DÖM 5 Gender deňligini üpjün etmek we aýallaryň hem-de gyzlaryň hukuklaryny we mümkinçiliklerini giňeltmek

Türkmenistan aýallaryň jemgyýetçilik-syýasy, ykdysady, durmuş we medeni durmuşyň ähli ugurlaryna deň hukukly gatnaşmagyna ýardam edýän işjeň gender syýasatyny alyp barýar. Erkekler hem aýallar üçin deň hukuklar we azatlyklar, şeýle hem deň mümkinçilikler ýörelgesi Türkmenistanyň Konstitusiýasyna laýyklykda amala aşyrylýar.

Gender deňligi meseleleri aýallaryň we gyzlaryň ýurduň durmuş-ykdysady we medeni ösüşine hemme ýerde goşulmagyny üpjün edýär. Aýallar ýurduň durnukly durmuş-ykdysady ösüşine, raýat jemgyýetiniň işjeňleşmegine mynasyp goşant goşýarlar.

Aýallaryň we erkekleriň deňligi we deň mümkinçilikleri ýörelgesi ýurduň kadalaşdyryjy-hukuk binýadynyň esasy bolup çykyş edýär we jynsy alamaty boýunça kemsitmeklige ýol bermeýär. Türkmenistan BMG-niň aýallaryň bähbitlerini goramaga we gender deňligini gazanmaga gönükdirilen birnäçe binýatlyk resminamalaryna gol çekdi we tassyklady.

Halkara derejesinde Türkmenistan anyk borçnamalary öz üstüne aldy we Aýallar babatynda hukuk kemsitmeleriniň ähli görnüşlerini ýok etmek hakynda Konwensiýanyň, Pekin Beýannamasynyň we Aýallaryň we gyzlaryň hukuklaryny we mümkinçiliklerini yzygiderli durmuşa geçirmek boýunça hereketler Platformasynyň düzgünlerini yzygiderli durmuşa geçirýär.

2021-nji ýylyň aprelinde BMG-niň Ykdysady we durmuş geňeşiniň (EСOSOС) mejlisinde Türkmenistan 2022–2024- -nji ýyllar üçin BMG-niň düzüminiň Gender deňligi we aýallaryň hukuklaryny we mümkinçiliklerini giňeltmek meseleleri boýunça Ýerine ýetiriji geňeşiniň («BMG – Aýallar») agzalygyna saýlandy.

2020-nji ýylyň dekabrynda ikinji «Türkmenistanda gender deňligi boýunça 2021–2025-nji ýyllar üçin Hereketleriň Milli Meýilnamasy» tassyklandy, ol BMG-niň Ilat gaznasynyň (ÝUNFPA) geňeş goldawyny bermeginde işlenip taýýarlandy. Şu resminama maksatnamalaýyn bolup durýar we erkekleriň we aýallaryň jemgyýetiň ýaşaýyş işiniň ähli ugurlaryna deň gatnaşmagy üçin şertleri üpjün etmäge gönükdirilendir.

Yzygiderli esasda, her dört ýylda bir gezek Türkmenistan BMG-niň Aýallar babatynda hukuk kemsitmeleriniň ähli görnüşlerini ýok etmek boýunça komitetine Aýallar babatynda hukuk kemsitmeleriniň ähli görnüşlerini ýok etmek hakynda Konwensiýanyň (СEDAW) düzgünleriniň ýerine ýetirilişi barada Milli nutuklary berýär, olar hasabat döwründe durmuşa geçirilen möhüm kanunçylyk, institusional, administratiw we beýleki amaly çäreler baradaky maglumatlary öz içine alýar. 2022-nji ýylda Türkmenistan Aýallar babatynda hukuk kemsitmeleriniň ähli görnüşlerini ýok etmek hakynda Konwensiýanyň 18-nji maddasyna laýyklykda, Türkmenistanyň Altynjy döwürleýin hasabaty tassyklandy we hödürlendi.

Ýurtda aýallaryň döwletiň jemgyýetçilik-syýasy durmuşynyň ähli ugurlaryna gatnaşmaklaryny giňeltmek boýunça uly iş alnyp barylýar. Türkmenistanyň kanunçylygyna laýyklykda aýallar erkekler bilen deň hukuklarda ähli derejeleriň wekilçilikli, ýerine ýetiriji we kazyýet edaralarynyň düzümine girýärler. Aýallar Türkmenistanda bellige alnan üç partiýanyň işine giňden wekilçilik edýärler we Türkmenistanyň jemgyýetçilik-syýasy durmuşyna işjeň gatnaşýarlar

Aýallar döwlet edaralarynda, ýerli ýerine ýetiriji we wekilçilikli edaralarda, ýerli öz- -özüňi dolandyryş edaralarynda we Türkmenistanyň Mejlisinde giňden wekilçilik edýärler. 2022-nji ýylda milli Parlamentde (Mejlis) aýallaryň eýeleýän ýerleriniň paýy 25,7%-e deň boldy, ýerli wekilçilikli edaralarda (Halk Maslahatlarynda) aýallar 21,7%-i düzýär. 2022-nji ýylda ýolbaşçy wezipeleri eýeleýän aýallaryň paýy 22,4%-e deň boldy.

5.5.1. we 5.5.2. görkezijiler. Milli parlamentlerde, ýerli häkimiýet edaralarynda we ýolbaşçy wezipelerde aýallaryň paýy, %

Soňky ýyllarda aýal telekeçileriň paýy artýar. Meselem, eger 2015-nji ýylda telekeçileriň arasynda aýallaryň paýy 23,1%-e deň bolan bolsa, onda 2022-nji ýylda bu görkeziji 32,5%-e deň boldy.