DÖM 12 Sarp edişiň we önümçiligiň netijeli görnüşlerine geçirilmegini üpjün etmek

Durnukly ösüşiň 12-nji maksadyny gazanmak üçin möhüm ugur tebigy serişdeleri netijeli dolandyrmak we zäherli galyndylary we hapalaýjy maddalary ýok etmegiň usuly bolup durýar. Galyndylary gaýtadan işlemegi we azaltmagy ornaşdyrýan pudaklary, kärhanalary we sarp edijileri höweslendirmek, şeýle hem aýlanyşykly (sirkulýar) ykdysadyýet ýörelgeleri tutuş jemgyýete degerli täsir edip biljek esasy zerur üýtgetmeleriň biri bolup durýar.

Sarp edişiň we önümçiligiň rejeli modellerine geçmekligi üpjün etmegiň möhüm ugry tebigy serişdeleri netijeli dolandyrmak we zäherli galyndylary we hapalaýjy maddalary gaýtadan ulanmagyň usuly bolup durýar.

Ekologiýa çäreleri şu günki günde Türkmenistanyň ykdysady ösüşiniň möhüm faktory, tutuş ykdysadyýetiň derejesinde tebigatdan peýdalanmagyň düýbünden täze modeline geçmek üçin esas bolup durýar. Ekologiýa ýörelgelerini berjaý etmek, şu ugurda howpsuzlygy berjaý etmek, ýurtda adamyň saglygyny goramak maksady bilen «Tebigaty goramak hakynda», «Ozon gatlagyny goramak hakynda», «Radiasiýa howpsuzlygy hakynda» kanunlar kabul edildi we olar hereket edýär.

Ýurduň senagat sektorynyň pudaklarynyň işjeň ösdürilmegi, täze desgalaryň gurluşygy taslamalara ekologiýa seljermesini geçirmäge bildirilýän talaplaryň güýçlendirilmegini şertlendirýär. Bu ugurda ýurtda «Ekologiýa seljermesi hakynda», «Galyndylar hakynda», «Ekologiýa howpsuzlygy hakynda», «Howply önümçilik desgalarynyň senagat howpsuzlygy hakynda» kanunlar kabul edildi we olar hereket edýär.

Şunuň bilen birlikde, 2019-njy ýylyň mart aýynda «Ekologiýa auditi hakynda» Türkmenistanyň kanuny kabul edildi, ol hojalyk subýektlerini işiniň ekologiýa taýdan esaslylygyny we netijeliligini ýokarlandyrmaga gönükdirilendir.

Ýurduň galyndylary işlemek ulgamyndaky syýasaty degişli amatlyklary ösdürmäge gönükdirilendir. Şäherleriň gaty durmuş galyndylary yzygiderli ýygnalýar we degişli derejede ýok edilýär (gaýtadan peýdalanylýar).

Senagat sektorynyň pudaklarynyň kärhanalarynyň işi daşky gurşawyň ýagdaýyna köp täsir edýär. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistanda hapalaýjy maddalaryň howa goýberilmegini azaltmak boýunça işjeň hereketler amala aşyrylýar. Ykdysadyýetiň pudaklarynda, birinji nobatda, nebitgaz sektorynda daşky gurşawyň hapalanmagyny çäklendirýän kanunçylyk namalary kabul edildi. Olara «Ýerasty baýlyklar hakynda», «Uglewodorod serişdeleri hakynda», «Adatdan daşary ýagdaýlaryň öňüniň alynmagy we ýok edilmegi hakynda». «Standartlaşdyrmak hakynda», «Ölçegleriň bitewiligini üpjün etmek hakynda», «Sertifikatlaşdyrmak hakynda» Türkmenistanyň kanunlary, Uglewodorod ýataklaryny işlemegiň kadalary, Nebitiň dökülmeginiň öňüni almak we ony ýok etmek boýunça Türkmenistanyň Milli meýilnama degişlidir. Görülýän çäreleriň netijesinde hapalaýjy maddalaryň howa goýberilmegi ýyl-ýyldan azalýar. Geçirilen çäreleriň netijesinde atmosfera hapalaýjy taşlandylary ýylsaýyn azalýar.

Häzirki wagtda howply galyndylary boýunça bäş sany köptaraplaýyn tebigaty goramak ylalaşyklar hereket edýär. Şu günki güne Türkmenistan Ozon gatlagyny goramak boýunça Wena konwensiýasyna, Ozon gatlagyny zaýalaýan maddalar boýunça Monreal teswirnamasyna, Howply galyndylaryň serhetüsti daşalyşyna we olaryň ýok edilişine gözegçilik etmek hakynda Bazel konwensiýasyna goşuldy we olary tassyklady (12.4.1 görkeziji). Şu ylalaşyklar boýunça hasabatlar olaryň sekretariatlaryna yzygiderli tertipde berilýär.

Milli ykdysadyýetiň ähli pudaklarynda innowasion, serişdeleri tygşytlaýjy we ekologiýa taýdan arassa tehnologiýalar ornaşdyrylýar, ekologiýa standartlaryna laýyklykda, howanyň arassalygyna gözegçilik etmegiň netijeliligini ýokarlandyrmak maksatlarynda degişli çäreler görülýär.

Elektroenergetikanyň obýektlerini täzelemek, täzeden döreýän energiýa çeşmelerini ösdürmegi işjeňleşdirmek, energiýa tygşytlamagy güýçlendirmek, uglewodorodlaryň syzylyp çykmagynyň öňüni almak, howa şertlerini hasaba almak bilen, netijeli, energiýany tygşytlaýan gurluşyk işleri, ykdysadyýetiň tebigy serişdelere bolan zerurlyklaryny peseltmek boýunça çäreler geçirilýär. Soňky ýyllarda gurlan täze kärhanalaryň ählisi öňdebaryjy tehnologiýalar we iň täze enjamlar bilen enjamlaşdyryldy we ekologiýa talaplaryna laýyk gelýär.