Türkmenistanyň ýer serişdelerini rejeli we netijeli peýdalanmak hem-de ýer gatnaşyklaryny kadalaşdyrmak maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, ýer böleklerini eýeçilige, peýdalanmaga, kärendä bermek boýunça namalary resmileşdirmegiň, hasaba almagyň we bermegiň Tertibi hem-de ýer meseleleri baradaky döwlet topary hakynda Düzgünnama tassyklanyldy.

Oba hojalyk ministrligine Adalat ministrligi bilen bilelikde Karardan gelip çykýan üýtgetmeleri we goşmaçalary Türkmenistanyň kanunçylygyna girizmek baradaky teklipleri bir aý möhletde taýýarlamak hem-de Ministrler Kabinetine bermek tabşyryldy.

Onuň Alyhezreti, Türkmenistanyň Prezidenti jenap Serdar Berdimuhamedowa

Siziň Alyhezretiňiz,

Aşgabada bolan saparym mahalynda maňa we meniň wekiliýetime bildirilen myhmansöýerlik üçin tüýs ýürekden hoşallyk bildirmek isleýärin. Birleşen Milletler Guramasy bilen ysnyşykly hyzmatdaşlygy pugtalandyrmak maksady bilen, Türkmenistanyň bitaraplyga ygrarlylygyna mynasyp baha berilýär, men hem Durnukly ösüş maksatlaryny ilerletmäge, howanyň üýtgemegi hem-de parnik gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak bilen bagly meseleleri çözmäge hut özüňiziň gatnaşýandygyňyza we liderlik edýändigiňize ýokary baha berýärin.

BMG-niň Merkezi Aziýa üçin Öňüni alyş diplomatiýasy boýunça sebit merkezini ýerleşdirmekde Türkmenistanyň orny aýratyn möhümdir we sebit durnuklylygyna ýardam bermekde, şeýle hem Merkezi Aziýa ýurtlarynyň arasynda dialogy we hyzmatdaşlygy ösdürmekde Türkmenistanyň işjeň orny eýeleýändigini görkezýär.

Birleşen Milletler Guramasynyň ýurt topary bilen ajaýyp hyzmatdaşlygyňyz üçin Size tüýs ýürekden hoşallyk bildirmäge rugsat ediň. Birleşen Milletler Guramasynyň düzümi üçin goşmaça binany bölüp bermegiňiz biziň berk hyzmatdaşlygymyzyň ýene-de bir aýdyň görkezijisidir.

Saparym mahalynda Türkmenistanyň “Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygyna” atly ýubileý medalyny almak hormatyna mynasyp boldum. Bu abraýly sylag biziň çuňňur gatnaşyklarymyzy we gymmatlyklarymyzy alamatlandyrýar. Ol meni mundan beýläk-de Magtymguly Pyragynyň adamlaryň we tebigatyň sazlaşygy baradaky ýörelgelerine ymtylmaga ruhlandyrýar.

Men biziň hyzmatdaşlygymyza ýokary baha berýärin we bilelikdäki tagallalarymyzyň mundan beýläk-de berkemegine umyt edýärin.

Siziň Alyhezretiňiz, Size tüýs ýürekden hormat goýýandygym baradaky ynandyrmalarymy kabul etmegiňizi haýyş edýärin.

Iň gowy arzuwlar bilen, Antoniu Guterriş, BMG-niň Baş sekretary

Türkmenistanyň «Halkbank» paýdarlar täjirçilik banky täze «Sanly karz» ulgamyny işläp düzdi we ornaşdyrdy. Innowasiýa hyzmaty raýatlaryň karz almakda sanly ulgamy ulanmak arkaly artykmaçlyklary döretmek ýaly internet arkaly uzakdaky müşderi hyzmatyny üpjün edýär.

Sarp ediji karz üçin ýüz tutmagynyň dowamynda ýörite ykjam programmany ulanyp, bu işi doly onlaýn ýagdaýda amala aşyrylýar.

Mundan başga-da, innowasiýa ulgamynyň doly awtomatlaşdyrylmagy, müşderiniň karz taryhyny barlamaga we birnäçe sekundyň içinde karzyň iň ýokary mukdaryny kesgitlemegine mümkinçilik berýär. Alnan karz serişdeleri bank kartyna geçirilýär, bu bolsa öz gezeginde ýurtda nagt däl tölegleriň dolanyşygyna gönüden-göni goşant goşýar.

Şu gün hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Gazagystan Respublikasynyň Türkmenistanda täze bellenen Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi Nurlan Nogaýewi kabul etdi. Ol döwlet Baştutanymyza ynanç hatyny gowşurdy.

Söwda-ykdysady gatnaşyklary ara alyp maslahatlaşmagyň dowamynda döwlet Baştutanymyz Türkmenistanyň bu ugurdaky hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge gyzyklanma bildirýändigini tassyklady. Energetika we ulag ulgamlaryny geljegi uly ugurlaryň hatarynda görkezmek bilen, hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow we diplomat iki ýurduň tebigy baýlyklarynyň ägirt uly gorlarynyň hem-de geografik aýratynlyklarynyň bu ugurlarda özara bähbitli taslamalary durmuşa geçirmek üçin giň mümkinçilikleri açýandygyny aýtdylar.

Duşuşygyň dowamynda medeni-ynsanperwer gatnaşyklary pugtalandyrmagyň möhümdigi nygtaldy.

15-nji iýulda Daşkent şäherinde Türkmen-özbek işewürlik geňeşiniň dördünji mejlisi geçirildi.

Mejlisde türkmen wekiliýetine Türkmenistanyň Söwda-senagat edarasynyň başlygy M.Gurdow, özbek tarapyna Özbegistanyň Söwda-senagat edarasynyň başlygynyň orunbasary D.Rasulow ýolbaşçylyk etdi.

Mejlisiň dowamynda taraplar iki ýurduň söwda-ykdysady mümkinçiliklerini, hususan-da energetika, ulag, logistika, oba hojalygy, derman senagaty we syýahatçylyk pudaklarynda ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy giňeltmegiň mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşdylar.

Şeýle-de, iki ýurduň Söwda-senagat edaralarynyň arasyndaky gatnaşyklary has-da işjeňleşdirmek meselelerine garaldy.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022 — 2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» göz öňünde tutulan wezipeleri üstünlikli durmuşa geçirmek, ilatymyzyň ýaşaýyş şertlerini hem-de durmuş taýdan goraglylygyny mundan beýläk-de ýokarlandyrmak maksady bilen, karar edýärin:

2025-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan býujetden maliýeleşdirilýän edaralaryň, hojalyk hasaplaşygyndaky kärhanalaryň we jemgyýetçilik birleşikleriniň işgärleriniň aýlyk zähmet haklarynyň, pensiýalaryň we döwlet kömek pullarynyň, talyp we diňleýji haklarynyň möçberini 10 göterim ýokarlandyrmaly.

2025-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan:

- Beýik Watançylyk urşuna gatnaşyjylaryň pensiýalarynyň aýda iň pes möçberini 2280 manat möçberde;

- Beýik Watançylyk urşuna gatnaşyjylaryň ýanýoldaşlarynyň we tylda zähmet çekenleriň pensiýalarynyň aýda iň pes möçberini 665 manat möçberde;

- Pensiýanyň iň pes möçberini kesgitlemek üçin binýatlyk ululygy 550 manat möçberde;

- Döwlet kömek pullaryny hasaplamak üçin binýatlyk ululygy 520 manat möçberde bellemeli.

Türkmenistan boýunça iň pes aýlyk zähmet hakyny 1410 manat möçberde bellemeli we ony aýlyk zähmet haklaryny düzgünleşdirmek üçin ulanmaly.

2025-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan döwlet häkimiýet edaralarynyň, ýerine ýetiriji häkimiýetiň ýerli edaralarynyň we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynyň, harby we hukuk goraýjy hem-de kazyýet edaralarynyň, gazet-žurnallaryň redaksiýalarynyň, jemgyýetçilik birleşikleriniň, şeýle hem olaryň esasy gurluş birlikleriniň ýolbaşçylarynyň aýlyk zähmet haklarynyň möçberini tassyklamaly.

Zähmet haklaryny ýokarlandyrmagy edaralaryň, kärhanalaryň we guramalaryň gurluşyny kämilleşdirmegiň, önümçilik kuwwatlyklaryndan peýdalanmagyň netijeliligini we işgärleriň zähmet öndürijiligini ýokarlandyrmagyň hem-de peýdalanylmaýan içerki mümkinçilikleri ulanmagyň hasabyna üpjün etmeli.

Türkmenistanyň Bütindünýä Söwda Guramasyna (BSG) agza bolmagy dünýä ykdysadyýetine işjeň goşulyşmagyna möhüm ähmiýet berer. BSG-a goşulyşmagy bilen ýurdumyzyň ykdysadyýetiniň ähli ulgamynda erkin halkara söwdasynyň talaplaryna laýyk şertleri we özgertmeleri geçirmeli. Ykdysadyýetiň döwlete degşli böleginde işler erkin bazar gatnaşyklarynyň ýörelgelerine laýyk alnyp barylmagy üpjün etmeli. Bu işlere häzirden uly üns berip başlamaly.

Ýurdumyzda durnukly ykdysady ösüşi yzygiderli goldamak üçin dolandyryş ulgamynda we ýylsaýyn artýan ykdysadyýetiň hususy pudagynyň ösüşinde uly öňe gidişlikler gazanmaly. BSG-na agza ýurtlaryň ählisinde söwda, hyzmatlar we dürli önümçilikleriň gerimi hususy pudakda has hem artýar. Halkara söwdada hususyýetçileriň goşandyna möhüm ornuň berilýändigi sebäpli, BSG-agza ýurtlaryň ykdysadyýetinde hususy pudagyň paýynyň ykdysadýyetiň ähli ugurlarynda giňelýändigini bellemek bolar. Bu ýurtlarda önümçilikleri we dürli hyzmatlary amala aşyrýan pudaklarda düýpli hususylaşdyrmak we döwlet-hususy hyzmatdaşlyk ýaly işler giň gerim bilen alnyp barylýar.

BSG-a agza bolup girmek meslesinde ilkinjileriň hatarynda ýurduň içerki önümçiligini ösüş derejesinde saklamak üçin onuň bäsleşgine ukyplylygyny ýokarlandyrmak wajyp bolup durýar. Önümçilik we hyzmat pudaklarda halkara derejesinde bäsleşige çydamlylygyny berkitmeli.

BSG-na agza bolmak bilen döwlete degişli önümçilik ulgamyň ýa-da hyzmatlaryň azalmagyna getirer diýip netije berip bolmaz, Ykdysadyýetiň döwlete degşli böleginde işler erkin bazar gatnaşyklarynyň ýörelgelerine laýyk açyklyk şertleriň berjaý edilmegi we bäsleşige ukyplylyk derejesiniň ýokarlandyrmagy olaryň halkara söwdasynda öňyn netije gazanmagyna mümkinçilik berer. BSG-nyň esasy bildirýän talaplary hem açyklyk ýörelgesiniň ähli ugurlarda berjaý edilmegi bolup durýar.

BSG-a goşulyşmak we onuň doly hukukly agzasy bolmak işi - tapgyrlaýyn we çylşyrymly, bu esasanam, ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda, şol sanda ykdysadyýetiň dolandyryş ulgamynda düýpli özgertmeleri geçirmegi talap edýär. Ykdysadyýetiň döwlete degşli pudagynda hünärmenleriň taýýarlygynyň ýokary derejede bolmagy gazanmak BSG-a goşulyşýan döwürde we agaz bolandan soňraky ýyllarda hem örän möhüm bolup durýar. Hünärmenleriň iňlis dilinde suwara (ykdysady, hukuk sözlügi giň bolmaly) gürläp bilmegi, halkara söwdanyň düzgünleri öwrenmek esasy meseleleriň biridir. BSG-a agza bolup girýän döwürde birnäçe gepleşikleriň geçirilmegi boýunça dürli ugurlardan (her bir pudak boýunça) hünärmenleriň taýýarlygyny üpjün etmek zerur hasaplanylýar.

Ýurduň ykdysady syýasatyny halkara söwdanyň kadalaryna laýyk getirmek bilen harytlar we hyzmatlar söwdasynyň açyklygy, şeýle hem intellektual eýeçilik hukuklarynyň goraglylygyny güýçlendirmek boýunça borçnamalarymyzy ýerine ýetirmek wajyp bolup durýar.

BSG-a goşulyşmak işi bu guramanyň birnäçe köptaraplaýyn şertnamalary bilen kesgitlenen halkara söwda düzgünlerine geçmegi hem-de söwda, maýa goýumlary we intellektual eýeçilik hukuklaryny goramak bilen baglanyşykly kanunlary we düzgünleri, şeýle hem, söwda, pul-karz, salgyt, gümrük hem-de birnäçe pudaklaýn kanunçylyk namalaryna gaýtadan seretmeli bolar, olaryň ählisinde daşary söwda bilen bagly meseleleri BSG-nyň bildirýän talaplaryna doly laýyk getirilmegi esasy talap bolup durýar.

Bütindünýä söwda guramasyna, bazar ykdysadyýetli adaty ýagdaýdaky hukuk derejeli ýurt bilen deňeşdirilende birnäçe ýeňillikleri we artykmaçlyklary berýän ösüp barýan ýurt hukuk derejeli agza-döwlet bolup goşulyşmagy öňe sürmeli. Ösüp barýan ýurt hukuk derejesi bilen agza bolmagyň içerki önümçiligi belli bir derejede goramaga hem-de özgertmeleri dowamly geçirmäge mümkinçilik döredýär. Şeýle hem, Bütindünýä söwda guramasyna “ösüp barýan ýurt” derejesi bilen girmegiň ähmiýeti ýurt üçin uly bolup durýar. Sebäbi ösüp barýan ýurt bolup BSG-a giriş döwründe käbir köptaraplaýyn şertnamalaryň düzgünlerini berjaý etmekde wagty yza süýşürmeklige, şol bir wagtda hem içerki bazar şertlerini we ykdysady mümkinçilikleri giňeltmäge mümkinçilik berýär. Şol sebäpli Türkmenistanyň “ösüp barýan ýurt statusy” bilen girmek meselesine aýratyn üns bermeli.

BSG-a goşulyşýan ýurtlara Guramanyň bildirýän talaplarynyň ýerine ýetiriljekdigi barada borçnamalary bermeli. Bu borçnamalar esasan hem nyrhlary (tarifleri) peseltmek, içerki bazary daşary ýurtlylar üçin açmak we belli bir standartlary kabul etmek we beýleki ykdysady-dolandyryş babatyndaky şertler bolup biler.

Beýleki döwletler bilen deňeşdirilende has oňaýly düzgüni emele getirmeli, ykdysadyýetde bäsleşige ukyplylgy ýokarlandyrmak boýunça çäreler toplumyny amala aşyrmaly (erkin ykdysady zolaklaryň ösdirilmegi, döwletimiziň çäginden üstaşyr geçelgeleriň döredilmegi, salgyt ýeňillikleri arkaly). Ýerli önümçilikleriň daşary ýurtlaryň şol bir ugurdaky kärhanalary bilen bäsleşmäge ukyply bolmagyny gazanmaly. Bäsleşige çydamadyk kärhanalar (önümçilikler) üçin kynçylyklar ýüze çykar.

BSG-a agza bolmagyň talaplarynda, daşary ýurt maýa goýumlaryň ýurda erkin gelmegi we olar üçin pul-karz, salgyt, gümrük we beýleki dolandryş düzgünleriniň hem-de söwda babatynda amallaryň erkin ýeňil tertipde amala aşyrylmaga mümkinçilik döredilmegi wajyp bolup durýar. Ýurdumyzda içerki önümçiligiň bäsleşige ukuplylygny ýokarlandyrmak, maýa goýumlary çekmek üçin ýurdumyzda pul-karz syýasatyna düýpöter täzeden seredilmegi esasy wezipeleriň biri bolmagynda galýar. Ýokarda agzalan çäreleriň amala aşyrylmagy içerki ykdysady mümkinçilikleri giňden açmaga we olary netijeli peýdalanmaga ýardam berer.

BSG-a goşulyşmagy bilen, ýurtlar üçin söwda babatynda mümkinçilikeri giňeldýär, ýagny:

dünýä bazaryna goşulyşmagyna giň şert döredýär: BSG-nyň agzalary birek-biregiň bazarlaryna girmegi kepillendirýär. Bu, goşulýan ýurtlardaky kärhanalaryň önümlerini we hyzmatlaryny has giň sarp edijilere satyp biljekdigini görkezýär;

söwda päsgelçiliklerini azaltmak bilen: BSG-nyň azalary nyrhlar we beýleki söwda päsgelçiliklerini (gümrük paçlar, aksizler we şm) azaltmaly bolýar. Bu öndürijiler üçin harytlary we hyzmatlaryň serhetden geçende söwda etmegini ýeňilleşdirýär we arzanlaşdyrýar. Bu hem ahyryky sarp ediji üçin harytlaryň köpdürliligine we olaryň bahalarynyň arzanlanmagyna şert döredýär;

belli bir düzgünlere we kadalara esaslanýan ulgam döredilen: bu hem her bir agza üçin BSG-nyň düzgünlerine esaslanýan söwda ulgamy üpjün edilýär. Bu söwda-da adalatlylygy we aç-açanlygy üpjün etmäge kömek edýär.

Häzirki wagtda BSG-nyň agzalygyna kabul edilen ýurtlaryň sany jemi 164 ýetdi. Olardan, ozalky SSSR-iň düzümine giren ýurtlardan BSG-nyň agzalygyna kabul edilen ýurtlaryň sany 11, häzirki wagtda BSG-na “goşulyşýan ýurt” derejesine eýe bolanlar 4 sany ýagny, Belarus, Özbegistan Respublikalary, Azerbaýjan we Türkmenistan. Bu ýurtlaryň BSG-a goşulyşmak prossesi has öňde barýar.

Şeýle hem sebit ýurtlaryndan BSG-a goşulyşýan ýurtlaryň içinde Eýran Yslam Respublikasyny belläp geçmek bolar.

Ýurdumyzda kiçi we orta telekeçiligi ösdürmeklige uly üns berilýär hem-de döwlet tarapyndan goldanylýar. Kiçi we orta telekeçiligiň ösdürilmegi bolsa bazarlary halkyň sarp edýän köp görnüşli harytlary bilen üpjün etmeklige esas bolup durýar. «Kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamak hakynda» Türkmenistanyň Kanuny ykdysady ösüşe we durmuş taýdan kämilleşmäge ýardam edýän bazar ykdysadyýetiniň möhüm bölegi hökmünde kiçi we orta telekeçiligiň ösmegi üçin amatly şertleriň döredilmegine gönükdirilen döwlet syýasatynyň hukuk esaslaryny döretmek maksadyndan ugur alýar.

Kiçi we orta telekeçiligi ösdürmek üçin amatly şertleriň döredilmegi, şol sanda kiçi we orta telekeçiligiň subýektlerine maliýe we maddy serişdeleriň berilmegi, kiçi we orta telekeçiligiň subýektlerine hukuk, ykdysady we gaýry maglumatyň, ylmy-tehniki işläp taýýarlamalaryň we tehnologiýalaryň elýeterliliginiň üpjün edilmegi, olar tarapyndan durmuş-ykdysady ösüşiň döwlet maksatnamalaryny durmuşa geçirmäge gönükdirilýän maýa goýumlaryň höweslendirilmegi, täze iş orunlarynyň döredilmegi we ilatyň girdejileriniň ýokarlandyrylmagy, kiçi we orta telekeçiligiň subýektlerinden harytlaryň (işleriň, hyzmatlaryň) döwlet tarapyndan satyn alynmagynyň bäsleşik esasynda amala aşyrylmagy, olary maliýeleşdirmegiň ýörite maksatnamalarynyň amala aşyrylmagy, daşary ykdysady işi, sebitara hyzmatdaşlygyny, şeýle hem kiçi we orta telekeçiligiň subýektleriniň eksport mümkinçiliginiň ösdürilmegine ýardam edilmegi kiçi we orta telekeçiligi döwlet tarapyndan goldamagyň esasy ugurlarydyr.

Söýün Höwezow,