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň Täze ýyl baýramynyň öňüsyrasyndaky jemleýji bilelikdäki mejlisini geçirdi. Onda döwlet Baştutanymyz milli ykdysadyýeti ösdürmegiň tassyklanan döwlet maksatnamalaryny amala aşyrmak boýunça netijeli işleriň geçirilendigine ünsi çekip, gurluşyk, senagat pudaklarynda we beýleki ugurlarda ýokary ösüş depginleriniň gazanylandygyny belledi.

Ýurdumyzda batly depginler bilen ösdürilýän sanly ulgamda, milli ykdysadyýetimizde ýerine ýetirilýän wezipeler «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», «Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmegiň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Döwlet Maksatnamasynda», «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» kesgitlenilen tertipde alnyp barylýar. Elektron senagatyň güýçli ösýän häzirki döwründe sanly ykdysadyýeti kämilleşdirmek döwür bilen aýakdaş gitmegiň, ýurdumyzy diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegiň esasy şertleriniň biridir. Milli ykdysadyýetiň ähli pudaklaryna innowasion tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy bilen bellenilen wezipeler üstünlikli durmuşa geçirilýär. 2022-nji ýyl hem ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça orta we uzak möhletleýin geljegi nazarlaýan toplumlaýyn milli Maksatnamalaryň üstünlikli ýerine ýetirilmeginde möhüm tapgyr bolar.

Goý, ýurdumyzy ykdysady taýdan kuwwatly döwlete öwürýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun!

Aýnur TUWAKOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

13.01.2022
Sanlaşdyrmagyň innowasion gurşawy

Hormatly Prezidentimiziň öňe sürýän döwlet syýasatynda milli ykdysadyýetimizi dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna goşmak, ýurdumyzda maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalary ulgamynyň goşmaça ösüşini üpjün etmek hem-de sanly aragatnaşyk babatda möhüm wezipeler durmuşa geçirilýär.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» hem sanly ulgamyň milli ykdysadyýetimizi ösdürmekdäki täsiri giňişleýin beýan edildi. Maksatnamanyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini biz öz welaýatymyzyň çäginde halk hojalygynyň dürli pudaklaryna täze innowasion tehnologiýalaryň we öňdebaryjy halkara tejribeleriniň ornaşdyrylyşynda, elektron resminamalar dolanyşygyna hem-de elektron şahsyýetnamalar ulgamyna geçilişinde, ýokary tehnologiýaly, bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýetiň, sazlaşykly işleýän elektron senagatynyň döredilişinde, sanly aragatnaşyk babatynda şäherleriň we obalaryň arasyndaky tapawudyň aradan aýrylyşynda hem synlap bilýäris.

Biziň işimizde hem gözegçilik işlerini göni aragatnaşykda uzak aralykdan amala aşyrmaga mümkinçilik berýän ýokary tizlikli bitewi aragatnaşyk tory, wideogözegçilik we döwlet serhedinden geçirilýän ulag serişdeleriniň geoýerleşişini anyklaýan ulgamlaryň işleri ýola goýuldy. Maglumatlary toplamak, seljermek we resmileşdirmek amallaryny awtomatlaşdyrýan «ASYCUDA World» atly utgaşdyrylan gümrük maglumat ulgamy, döwlet serhediniň üstünden geçýän gözegçilik-geçiriş ýerlerinde harytlary we ulag serişdelerini resmileşdirilmeklige gatnaşýan gulluklaryň işini sazlaşdyrýan «Sanly gümrük amaly» atly programma üpjünçiligi, elektron hyzmatlary, maglumat portallary doly ulanylyşa girizilip, yzygiderli kämilleşdirilýär.

Dünýä tejribesinden mälim bolşy ýaly, birnäçe döwletlerde sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy bilen gümrük serhedinde resmileşdirmegiň wagtyny tizleşdirmäge ýardam edýän deslapdan elektron maglumat alyşmak tejribesi hem ýola goýulýar. Deslapdan maglumat alyşmak gümrük amallaryny elektron esasda alyp barmaga, gümrük edaralary bilen daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň arasynda maglumat alşygyny üpjün etmäge, berilýän kagyz resminamalarynyň we resmileşdirmegiň wagtynyň azalmagyna mümkinçilik berýär. Şeýle tejribäni ulanmak boýunça biziň döwletimiz hem şowly ädimleri ädýär. Hormatly Prezidentimiziň Özbegistan Respublikasyna iki günlük resmi saparynyň dowamynda iki ýurduň Prezidentleriniň gatnaşmaklarynda guralan türkmen-özbek ykdysady forumynda hem Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen Özbegistan Respublikasynyň Döwlet gümrük komitetiniň arasynda gümrük serhedinden geçirilýän harytlar we ulag serişdeleri babatda deslapky maglumatlary alyşmagy guramak hakyndaky Teswirnama baglaşyldy. Şeýle öňdebaryjy tejribäniň ulanylmagy gümrük amallaryny ýeňilleşdirmek bilen iki ýurduň ykdysady gatnaşyklarynyň has-da ösdürilmegine oňyn täsirini ýetirer.

Myrat SEIDOW,

welaýat gümrükhanasynyň harby gullukçysy, maýor.

06.01.2022
Döwrebap ösüş

Sanly dolandyryş ulgamyna geçmek dünýä ýurtlarynyň ykdysadyýetinde bolşy ýaly, ýurdumyzyň ykdysady ösüşleriniň hem aýrylmaz bölegine öwrülýär. Hormatly Prezidentimiz 2021 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça Döwlet maksatnamasyny we ony ýerine ýetirmegiň Meýilnamasyny tassyklady. Şol esasda ýurdumyzda sanly ulgama tapgyrlaýyn geçmek işleri ýokary derejede alnyp barylýar.

Mälim bolşy ýaly, XX asyr dünýä ykdysadyýetine awtomatiki dolandyryş ulgamyny bagyş etdi. Munuň özi ençeme adamyň gol güýjüni we wagty talap edýän işleriň indi gysga wagtda awtomatik usulda amala aşyrylmagyna şert döretdi. Şondan soňky XXI asyryň başyndan has ýaýbaňlanyp başlan sanly dolandyryş ulgamy diňe bir işleriň tizleşdirilen görnüşde ýerine ýetirilmegi bilen çäklenmän, eýsem işleriň barşyny gözegçilik etmäge mümkinçilik berdi.

Ykdysadyýetde sanly dolandyryş ulgamyna geçmek ýörite bilimli, tejribeli ýaş hünärmenler bilen üpjünçilik meselesiniň çözülmegi bilen bir wagtda alnyp barylýar. Şu günki ýaş hünärmenler, talyp ýaşlar gönüden-göni bilim alýan hünärleri bilen ugurdaş sanly tehnologiýalara erk etmek, bu ugurda dürli oýlap tapyşlary geçirmek bilen hem meşgullanýarlar. Paýtagtymyz Aşgabat şäherini gurmagyň 16-njy tapgyrynda bina edilen ýaşaýyş jaýlarynda talyp ýaşlarymyzyň oýlap tapyşlary esasynda «akylly öý» hyzmatlarynyň ornaşdyrylmagy aýdylanlaryň aýdyň mysalydyr.

Ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagy dürli pudaklar boýunça ykdysady amallaryň tizleşmegini, özara maglumatlary alyşmagyň takyklygyny, tizligini we ygtybarlylygyny kepillendirýär. Sanly dolandyryş ulgamy edaranyň ýerine ýetirýän ykdysady amallaryny beýleki edaralar bilen şonuň ýaly tizlikde özara alşyp bilmegini üpjün edýär. Munuň özi döwlet we hususy eýeçilik ulgamyna degişli edara-kärhanalaryň özara işini guramaga ýardam edýär. Ýerine ýetirilen iş we hyzmat görnüşleri üçin tölegleriň we hasaplaşyklaryň öz wagtynda ýokary hilli amala aşyrylmagyna mümkinçilik berýär.

Biz ýurdumyzda ykdysady ösüşlere giň ýol açýan, halkymyzy eşretli durmuşda ýaşadýan Gahryman Arkadagymyza uzak ömür, jan saglyk arzuw edýäris

Merjen ŞAMSIÝEWA,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymy.

24.12.2021
Sanly hyzmatlaryň ösüşi

Häzirkizaman innowasion ösüşiň önümi bolan sanly tehnologiýalaryň bank ulgamyna işjeň ornaşdyrylmagy olaryň işiniň kämilleşmegine oňyn şert döredýär.

Ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan ilata döwrebap derejede hyzmat etmek, nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek, geçirilýän hasaplaşyklary tizleşdirmek maksady bilen ähli söwda we hyzmat ediş nokatlarynda töleg terminallaryny ornaşdyrmak işine yzygiderli maýa goýum serişdeleri goýulýar. Sanly ulgamda «Internet-bank», «Mobil-bank», «Elektron söwda», «Halkbank terminal», «QR-kod», «Galtaşyksyz töleg» ulgamlary arkaly ýerine ýetirilýän amallaryň sany artdyrylýar, hili has-da ýokarlandyrylýar.

«Internet-bank» we «Mobil-bank» hyzmatlary müşderiniň bank amallaryna we hyzmatlaryna bolan isleglerini kanagatlandyrmaga, şol sanda pul geçirimlerini ýeňilleşdirmäge we çaltlandyrmaga, tölegler geçirilende wagty tygşytlamaga oňaýly şertleri döredýär. Ýurdumyzyň degişli karz edaralary tarapyndan «Türkmenhowaýollary», «Türkmendemirýollary» hem-de «Türkmenawtoulaglary» agentlikleri bilen bilelikde bank kartlaryny ulanyp, demirýol, howa ýoly peteklerini hem-de şäherara ugurlarda gatnaýan awtobuslarda petekleri internet ulgamynyň üsti bilen nagt däl görnüşinde satyn almak mümkinçiligi döredildi. Her bir raýat degişli karz edarasyna baryp, şahsy bank hasabyny «Internet-bank» hem-de «Mobil-bank» hyzmatlaryna birikdirmek arkaly bu hyzmatlaryň amatlylyklaryndan peýdalanyp bilýär. Ýeri gelende aýtsak, 2021-nji ýylyň 1-nji oktýabry ýagdaýyna «Internet-bank» we «Mobil-bank» hyzmatyna birikdirilen müşderileriň sany 761,5 we 38,2 müňe ýetdi, ýagny, geçen ýylyň degişli döwrüne görä 1,3 esseden we 1,5 esseden gowrak artdy. 2021-nji ýylyň 1-nji oktýabr ýagdaýyna bankomatlaryň, terminallaryň, «Internet-bank», «Mobil-bank» we «Elektron söwda» ulgamlarynyň üsti bilen amal edilen nagt däl hasaplaşyklaryň möçberi 8,2 milliard manatdan geçdi, bu görkeziji geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 1,4 esseden gowrak ýokarlandy.

Hormatly Prezidentimiziň tabşyryklaryny öz wagtynda ýerine ýetirmek, şol sanda nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek boýunça alnyp barylýan işleriň çäklerinde ýurdumyzyň käbir banklary tarapyndan galtaşyksyz töleg tehnologiýasy bilen işleýän bank kartlary hem ulanyşa goýberildi. «Rysgal» paýdarlar täjirçilik banky tarapyndan raýatlarymyza bölek satuw we hyzmat ulgamlarynda «QR-kod» ulgamy arkaly hasaplaşyklary geçirmek boýunça mümkinçilik döredildi.

Şeýle hem ýurdumyzyň karz edaralarynda ilata uzak aralykdan bank kartlaryny açmak, täzeden çap etmek boýunça arzalaryny elektron usulda kabul etmek we bu boýunça tölegleri onlaýn görnüşde tölemek, karz almaga isleg bildirýän raýatlara arzalary elektron görnüşde kabul etmek we müşderä onuň ýagdaýy barada onlaýn habar bermek hyzmaty, ýagny, «onlaýn-kabulhana» döredildi. Şeýle döwrebap işleriň geçirilmegi bank ulgamynda raýatlarymyza amatly mümkinçilikleri döredýän sanly bank amallarynyň görnüşiniň has-da artýandygyna şaýatlyk edýär.

Işjeňligi bilen müşderileri özüne çekýän beýleki sanly bank hyzmatlary bolsa «Elektron gapjyk» diýlip atlandyrylýar. Elektron gapjyk — bu nagt pullary ulanmazdan, karz edaralaryndaky hasaplar boýunça pul serişdeleriniň hereket edýän dolanyşygydyr, ýagny, nagt däl hasaplaşykdyr. Häzirki wagtda daşary ýurt tejribesinde hakyky wagt tertibinde degişli bankyň internet sahypasynyň üsti bilen kiçi möçberdäki tölegleri amala aşyrmak üçin Elektron gapjyk hyzmatynyň has giňden ulanylýan görnüşleri bar. Muňa mysal hökmünde «Web money», «Yandex money», «Qiwi wallet», «Perfect money», «Elecsnet» «Pay pal», «Payeer» we beýlekileri görkezip bolar. Şeýle görnüşli internet arkaly haryt we hyzmatlaryň tölegleri geçirilende, goraglylygy, amallaryň çalt geçirilmegi hem-de hyzmatlaryň amatlylygy bilen müşderileriň ösen isleglerini kanagatlandyrmakda uly ähmiýete eýedir.

Ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan hem elektron töleg hyzmatlary arkaly ýerine ýetirilýän bank amallarynyň sany artdyrylýar, hili ýokarlandyrylýar. Mysal hökmünde «Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň «Rysgal pay», Türkmenistanyň «Halkbank» paýdarlar täjirçilik bankynyň «Talyp tölegi» onlaýn hyzmatlaryny görkezmek bolar. Hormatly Prezidentimiziň parasatly ýolbaşçylygynda amala aşyrylýan bank ulgamyndaky özgertmeleriň ählisi ýurdumyzyň raýatlarynyň hal-ýagdaýyny has-da gowulandyrmaga, olaryň ýaşaýyş-durmuş derejesini dünýäniň ösen ýurtlarynyň derejesine ýetirmäge gönükdirilendir.

Güneş AKMYRADOWA,

Türkmenistanyň Merkezi bankynyň welaýat şahamçasynyň buhgalter hasaby we hasabatlary bölüminiň baş hünärmeni.

21.12.2021