Ýurdumyzyň Garaşsyzlygynyň 30 ýyllyk toýy toýlanýan üstümizdäki ýylda mähriban Watanymyzyň çägindäki ähli zähmet toparlarynda ýokary ruhubelentlik we joşgunlylyk dowam edýär. Bäsleşikli işler hem-de önümçilikde ýokary netijeleri gazanmak ugrundaky yhlasly aladalar barha giň gerime eýe bolýar. Daşoguz şäherindäki demir-beton önümleri kärhanasy-da şolaryň hatarynda. Adatça, zerur gurluşyk önümleriniň köp öndürilmegi ýurdumyzda, şol sanda welaýatymyzda gurulýan ýaşaýyş jaýlarynyň, beýleki medeni-durmuş maksatly binalaryň we sport desgalarynyň çalt gurulmagyna, işleriň depginli gitmegine, bellenilen möhletlerde ulanylmaga tabşyrylmagyna oňyn täsir edýär.

Şu nukdaýnazardan, agzalan kärhananyň tamamlanan bäş aýda gazanan netijeleri hem has guwandyryjy boldy. Has takygy, ýanwar — maý aýlarynda toparyň hünärmenleri 14,100 m³ demir-beton öndürmegiň hötdesinden geldiler. Geçen ýylyň degişli döwründe bu görkeziji 13 müň 500 m³ barabar bolupdy. Öndürilen önümler tonnada görkezilende, 104,4 göterime deň boldy. Mahlasy, zähmet topary boýunça 12 million 375 müň manatlykdan gowrak önüm öndürilip, meýilnama 142,6 göterim berjaý edildi.

Öz habarçymyz.

Mähriban Arkadagymyz ýurdumyzda we Aşgabatda ýaýbaňlandyrylan özgertmeler maksatnamalarynyň durmuşa geçirilişini hemişe üns merkezinde saklaýar. Şunuň bilen baglylykda, şäher ilatynyň ähli amatlyklaryň hözirini görüp ýaşamagy ugrunda zerur şertleriň döredilmegine, şäheri ösdürmek boýunça ýaýbaňlandyrylan işlerde öňdebaryjy tehnologiýalaryň işjeň ulanylmagyna, şol bir wagtyň özünde paýtagtymyzda ekologiýa abadançylygynyň üpjün edilmegine möhüm ähmiýet berilýär. Milli Liderimiziň ýurdumyzyň baş şäherini ösdürmek boýunça öňe sürýän täzeçil şähergurluşyk maksatnamasynda şäher ilatynyň ýokary derejeli ýaşaýyş-durmuş şertleriniň üpjün edilmegi esasy ugurlaryň biri hökmünde kesgitlenildi. Aşgabadyň häzirki keşbinde tutuş ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşiniň depgini hem-de köpugurly kuwwaty, mähriban halkymyzyň baý taryhy we medeni däpleri öz aýdyň beýanyny tapýar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary Ş. Durdylyýewiň haýyşy boýunça paýtagtymyza iş saparyny amala aşyryp, Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllyk baýramyna taýýarlyk görülýän günlerde Aşgabady hemmetaraplaýyn ösdürmek ugrunda alnyp barylýan giň gerimli işler, hususan-da, paýtagtymyzyň günorta künjeginde Bitarap Türkmenistan we Arçabil şaýollarynyň çatrygynda taslamalar, täze binalaryň we desgalaryň ýerleşjek ýerleriniň çyzgylary bilen tanyşdy.

Bu ýerde Arkadag Prezidentimiziň garamagyna şäheriň şaýollarynyň çatrygynda ýerleşýän köprüleriň mozaika görnüşli bezeginiň teklip edilýän görnüşleriniň taslamalary hödürlenildi. Hormatly Prezidentimiz taslamalar we çyzgylar bilen içgin tanşyp, olara birnäçe bellikleri aýtdy. Şähergurluşyk maksatnamalaryny durmuşa geçirmekde, binalaryň we desgalaryň gurluşygy bilen birlikde, olaryň bezegi möhüm ugurlaryň biridir.

Soňra Gahryman Arkadagymyzyň garamagyna Bitarap Türkmenistan şaýolunyň günbatar tarapynda gurulmagy teklip edilýän döwrebap Döredijilik merkeziniň taslamasy, «Nusaý» myhmanhanasynyň gurulmagy teklip edilýän ýerleriniň çyzgylary hem-de binanyň baş meýilnamasy we oňa degişli birnäçe taslamalar, Aşgabat şäheriniň çäginde gurulmagy we döwrebaplaşdyrylmagy meýilleşdirilýän binalaryň, ýollaryň şekil taslamalary hem-de ýerleşjek ýerleriniň çyzgylary hödürlenildi. Hormatly Prezidentimiz taslamalar we çyzgylar bilen içgin tanşyp, täze gurulýan hem-de döwrebaplaşdyrylýan desgalaryň ýurdumyzyň baş şäheriniň binagärlik keşbi bilen bir bitewi sazlaşygy emele getirmelidigini nygtady. Şeýle-de energetika enjamlaryny abatlaýyş we hyzmat ediş merkeziniň baş meýilnamasy barada hasabat berildi. Bu ýerde dürli kysymly turbinalaryň esasy bölekleri abatlanylar hem-de olara hyzmat ediler. Döwlet Baştutanymyzyň garamagyna «Altyn asyr» Türkmen kölüniň çäginde 10 megawatt kuwwaty bolan utgaşdyrylan Gün we ýel elektrik bekediniň şekil taslamalary, Ahal hem-de Daşoguz döwlet elektrik beketlerini utgaşykly dolanyşyga geçirmek boýunça alnyp barylýan işleriň meýilnamasy hödürlenildi. Ahal we Daşoguz döwlet elektrik beketleriniň utgaşykly dolanyşyga geçilmegi bilen, elektrik energiýasyny öndürmegiň netijeliligi 34 göterimden 52 göterime çenli ýokarlanar.

Hormatly Prezidentimiz Diýarymyzyň durmuş-ykdysady taýdan okgunly ösdürilmeginde energetika ulgamyna möhüm ornuň degişlidigini belläp, bu pudakda alnyp barylýan işleriň, ýola goýulýan halkara hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynyň ähmiýetlidigine ünsi çekdi. Şunuň bilen baglylykda, täze gurulýan energetika desgalary, ulgama degişli abatlaýyş we hyzmat ediş merkezleri häzirki zamanyň iň täze tehnologiýalary, sanly ulgam bilen enjamlaşdyrylmalydyr. Şunda ekologiýa meselelerine we kadalaryna aýratyn üns bermek zerurdyr.

* * *

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň hem-de Döwlet çeperçilik akademiýasynyň talyplary paýtagtymyzyň günorta künjeginde bolup, bu ýerleriniň binagärlik özboluşlylygy, şähergurluşyk maksatnamasynyň çäklerinde gurlan desgalaryň sazlaşygy bilen tanyşdylar. Mähriban Arkadagymyzyň Aşgabat şäheri boýunça amala aşyran iş saparynyň çäklerinde beren tabşyryklaryndan ugur alnyp, paýtagtymyzyň häkimligi degişli ýokary okuw mekdepleriniň talyplary bilen taýýarlanan taslamalaryň tanyşdyrylyşyny gurady.

Aşgabat, 17-nji iýun (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň oba hojalyk toplumyna gözegçilik edýän orunbasarynyň hem-de Balkan welaýatynyň we etraplarynyň häkimleriniň gatnaşmagynda sanly ulgam arkaly iş maslahatyny geçirdi. Onuň gün tertibine möwsümleýin oba hojalyk işleriniň alnyp barlyşy, hususan-da, galla oragy bilen bagly meseleler girizildi.

Döwlet Baştutanymyz maslahaty açyp, Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary E.Orazgeldiýewe söz berdi. Wise-premýer galla oragynyň alnyp barlyşy, ýetişdirilen hasyly bellenen möhletlerde we ýitgisiz ýygnap almak maksady bilen görülýän çäreler barada hasabat berdi.

Häzire çenli ýurdumyz boýunça 734 müň 45 tonna bugdaý hasyly ýygnalyp, bu babatdaky meýilnama 52,43 göterim ýerine ýetirildi. Ýurdumyzyň welaýatlarynda galla oragynda işledilýän däne ýygýan kombaýnlary we bugdaý daşaýan awtoulaglary doly güýjünde işletmek hem-de ýygnalan bugdaý hasylyny kabul ediş bölümlerinde bökdençsiz kabul etmek boýunça hemme zerur çäreler görülýär.

Wise-premýer döwlet harmanyna tabşyrylýan bugdaý hasyly üçin kärendeçi gallaçylar bilen hasaplaşyklaryň öz wagtynda geçirilmegini üpjün etmek hem-de kabul edilen hasyly ammarlarda we elewatorlarda talabalaýyk saklamak boýunça degişli işleriň geçirilýändigi barada hasabat berdi.

Mundan başga-da, bugdaý oragyndan boşan meýdanlarda sürüm işlerini öz wagtynda geçirmek we ýerleri ekiş möwsümine taýýarlamak, sürümde ulanylýan tehnikalary doly güýjünde işletmek hem-de welaýatlaryň ýerli toprak-howa şertlerine laýyklykda, aralyk oba hojalyk ekinlerini ekmek boýunça degişli işler alnyp barylýar.

Şeýle hem wise-premýer beýleki möwsümleýin oba hojalyk işleriniň alnyp barlyşy barada hasabat berdi. Bellenilişi ýaly, şu günler ýurdumyzyň welaýatlarynyň gowaça meýdanlarynda agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda gowaçalara ideg işleri ýerine ýetirilýär.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, bugdaýy gysga möhletde we ýitgisiz ýygnap almagy dowam etmegi, galla oragynda däne ýygýan kombaýnlaryň we awtoulaglaryň doly güýjünde işledilmegini gazanmagy, galla kabul ediş bölümlerinde bugdaý hasylynyň bökdençsiz kabul edilmegini üpjün etmegi tabşyrdy.

Soňra Balkan welaýatynyň häkimi T.Atahallyýew hormatly Prezidentimiziň galla oragyna ak pata bermegi bilen, şu ýyl welaýatyň daýhanlary tarapyndan 50 müň gektar meýdanda ýetişdirilen bugdaý hasylyny gysga wagtda we ýitgisiz ýygnap almak boýunça zerur işleriň dowam edýändigi barada hasabat berdi.

Orak möwsüminde welaýat boýunça bugdaý ýygýan kombaýnlaryň 162-si we galla daşaýan ýük awtoulaglarynyň 810-sy işledilýär. Möwsümde galla kabul ediş bölümleriniň 4-sinde ýygnalýan bugdaý hasylynyň bökdençsiz kabul edilmegi ýola goýuldy. Şu güne çenli Watan harmanyna 26 müň 312 tonnadan gowrak bugdaý hasyly tabşyrylyp, bellenilen meýilnama 32,89 göterim ýerine ýetirildi.

Bugdaýdan boşan meýdanlarda sürüm işlerini geçirmek üçin tehnikalary doly güýjünde işletmek boýunça degişli çäreler görülýär hem-de tabşyrylan hasyl üçin gallaçy kärendeçiler bilen hasaplaşyklar öz wagtynda geçirilýär. Orak möwsüminde gallaçylary, mehanizatorlary zähmet üstünliklerine ruhlandyrmak maksady bilen, meýdan düşelgelerinde, meýilnama laýyklykda, medeni çäreler we göçme söwda guralýar.

Häkim daýhanlaryň öndürijilikli zähmet çekmegi üçin döredilen giň mümkinçilikler hem-de berýän yzygiderli hemaýat-goldawlary üçin welaýatyň agzybir ilatynyň adyndan milli Liderimize tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, ýetişdirilen bugdaý hasylyny iň soňky dänesine çenli ýygnap almak we döwlet harmanyna tabşyrmak ugrunda ähli gujur-gaýratlaryny gaýgyrman zähmet çekjekdiklerine hormatly Prezidentimizi ynandyrdy.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, barha gyzgalaňly depgine eýe bolýan galla oragy möwsüminde öňde goýlan wezipeleri doly berjaý etmegiň möhüm talapdygyna ünsi çekip, mundan beýläk-de bu ugurda alnyp barylýan işleriň guramaçylyk derejesini üpjün etmegi tabşyrdy.

Soňra hormatly Prezidentimiz Bereket etrabynyň häkimi N.Gylyjowa söz berdi. Häkim milli Liderimiziň oba hojalygyny ösdürmek ugrunda amala aşyrýan işlerinden we döredýän giň mümkinçiliklerinden ruhlanan daýhanlaryň 18 müň 400 gektar meýdanda ýetişdirilen bugdaý hasylyny ýygnap almakda tutanýerli zähmet çekýändikleri barada hasabat berdi.

Möwsümde etrap boýunça däne ýygýan kombaýnlaryň 57-si we galla daşamakda ýük awtoulaglarynyň 285-si netijeli işledilip, ýygnalan bugdaý hasyly galla kabul ediş bölümlerinde bökdençsiz kabul edilýär. Häzire çenli etrap boýunça dänäniň 7 müň 192 tonnasy döwlet harmanyna tabşyrylyp, bellenilen meýilnama 24,38 göterim berjaý edildi.

Häkim gallaçy daýhanlaryň öndürijilikli zähmet çekmegi ugrunda döredýän uly mümkinçilikleri hem-de yzygiderli hemaýat-goldawlary üçin etrabyň agzybir ilatynyň adyndan hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden sagbolsun aýdyp, ýetişdirilen hasyly iň soňky dänesine çenli ýygnap alyp, döwlet harmanyna tabşyrmak boýunça ähli çäreleriň görüljekdigine ynandyrdy.

Milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, galla oragynyň depginini gowşatman, bu ugurdaky işleri güýçlendirmek üçin goşmaça çäreleri görmegi tabşyrdy.

Sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahaty Magtymguly etrabynyň häkimi R.Saparberdiýewiň hasabaty bilen dowam etdi. Häkim hormatly Prezidentimiziň oba hojalyk pudagyny ösdürmek boýunça öňde goýan wezipelerinden ugur alnyp, etrabyň gallaçy daýhanlary tarapyndan 3 müň 200 gektar meýdanda ýetişdirilen hasyly gysga wagtda ýitgisiz ýygnap almak üçin zerur işleriň dowam edýändigi barada hasabat berdi.

Şu güne çenli etrabyň gallaçylary tarapyndan döwlet harmanyna 3 müň 184 tonna bugdaý hasyly tabşyrylyp, bu babatdaky meýilnama 62,43 göterim ýerine ýetirildi. Etrap boýunça galla oragynda işledilýän däne ýygýan kombaýnlary we bugdaý daşamakda ulanylýan ýük awtoulaglaryny doly güýjünde işletmek hem-de ýygnalan hasyly galla kabul ediş bölümlerinde bökdençsiz kabul etmek boýunça zerur işler geçirilýär.

Häkim oba hojalyk pudagyny ösdürmek ugrunda durmuşa geçirilýän giň gerimli işler, pudagyň işgärlerine döredip berýän hemmetaraplaýyn mümkinçilikleri hem-de hemaýat-goldawlary üçin döwlet Baştutanymyza etrabyň ilatynyň adyndan tüýs ýürekden sagbolsun aýdyp, ýetişdirilen bugdaý hasylyny doly ýygnap almak we Watan harmanyna tabşyrmak üçin daýhanlaryňdyr möwsüme degişli ähli işgärleriň ýadawsyz zähmet çekjekdiklerine ynandyrdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, ýetişdirilen hasyly ýitgisiz ýygnamak üçin ähli zerur çäreleri görmegi tabşyrdy.

Etrek etrabynyň häkimi R.Nuryýew ýurdumyzda azyk üpjünçiligini pugtalandyrmak ugrunda alnyp barylýan işleri üstünlikli durmuşa geçirmek hem-de bu babatda öňde goýlan wezipeleri ýerine ýetirmek maksady bilen, etrabyň gallaçy daýhanlary tarapyndan 2 müň 700 gektar meýdanda ýetişdirilen bugdaý hasylyny ýitgisiz ýygnap almak boýunça işleriň dowam edýändigi barada hasabat berdi.

Häzire çenli etrap boýunça jemi 1040 tonna galla ýygnalyp, Watan harmanyna tabşyryldy, bu babatdaky meýilnama 24,19 göterim berjaý edildi.

Häkim hormatly Prezidentimiziň öňdengörüjilikli syýasaty esasynda amala aşyrylýan beýik tutumly işlere mynasyp goşantlaryny goşup, etrabyň daýhanlary tarapyndan ýetişdirilen hasyly iň soňky dänesine çenli ýygnap almak hem-de döwlet harmanyna tabşyrmak ugrunda ähli çäreleriň görüljekdigine ynandyrdy.

Döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedow hasabaty diňläp, azyklyk bugdaýyň etrap boýunça şu ýyl üçin taýýarlanylýan mukdaryny üpjün etmek ugrunda zerur tagallalaryň edilmelidigini belläp, bu ugurda möwsüme gatnaşýan ähli düzümleriň sazlaşykly işini hemmetaraplaýyn üpjün etmegi tabşyrdy.

Soňra döwlet Baştutanymyz Esenguly etrabynyň häkimi A.Esenowa söz berdi. Häkim milli Liderimiziň ýurdumyzda azyk bolçulygyny üpjün etmek barada öňde goýan wezipelerini ýerine ýetirmek maksady bilen, Esenguly etrabynyň gallaçylarynyň 2 müň 700 gektar meýdanda ýetişdiren bugdaý hasylyny ýygnap almak boýunça zerur işleriň dowam edýändigi barada hasabat berdi.

Häzire çenli etrap boýunça 1015 tonna däne ýygnalyp, Watan harmanyna tabşyryldy we bu babatdaky meýilnama 23,6 göterim ýerine ýetirildi.

Galla oragynda işledilýän kombaýnlary we bugdaý daşamakda ulanylýan ýük awtoulaglaryny doly güýjünde işletmek hem-de ýygnalan hasyly galla kabul ediş bölümlerinde gije-gündiziň dowamynda bökdençsiz kabul etmek üçin zerur işler geçirilýär.

Häkim etrabyň daýhanlary tarapyndan ýetişdirilen bugdaý hasylyny iň soňky dänesine çenli ýygnap almak hem-de döwlet harmanyna tabşyrmak ugrunda ähli çäreleriň görüljekdigine milli Liderimizi ynandyryp, edermen daýhanlaryň öndürijilikli işlemegine döredilen giň mümkinçilikler, hemaýat-goldawlar üçin etrabyň agzybir ilatynyň adyndan tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, azyklyk bugdaýy taýýarlamak boýunça bellenen meýilnamany doly ýerine ýetirmek babatda oba zähmetkeşleriniň medeniýetli dynç almagy üçin hem ähli şertleri mundan beýläk-de üpjün etmegi tabşyrdy.

Serdar etrabynyň häkimi M.Baýramgulyýew häzirki wagtda etrapda 23 müň gektar meýdanda ýetişdirilen bugdaý hasylyny ýitgisiz ýygnap almak boýunça işleriň dowam edýändigi barada hasabat berdi.

Döwlet Baştutanymyzyň oba hojalyk pudagyny ösdürmek boýunça öňde goýan wezipelerine laýyklykda, azyklyk bugdaýy taýýarlamak babatda bellenen meýilnamany ýerine ýetirmek ugrunda etrap boýunça 75 sany däne ýygýan kombaýn we 385 sany ýük awtoulagy işledilýär. Şeýle hem 3 sany galla kabul ediş bölümlerinde ýygnalýan bugdaý hasyly gije-gündiziň dowamynda bökdençsiz kabul edilýär. Häzire çenli Serdar etraby boýunça 13 müň 881 tonna däne tabşyrylyp, bellenen meýilnama 37,72 göterim berjaý edildi.

Häkim daýhanlaryň öndürijilikli zähmet çekmegi babatda döredilýän mümkinçilikleri hem-de hemaýat-goldawlary üçin etrabyň agzybir halkynyň adyndan tüýs ýürekden sagbolsun aýdyp, ekin meýdanlarynda ýetişdirilen bereketli hasyly iň soňky dänesine çenli ýygnap alyp, Watan harmanyna tabşyrmak ugrunda ähli gujur-gaýratlaryny gaýgyrman zähmet çekjekdiklerine milli Liderimizi ynandyrdy.

Hormatly Prezidentimiz hasabaty diňläp, häkime gallaçy kärendeçileriň ýetişdiren hasylyny ýitgisiz ýygnamak maksady bilen, orak möwsüminiň depginini has-da güýçlendirmek üçin zerur çäreleri görmegi tabşyrdy.

Soňra milli Liderimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sanly ulgam arkaly welaýatyň Serdar etrabynda bugdaý hasylyny daşaýan awtoulagyň sürüjisi E.Çalow bilen söhbetdeş boldy.

Döwlet Baştutanymyz sürüjiniň hal-ýagdaýy, öý-içerileri, oba adamlarynyň iş we durmuş şertleri, şeýle hem söhbetdeşiniň näçe wagt bäri sürüji bolup işleýändigi, haýsy kysymly awtoulagy sürýändigi, tehnikanyň ýük göterijiligi, berkligi, howa şertlerimize çydamlylygy bilen gyzyklandy.

Sürüji “Türkmenawtoulaglary” agentliginiň Balkan awtoulaglar önümçilik birleşiginde zähmet çekýändigini, Russiýa Federasiýasynyň Tatarystan Respublikasynda öndürilen “KAMAZ” kysymly ýük göteriji täze awtoulagy dolandyrýandygyny, sürüji bolup zähmet çekmekde 15 ýyl iş tejribesiniň bardygyny aýtdy. Şeýle hem ol bu kuwwatly tehnikalaryň ýük göterijiliginiň örän ygtybarlydygyny, berkdigini we howa şertlerimize çydamlydygyny belledi hem-de şeýle tehnikalary satyn alyp berip, işlemäge döredip beren ajaýyp şertleri üçin hormatly Prezidentimize tüýs ýürekden hoşallyk bildirdi.

Mundan başga-da, milli Liderimiz oba adamlarynyň çeper dilli we degişgen bolýandygyny belläp, iş-durmuş pursatlarynyň dürli ugurlaryna laýyklykda, degişgen häsiýetli käbir şygyr setirlerini döredýändiklerine ünsi çekip, çeper dilli oba adamlary tarapyndan döredilen setirleri mysal getirdi:

«Oba geldi «Sowa»,
«KAMAZ» geldi toba».
«Sowa» san boldy,
«KAMAZ» bolsa han boldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow sözüni dowam edip, tehnikalaryň, esasan, gowy bolmalydygyny nygtap, geljekde hem «KAMAZ» awtoulaglarynyň satyn alynjakdygyny belledi.

Döwlet Baştutanymyz şeýle hem gallanyň şu ýylky ýagdaýy, sürüjiniň zähmet çekýän ýük awtoulagynda her gün näçe möçberde galla daşaýandygy bilen gyzyklandy.

Sürüji E.Çalow hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary netijesinde, şu ýyl meýdanlarda bugdaýyň bereketli hasylynyň ýetişdirilendigini aýtdy. Häzirki dowam edýän gyzgalaňly orak möwsüminde ol her günde 3-4 gatnaw edýändigi we her gatnawda 15 tonna bugdaý hasylyny daşaýandygy barada gürrüň berdi.

Mundan başga-da, döwlet Baştutanymyz Gurbanguly Berdimuhamedow sürüjiniň maşgalasynda başga-da bu kär bilen kimiň meşgullanýandygyny sorady. Habar berlişi ýaly, häzir Eziziň hormatly dynç alyşdaky kakasy hem ozal 50 ýyldan gowrak wagt sürüji bolup işläpdir.

Milli Liderimiz: “Tüweleme, «Ata kesbi — ogla halal” diýipdirler, kesbiňden kemal tap” diýip, sürüjä arzuw etmek bilen, galla oragyndan soň, onuň näme iş bilen meşgullanýandygy hem-de arzuw-islegleri bilen gyzyklandy.

Sürüji galla oragy möwsüminden soň, ozal işläp ýören ýeri bolan Aşgabat — Türkmenabat awtobanynyň gurluşygynda işlerini dowam etjekdigini habar berdi. Şeýle hem sürüji E.Çalow işlemäge döredip berýän ähli şertleridir mümkinçilikleri üçin döwlet Baştutanymyza tüýs ýürekden hoşallyk bildirip, milli Liderimiziň janynyň sag, başynyň dik, ömrüniň uzak bolmagyny, alyp barýan il-ýurt bähbitli işleriniň hemişe rowaç almagyny arzuw etdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow daýhanlaryň tutanýerli zähmeti bilen ýetişdirilen, halkymyzyň baýlygy bolan galla hasylyny öz wagtynda, zaýa etmän ýygnap almagyň hem-de ammarlara tabşyrmagyň uly wezipe bolup durýandygyny nygtady. Şoňa görä-de, ýygnalan galla hasylyny bökdençsiz, ýitgisiz daşamakda yhlas bilen işlemegiň möhüm wezipe bolup durýandygyny belläp, sürüjä berk jan saglyk, işinde we durmuşynda uly üstünlik arzuw etdi.

Soňra döwlet Baştutanymyz sanly ulgam arkaly geçirilýän iş maslahatyna gatnaşyjylara ýüzlenip, birnäçe tabşyryklar berdi.

Döwlet Baştutanymyz welaýatda galla oragyny guramaçylykly geçirmek, ösdürilip ýetişdirilen hasyly gysga wagtda we ýitgisiz ýygnap almak boýunça ähli zerur işler geçirilmelidir diýip belledi. Welaýatyň galla meýdanlarynda däne ýygýan kombaýnlaryň we awtoulaglaryň doly güýjünde işledilmegi üpjün edilmelidir, galla kabul ediş nokatlarynda bugdaý hasylynyň önüm öndürijilerden bökdençsiz kabul edilmegi guralmalydyr.

Döwlet Baştutanymyz halkymyzyň rysgal-berekedi hem-de ýurdumyzyň azyk üpjünçiliginiň kepili bolan galla hasylynyň ammarlarda we elewatorlarda talabalaýyk saklanmagyny üpjün etmegiň hem möhüm wezipeleriň hatarynda durýandygyna ünsi çekdi.

Mundan başga-da, welaýatyň bugdaý öndürijileri bilen döwlete tabşyrylan hasyl üçin hasaplaşyklaryň öz wagtynda geçirilmegi üpjün edilmelidir.

Bugdaý oragyndan boşan meýdanlarda sürüm işlerini öz wagtynda geçirmek we ýerleri ekiş möwsümine taýýarlamak üçin zerur çäreler görülmelidir, sürümde traktorlar doly güýjünde işledilmelidir.

Döwlet Baştutanymyz galla oragy bilen birlikde, welaýatyň gowaça meýdanlarynda ideg işleriniň hem agrotehnikanyň kadalaryna laýyklykda, öz wagtynda geçirilmegini üpjün etmegiň zerurdygyny nygtady. Gowaçanyň hatarara bejergisiniň, mineral dökünler bilen iýmitlendirmek we ösüş suwuny tutmak işleriniň talabalaýyk geçirilmegi berk gözegçilikde saklanylmalydyr.

Şeýle hem döwlet Baştutanymyz welaýatda gant şugundyrynyň ekişiniň öz wagtynda we talabalaýyk geçirilmegini hem-de onuň ýokary hasylynyň ösdürilip ýetişdirilmegini üpjün etmegi tabşyrdy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Balkan welaýatynyň häkimi T.Atahallyýewe hem-de welaýatyň etraplarynyň häkimlerine ýüzlenip, şu gyzgalaňly orak döwründe olaryň alyp barýan işlerinde, ýurdumyzyň azyk howpsuzlygyny üpjün etmekde uly zähmet üstünliklerini arzuw etdi.

Milli Liderimiz edermen daýhanlarymyzyň yhlasy bilen galla taýýarlamak baradaky şertnamalaýyn borçnamanyň abraý bilen berjaý edilip, Watan harmanyna ak bugdaýyň bol hasylynyň tabşyryljakdygyna ynam bildirdi.

Döwlet Baştutanymyz sanly ulgam arkaly iş maslahatyny tamamlap, oňa gatnaşanlaryň ählisine zähmet üstünliklerini arzuw etdi.

ýene-de «Aşgabat-siti» megataslamasy barada

Gurmak, döretmek, bina etmek hemişe-de geljegi nazarlaýan maksatly iş. Çünki islendik işiň amala aşmagy, bitmegi ertirki günüň miwesi. Onuň üçin ynsan akylynyň, gollarynyň ägirt uly güýji, galyberse-de, pursat-puryja gerek. Bu hemmä mälim hakykat.

Şu nukdaýnazardan alnanda, hormatly Prezidentimiziň şu ýylyň 25-nji maýynda gurluşygyna ak pata beren «Aşgabat-siti» taslamasy hem geljegimiziň gözel keşbini hasyl eder. Dünýä ýaň salan bu ägirt uly «akylly» şäher taslamasynyň bitmegi üçin birnäçe ýyl gerek, emma şonda-da ol eýýämden özüniň deslapky gabarasy, gözelligi, döwrebaplygy, innowasion çözgütleri bilen aňymyzda orun aldy. Bu gün tutuş türkmen ili bu uly tutumyň biterine sabyrsyz garaşýar, köpçülikde «Aşgabat-sitiniň» gurluşygy baradaky gürrüňlere häli-şindi şaýat bolýarsyň. Ol barada her kim çaklaýar, öz hyýalynda görýän keşbi barada dillenýär. Haýsy bolanda-da, adamlaryň şäher içindäki şäher baradaky gürrüňlerinde haýran galmak, guwanmak duýgusy özüni mazaly bildirýär.

Aşgabat şäheriniň güni we paýtagtymyzyň 140 ýyllyk baýramy mynasybetli hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda baş şäherimiziň demirgazygynda gurluşygyna badalga berlen «Aşgabat-siti» taslamasy bilen bagly teleýaýlymda görkezilen wideoşekiller diňe bir ýurdumyza däl, eýsem, dünýä jemgyýetçiligine-de ýaň saldy.

Bu wakanyň öňküsi gün, Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde «Aşgabat-sitiniň» gurluşygynyň ýokary derejesini üpjün etmek maksady bilen, döwlet Baştutanymyzyň gol çeken Kararyna laýyklykda, degişli pudagara topar döredildi we onuň düzümi tassyklanyldy.

Paýtagtymyzda bina ediljek «akylly» şäheriň ýerleşjek meýdany 744 gektar bolup, onuň düzüminde ýaşamak hem-de dynç almak üçin ähli zerurlyklar üpjün edilen dürli maksatly binalaryň we desgalaryň 240-dan gowragy gurlar. Olar etrap häkimliginiň, beýleki edara binalarynyň, durmuş ulgamyna degişli desgalaryň köp sanlysydyr, şeýle hem 1200 orunlyk dört sany çagalar bagy, 3000 orunlyk umumybilim berýän dört sany orta mekdep, Medeniýet öýi hem-de 5000 orunlyk stadionly sport toplumy, Türkmen milli konserwatoriýasynyň we ýöriteleşdirilen sazçylyk mekdebiniň döwrebap binalary, köpugurly hassahana, iki sany Saglyk öýi, şonça-da söwda-dynç alyş merkezi, dükanlardyr naharhanalar, toý mekany, köp gatly awtoduralgalaryň dördüsi, «Türkmenbaşy» we «Halkbank» döwlet täjirçilik banklarynyň şahamçalarydyr.

Täze dörediljek şäherde 12 — 35 gatly, 107 müňden gowrak ilata niýetlenen, 17 müň 836 öýli, sekiz görnüşli 180 sany ýaşaýyş jaýyndan ybarat toplum bina ediler.

«Aşgabat-sitiniň» düzüminde çagalar döredijilik merkeziniň, seýilgähiň, düzümleýin ýol-ulag desgalarynyň, jemagat hojalygyna degişli binalaryň, inžener-kommunikasiýa ulgamlarynyň içindäki ýollaryň, ýerasty we ýerüsti geçelgeleriň, köp gatly awtoduralgalaryň gurluşygy-da göz öňünde tutulýar. Binalaryň üpjünçiliginde, şäher hojalygynyň dolandyryş düzüminde täzeçil tehnologiýalar, sanly ulgam ulanylar. «Akylly» öýleriň, «akylly» duralgalaryň gurluşygyna möhüm ähmiýet berler.

Hormatly Prezidentimiziň dabarada eden çykyşynda nygtaýşy ýaly, bu ýaşaýyş toplumynyň esasy girelgesi aýlawly köpri görnüşinde bolup, ol demirden gurnalan ak öý şekili bilen halkymyzyň myhmansöýerliginiň hem-de dost-dogan üçin gapysynyň hemişe açyklygynyň nyşanyna öwrüler. Şeýle hem döwlet Baştutanymyz Aşgabadyň ekologiýasy, ony bagy-bossanlyga öwürmek, daşky gurşawyň täsirini gowulandyrmagyň has kämil gurallaryny we usullaryny, bu ulgamda dünýäniň öňdebaryjy tejribesini, serişdeleri hem-de energiýa tygşytlaýjy tehnologiýalary ornaşdyrmak bilen bagly meselelere aýratyn üns berilmelidigini aýtdy. Netijede, ak mermerli paýtagtymyzda ösen binagärlik çözgütleri bilen tebigatyň ajaýyp sazlaşygy gazanylar.

Täze şäheriň suw üpjünçiligi babatda durup geçip, hormatly Prezidentimiz Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrliginiň täze guruljak şäheriň ilatyny, baglary, suw çüwdürimlerini suw bilen üpjün etmegiň çeşmesini anyklamalydygyny belledi. Bu ýerde gurluşygy birnäçe ýyla çekjek uly şäheriň gurulmagy bilen bagly başga-da birnäçe meseleleri çözmek gerek bolar.

«Ýagşy niýet — ýarym döwlet» diýipdirler. Nesip bolsa, ýene-de birnäçe ýyldan biz gözel Köpetdag bilen uç-gyraksyz Garagum sährasynyň sepleşýän ýerinde ýaşamak üçin ähli amatlyklary bolan, dünýä derejeli lowurdap duran ajaýyp şäheriň açylyşyna şaýat bolarys. Eziz Watanymyzyň mukaddes Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllyk baýramynyň bellenilýän, «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip yglan edilen ýylda gözel paýtagtymyzyň ajaýyp künjekleriniň birinde düýbi tutulýan bu şäher güneşli Diýarymyzyň günsaýyn depginli ösýändigini görkezýär, Garaşsyz ýurdumyzyň kuwwatly döwlete öwrülýändigine şaýatlyk edýär. Men berkarar döwletimiziň bedew bady bilen ynamly öňe gidip, täze belentliklere ýetýändiginiň aýdyň subutnamasyna öwrüljek bu ajaýyp şäheriň bagtyýar nesillerimize hyzmat etjekdigine berk ynanýaryn» diýip, milli Liderimiz belledi.

* * *

«Akylly» şäher taslamasynyň bize mälim bolan «akylly» dolandyryş, «akylly» energetika, «akylly» öý, «akylly» ykjamlyk, «akylly» şäher gurşawy, «akylly» tehnologiýa, «akylly» saglygy goraýyş we «akylly» raýat ýaly artykmaçlyklarynyň ählisiniň bir maksatda — ýaşaýyş üçin möhüm bolan zerurlyklaryň tygşytlylygyny gazanmakda jemlenýändigi tebigy ýagdaýdyr. Ýagny şeýle şäherlerde elektrik togudyr «mawy» ýangyç, suw ýerlikli sarp ediler, elektrik ulaglaryna geçmek arkaly ýangyç tygşytlanar, hojalyk hyzmatlary onlaýn usula geçiriler. Öý eýesi, ýagny «akylly» şäheriň ýaşaýjysy ykjam telefonynda ornaşdyrylan programmanyň üsti bilen öýdäki, edaradaky ähli işlerini dolandyryp, gözegçilik edip biler. Onuň yzyndan-öýünden ünjüsi bolmaz.

Öňki makalalarymyzyň birinde-de belleýşimiz ýaly, dünýäniň ilaty barha artmak bilen, hususan-da, Aziýa yklymyndaky ýagdaýlar artýan ilatyň ýaşaýyş jaý, iş orny, durmuş üpjünçiligi babatda dessin çözgütleri gözlemegi talap edýär. Bu babatda Singapur, Hytaý, Hindistan ýaly döwletlerde işjeňlik has-da göze ilýär.

Çaklamalara görä, 2030-njy ýylda dünýä ilatynyň 60 göterimden gowragynyň köp ilatly bolan şäherlerde ýaşajakdygyny göz öňünde tutsak, bu has-da özüni bildirýär. Gazy eksport ediji ýurtlaryň forumynyň (GECF) her ýyl neşir edilýän «GECF Global Gas Outlook 2050» maglumatnamasyna görä bolsa, ýene 30 ýyldan dünýä ilatynyň tas 70 göterime barabary şäherlerde ýaşar.

Häzirki wagtda bütin dünýäde güýçli depginde dowam edýän şäherleşmek hadysasynyň sebäpleri barada oýlananyňda, muny, esasan, adamlaryň, halklaryň has oňaýly, ähtibar, döwrebap şertlerde ýaşamaga meýilleriniň artmagy ýaly tebigy sebäp bilen baglamak ýerlikli bolsa gerek. Häzirki zaman şäherlerinde bolsa sanly ulgamyň, döwrebap oýlap tapmalaryň barha giň ornaşdyrylmagy netijesinde ýaşamak üçin has oňaýly şertleri döretmeklige uly ähmiýet berilýär. Biziň asyrymyz innowasiýalaryň gülläp ösýän döwrüdir, ähli zat gitdigiçe kämillige ymtylýar, şunda adamyň uzak, bagtyýar ýaşamagy üçin wajyp bolan şertleri döretmek ileri tutulýar. Eýsem-de bolsa, ýap-ýaňy hem elektron hasaplaşyklar erteki kysmy bir zatdy, bu gün ol adaty ýagdaýa öwrüldi. Bilermenler sanly tehnologiýalaryň, innowasion çözgütleriň barha kämilleşmegi netijesinde o diýen uzak bolmadyk geljekde adamyň ömrüniň görnetin uzamagyny gazanmak, dürli howply keselleri ýeňip geçmek, ruhy we beden taýdan sagat nesilleri kemala getirmek mümkin bolar diýip hasaplaýarlar, muňa eýýämden lukmançylykda gazanylýan üstünlikler ynam döredýär.

Hormatly Prezidentimiz «Aşgabat-siti» taslamasyna badalga bermek dabarasynda eden çykyşynda: «Watanymyzyň ak mermerli paýtagty iň owadan we döwrebap megapolis bolmalydyr» diýip nygtady.

Grek dilinden terjime edilende, «uly şäher» diýmegi aňladýan «megapolis» sözi, adatça köp ilatly şäherler babatda ulanylýar. Şonuň üçin «Şäher içindäki şäher» taslamasynyň ýurdumyzda amala aşyrylmagyna girişilmegi döwletimiziň ilatyň demografik ösüşi babatda ýöredýän syýasatyna, geljegi nazarlaýan meýillerine hem yşarat edýär diýsek, ýalňyşmarys. Muny milli Liderimiziň parasatly baştutanlygynda ýurdumyzda köp çagaly maşgalalary goldamak babatda alyp barýan döwlet syýasatynyň, galyberse-de, «Aşgabat-siti» taslamasynyň çägindäki 107 müňden gowrak ilata niýetlenen ýaşaýyş toplumynyň mysalynda hem nygtasa bolar.

* * *

Bütin Gündogarda adyllygyň, ynsanperwerligiň, sahawatlylygyň ýerdäki wekili hasaplanan Nowşirwan patyşa bir gezek ýurdundaky ýagdaýlary bilmek isläpdir. Munuň üçin ol kimde-kim ýurdundan köne haraba kerpijini tapyp getirse, şonuň agramyna barabar altyn serpaý ýapjakdygy barada habar ýaýradypdyr. Ähli ilat köne kerpijiň gözlegine çykypdyr, emma adamlaryň paltasy daşa degipdir, sebäbi bütin şalykda ýekeje-de haraba ýa-da ýykyk-ýumruk bina tapylmandyr.

Adamlar Nowşirwan Adylyň huzuryna gelip, şeýle diýipdirler:

— Eý, şahy-älem, siziň öz halkyňyza rehimdarlygyňyz, söýgi-muhabbetiňiz şeýlebir ýokary welin, biz bütin şalykdan kerpiç almak üçin ýekeje-de haraba tapmadyk. Hatda harabalaryň hekemi bolan baýguşlaram biziň ilimizde gonalga-mekan tapman, gaýry ýerlere uçup gidýärler.

Bu habara Nowşirwan Adylyň ýüzi ýagtylyp, şatlykly seslenipdir:

— Gudraty güýçli Taňrym, ähli işlerimde senden hemaýat dilänim üçin meni ýalkanyňa şükürler bolsun! Men saňa gulluk edip, halkymyň abadan, bagtyýar durmuşyny gazandym. Meniň kerpiç soramagym hem ýurdumdaky hakyky ýagdaýy bilmek islegim bilen baglydyr...

Hemra HUDAÝGULYÝEW.

«Türkmenistan».

2021-nji ýylyň bäş aýynda ýurdumyzy durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň jemleri

• 2020-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önüm 5,3 göterim ýokarlandy. Geçen ýylyň degişli döwrüne garanyňda, bölek satuw haryt dolanyşygy 17,5 göterim artdy. Ýanwar-maý aýlarynyň jemleri boýunça Döwlet býujetiniň girdeji böleginiň meýilnamasy 120,4 göterim, çykdajy böleginiň meýilnamasy bolsa, 92,2 göterim ýerine ýetirildi. Ýurdumyzyň iri we orta kärhanalarynda ortaça aýlyk zähmet haky geçen ýylyň degişli döwrüne görä, 10,5 göterim ýokarlandy. Býujetden maliýeleşdirilýän we hojalyk hasaplaşygyndaky döwlet kärhanalarynda zähmet haklary, pensiýalar, döwlet kömek pullary we talyp haklary öz wagtynda maliýeleşdirildi. Rejelenen görnüşindäki Oba milli maksatnamasynda kesgitlenen işleriň çäklerinde hasabat döwründe durmuş maksatly desgalaryň, ýaşaýyş jaýlarynyň hem-de inženerçilik ulgamlaryň gurluşygy alnyp baryldy. Şu döwürde jemi 52 sany döwlet emlägi hususylaşdyryldy.
• Nebitiň gaz kondensaty bilen çykarylyşy, nebiti gaýtadan işlemek babatda gazanylan tehniki-ykdysady görkezijiler we ýetilen sepgitler barada aýdylanda, benziniň önümçiligi boýunça meýilnama 112,8 göterim, dizel ýangyjynyň önümçilik meýilnamasy 100,3 göterim, polipropileniň önümçilik meýilnamasy – 118,8 göterim, suwuklandyrylan gazyň önümçilik meýilnamasy 115,5 göterim, tebigy we ugurdaş gazy çykarmagyň meýilnamasy 116 göterim, tebigy gazy eksport etmegiň meýilnamasy 123,7 göterim, maýa goýumlaryny özleşdirmegiň meýilnamasy bolsa 117,7 göterim ýerine ýetirildi.
• Obasenagat toplumy boýunça önüm öndürmegiň möçberleriniň ösüş depgini geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende 103,8 göterime deň boldy. Şeýlelikde, Oba hojalyk we daşky gurşawy goramak ministrligi boýunça bu görkeziji 103,9 göterime, Suw hojalygy baradaky döwlet komiteti boýunça ösüş depgini 102,3 göterime «Türkmenatlary» döwlet birleşigi boýunça ösüş depgini 103,8 göterime deň boldy. Oba we suw hojalygy boýunça, şeýle hem ýerleriň melioratiw ýagdaýyny gowulandyrmak, suwaryş ýerleriniň suw üpjünçiligini ýola goýmak babatda döwlet maksatnamalarynda göz öňünde tutulan desgalaryň gurluşygyna gönükdirilen maýa goýumlaryny özleşdirmegiň meýilnamasy 127,1 göterim berjaý edildi.
• Ulag we aragatnaşyk toplumy boýunça hyzmatlary ýerine ýetirmegiň hem-de önüm öndürmegiň meýilnamasy 117,1 göterim ýerine ýetirildi. «Türkmendemirýollary» agentligi boýunça ösüş depgini 104,3 göterime, «Türkmenawtoulaglary» agentligi boýunça – 136,7 göterime, «Türkmendeňizderýaýollary» agentligi boýunça – 152,6 göterime, «Turkmenaragatnaşyk» agentligi boýunça 108,3 göterime barabar boldy. «Türkmenhowaýollary» agentligi boýunça degişli işler geçirildi. Ulaglaryň ähli görnüşleri boýunça ýük daşamagyň meýilnamasy 102,7 göterim, ýük dolanyşygy boýunça –104,8 göterim ýerine ýetirildi.
• Ýylyň başyndan bäri gurluşyk-senagat toplumynda önümçilik we hyzmatlary ýerine ýetirmek boýunça meýilnama 130,3 göterim ýerine ýetirildi. Şunda ösüş depgini 118,2 göterime deň boldy. Gurluşyk we binagärlik ministrligi boýunça ýanwar-maý aýlary döwründe işleri ýerine ýetirmegiň meýilnamasy 108,9 göterim berjaý edildi. Ösüş depgini geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 100,3 göterime barabar boldy. Senagat we gurluşyk önümçiligi ministrligi boýunça önüm öndürmegiň we işleri ýerine ýetirmegiň meýilnamasy 124,6 göterim ýerine ýetirildi. Onuň ösüş depgini 119,5 göterim derejesinde üpjün edildi. Energetika ministrligi boýunça öndürilen önümleriň, ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň meýilnamasy 120 göterim ýerine ýetirildi. Önümçilik görkezijileriniň ösüş depgini 121,4 göterime deň boldy. «Türkmenhimiýa» döwlet konserni tarapyndan hasabat döwründe önüm öndürmegiň we hyzmatlary ýerine ýetirmegiň meýilnamasy 162,2 göterim berjaý edildi. Onuň ösüş depgini 133,9 göterime barabar boldy. Aşgabat şäheriniň häkimligi boýunça ýerine ýetirilen işleriň we hyzmatlaryň meýilnamasy 120,8 göterim berjaý edildi.
• 2021-nji ýylyň ýanwar-maý aýlarynda Söwda we daşary ykdysady aragatnaşyklar ministrligi boýunça söwda dolanyşygynyň ösüş depgini geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 109,1 göterime barabar boldy. Öndürilen önümleriň ösüş depgini 109,2 göterime deň boldy. Dokma senagat ministrligi boýunça geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, nah ýüplügiň önümçiligi 112,4 göterime, nah matalar – 101 göterime, tikin we trikotaž önümleri – 124,1 göterime, gön önümleri – 100,6 göterime barabar boldy. «Türkmenhaly» döwlet birleşigi boýunça haly önümlerini öndürmegiň meýilnamasy 114 göterim ýerine ýetirilip, 134,5 göterim ösüş depgini üpjün edildi. Döwlet haryt-çig mal biržasy boýunça hasabat döwründe birža söwdalarynyň 122-si geçirilip, 12 müň 835 şertnama hasaba alyndy. Söwda-senagat edarasy boýunça hasabat döwründe ýerine ýetirilen işleriň ösüş depgini 105,5 göterime barabar boldy. Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzalary ýurdumyzda öndürilýän oba hojalyk we azyk önümleriniň möçberlerini artdyrmaga işjeň gatnaşýarlar. Şol önümleriň öndürilişiniň ösüş depgini degişlilikde 126 göterime hem-de 106,6 göterime barabar boldy.
• Şu ýylyň bäş aýynda şanly seneleriň hormatyna döredijilik bäsleşikleri, medeni çäreler, sergiler, duşuşyklar, wagyz-nesihat işleri, täze desgalaryň açylyş dabaralary geçirildi. Türkmen döwlet neşirýat gullugynda ýylyň başyndan bäri poligrafiýa önüm öndürmegiň meýilnamasy 115,9 göterim berjaý edildi. Döwlet maksatnamalarynda medeniýet ulgamy üçin meýilleşdirilen çäreleri üstünlikli amala aşyrmak boýunça zerur işler ýerine ýetirildi.
• Degişli döwürde ýaş nesli watançylyk ruhunda terbiýelemek ýörelgelerine esaslanýan okuw-terbiýeçilik işlerini kämilleşdirmek boýunça çäreler amala aşyryldy. Ýurdumyzyň bilim edaralary üçin okuw kitaplarynyň we okuw gollanmalarynyň 75 görnüşi neşir edildi. Ýokary okuw mekdepleriň talyplary hem-de orta mekdepleriň okuwçylary halkara ders bäsleşiklerinde üstünlikli çykyş etdiler. Ýanwar-maý aýlarynda halkara guramalarynyň wekilleri bilen bilelikde ylym-bilim meseleleri boýunça okuw hem-de ylmy maslahatlar ýokary derejede geçirildi. Hasabat döwründe ýurdumyzyň bejeriş-öňüni alyş edaralarynda keselleriň öňüni almagyň we bejermegiň täze usullaryny amaly lukmançylyga ornaşdyrmak boýunça toplumlaýyn çäreler dowam etdirildi. Saglygy goraýyş ulgamynyň maddy-enjamlaýyn binýadyny mundan beýläk-de pugtalandyrmak maksady bilen, ýokary tizlikli, dünýä ülňülerine laýyk gelýän, häzirki zaman tehnologiýalary bilen üpjün edilen lukmançylyk dikuçarlary halkyň hyzmatyna berildi.
• Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň daşary syýasy ugruny yzygiderli amala aşyrmak, döwlet Baştutanymyzyň öňde goýan wezipelerini durmuşa geçirmek maksady bilen degişli işler geçirildi. Halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmekde ýokary derejedäki özara saparlar, duşuşyklar we gepleşikler aýratyn orun eýeleýär. Hasabat döwründe sanly ulgam arkaly dürli derejeli 781 duşuşyk guraldy. Halkara resminamalarynyň 47-sine gol çekildi. Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň ugry boýunça yzygiderli maslahatlaşmalar geçirildi. Türkmenistanyň daşary ykdysady gatnaşyklaryny giňeltmek boýunça yzygiderli çäreler geçirilýär.

Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda ýurdumyzda «Döwlet adam üçindir!» diýen şygar astynda ähli ugurlarda öz wagtynda maksadalaýyk döwrebap özgertmeler durmuşa geçirilýär. Ýurdumyzyň ynsanperwer içeri we daşary syýasatynyň esasy ugurlarynda Türkmenistanyň raýatlarynyň hukuklaryny goramak we kepillendirmek ilkinji nobatda durýar.

Häzirki wagtda dürli (okuw, işewürlik we maşgalasynyň ýanynda hemişelik ýaşamak) maksatlar bilen daşary ýurtlarda uzak möhletli bolýan raýatlarymyzdan, bolýan ýurtlarynyň düzgünlerine laýyklykda, uzak möhletli pasportlarynyň bolmagynyň talap edilýändigi sebäpli, biometrik maglumatly pasportlaryň hereket edýän möhletleriniň belli bir senä çenli uzaldylmagynyň zerurlygy ýüze çykýar.

Dünýäde koronawirus ýokanjynyň ýaýramagy sebäpli, dürli daşary ýurt döwletleri tarapyndan halkara gatnawlaryna girizilen çäklendirmeleriň netijesinde, Türkmenistana gaýdyp bilmeýän raýatlarymyzyň pasportlarynyň möhletleriniň bellenen tertipde uzaldylmagynyň zerurlygyny nazara alyp, Türkmenistanyň çäklerinden daşarda bolýan hem-de biometrik maglumatly pasportlaryň hereket edýän möhletleri tamamlanýan Türkmenistanyň raýatlarynyň pasportlarynyň möhletlerini 2022-nji ýylyň 31-nji dekabryna çenli uzaltmagyň hukuk esaslaryny belleýän kada bellenen tertipde «Migrasiýa hakynda» Türkmenistanyň Kanunyna girizildi.

Has takygy, «Migrasiýa hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň 29-njy maddasynyň altynjy böleginiň dördünji tesiminde daşary ýurt döwletlerinde wagtlaýyn bolýan ýa-da hemişelik ýaşaýan Türkmenistanyň raýatlarynyň, özlerine bagly bolmadyk sebäpler boýunça daşary ýurt döwletlerinden Türkmenistana gelip bilmeýän halatlarynda, olaryň hereket ediş möhletleri tamamlanan ýa-da tamamlanýan pasportlaryň hereket ediş möhletleri Türkmenistanyň Prezidentiniň Karary esasynda uzaldylyp bilinýändigi bellenilýär.

Şeýle hem Kanunyň 42-nji maddasynyň üçünji böleginde zähmet işini amala aşyrmak maksady bilen gelen raýatlary bolýan ýeri boýunça bellige almaklygyň degişli migrasiýa gullugynyň edaralary, gelmeginiň maksady zähmet işini amala aşyrmak maksady bilen bagly bolmadyk raýatlary bellige almaklygyň, degişli häkimlikler tarapyndan fiziki we ýuridik şahslaryň ýazmaça ýa-da elektron görnüşinde ýüztutmalary we olaryň ýanyna goşulýan resminamalary esasynda berilýändigi kesgitlenilýär.

Şol ýerde aýratyn tesimde: «Bellige alnan raýatlara migrasiýa gullugynyň edaralary we häkimlikler tarapyndan ýazmaça ýa-da elektron görnüşinde bellige alyş şahadatnamalar berilýär» diýlip bellenildi. Hereket edýän Kanuna girizilen bu goşmaçalar we üýtgetmeler degişli ugurda döwrebap işleri hukuk kadalaryna laýyklykda alyp barmaga hem-de raýatlarymyzyň resminamalaryny gysga möhletde resmileşdirmeklige mümkinçilikler döreder.

Türkmenistan döwletimiz geografik taýdan amatly ýerleşiş şertlerine we döwrebap ulag geçelgelerine eýe bolan hem-de barha kämilleşdirilýän milli kanunçylyk ulgamy bolan ynamdar hyzmatdaş ýurt hökmünde tanalýar. Ýurdumyz dünýä döwletleri bilen hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynda halkara hukugynyň umumy ykrar edilen kadalaryna aýratyn ähmiýet berýär. Ýakynda ýurdumyzyň ýene birnäçe halkara konwensiýalaryna goşulmagy babatda alnyp barlan işleriň netijesinde, Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň VI çagyrylyşynyň 14-nji maslahatynda «Konteýnerlere degişli gümrük Konwensiýasyna goşulmak hakynda» Türkmenistanyň Kanuny kabul edildi. Bu Kanun Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Halk Maslahaty tarapyndan hem makullanyldy. «Konteýnerlere degişli gümrük Konwensiýasy» häzirki zaman öňdebaryjy tehnologiýalary we ulag tehnologiýa ulgamlaryny hem-de intermodal ulag ulgamynda konteýnerleri ulanyp, harytlary eltip bermek hadysalaryny birleşdirmäge gönükdirilen kadalary özünde jemleýär. Bu Konwensiýanyň kadalary konteýnerler gümrük serhetlerinden geçende bildirilýän talaplary, düzgünleri we amallary ýönekeýleşdirmegi göz öňünde tutýar. Şol bir wagtyň özünde, boş we ýükli konteýnerleriň ýurtlaryň gümrük çägine getirilmeginiň şertleri, olary wagtlaýyn ulanmagyň tertibi, şeýle hem gümrük möhürleri bilen halkara ulaglaryna giriş tertibi düzgünleşdirýär. Bu konwensiýanyň ähmiýeti gümrük işiniň dürli dolandyryş taraplary boýunça ýurtlaryň arasynda giňeldilen gümrük hyzmatdaşlygyny üpjün etmekden, daşary söwda akymlary baradaky maglumatlaryň alyş-çalşyny güýçlendirmekden, maglumatlar gorunyň deňleşdirilmegini gazanmakdan, gümrük tehnologiýalaryny birleşdirmek bilen gümrük taýdan resmileşdirmekden, harytlaryň gümrük serhetlerinden geçmegi üçin amallary we düzgünleri sazlaşdyrmakdan ybaratdyr.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda halkara ähmiýetli ulag-üstaşyr geçelgeleriniň döredilmegi bilen howa, demir ýollar, gara ýollar arkaly we deňiz üsti bilen ýükleriň daşalmagyna döwrebap şertler artýar. Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň VI çagyrylyşynyň 14-nji maslahatynda «Konteýner goruna geçirilen we halkara daşamalarynda ulanylýan konteýnerler üçin gümrük düzgüni hakyndaky Konwensiýa goşulmak hakynda» Türkmenistanyň Kanuny hem kabul edildi. Birleşen Milletler Guramasynyň Ýewropa Ykdysady Komissiýasynyň gümrük boýunça iş topary tarapyndan taýýarlanylan bu Konwensiýa iki bölümden ybarat bolup, onda bu Konwensiýa giriş we düşündiriş bellikleri, şeýle hem onuň maksadyny, esasy ýörelgelerini, işleýşini we mümkin amallaryny düşündirýän kadalar bar. Konwensiýada getirilen umumy düzgünler, tertipler geljekde Konwensiýanyň kadalaryna dogry düşünilmegine we takyk ýerine ýetirilmegine amatly şertleri döredýär. Resminamada daşamak üçin niýetlenen konteýnerlere bildirilýän döwrebap talaplar, ýükleri ugratmak, geçirmek hem-de tabşyrmak we kabul etmek babatda taraplaryň borçlary, wezipeleri hem-de hukuklary anyk kadalar arkaly bellenip geçilýär. Bu Konwensiýada ulanylýan ulaglaryň ähli görnüşleri üçin ulanyljak konteýnerlere täze düşünje: «deň derejeli öwezini dolmak» düşünjesi ulanylar we ol adaty wagtlaýyn kabul ediş ulgamlaryndan tapawutlylykda, öň getirilen belli bir konteýnerleriň yzyna äkidilmezligini hem-de zerur bolsa, öňki konteýnere barabar ýa-da deň derejeli konteýneri äkitmeklige mümkinçilik berýär. Bu bolsa, öz gezeginde, ýükli konteýnerleri, şol sanda konteýner goruna geçirilen boş konteýnerleri guramaçylykly dolandyrmaga, gümrük amallaryny ýeňilleşdirmäge, gümrük serhedindäki ulaglaryň hereketini düzgünleşdirmäge giň mümkinçilikleri döredýär. Ýurdumyzyň bu halkara resminamasyna goşulmagy, bu ugurda hyzmatdaşlyk gatnaşyklary döwrebap hukuk kadalaryna laýyk ýola goýmaga mümkinçilikleri has-da artdyrar.

«Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda milli kanunçylygy kämilleşdirmek işleri bilen birlikde, ýurdumyzyň halkara gatnaşyklarynyň şertnamalaýyn-hukuk binýadynyň berkidilmegini gazanmak, daşary ýurtlaryň parlamentleri, abraýly halkara guramalary bilen ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy netijeli dowam etmek üçin döwrebap mümkinçilikleri döredip berýän hormatly Prezidentimiziň janynyň sag, mertebesiniň belent bolmagyny, il-ýurt bähbitli alyp barýan işleriniň elmydama rowaçlyklara beslenmegini arzuw edýäris.

Merdan TUWAKOW

Türkmenistanyň Milli Geňeşiniň Mejlisiniň deputaty, Halkara we parlamentara aragatnaşyklary baradaky komitetiniň başlygy.

Milli ykdysadyýetimiziň ösüşinde hem-de ilatymyzyň ýaşaýyş-durmuşynda elektrik energiýasy pudagynyň eýeleýän orny uludyr. Ýurdumyzyň dürli ýerlerinde gurlup, ulanylmaga berilýän ýokary tehnologiýaly gazturbinaly elektrik stansiýalarynyň bu ugurdaky tagallalarda möhüm ähmiýeti bar. Ak bugdaý etrabyndäki Derweze döwlet elektrik stansiýasy şeýle desgalaryň biridir. Häzirki zamanyň iň kämil tehnologiýalary bilen enjamlaşdyrylan bu elektrik stansiýasynda paýtagtymyzyň we ýurdumyzyň sebitleriniň ilatyny elektrik energiýasy bilen ygtybarly üpjün etmek boýunça guwandyryjy işler alnyp barylýar.

Gürrüňi edilýän elektrik stansiýasy kuwwatly gazturbina desgalarynyň dördüsini öz içine alýar. Olar bir gije-gündizde 12 million kilowat/sagat elektrik energiýasyny öndürmek mümkinçiligine eýedir. Bu ýerdäki gazturbinalar daşky gurşawa ýetirilýän zyýanly galyndylaryň möçberiniň azalmagyna mümkinçilik berýär.

Elektrik stansiýasynyň üznüksiz hem-de saz işleýşine dolandyryş merkezinde gözegçilik edilýär. Çylşyrymly tehnologiýa işleriniň netijesinde gaz paýlaýjy beketde tebigy gaz tehniki taýdan zerur derejä ýetirilýär we arassa süzgüçleriň üstünden ýakyjy kamera geçirilýär, şonda trubina örän ýokary derejedäki gyzgynlyga eýe bolan garyndyny herekete getirýär. Trubinalaryň aýlanyş kuwwaty olara birikdirilen generatorlar arkaly ony elektrik energiýasyna öwürýär. Bu ýerdäki tehnologiýalaryň kämilligi zyýanly galyndylaryň möçberini azaltmak üçin peýdalanylýan suwy hem-de tebigy gazy tygşytlamaga mümkinçilik berýär.

Ýeri gelende, dolandyryş binasynda elektrik bekedini dolandyrýan esasy desganyň ýerleşýändigini we onuň iň häzirki zaman kompýuter ulgamlary, tehniki serişdeleri bilen üpjün edilendigi aýratyn bellenilmäge mynasypdyr. Munuň özi bekediň hünärmenlerine gazturbina enjamlaryň we paýlaýjy gurnamalaryň sazlaşykly işine gözegçilik etmäge mümkinçilik berýär. Hormatly Prezidentimiziň energetika pudagyny ösdürmek barada öňde goýan aýdyň wezipeleriniň üstünlikli durmuşa geçirilmegine goşant goşýan döwlet elektrik stansiýasynyň ruhubelent işçi-hünärmenleriniň agzybirlikli zähmeti netijesinde öndürilýän elektrik energiýasy, esasan-da, ýurdumyzyň paýtagtynyň we Ahal welaýatynyň sarp edijilerine bökdençsiz iberilýär.

Güljahan NURYÝEWA,

Ak bugdaý etrabyndaky Derweze döwlet elektrik stansiýasynyň hojalyk bölüminiň başlygy.

Üçün­ji müň­ýyl­ly­gyň ba­şyn­da adam­zat jem­gy­ýe­ti­niň ýüz­be-ýüz bol­ýan eko­lo­gi­ýa me­se­le­le­ri­niň üs­tün­lik­li çö­zül­me­gi äh­li döw­let­le­riň ta­gal­la­la­ry­nyň bir­leş­di­ril­me­gi­ni ta­lap ed­ýär. Bu ba­ra­da mil­li Li­de­ri­miz 25-nji maý­da ge­çi­ri­len BMG-niň ga­zy­lyp alyn­ýan se­na­gat bo­ýun­ça ýo­ka­ry de­re­je­li äh­lu­mu­my fo­ru­myn­da eden çy­ky­şyn­da: «Dün­ýä­de iri se­riş­de ön­dü­ri­ji ýurt­la­ryň bi­ri bo­lan we bu ugur­da öz jo­gap­kär­çi­li­gi­ne do­ly dü­şün­ýän Türk­me­nis­tan önüm­çi­lik mak­sat­la­ry bi­len daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak bo­ýun­ça we­zi­pe­le­riň ara­syn­da de­ňe­çer­li­gi sak­la­mak ug­run­da ta­gal­la­la­ry­ny gaý­gyr­ma­ýar» diý­mek bi­len, mö­hüm baş­lan­gyç­la­ry öňe sür­di.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň baş­tu­tan­ly­gyn­da Türk­me­nis­tan daş­ky gur­şa­wy go­ra­mak, onuň ha­pa­lan­ma­gy­nyň öňü­ni al­mak, jan­ly te­bi­ga­tyň bio­lo­gik köp­dür­lü­li­gi­ni sak­lap gal­mak we­zi­pe­le­ri­ne jo­gap­kär­çi­lik­li çe­me­leş­ýär we bu ugur­da aý­ra­tyn iş­jeň­lik gör­kez­ýär. Aral ba­ra­da aý­dy­lan­da, bu me­se­le ge­çen asy­ryň 50-60-njy ýyl­la­ryn­da Or­ta Azi­ýa se­bi­tin­de ör­bo­ýu­na gal­dy. Mil­li Li­de­ri­miz Ara­lyň eko­lo­gi­ýa bi­te­wü­li­gi­ni gaý­ta­dan di­kelt­mek, deň­ziň gu­ra­ma­gy­nyň se­bi­tiň ho­wa gur­şa­wy­na ýa­ra­maz tä­si­ri­niň öňü­ni al­mak bo­ýun­ça top­lum­la­ýyn çä­re­le­riň ze­rur­dy­gy­ny yzy­gi­der­li nyg­ta­ýar we ýur­du­myz­da bu ugur­da bel­le­nen we­zi­pe­le­ri dur­mu­şa ge­çir­mek üçin köp möç­ber­de ma­li­ýe se­riş­de­le­ri goý­be­ril­ýär. Şu ýy­lyň 25-nji few­ra­lyn­da döw­let Baş­tu­ta­ny­myz Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li Ge­ňe­şi­niň Mej­li­si­niň de­pu­tat­la­ry bi­len ge­çi­ren du­şu­şy­gyn­da-da Aral deň­zi, onuň eko­lo­gi­ýa howp­suz­ly­gy­ny üp­jün et­mek bi­len bag­ly eme­le ge­len ýag­daý­la­ryň ýur­du­my­za, goň­şy döw­let­le­re ýe­tir­ýän zy­ýan­ly tä­si­ri­niň öňü­ni al­mak bo­ýun­ça bi­le­lik­dä­ki tä­ze, kä­mil ka­nun­lar­dyr ka­rar­la­ryň ka­bul edil­me­gi ba­bat­da tek­lip­le­ri taý­ýar­la­ma­gyň mö­hüm­di­gi­ni nyg­ta­dy.

Ara­lyň gu­ra­ma­gy adam­zat ta­ry­hyn­da iň iri te­bi­gy bet­bagt­çy­lyk­la­ryň bi­ri­dir. Hä­zir­ki dö­wür­de onuň gu­rap, do­lu­ly­gy­na ýi­tip git­mek how­py sak­la­nyp gal­ýar. Bu ýag­daý, tu­ruw­baş­dan, te­bi­gy ha­dy­sa­la­ryň ne­ti­je­si ha­sap­lan­ma­ýar. Alym­lar onuň su­wu­nyň yk­dy­sa­dy bäh­bit­ler üçin çen­de­na­şa köp ula­ny­lan­dy­gy­ny aýd­ýar­lar. Aral su­wu­nyň hä­zir­ki wagt­da 17 metr çe­me­si pe­se­len­di­gi, suw meý­da­ny­nyň 80 gö­te­rim­den gow­ra­gy­nyň ýi­ten­di­gi, deň­ziň 75 gö­te­rim de­re­je­de gu­rap, or­ta­ça duz­lu­ly­gy­nyň 8 g/l-den 30 g/l-e ýe­ten­di­gi yl­my jem­gy­ýet­çi­li­giň we­kil­le­ri­ni çyn­la­kaý ala­da­lan­dyr­ýar. Ozal de­ňiz­de ba­lyk­la­ryň 34 gör­nü­şi ha­sa­ba al­nyp­dyr, de­ňiz­ýa­ka çäk­ler­de se­na­gat önüm­çi­ligini üp­jün et­me­giň çäk­le­rin­de her ýyl­da 40 müň ton­na­dan gow­rak ba­lyk we beý­le­ki de­ňiz jan­dar­la­ry aw­la­nyp­dyr. Hä­zir­ki wagt­da bu ýer­de suw bio­se­riş­de­le­ri düý­bün­den peý­da­la­nyl­ma­ýar. Deň­ziň çe­kil­me­gi bi­len gu­ran 3 mil­li­on gek­ta­ra go­laý ýer­den her ýyl­da 75 mil­li­on ton­na go­laý duz dür­li ta­rap­dan öwüs­ýän şe­mal bi­len gö­te­ri­lip, tu­tuş se­bi­te ýaý­ra­ýar. Ne­ti­je­de, de­ňiz­ýa­ka se­bi­tiň 500 ki­lo­met­re çen­li ara­ly­gyn­da ýer­le­şen çö­lüň köp bö­le­gin­de top­ra­gyň dü­zü­mi düýp­li şor­la­şyp, top­rak-ho­wa şert­le­ri bar­ha ýa­ra­maz­laş­ýar. Bu oňaý­syz te­bi­gy ha­dy­sa­lar bi­ziň ýur­du­myz­dan hem so­wa geç­me­di. Türk­me­nis­ta­nyň Da­şo­guz we­la­ýa­ty Aral­dan 390 km ara­lyk­da ýer­leş­ýär. Se­bit­de ýe­liň tiz­li­gi­niň or­ta­ça se­kunt­da 6 met­re çen­li öwüs­ýän­di­gi­ni na­za­ra al­saň, şe­mal aky­my bi­len gö­te­ril­ýän gu­ry hi­mi­ki ji­sim­ler, tak­my­nan, 15 sa­gat 3 mi­nu­dyň do­wa­myn­da ýur­du­my­zyň de­mir­ga­zyk çäk­le­ri­ne ge­lip ýet­ýär. Da­şo­guz, Bal­kan we­la­ýat­la­ry­nyň de­mir­ga­zyk-gün­do­gar et­rap­la­ry­nyň, Le­bap we­la­ýa­ty­nyň de­mir­ga­zyk et­rap­la­ry­nyň me­de­ni we öri meý­dan­la­ry­na to­zan­ly duz bö­le­jik­le­ri­niň düş­me­gi ýer­le­riň şor­laş­ma­gy­na alyp bar­ýar. Ýe­ras­ty hem-de ýe­rüs­ti süý­ji suw gor­la­ry­nyň dü­zü­min­de du­zuň sak­la­ny­şy ar­typ, se­bit­de te­bi­gy tö­wek­gel­çi­lik­le­riň how­py ýo­kar­lan­ýar.

Eko­lo­gi­ýa ýag­da­ýy­nyň has-da ýi­ti­leş­me­gi­ne ag­rar önüm­çi­li­giň hem tä­si­ri ýet­ýär. Se­bit­de eki­şe ýa­ram­ly eke­ran­çy­lyk meý­dan­la­ry­nyň her gek­ta­ry­na ýyl­da 55 — 60 kg hi­mi­ki se­riş­de­ler, 300 — 400 kg mi­ne­ral dö­kün­ler ula­nyl­ýar. Üs­te­si­ne-de, Aral­dan duz­ly ji­sim­le­riň sow­rul­ma­gy ne­ti­je­sin­de, oba ho­ja­lyk önüm­le­ri­niň we olar­dan taý­ýar­lan­ýan azyk ha­ryt­la­ry­nyň dü­zü­min­de pes­ti­sid­le­riň 15, nit­rat­la­ryň 13, fe­no­lyň 10, gek­sah­lo­ra­nyň 5 es­se tö­we­re­gi ar­tyk bol­ma­gy­na ge­tir­ýär. Bu ýer­de çöl­leş­me ha­dy­sa­sy­nyň bar­ha ýo­kar­lan­ýan­dy­gy­ny-da bel­le­mek ge­rek. Şo­ňa gö­rä-de, oba ho­ja­lyk meý­dan­la­ryn­da top­ra­gy go­ra­mak, ekin do­la­ny­şy­gy­ny peý­da­lan­mak bi­len bag­ly me­se­le­le­riň äh­mi­ýe­ti art­ýar. Ola­ryň üs­tün­lik­li çö­zül­me­gi bol­sa goş­ma­ça ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­ni ta­lap ed­ýär.

Soň­ky çär­ýek asy­ryň do­wa­myn­da se­bi­tiň ösüm­lik we haý­wa­nat dün­ýä­si­niň bio­dür­lü­li­gi düýp­li üýt­ge­di, jan­ly te­bi­ga­tyň we­kil­le­ri­niň 200-den gow­rak gör­nü­şi ýi­ti­ri­len ha­sap edil­ýär, ola­ryň kä­bir gör­nüş­le­ri bu ýe­re düş­le­me­gi­ni bes et­di. Ge­çen asy­ryň 90-njy ýyl­la­ryn­dan bä­ri Aral­ýa­ka se­bi­tiň 98 gö­te­rim çä­gin­de su­wuň mi­ne­ral­laş­ma­gy 3 es­se­den-de köp ýo­kar­lan­dy. Mu­nuň özi ba­lyk tu­tul­ýan suw­lar­da bak­te­ri­al taý­dan ha­pa­lan­ma ha­dy­sa­la­ry­na alyp bar­ýar. Ara­lyň ýa­ra­maz eko­lo­gi­ýa­sy ze­rar­ly ýa­kyn­da ýer­leş­ýän ilat­ly ýer­ler­de howp­ly ýo­kanç ke­sel­le­riň ýaý­ra­ma­gy­nyň öňü­ni al­mak, te­bi­gy tö­wek­gel­çi­lik­le­riň de­re­je­si­ni pe­selt­mek­ babatda hyz­mat­daş­ly­gy iş­jeň­leş­dir­mek bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­la­ýyn çä­re­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. In­di bir­nä­çe ýyl bä­ri se­bit­de ýa­şa­ýyş-dur­muş gur­şa­wy­ny sag­dyn­laş­dyr­mak, eko­lo­gi­ýa de­ňag­ram­ly­ly­gy­ny gaý­ta­dan di­kelt­mek ug­run­da BMG-niň bi­ler­men­le­ri hem ne­ti­je­li iş alyp bar­ýar­lar. Ýe­ri ge­len­de bel­le­sek, 1993-nji ýy­lyň mar­tyn­da Ga­za­gys­ta­nyň Gy­zy­lor­da şä­he­rin­de Mer­ke­zi Azi­ýa döw­let­le­ri­niň Baş­tu­tan­la­ry­nyň te­bi­gy tö­wek­gel­çi­lik­li çäk bi­len bag­ly iş­le­ri öz wag­tyn­da, mak­sa­da­la­ýyk ýe­ri­ne ýe­tir­mek me­se­le­le­ri­ne ba­gyş­la­nan ýo­ka­ry de­re­je­li du­şu­şy­gy ge­çi­ri­lip, on­da Ara­ly ha­las et­me­giň hal­ka­ra gaz­na­sy we onuň Ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji ko­mi­te­ti dö­re­dil­di.

BMG ta­ra­pyn­dan Aral­ýa­ka se­biti ýo­ka­ry te­bi­gy tö­wek­gel­çi­lik­li se­bit diý­lip yg­lan edil­di hem-de eme­le ge­len ýag­da­ýy ýe­ňip geç­mek bo­ýun­ça mak­sat­na­ma­la­ýyn çä­re­ler iş­le­nip dü­zül­di. Türk­me­nis­tan her ýyl­da Ara­la ýa­kyn ýer­ler­de ila­ty aras­sa agyz su­wy bi­len do­ly üp­jün et­mek, adam­la­ryň ömür do­wam­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak mak­sa­dy bi­len, Döw­let býu­je­tin­den iri möç­ber­li ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­ni goý­ber­ýär. Şol se­riş­de­le­ri Ara­ly ha­las et­me­giň hal­ka­ra gaz­na­sy­nyň Ýe­ri­ne ýe­ti­ri­ji ko­mi­te­ti­niň Da­şo­guz şa­ham­ça­sy ta­ra­pyn­dan ýur­du­my­zyň Da­şo­guz, Bal­kan we Le­bap we­la­ýat­la­ry­nyň se­bi­te ýa­kyn ýer­le­şen et­rap­la­ryn­da şo­ra çy­dam­ly ekin­le­ri ek­mek, in­no­wa­si­on kol­lek­tor-zeý­keş ul­ga­my­ny esas­lan­dyr­mak bi­len ka­da ge­tir­mek hem-de ekin do­la­ny­şy­gy­na gi­riz­mek, şeý­le-de Aral deň­zi­niň se­bi­ti­niň me­se­le­le­ri bo­ýun­ça 1999 — 2015-nji ýyl­lar­da üç mak­sat­na­ma (Aral deň­zi­niň bas­seý­ni­niň PBAM-1, PBAM-2, PBAM-3 mak­sat­na­ma­la­ry) esa­syn­da dü­züm­le­ýin gur­lu­şyk-gur­na­ma iş­le­rin­de öz­leş­dir­mek bel­le­nil­di.

Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bi­len 2018-nji we 2019-njy ýyl­lar­da BMG-niň Baş As­samb­le­ýa­sy­nyň «Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň we Ara­ly ha­las et­me­giň hal­ka­ra gaz­na­sy­nyň ara­syn­da hyz­mat­daş­lyk» at­ly Ka­rar­na­ma­la­ry ka­bul edil­di. Ara­ly ha­las et­me­giň hal­ka­ra gaz­na­sy­ny esas­lan­dy­ry­jy döw­let­le­riň Baş­tu­tan­la­ry­nyň 2018-nji ýy­lyň 24-nji aw­gus­tyn­da «Awa­za» mil­li sy­ýa­hat­çy­lyk zo­la­gyn­da ge­çi­ri­len sam­mi­tin­de te­bi­gat­dan jo­gap­kär­çi­lik­li peý­da­lan­mak, eko­lo­gi­ýa ýag­da­ýy­ny go­wu­lan­dyr­mak ug­run­da bi­le­lik­dä­ki ta­gal­la­la­ry bir­leş­dir­mek ar­ka­ly Aral deň­zi­niň gi­ňiş­li­gin­de ýer­le­şen ýurt­la­ra kö­mek ber­mek bo­ýun­ça (PBAM-4) mak­sat­na­ma­ny taý­ýar­la­ma­gyň ze­rur­dy­gy nyg­tal­dy. De­giş­li mak­sat­na­ma­nyň şu ýy­lyň üçün­ji çär­ýe­gin­de tas­syk­la­nyp, işe gi­ri­zil­me­gi ýur­du­my­zyň de­mir­ga­zyk we­la­ýa­ty­nyň eko­lo­gi­ýa ýag­da­ýy­nyň has-da ka­da­laş­ma­gy­na ge­ti­rer. Şeý­le hem Türk­me­nis­tan­da se­bi­te ýa­kyn eke­ran­çy­lyk ýer­le­ri­ni ne­ti­je­li peý­da­lan­mak, top­ra­gyň ha­syl­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak, ag­ro­teh­ni­ka, me­lio­ra­si­ýa ka­da­la­ry­nyň ber­jaý edil­me­gi­ni üp­jün et­mek üçin Aral deň­zin­de to­par­la­ýyn bar­lag­la­ry ge­çir­mek bo­ýun­ça gu­ra­ma­çy­lyk çä­re­le­ri­niň me­ýil­na­ma­sy­ny taý­ýar­la­mak göz öňün­de tu­tul­ýar. Bu ugur­da mil­li ka­nun­çy­ly­gy kä­mil­leş­dir­mek bo­ýun­ça hem ne­ti­je­li iş­ler dur­mu­şa ge­çi­ril­ýär. 2009-njy ýyl­da «Ozon gat­la­gy­ny go­ra­mak ha­kyn­da», 2012-nji ýyl­da «Aý­ra­tyn go­ral­ýan te­bi­gy çäk­ler ha­kyn­da» Türk­me­nis­ta­nyň Ka­nun­la­ry, 2012-nji ýyl­da «Ho­wa­nyň üýt­ge­me­gi bo­ýun­ça Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li stra­te­gi­ýa­sy» ka­bul edil­di. Mil­li stra­te­gi­ýa­nyň çä­gin­de yk­dy­sa­dy­ýe­tiň ne­bit­gaz, ener­ge­ti­ka, gur­lu­şyk, oba ho­ja­lyk, suw üp­jün­çi­li­gi, ulag ýa­ly mö­hüm ugur­la­ryn­da ahyr­ky ne­ti­je­le­ri azalt­mak we uý­gun­laş­dyr­ma­gy üp­jün et­mek, «ýa­şyl» yk­dy­sa­dy­ýe­tiň or­nu­ny ýo­kar­lan­dyr­mak bo­ýun­ça se­bit­le­ýin çä­re­ler bel­le­nil­di. 2019-njy ýyl­da onuň re­je­le­nen gör­nü­şi­niň ka­bul edil­me­gi ze­rur bo­lan hu­kuk, gu­ra­ma­çy­lyk we teh­no­lo­gik şert­le­ri üp­jün et­di. Mu­nuň özi eko­lo­gi­ýa we­zi­pe­le­ri­ni ýe­ri­ne ýe­tir­mek üçin wa­jyp­dyr we uý­gun­laş­ma çä­re­le­ri­niň sa­na­wy­ny düýp­li gi­ňelt­mä­ge müm­kin­çi­lik ber­ýär.

Türk­me­nis­tan, öz ge­ze­gin­de, se­bi­te ýa­kyn eke­ran­çy­lyk ýer­le­ri ne­ti­je­li peý­da­lan­mak, top­ra­gyň ha­syl­ly­ly­gy­ny ýo­kar­lan­dyr­mak, ag­ro­teh­ni­ka, me­lio­ra­si­ýa ka­da­la­ry­nyň ber­jaý edil­me­gi­ni üp­jün et­mek üçin Aral deň­zin­de to­par­la­ýyn bar­lag­la­ry ge­çir­mek bo­ýun­ça gu­ra­ma­çy­lyk çä­re­le­ri­niň me­ýil­na­ma­sy­ny taý­ýar­la­ma­gy mak­sat edin­ýär. Dur­mu­şa ge­çi­ril­jek tas­la­ma­nyň çä­gin­de dür­li döw­let­le­riň hü­när­men­le­rin­den dü­zü­len to­pa­ryň we­kil­le­ri ta­ra­pyn­dan Aral deň­zi­niň su­wu­nyň we de­giş­li hi­mi­ki, eko­lo­gi­k ga­lyn­dy­la­ryň, jan­ly bio­dür­lü­li­giň ant­ro­po­gen hem-de te­bi­gy tä­sir­le­re se­ze­war bo­lan çäk­le­re duý­gur­ly­gy­nyň de­re­je­si­ni öw­ren­mek bo­ýun­ça yl­ma esas­lan­ýan iş­ler al­nyp ba­ry­lar. Şu mak­sat bi­len aý­ry-aý­ry çäk­ler­de de­ňiz gur­şa­wy­nyň fi­zi­ki-hi­mi­ki hä­si­ýet­le­ri kö­pu­gur­ly öl­çeý­ji­le­riň hem-de de­ňiz gur­şaw pro­fi­log­ra­fy­nyň kö­me­gi ar­ka­ly bar­la­ny­lar.

Ýur­du­my­zyň «Eko­gö­zeg­çi­lik» gul­lu­gy­nyň hü­när­men­le­ri­ne, bu ug­ra de­giş­li ýo­ka­ry okuw mek­dep­le­rin­de bi­lim al­ýan ýaş alym­la­ra, bi­ler­men­le­re bar­lag nus­ga­la­ryny saý­lap al­ma­gyň, kon­ser­wa­si­ýa et­me­giň we de­giş­li bar­lag der­ňew­le­ri­ni taý­ýar­la­ma­gyň hal­ka­ra usul­la­ry­nyň hem-de tär­le­ri­niň öw­re­dil­me­gi­niň göz öňün­de tu­tul­jak­ly­gy aý­ra­tyn bel­lär­lik­li­dir.

Bar­lag nus­ga­la­ry­ny saý­lap al­mak­da, sak­la­mak­da we soň­ky der­ňew bar­lag­la­ry­ny ge­çir­mek­de dün­ýä­de ile­ri tu­tul­ýan usu­ly­ýe­tiň peý­da­la­nyl­ma­gy onuň hal­ka­ra ka­da­la­ra do­ly la­ýyk gel­me­gi­ni üp­jün eder. Şu­nuň bi­len bir­lik­de, bu çä­rä­niň ne­ti­je­li ama­la aşy­ryl­ma­gy mil­li bi­ler­men­le­riň iş tej­ri­be­si­niň düýp­li baý­laş­ma­gy­na, hü­när taý­ýar­ly­gy­nyň kä­mil­leş­di­ril­me­gi­ne sal­dam­ly go­şant bo­lup, gel­jek­de şu­nuň ýa­ly bar­lag-gö­z­leg iş­le­ri­ni öz­baş­dak alyp bar­mak üçin ze­rur bo­lan bi­lim­le­ri we tej­ri­bä­ni top­la­ma­ga giň ýol açar. Bar­lag­la­ryň ge­çi­ril­jek zo­la­gy­nyň hök­ma­ny ýag­daý­da se­bi­te de­giş­li eko­lo­gik gul­lu­gyň jo­gap­kär­çi­li­gin­de bo­lan meý­dan-çä­giniň düýp­li esas­da saý­la­nyp alyn­ma­gy, saý­la­ma der­ňew üçin ni­ýet­le­nen bar­lag be­ket­le­ri­niň ýer­leş­di­ri­li­şi­niň gün­de­lik bar­lag­la­ryň­ky­dan düýp­li ta­pa­wut­lan­dy­ryl­ma­gy iş­le­riň has-da iler­le­me­gi­ne iter­gi be­rer.

Bar­lag be­ket­le­ri­niň her bi­rin­de ho­wa ýag­daý­la­ry­nyň aý­ra­tyn­lyk­la­ry­ny bi­rin-bi­rin bel­li­ge al­mak, her bir be­ket­de al­nyp ba­ryl­ýan iş­le­ri to­pa­ryň žur­na­lyn­da jik­me-jik bel­le­mek göz öňün­de tu­tul­ýar. Şeý­le çe­me­leş­me işiň ahyr­ky ne­ti­je­le­ri­ne esas­lan­mak bi­len, bar­lag der­ňew­le­ri­niň ozal­ky usu­ly­ýe­ti­ni has-da kä­mil­leş­dir­mä­ge, bu ugur­da­ky mil­li mak­sat­na­ma­nyň Ara­lyň de­ňiz gur­şa­wy­nyň hil gö­zeg­çi­li­gi bo­ýun­ça Se­bit mak­sat­na­ma­sy­na do­lu­ly­gy­na uý­gun­laş­dy­ryl­ma­gy­na ýar­dam eder. Ozal şeý­le saý­la­ma bar­lag nus­ga­la­ry­ny, ola­ry ge­çir­me­giň usu­ly­ýet bin­ýa­dy­ny taý­ýar­la­mak we ýaý­rat­mak, şeý­le-de der­ňew bar­lag­la­ry­nyň ne­ti­je­le­ri­ni ba­ha­lan­dyr­mak çä­re­si Türk­me­nis­ta­nyň baş­lan­gy­jy bi­len Ha­zar se­bi­tin­de 2008-nji ýy­lyň ýaz aý­la­ryn­da al­nyp ba­ryl­dy. Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň bel­leý­şi ýa­ly, ýa­kyn ýyl­lar­da dün­ýä äh­mi­ýet­li şeý­le eko­lo­gi­ýa çä­re­le­ri­ni ge­çir­mek üçin se­bit döw­let­le­ri­niň we ab­raý­ly hal­ka­ra gu­ra­ma­la­ryň oňyn ta­gal­la­la­ry­ny bir­leş­dir­me­giň äh­mi­ýe­ti has-da ýo­kar­la­nar.

Aral deň­zi­niň gu­ra­ma­gy bi­len bag­ly­lyk­da ýü­ze çyk­ýan oňaý­syz eko­lo­gi­k tä­sir­le­ri ýe­ňip geç­mek me­se­le­le­ri mil­li stra­te­gi­ýa­nyň mö­hüm ug­ru­ny düz­ýär. Bu we­zi­pe­ler mil­li Li­de­ri­mi­ziň he­mi­şe üns mer­ke­zin­de bol­ma­gyn­da gal­ýar.

Hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­miz 26-njy maý­da Türk­me­nis­ta­nyň Mil­li Ge­ňe­şi­niň Halk Mas­la­ha­ty­nyň ag­za­la­ry bi­len ge­çi­ren mas­la­ha­tyn­da-da Aral me­se­le­si­ne aý­ra­tyn ün­si çe­kip, Aral deň­zi­niň howp sal­ýan se­bit­le­rin­de eko­lo­gi­ýa­ny dur­nuk­laş­dyr­mak bo­ýun­ça ne­ti­je­li iş­le­ri alyp bar­ma­gyň mö­hüm­di­gi­ni nyg­ta­dy. Mu­nuň özi te­bi­ga­ty go­ra­mak ýa­ly umu­ma­dam­zat äh­mi­ýet­li iş­le­riň döw­let sy­ýa­sa­ty­nyň esa­sy ugur­la­ry­nyň bi­ri­ne öw­rü­len­di­gi­ni aý­dyň­ly­gy bi­len tas­syk­la­ýar. Şol sy­ýa­sa­tyň esa­sy mak­sa­dy hal­ky­my­zyň ýa­şa­ýyş-dur­muş şert­le­ri­ni go­wu­lan­dyr­mak ar­ka­ly äh­lu­mu­my de­re­je­de aba­dan­çy­ly­gy üp­jün et­mä­ge gö­nük­di­ri­len­dir.

Han­gel­di GUR­BAN­GEL­DI­ÝEW.

Türk­me­nis­ta­nyň Ma­li­ýe we yk­dy­sa­dy­ýet mi­nistr­li­gi.

Halkymyzda «Ýaryndan aýrylan ýedi ýyl aglar, ýurdundan aýrylan ölinçä aglar» diýen çuň manyly pähim bar. Ýurt — biziň her birimiz üçin edil ata-enemiz ýaly mukaddes. Sebäbi biz şonuň gujagynda dünýä indik, kemala geldik, hatara goşuldyk.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow gymmatly eserleri döredip, halk köpçüligini begendirip durýar. Şolaryň arasynda «Mertler Watany beýgeldýär» atly ajaýyp kitap hem bar. Adyndan görnüşi ýaly, bu kitapda mähriban Watanymyz barada giňişleýin gürrüň edilýär.

Mälim bolşy deýin, ähli beýik işleriň gözbaşynda adam durýar. Oňa tebigat tarapyndan akyl-paýhas, mertlik, çydamlylyk berlipdir. Ata-babalarymyz biziň eziz topragymyzy ähli zatdan zyýada görüp, ony ezizläpdirler we gorapdyrlar. Kitapda olaryň bitiren işleri barada töwerekleýin söhbet edilip, ýaş nesliň ata-babalardan miras galan watansöýüjilige, mertlige, pähim-paýhaslylyga wepaly bolmalydygy, abraý bilen dowam etdirilmelidigi nygtalýar.

Mähriban Arkadagymyz gürrüňiniň dowamynda «Gorkut ata» şadessanyndaky Gorkut atanyň, «Görogly» şadessanyndaky Jygalybegiň keşplerine, Magtymgulynyň, Seýdiniň, K.Gurbannepesowyň döreden goşgularyna, milli däp-dessurlarymyza, milli oýunlarymyza, täsirli tymsallarymyza salgylanýar. Bu bolsa kitabyň gyzykly, özüne çekiji çykmagyna ýardam edipdir.

Hormatly Prezidentimiz: «Halkymyz ýaş nesillerini toprak, ene, öý-ojak, saçak... ýaly mukaddeslikler hakyndaky düşünjeler bilen kemala getirýär. Topraga, ene-ata, öý-ojagyna wepaly perzent Watanyna hem wepalydyr diýen ynam bilen ýaşaýar» diýip ýazýar. Hawa, Watana bolan uly söýgi mähriban Arkadagymyzyň beýan edýän mukaddesliklerine söýgüden başlanýar. Hemmetaraplaýyn kämil adamlaryň kemala gelmegi üçin ata-eneler bilen bir hatarda, mekdebe çenli çagalar edaralarydyr orta mekdepleriň işgärleriniňem üstüne uly borç

düşýär. Hormatly Prezidentimiziň ynamyny ödemek bolsa, biziň üçin parzdyr.

Aşyrsoltan WELIÝEWA,

Balkanabat şäherindäki 36-njy çagalar bagynyň müdiri.

Türkmenistanyň Prezidenti Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň sammitine gatnaşdy

Aşgabat, 16-njy iýun (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň (YHG) sanly ulgam arkaly geçirilen ylym we tehnologiýalar boýunça ikinji sammitine gatnaşdy.

Abraýly sebitara we halkara guramalar bilen köpugurly esasda hyzmatdaşlyk etmek Garaşsyz, Bitarap Watanymyzyň parahatçylyk söýüjilik, hoşniýetli goňşuçylyk we deňhukukly hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryna esaslanýan daşary syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biridir. Bu ugurda bar bolan mümkinçiliklerini doly durmuşa geçirýän ýurdumyz ählumumy abadançylygyň we durnukly ösüşiň maksatlaryna laýyk gelýän başlangyçlary yzygiderli öňe sürýär.

Türkmenistan 1992-nji ýyldan bäri Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň agzasy bolup durýar. Bu halkara guramanyň 1969-njy ýylda esaslandyrylandygyny bellemek gerek. Onuň ştab-kwartirasy Saud Arabystany Patyşalygynyň Jidda şäherinde ýerleşýär. Şu güne çenli dünýäniň 57 döwleti bu guramanyň agzasy bolup durýar. Birnäçe ýurtlar we iri guramalar, şol sanda BMG, Ykdysady Hyzmatdaşlyk Guramasy, Goşulyşmazlyk Hereketi bu guramada synçynyň derejesine eýedir.

Türkmenistan bilen YHG-nyň bilelikdäki hyzmatdaşlygynyň netijesinde, şu geçen döwürde toplanan oňyn tejribe uzak möhletleýin esasda däp bolan hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de dowam etmek üçin oňyn binýady emele getirýär. Dostlukly, netijeli ikitaraplaýyn gatnaşyklary ösdürýän ýurdumyz bu gurama girýän döwletler bilen köpugurly özara bähbitli hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine önjeýli goşant goşýar. Durmuş-ykdysady, ylmy-tehnologik, medeni-ynsanperwer we syýasy ugurlardaky işjeň döwletara hyzmatdaşlygy ösdürmek YHG-nyň işiniň esasydyr.

“Ylym, tehnologiýa we innowasiýalar: täze gözýetimler açylýar” atly onlaýn sammite birnäçe döwletleriň Baştutanlary, bu gurama agza ýurtlaryň ugurdaş ministrlikleriniň we beýleki degişli düzümleriniň ýolbaşçylary gatnaşdylar. Forumyň gün tertibine ýokarda agzalan ugurlardaky gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmegiň, 2026-njy ýyla çenli döwür üçin bu ugur boýunça YHG-nyň Maksatnamasyny durmuşa geçirmegiň meseleleri girizildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň şu gezekki sammite gatnaşmagy Türkmenistanyň halklaryň we ýurtlaryň arasyndaky dostluk, raýdaşlyk gatnaşyklaryny berkitmek işinde netijeli orun eýeleýändiginiň, möhüm sebitleýin, ählumumy wezipeleri çözmek maksady bilen, netijeli hyzmatdaşlygyň ösdürilýändiginiň hem-de tagallalaryň birleşdirilýändiginiň aýdyň beýanyna öwrüldi.

Onlaýn tertipde geçirilýän foruma gatnaşyjylara söz berildi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow çykyşynyň başynda YHG-nyň Baş sekretary doktor Ýusuf Bin Ahmad al-Usaýmine ýokary derejedäki şu duşuşygy gurandygy üçin minnetdarlyk bildirdi. Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, bu duşuşykda garalýan mesele maglumat tehnologiýalarynyň görlüp-eşidilmedik derejede ösen we adamzat üçin düýpli ähmiýeti bolan ugurlarynda bilelikdäki ylmy işleri talap edýän häzirki döwründe örän möhüm bolup durýar.

Dünýä ylmyna we medeni ösüşine bahasyna ýetip bolmajak taryhy goşant goşan yslam dünýäsi häzirki döwürde ykdysady ösüşiň innowasion hem-de ýokary tehnologiýaly nusgalaryna durnukly geçmek üçin raýdaş çemeleşmeleri talap edýän ýönekeý bolmadyk döwri başdan geçirýär diýip, milli Liderimiz sözüni dowam etdi. Munuň üçin ähli zerur zatlar — adam mümkinçiligi, baý tebigy serişdeler, ep-esli maliýe mümkinçilikleri, amatly fiziki-geografik şertler bar.

Häzirki döwürde YHG sanalyp geçilen bu mümkinçilikleri netijeli we rejeli ulanmak, musulman ymmatynyň ähli agzalary üçin hakyky peýda gazanmak maksady bilen, eýýäm ençeme möhüm ädimleri ätdi. 2017-nji ýylyň sentýabrynda ylym we tehnologiýalar boýunça ýokary derejedäki birinji sammit geçirildi. Guramanyň 2005 — 2015-nji ýyllarda bu ugurdaky hereketleriniň onýyllyk maksatnamasyny amala aşyrmakda belli bir netijeler gazanyldy. Bu bolsa 2026-njy ýyla çenli ikinji maksatnamalaýyn resminamada täze wezipeleri hem-de uzak möhletli maksatlary kesgitlemek üçin esas bolup hyzmat etdi.

Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan häzirki döwürde ýokarda görkezilen maksatnamada ileri tutulýan wezipeleri durmuşa geçirmekde gazanylan üstünliklere hem-de Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň ylym we tehnologiýalar ulgamynda hyzmatdaşlyk boýunça hemişelik komitetiniň bu ugurda alyp barýan işlerine ýokary baha berýär diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow aýtdy.

Milli Liderimiz sözüni dowam edip, Yslam Hyzmatdaşlyk Guramasynyň agzalary bolan ähli döwletler üçin hakyky netijeleri berer ýaly bu hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlaryny kesgitledi.

Birinjiden, düýpli ylmy ösdürmek, netijeli ylmy çözgütleri bilelikde gözlemek, örän möhüm bolan barlag işleriniň netijelerini, aýratyn-da, lukmançylyk we saglygy goraýyş babatda alyşmak üçin usullary döretmek boýunça gatnaşyklary ýola goýmaly.

Türkmen tarapynyň bu başlangyjy guramanyň ylym, tehnologiýalar we ylmy merkezleri döretmäge degişli innowasiýalar boýunça 2026-njy ýyla çenli Gün tertibiniň ileri tutulýan ugurlaryndan biri hökmünde kesgitlendi. Bu ýerde gürrüň, hususan-da, yslam dünýäsiniň umumy ylmy-tehnologik kuwwatyny döretmek üçin YHG-nyň Ylmy-barlaglar merkezleriniň ulgamyny emele getirmek barada barýar. Şonuň esasynda biziň ýurtlarymyzyň alymlar birleşiginiň içinde maglumatlary çalt hem-de utgaşdyryp alyşmak wezipesi durýar diýip, döwlet Baştutanymyz sözüni dowam etdi.

Ikinjiden, YHG-nyň giňişliginde suw, azyk we ekologiýa howpsuzlygynyň ýeke-täk konsepsiýasyny ýa-da esasy kadalaryny emele getirmek boýunça işleri güýçlendirmegi teklip edýäris. Bu barada 2026-njy ýyla çenli ylmy-tehniki hyzmatdaşlyk maksatnamasynda anyk aýdylýar. Bu ileri tutulýan ugurda aýratyn konseptual resminamalaryň ýokdugy bize suw serişdeleri, möhüm azyk harytlary bilen barabar üpjünçilik hem-de şol bir wagtda howanyň üýtgemeginiň we ekologiýa heläkçiliginiň ýaramaz netijelerini ýeňip geçmek boýunça bar bolan çylşyrymly soraglary yzygiderli esasda çözmäge mümkinçilik bermeýär diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belledi.

Türkmenistan häzirki ekologiýa howplaryna garşy halkara tagallalary birleşdirmäge we pugtalandyrmaga berk ygrarlydygyny tassyklamak bilen, ençeme anyk we gaýragoýulmasyz işleri teklip edýär. Hususan-da, ýurdumyz pes uglerodly energetikany ösdürmek boýunça çäreleri amala aşyrmaga, şeýle hem Birleşen Milletler Guramasynyň howandarlygynda energetika ulgamynda ileri tutulýan ugurlaryň biri hökmünde wodorody ösdürmekde «Ýol kartasyny» döretmäge gönükdirilen ählumumy strategiýany işläp taýýarlamaga girişmegiň zerurdygyny beýan etdi.

Döwlet Baştutanymyz bu barada aýtmak bilen, yslam dünýäsiniň şu ugurdaky halkara başlangyçlaryny durmuşa geçirmekde, 2030-njy ýyla çenli durnukly ösüş babatda Ählumumy gün tertibinde bellenen maksatlara ýetmekde YHG-nyň her bir agzasyna ýardam bermäge gönükdirilmelidigine ynanýandygyny aýtdy.

Üçünjiden, biz «uly maglumatlar» ulgamyny we howpsuz sanly ykdysadyýetiň bilelikdäki gurluşyny döretmek boýunça ozal kesgitlenen wezipeleriň ähmiýetini bellemek bilen, şu maksatlara ýetmekde üstünlikli işimizi üpjün edýän iki sany aýrylmaz meseläni aýratyn nygtaýarys diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow belledi.

Anyk aýdylanda, olar aýry-aýry ýurtlarda, uly sebitlerde ygtybarly fiziki üpjünçilik ulgamlaryny döretmek hem-de sebitara derejede musulman ýurtlarynyň üpjünçilik ulgamlarynyň goşulyşmagydyr. Şeýle hem Ylym we tehnologiýalar ulgamynda hyzmatdaşlyk boýunça hemişelik komitetiň teklip eden YHG gatnaşýan ýurtlaryň çäklerinde ýokary öndürijilikli kompýuter merkezleriniň binýadynda maglumatlaryň bitewi sanawlarynyň nusgalaryny döretmekdir. Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan şeýle merkezleri ýerleşdirmek we olaryň işlemegi üçin milli şertleri peýdalanmak boýunça mümkinçiliklere garamaga taýýardyr diýip, milli Liderimiz belledi.

Döwlet Baştutanymyz çykyşynyň ahyrynda duşuşyga gatnaşyjylara ýüzlenip, bu sammitiň biziň döwletlerimiziň ösüşiniň we öňe gitmeginiň bähbidine musulman dünýäsiniň agzybirligini berkitmekde ähmiýetli ädimdigini belledi hem-de hemmelere berk jan saglyk, YHG-ä agza ýurtlaryň halklaryna bolsa parahatçylyk, abadançylyk we gülläp ösüş arzuw etdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň çykyşy uly üns bilen diňlenildi.

Şeýlelikde, Bitarap Türkmenistan özüniň milli Lideriniň baştutanlygynda sebit we ählumumy möçberdäki, şol sanda abraýly halkara guramalaryň çäklerindäki işjeň hyzmatdaşlyga ygrarlydygyny ýene bir ýola tassyklady. Şeýle hem ýurdumyz häzirki döwrüň wajyp wezipeleriniň deňeçer çözgüdini işläp taýýarlamakda, tutuş dünýäde parahatçylygyň, howpsuzlygyň we abadançylygyň üpjün edilmeginde, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetilmeginde işjeň orun eýeleýändigini aýan etdi.

Tebigy baýlyklarynyň gorlary, infrastruktura düzümleri we adam mümkinçilikleri boýunça sebitde öňdebaryjy orunlaryň birini eýeleýän Garaşsyz Türkmenistan häzirki wagtda uzak geljek üçin sazlaşykly ösüşi üpjün etmäge gönükdirilen giň gerimli özgertmeleri durmuşa geçirýär. Hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda innowasion tehnologiýalary peýdalanmak esasynda durnukly ykdysady ösüşi gazanmak ugrunda möhüm wezipeler öňe sürülýär. Bu wezipeleriň üstünlikli çözülmegi üçin milli maksatnamalar, meýilnamalar, konsepsiýalardyr kanunlar işlenip taýýarlanylýar. Şolaryň biri-de, hormatly Prezidentimiziň parasatly başlangyçlary esasynda kabul edilen «Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunydyr.

Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ösdürmek Gün şöhlesiniň, ýeliň, suwuň, tolkunlaryň energiýasyny, biomassany, tebigy ýangyç almak üçin ösdürilip ýetişdirilýän ýörite ösümlikleri önümçiligi we halk hojalygyny ekologiýa zyýan ýetirmeýän çeşmelerden gözbaş alýan energiýa bilen üpjün etmäge gönükdirilendir. Energiýanyň şeýle görnüşiniň çeşmeleriniň artykmaçlyklary hökmünde olaryň Ýer ýüzünde bolup geçýän tebigy we hemişelik ýagdaýlaryň esasynda üpjün edilip, gorlarynyň çäklendirilmedikligi, düzüminde gymmat bahaly ýangyç komponentiniň bolmazlygy, adaty energiýa çeşmelerinden tapawutlylykda, bütin dünýä boýunça deň derejede paýlanylmagy, şeýle hem ykdysady taýdan oňaýsyz sebitlerde hem ulanylmaga mümkinçiligi görkezilýär.

«Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanuny ýokardaky beýan edilenleri göz öňünde tutup, degişli energiýa çeşmelerini ulanmak üçin guramaçylyk, ykdysady, durmuş we maliýe esaslaryny, bu ugurdaky önümçilik enjamlarynyň, gurluşlaryň hem-de tehnologiýalaryň ulanylyşynyň, gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini öndürijiler, üpjün edijiler, sarp edijiler bilen döwletiň arasyndaky gatnaşyklary kadalaşdyrmagyň mehanizmlerini kesgitleýär. Kanunyň maksady dikeldilýän energiýa çeşmelerini ösdürmek we peýdalanmak, energetika ulgamyny, gurluşyny kämilleşdirmek, energiýa çeşmelerini diwersifikasiýalaşdyrmak, barmasy kyn bolan ilatly nokatlarda (Garagum sährasy, daglyk ýerler we ş.m.) jemgyýetçilik hem-de ýaşaýyş şertlerini gowulandyrmak, Türkmenistanyň energiýa howpsuzlygyny üpjün etmek, daşky gurşawy goramak, tebigy baýlyklardan tygşytly peýdalanmak wezipelerinden we ýurduň ykdysadyýetiniň durnukly ösüşini gazanmakdan ybarat bolup durýar.

Ýurdumyzda gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri babatdaky döwlet syýasaty milli we sebit maksatnamalarynyň çäklerinde daşky gurşaw üçin zyýansyz energetikanyň paýyny artdyrmak, bäsdeşlige ukyply energiýa ulgamlaryny ösdürmek we energiýa howpsuzlygyny pugtalandyrmak, tebigy baýlyklardan tygşytly peýdalanmagy üpjün etmek, dikeldilýän energiýa çeşmelerini ulanmaga döwlet goldawyny bermek bilen, bu pudagy ösdürmäge gönükdirilen çäreleri durmuşa geçirmekde ilatyň saglygyny, zähmetini goramak wezipelerine esaslanýar. Şeýle hem dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň ýangyç we energiýa deňagramlylygyny üpjün etmek üçin dikeldilýän energiýa çeşmeleriniň öndürijileriniň (sarp edijileriniň) ykdysady gyzyklanmasyny üpjün edýän hukuk, maliýe we ykdysady mehanizmler ulgamyny döretmek, pudaga maýa goýumlaryny çekmek we telekeçiligi goldamak, gaýtadan dikeldilýän energiýany ulanýan ulgamlaryň bäsdeşlige ukyplylygyny üpjün etmek, degişli pudakda tehniki we tehnologiki ösüşleriň maglumat goldawyny hem-de gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmelerini ösdürmek işine köpçüligiň giňden gatnaşmagyny üpjün etmek ýörelgelerine eýerýär.

«Gaýtadan dikeldilýän energiýa çeşmeleri hakynda» Türkmenistanyň Kanunynda göz öňünde tutulan şertleriň doly we dogry berjaý edilmegi milli ykdysadyýetiň çalt depginde ösmegine oňyn täsirini ýetirýär. Şeýle hem energetika pudagynyň kuwwatynyň ýokarlanmagyna, merkezleşdirilen energiýa torundan uzakdaky ýaşaýjylaryň ýaşaýyş-durmuş şertlerini gowulandyrmaga, energiýa howpsuzlygyny üpjün etmäge we daşky gurşawa adamyň zyýanly täsirini peseltmäge ýardam edýär.

Ahmet PENJIÝEW,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň dosenti.

Telekeçi Döwlet Hojamyradowyň Saýat etrabynyň Sakar şäheriniň çäginde açylan «Hasylly» ýyladyşhanasynda eýýäm ikinji hasyly ýygnamak işleri tamamlaýjy tapgyrda barýar. 2019-njy ýylda açylan we geçen ýyl 250 tonnadan gowrak pomidor beren ýyladyşhanada şu ýylda alnan hasyl 280 tonnadan geçdi. Şu aýyň 25-ine çenli tamamlanjak möwsümiň galan böleginde ýene-de 50-60 tonna çemesi hasyla garaşylýar.

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen ýurdumyzda, şol sanda gündogar sebitde hususyýetçilik boýunça üstünlikli işleýän ildeşlerimiziň sany barha artýar. Olaryň agramly böleginiň ýaşlardygy bolsa aýratyn bellenilmeli ýagdaýdyr.

Ynha, «Hasylly» ýyladyşhanasynda hem hünärmenleriň 28-si zähmet çekýär. Ýyladyşhananyň baş hünärmeni Rüstem Omarowyň gürrüň berşi ýaly, olaryň 80 göterimden hem gowragy ýaşy 35-e ýetmedik ýaşlardyr. Işgärleriň deň ýarynyň gelin-gyzlardygyny hem aýratyn nygtamak gerek.

Bu ýerde işgärler üçin ähli mümkinçilikler döredilipdir. Olar barada baş hünärmen şeýle gürrüň berýär:

― Ýarym iş güni gündiz sagat 12-ä çenli dowam edýär. Ýyladyşhana tarapyndan berlen günortanlyk naharyndan soňra howanyň häzirki gyzgyn günlerinde işgärlerimize öýlän sagat 16-a çenli dynç berýäris. 16-dan soň ýene üç sagatlyk iş bilen iş güni tamamlanýar. Umuman, işgärlerimiziň işe bolan höwesini has-da ýokarlandyrmak üçin ähli şertler göz öňünde tutulýar. Şeýle bolansoň, olaryň yhlasy güýçli. Laçyn Joramyradowa, Oguldursun Begenjowa, Nurmyrat Mämmedow, Maýa Joraýewa, Ülker Hojakowa ýaly işgärlerimiz bolsa beýleki kärdeşlerine hem görelde görkezýärler.

Ýeri gelende aýtsak, «Hasylly» ýyladyşhanasynda häzir 1,2 gektar ýerde ekin ekilip, hasyl alynýar. Ýyladyşhana 10 bölekden, her bölek hem 6 hatardan ybarat. Hatarlaryň uzynlygy 110-dan 140 metre çeni ýetýär. Baş hünärmeniň gürrüň berşi ýaly, geçen ýylyň awgust-sentýabr aýlarynda bu ýere pomidoryň «Marwelans» görnüşiniň 32 müň düýbi ekildi. Rüstem bu görnüşiň hasylynyň iri bolýandygyny we uzak ýola çydamlydygyny aýdýar.

Hasylyň iriligi bilen bagly bir mysaly getirip bileris. Mälim bolşy ýaly, ýyladyşhanalarda hasyl ýyglanda, her 5-6 pomidor baldagy bilen bile ýygylýar. Şol baldak hasyl barjak ýerine barýança, ony iýmit bilen üpjün edip durýar. Söhbetdeşimiz bir baldakdaky pomidorlaryň agramynyň 1 kilogram 300 grama çenli ýetip bilýändigini aýdýar.

Möwsümiň başynda meýilleşdirilýän mukdar 250 tonna hasyldy. Ýöne, ýokarda-da ýazyşymyz ýaly, alnan hasyl eýýäm 280 tonnadan geçdi. Umuman, şu ýyl hasyllylygy 300 tonnadan geçirmäge doly mümkinçilik bar. Ýyladyşhanada bolanymyzda, muňa öz gözümiz bilen hem şaýat bolduk. Ýyglanyna birki gün bolan hem bolsa, tüweleme, täze düwüp, ýetişip gelýän pomidorlaryň sany-sajagy ýok.

Biziň bu ýerde bolan günümizde işgärler hasylly baldaklara direg berip, ozal hasyly ýyglan bölekleriň ýapragyny aýyrýan ekenler. Şeýle hem hasyly aýrylan baldaklar ýüp bilen baglanylýan eken. Umuman, söhbetdeşimiziň hem aýdyşy ýaly, tomsuň günlerinde hasyl her üç-dört günden ýygylýar. Bir hepdä iki ýygym düşse, indiki hepde-de bir gezek ýygylýar. Ýygym günleri, köplenç, duşenbe, çarşenbe we şenbe günlerine düşýän eken.

Şu günler howanyň derejesi ýokary. Şonuň üçin ekini bir günde 15 gezege çenli suwarmaly bolýar. Dürli dökünlerdir dermanlar hem, beýleki ýyladyşhanalarda bolşy ýaly, suwuň düzümine goşulyp berilýär. Ýyladyşhanada serginlediş ulgamy hem göwnejaý ýola goýlupdyr. Awtomatlaşdyrylan ulgam belli bir wagt aralygynda suw pürküp, onuň yzysüre çygly howany berýär. Bu bolsa ekiniň hem, onuň içinde işleýänleriň hem biraz salkynlamagyny üpjün edýär.

«Hasylly» ýyladyşhanasynda ýetişen hasylyň 80 göterimi eksporta iberilýär. Russiýa we Gyrgyz Respublikasy bu ýyladyşhananyň pomidorlaryny esasy eksport ediji döwletlerdir. Olardan başga-da, wagtal-wagtal Özbegistana, Owganystana hem hasyl ugradylýar.

Howanyň gyzgyn günlerinde göwnüň ýagly naharlara juda bir meýilli däl. Tersine, terje pomidory dograp, çörek bilen tutup ýa-da ony gatyga garyp iýmegiň lezzeti başgaça. Terje pomidor bolsa mellek ýerlerimizde-de, bazarlarymyzda-da iň bol nygmatlaryň biri. Ýurdumyzdaky azyk bolçulygyna hususy oba hojalykçylarymyzyň hem goşant goşýandygyny görmek juda ýakymly. Olaryň yhlasly zähmetinden döreýän bereket bolçulygy we elýeterli bahany üpjün edýär.

Begenç ŞARIPOW,

Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky ýaşlar guramasynyň Saýat etrap geňeşiniň bölüm müdiri.