DÖM 9 Durnukly infrastrukturany döretmek, hemme zady öz içine alýan we durnukly senagatlaşma we innowasiýalara ýardam bermek

Ýurdy senagat-innowasion ösdürmek, sanly ykdysadyýete geçmek, ýokary tehnologik, ylmy köp talap edýän önümçilikleri döretmek, ýokary goşulan gymmaty bolan önümleri öndürmek, ulag-logistika geçelgeleri ösdürmek, ýurduň ileri tutulýan strategik wezipeleri we ykdysady ösüşiň möhüm faktorlary bolup durýar.

Türkmenistanyň durnukly durmuş-ykdysady ösüşini esasy ilerledijileriň biri hem ulag we kommunikasiýa amatlyklaryny çalt depginde ösdürmek bolup durýar. Ýurtda Merkezi Aziýa ýurtlarynyň ykdysadyýetleriniň dünýä hojalyk ulgamyna üstünlikli goşulmagy üçin esas döredýän ulag ulgamyny ösdürmek boýunça birnäçe iri taslamalar ornaşdyryldy we durmuşa geçirilýär.

Ulag syýasatynyň esasy maksady ýokary netijeli milli ulag ulgamyny döretmek bolup durýar. 2015–2021-nji ýyllarda ulag we aragatnaşyk pudaklaryna 48 mlrd. manatdan gowrak maýa goýum gönükdirildi. Şeýle hem ulag ulgamynyň ýurduň JIÖ-däki paýy 2022-nji ýylda 8,8%-e deň boldy, 2015-nji ýylda 7,4% bolupdy, 2019-njy ýylda bu görkeziji 10,4% derejede boldy.

Türkmenistan halkara ulag ulgamyna işjeň goşulýar we global derejede ulag ulgamynda hyzmatdaşlygyň ösmegine mynasyp goşant goşýar.

Ýurduň senagat syýasaty senagat sektoryny innowasion ösdürmäge, has ýokary goşulan gymmaty bolan önümleri öndürmäge, täze, eksporta gönükdirilen we importyň ornuny tutýan önümçilikleri döretmäge, ýurdumyzyň haryt öndürijileriniň senagat önümleriniň dünýä bazarynda ornuny pugtalandyrmaga gönükdirilendir. Bularyň ählisi milli ykdysadyýetiň global energiýa bazaryndaky baha konýunkturasyna baglylygyny peseltmäge ýardam eder.

Senagatlaşmagyň kriteriýalarynyň biri hem ýurduň JIÖ-de gaýtadan işleýän senagatyň paýynyň durnukly ýokarlanmagy bolup durýar. Gaýtadan işleýän senagatyň goşulan gymmaty 2022-nji ýylda 14,7%-e çenli ýokarlandy, 2019-njy bu görkeziji 13%-e deň bolupdy.

9.2.1. görkeziji. Işläp bejerýän senagatda döredilýän goşulan gymmaty, JIÖ göterim gatnaşygynda, %

Ýurt kiçi we orta telekeçiligiň senagat sektoryna çekilmegi üçin şertleriň döredilmegine, netijeli guramaçylyk-hukuk görnüşleriniň ösdürilmegine aýratyn üns berýär. Şunuň bilen baglylykda, 2021-nji ýylda «Döwlet-hususy hyzmatdaşlygy hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi, ol hususy bölegiň ýurduň ykdysadyýetine gatnaşygyny giňeltmäge gönükdirilendir.

Häzirki wagtda Türkmenistanda kiçi we orta telekeçiligi goldamagyň 2018– 2024-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy durmuşa geçirilýär. Bu içerki sarp ediş bazaryndaky ýagdaýyň (konýunktura) degerli üýtgemelerine we ýurdumyzyň haryt öndürijileriniň orunlarynyň güýçlenmegine getirdi. Meselem, kiçi kärhanalaryň senagatyň önümleriniň arassa möçberiniň jemindäki paýy 2015-nji ýylda 5,6% bolan bolsa, onda 2021-nji ýylda 12,3%-e çenli ýokarlandy

Ýurduň bank ulgamy kiçi we orta telekeçilige goldaw bermek boýunça milli syýasaty durmuşa geçirmäge işjeň gatnaşýar we BMG-niň 2030-njy ýyla çenli döwür üçin durnukly ösüş boýunça Gün tertibine laýyklykda, milli özgertmelere düýpli goşant goşýar.

Häzirki wagtda banklar tarapyndan sarp ediş zerurlyklaryny karzlaşdyrmak amala aşyrylýar, oba hojalygyny we hususy bölegi ösdürmek üçin ýeňillikli göterim möçberleri boýunça karzlar berilýär. Bu karzlar kiçi we orta kärhanalaryň kuwwatyny artdyrmaga ýardam edýär.

Öndürijiligi, durnuklylygy ýokarlandyrmagyň we «ýaşyl» ykdysadyýete geçmegiň möhüm çeşmesi sanlylaşdyrmak bolup durýar. Ýurtda sanly ulgamlary ornaşdyrmak we jemgyýetiň sanly ýagdaýa geçmegi «Elektron resminama, elektron resminamalar dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda», «Elektron hökümet hakynda» Türkmenistanyň Kanunlaryna, «Türkmenistanda 2019–2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň konsepsiýasyna» we «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021–2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyna» laýyklykda amala aşyrylýar. Maglumat tehnologiýalaryny giňden peýdalanmagyň hasabyna ýurduň ykdysadyýetiniň ähli pudaklarynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga gönükdirilen esasy çäreler kesgitlendi.