DÖM 2 Açlygy ýok etmek, azyk howpsuzlygyny üpjün etmek we iýmitlenmegi gowulandyrmak hem-de oba hojalygynyň durnukly ösüşine ýardam bermek

Türkmenistanyň durmuş-ykdysady syýasatynyň ileri tutulýan ugurlarynyň biri bolup doly derejeli we sagdyn iýmitlenmegiň elýeter bolmagy we azyk howpsuzlygyny üpjün etmek çykyş edýär, azyk howpsuzlygy esasan, agrosenagat toplumynda ekinleri ösdürip ýetişdirmegiň we azyk önümlerini öndürmegiň hasabyna üpjün edilýär.

Häzirki wagtda Türkmenistanyň oba hojalyk syýasaty bu toplumyň pudaklarynyň öndürijiligini we girdejililigini artdyrmagyň esasynda onuň depginli ösüşini üpjün etmäge, azyk bazaryny ekologiýa taýdan arassa önümler bilen doldurmaga, senagat önümçiligini çig mal bilen üpjün etmäge, daşyndan getirilýän harytlaryň ornuny ýerli önümçiligiň önümleri bilen tutmaga, eksport mümkinçiligini giňeltmäge gönükdirilendir.

2015-2022-nji ýyllar aralygyndaky döwürde hojalyklaryň ähli kategoriýalary boýunça oba hojalygynyň jemi önümi hereket edýän bahalarda 1,9 esse töweregi ýokarlandy. 2015–2021-nji ýyllar aralygynda döwürde oba hojalygyna 12,6 mlrd. manatdan gowrak maýa goýuldy. Agrosenagat toplumynda güýçli depginde ösdürilmegi JIÖ-niň gurluş düzüminde oba hojalygynyň paýyny 2015-nji ýylda 9,3% bolanlygyndan 2022-nji ýylda 11,6%-e çenli ýokarlandyrmaga mümkinçilik berdi. 2021-nji ýylda döwlet çykdajylarynda Agrosenagat toplumynyň paýyna 4,0% düşdi.

Agrosenagat toplumynda oba hojalygyny we Agrosenagat toplumynyň beýleki pudaklaryny tehniki we tehnologiýa taýdan gaýtadan enjamlaşdyrmaga we öndürilýän önümleriň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmaga gönükdirilen ulgamlaýyn çäreler geçirilýär.

Oba hojalyk taslamalaryny ýeňillikli karzlaşdyrmak ulgamy giňden peýdalanylýar. 2015–2022-nji ýyllar aralygynda döwürde azyk harytlarynyň öndürilişi 2,7 essä golaý, 2019–2021-nji ýyllarda 2 esse köpeldi, oba hojalyk önümçiliginde döwlete dahylsyz bölegiň paýy 95%-den gowraga deňdir.

Kiçi hojalyklary mallar üçin iýmleriň dürli görnüşleri bilen üpjün etmek we oba hojalyk önümlerini öndürijileri mundan beýläk hem goldamak üçin 2022-nji ýyldan döwlet tabşyrygy boýunça satyn alnan oba hojalyk ekinlerinden öndürilýän iýmleri (dänäni, pagta çigidini we gant şugundyryny gaýtadan işlemekden alnan önümler) oba hojalyk önümlerini öndürijilere 50% ýeňillikli bahalar boýunça satmak tejribesi ornaşdyrylyp başlandy. Şu çäre iýmiň bahasyny peseltmäge mümkinçilik berdi, bu hem ahyr netijede maldarçylyk önümleriniň bazar bahasynyň peselmegine täsir etdi.

Azyk önümlerini öndürmegiň durnukly ulgamlaryny döretmek we oba hojalygyny alyp barmagyň önümçilik möçberlerini artdyrmaga we ekoulgamlary saklap galmaga ýardam edýän usullaryny ornaşdyrmak, howanyň üýtgemegine uýgunlaşdyrmak maksady bilen, ýurtda toprak serişdelerini rejeli peýdalanmaga we suwarymly ekerançylygyň netijeliligini ýokarlandyrmaga dykgatly üns berilýär.

Ilatyň iýmitlenişini gowulandyrmak, keselleriň öňüni almak, raýatlaryň ömrüniň dowamlylygyny uzaltmak we sagdyn ýaşaýyş ýörelgelerini ornaşdyrmak maksady bilen, 2020-nji ýylyň fewralynda ýurtda «Türkmenistanyň ilatynyň sagdyn iýmitlenmegi boýunça 2020–2025-nji ýyllar üçin milli Maksatnama» kabul edildi.

Görlen çäreleriň netijesinde «bäş ýaşa çenli çagalaryň arasynda ösüşden yza galmagyň ýaýraýşy» we «bäş ýaşa çenli çagalaryň arasynda kem iýmitlenmegiň ýaýraýşy, görnüşi boýunça (hor düşmek ýa-da artykmaç agram) bölmek bilen» görkezijiler boýunça ýagdaýyň gowulanýandygy bellenýär.

Bäş ýaşa çenli çagalaryň arasynda ösüşde gijä galmagyň ýaýraýşy (2.2.1 görkeziji) we bäş ýaşa çenli çagalaryň arasynda doly derejeli iýmitlenmezligiň ýaýraýşy, görnüşine (hor düşmek ýa-da artykmaç agram) (2.2.2 görkeziji)