Milli ykdysadyýetimiziň durnukly ösüşini üpjün etmekde sanly ulgamy, ylmyň soňky gazananlaryny, innowasiýalary we döwrebap tehnologiýalary halk hojalygynyň ähli pudaklaryna ornaşdyrmak şu günüň wajyp wezipeleriniň biridir. Türkmenistanyň ykdysadyýetiniň esasy pudaklarynyň biri bolan nebitgaz toplumynda önümçiligiň netijeliligini ýokarlandyrmak bilen birlikde, ekologiýa talaplarynyň kadalaryny gyşarnyksyz berjaý etmek, pudagyň ylmy-tehniki kuwwatyny berkitmek babatda toplumlaýyn çäreler durmuşa geçirilýär. Bu çäreleriň öňdebaryjy ylmy esaslara daýanyp amal edilmegi bolsa hormatly Prezidentimiziň döredijilikli garaýyşlaryna esaslanýar.

«Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2019 — 2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasy» milli ykdysadyýetimizi ösdürmegiň ileri tutulýan ugurlaryny, esasy wezipelerini we maksatlaryny kesgitledi. Prezident Maksatnamasynda nebitgaz pudagynyň mümkinçiliklerine aýratyn ähmiýet berildi. Bu mümkinçilikleriň üstünlikli durmuşa geçirilmegi Gahryman Arkadagymyzyň öňe süren «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasynyň» wezipelerine laýyk gelýär. Häzirki wagtda sanly özgertmeleri durmuşa geçirmek ýoluna düşen nebitgaz pudagynyň kärhanalarynda durnukly ösüş üpjün edilýär. Milli Liderimiziň alyp barýan sanly ykdysadyýeti ösdürmek syýasatynyň bu ulgamdaky esasy maksady ýurdumyzyň nebitgaz pudagyny ösdürmekden, uglewodorod we mineral serişdeleriniň çig mal binýadyny sanly ulgam arkaly berkitmekden, nebitiň we tebigy gazyň çykarylyşynyň möçberlerini artdyrmakdan, olary gaýtadan işlemekden, uglewodorod serişdelerini daşary ýurtlara eksport etmegiň mümkinçiliklerini ýokarlandyrmakdan ybaratdyr. Halkara ülňülere laýyk gelýän we bäsdeşlige ukyply önümleri öndürmek, daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek we olary netijeli özleşdirmek hem bu ugurda esasy wezipelerdir.

Türkmen tebigy gazyny halkara bazarlara köpugurly çykarmak babatda nebitgaz toplumy tarapyndan ägirt uly işler amala aşyrylýar. Ýurdumyzyň ykdysady bähbitlerine esaslanýan we türkmen tebigy gazyny satyn alyjylaryň bildirýän isleglerini göz öňünde tutýan meýilnamany durmuşa geçirmek üçin Türkmenistan tebigy gazy daşary ýurt bazarlaryna ibermegiň geografiýasyny giňeltmek işlerini dowam etdirmegi meýilleşdirýär. Nebitgaz pudagyny ösdürmek bilen baglanyşykly Prezident Maksatnamasynda kesgitlenen wezipeler ýurdumyzyň bu ugurda dünýä tejribesinden ugur alýandygyny aýdyň görkezýär.

Durmuşa geçirilýän şeýle işlerde ylmy esaslara we daşary ýurt tejribesine daýanylmagy, Gahryman Arkadagymyzyň döredijilikli başlangyçlaryndan gözbaş alýan döwlet syýasatyna esaslanylmagy ýurdumyzyň nebitgaz pudagynyň mundan beýläk-de ösdüriljekdigine güwä geçýär.

Abdyrahym HOJAÝEW,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.

Mälim bolşy ýaly, 30-njy martda hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Buýruga gol çekdi. Resminama laýyklykda, ýurdumyzyň wekiliýeti 30-njy martdan 2-nji aprel aralygynda Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasynyň arasyndaky ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň meselelerini ara alyp maslahatlaşmak, Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça türkmen-rus Hökümetara toparynyň ýolbaşçylarynyň duşuşyklaryny, iki ýurduň daşary işler ministrleriniň arasynda syýasy geňeşmeleri geçirmek maksady bilen Russiýa Federasiýasynyň Moskwa şäherine iş saparyna ugradyldy. Şeýle hem saparyň meýilnamasynda Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynyň daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň nobatdaky mejlisine gatnaşmak we Russiýanyň döwlet edaralarynyň wekilleri bilen hyzmatdaşlyk hakyndaky resminamalara gol çekmek bellenildi.

Türkmenistany we Russiýa Federasiýasyny gadymdan gelýän dostluk gatnaşyklary, taryhy taýdan ýola goýlan hyzmatdaşlyk baglanyşdyrýar. Häzirki döwürde strategik hyzmatdaşlyk esasynda ýola goýulýan gatnaşyklar ikitaraplaýyn we köptaraplaýyn esasda sazlaşykly ösdürilýär. Biziň ýurtlarymyz abraýly halkara guramalaryň çäklerinde netijeli gatnaşyklary ýola goýmak arkaly, sebit hem-de ählumumy parahatçylygyň, howpsuzlygyň, abadançylygyň üpjün edilmegi bilen baglanyşykly wajyp meseleler boýunça garaýyşlaryň ýakyndygyny ýa-da gabat gelýändigini beýan edýärler.

Türkmen-rus hyzmatdaşlygy giň ugurlary öz içine alýar, munuň özi bilelikdäki Hökümetara toparyň işine möhüm orun degişli bolan söwda-ykdysady ulgamda netijeli gatnaşyklary ösdürmek üçin ägirt uly mümkinçilikleriň bardygyny görkezýär. Ynsanperwer ugurlar, bilim we ylym, medeniýet hem-de sungat ulgamlary boýunça däp bolan gatnaşyklaryň berkidilmegine uly ähmiýet berilýär.

Russiýanyň iri sebitleri bilen ýola goýlan ykdysady, işewür we medeni gatnaşyklaryň okgunly häsiýetini bellemek gerek. Bularyň ählisi ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynda özara bähbitli hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmek üçin bar bolan mümkinçilikleri doly durmuşa geçirmäge ýardam berer.

Türkmenistanyň hem-de Russiýanyň gadymdan gelýän dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk we birek-birege hormat goýmak däplerine esaslanýan netijeli gatnaşyklary mundan beýläk-de giňeltmäge bolan gyzyklanmalary Ykdysady hyzmatdaşlyk boýunça türkmen-rus Hökümetara toparynyň ýolbaşçylarynyň 30-njy martda geçirilen duşuşygynda tassyklanyldy.

Topara Russiýa tarapyndan başlyklyk ediji, Russiýanyň Hökümetiniň Başlygynyň orunbasary A.Owerçuk ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň sazlaşykly ösýändigini, şunda döwletara aragatnaşyklaryň netijeli guraly bolan hökümetara topara möhüm ornuň degişlidigini nygtady.

Bu topara türkmen tarapyndan başlyklyk ediji, Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, daşary işler ministri R.Meredow hem-de wise-premýer, Ýokary gözegçilik edarasynyň başlygy S.Berdimuhamedow Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň başlygy M.Mişustin bilen bolan duşuşykda Russiýanyň aýry-aýry sebitlerini, iri senagat we medeni merkezlerini öz içine alýan ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy giňeltmek üçin ägirt uly mümkinçilikleriň bardygyny aýtdylar.

Özara hyzmatdaşlygy ösdürmegiň giň mümkinçilikleriniň Türkmenistanda milli ykdysadyýetimiziň köpugurly esasda ösdürilmegine, täze, ýokary girdejili, eksport ugruny nazarlaýan önümleri öndürýän pudaklaryň döredilmegine gönükdirilen giň möçberli özgertmeleri amala aşyrmakda möhüm ähmiýete eýedigi bellenildi.

Hökümetara toparyň işini mundan beýläk-de kämilleşdirmek maksady bilen, türkmen-rus we Rus-türkmen işewürlik geňeşleriniň işiniň netijeliligini ýokarlandyrmak bilen baglanyşykly teklipler öňe sürüldi. Bu işe iki ýurduň işewür toparlarynyň wekilleriniň çekilmeginiň möhümdigi aýdyldy.

Hökümet agzalarynyň, iki ýurduň döwlet düzümleriniň ýokary wezipeli wekilleriniň gatnaşmagynda geçirilen maslahatyň dowamynda senagat, maşyn gurluşygy, energetika, ulag we aragatnaşyk, maliýe-bank ulgamlary ýaly wajyp ugurlardaky netijeli gatnaşyklary mundan beýläk-de ösdürmek boýunça anyk çäreler hakynda gyzyklanma bildirilýän pikir alyşmalar boldy.

Medeni-ynsanperwer ulgamda hyzmatdaşlyk etmegiň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Sanly tehnologiýalar ulgamyndaky gatnaşyklaryň ähmiýeti aýratyn bellenildi. Munuň özi hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň Türkmenistany durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek syýasatynyň esasy ugurlarynyň biri bolup durýar.

Geçirilen maslahatyň jemleri boýunça wajyp hökümetara we pudagara resminamalaryň birnäçesine gol çekildi.

“Sebitara hyzmatdaşlyga ýardam bermek hakynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň arasyndaky Ylalaşyga”; “Halkara lukmançylyk, sanitariýa düzgünlerini (2005 ý.) ornaşdyrmak babatda hyzmatdaşlyk etmek hakynda Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi bilen Sarp edijileriň hukuklaryny goramak we adamyň abadançylygy babatda gözegçilik boýunça federal gullugyň (Russiýa Federasiýasy) arasyndaky Ylalaşyga»; “Türkmenistan bilen Russiýa Federasiýasynyň arasynda geçirilýän harytlaryň gümrük bahalary baradaky resminamalary we maglumatlary alyşmak hakynda Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen Federal gümrük gullugynyň (Russiýa Federasiýasy) arasyndaky Teswirnama”; “Özara söwda barada statistik maglumatlary alyşmak hakynda Türkmenistanyň Statistika baradaky döwlet komiteti bilen Federal gümrük gullugynyň (Russiýa Federasiýasy) arasyndaky Ähtnama”; “Hyzmatdaşlyk etmek hakynda Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky bilen “Transkapitalbank” jemgyýetçilik paýdarlar jemgyýetiniň arasyndaky Ylalaşyga”; «Hyzmatdaşlyk etmek hakynda Türkmenistanyň Döwlet daşary ykdysady iş banky bilen Döwlet ýöriteleşdirilen Russiýa eksport-import bankynyň (paýdarlar jemgyýetiniň) arasyndaky Ähtnama” gol çekildi.

Şol gün Moskwada sebit howpsuzlyk meseleleri boýunça pudagara geňeşmeler geçirildi. Onuň dowamynda häzirki zamanyň wehimlerine garşy durmak boýunça bilelikdäki çäreler ara alnyp maslahatlaşyldy. Aýratyn-da, taraplar iki ýurduň owgan meselesi we ondaky parahatçylykly ýagdaýy mundan beýläk-de pugtalandyrmagyň mümkinçilikleri boýunça garaýyşlaryny beýan etdiler.

Maglumat howpsuzlygy boýunça özara gatnaşyklaryň meselelerine garaldy. 2019-njy ýylda Türkmenistanyň we Russiýa Federasiýasynyň Prezidentleri tarapyndan kabul edilen halkara maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek babatda hyzmatdaşlyk hakyndaky Bilelikdäki Beýannamanyň wajypdygy bellenildi. Taraplar häzirki zaman maglumat-kommunikasiýa tehnologiýalaryny netijeli ulanmak ýaly möhüm ugurdaky gatnaşyklary giňeltmek barada aýtdylar.

31-nji martda Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň Başlygynyň orunbasary, Ýokary gözegçilik edarasynyň başlygy S.Berdimuhamedow Russiýa Federasiýasynyň Howpsuzlyk geňeşiniň başlygynyň orunbasary, Russiýa Federasiýasynyň Prezidentiniň ýanyndaky ylym we bilim boýunça Geňeşiň başlygynyň orunbasary D.Medwedew bilen duşuşdy.

Duşuşygyň dowamynda ikitaraplaýyn gatnaşyklaryň möhüm ugurlary, şol sanda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ugurlar boýunça gyzyklanma bildirilýän pikir alyşmalar boldy. Birleşen Milletler Guramasynyň Tertipnamasynda bellige alnan binýatlaýyn ugurlary nazara almak bilen, howpsuzlyk meselesi boýunça türkmen-rus hyzmatdaşlygynyň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň 2021-nji ýyly «Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly» diýip yglan etmek hakyndaky başlangyjynyň we onuň BMG-niň Baş Assambleýasynyň degişli Kararnamasy arkaly berkidilmeginiň ägirt uly ähmiýeti nygtaldy. Şunuň bilen baglylykda, Russiýa tarapyna ýurdumyzda şu ýylyň dekabr aýynda geçirilmegi meýilleşdirilýän ýokary derejeli halkara maslahata gatnaşmaga çakylyk beýan edildi.

Ýurdumyzyň wekiliýetiniň Moskwa saparynyň çäklerinde türkmen-rus gatnaşyklarynyň köpugurly häsiýete eýedigi nazara alnyp, Russiýa Federasiýasynyň döwlet düzümleriniň we iri kompaniýalarynyň ýolbaşçylary bilen duşuşyklar geçirildi.

“Lukoýl” nebit kompaniýasynyň ýolbaşçysy bilen bolan duşuşygyň çäklerinde özara bähbitli gatnaşyklaryň geljekki ugurlaryna garaldy hem-de Hazar deňzindäki “Dostluk” känini işläp taýýarlamak babatdaky taslama we TOPH taslamasyna gatnaşmagyň mümkinçilikleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

Köp ýyllaryň dowamynda Türkmenistan bilen hyzmatdaşlyk edýän “KAMAZ” açyk paýdarlar jemgyýetiniň ýolbaşçylary bilen hem duşuşyk geçirildi. Onda awtotehnikalary ibermek, şeýle hem Russiýanyň bu iri kompaniýasynyň ýurdumyzda alyp barýan işleriniň gerimini giňeltmek bilen baglanyşykly meselelere garaldy.

“MIR” döwletara teleradiokompaniýasynyň we “Bütinrussiýa döwlet teleradiogepleşikler kompaniýasy” federal döwlet unitar kärhanasynyň ýolbaşçylary bilen geçirilen duşuşyklarda maglumat ulgamynda iki ýurduň arasyndaky gatnaşyklary giňeltmäge bolan gyzyklanmalar beýan edildi. Türkmenistanyň Telewideniýe, radiogepleşikler we kinematografiýa baradaky döwlet komiteti bilen özara gatnaşyklary işjeňleşdirmegiň meselelerine garaldy.

Mundan başga-da, Russiýanyň Saglygy goraýyş ministrliginiň, “Hormatly akademik N.F.Gamalei adyndaky epidemiologiýa we mikrobiologiýa milli barlaglar merkezi” federal döwlet býujet edarasynyň, Statistika baradaky federal döwlet gullugynyň, Russiýa Federasiýasynyň Söwda-senagat edarasynyň, “Bütinrussiýa döwlet teleradiogepleşikler kompaniýasy” federal döwlet unitar kärhanasynyň, Russiýanyň döwlet agrar uniwersitetiniň — Moskwanyň K.A.Timirýazow adyndaky oba hojalyk akademiýasynyň, “Sberbank” açyk paýdarlar jemgyýetiniň, “Traskapitalbank” açyk paýdarlar jemgyýetiniň, “Gazprom” açyk paýdarlar jemgyýetiniň, “GAZPROM Sсhweiz AG”, Uralyň raýat awiasiýasy zawody paýdarlar jemgyýetiniň, “Professor Ý.W.Samoýlow adyndaky NIUIF” paýdarlar jemgyýetiniň, Russiýanyň göni maýa goýumlar gaznasynyň, “Rosgossirk” döwlet unitar kärhanasynyň, Uly Moskwa döwlet sirkiniň, “Krasswetmet” açyk paýdarlar jemgyýetiniň ýolbaşçylary bilen duşuşyklar boldy.

Taraplaryň birek-birege ynanyşmagy, özara düşünişmegi duşuşyklaryň ýokary derejesine şaýatlyk edýär. Munuň özi deňhukukly, birek-birege ynanyşmak esasynda, geçen ýyllaryň tejribesini we döwlet ösüşiniň möhüm wezipelerini nazara almak arkaly ýola goýulýan hyzmatdaşlygyň täze görnüşlerini kesgitlemek üçin möhüm binýady kemala getirmäge bolan umumy we ylalaşykly çemeleşmeleri taýýarlamagy şertlendirýär.

1-nji aprelde Russiýa Federasiýasynyň daşary işler ministri S.Lawrow bilen bolan duşuşykda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ugurlardaky hyzmatdaşlygyň meseleleri ara alnyp maslahatlaşyldy. Gepleşikleriň ahyrynda Türkmenistanyň Hökümeti bilen Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň arasynda biologik howpsuzlygy üpjün etmek meseleleri boýunça özara düşünişmek hakyndaky Ähtnama gol çekildi.

Ýurdumyzyň wekiliýeti Moskwa saparynyň çäklerinde Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygynyň daşary işler ministrleriniň Geňeşiniň nobatdaky mejlisine gatnaşar. Onuň gün tertibi sebit we halkara howpsuzlygy pugtalandyrmak, syýahatçylyk, bedenterbiýe we sport, ýaşlar syýasaty ýaly möhüm ugurlarda köptaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmek bilen baglanyşykly meseleleri öz içine alýar. Garaşylyşy ýaly, türkmen tarapy mejlise gatnaşyjylaryň garamagyna birnäçe resminamalary hödürlär.

(TDH).

Hormatly Prezidentimiziň Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda 2019 — 2025 –nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyny» durmuşa geçirmek boýunça uly işler alnyp barylýar.

Häzirki wagtda Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň ýardam bermeginde Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasy hem-de Birleşen Milletler Guramasynyň Söwda we ösüş konferensiýasy bilen hyzmatdaşlykda «Eksport-import amallary üçin bir penjire» ulgamyny ornaşdyrmak boýunça taslamany durmuşa geçirmek işlerini alyp barýar. Bu möhüm işiň gözbaşynda bolsa 2020-nji ýylyň 11-nji dekabrynda ýurdumyzyň hemişelik Bitaraplygynyň şanly 25 ýyllygyna bagyşlanyp geçirilen Halkara serginiň çäklerinde, Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynyň, BMG-niň Ösüş maksatnamasynyň hem-de BMG-niň Söwda we ösüş konferensiýasynyň arasynda «Eksport-import amallary üçin bir penjire» atly üçtaraplaýyn taslama resminamasynyň baglanyşylmagy durýar.

Bu taslama esasynda eksport-import amallaryna gatnaşýan döwlet edaralarynyň özara iş gatnaşyklaryny ýeňilleşdirmek we sazlaşdyrmak arkaly «Bir penjire» ulgamynyň netijeli girizilmegi üpjün ediler. Taslamanyň çäginde eksport-import amallaryna gatnaşýan ygtyýarly edaralaryň, ministrlikleriň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň hem-de jemgyýetçilik birleşmeleriniň arasynda elektron resminama dolanyşygy ýola goýlar. Şunuň netijesinde «Bir penjire» ulgamynyň işe ornaşdyrylmagy ýurdumyzyň üstaşyr mümkinçiliklerini, halkara söwdasyny ösdürmäge has giň ýol açar.

Ýurdumyzda «Bir penjire» ulgamyny ornaşdyrmak üçin degişli şertleri döredýän we onuň üçin platforma bolup durýan «ASYCUDA World» atly utgaşdyrylan gümrük maglumatlar ulgamy gümrük edaralarynda 2019-njy ýylyň 1-nji ýanwaryndan doly işe girizildi. Bu taslamanyň maksady edarada özara iş gatnaşyklaryny ýeňilleşdirmek arkaly «Bir penjire» ulgamynyň netijeliligini üpjün etmekden Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen import we eksport düzgünlerinde amala aşyrylanda, gözegçilige gatnaşýan döwlet gözegçilik edaralarynyň arasyndaky özara işi berkitmekden, ygtyýarnamalaryň, güwänamalaryň we rugsatnamalaryň integrirlenen monitoringini we gözegçiligini ýola goýmakdan, gümrük taýdan resmileşdirme işleri amala aşyrylanda, pudagara töwekgelçilik dolandyrylyşy girizmekden, Türkmenistanyň sebitleýin ykdysady integrasiýasyndaky we halkara söwdasyndaky mümkinçilikleri berkitmekden ybarat.

2021-nji ýylyň 14-nji ýanwarynda türkmen-owgan dostluk-doganlyk gatnaşyklaryny alamatlandyrýan iri üç sany taslamanyň Akina — Andhoý beketleriniň arasyndaky demir ýol böleginiň, Kerki — Şibirgan ugry boýunça elektrik geçirijisiniň hem-de Ymamnazar — Akina we Serhetabat — Turgundy halkara optiki-süýümli aragatnaşyk we üstaşyr ulgamlarynyň gurluşygynyň tamamlanmagy mynasybetli dabaralar geçirildi. Munuň özi ýurdumyzyň sebitiň ulag-logistika merkezine öwrülendiginiň anyk subutnamasydyr.

2021-nji ýylyň 12-nji fewralynda geçirilen Ministrler Kabinetiniň giňişleýin mejlisinde bagtyýarlyk döwrümizde milli ykdysadyýetimiziň pudaklarynda sanly ulgamy giňden ornaşdyrmak arkaly ýokary tehnologiýaly we bäsdeşlige ukyply sanly ykdysadyýeti ösdürmek hem-de «Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen Birleşen Milletler Guramasynyň Ösüş maksatnamasynyň arasyndaky «Eksport-import amallary üçin Bir penjire» atly 2021 — 2023-nji ýyllar üçin Taslama resminamasyny» ýerine ýetirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Prezidenti Karara gol çekdi. Resminama laýyklykda, «Eksport-import amallary üçin Bir penjire» ulgamynyň işini utgaşdyrmak boýunça Pudagara topar döredildi hem-de bu toparyň düzümi, topar hakyndaky Düzgünnama tassyklanyldy.

Bu taslama, esasan, harytlar daşary ýurtlara çykarylanda we ýurda getirilýän taraplar üçin açyk we öňünden kesgitläp boljak söwda gurşawyny hem-de işewürlik, maýa goýumlary üçin amatly şertleri döretmek arkaly, Birleşen Milletler Guramasynyň Durnukly ösüş maksatlarynyň «Mynasyp iş we ykdysady ösüş» atly maksadyna, şeýle hem gümrük we serhedi goramaga jogapkär beýleki döwlet gözegçilik edaralarynyň iş mümkinçiliklerini berkitmek hem-de sebit integrasiýasyny höweslendirmek arkaly «Parahatçylyk, adalatlylyk we netijeli edaralar» atly maksadyna ýetmäge gönükdirilendir.

Garaşsyz Diýarymyzyň 30 ýyllyk şanly toýunyň belent zähmet üstünliklerine beslenýän «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylynda amala aşyrýan döwrebap özgertmeleri, mähriban halkynyň bagtyýar geljegini nazarlaýan beýik tutumly işleri üçin hormatly Prezidentimize berk jan saglyk, uzak ömür arzuw edýäris.

Şöhrat MÜLKIÝEW,

Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynyň Aşgabat şäher gümrükhanasynyň harby gullukçysy, maýor.

Mukaddes Garaşsyzlyk ösüşli menzillerimiziň täze belentligini kesgitläp, halky öňe sary batly gadamlar bilen alyp gitmek üçin zerur özgertmeleri amala aşyrmagyň berk daýanjy bolup, ykbalymyzyň nurly sahypasyna öwrüldi.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwrüniň her bir ýylynyň uly-uly işler bilen başlanyp, şol depgin bilenem jemlenmegi indi adaty ýagdaýa öwrüldi. Ine, şu ýylyň ilkinji günlerinde hormatly Prezidentimiziň ak pata bermegi bilen “Malaý” gaz känindäki täze gaz gysyjy desganyň açylmagy hem ýurdumyzyň energetika strategiýasyny üstünlikli durmuşa geçirmekde täze üstünliklere badalga boldy. Şeýle desganyň işe girizilmeginiň ähmiýeti, onuň ykdysadyýetimiziň depginini artdyrmakdaky orny barada biz öz ýokary okuw mekdebimizde bilim alýan, geljekde energetika pudagynda zähmet çekmeli ýaşlara giňden düşündirýäris. Şol gaz gysyjy desga «Malaý», «Üçajy», «Galkynyş» we «Döwletabat» gaz känlerinden alynýan tebigy gazy sorup almaga we 100 kilometr uzaklyga çenli güýçli basyş bilen akdyrmaga mümkinçilik berer. Ýylyň başynyň şeýle uly ähmiýetli waka — akyma bat berýän desganyň işe girizilmegi bilen başlanmagynyň özi geljekki ädimlerimiziň badynyň ýylsaýyn artjakdygy baradaky ynamy kalbyňa guýýar.

Halkymyzyň rysgalynyň göterilýändigini, topragymyzyň berekediniň artýandygyny golaýda hormatly Prezidentimiziň gatnaşmagynda açylyp ulanylmaga berlen ýyladyşhanalaryň mysalynda-da aýtsa bolar. Ýurdumyzyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň agzasy bolan hususy kärhanalara degişli bu ýyladyşhanalarda öndürilýän önümler halkymyzyň islegini kanagatlandyrmak bilen bir hatarda, gök önümleriň daşary ýurtlara iberilýän möçberini artdyrmak barada Gahryman Arkadagymyzyň öňde goýan sepgitlerine ýetmekde-de täze ädimdir. Bu aýdylanlar hormatly Prezidentimiziň öňdengörüjilikli syýasatynyň miwesi bolup, Watany gülletmegi maksat edinýän her bir ynsanyň öňünde giň mümkinçilikleri açýar. Döredilýän şeýle ajaýyp mümkinçilikler üçin Gahryman Arkadagymyza çäksiz alkyş aýdýan türkmen telekeçileri ajaýyp zamanamyzda has-da öndürijilikli zähmet çekýärler. Muňa biz golaýda, ýurdumyzyň Senagatçylar we telekeçiler birleşmesiniň döredilmeginiň 13 ýyllygyna bagyşlanyp, paýtagtymyzdaky Söwda-senagat edarasynda geçirilen sergide-de şaýat bolduk. Sergini synlanyňda gysga döwrüň içinde ýurdumyzyň ykdysadyýetinde ýetilen belent sepgitlere, açylan mümkinçilikleriň geriminiň giňdigine haýran galmak bilen, milli Liderimiziň: “Garaşsyzlyk bahasyna ýetip bolmajak düşünjedir, döwletimiziň mizemezliginiň, halkymyzyň agzybirliginiň we jebisliginiň müdimi binýadydyr” diýen sözleriniň çuňňur manysyna has-da aýdyň göz ýetirýärsiň.

Taryh üçin şeýle gysga döwrüň içinde asyrlara barabar sepgitleriň amal edilmegi ýurtda parahatçylygyň, agzybirligiň höküm sürmegi bilen berk baglanyşyklydyr. Munuň özi dünýä jemgyýetçiliginiň bu toprakda alnyp barylýan işlere, durmuşa geçirilýän özgerişliklere ynam bilen bakmagyna getirýär. Ine, şular ýaly oňyn ýagdaýlaryň netijesinde-de bu günki gün Türkmenistan dünýä döwletleri bilen işjeň, dostlukly hyzmatdaşlygy alyp barýar. Türkmenistanyň dünýäde parahatçylygy goldamak, ählumumy energetika howpsuzlygyny üpjün etmek, ulag ulgamyndaky hyzmatdaşlygy kämilleşdirmek bilen baglanyşykly başlangyçlarynyň Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy tarapyndan yzygiderli goldanylyp durulmagy Gahryman Arkadagymyzyň alyp barýan syýasatynyň dünýä halklarynyň bähbidini nazarlaýandygyna şaýatlyk edýär.

Bagtyýarlygyň lälezar ýaýlasynda, her birimiziň perzentlik söýgimizden, ynamly gadamlarymyzyň badyndan Türkmenistan Watanymyz mundan beýläk hem güllesin, gül açsyn! Hormatly Prezidentimiziň umumadamzat bähbitli ynsanperwer syýasatynyň dünýä ýüzünde dabaralanýanlygynyň buşlukçysy bolup, ýaşyl Tugumyz baky parlasyn!

Hoşgeldi TAHYROW,

Türkmenistanyň Döwlet energetika institutynyň mugallymy.

Ýurdumyzda hormatly Prezidentimiziň ykdysadyýeti sanlylaşdyrmak boýunça alyp barýan syýasatynyň çäklerinde halk hojalygynda giň gerimli işler amala aşyrylýar. Maliýe-ykdysady we beýleki maglumatlar ulgamyny döretmezden, ony netijeli işletmezden innowasion işi kämilleşdirmek mümkin däl. Düýpli ylmy işläp taýýarlamalar tapgyryndan başlap, önümleriň, hyzmatlaryň we tehnologiýalaryň önümçilik yzygiderliliginiň senagatlaşmagy netijesinde innowasion taslamalary, maglumat we seljeriş üpjünçiligini durmuşa geçirmek meseleleri aýratyn ähmiýete eýedir. Şunuň bilen baglylykda, hojalyk seljerişiň ylmy esaslaryny kämilleşdirmek we onuň gazananlaryny innowasion işi dolandyrmakda ulanmak tejribesi möhüm ugurlaryň biri bolup durýar. Häzirki wagtda hojalyk seljeriş usulyýetini kämilleşdirmek, iş görnüşleriniň işjeň hereket etmeginiň häzirki zaman şertlerini üpjün etmek boýunça uly işler durmuşa geçirilýär.

Hojalyk seljeriş pudagynda nazary we amaly işläp taýýarlamalaryň mundan beýläk-de ösdürilmeginiň zerurlygy işjeň ykdysady işleri alyp barýan işewürleriň ösen talaplary bilen şertlendirilýär. Hojalyk seljerişi beýleki ylymlar ýaly, ilkinji nobatda, mazmun, usul, düşünjeleýin tilsimat hem-de onuň düýp esasyny, maksadyny we wezipesini kesgitleýän gurallar ýaly aýratynlyklary bilen häsiýetlendirilýär.

Şonuň üçin hem ylmy esasda işlenilen ugurlar işjeň durmuşa ornaşdyrylýar. Bu bolsa ykdysadyýetiň has-da ösdürilmegine, önümçiligiň ýokary derejede ýola goýulmagyna oňyn täsirini ýetirýär. Munuň özi ykdysadyýetiň sazlaşykly ösmegine, iň döwrebap usullaryň durmuşa ornaşdyrylmagyna ýardam edýär.

Häzirki bagtyýarlyk döwrümizde sanly ykdysadyýete aýratyn üns berilýär. Esasan hem, innowasion tehnologiýalar dürli pudaklarda ornaşdyrylmak bilen bir hatarda ykdysadyýetiň ösüşi üpjün edilýär. Bu bolsa ýurdumyzda bäsdeşlige bolan ukyplylygyň ösmegine we innowasion kompaniýalaryň bazar ykdysadyýetinde ýokary netijeler gazanmagyna ýardam edýär. Innowasion ykdysadyýetde döwrebap kararlary kabul etmek meselesi häzirki zaman dolandyryş nazaryýetinde we tejribesinde esasy ugurlaryň biri bolup durýar. Häzirki zaman hojalyk seljerişi diňe bir mukdar maglumatlaryny däl-de, eýsem, netijeli görkezijileri ulanmak bilen, ýokary hilli maglumat goldawynyň döredilmegine goşant goşup, gözegçilik edilýän görkezijileriniň nusgalyk aýratynlyklaryny tassyklamaga mümkinçilik berýär.

Meýlis ALLAMYRADOW,

Türkmen döwlet maliýe institutynyň mugallymy.

Milli Liderimiz Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň sanly ulgam arkaly geçirilen maslahatyna gatnaşdy

Aşgabat, 31-nji mart (TDH). Şu gün hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow Gazagystan Respublikasynyň ilkinji Prezidenti — Ýelbasy, Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň hormatly başlygy Nursultan Nazarbaýewiň çakylygy boýunça Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň sanly ulgam arkaly geçirilen (Türki geňeş) resmi däl maslahatyna hormatly myhman hökmünde gatnaşdy.

Bu halkara guramanyň 2009-njy ýylyň oktýabrynda döredilendigini bellemek gerek. Häzirki wagtda Azerbaýjan Respublikasy, Gazagystan Respublikasy, Gyrgyz Respublikasy, Özbegistan Respublikasy we Türkiýe Respublikasy Türki geňeşiň agzalary bolup durýar.

Türkmenistan oňyn Bitaraplyk, parahatçylyk söýüjilik hem-de netijeli halkara hyzmatdaşlyk ýörelgelerine esaslanýan daşary syýasat ugruny yzygiderli durmuşa geçirmek bilen, dostluk, hoşniýetli goňşuçylyk hem-de ikitaraplaýyn, şonuň ýaly-da, köpugurly görnüşde özara bähbitli hyzmatdaşlygy üstünlikli ösdürýär.

Türki dilli ýurtlar bilen netijeli özara gatnaşyklar munuň aýdyň mysallarynyň biridir. Şol ýurtlaryň halklary bilen türkmen halkyny müňýyllyklaryň jümmüşine uzap gidýän taryhy kökleriň, medeni hem-de ruhy däpleriň umumylygy baglanyşdyrýar. Häzirki döwürde bu hoşniýetli däpler täze dowamata hem-de mazmuna eýe bolup, köpugurly hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de işjeňleşdirmek üçin oňyn şertleri döredýär. Onuň binýadynda hoşniýetli erk, egsilmez mümkinçilikler hem-de öňegidişlige we gülläp ösüşe gönükdirilen umumy maksatlar durýar.

Döwlet Baştutanymyzyň Türki geňeşiň ýokary derejede geçirilýän forumlaryna ençeme gezek gatnaşandygyny bellemek gerek. Bu biziň ýurdumyzyň sebit hem-de halkara düzümler bilen hyzmatdaşlyk etmek, türki dilli döwletleriň Ýewraziýa yklymynda eýeleýän ägirt uly giňişliklerinde netijeli söwda-ykdysady we ynsanperwer-medeni gatnaşyklar üçin bar bolan mümkinçilikleri doly durmuşa geçirmek meselelerinde tutýan oňyn ornuny iş ýüzünde tassyklaýar.

Bu gezekki maslahata Gazagystan Respublikasynyň Prezidenti Kasym-Žomart Tokaýew, Gazagystan Respublikasynyň ilkinji Prezidenti — Ýelbasy, Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň hormatly başlygy Nursultan Nazarbaýew, Azerbaýjan Respublikasynyň Prezidenti Ilham Aliýew, Gyrgyz Respublikasynyň Prezidenti Sadyr Žaparow, Türkiýe Respublikasynyň Prezidenti Rejep Taýyp Ärdogan, Özbegistan Respublikasynyň Prezidenti Şawkat Mirziýoýew, Wengriýanyň Premýer-ministri Wiktor Orban, Türki geňeşiň Baş sekretary Bagdad Amreýew gatnaşdylar.

Forumyň gün tertibine umumy abadançylygyň hem-de durnukly ösüşiň bähbitlerine laýyk gelýän köpugurly döwletara hyzmatdaşlygy giňeltmegiň we pugtalandyrmagyň meseleleri girizildi.

Türkmen döwletiniň Baştutanyna söz berilýär. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow maslahatda eden çykyşynda Garaşsyz, Bitarap Türkmenistanyň döwletara derejede, sebit hem-de halkara çäklerde netijeli özara gatnaşyklara ygrarlydygyny ýene bir gezek tassyklady.

Milli Liderimiz türki dilli ýurtlaryň Baştutanlaryna ýüzlenip, Türkmenistan bilen hoşniýetli hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ösdürmek ugrunda edýän tagallalary we halkara giňişlikde, hususan-da, Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde biziň ýurdumyza berýän goldawy, şeýle hem Türkmenistanyň oýlanyşykly içeri syýasata esaslanýan parahatçylykly daşary syýasat ýörelgeleriniň durmuşa geçirilmegine yzygiderli berýän ýardamy üçin, olara tüýs ýürekden minnetdarlyk bildirdi. Bu ýagdaý biziň milli häsiýetlerimize mahsus bolup, dost-doganlyk, özara goldaw we raýdaşlyk ýörelgelerine esaslanýar diýip, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow nygtady.

Döwlet Baştutanymyz pursatdan peýdalanyp, uly sarpa bilen bu halkara maslahata hormatly myhman hökmünde çagyrandygy üçin, Onuň Alyhezreti, Gazagystan Respublikasynyň ilkinji Prezidenti — Ýelbasy, Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň hormatly başlygy jenap Nursultan Nazarbaýewe aýratyn minnetdarlyk bildirdi.

Şeýle hem milli Liderimiz türki dilli döwletleriň arasyndaky dostana gatnaşyklaryň we birek-birege amatly hyzmatdaşlygyň has-da ösdürilmegini maksat edinýän şu günki ýokary derejeli duşuşygyň netijeli geçirilmegi babatda döredilen amatly şertler üçin hoşallyk bildirdi.

Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, şu günki ýokary derejeli duşuşyk biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky gatnaşyklaryň has belent sepgitlere çykarylmagynda uly ähmiýete eýe bolup durýar. Onuň gün tertibine türki dilli döwletleriň sazlaşykly hereketleriniň we toplumlaýyn işleriniň ugurlaryny kesgitlemäge gönükdirilen iri mowzuklar girizildi. Hususan-da, maslahatyň dowamynda häzirki döwrüň we uzak möhletli geljegiň derwaýys soraglary ara alnyp maslahatlaşylýar. Şol bir wagtda, birnäçe möhüm guramaçylyk meselelerine hem seredilýär. Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow duşuşygyň netijesinde kabul ediljek çözgütleriň ähli taraplar üçin hem bähbitli boljakdygyna ynam bildirdi.

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistan halkara syýasatyň gün tertibine girýän derwaýys meseleler boýunça möhüm başlangyçlary öňe sürdi. Bu başlangyçlar, hususan-da, ählumumy howpsuzlygyň gazanylmagy, energiýa howpsuzlygynyň üpjün edilmegi, ulag pudagynyň ösdürilmegi, daşky gurşawyň goralmagy, söwda-ykdysady gatnaşyklaryň güýçlendirilmegi ýaly meseleleri we beýleki ugurlary öz içine alýar diýip, milli Liderimiz sözüni dowam etdi. Biziň döwletimiz dünýä derejesindäki bu teklipleri iş ýüzünde amala aşyrmaga örän çynlakaý çemeleşýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bular barada aýdyp, ýokary derejedäki duşuşyga gatnaşyjylaryň ünsüni halkara ähmiýetli käbir meselelere çekdi.

Döwlet Baştutanymyz ählumumy energiýa howpsuzlygynyň üpjün edilmeginiň döwrümiziň gaýragoýulmasyz işleriniň biri bolup durýandygyny aýdyp, Türkmenistanyň dünýäniň energiýa serişdelerinden deňhukukly we adalatly peýdalanmagyň zerurdygy baradaky düşünjeden ugur almak bilen, bu serişdeleriň dünýä bazarlaryna iberilmeginde degişli taraplaryň ählisiniň bähbitlerini göz öňünde tutýan ygtybarly we durnukly ulgamyň döredilmegi ugrunda çykyş edýändigini belledi.

Şunuň bilen baglylykda, Türkmenistan halkara guramalaryň çäklerinde, esasan hem, Birleşen Milletler Guramasynyň derejesinde bütindünýä energiýa howpsuzlygy boýunça gepleşikleriň ýola goýulmagyny teklip etdi. Bu ugurda işlenip düzülen degişli Kararnamalar Guramanyň Baş Assambleýasy tarapyndan giň goldaw tapdy. Türkmen tarapy ählumumy energiýa howpsuzlyk ulgamynyň döredilmegine gyzyklanma bildirýän ýurtlary bu işe işjeň gatnaşmaga çagyrýar.

Milli Liderimiz Türkmenistanyň bu ugurdaky tagallalaryny mundan beýläk-de dowam etdirmegi meýilleşdirýändigini, şol sebäpli ýurdumyzyň nebitgaz serişdeleriniň we elektrik energiýasynyň dünýä bazarlaryna çykarylmagy ugrunda netijeli halkara hyzmatdaşlygy alyp barjakdygyny nygtap, munuň ähli ýurtlar, şol sanda türki dilli döwletler üçin hem örän peýdaly boljakdygyna ynam bildirdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ulag we aragatnaşyk pudagynyň häzirki döwürde möhüm ähmiýetli ykdysady ugurlaryň hatarynda durýandygyny belläp, türki dilli ýurtlaryň bu ugurlarda ýokary netije berýän bilelikdäki işleri amala aşyrmak üçin örän uly mümkinçiliklere eýedigini nygtady.

Döwlet Baştutanymyzyň belleýşi ýaly, Türkmenistan özüniň döwrebap ulag-aragatnaşyk ulgamynyň ösdürilmegi hem-de sebit we halkara ulag-üstaşyr geçelgeleriniň döredilmegi üçin zerur işleri durmuşa geçirdi, şol çäreler halkara bileleşigiň tagallalaryny birleşdirmäge mümkinçilik berýär.

Mundan ozal Türkmenistanyň başlangyjy we şu duşuşyga gatnaşýan ýurtlaryň goldamagy bilen, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy ulaglaryň ähli görnüşlerini ösdürmek barada üç sany Kararnama kabul etdi. Asylly maksatlara gönükdirilen bu halkara resminamalary iş ýüzünde amala aşyrmak maksady bilen, häzirki wagtda ählumumy ulag-üstaşyr geçelgelerini döretmek boýunça örän köp işler durmuşa geçirilýär.

Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz doganlyk türki dilli döwletleriň mundan beýläk-de halkara ulag üpjünçilik ulgamlaryny ösdürmegi maksat edinýän bilelikdäki hereketlere işjeň gatnaşjakdyklaryna ynam bildirdi.

Türkmenistanyň halkara işleriniň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hem ekologiýany we daşky gurşawy goramakdyr. Bu häzirki döwürde jemgyýetiň we durmuşyň derwaýys soraglarynyň biri bolup durýar. Merkezi Aziýa sebiti barada aýdylanda, ilkinji nobatda, Aral deňziniň çylşyrymly ýagdaýy ünsi çekýär.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow bu baradaky gürrüňi dowam etdirip, bu ekologik wehim Aralýaka sebitde we beýleki döwletlerde ýaşaýan halklaryň durmuşyna we saglyk ýagdaýyna gönüden-göni täsir edýär diýip belledi. Şu sebäpli hem, agzalan heläkçiligi we onuň oňaýsyz täsirlerini aradan aýyrmak gaýragoýulmasyz häsiýete eýedir.

Türkmenistan ekologiýanyň we daşky gurşawyň goralmagy babatdaky tagallalaryny ählumumy derejede işjeň görnüşde alyp barýar. Biziň ýurdumyz «Birleşen Milletler Guramasy bilen Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň arasynda hyzmatdaşlyk etmek hakynda» Baş Assambleýanyň Kararnamasynyň awtory bolup çykyş etdi, şeýle hem Aral deňzi sebitiniň ýurtlary üçin Birleşen Milletler Guramasynyň Ýörite maksatnamasyny işläp düzmek baradaky başlangyjy öňe sürdi. Häzirki wagtda Türkmenistan bu ugurda dünýä bileleşigi, ilkinji nobatda bolsa, Birleşen Milletler Guramasy bilen ysnyşykly hyzmatdaşlygy alyp barýar.

Milli Liderimiz bu zerur işleriň biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky hyzmatdaşlygy has-da ösdürmäge we giňeltmäge ýardam berjekdigini aýdyp, ähli taraplary agzalan resminamalaryň iş ýüzünde amala aşyrylmagyna işjeň gatnaşmaga çagyrdy.

Şunuň bilen baglylykda, hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow ýokarda agzalan üç ugur we halkara hyzmatdaşlygyň beýleki möhüm ugurlary boýunça alnyp barylýan işleriň maksadynyň türki dilli döwletleriň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmäge gönükdirilen resminamalarda öz beýanyny tapjakdygyna berk ynam bildirdi.

Şonuň ýaly-da, döwlet Baştutanymyz maslahata gatnaşyjy ýurtlaryň arasyndaky dost-doganlyk gatnaşyklarynda medeniýete, ylma we bilime uly ornuň degişlidigini nygtap, umumy medeni-ruhy mirasyň we gymmatlyklaryň döwletlerimiziň arasyndaky gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagy we giňeldilmegi üçin berk esas bolup hyzmat edýändigini nygtady.

Şunuň bilen baglylykda, milli Liderimiz Türki halklaryň medeniýeti we sungaty boýunça halkara guramasy bolan TÜRKSOÝ-nyň çäklerinde amala aşyrylýan bilelikdäki maksatnamalaryň we taslamalaryň giňeldilmeginiň maksadalaýyk hasaplaýandygyny aýdyp, meşhur şahyrlarymyzyň we ýazyjylarymyzyň, tanymal medeniýet we sungat işgärlerimiziň eserleriniň dünýä derejesinde tanyşdyrylmagy we ýaýradylmagy üçin degişli işleriň geçirilmegini teklip etdi.

Häzirki wagtda Türkmenistanda 2024-nji ýylda meşhur türkmen nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygyny bellemek boýunça taýýarlyk işlerine başlandy. Bu ugurda halkara hyzmatdaşlyga, hususan-da, türki dilli ýurtlar bilen bilelikdäki işleriň durmuşa geçirilmegine uly üns berilýär. Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow aýdylanlary jemläp, ýurtlarymyzyň medeniýet ulgamynda alyp barýan hyzmatdaşlygyny has-da işjeňleşdirmegiň zerurdygyna ynam bildirdi.

Döwlet Baştutanymyz çykyşyny dowam edip, özüniň daşary ýurtly kärdeşleriniň ünsüni ýene-de bir derwaýys meselä çekdi. Malim bolşy ýaly, häzirki wagtda bütin dünýä örän çynlakaý synagy başdan geçirýär. Indi bir ýyldan gowrak wagt bäri täze görnüşli koronawirus pandemiýasy ähli ýurtlara uly howp bolup abanýar. Bu howply ýagdaýy ýeňip geçmek üçin dünýä jemgyýetçiliginiň bilelikde uly tagalla etmegi zerur bolup durýar. Türkmenistan ilkinjileriň hatarynda COVID-19 howpunyň öz çäklerine aralaşmagynyň öňüni almak boýunça toplumlaýyn çäreleri geçirdi.

Şol bir wagtda, biziň ýurdumyz bu ýokanjyň ýaýramagyna garşy göreşmek boýunça bilelikdäki we özara ylalaşykly çözgütleriň taýýarlanylmagyna gönükdirilen halkara başlangyçlaryny öňe sürdi. Şeýle hem bu ugurda sebit derejesinde anyk çäreleriň durmuşa geçirilmegine işjeň gatnaşdy. Şunuň bilen birlikde, Türkmenistan häzirki döwrüň wehimlerine we howplaryna garşy göreşde ähli ýurtlaryň jebisleşip, öz tagallalaryny we güýçlerini birleşdirmekleriniň tarapdary bolup çykyş edýär. Milli Liderimiziň belleýşi ýaly, biziň döwletlerimiz bu ugurda bilelikde işlemek boýunça belli bir derejede tejribe topladylar.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedow geljekde ýurtlarymyzyň saglygy goraýyş ulgamlarynyň we ylmy-barlag edaralarynyň koronawirus pandemiýasyna garşy göreşde egin-egne berip, dünýä jemgyýetçiligi bilen birlikde iş alyp barmaklarynyň örän dogry boljakdygyny nygtady.

Döwlet Baştutanymyz sözüni jemlemek bilen, bu günki ýokary derejeli duşuşygyň we onuň dowamynda seredilen soraglaryň ýurtlarymyzyň we halklarymyzyň arasyndaky deňhukukly we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň hem-de dost-doganlyk gatnaşyklarynyň has-da ösdürilmegine ýardam berjekdigine berk ynam bildirdi.

Hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň çykyşy sammite gatnaşyjylar tarapyndan uly gyzyklanma hem-de üns bilen diňlenildi.

Maslahata gatnaşýan döwlet Baştutanlary öz çykyşlarynda ählumumy howpsuzlygy we durnuklylygy, hyzmatdaş ýurtlaryň ykdysadyýetiniň durnukly ösüşini üpjün etmek bilen baglylykda, sammitiň ähmiýetini bellediler.

Sammite gatnaşyjylar türki dilli döwletleriň Merkezi Aziýada çäk taýdan amatly ýerleşen, özüni ygtybarly hem-de jogapkär hyzmatdaş hökmünde görkezen Türkmenistan bilen köpugurly hyzmatdaşlygy giňeltmäge gyzyklanma bildirýändigini beýan etdiler. Bu hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň durmuşa geçirýän döredijilikli daşary syýasat strategiýasynyň netijesi hem-de tutuş adamzadyň bähbitlerine netijeli başlangyçlary öňe sürýän Garaşsyz, Bitarap döwletimiziň dünýä derejesindäki belent abraýynyň nyşanydyr.

Mähriban Watanymyz ösüşleriň ak ýoly bilen ynamly öňe barýar. Görlüp-eşidilmedik özgerişlikler gazanylýar, belent sepgitlere ýetilýär. Halkara abraýy barha belende göterilýär. Bularyň bary mukaddes Garaşsyzlygymyzyň beren ajaýyp peşgeşidir. Ýurt Garaşsyzlygynyň şanly 30 ýyllygyna barýan halkymyz «Türkmenistan — parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» ýylyny-da öňegidişliklere besleýär. Ýylyň ilkinji iki aýynyň depginleri, ähli babatlardaky ýokary görkezijiler şeýle diýmäge doly esas berýär.

Biziň islendik ugurda gazananlarymyz ýurt Garaşsyzlygymyz bilen baglanyşyklydyr. Gojaman Hazaryň ýakasyny bütinleý özgertmek hormatly Prezidentimiz Gurbanguly Berdimuhamedowyň pähim-paýhasy bilen amala aşyryldy. Deňiz kenarynyň özgermegi «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyndan başlandy. Uzak bolmadyk döwür içinde ozal tozap ýatan meýdanda häzirki zaman dynç alyş, şypahana merkezi kemala geldi. Belent-belent ymaratlar: myhmanhanalar, dynç alyş-sagaldyş merkezleri, boý alýan tokaý zolaklary, gyrasy jäheklenen, iki tarapy gök öwsüp oturan bagly giň, göni köçeler gözelligi bilen göreni haýran edýär. Kottej toplumlary, medeni-durmuş ojaklary, «Awaza» şypahanasy, akwapark, sport desgalary... ýatdan çykmajak täsir galdyrýar. Syýahatçylyk zolagynyň ortasyndan geçýän Awaza derýasynda suw ulagly gezelenç etmek, daş-töweregi synlamak ýakymly duýgulary döredýär. Agşamlaryna dürli reňkde ýalkym saçýan çüwdürimler toplumynda nazaryň eglenýär.

Awazanyň owazasy dünýä doldy. Bu ýerde arassa howa-da, sapaly kenar-da, derde derman suw-da bar. Syýahatçylyk zolagy geljekde-de uly ösüşlere eýe bolar.

Hazar deňziniň esli giňişligi eýelän kenary özboluşly şäherjigi ýada salýar. Kaşaň binalar, köprüler, demir we gara ýollar, yzy üzülmeýän ulag gatnawy bada-bat ünsüňi özüne çekýär. Kenara ýanan ululy-kiçili gämiler daş-töwerege ýaraşyk berýär. Bu ýerde Aziýa bilen Ýewropany birleşdirýän Halkara deňiz portunyň açylanyna ýakynda üç ýyl dolýar. Portuň parom, ýolagçy, ýük terminallary bar. Onuň ýük geçirijilik ukyby ýokarydyr.

Halkara deňiz porty Hazarýaka döwletleriň arasynda hyzmatdaşlygy pugtalandyrmaga gönükdirilen çäreleri durmuşa geçirýär. Gämiler ýaşyl Baýdagymyzy pasyrdadyp, mawy giňişlikde erkana ýüzýärler, Hazarýaka ýurtlara ýük daşaýarlar, ýolagçy gatnadýarlar. Şeýle hem daşary ýurtlardan Türkmenbaşy Halkara deňiz portuna suw ulaglary arkaly dürli görnüşli ýükler getirilýär. Portuň ulgamynda «Balkan» gämi gurluşyk we abatlaýyş zawodynyň bolmagy buýsançlydyr. Zawodda eýýäm gury ýük gämileri, tankerler, beýleki görnüşli suw ulaglary abatlanýar, geljekde gämilerem gurlar.

Türkmenbaşy şäheri bilen Garabogaz şäheriniň arasy ep-esli meýdany tutýar. Iki şäheri birleşdirýän ýol deňziň kenaryndan uzaýar. Bilşimiz ýaly, Garabogaz — tebigy baýlyklaryň mesgeni, Guwlymaýakda mukaddes önüm — nahar duzy çykarylýar. Bularyň üstüne «Garabogazkarbamid» zawodynyň, Gyýanly polimer zawodynyň goşulanyna köp wagt geçenok.

«Garabogazkarbamid» zawody —sebitde iň iri maýa goýum taslamasy daşary ýurt hyzmatdaşlary: Ýaponiýanyň «Mitsubishi Gorparation» we Türkiýäniň «Gap Inşaat Ýatirim we Diş Tijaret A. Ş» kompaniýalary tarapyndan «Türkmenhimiýa» döwlet konserni bilen baglaşylan şertnama esasynda amala aşyryldy. Karbamid öndürýän bu toplumyň kuwwatlylygy ýurdumyzda ozal hereket edýän şunuň ýaly zawodlara garanyňda has ýokarydyr. Öndürilýän karbamidiň aglaba bölegini deňiz ýoly bilen daşary ýurtlara ibermek göz öňünde tutuldy. Heniz gurluşygyň dowam edýän döwründe daşary ýurtly hyzmatdaşlaryň karbamidi satyn almaga isleg bildirendiklerini bellemek ýakymlydyr.

Iň häzirki zaman enjamlary bilen enjamlaşdyrylan, öňdebaryjy tehnologiýa esaslanýan karbamid zawodynyň sebitde deňi-taýy ýokdur. Ol oba hojalygy üçin bu döküni köp mukdarda öndürer. Zawod ýylda 1 milliard kub metre golaý tebigy gazy gaýtadan işlemäge niýetlenendir.

Hazar deňziniň ýakasynda peýda bolan ýene bir kuwwatlyk Gyýanly gazhimiýa toplumydyr. Tebigy gazy gaýtadan işlemek hem-de polietilen we polipropilen öndürmek boýunça bu toplum Ýaponiýanyň «TOYO international», Koreýa Respublikasynyň «LG international Gorporation» we «Hundai Engineering Gorp Ltd» kompaniýalarynyň konsorsiumy tarapyndan «Türkmengaz» döwlet konserniniň sargydy bilen guruldy. Toplum Ýaponiýanyň, Beýik Britaniýanyň, ABŞ-nyň, Belgiýanyň, Germaniýanyň, Daniýanyň we beýlekileriň iň häzirki zaman enjamlary bilen enjamlaşdyryldy. Bu ýerde işlejek hünärmenler daşary ýurtlarda okadyldy. Polimer zawody polietilen, polipropilen ýaly ýokary isleg bildirilýän önümleri öndürýär. Zawodda önümçilik maksatlary üçin ýylda 5 milliard kub metr gazy gaýtadan işlemek göz öňünde tutuldy. Polimer önümlerine dünýä bazarynda isleg uludyr, biziň ýurdumyzda-da şu önümler giňden peýdalanylýar.

Geljekde ýurdumyzda tebigy gazy gaýtadan işleýän şular ýaly zawodlar ýene-de gurlar. Bu bolsa biziň ösüşlerden ösüşlere barýandygymyzyň ýene bir subutnamasy bolar.

Şamyrat BEGJANOW,

«Balkan».

(2021-nji ýylyň 31-nji marty)

Türki dilli ýurtlaryň hormatly döwlet Baştutanlary!

Ilkinji nobatda men Türkmenistan bilen hoşniýetli hyzmatdaşlyk gatnaşyklaryny ösdürmek ugrunda edýän tagallalaryňyz we halkara giňişlikde, hususan-da, Birleşen Milletler Guramasynyň çäklerinde biziň ýurdumyza berýän goldawyňyz, şeýle hem Türkmenistanyň oýlanyşykly içeri syýasata esaslanýan parahatçylykly daşary syýasat ýörelgeleriniň durmuşa geçirilmegine yzygiderli berýän ýardamyňyz üçin, siziň ähliňize tüýs ýürekden minnetdarlyk bildirýärin. Bu ýagdaý biziň milli häsiýetlerimize mahsus bolup, dost-doganlyk, özara goldaw we raýdaşlyk ýörelgelerine esaslanýar.

Men şu ýakymly pursatdan peýdalanyp, uly sarpa bilen bu halkara maslahata hormatly myhman hökmünde çagyrandygy üçin, Onuň Alyhezreti, Gazagystan Respublikasynyň ilkinji Prezidenti — Ýelbasy, Türki dilli döwletleriň hyzmatdaşlyk geňeşiniň hormatly başlygy jenap Nursultan Abişewiç Nazarbaýewe aýratyn minnetdarlyk bildirýärin.

Şeýle hem türki dilli döwletleriň arasyndaky dostana gatnaşyklaryň we birek-birege amatly hyzmatdaşlygyň has-da ösdürilmegini maksat edinýän şu günki ýokary derejeli duşuşygyň netijeli geçirilmegi babatda döredilen amatly şertler üçin öz hoşallygymy bildirýärin.

Hormatly döwlet Baştutanlary!

Şu günki ýokary derejeli duşuşyk biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky gatnaşyklaryň has belent sepgitlere çykarylmagynda uly ähmiýete eýe bolup durýar. Onuň gün tertibine türki dilli döwletleriň sazlaşykly hereketleriniň we toplumlaýyn işleriniň ugurlaryny kesgitlemäge gönükdirilen iri mowzuklar girizildi.

Hususan-da, maslahatyň dowamynda häzirki döwrüň we uzak möhletli geljegiň derwaýys soraglary ara alnyp maslahatlaşylýar. Şol bir wagtda birnäçe möhüm guramaçylyk soraglaryna hem seredilýär. Men duşuşygyň netijesinde kabul ediljek çözgütleriň ähli taraplar üçin hem bähbitli boljakdygyna ynanýaryn.

Mälim bolşy ýaly, Türkmenistan halkara syýasatyň gün tertibine girýän derwaýys soraglar boýunça möhüm başlangyçlary öňe sürdi. Bu başlangyçlar, hususan-da, ählumumy howpsuzlygyň gazanylmagy, energiýa howpsuzlygynyň üpjün edilmegi, ulag pudagynyň ösdürilmegi, daşky gurşawyň goralmagy, söwda-ykdysady gatnaşyklaryň güýçlendirilmegi ýaly soraglary we beýleki ugurlary öz içine alýar. Biziň döwletimiz dünýä derejesindäki bu teklipleri iş ýüzünde amala aşyrmaga örän çynlakaý çemeleşýär.

Şonuň üçin, şu gün geçirilýän ýokary derejedäki duşuşykda men halkara ähmiýetli käbir soraglara uly hormat bilen siziň ünsüňizi çekmek isleýärin.

Birinjiden, ählumumy energiýa howpsuzlygynyň üpjün edilmegi döwrümiziň gaýragoýulmasyz işleriniň biri bolup durýar.

Türkmenistan dünýäniň energiýa serişdelerinden deňhukukly we adalatly peýdalanmagyň zerurdygy baradaky düşünjeden ugur almak bilen, bu serişdeleriň dünýä bazarlaryna iberilmeginde degişli taraplaryň ählisiniň bähbitlerini göz öňünde tutýan ygtybarly we durnukly ulgamyň döredilmegi ugrunda çykyş edýär.

Şunuň bilen baglylykda, biziň ýurdumyz halkara guramalaryň çäklerinde, esasan hem Birleşen Milletler Guramasynyň derejesinde bütindünýä energiýa howpsuzlygy boýunça gepleşikleriň ýola goýulmagyny teklip etdi. Bu ugurda işlenip düzülen degişli Kararnamalar Guramanyň Baş Assambleýasy tarapyndan giň goldaw tapdy.

Biz ählumumy energiýa howpsuzlyk ulgamynyň döredilmegine gyzyklanma bildirýän ýurtlary bu işe işjeň gatnaşmaga çagyrýarys.

Türkmenistan bu ugurdaky tagallalaryny mundan beýläk-de dowam etdirmegi meýilleşdirýär. Şol sebäpli, biziň ýurdumyz nebitgaz serişdeleriniň we elektrik energiýasynyň dünýä bazarlaryna çykarylmagy ugrunda netijeli halkara hyzmatdaşlygy alyp barar. Munuň bolsa ähli ýurtlar, şol sanda türki dilli döwletler üçin hem örän peýdaly boljakdygyna ynanýaryn.

Ikinjiden, ulag we aragatnaşyk pudagy häzirki döwürde möhüm ähmiýetli ykdysady ugurlaryň hatarynda durýar. Biziň döwletlerimiz bu ugurlarda ýokary netije berýän bilelikdäki işleri amala aşyrmak üçin örän uly mümkinçiliklere eýedir.

Türkmenistan özüniň döwrebap ulag-aragatnaşyk ulgamynyň ösdürilmegi hem-de sebit we halkara ulag-üstaşyr geçelgeleriniň döredilmegi üçin zerur işleri durmuşa geçirdi. Biz bu çärelerde halkara bileleşigiň tagallalaryny birleşdirmegiň peýdaly boljakdygyna ynanýarys.

Mundan ozal Türkmenistanyň başlangyjy we şu duşuşyga gatnaşýan ýurtlaryň goldamagy bilen, Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy ulaglaryň ähli görnüşlerini ösdürmek barada üç sany Kararnama kabul etdi. Asylly maksatlara gönükdirilen bu halkara resminamalary iş ýüzünde amala aşyrmak maksady bilen, häzirki wagtda ählumumy ulag-üstaşyr geçelgelerini döretmek boýunça örän köp işler durmuşa geçirilýär.

Men doganlyk türki dilli döwletlerimiziň mundan beýläk-de halkara ulag üpjünçilik ulgamlaryny ösdürmegi maksat edinýän bilelikdäki hereketlere işjeň gatnaşjakdyklaryna ynanýaryn.

Üçünjiden, Türkmenistanyň halkara işleriniň ileri tutulýan ugurlarynyň biri hem ekologiýany we daşky gurşawy goramakdyr. Bu häzirki döwürde jemgyýetiň we durmuşyň derwaýys soraglarynyň biri bolup durýar. Merkezi Aziýa sebiti barada aýdylanda, ilkinji nobatda, Aral deňziniň çylşyrymly ýagdaýy ünsi çekýär. Bu ekologik wehim Aralýaka sebitinde we beýleki döwletlerde ýaşaýan halklaryň durmuşyna we saglyk ýagdaýyna gönüden-göni täsir edýär. Şu sebäpli hem agzalan heläkçiligi we onuň oňaýsyz täsirlerini aradan aýyrmak gaýragoýulmasyz häsiýete eýedir.

Türkmenistan ekologiýanyň we daşky gurşawyň goralmagy babatdaky tagallalaryny ählumumy derejede işjeň görnüşde alyp barýar. Biziň ýurdumyz «Birleşen Milletler Guramasy bilen Araly halas etmegiň halkara gaznasynyň arasynda hyzmatdaşlyk etmek hakynda» Baş Assambleýanyň Kararnamasynyň awtory bolup çykyş etdi. Şeýle hem Aral deňzi sebitiniň ýurtlary üçin Birleşen Milletler Guramasynyň Ýörite maksatnamasyny işläp düzmek baradaky başlangyjy öňe sürdi. Häzirki wagtda Türkmenistan bu ugurda dünýä bileleşigi, ilkinji nobatda bolsa, Birleşen Milletler Guramasy bilen ysnyşykly hyzmatdaşlygy alyp barýar.

Men bu zerur işleriň biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky hyzmatdaşlygy has-da ösdürmäge we giňeltmäge ýardam berjekdigine ynanýaryn hem-de ähli taraplary agzalan resminamalaryň iş ýüzünde amala aşyrylmagyna işjeň gatnaşmaga çagyrýaryn.

Şunuň bilen baglylykda, ýokarda agzalan üç ugur we halkara hyzmatdaşlygyň beýleki möhüm ugurlary boýunça alnyp barylýan işleriň maksady türki dilli döwletleriň arasyndaky gatnaşyklary ösdürmäge gönükdirilen resminamalarda öz beýanyny tapjakdygyna berk ynanýaryn.

Hormatly döwlet Baştutanlary!

Biziň ýurtlarymyzyň arasyndaky dost-doganlyk gatnaşyklarynda medeniýete, ylma we bilime uly orun degişlidir. Biz bu barada hemişe belläp geçýäris. Sebäbi umumy medeni-ruhy mirasymyz we gymmatlyklarymyz döwletlerimiziň arasyndaky gatnaşyklaryň pugtalandyrylmagy we giňeldilmegi üçin berk esas bolup hyzmat edýär.

Şunuň bilen baglylykda, biz türki halklaryň medeniýeti we sungaty boýunça halkara gurama bolan TÜRKSOÝ-nyň çäklerinde amala aşyrylýan bilelikdäki maksatnamalaryň we taslamalaryň giňeldilmegini maksadalaýyk hasaplaýarys.

Şunuň netijesinde, meşhur şahyrlarymyzyň we ýazyjylarymyzyň, tanymal medeniýet we sungat işgärlerimiziň eserleriniň dünýä derejesinde tanyşdyrylmagy we ýaýradylmagy üçin degişli işleriň geçirilmegini teklip edýäris.

Häzirki wagtda biz 2024-nji ýylda meşhur türkmen nusgawy şahyry Magtymguly Pyragynyň 300 ýyllygyny bellemek boýunça taýýarlyk işlerine başladyk. Bu ugurda halkara hyzmatdaşlyga, hususan-da, türki dilli ýurtlar bilen bilelikdäki işleriň durmuşa geçirilmegine uly üns berýäris.

Şol bir wagtda men ýurtlarymyzyň medeniýet ulgamynda alyp barýan hyzmatdaşlygyny has-da işjeňleşdirmegiň zerurdygyna berk ynanýaryn.

Hormatly döwlet Baştutanlary!

Men ýene-de bir derwaýys meselä siziň ünsüňizi çekmek isleýärin. Mälim bolşy ýaly, häzirki wagtda bütin dünýä örän çynlakaý synagy başdan geçirýär. Indi bir ýyldan gowrak wagt bäri täze görnüşli koronawirus pandemiýasy ähli ýurtlara uly howp bolup abanýar. Bu howply ýagdaýy ýeňip geçmek üçin dünýä jemgyýetçiliginiň bilelikde uly tagalla etmegi zerur bolup durýar.

Türkmenistan ilkinjileriň hatarynda COVID-19 howpunyň öz çäklerine aralaşmagynyň öňüni almak boýunça toplumlaýyn çäreleri geçirdi. Şol bir wagtda biziň ýurdumyz bu ýokanjyň ýaýramagyna garşy göreşmek boýunça bilelikdäki we özara ylalaşykly çözgütleriň taýýarlanylmagyna gönükdirilen halkara başlangyçlary öňe sürdi. Şeýle hem bu ugurda sebit derejesinde anyk çäreleriň durmuşa geçirilmegine işjeň gatnaşdy.

Şunuň bilen birlikde, Türkmenistan häzirki döwrüň wehimlerine we howplaryna garşy göreşde ähli ýurtlaryň jebisleşip, öz tagallalaryny we güýçlerini birleşdirmekleriniň tarapdary bolup çykyş edýär. Biziň döwletlerimiziň bu ugurda bilelikde işlemek boýunça belli bir derejede tejribe toplandyklaryny bellemek bolar.

Geljekde ýurtlarymyzyň saglygy goraýyş ulgamlarynyň we ylmy-barlag edaralarynyň koronawirus pandemiýasyna garşy göreşde egin-egne berip, dünýä jemgyýetçiligi bilen birlikde iş alyp barmaklarynyň örän dogry boljakdygyny nygtamak isleýärin.

Hormatly döwlet Baştutanlary!

Sözümi jemlemek bilen, men bu günki ýokary derejeli duşuşygyň we onuň dowamynda seredilen soraglaryň ýurtlarymyzyň we halklarymyzyň arasyndaky deňhukukly we özara bähbitli hyzmatdaşlygyň hem-de dost-doganlyk gatnaşyklarynyň has-da ösmegine ýardam berjekdigine berk ynanýaryn.

Üns berip diňläniňiz üçin köp sag boluň!

Ösüşleriň ak ýoluny nazarlap, bedew bady bilen ynamly öňe barýan Garaşsyz ýurdumyzda, milli Liderimiziň parasatly baştutanlygynda döwletimiziň ykdysady ösüşini hil taýdan täze derejä çykarmak, düzümleriň bäsdeşlige ukyplylygyny ýokarlandyrmak, ähli ugurlara sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça netijeli işler alnyp barylýar. Sanly ulgamyň ornaşdyrylmagynyň hasabyna durmuşymyzda gündelik zerur bolan hyzmatlaryň islendigini hiç ýere barmazdan, nobata durmazdan, oturan ýeriňde ýa-da gezip ýören çagyňda bitirmek mümkinçilikleri giňelýär. Hormatly Prezidentimiziň Karary bilen tassyklanan «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasy» esasynda durmuşymyza sanly özgertmeleriň eýýäm ençemesi ornaşdy. Sanly durmuşa gadam goýanymyzdan soň, kän zatlar babatda gymmatly wagtymyz tygşytlanyldy. Şunuň bilen birlikde, maglumat alyş-çalşygynyň tizligi artdy, zähmet öndürijiligi ýokarlandy.

Sanly ulgama geçmek işleri Ýaragly Güýçlerimizde-de giň gerime eýe boldy. Ýurdumyzyň harby ulgamyna sanly ulgamyň ornaşdyrylmagy uly göwrümli maglumatlar bilen işlemegiň aňsatlaşmagyna, işleriň awtomatlaşdyrylmagyna, wezipeleriň tiz ýerine ýetirilmegine gönükdirilendir. Bu babatda elektron resminamalaryna alyş-çalşy girizmek we Türkmenistanyň Goranmak ministrliginiň müdirlikleriniň arasynda elektron maglumatlary alyşmak üçin gerekli çäreler görüldi. Bu maksatlara görä, ulgamda iň gowy dünýä tejribesi özleşdirilýär.

Häzirki wagtda Türkmenistanyň Ýaragly Güýçlerine sanly ulgamy ornaşdyrmak boýunça alnyp barylýan işlere ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň ählisi işjeň gatnaşýar. Şeýlelikde, dürli gulluk wezipelerini ýerine ýetirmegi aňsatlaşdyrýan programma üpjünçiligi işlenip taýýarlanylýar. Sanly ulgam harby gullukçylara maglumatlaryň uly göwrümini seljermäge kömek edýär. Şonuň netijesinde, Türkmenistanyň Ýaragly Güýçlerinde harby gullugy geçýän çagyryş we borçnama boýunça harby gullukçylaryň ählisi baradaky maglumatlary jemläp, ygtybarly saklamaga mümkinçilik berýän programma üpjünçiligi döredildi. Onda harby gullukçylaryň maşgala ýagdaýy, bilimi, ýaşy we beýleki şahsy maglumatlary degişli serkerdelere mydama elýeterlidir.

Ýurdumyzyň Ýaragly Güýçlerinde tehnologiýanyň ösýändigine, sanly ulgamyň kämilleşýändigine «Milli goşun» žurnalynyň adybir web-saýty hem gönüden-göni şaýatlyk edýär. Internet ulanyjylar žurnalyň www.milligosun.gov.tm salgyly web-saýtyna ýüzlenip, harby gulluk we harby durmuş bilen bagly özlerini gyzyklandyrýan sowallara jogap tapýarlar. Elbetde, bu gazanylan üstünlikler we ýeňişler ösen aňyýetiň miweleridir. Jemgyýetiň maglumatlaşýan we sanly ulgama geçýän şertlerinde durmuşyň ähli ugurlarynda akyl zähmetiniň paýy artýar.

Watanymyzyň goranyş kuwwatyny pugtalandyrmak ylym-bilimden gory ýetik hünärmenlere — harby gullukçylara baglydyr. Şol jähetden, Türkmenistanyň Goranmak ministrliginiň Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy adyndaky Harby institutynyň, Harby-deňiz institutynyň we Ýöriteleşdirilen harby mekdepleriniň öz içerki sanly bilim portaly döredilip, harby talyplaryň we okuwçylaryň döwrebap bilim almaklaryna giň mümkinçilikler döredildi. Mundan başga-da, harby talyplar elektron kitaphananyň kömegi bilen okuw kitaplary we gollanmalary, derslere degişli edebiýatlary gönüden-göni hiç ýere barmazdan tapyp bilýärler. Ýurdumyzyň harby we hukuk goraýjy edaralarynyň döwür bilen aýakdaş kämilleşýän okuw mekdepleriniň binýadynda oýlap tapylýan täzeçillikler Ýaragly Güýçlerimiziň kuwwatynyň pugtalanmagyna we Garaşsyz, baky Bitarap ýurdumyzyň diňe goranyş häsiýetine eýe bolan Harby doktrinasynyň iş ýüzüne geçirilmegine ýardam berýär.

Sanly ulgamyň eçilýän hözirinden lezzet alyp, täze üstünlikleriň gözleginde gezýän harby gullukçylarymyz özleri üçin edilýän aladalary her pursatda duýup ýaşaýarlar. Olar ýurdumyzyň harby ulgamynyň dünýäniň iň soňky gazananlary bilen aýakdaş gitmegi üçin ähli mümkinçilikleri döredip berýän hormatly Belent Serkerdebaşymyza köp sagbolsun aýdýarlar. Goý, hormatly Prezidentimiziň jany sag, ömri uzak bolsun!

Bagtyýar NURLYÝEW,

maýor.

Berkarar döwletiň bagtyýarlyk döwründe hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygy bilen mähriban Watanymyzyň halkara abraýy barha artýar. Dünýä döwletleriniň özara bähbitli hyzmatdaşlygynyň pugtalanmagy, halklaryň dostana gatnaşyklarynyň berkemegi ugrunda ýurdumyzda köp işler bitirilýär. Şu ýylyň başynda hormatly Prezidentimiziň welaýatymyzda iş saparynda bolup, Akina ― Andhoý demir ýolunyň, Kerki — Şibirgan elektrik geçiriji ulgamynyň, şeýle hem Ymamnazar ― Akina hem-de Serhetabat ― Turgundy optiki-süýümli halkara ulgamlarynyň işe girizilmegine ak pata bermegi munuň aýdyň güwäsi boldy.

Bu taryhy ähmiýetli wakalar türkmen we owgan halklarynyň gatnaşyklaryna täze bir sahypany ýazdy. Şol bir wagtyň özünde-de döwletimiziň halkara mertebesini has-da ýokarlandyrdy. Goňşusyna hemaýat etmek, goldamak halkymyzyň beýik ynsanperwerligini äşgär edýär. Halkymyz goňşusynda öz ýüzüni görýär. Dünýäde hyzmatdaşlygy ösdürmekde hormatly Prezidentimiziň ilhalar başlangyçlary bilen amala aşyrylýan iri taslamalaryň birnäçesi owgan topragynda parahatçylygyň berkarar bolmagyna, ösüşleriň ýoluna düşmegine gönükdirilýär. Ählumumy howpsuzlyk, birek-birek bilen ylalaşykly ýaşap, ösüşlere getirýän hyzmatdaşlygy ýola goýmak ýaly ata-babalarymyzdan gelýän gatnaşyklar hormatly Prezidentimiz tarapyndan täze röwüşde baýlaşdyrylyp, aýratyn ýörelgä öwrüldi. Häzirki wagtda asyryň uly taslamasy bolan Türkmenistan ― Owganystan ― Pakistan ― Hindistan gaz geçirijisi hem owgan topragynyň üstünden geçýär. Bu gaz geçiriji sebitde parahatçylygy has-da berkider, täze ösüşleri üpjün eder. Biz hormatly Prezidentimiziň sebitde alyp barýan dünýä ähmiýetli işlerine çäksiz buýsanýarys.

Adalat BAGTYÝAROWA,

Çärjew etrabyndaky 38-nji orta mekdebiň mugallymy.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe Gahryman Arkadagymyzyň taýsyz tagallalary netijesinde, ýurdumyzyň bank ulgamynyň işi dünýäniň öňdebaryjy döwletleriniň derejesine ýetirilýär, ilata hödürlenýän bank hyzmatlarynyň gerimi giňeldilýär. Bu ulgamda amala aşyrylýan oňyn özgertmeler ýurdumyzyň raýatlarynyň ýaşaýyş-durmuş derejesiniň has-da gowulanmagyna gönükdirilendir. Ýurdumyzyň bank ulgamynda ilat üçin ýokary amatlyklary üpjün edýän nagt däl hasaplaşyklaryň tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy raýatlar üçin bähbitlidir. Çünki nagt däl hasaplaşyklar raýatlaryň pulunyň goraglylygyny, wagtynyň tygşytlanmagyny üpjün edip, ýeňillikli töleg geçirimlerini, karz almak we goýum goýmak bilen baglanyşykly amatly şertleri döredýär.

Häzirki wagtda ýurdumyzda satyn alnan harytlar we hyzmatlar üçin hasaplaşyklary töleg terminallary arkaly nagt däl görnüşde geçirmek giň gerime eýe boldy. Karz edaralary tarapyndan hasaplaşyk töleglerini amala aşyrmak üçin ähli mümkinçilikler bar. Muňa mysal edip gaz, elektrik togy, suw, zir-zibilleri ýygnamak ýaly durmuş hyzmatlary, polisiýanyň ýol gözegçilik gullugy üçin tölegleri, awtobuslarda peýdalanylýan ýol kartlaryny doldurmak, orta we ýokary okuw mekdepleriniň tölegini tölemek ýaly tölegleri görkezmek bolar. Raýatlarymyza «Internet-bank», «Mobil-bank» ulgamlarynyň üsti bilen ykjam aragatnaşyk hyzmatlar üçin töleg tölemek, demir ýol we howa ýollary gatnawlary boýunça ýol peteklerini satyn almak, bir kartdan beýleki karta pul geçirimlerini amala aşyrmak, kart hasabyndaky hereketi görmek ýaly hyzmatlar hödürlenen. Şeýle hem yzygiderli gaýtalanýan tölegleri awtomatlaşdyrmak üçin ýörite mümkinçilikler döredilen. Her bir raýat degişli karz edarasyna baryp, şahsy bank hasabyny «Internet-bank» we «Mobil-bank» hyzmatlaryna birikdirip, döwrümiziň döredýän mümkinçiliklerinden peýdalanyp bilýär.

Türkmenistanyň «Halkbank» PTB-niň Daşoguz şäher şahamçasynda karz bermegiň sanlylaşdyrylan giň mümkinçiliklerinden peýdalanylýar. Bankda onlaýn — ýüzlenmek hyzmaty ýola goýlup, onuň üsti bilen öýden çykmazdan, bankyň https://halkbank.gov.tm resmi web-saýtynyň üsti bilen özüňizi gyzyklandyrýan sowallaryň jogaplaryny alyp bilersiňiz. Şonuň ýaly-da, karz almak üçin zerur bolan resminamalary internetiň üsti bilen onlaýn görnüşinde ugradyp bilýärsiňiz. Günüň islendik wagtynda ýüz tutmak üçin ýola goýlan bu hyzmat siziň wagtyňyzy tygşytlar. Bularyň ählisi «Türkmenistanda 2019 — 2025-nji ýyllarda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň Konsepsiýasyna» laýyklykda kesgitlenen wezipleri üstünlikli çözmek maksadynda ýurdumyzyň ähli pudaklarynda sanly ykdysadyýeti ornaşdyrmak, elektron maglumat binýatlar ulgamyny döretmek babatda gaýragoýulmasyz işleriň amal edilýändigini tassyklaýar. Bu özgertmeler diňe bir halkymyzyň mynasyp durmuş derejesini üpjün etmek bilen çäklenmän, ýurdumyzyň durnukly durmuş-ykdysady ösüşini-de üpjün edýär.

Maýsa AMANDURDYÝEWA,

Türkmenistanyň «Halkbank» paýdarlar täjirçilik bankynyň Daşoguz şäher şahamçasynyň KA-nyň ilkinji guramasynyň başlygy.

19-njy martda hormatly Prezidentimiziň Ministrler Kabinetiniň sanly ulgam arkaly geçiren nobatdaky mejlisinde milli ykdysadyýetimiziň esasy pudaklaryny çalt depginde sanly ulgama geçirmegiň zerurdygyna ünsi çekip, «Welaýatlaryň we Aşgabat şäheriniň häkimlikleriniň işini kämilleşdirmek hakynda» Karara gol çekdi. Bu resminama laýyklykda, Aşgabat şäheriniň hem-de welaýatlaryň häkimliklerinde «Sanly ulgam we maglumat howpsuzlygy» bölümi döredildi.

Döwlet dolandyryş edaralarynyň işini kämilleşdirmek, «Elektron hökümet» ulgamyny işjeň ornaşdyrmak döwleti we jemgyýeti ösdürmäge gönükdirilen möhüm döwlet maksatnamalarynyň üstünlikli durmuşa geçirilmeginiň esasy şertidir.

Şeýle toplumlaýyn işleriň yzygiderli häsiýete eýe bolmagy milli ykdysadyýeti diwersifikasiýalaşdyrmakda, sanly ulgamy giňden utgaşdyrmakda, elektron senagatyny, innowasion önümçiligi ösdürmekde möhüm ähmiýetlidir. Ýurdumyzy sanly ulgam esasynda ösdürmek döwrebap maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalaryny giňden ornaşdyrmak, işe girizmek we onuň sazlaşykly işlemegini ýola goýmak, maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek, şeýle hem maglumat üpjünçilik ulgamyny mundan beýläk-de ösdürmek wezipelerini öz içine alýar. Bu wezipelere laýyklykda, ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek hem-de ykdysadyýetimiziň ähli pudaklaryny ýeke-täk sanly ulgama birikdirmek, edaralaryň, kärhanalaryň we guramalaryň sanly ulgama geçmegi bilen bagly işler toplumlaýyn häsiýete eýe bolýar we dürli ugurlar boýunça alnyp barylýar.

Ykdysadyýetiň pudaklarynyň sanly ulgama geçmeginde ilkinji ugur sanly resminamalar dolanyşygyny ýola goýmagy öz içine alýar. Bu ugur döwletiň içki gurluşlarynyň özara gatnaşyklaryny — hökümet bilen hökümet, raýat bilen özara gatnaşyklaryny — hökümet bilen müşderi, işewürlik bilen özara gatnaşyklaryny — hökümet bilen işewürlik ugurlaryny öz içine alýar. Her bir raýatyň we her bir işewüriň şahsy penjiresi döredilýär. Sanly ulgamyň beýleki ugry bolsa, ykdysadyýetiň döwlete dahylsyz bölegindäki edaralaryň, kärhanalaryň we beýlekileriň sanly ulgama birikdirilmegini ýola goýmagy nazarlaýar. Munuň özi, bazar gatnaşyklarynda bäsdeşlige ukyply täze gurallaryň döremegine ýardam berýär.

Bu wezipeleri durmuşa geçirmegiň barşynda, döwletiň ähli pudaklarynda we sebitlerinde işlenip taýýarlanýan maglumat ulgamlary umumy döwlet awtomatlaşdyrylan maglumat ulgamyna birikdiriler. Ykdysadyýetiň pudaklarynda sanly özgertmeler ýurduň ulag-logistika ulgamynyň awtomatlaşdyrylmagyny, senagat, ulag, oba hojalygy, elektron söwda ulgamlarynda, döwlet dolandyryş we döwlet hyzmatlary, maliýe we bank, bilim, saglygy goraýyş we ýaşaýyş jaý-jemagat hyzmatlary ulgamlarynda sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagyny göz öňünde tutýar.

Maglumatlary alyşmagyň elektron ulgamlarynyň kämilligi, döwlet dolandyryş işlerinde elektron hyzmatdaşlygynyň talaba laýyk derejesiniň üpjün edilmegi sanly ykdysadyýetiň aýrylmaz bölegi bolup durýar. Döwlet we ýerli häkimiýeti dolandyryş ulgamynda sanly intellektual tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagynyň esasy maksady dolandyrylyşyň, şol sanda gözegçilik wezipelerini amala aşyrmagyň netijeliligini ýokarlandyrmak bolup durýar. Bu ugur hyzmatlaryň hilini gowulandyrmak, döwlet häkimiýeti we ýerli öz-özüňi dolandyryş edaralarynyň işini kämilleşdirmek wezipelerini üstünlikli çözmek üçin zerur mümkinçilikleri döredýär.

Sanly ykdysadyýetiň hünärmen we ylym-bilim üpjünçiligini ösdürmek, ykdysadyýetiň dürli pudaklarynda sanly tehnologiýalary giňden ornaşdyrmak esasy wezipeleriň hatarynda durýar. Býujet ulgamynda sanly tehnologiýalaryň paýyny artdyrmak, ýagny, «sanly bilim», «sanly saglygy goraýyş», «elektron resminamalar dolanyşygy», «elektron görnüşde döwlet hyzmatlary», «maliýe işlerini awtomatlaşdyrmak — meýilnamalaşdyryş we hasabatlylyk ulgamlary» ýaly ugurlary kämilleşdirmek göz öňünde tutulýar. Tehnologik başlangyçlary we ylmy çözgütleri emele getirmäge şertleri we maglumat üpjünçilik ulgamyny, şeýle-de uly göwrümli maglumatlary saklamak üçin Maglumat merkezini (Data Center) döretmek, ygtybarly maglumat goraglylygyny we howpsuzlygyny üpjün etmek şu günüň möhüm wezipeleridir.

Ministrlikleriň we pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň her birinde maglumatlary saklaýan, gaýtadan işleýän serwer we ulgam enjamlarynyň bir bitewi ulgama birleşdirilmegini üpjün edýän täze sanly tehnologiýalar ornaşdyrylar. Ulanyjylaryň sanly ulgamyna çekilmegini üpjün edýän, köpugurly «Bir penjire» ulgamynyň maglumatlary toplaýyş, işleýiş we goraýyş milli maglumat merkezi dörediler. Milli maglumat merkeziniň işini ýola goýmak, oňa gözegçilik etmek, ony utgaşdyrmak hem-de kämilleşdirmek ygtyýarly döwlet edarasy tarapyndan amala aşyrylar.

Ygtyýarly döwlet edarasy raýatlaryň elektron hyzmatlaryndan doly möçberde peýdalanmaklaryny üpjün etmek maksady bilen, raýatlaryň sanawyny, hyzmat edýän ýuridiki we fiziki şahslar üçin bitewi anyklaýyş sanly kodlar ulgamyny döretmek hem-de şahsyýeti anyklaýyş ID kart ulgamyny ornaşdyrmak işini gurar. Her bir pudagyň zähmet öndürijiligini öňdebaryjy döwletleriň derejesine ýetirmek, pudaklarda bäsdeşlige ukyply eksporta gönükdirilen önümçiligi döretmek, maýa goýum mümkinçiliklerini düýpgöter täze derejelere ýetirmek maksady bilen, ykdysadyýetiň ähli pudaklarynyň ýerine ýetirmeli sanly işleriniň, hyzmatlarynyň görnüşlerini kesgitlemek, olaryň görnüşlerini yzygiderli artdyrmak we kämilleşdirmek işleri utgaşdyrylar.

Hormatly Prezidentimiziň 16-njy martda paýtagtymyza we Ahal welaýatyna iş saparynda Gökdepe etrabynyň çäginde gurulýan welaýatyň täze edara ediş merkeziniň gurluşygyndaky işleriň ýagdaýy bilen tanyşlygynyň barşynda bu şäheriň raýatlarymyzyň ýaşamagy üçin has oňaýly smart siti — «akylly» şäher boljakdygyny bellemegi hem, sanly ösüşleriň durmuşymyza yzygiderli we sazlaşykly ornaşdyrmak wezipeleriniň yzygiderli dowam etdiriljekdiginden habar berýär.

Şeýle ösüş meýilnamalarynyň halkara önümçilik halkasyna goşulan işewürligiň täze sanly görnüşlerini ösdürmäge, sanly ykdysadyýete maýa goýumlaryny çekmegiň täze görnüşlerini emele getirmäge, döwlet dolandyrylyşynyň netijeliligini ýokarlandyrmaga, statistika işine döwrebap usullary ornaşdyrmaga, bank hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmaga, öňdebaryjy tilsimatlara esaslanýan nagt däl hasaplaşyklary has-da ýaýbaňlandyrmaga örän uly itergi berýändigine dünýä tejribesi şaýatlyk edýär. Bu ugry maliýe-ykdysady taýdan dolandyrmak bilen birlikde aragatnaşyk tehnologiýasynyň howpsuzlygyny, bu babatda döwletiň, jemgyýetiň, raýatlaryň bähbitleriniň goraglylygyny üpjün etmekde, şeýle hem halkara ylmy-tehnologik hyzmatdaşlygy kadaly ýola goýmakda bütinleý täze wezipeleri durmuşa geçirmegiň möhümdigini häzirki ösen şertler anyk görkezýär. Sanly bilim, durmuş, saglygy goraýyş ulgamlaryny dolandyrmagyň has netijeli görnüşleriniň ornaşdyrylmagynyň bu ulgamlardaky işleriň we hyzmatlaryň kämilleşmegine täsir etjekdigi şübhesizdir.

Goý, ýurdumyzy ösüşiň täze derejelerine çykarýan hormatly Prezidentimiziň döwletli başlangyçlary rowaçlyklara beslensin!

Oguljeren NURYÝEWA,

Türkmen döwlet ykdysadyýet we dolandyryş institutynyň mugallymy.