Новости
Sanly tehnologiýalara esaslanýan ykdysadyýet

Ylmyň we tehnologiýanyň soňky gazananlary adamzat jemgyýetiniň ykdysady-durmuş taýdan ösüş depginini täze derejä çykardy. Häzirki wagtda «sanly ykdysadyýet» adalgasy bilen atlandyrylýan ösüşiň we özgertmeleriň täze tapgyry ykdysady gatnaşyklaryň innowasion tehnologiýalaryň kömegi bilen guralmagyny alamatlandyrýar.

Aýdyň maksatly, belent tutumly işleri rowaçlyklara, ösüşlere beslenýän Garaşsyz Watanymyzda sanly tehnologiýalaryň ykdysadyýete we durmuş ulgamyna ornaşdyrylmagy döwlet syýasatynyň esasy ugry hökmünde kesgitlenilýär. Ýurdumyzda sanly ykdysadyýete tapgyrlaýyn geçilmegi «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda amala aşyrylýar. Şeýle hem milli ykdysadyýetimiziň ösüşini dünýäniň durnukly ösýän ýurtlarynyň derejesine ýetirmek maksady bilen öňdebaryjy tejribäni we tehnologiýalary ornaşdyrmak «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynyň» esasy wezipeleriniň biridir. Ýurdumyzyň pudaklaryna sanly ulgamyň giň gerimde ornaşdyrylmagy «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna laýyklykda has-da işjeňleşdirilýär. Häzirki zamanyň ösen tehnologiýalarynyň we aragatnaşyk ulgamynyň kömegi bilen ykdysady pudaga degişli maglumatlary ýygnamak, seljermek, ulanmak we ýaýratmak has-da möhüm ähmiýete eýe bolýar.

Sanly ykdysadyýet maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary tarapyndan üpjün edilýän ykdysady işjeňligiň, söwda amallarynyň we hünär aragatnaşyklarynyň bütindünýä ulgamydyr. Sanly tehnologiýalara esaslanýan ykdysadyýet önümçiligiň täze usullaryny, adamlaryň bilimine we iş endiklerine bildirilýän täze talaplary emele getirýär. Sanly ykdysadyýetiň ornaşdyrylmagy ýurdumyzda ykdysady ösüşiň we önümçiligiň depgininiň artdyrylmagyna, dolandyryş düzüminiň kämilleşdirilmegine şert döredýär.

Ýurdumyzda amala aşyrylýan ykdysady özgertmeler halkyň bagtyýar durmuşyny üpjün etmäge gönükdirilýär. Bagtyýar zamany, abadan, parahat durmuşy halkymyza peşgeş beren hormatly Prezidentimiziň jany sag, belent başy aman bolsun!

Agabaý TAGANOW,

Saparmyrat Türkmenbaşy etrap döwlet ätiýaçlandyryş guramasynyň direktorynyň wezipesini wagtlaýyn ýerine ýetiriji.

17.02.2022
Sanly ykdysadyýet — eşretli durmuş (Ýaş žurnalistiň sözi)

Sanly ykdysadyýet — ösüşleriň kosmos tizligine beslenýän häzirki döwründe dünýäniň iň kuwwatly döwletleriniň ygtybarly durmuş ulgamydyr. Şu jähetden, dünýäniň çalt depginler bilen ösýän ýurtlarynyň arasynda arzyly orna eýe bolan Türkmenistanda Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda milli ykdysadyýetimize sanly ulgamy ornaşdyrmak işi üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Amatlylyk, çaltlyk, tygşytlylyk ýaly düşünjeler bilen berk bagly bolan sanly ulgam adamzadyň ýaşaýşyny hakyky eşrete öwrüp bilýän güýje eýedir. Şoňa görä, döwlet Baştutanymyzyň tagallasy bilen döwletimizde sanly ulgamy ösdürmegiň esasy ugurlary kesgitlenildi. Bu ugurda hormatly Prezidentimiziň Karary bilen, 2018-nji ýylyň 30-njy noýabrynda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» tassyklanylmagy, durmuşyň ähli ulgamlaryna sanly ulgamyň ornaşdyrylmagyna giň mümkinçilikleri döretdi.

Ýurdumyzda sanly ulgamyň doly ornaşdyrylmagyny üpjün etmek maksady bilen, onuň kanunçylyk binýady hem yzygiderli ösdürilýär. Muňa uly üstünliklere beslenen «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylymyzda milli Liderimiziň Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» hem-de ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy hem aýdyň şaýatlyk edýär. Sanly ulgamyň konseptual resminamasynyň we Döwlet maksatnamasynyň üstünlikli durmuşa geçirilmegi bolsa, ykdysadyýetimiziň innowasion üpjünçiliginiň berk binýadynyň goýulmagyna we senagat-innowasion ykdysadyýete geçmäge täze mümkinçilikleri açýar. Öz nobatynda, kuwwatly döwletimizde amal edilen şeýle sanly özgertmeleriň netijesinde önümçiligiň ähli ugurlaryna sanly ulgamyň giňden ornaşdyrylmagyna amatly şertleri döretdi.

Sanly ulgam babatda Diýarymyzda durmuşa geçirilýän işler Gahryman Arkadagymyzyň şähergurluşyk maksatnamasynda hem özüniň ajaýyp beýanyny tapýar. Häzirki wagtda gözel paýtagtymyz Aşgabatda hormatly Prezidentimiziň «akylly» şäherler konsepsiýasy üstünlikli durmuşa geçirilýär. Munuň özi ýurdumyzda häzirki zaman şähergurluşyk tejribesi esasynda döwrebap, ähli amatlyklara eýe bolan «akylly» öýleriň yzygiderli gurulýandygyna güwä geçýär.

Bulardan görnüşi ýaly, ýurdumyzyň milli ykdysadyýetindäki sanly ulgam bilen bagly alnyp barylýan işleriň ümzügi ileri. Ol özgertmeler bolsa biziň we geljekki nesillerimiziň eşretli durmuşynyň hem-de röwşen ertirleriniň güwäsidir. Goý, durmuşymyza sanly ulgamy ornaşdyryp, bizi hözirli ýaşaýşyň eýesine öwürýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolsun!

Mahym MUHAMMEDOWA,

Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň žurnalistika hünäriniň talyby.

12.02.2022
Sanly ykdysadyýetiň berk binýady

Ykdysadyýet islendik ýurduň kuwwatynyň ilkinji we esasy görkezijisidir. Şonuň üçinem, ýurduň ösüşi onuň ykdysady kuwwaty bilen ölçenilýär. Hormatly Prezidentimiziň tagallalarynyň netijesinde milli ykdysadyýetimiz diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürilip, onda sanly ulgam möhüm ähmiýete eýe bolýar. Soňky ýyllarda ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça başlangyçlar giň gerim alýar.

Sanly ykdysadyýet maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň mümkinçiliklerine esaslanyp, ilat üçin ýokary hilli hyzmatlary hödürlemäge, önümçilige täzeçillikleri ornaşdyrmaga, sarp edijiler bilen öndürijileriň arasyndaky gatnaşyklary kämilleşdirmäge esaslanýan hojalyk gatnaşyklarydyr.

Ýurdumyzda milli ykdysadyýete sanly ulgamy ornaşdyrmak arkaly, öňdebaryjy döwletleriň derejesine çykmak, elektron senagaty kemala getirmek, aň-bilim maýasyny döretmek, işewürlik, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň soňky gazananlaryna eýe bolmak we beýlekiler hormatly Prezidentimiziň öňde goýýan asylly maksatlarynyň özeninde durýar. Bu gün degişli ugurda netijeli çäreler durmuşa geçirilip, oňyn netijeler gazanylýar. Munuň üçin «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» tassyklanylmagy bolsa ýurdumyzyň ösüşleriniň geljekde has-da belent sepgitlere ýetjekdiginiň güwäsidir. Degişli Konsepsiýanyň tapgyrma-tapgyr amala aşyrylmagy çalt depginler bilen özgerýän, dünýäde ygtybarly ykdysady binýada we uly mümkinçiliklere eýe bolan döwletimiziň öňdebaryjy ýurtlaryň hatarynda orun almagyny şertlendirýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň sazlaşykly ösüşleri halkymyzyň kalbynda çuňňur buýsanç döredýär. Watanymyzyň berkararlygy we halkymyzyň bagtly geljegi ugrunda beýik işleri amala aşyrýan Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak, belent başy aman bolsun!

Şirin BÄŞIMOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň maliýe fakultetiniň talyby.

22.01.2022
Sanly ulgam — döwrebap özgertmeler

Ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda sanly ykdysadyýeti ösdürmek ugrunda döwrebap özgertmeler amala aşyrylýar. Bu babatda kanunçylyk yzygiderli kämilleşdirilip, olar esasynda häzirki zaman şertlerine laýyklykda täzeçe çemeleşmeler hem kemala gelýär. Munuň özi ýurdumyzda milli ykdysadyýetimizi köpugurly ösdürmek we sanlylaşdyrmak boýunça maksatnamalaýyn işleriň durmuşa geçirilýändigine aýdyň şaýatlyk edýär.

Halk hojalygyny mundan beýläk-de ösdürmek we döwrebaplaşdyrmak ýurt Baştutanymyzyň alyp barýan öňdengörüjilikli döwlet syýasatynyň strategik ugrudyr. Şunuň bilen baglylykda, ýurdumyzyň ykdysady kuwwaty has-da artyp, jemi içerki önümiň durnukly ösüşi üpjün edilýär. Hususan-da, ykdysadyýetimiziň pudaklaryny sanlylaşdyrmak işi hem üstünlikli durmuşa geçirilýär. Bu bolsa halk hojalygynyň ulgamlarynda uly üstünlikleri gazanmaga mümkinçilik berýär.

Ýurdumyzda degişli ugurda alnyp barylýan özgertmeler maksatnamalaýyn esasda amala aşyrylýar. Bu babatda «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyny» görkezmek bolar. Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallasy netijesinde bu ugruň kanunçylyk binýady döwrebaplaşdyrylyp, agzalan resminamanyň üsti ýetirilýär. Muňa hormatly Prezidentimiziň Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» hem-de ony amala aşyrmak boýunça ýerine ýetirilmeli çäreleriň Meýilnamasy doly güwä geçýär.

Bu maksatnama «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» göz öňüne tutulan wezipeleriň amala aşyrylmagyny üpjün etmek we ýurdumyzda bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek maksady bilen kabul edildi. Ol Prezident Maksatnamasyna, sanly ykdysadyýeti we bilimi ösdürmegiň konsepsiýasyna, Türkmenistanyň Kanunlaryna hem-de beýleki kadalaşdyryjy hukuk namalara laýyklykda işlenip taýýarlanyldy. Bu resminamanyň baş maksady jemi içerki önümde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň ornuny artdyrmakdan, sanly aragatnaşyk babatda welaýatlaryň, şäherleriň we obalaryň arasyndaky tapawudy aradan aýyrmakdan ybaratdyr. Onda döwlet dolandyryşyny we hyzmatlar ulgamyny sanlylaşdyrmak, «Elektron hökümeti» döretmek, ýerli elektron söwdany ösdürmek, sanly serişdeleriň hasabyna ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini ýokarlandyrmak wezipeleri bar. Maksatnamada ilatyň sanly ulgam babatda sowatlylygyny artdyrmak ugrunda degişli çäreleri geçirmek, sanly lukmançylygyň hyzmatlaryny hödürlemek we ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak ýaly wezipeler hem göz öňünde tutulýar. Munuň özi Gahryman Arkadagymyzyň parasatly döwlet baştutanlygynda ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň pudaklarynyň üstünlikli sanlylaşdyrylýandygynyň nobatdaky subutnamasydyr.

Tyllagözel ORAZMÄMMEDOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby.

18.01.2022
Sanly ykdysadyýetiň görkezijisi: elektron gol

Halk hojalygynyň pudaklaryny sanly ulgama geçirmekde ýurdumyzda uly işler amala aşyrylýar. Bu işler «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda alnyp barylýar. Resminamalarda ählumumy sanly giňişligiň emele gelýän we ösýän şertlerinde sanly ykdysadyýetiň gazananlaryny nazara almak bilen, önümçilik pudaklarynyň, söwda we hyzmatlar ulgamlarynyň işini täzeçe guramagyň netijeli ugurlaryny emele getirmek, şeýle-de raýatlara edilýän durmuş hyzmatlarynyň düzümini we hilini kämilleşdirmek, telekeçilik, zähmet şertleri babatda täze mümkinçilikleri döretmek bilen, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini ýokarlandyrmak göz öňünde tutulýar. Elbetde, bu işleri doly we dogry ýerine ýetirmekde innowasion tehnologiýalaryň orny uludyr.

2020-nji ýylyň 14-nji martynda «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Kanuna laýyklykda, ýurtda elektron resminama dolanyşygynyň ýaýbaňlandyrylmagyny, menzilara bank hyzmatlaryny, ýagny uzak aralykdan sanly tehnologiýalaryň üsti bilen ykdysady taýdan wagty tygşytlama ýörelgesine esaslanyp, şahsy we ýuridik taraplaryň gymmatly wagtyny, şeýle-de maliýe serişdeleriniň tygşytlanmagyny gazanmak mümkin bolýar. Sanly ykdysadyýetiň durmuşymyza çuň ornaşmagy bilen, kanunçylyk namalarynda bellenilýän elektron söwda, elektron pul, elektron gol, sanly haryt, sanly satuw ýaly düşünjeler halkyň arasyna giňden ornaşýar. Bu adalgalara ýönekeý raýatlaryň hem düşünmegi sanly ulgamy ornaşdyrmaga we ony has-da kämilleşdirmäge amatly şert döredýär. Bu hyzmatlaryň ähli pudaklara ornaşdyrylmagy milli ykdysadyýetimizde netijeli ösüş gazanmaga çelgi bolup hyzmat edýär.

Elbetde, sanly tehnologiýalar arkaly amal edilýän elektron resminama dolanyşygynda esasy ulanylýan gurallaryň biri-de elektron goldur. Elektron sanly gol –— statik bolmadyk we menzilara bank hyzmatlaryny beriş ulgamynyň parametrleri bilen kesgitlenýän wagtyň dowamynda hereket edýän ýörite açar sözi bolmak bilen, degişli maglumata gol çekýän şahsyýeti kesgitlemek üçin ulanylýar. Döreýiş taryhyny 1976-njy ýyldan alyp gaýdýan «elektron sanly gol» düşünjesi bu gün innowasiýanyň ösmegi bilen, döwrebap nusga eýe boldy.

Dünýä jemgyýetçiliginde ykrar edilen, ýurdumyzda sanly ykdysadyýetiň ornaşdyrylmagy bilen ýüze çykarylan elektron gol eýýäm edara-kärhanalarda ulanylyp başlandy. Ozal ýerine ýetirilýän birnäçe işleri aradan aýryp, maliýe serişdelerini tygşytlamaga şert döredýän bu gural elektron resminamanyň awtorlygyny tassyklamaga mümkinçilik berýär. Elektron sanly goluň açar şahadatnamasy edara-kärhananyň ýolbaşçysyna degişli bolup bilýär.

Elektron sanly goluň şahsy açary ulanylyp, resminamadaky maglumatyň käbir zyýanly täsirler arkaly üýtgemeginiň öňi alynýar. Häzirki wagtda dünýäde elektron sanly gollaryň ýönekeý, hünärsiz (kwalifikasiýasyz) we hünärli (kwalifikasiýaly) görnüşleri bolup, olar özara tapawutlanýar. Ýönekeý elektron gol, onlaýn dükanlardan harytlary we hyzmatlary satyn almak, internet hyzmatlaryndan peýdalanmak arkaly, bankdaky şahsy hasabyňdaky serişdeleri dolandyrmak we dürli görnüşli jerimeleri tölemek üçin ulanylyp bilner. Şeýle elektron gol ulanyjynyň şahsyýetini tassyklaýan resminama gol çekilenden soň, üýtgeşmeleri ýüze çykarmaga mümkinçilik berýän nyşanlaryň kodlanan kombinasiýasydyr. Bu gol hyzmatdaşlar bilen resminamalary alyş-çalyş etmekde we içerki resminama akymynda (sargytlara, görkezmelere, beýannamalara gol çekmekde) ulanylyp bilner. Hünärli elektron gol iň ygtybarly gol bolmak bilen, ol kanun tarapyndan elektron ýerine ýetirilmegi gadagan edilmedik islendik resminama üçin niýetlenendir. Mysal üçin, salgyt gulluklaryna, pensiýa gaznasyna we beýleki döwlet edaralaryna hasabat ibermekde, kärhanalar bilen şertnama baglaşmakda, harytlary satyn almakda we beýleki söwda görnüşlerinde ulanylyp bilner. Elektron sanly gol şol bir wagtda döwletimizde ýaýbaňlandyrylýan elektron söwdany ösdürmekde hem geljegi uly ugurlaryň biridir.

Umuman, sanly tehnologiýalaryň üsti bilen täze düşünjeleriň önümçilige ornaşdyrylmagy raýatlara, aýratyn-da, hususyýetçilere wagty tygşytlama ýörelgesine esaslanyp, az wagtyň dowamynda birnäçe işi ýerine ýetirmäge, netijede, köp möçberli we ýokary hilli önümleri öndürmäge, hyzmatlary ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýär.

Jumageldi SALAMOW,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

17.01.2022
Sanly ulgam durmuşymyzda

Şan-şöhrata beslenip, bitirilen ägirt uly işler bilen taryha giren «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýyly halkymyzyň, ýurdumyzyň durmuşynda aýratyn şanly wakalara baý boldy. Ýurdumyzyň ykdysadyýetinde durnukly ösüşler gazanyldy. Bu döwürde bellenen maksatnamalary ýerine ýetirmek, ykdysadyýetimiziň dürli pudaklarynda bilelikdäki maýa goýum taslamalary meýilleşdirmek hem-de durmuşa geçirmek boýunça netijeli işler alnyp baryldy. Geçen ýylyň ahyrynda, has takygy, 27-nji dekabrda hormatly Prezidentimiz Ministrler Kabinetiniň we Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň Täze ýyl baýramynyň öňüsyrasyndaky jemleýji bilelikdäki mejlisini geçirdi. Onda döwlet Baştutanymyz milli ykdysadyýeti ösdürmegiň tassyklanan döwlet maksatnamalaryny amala aşyrmak boýunça netijeli işleriň geçirilendigine ünsi çekip, gurluşyk, senagat pudaklarynda we beýleki ugurlarda ýokary ösüş depginleriniň gazanylandygyny belledi.

Ýurdumyzda batly depginler bilen ösdürilýän sanly ulgamda, milli ykdysadyýetimizde ýerine ýetirilýän wezipeler «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», «Türkmenistanyň bank ulgamyny ösdürmegiň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Döwlet Maksatnamasynda», «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» kesgitlenilen tertipde alnyp barylýar. Elektron senagatyň güýçli ösýän häzirki döwründe sanly ykdysadyýeti kämilleşdirmek döwür bilen aýakdaş gitmegiň, ýurdumyzy diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmegiň esasy şertleriniň biridir. Milli ykdysadyýetiň ähli pudaklaryna innowasion tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy bilen bellenilen wezipeler üstünlikli durmuşa geçirilýär. 2022-nji ýyl hem ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça orta we uzak möhletleýin geljegi nazarlaýan toplumlaýyn milli Maksatnamalaryň üstünlikli ýerine ýetirilmeginde möhüm tapgyr bolar.

Goý, ýurdumyzy ykdysady taýdan kuwwatly döwlete öwürýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, ömri uzak bolsun!

Aýnur TUWAKOWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

13.01.2022
Sanlaşdyrmagyň innowasion gurşawy

Hormatly Prezidentimiziň öňe sürýän döwlet syýasatynda milli ykdysadyýetimizi dünýäniň ösen döwletleriniň hataryna goşmak, ýurdumyzda maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalary ulgamynyň goşmaça ösüşini üpjün etmek hem-de sanly aragatnaşyk babatda möhüm wezipeler durmuşa geçirilýär.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» hem sanly ulgamyň milli ykdysadyýetimizi ösdürmekdäki täsiri giňişleýin beýan edildi. Maksatnamanyň üstünlikli durmuşa geçirilýändigini biz öz welaýatymyzyň çäginde halk hojalygynyň dürli pudaklaryna täze innowasion tehnologiýalaryň we öňdebaryjy halkara tejribeleriniň ornaşdyrylyşynda, elektron resminamalar dolanyşygyna hem-de elektron şahsyýetnamalar ulgamyna geçilişinde, ýokary tehnologiýaly, bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýetiň, sazlaşykly işleýän elektron senagatynyň döredilişinde, sanly aragatnaşyk babatynda şäherleriň we obalaryň arasyndaky tapawudyň aradan aýrylyşynda hem synlap bilýäris.

Biziň işimizde hem gözegçilik işlerini göni aragatnaşykda uzak aralykdan amala aşyrmaga mümkinçilik berýän ýokary tizlikli bitewi aragatnaşyk tory, wideogözegçilik we döwlet serhedinden geçirilýän ulag serişdeleriniň geoýerleşişini anyklaýan ulgamlaryň işleri ýola goýuldy. Maglumatlary toplamak, seljermek we resmileşdirmek amallaryny awtomatlaşdyrýan «ASYCUDA World» atly utgaşdyrylan gümrük maglumat ulgamy, döwlet serhediniň üstünden geçýän gözegçilik-geçiriş ýerlerinde harytlary we ulag serişdelerini resmileşdirilmeklige gatnaşýan gulluklaryň işini sazlaşdyrýan «Sanly gümrük amaly» atly programma üpjünçiligi, elektron hyzmatlary, maglumat portallary doly ulanylyşa girizilip, yzygiderli kämilleşdirilýär.

Dünýä tejribesinden mälim bolşy ýaly, birnäçe döwletlerde sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy bilen gümrük serhedinde resmileşdirmegiň wagtyny tizleşdirmäge ýardam edýän deslapdan elektron maglumat alyşmak tejribesi hem ýola goýulýar. Deslapdan maglumat alyşmak gümrük amallaryny elektron esasda alyp barmaga, gümrük edaralary bilen daşary ykdysady işe gatnaşyjylaryň arasynda maglumat alşygyny üpjün etmäge, berilýän kagyz resminamalarynyň we resmileşdirmegiň wagtynyň azalmagyna mümkinçilik berýär. Şeýle tejribäni ulanmak boýunça biziň döwletimiz hem şowly ädimleri ädýär. Hormatly Prezidentimiziň Özbegistan Respublikasyna iki günlük resmi saparynyň dowamynda iki ýurduň Prezidentleriniň gatnaşmaklarynda guralan türkmen-özbek ykdysady forumynda hem Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen Özbegistan Respublikasynyň Döwlet gümrük komitetiniň arasynda gümrük serhedinden geçirilýän harytlar we ulag serişdeleri babatda deslapky maglumatlary alyşmagy guramak hakyndaky Teswirnama baglaşyldy. Şeýle öňdebaryjy tejribäniň ulanylmagy gümrük amallaryny ýeňilleşdirmek bilen iki ýurduň ykdysady gatnaşyklarynyň has-da ösdürilmegine oňyn täsirini ýetirer.

Myrat SEIDOW,

welaýat gümrükhanasynyň harby gullukçysy, maýor.

06.01.2022
Döwrebap ösüş

Sanly dolandyryş ulgamyna geçmek dünýä ýurtlarynyň ykdysadyýetinde bolşy ýaly, ýurdumyzyň ykdysady ösüşleriniň hem aýrylmaz bölegine öwrülýär. Hormatly Prezidentimiz 2021 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça Döwlet maksatnamasyny we ony ýerine ýetirmegiň Meýilnamasyny tassyklady. Şol esasda ýurdumyzda sanly ulgama tapgyrlaýyn geçmek işleri ýokary derejede alnyp barylýar.

Mälim bolşy ýaly, XX asyr dünýä ykdysadyýetine awtomatiki dolandyryş ulgamyny bagyş etdi. Munuň özi ençeme adamyň gol güýjüni we wagty talap edýän işleriň indi gysga wagtda awtomatik usulda amala aşyrylmagyna şert döretdi. Şondan soňky XXI asyryň başyndan has ýaýbaňlanyp başlan sanly dolandyryş ulgamy diňe bir işleriň tizleşdirilen görnüşde ýerine ýetirilmegi bilen çäklenmän, eýsem işleriň barşyny gözegçilik etmäge mümkinçilik berdi.

Ykdysadyýetde sanly dolandyryş ulgamyna geçmek ýörite bilimli, tejribeli ýaş hünärmenler bilen üpjünçilik meselesiniň çözülmegi bilen bir wagtda alnyp barylýar. Şu günki ýaş hünärmenler, talyp ýaşlar gönüden-göni bilim alýan hünärleri bilen ugurdaş sanly tehnologiýalara erk etmek, bu ugurda dürli oýlap tapyşlary geçirmek bilen hem meşgullanýarlar. Paýtagtymyz Aşgabat şäherini gurmagyň 16-njy tapgyrynda bina edilen ýaşaýyş jaýlarynda talyp ýaşlarymyzyň oýlap tapyşlary esasynda «akylly öý» hyzmatlarynyň ornaşdyrylmagy aýdylanlaryň aýdyň mysalydyr.

Ykdysadyýetiň sanlylaşdyrylmagy dürli pudaklar boýunça ykdysady amallaryň tizleşmegini, özara maglumatlary alyşmagyň takyklygyny, tizligini we ygtybarlylygyny kepillendirýär. Sanly dolandyryş ulgamy edaranyň ýerine ýetirýän ykdysady amallaryny beýleki edaralar bilen şonuň ýaly tizlikde özara alşyp bilmegini üpjün edýär. Munuň özi döwlet we hususy eýeçilik ulgamyna degişli edara-kärhanalaryň özara işini guramaga ýardam edýär. Ýerine ýetirilen iş we hyzmat görnüşleri üçin tölegleriň we hasaplaşyklaryň öz wagtynda ýokary hilli amala aşyrylmagyna mümkinçilik berýär.

Biz ýurdumyzda ykdysady ösüşlere giň ýol açýan, halkymyzy eşretli durmuşda ýaşadýan Gahryman Arkadagymyza uzak ömür, jan saglyk arzuw edýäris

Merjen ŞAMSIÝEWA,

Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň mugallymy.

24.12.2021
Sanly hyzmatlaryň ösüşi

Häzirkizaman innowasion ösüşiň önümi bolan sanly tehnologiýalaryň bank ulgamyna işjeň ornaşdyrylmagy olaryň işiniň kämilleşmegine oňyn şert döredýär.

Ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan ilata döwrebap derejede hyzmat etmek, nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek, geçirilýän hasaplaşyklary tizleşdirmek maksady bilen ähli söwda we hyzmat ediş nokatlarynda töleg terminallaryny ornaşdyrmak işine yzygiderli maýa goýum serişdeleri goýulýar. Sanly ulgamda «Internet-bank», «Mobil-bank», «Elektron söwda», «Halkbank terminal», «QR-kod», «Galtaşyksyz töleg» ulgamlary arkaly ýerine ýetirilýän amallaryň sany artdyrylýar, hili has-da ýokarlandyrylýar.

«Internet-bank» we «Mobil-bank» hyzmatlary müşderiniň bank amallaryna we hyzmatlaryna bolan isleglerini kanagatlandyrmaga, şol sanda pul geçirimlerini ýeňilleşdirmäge we çaltlandyrmaga, tölegler geçirilende wagty tygşytlamaga oňaýly şertleri döredýär. Ýurdumyzyň degişli karz edaralary tarapyndan «Türkmenhowaýollary», «Türkmendemirýollary» hem-de «Türkmenawtoulaglary» agentlikleri bilen bilelikde bank kartlaryny ulanyp, demirýol, howa ýoly peteklerini hem-de şäherara ugurlarda gatnaýan awtobuslarda petekleri internet ulgamynyň üsti bilen nagt däl görnüşinde satyn almak mümkinçiligi döredildi. Her bir raýat degişli karz edarasyna baryp, şahsy bank hasabyny «Internet-bank» hem-de «Mobil-bank» hyzmatlaryna birikdirmek arkaly bu hyzmatlaryň amatlylyklaryndan peýdalanyp bilýär. Ýeri gelende aýtsak, 2021-nji ýylyň 1-nji oktýabry ýagdaýyna «Internet-bank» we «Mobil-bank» hyzmatyna birikdirilen müşderileriň sany 761,5 we 38,2 müňe ýetdi, ýagny, geçen ýylyň degişli döwrüne görä 1,3 esseden we 1,5 esseden gowrak artdy. 2021-nji ýylyň 1-nji oktýabr ýagdaýyna bankomatlaryň, terminallaryň, «Internet-bank», «Mobil-bank» we «Elektron söwda» ulgamlarynyň üsti bilen amal edilen nagt däl hasaplaşyklaryň möçberi 8,2 milliard manatdan geçdi, bu görkeziji geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 1,4 esseden gowrak ýokarlandy.

Hormatly Prezidentimiziň tabşyryklaryny öz wagtynda ýerine ýetirmek, şol sanda nagt däl hasaplaşyklaryň gerimini giňeltmek boýunça alnyp barylýan işleriň çäklerinde ýurdumyzyň käbir banklary tarapyndan galtaşyksyz töleg tehnologiýasy bilen işleýän bank kartlary hem ulanyşa goýberildi. «Rysgal» paýdarlar täjirçilik banky tarapyndan raýatlarymyza bölek satuw we hyzmat ulgamlarynda «QR-kod» ulgamy arkaly hasaplaşyklary geçirmek boýunça mümkinçilik döredildi.

Şeýle hem ýurdumyzyň karz edaralarynda ilata uzak aralykdan bank kartlaryny açmak, täzeden çap etmek boýunça arzalaryny elektron usulda kabul etmek we bu boýunça tölegleri onlaýn görnüşde tölemek, karz almaga isleg bildirýän raýatlara arzalary elektron görnüşde kabul etmek we müşderä onuň ýagdaýy barada onlaýn habar bermek hyzmaty, ýagny, «onlaýn-kabulhana» döredildi. Şeýle döwrebap işleriň geçirilmegi bank ulgamynda raýatlarymyza amatly mümkinçilikleri döredýän sanly bank amallarynyň görnüşiniň has-da artýandygyna şaýatlyk edýär.

Işjeňligi bilen müşderileri özüne çekýän beýleki sanly bank hyzmatlary bolsa «Elektron gapjyk» diýlip atlandyrylýar. Elektron gapjyk — bu nagt pullary ulanmazdan, karz edaralaryndaky hasaplar boýunça pul serişdeleriniň hereket edýän dolanyşygydyr, ýagny, nagt däl hasaplaşykdyr. Häzirki wagtda daşary ýurt tejribesinde hakyky wagt tertibinde degişli bankyň internet sahypasynyň üsti bilen kiçi möçberdäki tölegleri amala aşyrmak üçin Elektron gapjyk hyzmatynyň has giňden ulanylýan görnüşleri bar. Muňa mysal hökmünde «Web money», «Yandex money», «Qiwi wallet», «Perfect money», «Elecsnet» «Pay pal», «Payeer» we beýlekileri görkezip bolar. Şeýle görnüşli internet arkaly haryt we hyzmatlaryň tölegleri geçirilende, goraglylygy, amallaryň çalt geçirilmegi hem-de hyzmatlaryň amatlylygy bilen müşderileriň ösen isleglerini kanagatlandyrmakda uly ähmiýete eýedir.

Ýurdumyzyň karz edaralary tarapyndan hem elektron töleg hyzmatlary arkaly ýerine ýetirilýän bank amallarynyň sany artdyrylýar, hili ýokarlandyrylýar. Mysal hökmünde «Rysgal» paýdarlar täjirçilik bankynyň «Rysgal pay», Türkmenistanyň «Halkbank» paýdarlar täjirçilik bankynyň «Talyp tölegi» onlaýn hyzmatlaryny görkezmek bolar. Hormatly Prezidentimiziň parasatly ýolbaşçylygynda amala aşyrylýan bank ulgamyndaky özgertmeleriň ählisi ýurdumyzyň raýatlarynyň hal-ýagdaýyny has-da gowulandyrmaga, olaryň ýaşaýyş-durmuş derejesini dünýäniň ösen ýurtlarynyň derejesine ýetirmäge gönükdirilendir.

Güneş AKMYRADOWA,

Türkmenistanyň Merkezi bankynyň welaýat şahamçasynyň buhgalter hasaby we hasabatlary bölüminiň baş hünärmeni.

21.12.2021
Sanly ykdysadyýet

Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça işler yzygiderli häsiýete eýe bolýar. Maglumat tehnologiýalaryny giňden ornaşdyrmagyň hasabyna, milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň, dolandyryş we durmuş ulgamynyň netijeli hereket etmegine gönükdirilen bu ugur tiz wagtda guwandyryjy ösüşlere eýe boldy. Milli ykdysadyýetiň we dolandyryşyň ähli ugrunda sazlaşykly ornaşdyrylýan sanlylaşdyrmak işleri barha giň gerime eýe bolýar. Bu babatda sanly ykdysadyýetiň wajyp esaslaryny döretmek, ilki bilen bolsa, ulgamyň kadalaşdyryş-hukuk taýdan üpjün edilmek boýunça wezipeler yzygiderli durmuşa geçirilýär.

Hormatly Prezidentimiz 17-nji dekabrda geçiren Ministrler Kabinetiniň nobatdaky mejlisinde sanly tehnologiýalary döwletimiziň we jemgyýetimiziň durmuşynyň ähli ugurlaryna işjeň ornaşdyrmaga ýardam bermek maksady bilen, Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça pudagara toparyň işiniň sanly ykdysadyýete geçmekde wajyp çäreleriň biridigini bellemek bilen, «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça pudagara toparyň meseleleri hakynda» Karara gol çekmegi hem bu ugurda möhüm çözgütleriň biri boldy.

Her bir pudagyň zähmet öndürijiligini öňdebaryjy döwletleriň derejesine ýetirmek, pudaklarda bäsdeşlige ukyply eksporta gönükdirilen önümçiligi döretmek, maýa goýum mümkinçiliklerini düýpgöter täze derejelere ýetirmek maksady bilen, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň ýerine ýetirmeli sanly işleriniň, hyzmatlarynyň görnüşlerini kesgitlemek, olaryň görnüşlerini yzygiderli artdyrmak we kämilleşdirmek işleri utgaşdyrylýar.

Bu wezipeleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi BMG tarapyndan yglan edilen Durnukly ösüş maksatlarynyň Türkmenistanda durmuşa ornaşdyrylmagyna hem giň mümkinçilikleri döredýändigi, uzak möhletli döwürde durnukly ösüşi üpjün etmäge ýardam edýändigi bellidir. Ýurdumyzyň jemi içerki önüminde maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ulgamynyň goşmaça ösüşini üpjün etmäge, milli senagaty diwersifikasiýalaşdyrmaga we innowasiýa häsiýete geçirmäge, ykdysadyýetiň pudaklarynyň häzirki zaman sanly tehnologiýalar we tehnologik enjamlar bilen enjamlaşdyrylmagyna mynasyp täsir eder. Şeýle ösüş meýilnamalarynyň halkara önümçilik halkasyna goşulan işewürligiň täze sanly görnüşlerini ösdürmäge, sanly ykdysadyýete maýa goýumlaryny çekmegiň täze görnüşlerini emele getirmäge, döwlet dolandyrylyşynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga, statistika işine döwrebap usullary ornaşdyrmaga, bank hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmaga, öňdebaryjy tilsimatlara esaslanýan nagt däl hasaplaşyklary has-da ýaýbaňlandyrmaga örän uly itergi berýändigine dünýä tejribesi şaýatlyk edýär. Bu ugry maliýe-ykdysady taýdan dolandyrmak bilen birlikde, aragatnaşyk tehnologiýasynyň howpsuzlygyny, bu babatda döwletiň, jemgyýetiň, raýatlaryň bähbitleriniň goraglylygyny üpjün etmekde, şeýle hem halkara ylmy-tehnologik hyzmatdaşlygy kadaly ýola goýmakda bütinleý täze wezipeleri durmuşa geçirmegiň möhümdigini häzirki ösen şertler anyk görkezýär.

Häzirki zaman dünýä hojalygynda sanly özgertmeler bilen bagly bolmaýan pudaklar barha azalýar, şonuň netijesinde ol ykdysadyýete, döwlet dolandyryşyna we beýleki ugurlara öz täsirini ýetirýär. Sanlylaşdyrmak işleri barha giň gerime eýe bolup, ol şäher gurluşygynda hem täze ugurlary kesgitlemäge mümkinçilik berýär. Sanly tehnologiýalaryň giňden ornaşdyrylmagy diňe bir işewürlik mümkinçilikleri artdyrman, eýsem döwrebap ösen jemgyýetiň kemala gelmegine hem oňyn täsir edýär, bank hyzmatlarynyň hili ýokarlanýar, hyzmatlaryň täze döwrebap görnüşleri döreýär, harajatlaryň we sarp edilýän wagtyň tygşytlanmagyna ýardam berýär.

Sanly ykdysadyýetiň ösüşini we bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmagyň esasy şertleriniň biri hem, ýokary hünär derejeli hünärmenleri taýýarlamak bolup durýar. Bu ugruň ösdürilmegi sanly ykdysadyýetiň talaplaryna laýyk gelýän hünärmenleri ýetişdirmäge gönükdirilen bilim ulgamyny kämilleşdirmek, hünäre gönükdirmek ulgamy döwrebaplaşdyrmak, maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary babatynda goşmaça bilimleri girizmek we bu ugurda täze ukyplary ýüze çykarmak maksatlaryna gönükdirilendir. Bilim edaralarynda sanly ykdysadyýetiň anyk ugurlary boýunça okadylmagy we maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalary ulgamyna degişli edaralaryň hünärmenleri bilen tejribe alşylmagy degişli hünäri bilen birlikde, maglumat tehnologiýalaryndan doly baş çykarýan ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamaga ýardam berýär.

Sanly ykdysadyýet üçin işgärleri taýýarlamakda döwlet gullukçylarynyň we hususy bölegiň wekilleriniň sanly sowatlylygyny ýokarlandyrmak boýunça gaýtadan taýýarlamak işleri hem maksatnamalaýyn alnyp barylýar. Sanly ykdysadyýetiň talaplaryny nazara almak bilen, dürli pudaklaryň işgärleri üçin hünärini ýokarlandyrmak ulgamynyň hem ýola goýulmagy eýýäm öz anyk netijelerini berýär.

Prezident Maksatnamasyna laýyklykda, ýokary okuw mekdeplerine ýaş alymlary, inženerleri, tehnologlary we hünärmenleri taýýarlamagy kämilleşdirmegiň anyk ugurlary kesgitlenilip, bu ugurda hem degişli wezipeler üstünlikli durmuşa geçirilýär. Sanly ykdysadyýetiň hünärmen we ylym-bilim üpjünçiligini ösdürmek, býujet ulgamynda «sanly bilim», «sanly saglygy goraýyş», «elektron resminamalar dolanyşygy», «elektron görnüşde döwlet hyzmatlary», «maliýe işlerini awtomatlaşdyrmak — meýilnamalaşdyryş we hasabatlylyk ulgamlary» ýaly, sanly tehnologiýalaryň paýyny artdyrmak, ygtybarly maglumat goraglylygyny we howpsuzlygyny üpjün etmek, maglumat üpjünçilik ulgamyny döretmek ýaly wezipeleriň maksatnamalaýyn durmuşa geçirilýändigi guwandyryjy üstünliklerdir.

Nesip bolsa, bu ugurdan bilim alýan ýaşlar öňdebaryjy tehnologiýalary ulanyp, dünýäniň ylmy-tehniki ösüşiniň gazananlaryny ornaşdyryp, täze şertlerde işlemäge ukyply hünärmenler bolup ýetişerler. Hormatly Prezidentimiziň durmuşyň ähli ugurlary bilen bir hatarda, sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça işleriň has-da kämilleşdirilmegi ugrundaky tutumlarynyň uly rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris!

Berdimyrat ORAZOW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň «Sanly ykdysadyýet» kafedrasynyň müdiri.

20.12.2021
Sanly ykdysadyýetde derwaýys özgertmeler

Häzirki döwürde milli ykdysadyýeti diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürmäge hem-de onuň bäsdeşlige ukyplylygyny artdyrmaga uly ähmiýet berilýär. Şunda ýurdumyzyň ähli düzümlerinde, hususan-da, ykdysadyýetiň pudaklaryny sanly ulgama geçirmek we innowasion tehnologiýalara esaslanýan önümçilikleri döredip, ilatyň ýaşaýyş-durmuş derejesini has-da gowulandyrmak bilen bagly alnyp barylýan giň gerimli işler aýratyn bellenmäge mynasypdyr. Munuň özi tutuş halk hojalyk toplumyny mundan beýläk-de döwrebaplaşdyrmagyň, onuň netijeliligini artdyrmagyň hem möhüm şertleriniň biridir.

Mälim bolşy ýaly, sanly ykdysadyýetiň durmuşa doly ornaşdyrylmagy üçin esasan, üpjünçilik ulgamy (internetiň elýeterliligi, programma üpjünçiligi), elektron işewürlik (hojalyk işini kompýuter torlary arkaly dolandyrmak) hem-de elektron söwda ýaly ugurlaryň kämilleşdirilmegi esasy zerurlyklar hasaplanýar. Şu üç şertiň üstünlikli berjaý edilmegi ilatyň, aýratyn-da, ýaşlaryň bu ugurdan bilim gorunyň ýeterlik bolmagyny talap edýär. Hormatly Prezidentimiziň sanly tehnologiýalaryň artykmaçlyklaryna aýratyn ünsi çekip, munuň üçin ulgamda kadalaşdyryjy hukuk binýadynyň döredilmeginiň, ugurdaş düzümleriň, düýbünden täze dolandyryş çemeleşmeleriniň kemala getirilmeginiň, ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamagyň möhümdigini yzygiderli nygtamagy durmuş zerurlygyny aňladýar.

Sanly ykdysadyýeti ösdürmekde durmuşyň ähli ugurlarynda — senagatda, söwdada, bank ulgamynda, saglygy goraýyşda, bilimde, ylymda, medeniýetde, syýahatçylykda sanly tehnologiýalary ulgamlaýyn ornaşdyrmagyň zerurlygy öz-özünden düşnüklidir. Şoňa görä-de, «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda», «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynda» milli ykdysadyýeti sanlylaşdyrmagyň şeýle çemeleşmesi öz beýanyny tapýar. Sanly ulgama geçilmegi hususyýetçilik işini alyp barmakda hem amatly mümkinçilikleri döredip, döwlete dahylsyz kärhanalary ösdürmegiň innowasion usullaryna has giň ýol açýar. Ol sebitde we tutuş dünýäde işewür hyzmatdaşlar bilen netijeli gatnaşyklary işjeňleşdirmekde hem diýseň uly ähmiýete eýedir. Häzirki zaman şertlerinde iri sarp edijileriň sanly tehnologiýalara gyzyklanmasynyň barha artmagy olaryň isleglerini kanagatlandyrmak hem-de bazarda üstünlikli bäsleşmek üçin öňdebaryjy tehnologik çözgütleri ulanmak, bazar gatnaşyklarynyň täze gurallaryny ornaşdyrmak ýaly zerurlyklary ýüze çykarýar. Şu nukdaýnazardan, ýurdumyzda internet söwdasyny ösdürmäge we ýerli önüm öndürijileriň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga gönükdirilen toplumlaýyn çäreleriň amala aşyrylmagy döwür bilen aýakdaş gitmegiň, halkyň ýaşaýyş-durmuş derejesini dünýä ölçeglerine laýyk getirmegiň esasy şertidir.

Aýjemal AKLYÝEWA,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

17.12.2021
Sanlylaşdyrmagyň döwrebap aýratynlyklary

Berkarar döwletimizde Garaşsyz, baky Bitarap Watanymyz ykdysady taýdan ösýän, dünýä giňişliginde mynasyp orna eýe bolan ýurtlaryň hataryna goşuldy. Häzirki wagtda döwrebap aragatnaşyk serişdeleri, maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalary uly ähmiýete eýe bolup, olar köp babatda döwletiň we jemgyýetiň ösüşini kesgitleýär.

Şu nukdaýnazardan ugur alnyp, Türkmenistanda sanly ulgama geçmek işleri uly gerimde ýaýbaňlandyrylýar. Döwrüň öňdebaryjy ylmy-tehniki gazananlary önümçilige giňden ornaşdyrylýar. Milli ykdysadyýetiň döwlete dahylly we dahylsyz önümçilikleri döwrebap elektron ulgama tapgyrlaýyn esasda birikdirilýär. Netijede, sanly önümçilikli täze pudaklar döreýär. Ykdysadyýetimiziň sanlylaşdyrylmagy önümçilik, söwda we hyzmatlar ulgamyndaky kärhanalara adam zähmetini ýeňilleşdirmek bilen bir hatarda, raýatlarymyza wagt we baha taýdan amatly teklipleri hödürlemäge mümkinçilik berýär. Tizligi, amatlylygy, döwrebaplygy bilen tapawutlanýan sanly ulgamyň ýene bir aýratynlygy, ol bize köp zatlary hiç ýere gitmesizden ýerine ýetirmegimize ýardam edýändigidir. Mysal üçin, sanly ulgamyň kömegi bilen dürli kitaplary elektron nusgada çalt tapmak we okamak, ylmy maslahatlary geçirmek, işewür duşuşyklary guramak mümkin. Şeýle mümkinçilikleriň döredilmegi bolsa, ähli ugurlardaky ösüşi çaltlandyrýar hem-de durmuşa geçirilýän işleriň netijeliliginiň artmagyna oňyn täsir edýär.

Mundan başga-da, bilim ulgamynyň işini döwrebaplaşdyrmakda hem ýurdumyzda sanly ulgamyň mümkinçilikleri giňden peýdalanylýar. Bilim ulgamynyň ähli basgançaklaryny ýokary hilli elektron maglumatlar bilen üpjün etmek, bilim bermegiň usullaryny has-da ösdürmek maksady bilen bu ulgamy halkara ülňülerine laýyklykda sanlylaşdyrmak işleri üstünlikli alnyp barylýar. Şeýle hem ylmyň öňdebaryjy gazananlary we okatmagyň kämil usullary giňden ornaşdyrylýar. Şu maksat bilen ýörite bilim portallary döredilip, ýaşlaryň sanly ulgamdan peýdalanmaklaryna giň mümkinçilikler döredilýär. Munuň özi bolsa häzirki döwürde sanly ulgamyň mümkinçilikleriniň döwletimiz tarapyndan işjeň peýdalanylýandygyna şaýatlyk edýär.

Biz — ýaşlaryň ylymly-bilimli bolmagymyza giň mümkinçilikleri döredip berýän hormatly Prezidentimiziň ýurdumyzda maliýe we ykdysadyýeti, bilim ulgamyny ösdürmekde il bähbitli, umumadamzat ähmiýetli alyp barýan beýik işleri elmydama üstünliklere beslensin!

Roza SAHATOWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň talyby.

16.12.2021